"პირველი ნაბიჯების" ამ ეპიზოდის სტუმარია ჟურნალისტი მაკა (მარგარიტა) ანთიძე, რომელიც 24 წლის განმავლობაში ახალი ამბების ცნობილ საერთაშორისო სააგენტო Reuters-ში მუშაობდა და კავკასიის ბიურო ხელმძღვანელი იყო. 

მაკა გვიყვება ფიქსერობით დაწყებულ კარიერაზე, როგორ მოხვდა Reuters-ში და რატომ უთხრა თავდაპირველად უარი მათ შემოთავაზებას.
საუბრობს ჟურნალისტიკაში ზოგადი განათლების პრობლემაზე, ემოციურობაზე, ბიძინა ივანიშვილთან ჩაწერილ პირველ სატელევიზიო ინტერვიუზე, ირაკლი ღარიბაშვილთან კამათსა და საქართველოს ერთ-ერთი პრეზიდენტის შეთავაზებაზე. 

მაკა ანთიძე გვიზიარებს რჩევებს, როგორ უნდა მიუდგეთ რთულ რესპონდენტებს და რა უნდა გაითვალისწინოთ ჟურნალისტიკაში მიზნის მისაღწევად და როგორი უნდა იყოს ხელმძღვანელი. 

---

მოგვისმინეთ ამ პლატფორმებზე

---

---

"პირველი ნაბიჯები" - პროექტ "64"-ისა და "მედიაჩეკერის" ერთობლივი პოდკასტია, რომელშიც ჟურნალისტები და მედიის სფეროს პროფესიონალები თავიანთი შეცდომების, მიღებული გამოცდილების, წარმატებების, ზოგჯერ წარუმატებლობისა და მედიაში თავიანთი პირველი ნაბიჯების შესახებ გვიყვებიან.

ისინი კარიერის განმავლობაში ნასწავლ ყველაზე მნიშვნელოვან გაკვეთილებსა და რჩევებს გაგვიზიარებენ. რა ხდება რეალურად მედიის ინდუსტრიაში, როგორ უნდა მოხვდე სასურველ მედიასაშუალებაში, თუ ყველაფერს ნულიდან იწყებ და ამ სფეროში არავის იცნობ? ან გინდა უფრო მეტად განვითარდე და წინ წახვიდე?

ტელევიზია, ონლაინ მედია, რადიო, პრესა, ფოტო ჟურნალისტიკა, საერთაშორისო, სპორტული, ომის ჟურნალისტიკა, სოციალური მედია, განათლება ქვეყნის ფარგლებს გარეთ. ამ და ბევრს სხვა თემაზე "პირველი ნაბიჯების" ეპიზოდებში გამოცდილი ადამიანები საუბრებენ.

"პირველი ნაბიჯების" ამ ეპიზოდში, ჟურნალისტი თემო კიღურაძე კონფლიქტებისა და ომების გაშუქების დროს დაშვებულ შეცდომებსა და გამოცდილებაზე გვიყვება. 

თემოს, კარიერის განმავლობაში, საერთაშორისო მედიისთვის ავღანეთში, ჩრდილოეთ აფრიკაში, აღმოსავლეთ უკრაინაში, სირიის საზღვარსა და სხვა ცხელ წერტილებში უმუშავია. 

ის გვიყვება, როგორ მოხვდა შემთხვევით კონფლიქტების გაშუქების სფეროში, თავის პირველ გამოცდილებაზე 2008 წელს აგვისტოს ომში. იმაზეც, რა შეიძლება შეცვალოს არასწორ დროს ნათქვამმა "გამარჯობამ" ან "ოქეიმ". 

თემო გვიზიარებს რჩევებს, როგორ უნდა მოემზადოს ჟურნალისტი ომის გასაშუქებლად, რას უნდა მიაქციოს ყურადღება და როგორ უნდა დაიწყოს თანამშრომლობა საერთაშორისო მედიასთან.  მოგვისმინეთ ამ პლატფორმებზე

---

მოგვისმინეთ ამ პლატფორმებზე

---

---

"პირველი ნაბიჯები" - პროექტ "64"-ისა და "მედიაჩეკერის" ერთობლივი პოდკასტია, რომელშიც ჟურნალისტები და მედიის სფეროს პროფესიონალები თავიანთი შეცდომების, მიღებული გამოცდილების, წარმატებების, ზოგჯერ წარუმატებლობისა და მედიაში თავიანთი პირველი ნაბიჯების შესახებ გვიყვებიან.

ისინი კარიერის განმავლობაში ნასწავლ ყველაზე მნიშვნელოვან გაკვეთილებსა და რჩევებს გაგვიზიარებენ. რა ხდება რეალურად მედიის ინდუსტრიაში, როგორ უნდა მოხვდე სასურველ მედიასაშუალებაში, თუ ყველაფერს ნულიდან იწყებ და ამ სფეროში არავის იცნობ? ან გინდა უფრო მეტად განვითარდე და წინ წახვიდე?

ტელევიზია, ონლაინ მედია, რადიო, პრესა, ფოტო ჟურნალისტიკა, საერთაშორისო, სპორტული, ომის ჟურნალისტიკა, სოციალური მედია, განათლება ქვეყნის ფარგლებს გარეთ. ამ და ბევრს სხვა თემაზე "პირველი ნაბიჯების" ეპიზოდებში გამოცდილი ადამიანები საუბრებენ.

ამ ეპიზოდში ხელოვნებათმცოდნე და ჟურნალისტი ნათია ხულუზაური საუბრობს ლონდონში ოფიციანტობიდან — "National Geographic საქართველოს" მთავარ რედაქტორობამდე განვლილ გზაზე, პერფექციონიზმზე, ქართველი და უცხოელი ჟურნალისტების მუშაობის განსხვავებულ მიდგომებზე და იმაზე, თუ რა უნდა გააკეთოთ, თუ "National Geographic"-ისთვის მუშაობა გსურთ.

ნათია გვიყვება, რომელი შეცდომებიდან ისწავლა და რის მიხედვით არჩევს ადამიანებს, რომლებთანაც ითანამშრომლებს.

---

მოგვისმინეთ ამ პლატფორმებზე

---

---

"პირველი ნაბიჯები" - პროექტ 64-ისა და "მედიაჩეკერის" ერთობლივი პოდკასტია, რომელშიც ჟურნალისტები და მედიის სფეროს პროფესიონალები თავიანთი შეცდომების, მიღებული გამოცდილების, წარმატებების, ზოგჯერ წარუმატებლობისა და მედიაში თავიანთი პირველი ნაბიჯების შესახებ გვიყვებიან.

ისინი კარიერის განმავლობაში ნასწავლ ყველაზე მნიშვნელოვან გაკვეთილებსა და რჩევებს გაგვიზიარებენ. რა ხდება რეალურად მედიის ინდუსტრიაში, როგორ უნდა მოხვდე სასურველ მედიასაშუალებაში, თუ ყველაფერს ნულიდან იწყებ და ამ სფეროში არავის იცნობ? ან გინდა უფრო მეტად განვითარდე და წინ წახვიდე?

ტელევიზია, ონლაინ მედია, რადიო, პრესა, ფოტო ჟურნალისტიკა, საერთაშორისო, სპორტული, ომის ჟურნალისტიკა, სოციალური მედია, განათლება ქვეყნის ფარგლებს გარეთ. ამ და ბევრს სხვა თემაზე "პირველი ნაბიჯების" ეპიზოდებში გამოცდილი ადამიანები ისაუბრებენ.

მესამე ეპიზოდის სტუმარია ნიკო ნერგაძე, "რადიო თავისუფლების" ჟურნალისტი.

---

---

ამ ეპიზოდში "რადიო თავისუფლების" ჟურნალისტი და "ნიკოს პოდკასტის" ავტორი ნიკო ნერგაძე გვიყვება პროფესიულ შეცდომებზე, უხერხულ მომენტებზე, რატომ არ უყვარს ვოქსპოპების ჩაწერა და რას ითვალისწინებს სხვების კრიტიკის დროს.

ნიკო საუბრობს ჟურნალისტიკაში ცნობისმოყვარეობის და ცნობადობის მნიშვნელობაზე, ჟურნალისტიკის რუტინულ მხარეზე, კომპრომისებზე და იმაზე, თუ რა არის ყველაზე კარგი გზა მედიაში (ნაცნობების გარეშე) დასაქმებისთვის.

---

"პირველი ნაბიჯები" - პროექტ 64-ისა და "მედიაჩეკერის" ერთობლივი პოდკასტია, რომელშიც ჟურნალისტები და მედიის სფეროს პროფესიონალები თავიანთი შეცდომების, მიღებული გამოცდილების, წარმატებების, ზოგჯერ წარუმატებლობისა და მედიაში თავიანთი პირველი ნაბიჯების შესახებ გვიყვებიან.

ისინი კარიერის განმავლობაში ნასწავლ ყველაზე მნიშვნელოვან გაკვეთილებსა და რჩევებს გაგვიზიარებენ. რა ხდება რეალურად მედიის ინდუსტრიაში, როგორ უნდა მოხვდე სასურველ მედიასაშუალებაში, თუ ყველაფერს ნულიდან იწყებ და ამ სფეროში არავის იცნობ? ან გინდა უფრო მეტად განვითარდე და წინ წახვიდე?

ტელევიზია, ონლაინ მედია, რადიო, პრესა, ფოტო ჟურნალისტიკა, საერთაშორისო, სპორტული, ომის ჟურნალისტიკა, სოციალური მედია, განათლება ქვეყნის ფარგლებს გარეთ. ამ და ბევრს სხვა თემაზე "პირველი ნაბიჯების" ეპიზოდებში გამოცდილი ადამიანები ისაუბრებენ.

---

მოგვისმინეთ ამ პლატფორმებზე

---

---

მეორე ეპიზოდის სტუმარია Fox News-ის პროდიუსერი ნანა საჯაია.

---

---

ამ ეპიზოდში ნანა გვიყვება ზუგდიდის კორესპონდენტობიდან ამერიკის შეერთებული შტატების ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი ტელევიზიის პროდიუსერობამდე გავლილ გზაზე.

“ჟურნალისტიკასთან თავის პირველ შეჯახებაზე”, მიზნის მისაღწევად 290 მცდელობაზე, ბევრ უარზე და თავდაჯერებულობის მნიშვნელობაზე.

---

„პირველი ნაბიჯები“ - პროექტ 64-ისა და „მედიაჩეკერის“ ერთობლივი პოდკასტია, რომელშიც ჟურნალისტები და მედიის სფეროს პროფესიონალები თავიანთი შეცდომების, მიღებული გამოცდილების, წარმატებების, ზოგჯერ წარუმატებლობისა და მედიაში თავიანთი პირველი ნაბიჯების შესახებ გვიყვებიან.

ისინი კარიერის განმავლობაში ნასწავლ ყველაზე მნიშვნელოვან გაკვეთილებსა და რჩევებს გაგვიზიარებენ. რა ხდება რეალურად მედიის ინდუსტრიაში, როგორ უნდა მოხვდე სასურველ მედიასაშუალებაში, თუ ყველაფერს ნულიდან იწყებ და ამ სფეროში არავის იცნობ? ან გინდა უფრო მეტად განვითარდე და წინ წახვიდე?

ტელევიზია, ონლაინ მედია, რადიო, პრესა, ფოტო ჟურნალისტიკა, საერთაშორისო, სპორტული, ომის ჟურნალისტიკა, სოციალური მედია, განათლება ქვეყნის ფარგლებს გარეთ. ამ და ბევრს სხვა თემაზე „პირველი ნაბიჯების“ ეპიზოდებში გამოცდილი ადამიანები ისაუბრებენ.

---

მოგვისმინეთ ამ პლატფორმებზე

---

პირველი, საპილოტე ეპიზოდი 2021 წლის ზაფხულში ჩაიწერა. მისი სტუმარია „მედიაჩეკერის“ მთავარი რედაქტორი და პროექტ 64-ის თანადამფუძნებელი, გიორგი გოგუა.

---

---

„პირველი ნაბიჯები“ - პროექტ 64-ისა და „მედიაჩეკერის“ ერთობლივი პოდკასტია, რომელშიც ჟურნალისტები და მედიის სფეროს პროფესიონალები თავიანთი შეცდომების, მიღებული გამოცდილების, წარმატებების, ზოგჯერ წარუმატებლობისა და მედიაში თავიანთი პირველი ნაბიჯების შესახებ გვიყვებიან.

ისინი კარიერის განმავლობაში ნასწავლ ყველაზე მნიშვნელოვან გაკვეთილებსა და რჩევებს გაგვიზიარებენ. რა ხდება რეალურად მედიის ინდუსტრიაში, როგორ უნდა მოხვდე სასურველ მედიასაშუალებაში, თუ ყველაფერს ნულიდან იწყებ და ამ სფეროში არავის იცნობ? ან გინდა უფრო მეტად განვითარდე და წინ წახვიდე?

ტელევიზია, ონლაინ მედია, რადიო, პრესა, ფოტო ჟურნალისტიკა, საერთაშორისო, სპორტული, ომის ჟურნალისტიკა, სოციალური მედია, განათლება ქვეყნის ფარგლებს გარეთ. ამ და ბევრს სხვა თემაზე „პირველი ნაბიჯების“ ეპიზოდებში გამოცდილი ადამიანები ისაუბრებენ.

---

პირველი, საპილოტე ეპიზოდი 2021 წლის ზაფხულში ჩაიწერა. მისი სტუმარია „მედიაჩეკერის“ მთავარი რედაქტორი და პროექტ 64-ის თანადამფუძნებელი, გიორგი გოგუა.

ის 12 წელიწადია ჟურნალისტია და არაერთ ადგილობრივ და საერთაშორისო გამოცემასთან უთანამშრომლია. National Geographic-ისთვის მისმა სტატიამ „გზაზე“ ევროკავშირის პრიზი მიიღო.

ამ ეპიზოდში გიორგი გვიყვება, რატომ აირჩია ჟურნალისტიკა, როგორ „მოკლა ახალი ამბების დღევანდელმა ფორმამ ეს პროფესია“, გამოცდილებას გვიზიარებს ფრილანსერობაზე, ფოტორეპორტიორობაზე, ყველაზე მნიშვნელოვან პროფესიულ რჩევებზე, „ორი თემურის შემთხვევასა“ და იმაზე, თუ რით უნდა დაიწყოთ, თუ ჟურნალისტობა გინდათ.

მოგვისმინეთ ამ პლატფორმებზე

---

პოდკასტის ამ სეზონის ბოლო, მე-12 ეპიზოდის გმირი ჩემი და ჩემი მეგობრების ფავორიტი YouTuber-ია. 52 წლის ნოდარ ჭიკაძე, თბილისში ალბათ ყველაზე პოპულარული და მხიარული საკეტების ხელოსანი. ის წლების წინ ამ ვიდეოთი გავიცანი:



საუბრის გულწრფელმა და ენერგიულმა მანერამ, ასევე მისმა გაბედულმა ინტერესმა ციფრულ სამყაროში, დამარწმუნა, რომ ნოდარ ჭიკაძე ჩვენი პოდკასტის პირველი სეზონის დასკვნითი ეპიზოდის საუკეთესო სტუმარი იქნებოდა. მასზე ბევრი საუბრის ნაცვლად, სჯობს მისი YouTube არხის მონახულება გირჩიოთ.

ნოდარ ჭიკაძის YouTube გვერდის მიხედვით, მას პირველი ვიდეო 8 წლის წინ აქვს გამოქვეყნებული და შეიძლება ითქვას, რომ იმ დროისთვის წარმატებით აქვს გამოყენებული აუდიტორიასთან ციფრული კომუნიკაციის მეთოდები. მითხრა რომ იუთუბერობის მიმართ ინტერესი სხვა (ძირითადად რუსულენოვანი), მისთვის საინტერესო YouTube არხების ყურებამ გაუღვივა.

ყველაზე პოპულარული ვიდეო პლატფორმის ათვისებამდე კი ჰქონდა ინტერესი ელექტრონული ტექნოლოგიების მიმართ, რომელიც ბავშვობიდან იწყება - სოფელში რომ ვიყავი, მაინტერესებდა რაციით ქალაქთან დაკავშირებას თუ შევძლებდი, ჩემი სახლი კი გამომგონებლის სახელოსნოს ჰგავდაო.

გამომგონებლობის უნარს ვერც ახლა დაუწუნებთ. თუ მისი რამდენიმე ვიდეოს ნახვა უკვე მოასწარით, მიხვდებით რომ თითქმის ყველა ვიდეო ერთმანეთისგან განსხვავებულია დრამატურგიული ხაზით. ვერ იტყვით რომ ეს ადამიანი უბრალოდ ადგა, კამერა ჩართო, ილაპარაკა, გამორთო და ატვირთა.

თითქმის ყველა ვიდეოში ნაფიქრი აქვს ადგილზე, სადაც ვიდეოს იღებს, ნაფიქრი აქვს რეკვიზიტებზე, რომელიც კავშირშია თემასთან, ხელში ყოველთვის აქვს მონახაზი, რომელსაც მიჰყვება და, რაც მთავარია, საუბრობს ყველა თემაზე - დანაგვიანების პრობლემით დაწყებული კორონავირუსთან გამკლავების გზებით დამთავრებული. საუბრისას ვუთხარი „ინფლუსერი“ ყოფილხართ მეთქი, რაზეც ბოლომდე არ დამეთანხმა, თუმცა რჩევები სხვა „ინფლუსერებს“ გაუზიარა, რომელსაც აუდიო ჩანაწერში მოისმენთ.

ნოდარ ჭიკაძის ცნობისმოყვარეობა არც 52 წლის ასაკში გამქრალა: ინტერვიუს დროს მითხრა, ახლა ელექტროობას ვსწავლობ, რადგან დღევანდელობა ამის გარეშე წარმოუდგენელიაო. სად იღებს ბატონო ნოდარი ამ ცოდნას? რა თქმა უნდა YouTube-ზე.

YouTube-ს გამოყენების პარალელურად ვკითხე სმარტფონი თუ გეხმარებათ პროფესიულ საქმიანობაში მეთქი, რაზეც მითხრა, რომ სმარტოფნი მნიშვნელოვნად უზოგავს დროის და ფინანსურ რესურსებს. მაგალითად, მობილური ტელეფონის შესაძლებლობებიდან გამომდინარე, მას დღეს შეუძლია ვიდეო კონსულტაციის გზით მოაგვაროს საქართველოს რეგიონებსა და სხვა ქალაქებში მცხოვრები კლიენტების პრობლემები.

მედიაწიგნიერების ექსპერიმენტი

ამასობაში მედიაწიგნიერების ექსპერიმენტსაც მივუახლოვდით. დატვირთული კვირა მაქვს და დღეს ახალი ამბებისთვის ვერ მოვიცალეო, მითხრა ნოდარმა. ფეისბუქზეც ვერაფერი ვიპოვეთ. უფრო თემატური ჯგუფები და ფოტოები შეგვხვდა. ტელევიზორზე აკეთებდა აქცენტს - ინფორმაციას ძირითადად ტელევიზიით ვიღებო. ვკითხე, ბოლოს რამ მიიქცია თქვენი ყურადღება მეთქი და მითხრა რომ დაინტერესებულია „რუსულ-ამერიკული დაპირისპირების ახალი დეტალებით“, რომლის მთავარი ასპარეზი ახლა უკრაინის საზღვრებთან გადის. მედიაწიგნიერების 5 მთავარი კითხვაც სწორედ ამ ამბავს და მის სატელევიზიო გაშუქებას დავუთმეთ. ექსპერიმენტს სრულად ეპიზოდის მეორე ნაწილში მოისმენთ.

მედიწიგნიერების ექსპერიმენტმა ნოდარ ჭიკაძის კრიტიკული მედიაწიგნიერების უნარებზე ბევრი რამე გვითხრა. არ აქვს მნიშვნელობა თემას, ის ნებისმიერ სოციალურ და პოლიტიკურ ამბავს ყოველთვის ორი ერთმანეთისგან რადიკალურად განსხვავებული წყაროთი იღებს. მაგალითის მოყვანა ვთხოვე და მითხრა, რომ მსოფლიო ამბებს ის ძირითადად, Настоящее Время და რუსული სამთავრობო არხებისგან იღებს. ერთი საათიც საკმარისია იმის გასაგებად რა ხდება მსოფლიოშიო. სრულად ვაცნობიერებ, რომ ორივე მხარეს თავისი იდეოლოგია ამოძრავებს, ამიტომ არ მიკვირს რატომ საუბრობენ ისე, როგორც საუბრობენო.

ქართულ არხებს არ უყურებს - ქართველი ჟურნალისტების მყვირალა და სკანდალური თხრობის სტილი მაღიზინებს და ამბების მოსმენის სურვილს მიკარგავსო. ამაზე ცოტა უფრო მეტის მოსმენას აუდიო ჩანაწერშიც შეძლებთ. ქართული არხების კიდევ უფრო ვრცელ ანალიზს კი მის YouTube არხზე იპოვით.

პოდკასტის მე-11 ეპიზოდის გმირი 95 წლის მზექალა შანიძეა, განსაკუთრებული დამსახურების მქონე ენათმეცნიერი და ფოლოლოგი. ჩაწერაზე სანამ მივიდოდი, რამდენჯერმე მირჩია ცოტა ნელა ისაუბრე, ქართველ ჟურნალისტებს ნუ დაემსგავსებიო. სახლში რომ მივედით კიდევ ერთი რჩევა მომცა: გთხოვთ, გასაგებად ამიხსენით ჩემგან რა გინდათო. შევეცადე ორივე მისი რჩევა გამეთვალისწინებინა.

მზექალა შანიძეს ტექნოლოგიური პროგრესის მტკიცედ სჯერა და ამბობს, რომ კომპიუტერმა და ინტერნეტმა მოხსნა ბარიერები ინფორმაციაზე და კომუნიკაციაზე, რაც მის ბავშვობასა და ახალგაზრდობაში წარმოუდგენელი იყო. სადისერტაციო თემაზე მუშაობაშიც კი ხელი მეშლებოდა, იმიტომ რომ საკვლევ ლიტერატურაზე და წყაროებზე წვდომის უფლება მხოლოდ სპეციალური ნებართვის მქონე ადამიანებს ჰქონდათო. ახლა კიდევ, ინტერნეტმა არათუ ინფორმაციაზე წვდომის პრობლემა მოხსნა, საზღვარგარეთ სასწავლებლად წასულ შვილიშვილებსაც დააკავშირა.

ვისარგებლე შემთხვევით და ქალბატონ მზექალას ჩემი მთავარი კითხვა და წუხილი გავუზიარე: ინფორმაციულ სიჭარბეში ნავიგაციისთვის ჩემს თაობას რას ურჩევთ მეთქი. პასუხი მოკლე იყო, მაგრამ დამატებით კითხვებს აღარ საჭიროებდა: სასარგებლოს და საჭიროს შერჩევა უნდა ისწავლოს ამ თაობის და დროის ადამიანმაო. ამით ახსნა მედიაწიგნიერების არსიც, რაშიც სრულად დავეთანხმე.

ციფრულ ტექნოლოგიებზე საუბრისას მითხრა რომ ყოველდღიურობაში, ძირთადად იყენებს გუგლს, ელექტრონულ ფოსტას და YouTube-ს, სადაც კლასიკურ მუსიკას და საინტერესო ლექციებს ვუსმენო. ცნობისმოყვარეობას და ახლის გაგების სურვილს ასაკი არ აქვს, ხაზგასმით მითხრა და მამის, აკაკი შანიძის მაგალითი გაიხსენა: 100 წლის იყო და მთხოვა ჩერჩილის მემუარები მიგვეტანაო. დაჯდა და კითხვისას სულ იმას ამბობდა, რამდენი ახალი რამე გავიგეო. აკაკი შანიძის შვილს ეს ცნობისმოყვარეობა ნამდვილად დღემდე აქვს გამოყოლილი.

ქალბატონ მზექალას სმარტფონი არ აქვს. იყენებს ისეთ ტელეფონს, რომლითაც დაურეკავენ და დარეკავს, მაგრამ მისმა შვილმა, რომელიც ეპიზოდის ჩაწერას ესწრებოდა, მასთან ერთადვე გვითხრა, სმარტფონიც აინტერესებსო. 95 წლის მზექალა შანიძეს ვკითხე რა არის ის განსაკუთრებული მიზეზი, რაც ასეთი ტელეფონის შეძენის სურვილს უჩენს, რაზეც მიპასუხა რომ ძალიან ხიბლავს სმარტფონის ის ფუნქცია, რომლითაც მსოფლიოს ნებისმიერ კუთხეში, ან საქართველოს მთასა თუ ბარში შეუძლია შეეხმიანოს კოლეგებს და მოიკითხოს ყოველგვარი შეზღუდვის გარეშე.

ამ საუბარში უკვე ვუახლოვდებოდით მედიაწიგნიერების ექსპერიმენტის დროს, ამიტომ ვკითხე როგორ იღებთ ინფორმაციას ყოველდღიურად, ან რაიმეს ხომ არ გამოარჩევდით დღევანდელი სიახლეებიდან მეთქი, რაზეც მიპასუხა რომ თითქმის აღარაფრის მოსმენის სურვილი არ აქვს. მიზეზი ის არის, რომ ინფორმაცია და მისი მოწოდების ფორმა ქართულ მედიაში მასში ინტერესს აღარ აღძრავს, სიახლის ელემენტს აღარ შეიცავს. ქართული არხების ყურებას, ისევ BBC-ის დოკუმენტური ფილმების ნახვა მირჩევნია ორანგუტანგებზეო.

დღის ამბებს მისი შვილიც აცნობს, რაც იმაზე მიუთითებს, რომ ბუნებრივია, ქვეყნის სოციალური და პოლიტიკური კურსი მისთვის საინტერესოა, თუმცა პოლარიზებულ გარემოში ამ ყველაფრის დიდი დოზით მიღებაზე უარს ამბობს.

ეპიზოდის ჩაწერის დღესაც გაგვიჭირდა ისეთი ამბის მოძიება, რომელსაც მედაიწიგნიერების ექსპერიმენტისთვის გამოვიყენებდით. ბოლოს გადავწყვიტეთ, რომ საპატიო რესპონდენტთან საუბრის უპირატესობა, ზოგადად, მედიაწიგნიერების ხუთი მთავარი კითხვის ანალიზისთვის გამოგვეყენებინა.

კითხვები უსათვალოდ წაიკითხა და იქვე აღნიშნა, ამ კითხვებზე ზოგადად ვერ ვისაუბრებო, თუმცა მათ მნიშვნელობაში ეჭვი არ შეუტანია. მზექალა შანიძისეულ ანალიზს მედიწიაგნიერების ხუთ მთავარ კითხვაზე პოდკასტის ბოლო ნაწილში მოისმენთ.

ციფრული ტექნოლოგიებისა და მედიაწიგნიერების გამოცდილებაზე სასაუბროდ “პოდკასტის“ მეათე ეპიზოდში თბილისის უსინათლო და მცირემხედველ ბავშვთა სკოლის საგანამანათლებლო პროგრამების ხელმძღვანელი, 53 წლის ზაზა ადანაია მოვიწვიეთ.

ზაზა ადანაია თავადაც ტოტალურად უსინათლოა. მას სკოლა პანსიონში ვესტუმრეთ, იქ სადაც უსინათლო და მცირემხედველი ბავშვები გაკვეთილების შემდეგ მიდიან და რჩებიან. ბავშვების მოსვლამდე ერთი საათი გვქონდა, ამიტომ მეათე ეპიზოდის გმირის ჩასაწერად სკოლა-პანსიონის ერთ-ერთი ოთახის კუთხე შევარჩიეთ, ჩამწერი მოწყობილობა გავმართეთ და საუბარი დავიწყეთ.

ტექნოლოგიურ რევოლუციაზე საუბრისას მხედველ და სპეციალური საჭიროებების არ მქონე ადამიანებს მარტივად გვავიწყდება ის სარგებელიცა და ბარიერებიც, რაც სპეციალური საჭიროებების მქონე ადამიანებს ექმნებათ ტექნოლოგიების გამოყენებისას.

ზაზა ადანაიასთვის, რომელსაც სამყარო ინტერნეტამდეც ახსოვს, ტექნოლოგიური პროგრესი პირდაპირ კავშირშია უსინათლო ადამიანების ცხოვრების ხარისხის გაუმჯობესებასთან. პირველ რიგში ის გულისხმობს ინფორმაციაზე წვდომას, შესაბამისად სამყაროსთან მუდმივ კავშირს, რაც სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია. ამას მისი სმარტფონთან ურთიერთობის მაგალითზეც მარტივად მივხვდი. მეათე ეპიზოდის გმირი იმავე აპლიკაციებით სარგებლობს, როგორითაც მე, სრულიად მხედველი ადამიანი. ამაში მას სპეციალური წამკითხველი პროგრამები ეხმარება. მიუჩვეველი ყურისთვის ეს ხმა და თხრობა უჩვეულო და რთულად გასაგებია, თუმცა თუ სმენას დაძაბავთ შინაარსის გამოტანა არ უნდა გაგიჭირდეთ.

პოდკასტის ჩაწერის დროს, როდესაც ბატონ ზაზას მისი YouTube პროფილის აღწერა ვთხოვე, მას ამაში სპეციალური წამკითხველი პროგრამა დაეხმარა. ეს პროცესი მეათე ეპიზოდის ჩანაწერში კარგად აღიქმება, თუმცა მათთვის ვინც ამ მცირე ბლოგს კითხულობთ, გეტყვით რომ წამკითხველი პროგრამა ისე მუშაობს, როგორც გესმით, ანუ იმის მაგივრად რომ აპლიკაციის გახსნისას თავად მიყვნენ ვიზუალურ ინსტრუქციას, უსინათლო ადამიანები სპეციალური პროგრამით შექმნილ აუდიო-ინსტრუქციას უსმენენ და შესაბამისად ირჩევენ რას და როგორ დააჭირონ აპლიკაციაში.

მედიაწიგნიერების ექსპერიმენტი

მედიაწიგნიერების ექსპერიმენტისთვის ამბავი სწორედ YouTube-ში ავარჩიეთ. ბატონ ზაზას რამდენიმე საინფორმაციო არხი აქვს გამოწერილი, თუმცა „ფორმულას“, „იმედისა“ და „საზოგადოებრივი მაუწყებლის“ საინფორმაციო გამოშვებებს გვერდი აუარა და ალტ-ინფოს ინტერნეტ ტელევიზიაზე შეჩერდა. თქვა, რომ მისთვის უკვე გასაგებია რას იტყვის ტელეკომპანია „იმედი“, რა ინტერპრეტაციით მომიყვება ამბავს „Tv-პირველი“, მაგრამ ამ არხებს შორის „ალტ-ინფო“ შედარებით ახალი საინფორმაციო პლატფორმაა, ამიტომ მაინტერესებს მათი აზრი დღის აქტუალურ თემაზეო. პოდკასტის ჩაწერის დღეებში საინფორმაციო სივრცეში ვარდების რევოლუციის 18 წლისთავი დომინირებდა, შესაბამისად ეპიზოდის სტუმარს აინტერესებდა არა „იმედის“ ან „მთავარის“,არამედ „ალტ-ინფოს“ ინტერეპრეტაცია ამ თემაზე - „ალტ ინფო“ კონსერვატიული და ხშირად ძალადობრივი რიტორიკით გამორჩეული ტელევიზია და ახლა უკვე პოლიტიკური პარტიაა.

ალტ-ინფოს YouTube-ის არხს 26 000-ზე მეტი გამომწერი ჰყავს. საერთო ნახვების რაოდენობა კი 10-მილიონ ნახევარზე მეტია. ინტერნეტის გარდა, ისინი საკაბელო არხებითაც მაუწყებლობენ. ჩვენი ექსპერიმენტისთვის, ბატონმა ზაზამ ის ეპიზოდი შეარჩია, რომელშიც თვალსაზრისს გამოთქვამს „ალტ-ინფოს“ ერთ-ერთი წევრი და ამავე დროს ანალიტიკური გადაცემა „ალტერნატიული ხედვის“ წამყვანი ჯაბა ჟვანია.

ვიდეო დაახლოებით საათნახევრიანია, რასაც ბოლომდე ვერ ვუყურეთ, თუმცა პირველი რამდენიმე წუთის შემდეგ, ბატონი ზაზა ჯერ მედიაწიგნიერების ხუთ კითხვას გაეცნო, შემდეგ კი პასუხების გაცემა დაიწყო.

ვინ შექმნა ამბავი?

მედიაწიგნიერების ექსპერიმენტის პირველ კითხვას ზაზა ადანაიამ სწრაფადვე უპასუხა. თქვა რომ ამ ვიდეოს უკან კონსერვატიული ღირებულებების მქონე პარტია „ალტ-ინფო“ დგას, რაც მისთვის სრულად გასაგებს ხდის მათ პოლიტიკურ ინტერპრეტაციებს. ვკითხე, დაინტერესდებოდით თუ არა ამ არხის სიღრმისეული კვლევით, მაგალითად დაფინანსების წყაროების ანალიზით მეთქი, რაზეც მითხრა რომ მოსახლეობას ამ ინფორმაციაზე წვდომა გაუჭირდება, თუმცა მედიაწიგნიერების პირველი კითხვის პასუხი ნამდვილად მოითხოვს ამ ინფორმაციის მოძიებასო. უფრო მეტიც, ეს ფუნდამენტურად მნიშვნელოვანი დეტალებიაო.

რა მეთოდებია გამოყენებული ჩემი ყურადღების მოსაპყრობად?

ამ კითხვამ სტუმარი ოდნავ დააბნია, თუმცა პასუხის მოძიება რთული არ იყო. თქვა რომ, ეს კონკრეტული გადაცემა იმიტომ შეარჩია, რომ ალტ-ინფოს ინტერპრეტაცია აინტერესებდა, ანუ ზაზა ადანაიას პასუხიდან ისე გამოვიდა, რომ ამბავი თავად შეარჩია და არა პირიქით, ამბავმა შეარჩია ის.

როგორ აღიქვამს ერთსა და იმავე მესიჯს სხვა და სხვა ადამიანი?

ამ კითხვაზე პასუხი ბატონმა ზაზამ თავისი მეგობრების მაგალითით ახსნა. თქვა, რომ „ალტ-ინფოს“ ანალიტიკური გადაცემის აუდიტორიაში იქნებოდნენ ისეთები, რომლებიც „ალტ-ინფოს“ ინტერპრეტაციას გაიზიარებდნენ, ისევე როგორც იქნებოდნენ ისეთებიც, ვინც ამ ინტერპრეტაციას კრიტიკულად შეხედავდნენო. ასეთ ადამიანებს ჩემს მეგობრებშიც ვიპოვი, ოღონდ, ცხადია, განსხვავებული პოლიტიკური შეხედულებები ერთმანეთს არ გვაკარგვინებსო.

რა ღირებულებები/იდეოლოგია დგას ამ ამბის უკან?

კონსერვატიული, ნაციონალური მოძრაობის ქილიკისკენ მიმართული იდეოლოგიის ამოკითხვა ბატონ ზაზას არ გაჭირვებია, იმის მიუხედავად რომ გადაცემას მხოლოდ რამდენიმე წუთით უყურა. ეს იმაზე მეტყველებს, რომ ზაზა ადანაია „ალტ-ინფოს“ მესიჯებს კარგად მომზადებული შეხვდა.

რა არის გამოტოვებული?

აქ კიდევ ერთხელ უნდა აღვნიშნოთ რომ, გადაცემა ბოლომდე არ გვინახავს, შესაბამისად ლეგიტიმური პასუხის გაცემა ამ კითხვაზე რთულია. ამის მიუხედავად, ბატონმა ზაზამ დასაწყისშივე სწორად ივარაუდა, რომ „ალტ-ინფოს“ ეს გადაცემა აუცილებლად გამოტოვებდა „ვარდების რევოლუციის“ მონაპოვარს.

დაგისვამთ თუ არა ეს კითხვები მანამდე მეთქი, ვკითხე ბატონ ზაზას, რაზეც მიპასუხა, რომ მსგავსი ფორმულირებით შეიძლება არა, მაგრამ ამაზე დაფიქრებულა. ის, რაც მისთვის ამ ექსპერიმენტში ახალი იყო, არის მედიაწიგნიერების პირველი კითხვა. თავად კითხვის ფორმულირებაც „ვინ შექმნა“ უკვე იმაზე მიუთითებს, რომ ამბავი შექმნილია ვიღაცის მიერ. ეს უკვე უნდა აჩენდეს კრიტიკულ კითხვებს აუდიტორიაშიაო, აღნიშნა ბატონმა ზაზამ და მადლობა გადაგვიხადა, რომ ამაზე ამ გზით დამაფიქრეთო.

ჩაწერისას პოდკასტის მეათე ეპიზოდის გმირმა იმდენი სიახლე გამიზიარა უსინათლოებისთვის შექმნილ ციფრულ სერვისებზე, მტკივნეულად გავაცნობიერე, რომ ხშირად შშმ პირების პრობლემებს გადაწყვეტილების მიმღები პირები უფრო ნაკლებად აგვარებენ, ვიდრე ეს ტექნოლოგიებმა შეძლეს. უსინათლო და მცირემხედველი ადამიანების ცხოვრების გასამარტივებლად შექმნილ აპლიკაციებს შორის ჩემთვის ყველაზე შთამბეჭდავი „ჭკვიანი სათვალე“ აღმოჩნდა, რომელსაც თქვენც გიზიარებთ:

OrCam and Messi are Empowering the Blind Community

პოდკასტის ამ ეპიზოდის გმირისთვის, 56 წლის მხატვარ-დიზაინერ, ნინო თოფურიძისთვის ონლაინ მუშაობა სიახლე არაა. უკვე 6 წელია პანდემიით გამოწვეული „ახალი ჩვეულებრივობა“ (ე.წ. New Normal) მისთვის ჩვეულებრივი ამბავია. პროფესიიდან გამომდინარე, ის ყველაზე მეტად და ხშირად იყენებს ინტერნეტს, ლეპტოპს, და სმარტფონს.



ნინო ციფრულ იმიგრაციას თავიდან შიშით შეხვდა, მაგრამ ეს პროცესი მისთვის ინგლისურისა და რუსული ენების ცოდნამ ბევრად გაამარტივა. მართალია მოგვიანებით კომპიუტერისა (მაიკროსოფტის) და სმარტფონის პარამეტრების ქართულ ენაზე გაცნობა გახდა შესაძლებელი, თუმცა წლების წინ, როდესაც საქართველოში ციფრული ტექნოლოგიის სწავლის აუცილებლობა დადგა, მაშინ, ნინოსგან განსხვავებით, მისი ასაკის ადამიანები რთულ მდგომარეობაში აღმოჩნდნენ. ნინოს თავისივე ასაკის მეგობრების გამოცდილებაზე ვკითხე და მითხრა რომ ციფრული წიგნიერების უნარები მეტ-ნაკლებად განვითარებული აქვთ, თუმცა არიან ისეთებიც, ვისაც ონლაინ ბანკის სიკეთეებიც კი ვერ დავანახეო.

ინგლისური ენის ცოდნის გარდა ნინოს უპირატესობა ციფრული წიგნიერების გზაზე მხატვარ-დიზაინერის პროფესიამაც განაპირობა. იმის გამო, რომ მას ფერისა და ფაქტურის აღქმის განსაკუთრებული უნარი და გამოცდილება აქვს, ეს ნინოს ვიზუალურად წიგნიერ ციფრულ იმიგრანტად აქცევს. რას ვგულისხმობ ამაში? ვიზუალური წიგნიერება ერთ-ერთი მიმართულება ახალი დროის წიგნიერებებს (New Literacies) შორის, მედიაწიგნიერებასთან ერთად და გულისხმობს იმას, რომ ანალიზი შეეხება არა სიტყვებს, არამედ ფოტოს, ვიდეოს, ილუსტრაცია და ა.შ, ანუ ყველაფერს, სადაც აღქმის ობიექტია არა ნაწერი/ნაბეჭდი ტექსტი, არამედ ილუსტრაცია. ვიზუალური წიგნიერების უნარები ონლაინ-შოპინგის დროს მეხმარება არ მოვტყუვდე რას ვყიდულობო, მითხრა ნინომ. გარდა ამისა, როდესაც YouTube-ზე სხვადასხვა ვიდეოებს ვუყურებ, უკვე პირველი წამიდან შემიძლია ვთქვა, რამდენად რეალურია ის რასაც ვუყურებ და ღირს თუ არა მასზე დროის ხარჯვაო.

ინფორმაციას მისაღებად იყენებს ლეპტოპსა და თავის სმარტფონს. საძიებო სისტემებიდან არჩევანს Google-სა და YouTube-ზე აკეთებს. ინფორმაცია ბევრად მრავალფეროვანი, მოკლე და გასაგებიაო. ამ ეპიზოდის გმირი, საძიებო სისტემების გამოცდილებაზე საუბრისას, ისევ ახსენებს ინგლისურ და რუსულ ენას, რაც მის უპირატესობაზე მეტყველებს. წარმოიდგინეთ მისივე ასაკობრივი ჯგუფის სხვა წარმომადგენელი, რომელიც ინფორმაციას გუგლში ქართულად ეძებს. რას ხედავს ნინო და რას ხედავს ის ციფრული იმიგრანტი, რომელიც საძიებო ენად იყენებს მხოლოდ ქართულს, ან უკეთეს შემთხვევაში ქართულ და რუსულ ენებს?

ნინო თოფურიძე ცნობილი ტელეწამყვანის და ერთ-ერთ პირველი ტელე-დიქტორის, ლია მიქაძის შვილია, თუმცა დღეს ნინო ტელევიზორს თითქმის აღარ უყურებს. გაქრა შემეცნების და ტელევიზიის მიმართ პატივისცემის მიზეზებიო, აღნიშნა ნინომ, თანამედროვე ქართულ სატელევიზიო არხებზე საუბრისას და ის ამბებიც გაიხსენა, როცა დედას ტელევიზიაში დაჰყავდა.

ციფრული ტექნოლოგიებისა და ინტერნეტის სიკეთეებზე საუბრისას ყოველთვის არსებობს, სულ მცირე, ერთი „მაგრამ“. ნინო თოფურიძისთვის ეს სმარტფონზე დამოკიდებულებით აიხსნება. იმისთვის რომ კაფეში ტელეფონ-მომარჯვებულ ახალგაზრდა წყვილს ან ზებრაზე ტელეფონში ჩარგულ ახალგაზრდებს არ დავემსგავსო, გამოსავალი აპლიკაციების შემცირებასა და ტელეფონის სახლში დატოვებაში ვიპოვე, როცა ვიცი რომ გარეთ თეატრის, კინოს ან სხვა ღონისძიებისთვის გავდივარო. ვუსმენდი და ვფიქრობდი, ნეტა მეც შემეძლოს ამის გაკეთება? იქნებ მეცადა? იქნებ გამოვიდეს?

მედიაწიგნიერების ექსპერიმენტი

ტელევიზორს არ ვუყურებო, ხაზგასმით მითხრა ნინო თოფურიძემ, ამიტომ მედიაწიგნიერების ექსპერიმენტისთვის ისევ ფეისბუქს მივმართეთ. გავხსენით და დავიწყეთ მისი ნიუსფიდის თვალიერება. ჩვენ რომ ყველა ის სარეკლამო შინაარსის ინფორმაცია წაგვეკითხა, რაც ნინოს ნიუსფიდში შემოგვხვდა, ალბათ რეკლამით ფულსაც ვიშოვიდით, ამიტომ სადღაც უნდა გავჩერებულიყავით და ასე სქროლვა-სქროლვაში მივადექით სტატიას კოვიდ-პასპორტების შესახებ. ნინოსთვის ეს ოდნავ მტკივნეული საკითხია, იმიტომ რომ თავად აცრილი არ არის ჯანმრთელობის პრობლემის გამო და იმის გამოც, რომ მას უბრალოდ არ მოსწონს აცრის საშუალებით ყველას ერთი ნიშის ქვეშ გაერთიანება. ყველა ქვეყანას პანდემიასთან ბრძოლის საკუთარი სტრატეგია უნდა ჰქონდესო, ამიტომ კოვიდ-პასპორტის შემოღება თავისუფლების შეზღუდვად და კონტროლის დაწესების საშიშ პრეცედენტად მიმაჩნიაო.

მედიაწიგნიერების ყველა კითხვას ნინო თოფურიძემ მეტ-ნაკლები წარმატებით უპასუხა:

1. ვინ შექმნა ამბავი?

პასუხი: Jam news-მა.

კომენტარი: ჯემნიუსი ონლაინ-მედია პლატფორმაა კავკასიაში მიმდინარე ამბებზე. ვებგვერდის ინფორმაციით, მათი რედაქცია აერთიანებს რეგიონში მცხოვრებ ჟურნალისტებს, მოქალაქე-რეპორტიორებს, და ექსპერტებს. საიტზე ხშირად ნახავთ ანალიტიკურ სტატიებს და მულტიმედია პროდუქტს. ნინოს ვკითხე, რამდენად იცოდა ამ ონლაინ მედიის შესახებ, რაზეც მიპასუხა რომ პირველად ესმის. ინფორმაცია კი მის ნიუსფიდში თემის აქტუალობის გამო მოხვდა. ეს ალბათ ის ინფორმაციაა, ყველასთან რომ ამოვარდებაო. ამაზე Jam News-ის ვებ-გვერდზე გამოქვეყნებული სტატისტიკაც მეტყველებს, რომლის თანახმადაც 21 ნოემბრის მონაცემებით, სტატია კოვიდ-პასპორტების შესახებ ყველაზე პოპულარულია მკითხველებს შორის. 2. რა მეთოდებია გამოყენებული ჩემი ყურადღების მისაპყრობად?

პასუხი: ფოტო, სადაც აეროპორტის გამშვები პუნქტი ჩანს. მეგონა კიდევ ახალი სამოგზაურო რეგულაციები დაწესდა და ვიფიქრე რომ წავიკითხავო, თუმცა სათაურმა სხვა რამე უთხრა.

კომენტარი: ფეისბუქის ნიუსფიდში კოვიდ-პასპორტების შესახებ ეს სტატია მისმა მეგობარმა გააზიარა. ყურადღება კი აეროპორტის სარეგისტრაციო დახლის ფოტომ მიიქცია. ნინოს მოგზაურობა უყვარს, ან ვის არ უყვარს? აეროპორტი ასეთი ადამიანებისთვის ჯადოსნური ადგილია, ამიტომ ფოტოს გამოქვეყნებით მკითხველი გაცილებით სწრაფად და ეფექტურად რეაგირებს, რამაც ნინოს შემთხვევაშიც იმუშავა, იმის მიუხედავად რომ კოვიდ-პასპორტს ვერ მიიღებს თუ არ აიცრება. 3. როგორ აღიქვამს მესიჯს სხვადასხვა ადამიანი?

პასუხი: ცხადია იქნებოდნენ ისინიც, ვინც მაშინვე გაიქცეოდნენ კოვიდ-პასპორტის ასაღებად, ისევე როგორც ისინიც ვინც ჩემსავით გაღიზიანდებოდნენ.

კომენტარი: ნინოს პასუხი ზუსტია. სტატიის ქვეშ არსებული კომენტარებიც ამას ადასტურებს.

4. რა იდეოლოგია/შეხედულებები/ღირებულებები დგას ამ ამბის უკან?

პასუხი: ალბათ ის, რომ მალე კოვიდ-პასპორტის გარეშე ვერსად წავალთ და ვერაფერს გავაკეთებთ. კომენტარი: ნინოს პასუხი ზუსტია. კოვიდ-პასპორტის შემოღების მთავარი იდეა ის არის რომ ადამინებმა გააცნობიერონ რა პრობლემების წინაშე დადგებიან პასპორტის გარეშე. სტატიაში, რომელიც აღნიშნულ სიახლეს ეხმიანება, აეროპორტის ფოტოს გამოყენება გადაადგილების თავისუფლებასთან დაკავშირებულ მესიჯს აგზავნის. იმუშავებს თუ არა ეს მესიჯი ნინოს შემთხვევაში, ჯერ არ ვიცით. პოდკასტის ჩაწერისას ეს ნამდვილად არ მიგრძვნია. 5. რა არის გამოტოვებული?

პასუხი: გამოტოვებული არაფერია. ის რაც კოვიდ-პასპორტს ეხება აქ ყველაფერი ნათქვამია.

კომენტარი: ამ კითხვაზე პასუხს ვერ გავცემთ, თუ სტატია ბოლომდე არ წავიკითხეთ. ნინომ დასკვნა მხოლოდ სტატიის სათაურზე დაყრდნობით გააკეთა, რაც სრულს სურათს არ იძლევა.

56 წლის ნინო თოფურიძის ისტორია, ციფრულ ტექნოლოგიებთან დაკავშირებული მისი გამოცდილებები და ღიაობა, რომელსაც ის სიახლეების მიმართ იჩენს ნამდვილად წარმოადგენს მისი, როგორც ციფრული იმიგრანტის უპირატესობას. მისგან ბევრი ისეთი რჩევაც მივიღე, რომელსაც სიამოვნებით მოვარგებდი ჩემს ციფრულ ცხოვრებას. მედიაწიგნიერების გამოცდაც გადალახულია, თუმცა კრიტიკული მედია წიგნიერების გაუმჯობესებისთვის გზა მაინც გასავლელია.

პოდკასტის მერვე ეპიზოდის გმირი 70 წლის ანა ჭაბაშვილია. დღეს რომ უცხო ენებიდან ქართულად ნათარგმნ ლიტერატურას, ან ახალ ქართველ ავტორებს კითხულობთ და სიამოვნებას იღებთ, ეს მნიშვნელოვანწილად ქალბატონი ანას დამსახურებაა, რომელიც ერთ-ერთი მსხვილი ქართული გამომცემლობის რედაქტორია. მასთან გადაკვეთის სხვა საერთო სივრცეებს შორის ფეისბუქი უნდა გამოვარჩიო, რომელსაც ის ძალიან აქტიურად იყენებს სასარგებლო რჩევების გასავრცელებლად იმ იმედიათ, რომ ჩემი თაობა უკეთესი ქართულით იმეტყველებს და დაწერს.

ანა ჭაბაშვილი ორი შვილის დედა და ორი შვილიშვილის ბებიაა, რაც ნოყიერ ნიადაგს ქმნის იმაზე დასაკვირვებლად, თუ რა იცვლება ტექნოლოგიების გამოყენებისა და მასთან ადაპტაციის კუთხით. გამომცემლობაში ვმუშაობ და წიგნების მეტი რა მომიტანია სახლში, თუმცა ჩემს 5 წლის შვილიშვილს თითქმის აღარ სჭირდება ბეჭდური წიგნის გადაშლა, YouTube-ზე იმდენი მხატვრული ამბავი და თამაშიაო, მითხრა ინტერვიუს დასაწყისში. ‘სიახლეებს ვერ შეეწინააღმდეგები, მოვიდა და მოვიდესო’-, ლაღად მიპასუხა. უფრო მეტიც ცდილობს ინტერნეტის ფართო შესაძლებლობები საკუთარ პროფესიულ საჭიროებებსაც შეუთავსოს. ქალბატონი ანა თავის დასთან ერთად, მამის მიერ შედგენილი უცხო სიტყვათა ლექსიკონის განახლებაზე მუშაობს და ამაში ინტერნეტი დიდ სამსახურს უწევს.

ინტერნეტთან და ტექნოლოგიებთან პირველად forum.ge-ის დამსახურებით გადაიკვეთა. მართალია შვილმა დაარეგისტრირა, თუმცა მალევე მიხვდა რომ მრავალფეროვანი თემატური დისკუსიები მისთვის ინფორმაციის გაცვლისა და ახალი ადამიანების გაცნობის უნიკალური საშუალება იყო, ამიტომ მასზე დამოკიდებულიც კი გახდა. „სწორედ იქ დავიღუპეო“-, სიცილით აღნიშნა იმაზე მისანიშნებლად, რომ ვირტუალურმა ფორუმმა უცბად ჩაითრია. საჯარო ფორუმის კონტექსტში დღეს ფეისბუქსაც ხშირად განიხილავენ, და როგორც ჩანს, სწორედ ეს აღმოჩნდა ანა ჭაბაშვილისთვის მიზიდულობის მთავარი ძალა ფეისბუქზეც, რომელსაც უკვე წლებია იყენებს. დამოკიდებულიც კი ვარო მითხრა. ძალიან მიყვარს ადამიანების გაცნობა და მათთან კომუნიკაცია და ამის მეტი ფეისბუქში რა არისო.

როგორ შეცვალა ინტერნეტმა ინფორმაციის სანდოობა? ეს კითხვა თითქმის ყველა რესპონდენტთან მაქვს, მაგრამ ამ ეპიზოდის გმირი გამორჩეულია იმ კუთხით, რომ ის წიგნებთან დიდ დროს ატარებს, შესაბამისად ინფორმაციის დამუშავების თავისებური მეთოდები აქვს. ენათმეცნიერების მიმართულებით კვლევითი საქმიანობა ანა ჭაბაშვილისთვის უნივერსალური ცოდნისა და უნარების მომტანი აღმოჩნდა, რასაც სოციალურ მედიასაც არგებს.

როგორც ენის გარკვეული თავისებურებები, ან თუნდაც კონკრეტული სიტყვები და გამოთქმები არ შეიძლება განვიხილოთ მოწონება-არმოწონების მიხედვით, ისე არ შეიძლება ვამტკიცოთ ის რისიც გვჯერა, თუკი ლოგიკური არგუმენტი არ მოგყვება ამ აზრის განსამტკიცებლადო. ენის კეთილხმოვანება გემოვნების საკითხი არაა, ისევე როგორც პოლიტიკური ან სოციალური შეხედულებების ფრქვევა არ შეიძლება არგუმენტაციის გარეშე. მივხვდი რომ ამ სტრატეგიის მორგება სოციალური მედიით გამწვავებული პოლარიზაციის შემსუბუქებაშიც შეიძლებოდა დაგვხმარებოდა, თუმცა სოციალურ მედიაში ეს გაცილებით რთული მისაღწევია დიდი მასშტაბის, ალგორითმით ნასაზრდოები ხელოვნური პროცესებისა და კონტროლის არ არსებობს გამო. თუმცა დაფიქრებას ხომ არაფერი უდგას წინ? ის რაც კეთილხმოვანი ერთი ბაბლისთვის, მიუღებელია მეორისთვის. ამ განსხვავების დანახვას კი ვარჯიში სჭირდება რომ მხოლოდ იმ რეალობის მსხვერპლი არ გავხდეთ, რაც მხოლოდ ჩვენი და ჩვენი ბაბლისთვის ჟღერს ტკბილად.

ანასთან საუბარს ვერაფრით დავასრულებდი, რომ არ მეკითხა რა მოუვიდა ენას ინტერნეტის ეპოქაში, რა ვუქენით მას ციფრული სამყაროს ბინადრებმა. ამ კითხვის პასუხად მითხრა, რომ თანამედროვე ქართული სამეტყველო ენა ბოლო ორი საუკუნის განმავლობაში მოვლენების პარალელურად ვითარდებოდა და იცვლებოდა. მაგალითად, თუ მეცხრამეტე საუკუნის ბოლოს და მეოცის დასაწყისში ქართული პუბლიცისტური ენა დომინირებდა სალაპარაკო ქართულში, საბჭოთა მმართველობამ თავისებური ლექსიკა და ფორმები დაამკვიდრა. ყველაზე ხისტი გავლენა ქართულ ენაზე მაინც არასამთავრობო ორგანიზაციების გამრავლებას მოჰყვა, როდესაც ჟურნალისტმაც, პოლიტიკოსმაც, აქტივისტმაც ამ ენაზე დაიწყო საუბარი სოციალურ ქსელშიო, მითხრა ანამ და ისიც დაამატა, რომ ენა ასეთია, მას შეუძლია თავის თავში მოაქციოს ასეთი გარემო ცვლილებებიო.

მედიაწიგნიერების ექსპერიმენტი

ენაზე საუბარი არ დამთავრდებოდა, რომ არა პოდკასტის ფორმატი, რომლის თანახმადაც მედიაწიგნიერების ექსპერიმენტიც უნდა ჩაგვეტარებინა. ასე ნელ-ნელა დავიწყეთ მისი სმარტფონის და ინფორმაციის მოძიების მისთვის ჩვეული მეთოდების კვლევა. ქალბატონმა ანამ მითხრა, რომ ტელევიზორს იშვიათად უყურებს, იმდენად იშვიათად, რომ არხების გადართვაც კი დამავიწყდაო. სმარტფონის აპლიკაციებიდან ყველაზე ხშირად ფეისბუქს და მესენჯერს იყენებს. ფეისბუქია ინფორმაციის მიღების მთავარი წყაროც. მითხრა, რომ ამ სოციალურ ქსელში ის მომწონს რომ არჩევანის საშუალება მაქვსო. რაც მაინტერესებს იმას ვკითხულობო, თუმცა ისიც აღნიშნა, რომ როდესაც ქვეყანაში დაძაბულობა იმატებს, ან რაიმე არასასიამოვნო ინფორმაცია ვრცელდება, ფეისბუქის გახსნაც არ მინდა დღის დასრულებამდეო.

ერთ-ერთი ასეთი დღე იყო მაშინაც, როცა პოდკასტის ამ ეპიზოდს ვწერდით. ზუსტად ამ დღეს, 11 ნოემბერს სოციალური ქსელით, ინტერნეტ გვერდებითა და სატელევიზიო არხებით გავრცელდა ვიდეო-კადრები, სადაც ჩანს როგორ ექცევიან საქართველოს მესამე პრეზიდენტს, მიხეილ სააკაშვილს პენიტენციური დაწესებულების თანამშრომლები. მოკლედ რომ ვთქვათ, როგორ იქცევა სისტემა. ამ კადრების ნახვა დილიდანვე ჩემმა შვილმა მირჩიაო, მაგრამ ბოლომდე ყურება ვერ შეძლო. ერთი რისი თქმაც შემიძლია, ის არის რომ აღნიშნული კადრები ისტორიაში შევა, როგორც ყველაზე სამარცხვინო კადრებიო.

ფეისბუქი დიდხანს ვსქროლეთ ექსპერიმენტისთვის საჭირო ინფორმაცია რომ მოგვეძებნა. ბუნებრივია, ზემოთ აღნიშნულ კადრებს ვერ ავცდით.

საინტერესოა, რომ ანა ჭაბაშვილს ეს კადრები მხოლოდ თვალის გადავლებით ჰქონდა ნანახი, თუმცა საკმარისი იყო იმისთვის რომ მედიაწიგნიერების ხუთი მთავარი კითხვისთვის ეპასუხა. დავალებას წარმატებით გაართვა თავი, რასაც ეპიზოდს მეორე ნაწილში თავად მოისმენთ.

1. ვინ შექმნა ამბავი?

მთავრობამ. 2. რა მეთოდებია გამოყენებული ჩემი ყურადღების მისაპყრობად?

მეთოდებზე დაკვირვებისთვის დრო არ მიეცა, თუმცა აღნიშნა, რომ ამ კადრებმა 2012 წლის ციხის კადრები გაახსენა, რომელიც თავის დროზე სახალხო შოკის წარმოსაქმნელად შეიქმნა და გავრცელდაო. მეთოდები არ იცვლება, აღნიშნა ანა ჭაბაშვილმა.

3. როგორ აღიქვამს ერთსა და იმავე მესიჯს სხვადასხვა ადამიანი?

ანა ჭაბაშვილის პასუხი ამ კითხვაზე ზუსტია. იქნებიან ადამიანები, როგორსაც ის თავის თავს და მის ბაბლს მიაკუთვნებს, რომლებიც გაბრაზდებოდნენ ხელისუფლებაზე, თუმცა იქნებოდნენ ისეთებიც, ვინც ამ კადრებში „სამართლიანობის აღსრულებას“ ამოიკითხავდნენ და იტყოდნენ რომ სააკაშვილმა ასეთი მოპყრობა დაიმსახურა. ესეც პოლარაზაცია მაღალ ხარისხში.

4. რა იდეოლოგია/ღირებულებები დგას ამ ამბის უკან?

პასუხი მარტივიაო, აღნიშნა ანამ: ძალაუფლების ლეგიტიმაციისთვის ბრძოლა სახელმწიფოს მიერ.

5. რა არის გამოტოვებული?

ამ კადრებმა არ მითხრა, რატომ გადაიღეს და გაავრცელეს ეს კადრებიო. აი ამ კითხვაზე ვერ მიიღო პასუხი პოდკასტის მერვე ეპიზოდის გმირმა.

ქალბატონმა ანამ მითხრა, რომ მედიაწიგნიერების ამ კითხვებს ისედაც სვამენ ოჯახში დისკუსიისას, რაც ბუნებრივია იმდენი პოლიტიკოსი იტყუება ჩვენს გარშემოო. ექსპერიმენტის დასასრულს ანა ჭაბაშვილს ტერმინის მედიაიწიგნიერების განმარტება ვთხოვე, რაზეც მიპასუხა, რომ საქმე მარტივად არის და ის ზოგად განათლებას ეფუძნებაო. ამ მხრივ კი პრობლემები არა მარტო საქართველოში, მთელს მსოფლიოშიაო.

როგორც ჩანს, მედიაწიგნიერებას რთული და გრძელი გზის გავლა მოუწევს მსოფლიოში, მაგრამ განსაკუთრებით იმ ქვეყანაში, რომელიც საერთაშორისო საგანმანათლებლო სტანდარტებს მნიშვნელოვნად ჩამორჩება და ცვლილების განხორცილება კომპლექსურ ჩარევას საჭიროებს.

როდესაც ამ პოდკასტის სახელზე ვმსჯელობდით, ვიფიქრე რომ შეიძლებოდა მამა გამენაწყენებინა, იმიტომ რომ პოდკასტს "დედასთვის" დავარქვი. სხვებმაც მითხრეს, მამებმა რა დააშავესო. მაშინ პასუხი არ მქონია, მაგრამ ახლა დავფიქრდი და მივხვდი, რომ პირადი ოჯახური გამოცდილებიდან გამომდინარე, დედა უფრო აქტიურად იყენებდა ციფრულ ტექნოლოგიებს ვიდრე მამა, ამიტომ, ინსტინქტურად, დედას უფრო ვაკვირდებოდი, ვიდრე მამას.

ორი კვირის წინ, როდესაც მომდევნო ეპიზოდებს ვგეგმავდით, ძიება მამებზე გამოვაცხადე. ეპიზოდის გმირის პოვნა არ გაგვჭირვებია, თუმცა ამ მოკლე ხანში მოულოდნელად მამა გარდამეცვალა, რის გამოც სამუშაო პროცესის ორი კვირით შეჩერება მოგვიწია. პირადმა ტრაგედიამ კიდევ ერთხელ დამაფიქრა პოდკასტის სახელზე და აუდიტორიაზე. მივხვდი, რომ მომდევნო ეპიზოდების გმირები ის მშობლებიც უნდა ყოფილიყვნენ, რომლებიც ტექნოლოგიების ხსენებაზე პირველივე წუთში არ გვახსენდებიან. პოდკასტის მეშვიდე ეპიზოდის გმირიც ასეთია. მის სახლში ჯერ კიდევ არის გაზეთები, რომელიც ჩვენთან ერთად გადაშალა და წაიკითხა. ინფორმაციის მისაღებად კი სატელევიზიო არხებს ამჯობინებს ფეისბუქის ნაცვლად.

პროფესიით ექიმს, 70 წლის კახა ჯაფარიძეს ვერისუბანში ვესტუმრეთ. მისაღებ ოთახში თითქმის ყველა თაობის საინფორმაციო პლატფორმას მოვკარი თვალი - უახლეს პრესას, ტელევიზორს, რომელიც ოთახის გამორჩეულ კუთხეში იდგა, სმარტფონს, რომელიც მაგიდაზე, ვაზაში იდო, და ე.წ. "ფანრიან ნოკიას", რომელსაც ხშირად ნოსტალგიურად ვიხსენებთ ხოლმე. მითხრა, რომ სმარტფონი პანდემიის დაწყებიდან მალევე შვილებმა აჩუქეს, იმისთვის რომ ინფორმაციის მიღების თანამედროვე გზები აეთვისებინა. ამ პერიოდს უკავშირებს მეშვიდე ეპიზოდის გმირი ფეისბუქის აქტიურ გამოყენებასაც. პანდემიის გამო სახლში დიდ დროს ვატარებდი და ამიტომ ფეისბუქსაც უფრო აქტიურად ვიყენებდიო, თუმცა კახა ჯაფარიძეს ფეისბუქის მართვის საკუთარი წესები აქვს, რომელსაც თითქმის ყოველთვის იცავს:

1. ფეისბუქს ხსნის დილას და/ან საღამოს, დაახლოებით 20 წუთი.

2. ფეისბუქზე არასდროს აქვეყნებს ფოტოს საინტერესო ამბის გარეშე. მითხრა, რომ შვილსაც კი არ ვულაიქებ ფოტოებს, რომელსაც არ მოჰყვება ახსნა თუ რატომ გამოაქვეყნა ეს კონკრეტული ფოტოო. საკუთარ გვერდზე გამოქვეყნებულ პოსტებშიც ყოველთვის ამბები იკითხება და, ძირითადათ, დაკავშირებულია მნიშვნელოვან თარიღებთან, როგორიცაა ოჯახის წევრის დაბადების დღე, მასწავლებლის დღე, და ა.შ.

3. პოლიტიკური ცნობების მისაღებად თითქმის არასდროს იყენებს ფეისბუქს. შეიძლება ფეისბუქმა დაასწროს ტელევიზიას მნიშვნელოვანი ცნობის გამოქვეყნებაო, მაგრამ დღის ბოლოს მაინც ტელევიზიით ვამოწმებ ინფორმაციასო.

4. არასდროს სქროლავს ფეისბუქს სხვა აქტივობის პარალელურად. თითქმის შეუძლებელია სოციალური მედიის პარალელურად სხვა საქმეზე კონცენტრაციაო (რაშიც სრულია ვეთანხმები).

5. ფეისბუქის შესაძლებლობები წელიწად-ნახევარში ამოწურა, ანუ პანდემიის დაწყებიდან დღემდე.

კახა ჯაფარიძისთვის ტრადიციულ მედიას სოციალურ მედიასთან შედარებით მეტი დისციპლინა აქვს ინფორმაციის მოწოდების საქმეში. ამბობს, რომ გაზეთები და სატელევიზიო არხები მეტ სივრცეს ტოვებს განსხვავებული აზრის მისაღებადო. კატეგორიულ აზროვნებას ყოველთვის გავურბივარ, ამიტომ ტელევიზიის შემთხვევაში ვიცი რომ არსებობს პროსამთავრობო და ოპოზიციური არხები, ისევე როგორც არსებობს პროსამთავრობო და ოპოზიციური პრესა, ამიტომ ვცდილობ ორივეს გავეცნოო, მაშინ როცა ფეისბუქზე ინფორმაციის წყაროების ასეთი გამჭვირვალე ანალიზი გაცილებით რთულიაო. იმის მიუხედავად რომ სოციალური მედიის პარამეტრები ნიუსფიდის დაპროგრამების საშუალებას იძლევა იმ გვერდების გამოწერით, რომელიც გვაინტერესებს, ტელევიზიისგან და გაზეთებისგან განსხვავებით სოციალური მედიის ფილტრი მაინც მყიფეა. დისციპლინა, რომელიც ტრადიციული მედიის პროგრამირებაში არსებობს, სოციალურმა მედიამ თითქოს შთანთქა.

მედიაწიგნიერების ექსპერიმენტი

იმის გამო რომ პოდკასტის მეშვიდე ეპიზოდის გმირი სოციალურ-პოლიტიკურ ცნობებს მაინც ტრადიციული მედიით იღებს, მედიაწიგნიერების ექსპერიმენტისთვისაც შესაბამისი მედია შევარჩიეთ. ჯერ გაზეთი გადავშალეთ, მაგრამ ბოლოს მაინც ტელევიზიაზე შევჩერდით.

აღმოჩნდა რომ მისი ყურადღება მიიქცია "მაესტროს" სატელევიზიო პროექტ "უცნობის კიდობნის" ახალმა ეპიზოდმა, რომელშიც წამყვანი, გიორგი გაჩეჩილაძე, იგივე 'უცნობი' მასპინძლობს მმართველი პარტიის ერთ-ერთი ლიდერს, პარლამენტის თავმჯდომარის პირველ მოადგილეს, გია ვოლსკის. ახლა არჩევნების მეორე ტურის წინა პერიოდია, და, შესაბამისად პრო-სამთავრობო მედია-პროექტი აქცენტს ოპონენტზე აკეთებს. ოპონენტი ამ შემთხვევაში ზუგდიდის მერობის კანდიდატი ნაციონალური მოძრაობიდან ანზორ მელიაა, რომლის წარსულის გახსენებით წამყვანიც და სტუმარიც მის დისკრედიტაციას ცდილობენ. ჩვენი ეპიზოდის სტუმრისთვის ეს ამბავი განსაკუთრებით საინტერესო აღმოჩნდა, იმიტომ რომ მას ანზორ მელიასთან კოლეგიალური ურთიერთობები აკავშირებს და მის შესახებ იმაზე მეტი იცის, ვიდრე საშუალო სტატისტიკურმა მაყურებელმა.



ანზორ მელიას დისკრედიტაციის მიზნით მომზადებული სიუჟეტის ყურებისას, კახა ჯაფარიძემ რამდენიმე მნიშვნელოვან დეტალზე გაამახვილა ყურადღება: ვინ ავრცელებს ამ ამბავს, რა ფორმით, რა სიტყვებია შერჩეული, და რა ღირებულებების წარმოჩენას ცდილობს გადაცემის გუნდი. ახსენა, რომ სიუჟეტი ბევრ კითხვას აჩენს, რაც დიდ და სახიფათო სივრცეს ტოვებს პოლიტიკური ნიშნით ინტერპრეტაციების ჩამოყალიბების მიმართულებით. ანზორ მელიას კომენტარის ისეთი დეტალების ხელოვნური გამეორება, სადაც ის საუბრობს სამართლებრივ დაპირისპირებაზე თავის „გამზრდელ პროფესორთან“, მაყურებელს უმყარებს აზრს, რომ ნაციონალური მოძრაობის კანდიდატის მორალი მყიფეა. კახა ჯაფარიძემ ხაზგასმით რამდენჯერმე აღნიშნა, რომ მას რომ არ სცოდნოდა ანზორ მელიასა და მისი პროფესორის დაპირისპირების დეტალები, მისთვის უპირობოდ მისაღები იქნებოდა ის, რასაც „უცნობის კიდობნის“ ავტორები ამ მოკლე კლიპით ამბობენ.

მედიაწიგნიერების ექსპერიმენტის დასასრულს, კახა ჯაფარიძემ კიდევ ერთხელ გაამახვილა ყურადღება იმ საფრთხეებზე, რაც კატეგორიულ აზროვნებას მოჰყვება. ამისგან თავის დასაღწევად, ყველა თაობის წარმომადგენელს ურჩევს მათთვის მისაღები შეხედულებების პარალელურად განსხვავებული აზრიც ისმინონ. გარდა, ამისა იყვნენ თვითკრიტიკულებიც. უფრო მეტიც, თუკი თვითრეფლექსია არ გეყოფათ, სხვებთან გადაამოწმეთ საკუთარი თავი და შეხედულებებიო.