15 მარტს, ტელეკომპანია “რუსთავი 2-ის” მთავარი საინფორმაციო გამოშვების ერთ-ერთი სიუჟეტი ოჯახურ კონფლიქტს ეხებოდა. კერძოდ, 23 წლიანი თანაცხოვრების შემდეგ, ცოლ-ქმარი ერთმანეთს ურთიერთბრალდებებს უყენებს. 5 შვილის დედა ქმარს ფსიქოლოგიურ, ფიზიკურ და სექსუალურ ძალადობაში ადანაშაულებს. თავის მხრივ, ძალადობაში დადანაშაულებული ქმარი ბრალდებებს უარყოფს და მის მეუღლეს შვილებზე და დედამთილზე ძალადობაში სდებს ბრალს.

მიუხედავად იმისა, რომ ძალადობის სავარაუდო მსხვერპლი ქალი სიუჟეტში დაფარულია [დიდი ალბათობით, არასრულწლოვანი შვილების იდენტიფიცირების თავიდან ასაცილებლად], ერთ-ერთი დოკუმენტით მისი პირდაპირი იდენტიფიცირება ხდება. მასში სრულად იკითხება ქალის საახელი და გვარი, ასევე პირადი ნომერი. ეს კი, თავის მხრივ, მისი არასრულწლოვანი შვილების [სიუჟეტიდან ირკვევა, რომ 5 შვილიდან 3 არასრულწლოვანია] ირიბ იდენტიფიცირებასაც ახდენს.

ამასთან, დედის მხრიდან შვილზე სავარაუდო ძალადობის ნიშნების საილუსტრაციოდ, სიუჟეტში ერთ-ერთი არასრულწლოვნის ფოტოც არის ნაჩვენები, საიდანაც მიუხედავად იმისა, რომ ის დაფარულია, ახლობლებისთვის მისი ამოცნობა მაინც არის შესაძლებელი. ამასთან, ნაჩვენებია იმ სახლის შიდა კადრებიც, სადაც ამჟამად არასრულწლოვნები ცხოვრობენ. შესაბამისად, ნაცნობები სავარაუდო ძალადობის მსხვერპლი ბავშვების იდენტიფიცირებას სიუჟტიდან მარტივად შეძლებენ.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის “ბავშვთა საკითხების გაშუქების” სახელმძღვანელო წესებში ვკითხულობთ, რომ ნებისმიერი ფორმის ძალადობის შემთხვევაში, არასრულწლოვნის როგორც პირდაპირი, ისე ირიბი იდენტიფიცირება დაუშვებელია, მიუხედავად იმისა “ბავშვი მოძალადის როლშია, მსხვერპლის თუ მოწმის”.

“უფრო მეტად ნუღარ მოახდენთ ბავშვის სტიგმატიზებას. თავი აარიდეთ კატეგორიზაციას ან სიუჟეტის ისეთ აღწერას, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს ბავშვისათვის სამაგიეროს გადახდა - დამატებითი ფიზიკური ან ფსიქოლოგიური ზიანის მიყენება, დამცირება, დისკრიმინაცია ან საზოგადოების მიერ გარიყვა”, - ვკითხულობთ სახელმძღვანელოში.

12 მარტს, ტელეკომპანია „იმედის“ გადაცემა „პირისპირ“ საპენსიო რეფორმას ეხებოდა. მიწვეულ სტუმრებს შორის წარმატებული ბიზნესმენის სტატუსით კომპანია „კავკასიის ავტოიმპორტის“ დირექტორი დავით(დევი) გულაშვილი იყო, რომელიც საპენსიო რეფორმის სიკეთეებზე საუბრობდა. გულაშვილი მუშაობს კომპანიებში, რომლებიც საპენსიო სააგენტოს დირექტორის სახელთანაა დაკავშირებული, თუმცა, სტუმრის წარდგენისას გადაცემის წამყვანს აუდიტორიისთვის ამ კავშირების შესახებ არაფერი უთქვამს.

უფრო კონკრეტულად, კომპანია „კავკასიის ავტოიმპორტი“, რომლის აღმასრულებელი დირექტორი დავით გულაშვილია, საპენსიო სააგენტოს დირექტორის, ლევან სურგულაძის ოჯახის საკუთრებაში არსებული კომპანიაა. საჯარო რეესტრის მონაცემებით, კომპანია „კავკასიის ავტოიმპორტის“ ერთ-ერთი მფლობელი რევაზ სურგულაძე იყო, რომლის გარდაცვალების შემდეგაც მისი კუთვნილი წილი მის შვილებს - ლევან სურგულაძესა და გიორგი სურგულაძეს გადაეცათ. თუმცა, ამ ცვლილების რეგისტრაცია რეესტრში შეჩერებულია.

გარდა ამ კომპანიისა, საპენსიო სააგენტოს დირექტორთან იკვეთება მეორე კომპანიაც - „კავკასიის ბიზნეს ჯგუფი“, რომლის წევრიცაა "კავკასიის ავტოიმპორტი". დავით გულაშვილი ამ კომპანიის გენერალური დირექტორის მოადგილეა, ლევან სურგულაძე კი - სამეთვალყურეო საბჭოს წევრი. საპენსიო ფონდის პრესსსამსახურის ცნობით, სულგულაძემ სამეთვალყურეო საბჭო სექტემბერში დატოვა, თუმცა, ეს ცვლილება არ ასახულა არც საჯარო რეესტრში და მის მიერ 2018 წლის ნოემბერში შევსებული დეკლარაციაშიც მითითებულია, რომ ჯერ კიდევ სამეთვალყურეო საბჭოს წევრია.

დავით გულაშვილი რომ ნამდვილად მუშაობს ორივე კომპანიაში, „მედიაჩეკერმა” მასთანაც გადაამოწმა. იგი ადასტურებს, რომ კომპანია „კავკასიის ავტოიმპორტი”, რომელშიც აღმასრულებელი დირექტორია, ნამდვილად რევაზ სურგულაძის კომპანიაა. თუმცა, ამბობს, რომ არ აქვს ინფორმაცია ვის მფლობელობაში გადავიდა „კავკასიის ავტოიმპორტი” რევაზ სურგულაძის გარდაცვალების შემდეგ.

გადაცემა „პირისპირ” არ იყო პირველი შემთხვევა, როდესაც დაგროვებითი პენსიის შესახებ სასაუბროდ დავით გულაშვილი „იმედის“ ეთერში მიიწვიეს. ამავე არხსა და ამავე თემაზე, იგი 10 მარტს, “იმედის კვირაშიც” საუბრობდა. დავით გულაშვილი დაგროვებითი პენსიის დადებით მხარეებზე ამახვილებდა ყურადღებას. ამბობდა, რომ ეს ბიზნესისთვის მძიმე ტვირთი არ არის და მაგალითად მოჰყავდა საკუთარი კომპანია „კავკასიის ავტოიმპორტი“, რომელიც დასაქმებულებს თავად უხდის საპენსიო გადასახადს.

საპენსიო რეფორმა საქართველოში 2019 წლის იანვრიდან ამოქმედდა. ნაწილობრივ სავალდებულო დაგროვებითი პენსიის სქემაში ავტომატურად ერთვება ყველა მოქალაქე, ვინც ანაზღაურებას გაფორმებული კონტრაქტის შედეგად იღებს. 40 წელზე უფროსებს არჩევანი აქვთ, გაწევრიანდნენ თუ არა სისტემაში, 40 წლამდე პირები კი ვალდებულნი არიან. სქემის მიხედვით, დასაქმებულის საპენსიო ანგარიშზე ყოველთვიურად დაუბეგრავი ხელფასის 6% გროვდება, - დამსაქმებელიც, დასაქმებულიც და სახელმწიფოც, ფონდში ხელფასის 2-2%-ს რიცხავენ.

რეფორმა მასზე საუბრის დაწყებიდან დღემდე საზოგადოების კრიტიკის საგანია. დაგროვებითი პენსია საკონსტიტუციო სასამართლოშია გასაჩივრებული.

8 მარტს ტელეკომპანია “რუსთავი 2-ის” მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში ერთ-ერთი სიუჟეტი პოლიციის მხრიდან 15 წლის მოზარდზე განხორციელებულ სავარაუდო ძალადობას ეხებოდა, რომლის შედეგადაც არასრუწლოვანი ფიზიკურად დაშავდა. მიუხედავად იმისა, რომ სიუჟეტში თავად მოზარდი დაფარულია, მისი ამოცნობა ნაცნობებს არ გაუჭირდებათ, ვინაიდან იდენტიფიცირებულია დედა და ჩანს მისი საცხოვრებელი სახლი.

მასალიდან ცნობილი ხდება, რომ ბოლნისის პოლიციაში ქურდობაში ბრალდებულ მოზარდს 8 საათის განმავლობაში სავარაუდოდ, გაუპატიურებით ემუქრებოდნენ და მასზე მორალურად ძალადობდნენ, ბოლოს კი მას ფიზიკურად გაუსწორდნენ, რა დროსაც არასრულწლოვანს ხელი მოსტყდა და საავადმყოფოში გადაყვანა გახდა საჭირო.

სიუჟეტში სავარაუდო მსხვერპლი არასრულწლოვნის დედა კამერის წინ სამართალდამცველების მხრიდან განხორციელებულ ფსიქოლოგიურ ზეწოლაზე ღიად საუბრობს. ამასთან, სიუჟეტში კარგად ჩანს სავარაუდო მსხვერპლის სახლი და ეზო. კადრში ასევე ხვდება ქუჩის სახელწოდება და ნომერი, სადაც სახლი მდებარეობს.
საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის “ბავშვთა საკითხების გაშუქების” სახელმძღვანელო წესებში ვკითხულობთ, რომ ნებისმიერი ფორმის ძალადობის შემთხვევაში, არასრულწლოვნის როგორც პირდაპირი, ისე ირიბი იდენტიფიცირება დაუშვებელია, მიუხედავად იმისა “ბავშვი მოძალადის როლშია, მსხვერპლის თუ მოწმის”.

“უფრო მეტად ნუღარ მოახდენთ ბავშვის სტიგმატიზებას. თავი აარიდეთ კატეგორიზაციას ან სიუჟეტის ისეთ აღწერას, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს ბავშვისათვის სამაგიეროს გადახდა - დამატებითი ფიზიკური ან ფსიქოლოგიური ზიანის მიყენება, დამცირება, დისკრიმინაცია ან საზოგადოების მიერ გარიყვა”, - ვკითხულობთ სახელმძღვანელოში.

დღეს, 20 მარტს,  94 ხმით არცერთის წინააღმდეგ, საქართველოს პარლამენტმა საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს წევრად მიხეილ ჩიკვილაძე აირჩია. 

 

მაუწყებლობის შესახებ კანონის 24-ე მუხლის მიხედვით, მეურვის უფლებამოსილების ვადა არაუმეტეს ექვსი წელია. ჩიკვილაძე საზოგადოებრივ მაუწყებელში ზაზა შათირიშვილს ცვლის და ვინაიდან შათირიშვილი ამ პოზიციაზე ერთი წელი მუშაობდა, იგი ხუთი წლის ვადით აირჩიეს.  

4 მარტს, საკონკურსო კომისიასთან გასაუბრებისას, ჩიკვილაძემ  აღნიშნა , რომ საზოგადოებრივი მაუწყებლის დირექტორის, ვასილ მაღლაფერიძის მეგობარია. 

„ბატონ ვასილს მე ვიცნობ ჯერ კიდევ უნივერსიტეტიდან... ჩვენ ვმეგობრობდით და დღესაც გრძელდება ეს მეგობრობა", - განაცხადა მიხეილ ჩიკვილაძემ და დაამატა, რომ ამჟამად საზოგადოებრივი მაუწყებლის დირექტორს იშვიათად ხვდება. 

 

.

---

მიხეილ ჩიკვილაძე 2014 წლიდან დღემდე თბილისის N35-ე საჯარო სკოლის დირექტორია.
2014 წლამდე, სხვადასხვა დროს იგი იყო თბილისის მეორე გიმნაზიის და საერო სკოლა „ოლიმპის“ დირექტორი და ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებელი თბილისის 51-ე, 46-ე 101-ე და 6-ე საჯარო სკოლებში.
1993-1997 წლებში საქართველოს ტელერადიო კორპორაციის მთავარი რედაქტორის თანამდებობას იკავებდა. 
1982 წლიდან დღემდე მიხეილ ჩიკვილაძე ვაჟთა ვოკალური ანსამბლის, „ფაზისის“ სოლისტია. 

---

საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს წევრის პოზიცია ვაკანტური მას შემდეგ გახდა, რაც იგი საპარლამენტო უმრავლესობის კვოტით არჩეულმა ზაზა შათირიშვილმა, ვადაზე ადრე დატოვა. მან უფლებამოსილების ვადამდე შეწყვეტის თაობაზე განცხადებით პარლამენტს 2018 წლის 24 დეკემბერს მიმართა. როგორც შათირიშვილმა გამოცემა „ლიბერალს“ განუცხადა, აფუძნებს ახალ ტელევიზიასა და ჟურნალს, ამიტომ ინტერესთა კონფლიქტის გამო ბორდიდან გადის.

 

მეურვის ვაკანტურ ადგილზე გამოცხადებულ ღია კონკურსში სულ ცხრა კანდიდატი მონაწილეობდა: მალხაზ ასლამაზაშვილი, დონარა შონავა, მიხეილ ჩიკვილაძე, ზაალ ანჯაფარიძე, მიხეილ ჭიაურელი, მანანა ღოღობერიძე, ნინო მინდიაშვილი, ია მამალაძე.  თავდაპირველად, საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს წევრობის კანდიდატის შესარჩევმა კომისიამ მათგან  სამი შეარჩია - მიხეილ ჩიკვილაძე, ნინო მინდიაშვილი და მანანა ღოღობერიძე.  

პრეზიდენტ დონალდ ტრამპის მიერ წარდგენილი აშშ-ს 2020 წლის ბიუჯეტის პროექტი, რადიო „თავისუფლების“ სამი სამსახურის დახურვას ითვალისწინებს. მათ შორის, ქართული ბიუროსი. საბოლოო გადაწყვეტილება ბიუჯეტის თაობაზე აშშ-ის კონგრესმა უნდა მიიღოს, რომელსაც ხშირად დოკუმენტში მნიშვნელოვანი ცვლილებები შეაქვს.

რადიო თავისუფლების ქართული ბიუროს ინფორმაციით, თეთრი სახლის მიერ კონგრესში გაგზავნილი ბიუჯეტის პირველადი პროექტით, 2020 წელს, რადიო თავისუფლების ბიუჯეტი 124 მილიონიდან 87 მილიონამდე მცირდება. ეს ითვალისწინებს ქართული, თათარ-ბაშკირული და ჩრდილო-კავკასიური სამსახურების დახურვას. გარდა ამისა, პროექტის მიხედვით ბალკანეთის სამსახურში უნდა გაუქმდეს მონტენეგროს და მაკედონიის მიმართულებები.

თეთრი სახლის მიერ კონგრესში გაგზავნილი ბიუჯეტის პირველადი პროექტი აშშ-ის გლობალური მედიის სააგენტოს (USAGM) გვერდზე 18 მარტს გამოქვეყნდა.

საბოლოო გადაწყვეტილება ბიუჯეტის თაობაზე აშშ-ის კონგრესმა უნდა მიიღოს, რომელსაც ხშირად თეთრი სახლის პროექტში მნიშვნელოვანი ცვლილებები შეაქვს. რადიო თავისუფლების ქართული ბიუროს ცნობით, 2019 წელს კონგრესმა რადიო თავისუფლებისთვის 124 მილიონიანი ბიუჯეტი დაამტკიცა, მაშინ როდესაც პრეზიდენტი მხოლოდ 91 მილიონის დამტკიცებას ითხოვდა.

რადიო თავისუფლება 22 ქვეყანაში 26 ენაზე მაუწყებლობს. მისი მისიაა ობიექტური და პროფესიული ახალი ამბებისა და ინფორმაციის მიწოდება ქვეყნებში, სადაც თავისუფალი მედია შეზღუდულია.

2018 წელს, საქართველოს მოქალაქეებს, ზოგადად, საშუალება ჰქონდათ, ესარგებლათ გამოხატვის, მათ შორის, პრესის თავისუფლებით, თუმცა, ზოგჯერ ფიქსირდებოდა ბრალდებები მთავრობის მისამართით, აღნიშნული უფლებების არასათანადოდ დაცვის გამო. ჟურნალისტები, არასამთავრობო ორგანიზაციები და საერთაშორისო საზოგადოება კი, 2018 წლის მანძილზე ერთ-ერთ მთავარ პრობლემად მედიის პლურალიზმს ასახელებდა. ამის შესახებ საუბარი აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტის ადამიანის უფლებათა 2018 წლის ანგარიშშია, რომელიც რამდენიმე დღის წინ გამოქვეყნდა.

ანგარიში პრესისა და მედიის თავისუფლების, ძალადობისა და შევიწროებისა და მედიაზე ზეგავლენის კუთხით არსებულ სიტუაციას მიმოიხილავს და პრობლემურ საკითხებზე ამახვილებს ყურადღებას.

მედიის თავისუფლების თვალსაზრისით განსაკუთრებული ყურადღება აქვს დათმობილი ტელეკომპანია „იბერიის“ დახურვის ფაქტსა და მეპატრონეთა მიერ ხელისუფლების ზეწოლის ბრალდებებს. „იბერიის“ დახურვასთან ერთად, სამი ტელეკომპანიის (იმედი, GDS, მაესტრო) გაერთიანება არის დასახელებული მედიის პლურალიზმის შემცირებისა და მმართველი ძალის სასარგებლოდ მედიების კონცენტრირების მიზეზად. ამავე კონტექსტში, ანგარიში საუბრობს, რომ ადგილობრივი არასამთავრობო ორგანიზაციები აკრიტიკებდნენ საზოგადოებრივი მაუწყებლის გენერალური დირექტორისა და კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის თავმჯდომარის ახლო ურთიერთობებს. მედიამონიტორინგმა კი აჩვენა საზოგადოებრივი მაუწყებლის სარედაქციო მიკერძოება ხელისუფლების სასარგებლოდ.

ანგარიშში საუბარი შეეხება 2017 წლის ბოლოს პარლამენტის მიერ მიღებულ ახალ კანონს მაუწყებლობის შესახებ, რომელსაც პრეზიდენტმა მარგველაშვილმა ვეტო დაადო, საპარლამენტო უმრავლესობამ კი აღნიშნული ვეტო 2018 წელის დასაწყისში დაძლია. შეცვლილი კანონმდებლობის შედეგად კი საზოგადოებრივი მაუწყებლის სარეკლამო შემოსავლები გაიზარდა, სხვა ტელეკომპანიების შემოსავლების კლების პარალელურად.

ანგარიშში საუბარია მედიის დაფინანსების გამჭვირვალობისა და პლურალიზმის კუთხით არსებულ გამოწვევებზეც:

„კანონის მიხედვით, მედიასაშუალებები ვალდებულებია არიან, რომ გაასაჯაროონ ინფორმაცია თავიანთი მფლობელების შესახებ. მფლობელთა შესახებ ინფორმაციის გამოქვეყნებამ თუკი მომხმარებლებს მისცა საშუალება, რომ უკეთ განესაჯათ ახალი ამბები ობიექტურობა, მაუწყებლების ფინანსური წყაროების შესახებ ინფორმაციის გასაჯაროების ვალდებულებასთან დაკავშირებული კანონი ბოლომდე არ სრულდბოდა.

ზოგიერთი მედიასაშუალება, უოჩდოგი ჯგუფები და არასამთავრობო ორგანიზაციები გამოხატავდნენ წუხილს მედია პლურალიზმისა და მედიაში პოლიტიკური ზეგავლენების შესახებ, განსაკუთრებით კი მთავრობისადმი კრიტიკულად განწყობილი მედიების წინააღმდეგ.“

ჟურნალისტების მიმართ ძალადობასა და შევიწროვებასთან დაკავშირებით კი აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტის ანგარიში ყურადღებას ამახვილებს 2018 წლის მარტში ქართული მარშის მიერ „რუსთავი 2-ის“ ჟურნალისტზე, გიორგი გაბუნიაზე მოწყობილ თავდასხმას, რომელიც პირდაპირ ეთერში ჟურნალისტის იესო ქრისტეზე ნათქვამ ხუმრობას მოჰყვა. ანგარიშში აღნიშნულია, რომ უფლებადამცველთა მოთხოვნის საფუძველზე, შსს-მ თავდამსხმელებზე აღძრა საქმე, თუმცა ბრალდებულები სასამართლომ თავდებით გამოუშვა.

ანგარიშში მოკლედ არის საუბარი საქართველოში ინტერნეტის თავისუფლების საკითხებზეც. ამასთან დაკავშირებით, აღნიშნულია რომ არ ფიქსირდება მთავრობის მიერ ინტერნეტის შეზღუდვის ან ცენზურის შემთხვევები, თუმცა პრობლემურ საკითხად რჩება 2017 წელს მიღებული მიყურადების კანონი, რომელიც მთავრობას ინტერნეტ-მომხმარებელთა მონაცმებზე გადაჭარბებულ ხელმისაწვდომობის საშუალებას აძლევს. ამავე კონტექსტში გამახვილებულია ყურადღება ინტერნეტსერვისების სიძვირესა და ინფრასტრუქტურულ პრობლემებზე, განსაკუთრებით, საქართველოს რეგიონებში.

 

 

9 მარტს Fox News-ის შოუს წამყვანმა ჯენი პირომ ამერიკელ პოლიტიკოსს ილჰან ომარის, რომელიც წარმოშობით სომალიდანაა, ჰკითხა ნიშნავდა თუ არა მის მიერ ჰიჯაბის ტარება იმას, რომ ის შარიათის კანონს მისდევდა, რაც მისივე შეფასებით “ამერიკის კონსტიტუციის მიხედვით არაერთიკურია”. მისი ეს კომენტარი Fox News-ში მეორე დღესვე დაგმეს.

16 მარტს პიროს შოუ - “სამართლიანობა” ეთერში აღარ გავიდა. მალევე the New York Times-მა და CNN-მა საკუთარ წყაროებზე დაყრდნობით ინფორმაცია გაავრცელეს, რომ ის სამსახურიდან გაათავისუფლეს. Fox News-ში Imediaethics-ის კითხვაზე, შეესაბამებოდა თუ არა წამყვანის გათავისუფლების შესახებ ინფორმაცია სიმართლეს, პასუხი არ ისურვეს. “შიდა საკითხებზე კომენტარს არ ვაკეთებთ”, - განაცხადეს Fox News-ში.

ეს პირველი შემთხვევა არ არის, როდესაც პიროს შუს მიმართ პრეტენზიები აქვთ. 2015 წელს ბრიტანეთის კომუნიკაციების მარეგულირებლმა (OFCom) ის არასწორი ინფორმაციის გარცელებაში ამხილა. ის ამტკიცებდა, თითქოს იქ ე.წ. “no-go” ზონები არსებობდა, სადაც შარიათის კანონები მოქმედებდა და ბრიტანეთის არამუსლიმი მოქალაქეები იქ მისვლას თავს არიდებდნენ.

წყარო: imediaethics.org

ახალ ზელანდიაში მომხდარი თავდასხმა, რომელმაც 49 ადამიანი იმსხვერპლა, Facebook-ის პირდაპირი ეთერით გადაიცემოდა.  ინციდენტის ამსახველ კადრებს თავად თავდამსხმელი იღებდა, მოგვიანებით 17-წუთიანი ვიდეო Youtube-ზე, Twitter-სა და რამდენიმე მედიასაშუალების გვერდზეც გავრცელდა.

ინციდენტიდან რამდენიმე წუთში Facebook-მა თავდამსხმელის მიერ განხორციელებული პირდაპირი ეთერი და მისი Facebook ანგარიში ქსელიდან წაშალა, რათა ხელი არ შეეწყო ტირაჟირებისთვის.

როგორც ახალი ზელანდიისა და ავსტრალიის Facebook-ის პოლიტიკის ხელმძღვანელმა, მია გარლიკმა, INSIDER-ს განუცხადა, კომპანიაში თავდასხმის ამსახველი ვიდეოს გამოქვეყნების შესახებ შეტყობინება ახალი ზელანდიის პოლიციისგან მიიღეს.

"ახალი ზელანდიის პოლიციამ შეგვატყობინა ვიდეოს შესახებ, მალევე, როგორც კი პირდაპირი ეთერი დაიწყო. ჩვენ დაუყოვნებლივ წავშალეთ თავდამსხმელის Facebook-ისა და Instagram-ის ანგარიშები და უშუალოდ მომხდარის ამსახველი ვიდეო. ჩვენ ვაგრძელებთ ყველა ისეთი მასალის წაშლას, რომელიც ამ კრიმინალურ აქტს და თავდამსხმელს უჭერს მხარს", - განაცხადა გარლიკმა.

Facebook-ი თავდამსხმელის ვიდეოს ასლების ქსელში ძებნას განაგრძობს და შლის ყველა მათგანს მათი აღმოჩენისთანავე. ამ შემთხვევაში კომპანია კონტენტის მოძიებისა და წაშლისთვის ტექნოლოგიურ და ადამიანურ რესურსებს ერთობლივად იყენებს.

Independent-ის ცნობით, მედიასაშუალებების ნაწილმა უკვე წაშალა თავდამსხმელის მიერ გადაღებული ვიდეო. თუმცა, რამდენიმე საინფორმაციო გვერდზე, მათ შორის, The Mirror-სა და MailOnline-ზე მაინც იძებნება ვიდეოს ფრაგმენტები. საერთაშორისო მედიის ცნობით, ამჟამად Google და Twitter-იც მუშაობენ, რათა მათ პლატფორმებზე თავდასხმის ამსახველი ყველა მასალა წაიშალოს.

მედიის საერთაშორისო სახელმძღვანელო პრინციპების თანახმად, ტერორიზმის გაშუქებისას მედიას აკისრია პასუხისმგებლობა უნებურად არ გახდეს ხელშემწყობი ტერორისტული შინაარსის მიმართვების თუ მოწოდებების ტირაჟირებისა.

თავდასმა ახალი ზალანდიის ქალაქ კრაისტჩერჩში 15 მარტს მოხდა. შეიარაღებულმა პირებმა ცეცხლი ორ მეჩეთში გახსნეს. შემთხვევის შედეგად, ოფიციალური მონაცემებით, 49 ადამიანი დაიღუპა და რამდენიმე ათეული დაშავდა. მომხდართან დაკავშირებით სამართალდამცავებმა 4 პირი დააკავეს. ქვეყნის პრემიერმინისტრმა, ჯასინდა არდერნმა, ინციდენტი ტერორისტულ აქტად შეაფასა.

ავსტალიის სასამართლოს გადაწყვეტილებით, გაზეთმა - Australian Age , ყოფილ თანამშრომელს, წლების განმავლობაში გამოცემაში მუშაობის შედეგად მიღებული ფსიქოლოგიური ტრავმის გამო, 127 000 აშშ დოლარი უნდა გადაუხადოს. რეპორტიორმა, რომელმაც საკუთარი ვნაობის გამხელა არ ისურვა,  გაზეთს სასამართლოში იმ ფსიქოლოგიური ზიანის გამო უჩივლა, რომელიც მან სხვადასხვა სახიფათო საქმეების გაშუქების დროს მიიღო.

რეპორტიორის განმარტებით, გამოცემა, იმ ჟურნალისტების დასახმარებლად, რომლებიც მსგავს სტრესულ სიტუაციებში მუშაობენ, არაფერს აკეთებდა და მათ მიღებული ტრავმების დაძლევაში არ ეხმარებოდა. თავის მხრივ, Australian Age-ში აცხადებდნენ, რომ ეს ჟურნალისტის საქმის შემადგენელი ნაწილი იყო.

Australian Age-ის პრესსპიკერმა მირანდა ვორდმა განაცხადა, რომ გამოცემა მის ყველა ჟურნალისტს აფასებს, აცნობიერებს, რომ ამბების გაშუქების დროს მათ რთულ და ტრავმულ სიტუაციებში უწევთ მუშაობა. ვორდის თქმით, მას არაერთი მაგალითის დასახელება შეუძლია, როდესაც გამოცემა ასეთ საკუთარ თანამშრომელს დახმარებია.

“ჩვენ ნიუსრუმის თანამშრომლებისთვის სტრესის დაძლევის საკუთარი ტრენინგ კურსების დანერგვაზეც ვმუშაობთ”, - დასძინა მანვე.

წყარო: imediaethics.org

რამდენიმე კვირის წინ, საქართველოს პრეზიდენტმა პირველად შეიძინა რეალური პოლიტიკური აქტუალობა (ფრანგულ პენსიას, კლარნეტის შეძენას და ნინოობის დღესასწაულზე ბოდბეში წირვაზე დასწრებას თუ არ ჩავთვლით) და ისიც არც თუ სასიამოვნო თემით - ცილისწამების შესახებ კანონმდებლობის გამკაცრების ინიციატივით. რთული მისახვედრი არ არის, რომ ამ თემის გააქტიურება პრეზიდენტის ადმინისტრაციის მხრიდან ლაშა ჟვანიასთვის სულიწმინდის გამოცხადებას არ მოჰყოლია და არც დიმიტრი გაბუნიას უთენებია ჯერჯერობით ღამეები მსოფლიო პრაქტიკის შესწავლით. სალომე ზურაბიშვილის სენსიტიურობა ცილისწამების თემაზე პირდაპირაა დაკავშირებული ჩავლილ საარჩევნო ისტერიკასთან.

როგორც მოსალოდნელი იყო, რადიკალურად პოლარიზებულ პოლიტიკურ და მედიაგარემოში წინასაარჩევნო ბატალიები საკმაოდ ბინძურ ფორმებს იღებდა, იქნებოდა ეს საპრეზიდენტო კანდიდატების აბსურდული მიზეზებით დემონიზაცია, ერთმანეთის საარჩევნო შტაბებში სერგო ორჯონიკიძის ძიება, შვილების დუელი, კანდიდატთა პირადი ცხოვრებით სპეკულაცია თუ სასულიერო იერარქების მობილიზება კონკურენტების ანათემაზე გადასაცემად.

პრეზიდენტის ჯერაც ჩანასახში მყოფ ინიციატივას, რომელიც სავარაუდოდ მალე საკანონმდებლო ინიციატივად იქცევა (ჩვენი პოლიტიკოსების არც თუ ისე პრინციპულ, ხანმოკლე დროის პერიოდში 180 გრადუსით შემობრუნებულ პოზიციებს თუ გადავხედავთ), დიდი გამოხმაურება მოჰყვა მედია და არასამთავრობო წრეებში. Music Box-ის და საფერავი TV-ის (მართლა არსებობს ასეთი ტელევიზია) გარდა, ქართული ტელევიზიებიდან ალბათ საზოგადოებრივი მაუწყებლის პირველი არხი იყო ერთადერთი, რომელმაც ცილისწამების შესახებ კანონის გამკაცრების ინიციატივის პრობლემურობას არ დაუთმო სათანადო ყურადღება. ტელეარხისთვის ამბის გაშუქების საბაბი ძირითადად მთავრობის რომელიმე წევრის განცხადება ხდებოდა, სადაც ისინი მართალია ურთიერთგამომრიცხავ განცხადებებს აკეთებდნენ, მაგრამ ერთხმად მიესალმებოდნენ პრეზიდენტის სრულიად ბუნდოვან ინიციატივას.

29 იანვარს კი, პირველმა არხმა, რომლის ვებგვერდიც ზოგჯერ შეიძლება პრეზიდენტის ადმინისტრაციის ვებგვერდში აგერიოთ (იხ. ფოტო), გადაწყვიტა, ცილისწამების თემისთვის გადაცემა „თავისუფალი ხედვის“ ერთი მთლიანი ბლოკი დაეთმო.

გადაცემის ამ ბლოკის მთავარი კითხვა შემდეგნაირად ჟღერდა - გვჭირდება თუ არა ცილისწამების კანონით რეგულირება? თემაზე ამომწურავად და სიღრმისეულად სასაუბროდ არხმა შიდა რესურსები გამოიყენა და გადაცემის სამ წამყვანთან ერთად მწერალი, ესეისტი, საზოგადოებრივი მაუწყებლის მედიაწარმოების ბლოკის დირექტორი (რასაც არ უნდა ნიშნავდეს ეს) პაატა ქურდაძე მიიწვია.

რთულია არ დაეთანხმო პაატა ქურდაძეს, როდესაც ის ამბობს, რომ ყალბი ინფორმაციებით მიყენებულ ზიანზე სადისკუსიო ველის შექმნის აუცილებლობა დგას. მაგრამ, „ევროპულ ესთეტიკასთან ძალიან ღრმად ნაზიარებმა ადამიანმა“, როგორც მას ოდესღაც საზოგადოებრივი მაუწყებლის გენერალური დირექტორის მრჩეველი უწოდებდა ნეტგაზეთთან ინტერვიუში, ცილისწამების მუხლთან დაკავშირებით, მსუბუქად რომ ვთქვათ, მთავრობის წევრებისა და საქართველოს პრეზიდენტის ადმინისტრაციის პოზიციების გასამყარებლად რამდენიმე მსუყე განცხადება გააკეთა.

წუთით რომ დავივიწყოთ ის ფაქტი, რომ გადაცემის მთავარი კითხვა გვჭირდება თუ არა ცილისწამების კანონით რეგულირება? აპრიორი არარელევანტურად ჟღერს, რადგან ასეთი კანონმდებლობა უკვე არსებობს საქართველოში (კანონი სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შესახებ, თავი IV), თავად ქურდაძის მოსაზრებებში რამდენიმე საგულისხმო მომენტის გამოყოფა შეიძლება.

ცილისწამებას არაფერი აქვს საერთო გამოხატვის თავისუფლებასთან - ეს პათოსი გასდევდა გადაცემის მთელ ბლოკს, სადაც ქურდაძე ამტკიცებდა, რომ „ცილისწამება არის ძალადობის ერთ-ერთი ფორმა, ეს არის, თუ გნებავთ მორალური, ფსიქოლოგიური ძალადობა, რომელიც ძალიან ადვილად შეიძლება გადაიზარდოს სხვის მიმართ, თუნდაც ცილისმწამებლის მიმართ აგრესიაში ან აგრესიაში საკუთარი თავის მიმართ, მის უკიდურეს გამოხატულებამდე, თუნდაც თვითმკვლელობამდეც კი, ამიტომ ცილის წამების დაკავშირება, ჩემი აზრით, აზრის გამოხატვის თავისუფლებასთან, ეს არის ძალიან რბილად რომ ვთქვა ფუნდამენტური შეცდომა“.

ერთი შეხედვით, ამ წინადადებაში არაფერია არალოგიკური, ვიდრე მის ბოლო ნაწილამდე მივალთ. ცილისწამება მართლაც შეიძლება იქცეს საკმაოდ სავალალო შედეგების მიზეზად, მაგრამ ეს როგორ შეიძლება გახდეს ლოგიკური წანამძღვარი მტკიცებისა, რომ ცილისწამებას აზრის გამოხატვის თავისუფლებასთან არაფერი აქვს საერთო, ჯერ-ჯერობით ამოცანად რჩება პირადად ჩემთვის. გვერდზე გადავდოთ ის ფაქტი, რომ ქართული კანონმდებლობა სწორედ სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შუქზე ხედავს ცილისწამების საკითხს. მთავარი შეცდომა, რისკენაც ეს მიდგომა გვიბიძგებს, ალბათ არის ის, რომ კანონმდებლობის გამკაცრების მომხრეები ისე წარმოაჩენენ სიტუაციას, თითქოს გამოხატვის თავისუფლება საქართველოში აბსოლუტურია და მას არაფერი ზღუდავს. დიდი იურიდიული განათლება არ სჭირდება გამოხატვის თავისუფლების შესახებ კანონის IV თავში იმის გაგებას, რომ პირს ეკისრება სამოქალაქო სამართლებრივი პასუხისმგებლობა კერძო და საჯარო პირის ცილისწამებისთვის.

„ჩვენ ვართ ქვეყანა, რომელმაც გამოიარა რამდენიმე ისეთი პერიოდი, თითქმის ასეული წლის განმავლობაში, რეპრესიები, რომელიც ძირითადად, როგორც წესი, ეფუძნება სახელმწიფოებრივ რანგში აყვანილ ცილისწამებებს. მიუხედავად ამისა, ასეთი სამწუხარო და ტრაგიკული უზარმაზარი გამოცდილებისა, რატომღაც გადავწყვიტეთ 2004 წელს, რომ მოგვეხდინა ცილისწამების დეკრიმინალიზება და შევედით ახალ ერაში, როდესაც დაუსჯელი ცილისწამებების, რეპრესიების ეპოქაში ვცხოვრობთ დღეს“, - ეს კიდევ ერთი განცხადებაა, რომელიც პირველი არხის წარმომადგენელმა გააკეთა გადაცემაში და რომელსაც გარდა ლოგიკური გამართულობისა, პრობლემა აქვს ფაქტების სრულიად უკუღმა დანახვაშიც.

იმ რეპრესიების პერიოდში, რომელზეც ბატონი ქურდაძე საუბრობდა გადაცემაში, სწორედ ცილისწამების შესახებ არსებული მკაცრი კანონმდებლობა შეიძლება გამხდარიყო ადამიანთა რეპრესიების საფუძველი. პრობლემა, რომელიც ცილისწამების კანონმდებლობის გამკაცრებას შეიძლება მოჰყვეს, სახელმწიფოს მიერ, ამ კანონის მეშვეობით, განსხვავებული აზრის ჩასახშობად შექმნილი ნოყიერი ნიადაგი იქნება. ზუსტადაც რომ გამოხატვის თავისუფლების მკაცრი შეზღუდვის ტრაგიკული და სამწუხარო გამოცდილება, რომელიც საქართველოს აქვს ისტორიულად, უნდა იყოს იმპულსი იმის გასააზრებლად, რომ სახელმწიფოს მხრიდან ადამიანების რეპრესირების მექანიზმად შეიძლება იქცეს ისეთი კანონი, რომელიც ცილისწამების შემთხვევაში, ადამიანებს არაპროპორციულად მკაცრ სასჯელს მიუსჯის.

2004 წელს მიღებულ კანონს სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შესახებ, რომელიც მედიის სფეროში წინა ხელისუფლების ალბათ ერთადერთ პოზიტიურ ნაბიჯად უნდა შეფასდეს, მთელი იმ რეპრესიებისა და უზურპაციის პირობებში, რასთან შეჯახებაც მედიის წარმომადგენლებს უწევდათ, არ გაუუქმებია ცილისწამების მუხლი ბოლომდე. მან უბრალოდ გაზარდა გარანტიები იმისა, რომ ვისაც როდის და როგორ მოუნდება, ისე ვერ დასჯის ჟურნალისტს, თუნდაც არასწორი ფაქტების გავრცელების შემთხვევაში. უპირველეს ყოვლისა კი, ხელისუფლება ვერ გაასამართლებს ჟურნალისტებს მათთვის არასასურველი ინფორმაციის გავრცელების გამო.

ჟურნალისტიკა არ არის მათემატიკა ან ფიზიკა, სადაც შეიძლება ფორმულაში ჩასვა რიცხვები და შედეგი 100%-იანი სიზუსტით მიიღო. ჟურნალისტიკა თავისი არსით არის ინტერპრეტაციული საქმიანობა და მითი ფაქტებისა და მოსაზრებების სრული გამიჯვნის შესაძლებლობის შესახებ დიდი ხანია კითხვის ნიშნის ქვეშ დადგა აკადემიურ თუ პროფესიულ სფეროში. შესაბამისად ალბათობა იმისა, რომ ნებსით თუ უნებლიედ, რეპორტიორმა არასწორად ინტერპრეტირებული ან დამახინჯებული ფაქტები გაავრცელოს, საშუალოზე უფრო დიდია.

მორიგი საინტერესო მიგნება, რომელიც ბატონმა პაატამ შემოგვთავაზა მდგომარეობს შემდეგში: თურმე, ე.წ. Fake News-ის გაგება დასავლეთში სხვაა და ჩვენთან სხვა, რადგან პოლიტიკურ კონტექსტში შეფასების კრიტერიუმები განსხვავდება. თურმე საფრანგეთში, როდესაც ადამიანს განიხილავენ პოლიტიკურ კონტექსტში, იქ მხოლოდ მის საქმიანობას განიხილავენ, მის პროფესიონალიზმს, ჩვენ კი პირდაპირ მისი პირადი ცხოვრების განხილვაზე გადავდივართ. ბატონმა პაატამ ისიც კი დაამატა, რომ მას არასდროს მოუსმენია მაგალითად, საფრანგეთში განეხილოთ ემანუელ მაკრონი კარგი კაცია თუ ცუდი.

მსუბუქად თვითკოლონიზატორულ ტონს თუ ცოდვად არ ჩავუთვლით საზოგადოებრივი მაუწყებლის მედია პროდუქტების დირექტორს, ის ნამდვილად ცოდვად უნდა ჩავუთვალოთ, რომ საფრანგეთის მოქალაქეს არ სმენია მთელი ის მედია ლაყაფი, რომელიც მაგალითად მაკრონისა და მისი ასაკით დიდი, ყოფილი მასწავლების ცოლობას მოჰყვა, ანდა მედიით აგორებული ჭორები მაკრონისა და მისი დაცვის თანამშრომლის ალექსანდრე ბენალას საყვარლობის შესახებ.

ერთი სიტყვით, ეს ნაივური წარმოდგენა, რომ დასავლეთში საპრეზიდენტო არჩევნები მხოლოდ საქმიანად მიმდინარეობს და პოლიტიკური პოლარიზაცია მარტო ჩვენნაირ განუვითარებელ და ჩამორჩენილ ქვეყნებში იღებს პირადი ცხოვრების განქიქების ფორმას, მსუბუქად რომ ვთქვათ, ზედაპირული და რეალობისგან აცდენილია. სხვა თუ არაფერი, აშშ-ის გასული საპრეზიდენტო არჩევნებიც გამოდგება მაგალითად, სადაც პირადი შეურაცხყოფებისა და კომპრომატების ომის ნამდვილი მასტერკლასები დაიდო.

თუმცა ამ განცხადებას კიდევ ერთი შრე ჰქონდა, თითქოს ყალბი ახალი ამბების, ე.წ. Fake News-ების მომრავლება ცილისწამების მუხლის გამკაცრების საჭიროებაზე მიუთითებდეს. მთელს იმ დისკუსიას, რომელსაც ჩვენთან სათავე ქალბატონმა პრეზიდენტმა დაუდო, სწორედ სალომე ზურაბიშვილის მიერ ნახსენები საფრანგეთში მიღებული კანონი გაჰყვება წითელ ზოლად. აი, ნახეთ, საფრანგეთმა ეს კანონი მიიღო, ჩვენ კიდე რაზე ვტეხთ განგაშს, ცოტათი ცილისწამების კანონს თუ გავამკაცრებთ და ერთი ორ ადამიანს თუ დავსჯით ფაქტებით გაუმყარებელი ინფორმაციის გავრცელების გამოო. ამ დღიდან მოყოლებული, მთავრობის წევრებიც დაიბნენ და თუკი, მაგალითად, ქალაქის მერი Fake News-ების გაკონტროლების აუცილებლობაზე საუბრობდა, პარლამენტის თავმჯდომარე პირადი შეურაცხყოფების კრიმინალიზებისკენ მიგვერეკებოდა.

ეს დაბნეულობა კი ალბათ იმისი ბრალია, რომ დასაწყისშივე ტყუილი თქვა პრეზიდენტმა (განზრახ ან უცოდინრობით). დიახ, საფრანგეთის ეროვნულმა ასამბლეამ კანონი ნამდვილად მიიღო, 2018 წლის 20 ნოემბერს. ოღონდ ამ კანონს არაფერი აქვს საერთო ცილისწამებასთან. იგი Fake News-ების გავრცელებასთან დასაპირისპირებლად მიიღო საფრანგეთმა და ძირითადად ორ მთავარ ზომას ითვალისწინებს: ციფრული პლატფორმების გამჭვირვალობის იძულებას და საკანონმდებლო ბრძანებულების გამოცემას, რომელმაც ხელი უნდა შეუშალოს ცრუ ამბის გავრცელებას თუკი ის ცალსახად ყალბია, ვრცელდება მასობრივად და წინასწარგანზრახვით და თუკი იგი ქმნის არჩევნებზე ზეგავლენის მოხდენის საფრთხეს.

შესაბამისად, ის კოგნიტური დისონანსი, რომელიც პრეზიდენტის დამსახურებით, მთავრობის წევრებსა და მის მხარდამჭერებს შორის შეიქმნა, კიდევ ერთხელ ცხადყოფს, რომ როდესაც მიგვითითებენ, რომ რაღაც დასავლეთში ასეა, თითის ნაცვლად, მიმართულებას უნდა გავხედოთ. დასავლურად შემოსაღებული იდეები, შესაძლოა მხოლოდ და მხოლოდ საქართველოში მცხოვრები საფრანგეთის რამდენიმე მოქალაქის თავში იყოს.

უკანასკნელ პერიოდში ხელისუფლების წარმომადგენლების (მათ შორის საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარის და პრეზიდენტის) მხრიდან გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვის არაერთმა ინიციატივამ გაიჟღერა. ამგვარი სურვილები დააფიქსირა საქართველოს საპატრიარქომაც. მართალია ასეთი მცდელობები ახალი არაა, თუმცა თანადროული ერთხმიანობა გვაფიქრებინებს, რომ საკითხი ყურადღების ცენტრშია მოქცეული როგორც მმართველი პარტიის, ისე დომინანტი რელიგიური გაერთიანების მიერ და შეიძლება ამ სურვილების სისრულეში მოყვანისათვის შესაბამისი ნაბიჯებიც მალე გადაიდგას.

ერთ-ერთი მთავარი საკითხი, რაზეც ყურადღება მახვილდება, ეს ცილისწამებისათვის სანქციის გამკაცრებაა, რაც არ გამორიცხავს მისი ხელახალი კრიმინალიზაციის შესაძლებლობასაც. ამ მოკლე მიმოხილვაში საუბარი სამ ძირითად მიმართულებაზე გვექნება, რომელიც საერთო ჯამში ცხადად გვანახებს დღეს საქართველოში გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვის არამხოლოდ საჭიროების არარსებობაზე, არამედ ამგვარი მიდგომის მოსალოდნენ სავალალო შედეგებზე და ხელისუფლების შესაძლო რეალურ ზრახვებზე.


 ⇒    ა) გამოხატვის თავისუფლების მოქმედი ჩარჩო ცილისწამებასთან დაკავშირებით და მისი შეცვლის საჭიროებები


საქართველოს ერთ-ერთ მნიშვნელოვან მიღწევას 2004 წელს ცილისწამების (დანასაულის დაბრალებით) დეკრიმინალიზაცია წარმოადგენს. თუმცა ეს იმას არ ნიშნავს, რომ იგი სრულიად არის გასული სამართლებრივი სივრციდან. ცილისწამებისათვის (და პირის პატივის, ღირსების ან რეპუტაციის შელახვისათვის) შესაბამისი პასუხისმგებლობა პირს სამოქალაქო წესით მოეთხოვება. ამდენად მოქმედი რეგულაციებით (“სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შესახებ“ საქართველოს კანონით, ისევე როგორც სამოქალაქო კოდექსით) გათვალისწინებულია ცილისწამების შესაძლო მსხვერპლების სამართლებრივი დაცვის გზები. მათ აქვთ შესაძლებლობა მიმართონ სასამართლოს და მოითხოვონ მათ წინააღმდეგ გავრცელებული ცილისმწამლებლური ცნობების უარყოფა და თუნდაც შესაბამისი კომპენსაცია.

როდესაც უფლების შეზღუდვაზე, მითუმეტეს სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის დაწესებაზე ვსაუბრობთ, აუცილებელია დავსვათ კითხვა - არის კი (ან რატომ არის) საჭირო პირის სისხლისსამართლებრივი დევნა მის მიერ გამოხატვის თავისუფლებით სარგებლობისას? რა იქნება მისი საპირწონე ღირებულება/სიკეთე, რომლის არსებობასაც შეიძლება საფრთხე შევუქმნათ ასეთი მკაცრი მიდგომით? თავი რომ დავანებოთ იმ პრაქტიკულ სიძნელეებს, რომელიც ცილისწამების გამო სისხლის სამართლებრივი დევნისას შეიძლება აღმოცენდეს, ფაქტი ერთია, ეს ვერ იქნება პროპორციული გზა მეორე მხარეს მყოფი კერძო პირთა ინტერესების დასაცავად. მეტიც, ასეთ შემთხვევაში სახელმწიფოს მივანიჭებთ შესაძლებლობას ძალაუფლების ბოროტად გამოყენების გზით ჩაახშოს კრიტიკული აზრი საზოგადოებაში, რასაც აუცილებლად ექნება მსუსხავი ეფექტი და საზოგადოების წევრებს თვითცენზურის დაწესებას აიძულებს. ის რომ ეს საფრთხე რეალურია, 2004 წლამდე მოქმედი კანონმდებლობიდან და შესაბამისი პრაქტიკიდანაც ჩანს.

საქართველოს კონსტიტუციის პასუხი ცალსახაა: ის უშვებს გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვას მხოლოდ და მხოლოდ იმ ფარგლებით, რომელიც აუცილებელია დემოკრატიულ საზოგადოებაში კონსტიტუციითვე გაწერილი ლეგიტიმური მიზნების მისაღწევად და არის თანაზომიერი გზა ამისათვის.

“არ შეიძლება გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვა მართლმსაჯულების გზით მხოლოდ იმის გამო, რომ არ ვეთანხმებით, გვეშინია, გვძულს, მიგვაჩნია, რომ საზოგადოების მორალისა თუ ტრადიციების შეუსაბამოა…. გამოხატვის თავისუფლების დაბალანსების საუკეთესო გზა ისევ გამოხატვაა – რადგან ნებისმიერი მოსაზრება, გამონათქვამი, რომელსაც არ ეთანხმები, არ მოგწონს ან, შენი აზრით, სიმართლეს არ შეესაბამება, შეიძლება უარყო საწინააღმდეგო მოსაზრებებითა და იდეებით, რომელთაც იზიარებ, მოგწონს ან სწორად მიგაჩნია", - აღნიშნავს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო.

გასათვალისწინებელია ასევე „სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შესახებ“ საქართველოს კანონით დადგენილი სტანდარტი, სადაც პირდაპირაა მითითებული, რომ „ამ კანონით აღიარებული და დაცული უფლებების ნებისმიერი შეზღუდვა შეიძლება დაწესდეს მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ეს გათვალისწინებულია ნათელი და განჭვრეტადი, ვიწროდ მიზანმიმართული კანონით და შეზღუდვით დაცული სიკეთე აღემატება შეზღუდვით მიყენებულ ზიანს.“

ამდენად, ცილისწამების კრიმინალიზაცია ან სხვა რაიმე ფორმით გამოხატვის თავისუფლების დამატებით შეზღუდვა იქნება არაკონსტიტუციური, თანამედროვე დემოკრატიულ ღირებულებებთან შეუსაბამო უკან გადადგმული ნაბიჯი, რომელსაც საფუძვლად არ უდევს არც შესაბამისი რაციონალური საჭიროება და არც იმგვარი საპირწონე ღირებულება, რომელიც უპირობოდ გადაწონიდა მისი ფარგლების შემცირებას.


⇒     ბ) ევროპული ქვეყნები, როგორც არასამაგალითო მოდელი გამოხატვის თავისუფლების დასარეგულირებლად

გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვის მოსურვენი ხშირად უთითებენ ხოლმე დასავლეთ ევროპის ქვეყნების კანონმდებლობას და იქ არსებულ შეზღუდვებს, როგორც მისაბაძ მაგალითს. ამ მხრივ ყურადღების ღირსია ის ისტორიული წინამძღვრები, რაც გამოხატვის თავისუფლების სტანდარტებთან დაკავშირებით არსებობს საერთაშორისო დონეზე: მეოცე საუკუნის განმავლობაში, ევროპაში გამოხატვის თავისუფლება ისევე ფასობდა, როგორც ამერიკაში. ჯერ კიდევ გაეროს ფარგლებში ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციის მიღების დროს ევროპის წამყვანი ქვეყნები აქტიურად ეწინააღმდეგებოდნენ დეკლარაციაში გამოხატვის თავისუფლების პარალელურად მისი შეზღუდვის მკაცრი კრიტერიუმების განსაზღვრას. სამაგიეროდ, ამის აქტიური ინიციატორნი და დამცველნი იყვნენ საბჭოთა კავშირი და მისი მოძმე სოციალისტური ქვეყნები. საბჭოთა კავშირი მოკავშირეებთან ერთად აქტიურად ცდილობდა სიძულვილის ენის გამოხატვის თავისუფლების ფარგლებიდან გამოყვანას და ამ უფლების შეზღუდვის ისეთი საფუძვლებით გამართლებას, როგორიცაა „ეროვნული, რასისტული ან რელიგიური მტრობის ნებისმიერი ადვოკატირება, რომელიც წარმოადგენს სიძულვილის წახალისებას“. აღნიშნული საკითხი ცხარე მსჯელობის საგანი იყო, როგორც ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციის მიღების, ასევე „სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების შესახებ“ საერთაშორისო პაქტის თუ სხვა მსგავსი საერთაშორისო დოკუმენტების შემუშავების დროს, სადაც გათვალისწინებული უნდა ყოფილიყო გამოხატვის თავისუფლება, როგორც ადამიანის ერთ-ერთი ფუნდამენტური უფლება.

სამწუხაროდ, ქვეყნების ნაწილი გაჰყვა გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვის გზას, თუმცა ამას ისინი ამართლებდნენ საკუთარი ისტორიული გამოცდილებიდან გამომდინარე და უმთავრესად იმ მიზნით, რომ ხელი შეეშალათ ნაციზმისა და ფაშიზმის ან მსგავსი იდეოლოგიების/რეჟიმების ხელახალი გაღვივებისათვის (რაც ერთი შეხედვით კეთილშობილურ მიზნად შეგვიძლია აღვიქვათ კიდეც) და დაემარცხებინათ ანტისემიტიზმი. თუმცა მათ ვერ გათვალეს, რომ გამოხატვის თავისუფლების ამგვარი შეზღუდვა გახდებოდა ბიძგის მიმცემი შეზღუდვის უფრო მეტად გაფართოების და მისი ბოროტად გამოყენებისთვისაც. ამ ისტორიული შეცდომის შედეგებს კი დღეს უკვე ვიმკით, მათ შორის საქართველოში, სადაც გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვას (ევროპული ქვეყნებისგან განსხვავებით) დაუფარავად, არა უმცირესობათა უფლებების ან ძალადობრივი რეჟიმებისგან თავის დაცვის მიზნით, არამედ კრიტიკული აზრის ჩასახშობად ამართლებენ.


⇒    გ) ხელისუფლების რეალური ზრახვები და სამოქალაქო საზოგადოების პასუხი მასზე


ერთგვარი პარადოქსია ის, რომ პოლიტიკური ჯგუფები, რომლებიც გამოირჩეოდნენ საარჩევნო პერიოდში (და არამხოლოდ) პოლიტიკური ოპონენტების მიმართ საზოგადოებაში სიძულვილის გაღვივების მცდელობებით (ბილბორდები „არა ბოროტებას“, Fake news-ები და გვერდები სოციალურ ქსელებში, სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციებზე განხორციელებული თავდასხმა და მათი ფაშისტებად მონათვლა; პატრიოტთა ალიანსის მუქარა ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის მიმართ და ა.შ.) სწორედ სიძულვილისა და მცდარი ინფორმაციებისგან საზოგადოების დაცვის მოტივით საუბრობენ რეგულაციების გამკაცრებაზე ამ მიმართულებით. პარადოქსია ისიც, რომ ერთი მხრივ პოლიტიკური ოპონენტების მიმართ განხორციელებული არაეთიკური მიმართვების ფონზე (მაგალითად თბილისის მერის, კახი კალაძის განცხადება მიხეილ სააკაშვილის მიმართ, ან ყოფილი პრემიერ-მინისტრის გინება პირდაპირ ეთერში) სწორედ მმართველი პარტია საუბრობს ბილწსიტყვაობის და შეურაცხყოფის სანქცირების საჭიროებაზე.

მიუხედავად ამისა, ხელისუფლების მხრიდან განსხვავებული აზრის ჩახშობის სურვილები და მიდრეკილებები არ უნდა იყოს გასაკვირი, რამეთუ ნებისმიერი ხელისუფალის თანმდევი მანკიერებაა ძალაუფლების შენარჩუნების მუდმივი წყურვილი, რასაც უპირველეს ყოვლისა სწორედ კრიტიკული აზრის არსებობა უშლის ხელს. რაც ნაკლებია ხელისუფლების გაკიცხვის შესაძლებლობები, მით ნაკლებადაა მოსალოდნელი საზოგადოებრივი პროტესტის გაჩენის რისკებიც. ამის ნათელი მაგალითი დღევანდელ სამყაროში კი არაერთი გვაქვს: დაწყებული მეზობელი აზერბაიჯანით და დამთავრებული უკიდურესი შემთხვევით, ჩრდილოეთ კორეით. ამავდროულად, საყურადღებოა ისიც, რომ ხელისუფლება ღირებულებათა სისტემის შექმნისას საზოგადოებაში გაბატონებული შეხედულებებით საზრდოობს და საკუთარ პოლიტიკას სწორედ მასზე აფუძნებს ხოლმე, ან როგორც მინიმუმ ცდილობს არ შეეწინააღმდეგოს მათ (ამ მხრივ აღსანიშნია ბოლო პერიოდში ევროპაში პოპულისტური პარტიების მომძლავრება, მაგალითად, უნგრეთსა და პოლონეთში).

ეს ორი მოცემულობა (ხელისუფლების შენარჩუნების სურვილის გამო ერთი მხრივ კრიტიკის არხების ჩახშობა, ხოლო მეორე მხრივ გაბატონებულ შეხედულებათა მიდევნა) უკვე გასაგებს ხდის საქართველოს ხელისუფლების წარმომადგენლების მუდმივ მისწრაფებას, შეზღუდონ გამოხატვის თავისუფლების ფარგლები. თუმცა ნათელია, რომ გაცხადებულ მიზნებს არა ზემოთხსენებული სურვილები, არამედ სხვა ადამიანთა ღირსების დაცვა და უფლებათა დაბალანსების გზით საზოგადოებრივი კეთილდღეობის მიღწევა წარმოადგენს.

თუმცა ასეთ პირობებში გადამწყვეტი ფაქტორია არა ხელისუფლების ფარული სურვილები, არამედ საზოგადოების პასუხი მასზე. ხელისუფლების მანკიერი მიდრეკილებების წარმატების ხარისხი დამოკიდებულია სწორედ იმაზე, თუ რამდენად შეძლებს სამოქალაქო საზოგადოება სათანადო წინააღმდეგობა გაუწიოს მას და არ აუნთოს მწვანე შუქი ჰომოგენური, სტაგნაციაში მყოფი საზოგადოების შექმნას. უკანასკნელ პერიოდში გამოხატვის თავისუფლების ირგვლივ საქართველოში შექმნილი აჟიოტაჟი სწორედ ქართული საზოგადოების წინაშე მდგარი მორიგი გამოცდაა სახელმწიფოს დემოკრატიზაციის გზაზე.

ჯერ კიდევ ორი საუკუნის წინ ინგლისელმა ფილოსოფომა, ჯონ სტუარტ მილმა აღნიშნა: „შეხედულების ჩახშობის განსკუთრებული ბოროტება ის არის, რომ ის ადამიანების მთელ მოდგმას ძარცვავს - შთამომავლობასაც და ახლანდელ თაობასაც; კიდევ უფრო მეტად ძარცვავს მათ, ვინც ამ შეხედულებას არ ეთანხმება, ვიდრე მათ ვინც მას იზიარებს. თუ შეხედულება სწორია, მათ ერთმევათ შეცდომის ჭეშმარიტებად შეცვლის შესაძლებლობა; ხოლო თუ მცდარია, ისინი თითქმის ისეთსავე დიდ სარგებელს კარგავენ: ესაა ჭეშმარიტების უფრო მკაფიოდ აღქმა და მისი უფრო ცხოველი შთაბეჭდილების მოპოვება, რასაც გვაძლევს შეცდომასთან მისი შეჯახება.“ მილის ამ სიტყვებში ყველაზე კარგად ჩანს ის, თუ რატომ ანიჭებს თანამედროვე დემოკრატიული საზოგადოება გამოხატვის თავისუფლებას ესეოდენ მნიშვნელობას და მას დემოკრატიის ქვაკუთხედს უწოდებს.

მნიშვნელოვანია იმის გააზრება, რომ განსხვავებული შეხედულებების გამო ადამიანთა დევნას, მათი ხმის ჩახშობასა და დასჯას უპირობოდ მოსდევს საზოგადოების სტაგნაცია და განვითარების შეფერხება, ხოლო საზოგადოებრივ და პოლიტიკურ დისკუსიებში პოპულიზმი იკიდებს ფეხს.

სწორედ ამიტომ, არსებითია, სამოქალაქო საზოგადოებამ გაიაზროს მის წინაშე არსებული პასუხისმგებლობა, სათანადოდ შეაფასოს მიმდინარე მოვლენები და მცდარი არჩევანის თანმდევი სავალალო შედეგები, რომელიც უთუოდ დააზიანებს არამხოლოდ აწმყოს, არამედ საფრთხეს შეუქმნის სახელმწიფოს სამომავლო განვითარებასაც. 


მარინე კაპანაძე

სტუდიაში თავპირის მტვრევა, რესპონდენტებს შორის ერთმანეთის გინება, ჭიქების ფშვნა, გამშველებელი ჟურნალისტი… ასეთი იყო ტელესანახაობა წინა საპარლამენტო არჩევნების დროს.

 

უფრო ადრე იყო უარესიც… ჟურნალისტების მოდარაჯე და მათზე მონადირე ალისტრახოები.

კიდევ უფრო უარესი იყო მდუმარე, მიკროფონის დამტარებელი ჟურნალისტები, რომელთა გავლით ხელისუფლება გვიყვებოდა სხვა ჟურნალისტების “ჯაშუშურ” ამბებს, როგორ აგროვებდნენ ისინი ინფორმაციას ქვეყანაში მიმდინარე მოვლენების შესახებ და ავრცელებდნენ-გადასცემდნენ.

უარესი იყო ნაცემი, დარბეული, დაშანტაჟებული ჟურნალისტები…

ამ ყველაფრის ფონზე, შეიძლება უკეთესად გვეჩვენება პარტიულ აქტივისტებად ქცეული ჟურნალისტები, მაგრამ სინამდვილეში კარგად უნდა გვახსოვდეს, რა მოაქვს ქვეყნისთვის პროპაგანდისტულ ჟურნალისტიკას, ამის 70-წლიანი გამოცდილება გვაქვს.

არადა, რატომღაც კვლავაც ამ გზას დაადგა ტელემედია დღეს საქართველოში: ვხედავთ პროპაგანდას წიწაკა ჩელინჯის თუ საგანგებო რეჟიმის სახელით, სადაც სამიზნე მხოლოდ შავია ან შავზე უფრო შავი.

და მაინც, რით დაგვამახსოვრა თავი ბოლო საპრეზიდენტო არჩევნების მედია გაშუქებამ?

როგორც წესი, დასავლეთის ქვეყნებში მთავარი წინასაარჩევნო სანახაობა საარჩევნო კანდიდატებს შორის სატელევიზიო დებატებია. ამ დღისთვის განსაკუთრებით ემზადებიან ჟურნალისტები, რადგან ამ დღეს ელიან ამომრჩევლები, კანდიდატები, დამკვირვებლები, ანალიტიკოსები. ისინი სწორედ ამ დღის ფონზე აკეთებენ მნიშვნელოვან არჩევანს, ანალიზს, დასკვნებს, პროგნოზებს.

რა მოხდა საქართველოში? - არანაირი დებატები მეორე ტურში გასულ კანდიდატებს შორის.

იყო დებატები პირველი ტურის წინ, თუმცა გადაცემის ფორმატმა და წამყვანმა ჟურნალისტმა მოახერხეს ის, რომ მთელი ამ გადაცემიდან დასამახსოვრებელი ისევ მხოლოდ ჟურნალისტი აღმოჩნდა იმით, რომ ერთი თვით ადრე შედგენილ კითხვებშიც კი უზუსტობა დაუშვა. აღარაფერს ვიტყვი იმაზე, რომ კითხვები, ფაქტობრივად, არც ერთ მწვავე საკითხზე არ დაუსვამს ჟურნალისტს, რაც კი მთელი საარჩევნო პერიოდის მანძილზე ტრიალებდა დებატებში მონაწილე კანდიდატების გარშემო.

საბოლოოდ მაყურებელმა ვერაფერი მიიღო, ვერც ინფორმაცია და ვერც სანახაობა. ვერც ანალიტიკოსების საქმე გაადვილდა ამ გადაცემით, რომ დასკვნები და პროგნოზები გაეკეთბინათ. ერთი სიტყვით, დებატები დებატებისთვის გამოვიდა.

სკანდალი - ეს არის ის, რაც ყველაზე მეტად იზიდავს მაყურებელს და რომელიც მეტ-ნაკლებად ყველა ქვეყანაში თან სდევს საარჩევნო პროცესს. ამომრჩევლის არჩევანზე ზემოქმედების საუკეთესო ხერხი სწორედ კარგად ორგანიზებული სკანდალური მასალების სერიაა, რომელსაც საარჩევნო სუბიექტები გეგმავენ და მედიისთვის მეტად დილემური საკითხია, როგორ უნდა გააშუქოს ასეთი ამბები.

ამ დილემის წინაშე აღმოჩნდა ქართული მედია 2012 წელს, რომ არჩევნებამდე 2 კვირით ადრე ციხეში პატიმართა წამების კადრები გამოჩნდა. მედიის დიდმა ნაწილმა კადრები უაპელაციოდ აიტაცა და მსხვერპლთა იდენტიფიცირებასაც არ მოერიდა. მოგვიანებით, არჩევნების დღის წინა ღამეს უფრო შოკის მომგვრელი სკანდალი შემოგვთავაზა მედიამ - ჩვილი ბავშვის “მკვლელობა” საარჩევნო მიზნების საბაბით.

მოგვიანებით გაირკვა, რომ წამების კადრების ნაწილი ინსცენირებული იყო, ჩვილის “მკვლელობის” დადგენაც ვერ შეძლო გამოძიებამ და მითუმეტეს მასში პოლიტიკური კვალის აღმოჩენა. თუმცა სერიის დამგეგმავებმა სასურველ შედეგს მიაღწიეს, ხელისუფლება არჩევნების გზით გადაიბარეს.

ეს ამბები მედიის პროფესიონალებისა და მკვლევარების სიღრმისეული ანალიზის და დისკუსიის საგანი რომ გამხდარიყო, შესაძლოა, ისეთივე შემარყეველი ძალა აღარ ჰქონოდა ფარულ ჩანაწერებს, რომლებიც, ერთის მხრივ, ბიზნესის რეკეტის სქემად შემოგვთავაზა მედიის ნაწილმა, ხოლო, მეორეს მხრივ, დანაშაულში მხილებული მაღალჩინოსნების დაუსჯელობის სინდრომად.

რეალობაა ისაა, რომ საარჩევნო ყუთთან მისული ამომრჩევლები შინაგანი რწმენის იმედად იქნებიან, დაიჯერონ თუ არა ბიძინა ივანიშვილის 4 თითის ვიდეოს არსებობა; ირწმუნონ თუ არა მირზა სუბელიანის “ციხის აღსარების” რეალისტურობა და ა.შ.

რეალობაა ის, რომ წლევანდელ არჩევნებზე ხელისუფლებისადმი კრიტიკულად განწყობილ მედიაში გენერირებულმა სკანდალებმა გადაფარა ხელისუფლების საარჩევნო სტრატეგიული გეგმა, რომელმაც წინა არჩევნების დროს წარმატებით იმუშავა და რომელიც წინა ხელისუფლების დაბრუნების შიშის გაღვივებას ეფუძნებოდა.

მედიაში განხილვის მთავარი თემა 2015-16 წლებში სწორედ ეს იყო - გეგმავს თუ არა მიხეილ სააკაშვილი და მისი გუნდი მორიგ რევოლუციას და არეულობის ორგანიზებას ქვეყანაში. ამ ვერსიის გასამყარებლად შიგადაშიგ მედიაში “იჩეკებოდა” ე.წ. უკრაინულ ვებ-გვერდებზე გენერირებული ფარული აუდიო ჩანაწერები სააკაშვილსა და მის თანაგუნდელებს შორის.

ასე იქნებოდა წელსაც, თუმცა უკრაინული საიტების “მადანმა” აღარ იმუშავა მედიაში, რადგან ხელისუფლებამ პირველი დიდი კრახი თავისივე გეგმის გამო განიცადა, როცა მარიხუანის კულტივაციის თემა შემოაგორა საარჩევნო პერიოდში. ამას დაემატა ორივე მხარეს ამოქოქილი ტროლების მანქანა თემაზე: ვინ უფრო რუსეთის აგენტია - სალომე ზურაბიშვილი თუ გრიგოლ ვაშაძე?

ყალბი ამბები - ეს მთელ მსოფლიოში დამკვიდრებული ტრენდია წინასაარჩევნო პერიოდში და, ამ მხრივ, არც საქართველო აღმოჩნდა გამონაკლისი.

მაგალითად, ყალბი აღმოჩნდა ინფორმაცია, რომ “ქართული ოცნება” არჩევნებში მხარს “გირჩის” საპრეზიდენტო კანდიდატს დაუჭერდა; ასევე, ყალბი აღმოჩნდა სოციალურ ქსელებში და შემდეგ ზოგიერთ მედიასაშუალებაში გამოქვეყნებული КГБ-ს მოწმობა, რომელიც თითქოს გრიგოლ ვაშაძეს ეკუთვნის; ყალბი აღმოჩნდა სალომე ზურაბიშვილის სახელით გავრცელებული განცხადებების ნაწილი და ა.შ. თუმცა, ყალბმა ამბებმა თავისი საქმე გააკეთეს. ამომრჩევლის ნაწიილი ამ ამბების უტყუარობაში მყარადაა დარწმუნებული.

რა ინფორმაციას ფლობს ამომრჩეველი მეორე ტურში მონაწილე კანდიდატებზე? - ეს არის შეკითხვა, რომელზე ამომწურავი პასუხიც შეიძლება მედიამონიტორინგის საბოლოო ანგარიშში ამოვიკითხოთ, როცა შევიტყობთ, თუ რას სთავაზობდა მათ მედია საარჩევნო სუბიექტებზე. თუმცა, თვალის ერთი გადავლებით, ცხადზე ცხადია, რომ ამომრჩევლის მთავარი ინტერესის საგნად მედიამ მხოლოდ ერთი საკითხი აქცია - სალომე ზურაბიშვილია ქვეყნის მოღალატე და რუსეთის აგენტი, თუ გრიგოლ ვაშაძე?

მაგრამ რა მტკიცებულებები აქვს მედიას? - ძირითადად ეს არის შთაბეჭდილებები და ვერსიები, როგორც თავად ჟურნალისტების, ისე მათი რესპონდენტების მიერ გამოთქმული.

რა არჩევანი უნდა გააკეთოს ამომრჩეველმა? - ცხადია, რომ ეს იქნება ნაკლებად ინფორმაციული და უფრო მეტად ემოციური თუ მანიპულაციური არჩევანი - წინა ხელისუფლების დაბრუნების ან ქვეყნის რუსულ ორბიტაზე შეტრიალების შიშზე დაფუძნებული.