13 და 14 იანვარს პლატფორმებზე: intermedia.ge, info9.ge, agora.ge, commersant.ge, infonews.ge, 2020news.ge, newpress.ge გამოქვეყნდა ამბავი, რომ საქართველოში განათლების სისტემა “საშინელ (ცუდ) მდგომარეობაშია”,რაც არაზუსტი და მანიპულაციურია. გამოცემები ამბის წყაროდ worldatlas-ის კვლევას უთითებენ. სინამდვილეში, worldatlas არ არის კვლევითი ორგანიზაცია. გარდა ამისა, მას ინფორმაცია 2017 წელს აქვს გამოქვეყნებული.

გამოცემების ნაწილმა, მათ შორის: newpress.ge, commersant.ge და intermedia.ge, არასწორად თარგმნა worldatlas-ს შეფასებაც. “worldatlas''-მა საქართველო ყველაზე საშინელი განათლების სისტემის მქონე ქვეყნების რეიტინგში შეიყვანა”, - ამ სათაურით აქვთ მასალები გამოქვეყნებული ამ საიტებს. Worldatlas-ს კი მასალა ასე აქვა დასათაურებული - Countries With The Worst Education Systems, რაც ნიშნავს ყველაზე ცუდს, და არა საშინელს.

Worldatlas-ს რეიტინგი დადგენილი აქვს ქვეყნების მთლიანი შიდა პროდუქტიდან განათლების სფეროზე დახარჯული წილის პროცენტული მაჩვენებლის მიხედვით. ჩამონათვალში 25 ქვეყანაა, სადაც განათლებას ყველაზე ნაკლები თანხა ხმარდება. ამ სიის მიხედვით, ირკვევა, რომ განათლებაზე ყველაზე ნაკლებ თანხას (0.7%) ეკვატორული გვინეა ხარჯვს და, შესაბამისად, მას რეიტინგში პირველი ადგილი უკავია. ხოლო საქართველო 2,7%-ით სიაში ყველაზე ბოლო - 25-ე ადგილზეა. ეს კიდევ ერთი მონაცემია, რაც მასალებში არასწორადაა ინტერპრეირებული და მკითხველში აჩენს განცდას, რომ საქართველოს ამ 25 ქვეყანას შორის ყველაზე ცუდი მდგომარეობა აქვს.

„გაეროს შოკისმომგვრელი დასკვნა. ქართული ეთნოსი მსოფლიოში ყველაზე სწრაფად ქრება!“ - ამ სათაურით 14 იანვარს intermedia.ge-მ გამოაქვეყნა ინფორმაცია, რომელშიც ნათქვამია, რომ “ქართველი ეთნოსი გადაშენების პირასაა”. ტექსტი მანიპულაციურია, რადგან კვლევაში, რომელსაც ავტორი ეყრდნობა ამგვარი რამ ნათქვამი არ არის; გარდა ამისა, აქვს ქსენოფობიური კონტექსტი, ვინაიდან, მასში ვკითხულობთ, რომ შობადობის შემცირებასთან ერთად “ქართველი ეთნოსის შემცირების მიზეზი საქართველოში უცხოელების დასახლებაა”.

ინტერმედიაზე დაყრდნობით იგივე მასალა გამოქვეყნეს შემდეგმა გამოცემებმაც: alia.ge, infonews.ge და guriismoambe.com.

ტექსტის ავტორი საქართველოში სხვადასხვა დროს ჩატარებული აღწერების მონაცემებს ადარებს, იქვე იმოწმებს “გაეროს მონაცემებს” და ამბობს, რომ “თუ მდგომარეობა არ შეიცვალა ქართველი ერი 2 საუკუნის წინანდელივით ისევ გადაშენების პირას მივა”.

გაეროს რა მონაცემებს იყენებს ავტორი, მასალაში დალინკული არ არის და, შესაბამისად, უცნობია. მსოფლიო მოსახლეობის შესახებ ბოლო ანგარიში გაეროს 2015 წელს აქვს გამოქვეყნებული. ამ დოკუმენტისა და სტატიაში მოყვანილი ციფრების მონაცემები ერთმანეთს ემთხვევა, ამიტომ, სავარაუდოა, რომ ავტორი ამ ანგარიშს დაეყრდნო.

გაეროს პროგნოზით, 2015-დან 2050 წლამდე, მოსახლეობის რაოდენობის შემცირება 43 ქვეყანაშია მოსალოდნელი. ამ სიაში პირველ სამეულში ბულგარეთი, რუმინეთი და უკრაინაა, საქართველო კი მეთხუთმეტე ადგილზეა. კვლევის მიხედვით, საქართველოში მოსახლეობის რაოდენობა 2050 წლისთვის 3 483 000, 2100 წლისთვის კი – 2 438 000-მდე შემცირდება. ქართული ეთნოსის გაქრობის შესახებ ანგარიშში არანაირი ინფორმაცია არ იძებნება.

ამავე ტექსტში ავტორი ქსეონოფობიურ მსჯელობას ავითარებს. “ყოველ დღე უფრო მეტი ქართველი კვდება, ვიდრე იბადება, უფროდაუფრო მეტი მიდის საზღვარგარეთ, მათ ნაცვლად კი უცხოელები ესახლებიან”, - ნათქვამია სტატიის დასაწყისში. ემიგრაციასა და უცხო ქვეყნის მოქალაქეებზე ხაზგასმა ტექსტში რამდენჯერმე მეორდება.

11 იანვრის მონაცემებით, ლაბორატიურად დადასტურდა, რომ საქართველოში H1N1 გრიპის ვირუსით, რომელსაც “ღორის გრიპს” უწოდებენ, 15 ადამიანი გარდაიცვალა. გარდაცვლილთა უმეტესობამ სამედიცინო დაწესებულებას გვიან მიმართა, ან გრიპთან ერთად სხვა ქრონიკული დაავადებაც ჰქონდა.

გრიპის ვირუსის შემთხვევები განსაკუთრებით იანვრის დასაწყისში გააქტიურდა, შესაბამისად, ამ პერიოდიდან გახშირდა მედიაშიც ახალი ამბები H1N1-ს შესახებ. თემას აქტიურად აშუქებს თითქმის ყველა მედია, თუმცა, საიტების ნაწილზე გრიპის ვირუსისა და მისი შედეგების შესახებ ინფორმაცია მეტწილად შუქდება ზედაპირულად, სენსაციური და პანიკის შემცველი სათაურებით, ხშირია დაუდასტურებელი ფაქტები გარდაცვალების მიზეზად გრიპის ვირუსის დასახელებაზე, ვრცელდება სხვადასხვა ტიპის მითები - რამ გამოიწვია საქართველოში ვირუსის გავრცელება, ზოგიერთმა საიტმა კი გამოაქვეყნა რამდენიმე თითქოსდა ხალხური საშუალება და რეცეპტი ვირუსისგან თავის დასაცავად, რაც გადაუმოწმებელია და ზოგ შემთხვევაში ჯანმრთელობისთვის სახიფათოც.

•  პირველი მასალები H1N1-ზე
  
  

გრიპის ვირუსის გაშუქება მედიაში დეკემბრიდან დაიწყო და განსაკუთრებით თვის ბოლოს გააქტიურდა, მაშინ, როდესაც ბათუმში ე.წ. ღორის გრიპით გარდაცვალების პირველი შემთხვევა დაფიქსირდა.

მედიის ნაწილი დეკემბერშივე წერდა, რომ ქვეყანაში H1N1-ს ეპიდემიაა, თუმცა ქვეყანაში ეპიდემიის საშიშროებაზე არც დაავადებათა კონტროლისა და საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ცენტრი და არც ჯანდაცვის სამინისტრო ამ დრომდე არ საუბრობს.

„გრიპის ვირუსის მორიგი ეპიდემია საქართველოში - კლინიკებს რეკორდული რაოდენობის პაციენტები მიმართავენ“, - ამ სათაურით 2018 წლის 15 დეკემბერს “რუსთავი 2-ის” 15:00 საათიან გამოშვებაში გავიდა მასალა, რომელშიც საუბარია იმის შესახებ, რომ გრიპის ვირუსის შემთხვევებმა მოიმატა. ამავე დღეს მსგავს თემაზე ახალი ამბები მოამზადეს გამოცემებმა: commersant.ge, newposts.ge, 2020news.ge და mediamall.ge.

• სენსაციური სათაურები
  
  

საიტების ნაწილზე H1N1-ს შესახებ მომზადებული მასალების უმეტესობას სენსაციური და პანიკის შემცველი სათაური აქვს. მაგალითად, „სრული კატასტროფაა, ხალხი პანტაპუნტით კვდება“, „ღორის გრიპით კიდევ ერთი ადამიანი გარდაიცვალა“, „ქვეყანაში ეპიდემია მძვინვარებს“, „საავადმყოფოებში ადგილები აღარ არის“ და ა.შ.

მსგავი ტიპის მასალებს ყველაზე ხშირად შემდეგი ვებგვერდები ავრცელებენ: alia.ge, newposts.ge, resonancedaily.com, droni.ge, presa.ge, infonews.ge, cyc.ge, itv.ge, 2020news.ge, news.coa.ge,  exclusivenews.ge.

• დაუდასტურებელი ინფორმაცია
  
  

გამოცემების ნაწილი ვირუსთან დაკავშირებით ხშირად დაუდასტურებელ ინფორმაციას აქვეყნებს, ყოველი ახალი გარდაცვალების შემთხვევას H1N1 ვირუსს იქამდე უკავშირებს, ვიდრე ამის შესახებ ლაბორატორიულად დადასტურდება და ფაქტს ჯანდაცვის სამინისტრო ან დაავადებათა კონტროლის ცენტრი დაადასტურებს.

ასეთი მასალების დიდი ნაწილი შესაძლოა ვინმეს გარდაცვალების შემდეგ ოჯახის წევრის, ან ახლობლის მიერ დაწერილი ემოციური პოსტიც იყოს. ასე მოხდა მაგალითად, 22 წლის სალომე ქემაშვილის შემთხვევაში. მისი გარდაცვალების მიზეზად ე.წ. ღორის გრიპს იქამდე ასახელებდნენ, ვიდრე ეს ლაბორატორიულად დადასტურდებოდა. მოგვიანებით ცნობილი გახდა, რომ მას გრიპთან ერთად ჯანმრთელობის სხვა პრობლემაც ჰქონდა, რამაც მისი მდგომარეობა დაამძიმა, თუმცა, გარდაცვალების მიზეზად მაინც ცალსახად, მხოლოდ H1N1 სახელდებოდა.

• ზედაპირული გაშუქება
  
  

ასეთი საიტების უმეტესობა ამბავს ზედაპირულად აშუქებს, შემოიფარგლება მხოლოდ გარდაცვლილთა სტატისტიკით, ან უცვლელად აკოპირებს სოციალურ ქსელში ვინმეს მიერ გავრცელებულ ინფორმაციას დაავადებისა და გარდაცვალების შესახებ.

ამგვარ ტექსტებში არ არის ინფორმაცია იმის შესახებ, H1N1-ს ასეთი მასშტაბით გავრცელება საქართველოში წელს პირველი შემთხვევაა, თუ გასულ წლებშიც დაფიქსირდა; როგორია დინამიკა წლების მიხედვით (დაავადებათა კონტროლის ცენტრმა ამგვარი სტატისტიკა გამოაქვეყნა); რა მდგომარეობაა სხვა ქვეყნებში; რა არის საჭირო ვირუსის თავიდან ასაცილებლად; რა სიმპტომები აქვს ვირუსს და როდის და ვის უნდა მივმართოთ ამ სიმპტომების არსებობის შემთხვევაში; არ აქვეყნებენ საჭირო დაწესებულებების ცხელი ხაზის, ან სხვა საკონტაქტო ნომრებს და ა.შ.

• ჯანმრთელობისთვის სახიფათო ინფორმაცია
  
  

გრიპის ვირუსის გავრცელებისთანავე სხვადასხვა პლატფორმებზე გაჩნდა მასალები თითქოსდა ვირუსის სამკურნალო, ხალხური საშუალებების შესახებ. სოციალური ქსელის მომხმარებელთა ნაწილი, რუსი ექიმის, ივან ნეუმივაკინის მოსაზრებებზე დაყრდნობით წერდა, რომ ე.წ. ღორის გრიპთან საბრძოლველად ეფექტურია წყალბადის ზეჟანგი ანუ პერეკისი.

მასალები იმდენად ფართოდ გავრცელდა, რომ განმარტებების გაკეთება მოუხდათ საქართველოს ჯანდაცვის მინისტრსა და დაავადებათა კონტროლის ცენტრს. უწყებებში განაცხადეს, რომ არ არსებობს მეცნიერულად დადასტურებული წყალბადის ზეჟანგით მკურნალობის ეფექტურობის შესახებ და მოსახლეობას რეკომენდაციას არ უწევენ.

• მითები და დეზინფორმაცია
  
  

H1N1-ს შემთხვევების გამოვლენისთანავე რამდენიმე გამოცემამ დეზინფორმაციისა და მითების გავრცელება დაიწყო. ასეთ ინფორმაციებს უმეტესად ანტიდასავლური საიტები აქვეყნებენ.

სოციალურ ქსელსა და სხვადასხვა საიტებზე ძირითადად სამი ტიპის მითი ვრცელდება: ღორის გრიპი ლუგარის ლაბორატორიიდან გავრცელდა; ეს არის ხელოვნურად შექმნილი ეპიდემია და ბანანში ღორის გრიპია.

ამათგან, განსაკუთრებული პოპულარობით სარგებლობს მითი ე.წ. ღორის გრიპის ლუგარის ლაბორატორიიდან გავრცელების შესახებ. ასეთი ტექსტები იანვრის დასაწყისიდან ვრცელდება და მეტწილად, ფეისბუკის ერთი მომხმარებლის პოსტს ეყრდნობა. ეს მომხმარებლები კი არიან: ქართული მარშის ყოფილი წევრი ლადო სადღობელაშვილი, ყოფილი ტელეწამყვანი ხატია სიჭინავა და ადვოკატი ანა ჟღენტი. მათ პოსტებს საიტები უცვლელად, ყოველგვარი გადამოწმების გარეშე, მტკიცებით ფორმაში აქვეყნებენ.

ასეთ მითს ავრცელებენ: intermedia.ge, for.ge, alia.ge, euronews.ge, digest.pia.ge, 2020news.ge, infonews.ge, tbiliselebi.com, geonews.ge, akhalitaoba.ge, infopostalioni.com, news.coa.ge, timenews.ge, otime.ge, vanoggg.ge, onone.ge, tvm.ge, news.net.ge, plus.kvira.ge, brandnews.ge,  exclusivenews.ge.

ღორის გრიპის გავრეცელებას მედიკამენტების გასასაღებლად, ხელოვნურად შექმნილ ეპიდემიას უკავშირებენ ისეთ საიტებზე, როგორიცაა: primetime.ge, pain.ge, vanoggg.ge, newsmedia.ge, alia.ge, cyc.ge.

მესამე მითი, დავირუსებული ბანანების შესახებ, საიტებზე ისე მასშტაბურად არ გავრცელებულა, როგორც წინა ორი. ასეთი შინაარსის პოსტები უმეტესად სოციალურ ქსელ ფეისბუკში შექმნილ სხვადასხვა გვერდებზე გავრცელდა.

9 იანვარს სოციალურ ქსელში გავრცელდა ინფორმაცია ისრაელში 31 წლის კაცის მკვლელობის შესახებ. აღნიშნულ თემაზე პოსტი მომხმარებელმა შოთო სიხარულიძემ გამოაქვეყნა. მან გაავრცელა გარდაცვლილი ახალგაზრდის დედის წერილი, რომელიც ამბობს, რომ მისი შვილი 1 იანვრის ღამეს მოკლა ემიგრანტმა ქალმა და ითხოვს დახმარებას შვილის საქართველოში გადმოსასვენებლად.

იმავე დღეს, სხვადასხვა საიტებზე მომხდარის შესახებ გამოქვეყნდა ახალი ამბავი შოთო სიხარულიძის ფეისბუკის პოსტზე დაყრდნობით. გამოცემების უმეტესობამ გარდაცვლილის დედის ნათქვამი, რომ შვილი ქალმა მოუკლა, დადასტურებულ ფაქტად წარმოაჩინა და სათაურშიც გაიტანა. „ისრაელში ემიგრანტმა ქალმა ქართველი ბიჭი მოკლა“ - ამ ტიპის, სექსისტური სათაურებით გამოაქვეყნა ახალი ამბავი საიტების უმეტესობამ. ასეთი სათაურები გვხდება შემდეგ საიტებზე: resonancedaily.com; infonews.ge; alia.ge; newposts.ge; georgians.gr.

პირველი ახალი ამბის გავრცელების შემდეგ, მალევე, იმავე საიტებზე, ამავე თემაზე, სხვა სტატიაც გამოქვეყნდა, სათაურში კვლავ დანაშაულის ჩამდენ ქალზე აქცენტირებით: „ვინ არის ისრაელში ქალის მიერ მოკლული ქართველი ბიჭი“. ასეთი სათაურები იძებნება პლატფორმებზე: trialeti.ge; newposts.ge; primetime.ge; alia.ge; akhalitaoba.ge; cyc.ge; iposti.ge.

რამდენიმე პლატფორმა შედარებით მოერიდა სექსისტურ და მტკიცებით სათაურს და იმის სათქმელად, რომ დანაშაული ქალმა ჩაიდინა, სხვა გზა აირჩია - გარდაცვლილის დედის, ან შოთო სიხარულიძის ციტირება. მაგალითად: „ისრაელში 31 წლის ქართველი მოკლეს: "ყელში დანა ჰქონდა დარტყმული... ემიგრანტმა ქალმა მოკლაო". მსგავსი სათაურებით გამოაქვეყნეს ამბავი ისეთმა საიტებმა, როგორიცაა: kvirispalitra.ge; ambebi.ge; presa.ge; marneulifm.ge; intermedia.ge; kvira.ge; droni.ge;  brandnews.ge; umedia.ge.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტის გენდერული საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელო წესებში ნათქვამია, რომ მედიამ არათუ ხელი არ უნდა შეუწყოს გენდერული სტერეოტიპების გამყარებას, არამედ უნდა ებრძოლოს მას. მედია უნდა მოერიდოს ამბის მონაწილე პირთა სქესის აღნიშვნას, როდესაც ის რაიმე დამატებით ინფორმაციას არ აძლევს აუდიტორიას.

საქართველოში დემოკრატიის ინდექსის მკვეთრი კლება, რაც The Economist Intelligence Unit-ის კვლევამ აჩვენა, ტელეკომპანია „იმედისა“ და საზოგადოებრივი მაუწყებლის დღის მთავარ საინფორმაციო გამოშვებებში არ გაშუქდა.

“დემოკრატიის ინდექსის” შესახებ ანალიტიკური კვლევითი კომპანია The Economist Intelligence Unit-ის კვლევა ჟურნალმა “ეკონომისტმა” გამოაქვეყნა. კვლევის მიხედვით, საქართველოს რეგიონში დემოკრატიის ინდექსის ყველაზე მკვეთრი ვარდნა აქვს. 2018 წელს საქართველოს მაჩვენებელი 5.50 ქულაა (ათქულიანი სისტემით), გასულ წელს კი ეს მონაცემი - 5.93 ქულა იყო.

ამ მაჩვენებლით, საქართველომ, ქვეყნების საერთო რეიტინგში 2018 წელს 89-ე ადგილი დაიკავა, წინა, 2017 წელს კი 79-ე ადგილზე იყო.

აღნიშნული თემა ერთ-ერთი მთავარი იყო რუსთავი 2-სა  მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში,  კვლევის შედგების შესახებ მაყურებელს tv პირველის მტავარ საინფორმაციო გამოშვებაშიც უამბეს და თემა აქტიურად გააშუქდა ონლაინმედიაშიც. იმედისა და საზოგადოებრივი მაუწყებლის 9 იანვრის მთავარ საინფორმაციო გამოშვებებში, „ქრონიკასა“ და „მოამბეში“ კი ამ კვლევის შედეგების შესახებ მასალა არ მოუმზადებიათ.

ვინ მიიღებს ჯოშუა ფრიდმანისა და GIPA-ს სახელობის 2018 წლის ჯილდოს 21 იანვარს გაირკვევა. კონკურსზე 37 განაცხადია შესული. გამარჯვებულების დაჯილდოების საზეიმო ცერემონია ფრონტლაინკლუბში 18:00 საათზე დაიწყება.

ჯიპა-ფრიდმანის პრიზი საქართველოში საუკეთესო ჟურნალისტური ნამუშევრების გამოსავლენად, საქართველოს საზოგადოებრივ საქმეთა ინსტიტუტმა ევროპული ჟურნალისტიკის ცენტრის მხარდაჭერით (EJC), 2012 წელს დაარსა.

ჯოშუა ფრიდმანი არის Carey Institute for Global Good ვიცე თავმჯდომარე, Protect Journalists - ის კომიტეტის წევრი, Dart Center on Journalism and Trauma - ის მრჩეველთა საბჭოს წევრი. ფრიდმანს მიღებული აქვს მრავალი ჯილდო ჟურნალისტიკაში, მათ შორის პულიცერის პრემია 1985 წელს ეთიოპიის შიმშილობის საერთაშორისო რეპორტინგისთვის. ჯოშ ფრიდმანი ასწავლიდა საერთაშორისო რეპორტინგს, იყო საერთაშორისო პროგრამების და კოლუმბიის უნივერსიტეტის ჟურნალისტიკის სკოლის Cabot Prizes - ის ხელმძღვანელი. მთავარი რედაქტორი Soho Weekly News -ში, ნიუ იორკში, და Philadelphia Inquirer - ის რეპორტიორი.

2017 წლის ჯიპა-ფრიდმანის პრიზი რუსთავის 2-ის ჟურნალისტმა ნოდარ მელაძემ მიიღო მოსამართლე ნატა ნაზღაიძეზე მომზადებული გამოძიებისთვის

"ნებისმიერი საკანონმდებლო ცვლილება, რომელიც გამოხატვის თავისუფლების დღეს არსებულ სტანდარტს გააუარესებს, საფრთხეს შეუქმნის ქვეყნის დემოკრატიულ განვითარებას", - აცხადებენ "კოალიცია მედიის ადვოკატირებისთვის" წევრები ცილისწამების შესახებ კანონი მიღების საჭიროებაზე საქართველოს პრეზიდენტისა და პარლამენტის თავმჯდომარის განცხადებების პასუხად.

კოალიციამ მედიის ადვოკატირებისთვის, რომელშიც მედიის საკითხებზე მომუშავე არასამთავრობო ორგანიზაციები არიან გაერთიანებული, დღეს, 13 იანვარს, ოფიციალური განცხადება გაავრცელა.

განცხადებაში ნათქვამია, რომ 2019 წლის დასაწყისში მაღალი თანამდებობის პირებმა არა ერთი განცხადება გააკეთეს ცილისწამებასთან დაკავშირებული საკანონმდებლო ცვლილებების შესახებ. საქართველოს პრეზიდენტის განცხადებით, საჭიროა ისეთი კანონმდებლობა, რომელიც ადამიანის ღირსების მეტ დაცულობასაც უზრუნველყოფს და სიტყვის თავისუფლებასაც. საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ კი განაცხადა, რომ უნდა დაიწყოს მსჯელობა არა მხოლოდ ცილისწამების, არამედ მძიმე შეურაცხყოფისა და გახშირებული ბილწისტყვაობის პრობლემის მოგვარებაზე.

კოალიციის წევრები აცხადებენ, რომ მოქმედი კანონი ,,სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შესახებ“ უკვე მრავალი წელია ითვალისწინებს სამოქალაქო სამართლებრივ პასუხისმგებლობას როგორც კერძო, ისე საჯარო პირის ცილისწამებისთვის. შესაბამისად, პატივისა და ღირსების შელახვის გამო ნებისმიერ პირს დღესაც შეუძლია მიმართოს სასამართლოს და მოითხოვოს შელახული უფლებების სასამართლო წესით დაცვა. კოალიციის წევრები ფიქრობენ, რომ საზოგადოებამ უნდა მიიღოს მკაფიო განმარტებები იმის შესახებ, თუ რა იგულისხმებოდა საქართველოს პრეზიდენტისა და საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარის განცხადებებში.

"ჩვენი საზოგადოების მრავალწლიანი ძალისხმევის შედეგია ის, რომ მოქმედი კანონმდებლობა გამოხატვის თავისუფლების მაღალ სტანდარტს აწესებს და ეს ყოველთვის მიიჩნეოდა ქართული დემოკრატიის დიდ მონაპოვრად. ღრმად ვართ დარწმუნებული, რომ ნებისმიერი საკანონმდებლო ცვლილება, რომელიც გამოხატვის თავისუფლების დღეს არსებულ სტანდარტს გააუარესებს, საფრთხეს შეუქმნის ქვეყნის დემოკრატიულ განვითარებას", - ნათქვამია განცხადებაში.

შეგახსენებთ, ბოლო პერიოდში ხელისუფლების სხვადასხვა შტოს წარმომადგენლების მხრიდან რამდენჯერმე გაჟღერდა ინიციატივა ცილისწამების კუთხით არსებული კანონმდებლობის გამკაცრების აუცილებლობის შესახებ. 2019 წელს, ეს მესიჯი პირველად საქართველოს ახალარჩეული პრეზიდენტის, სალომე ზურაბიშვილისგან მოვისმინეთ საშობაო მილოცვის ტექსტში. მოგვაინებით კი, ამავე თემაზე საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ ირაკლი კობახიძემ ისაუბრა.

         ⇒ იხილეთ ამ თემაზე: საზოგადოების ცილისწამებისგან დაცვა თუ გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვის მცდელობა?

        ⇒⇒ ასევე: რას გულისხმობს პრეზიდენტის მიერ ნახსენები საფრანგეთის კანონი ყალბი ინფორმაციის წინააღმდეგ

<sup>კოალიციის წევრი ორგანიზაციები:

1. საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია
2. მედიაკლუბი
3. საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია
4. ინფორმაციის თავისუფლების განვითარების ინსტიტუტი
5. ფონდი „ღია საზოგადოება - საქართველო“
6. რეგიონულ მაუწყებელელთა ალიანსი
7. ლიბერალური აკადემია თბილისი
8. საქართველოს რეგიონული მედიის ასოციაცია
9. სატელევიზიო ქსელი
10. საქართველოს მცირე და საშუალო სატელეკომუნიკაციო ოპერატორთა ასოციაცია</sup>

ბოლო პერიოდში ხელისუფლების სხვადასხვა შტოს წარმომადგენლების მხრიდან რამდენჯერმე გაჟღერდა ინიციატივა ცილისწამების კუთხით არსებული კანონმდებლობის გამკაცრების აუცილებლობის შესახებ.

ახალ, 2019 წელს, ეს მესიჯი პირველად საქართველოს ახალარჩეული პრეზიდენტის, სალომე ზურაბიშვილისგან მოვისმინეთ. საშობაო მილოცვის ტექსტში პრეზიდენტმა აღნიშნა, რომ იმისათვის, რათა მომავალში ვინმე სხვას “აღარ შეეხოს შეურაცხყოფა, ცილისწამება და სიძულვილის ენა, უნდა ვიფიქროთ როგორ დავიცვათ კანონით ერთდროულად სიტყვის თავისუფლებაც და ადამიანის ღირსებაც”.

პრეზიდენტის საშობაო მილოცვას, საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის ილია II-ის საშობაო ეპისტოლე მოჰყვა, როელშიც პატრიარქმა აღნიშნა, რომ „არის დიდი მცდელობა სიტყვის თავისუფლების დამახინჯებული აღქმის გაბატონებისა“. პატრიარქის თქმით, „სიტყვის თავისუფლება საზოგადოებისთვის უმნიშვნელოვანესი უფლებათაგანია, რომელიც ნებისმიერ მოქალაქეს საშუალებას აძლევს, საკუთარი შეხედულებისამებრ, საჯაროდ გამოთქვას აზრი“, თუმცა მისივე განმარტებით, „ხშირად ხდება რეალობის შეცვლა და სიტყვის თავისუფლებით ბოროტად სარგებლობა“.

პრეზიდენტისა და პატრიარქის შემდეგ, ამავე თემაზე საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ ირაკლი კობახიძემ ისაუბრა. იგი პატრიარქის ეპისტოლეს მალევე გამოეხმაურა და განაცხადა, რომ „სიტყვით ძალადობა, შეურაცხყოფა, ცილისწამება და ბილწსიტყვაობა უკვე ყოველდღიურობის ნაწილი გახდა და ეს არის სერიოზული პრობლემა, რომელსაც სჭირდება დაფიქრება და შესაბამისი ზომების მიღება“.

საქართველოს პრეზიდენტი ცილისწამების საკითხს კიდევ ერთხელ 11 იანვარს გამართულ პრესკონფერენციაზე მიუბრუნდა. მან განმარტა, რომ „ეს არის ისეთი თემა, რომელიც აწუხებს საზოგადოებას“ და რომელმაც „ძალიან დიდი ვნებათაღელვა წამოიწყო საზოგადოებაში, საჭირო არის ამის დაწყნარება“. ამის პარალელურად, მისივე განმარტებით, დაცული უნდა იყოს სიტყვის თავისუფლება და „ხშირად ეს ორი პრინციპი მოყვანილი არის დაპირისპირებაში“.

მანვე საკუთარი მსჯელობის გასამყარებლად საფრანგეთის მაგალითი მოიყვანა და განაცხადა, რომ ქვეყანამ “არათუ მიიღო ასეთი კანონი ცილისწამების წინააღმდეგ, კერძოდ საარჩევნო პერიოდში”, არამედ “საკონსტიტუციო სასამართლომაც დაამტკიცა, რომ ეს არ მოდიოდა წინააღმდეგობაში არც სიტყვის თავისუფლებასთან არც ადამიანის მთავარ უფლებებთან, რომელიც ასახული არის ადამიანის უფლებების დეკლარაციაში”.

აღსანიშნავია, რომ საფრანგეთმა ასეთი კანონი მართლაც მიიღო, თუმცა არა ცილისწამების, არამედ წინასაარჩევნო პერიოდში, ყალბი ინფორმაციის გავრცელების საწინააღმდეგოდ.

                      ⇒  წაიკითხეთ ამ თემაზე: რას გულისხმობს პრეზიდენტის მიერ ნახსენები საფრანგეთის კანონი ყალბი ინფორმაციის წინააღმდეგ

პრეზიდენტის განმარტებით, ცილისწამების თვალსაზრისით, განსაკუთრებით პრობლემური სოციალური ქსელებია, “სადაც პასუხისმგებლობის განცდა ნაკლები არის”. “მგონი, საჭირო არის, რომ ვიფიქროთ ამ კუთხით...ჩვენ უნდა ვიფიქროთ ხომ არ არის ჩვენი შესატყვისი რაიმე კანონმდებლობა, რომელიც ორივეს შეათავსებს, ანუ მეტი დაცულობა ადამიანის ღირსების, ასევე არ შეზღუდვა სიტყვის თავისუფლების, რომელიც უნდა დავიცვათ და ამაზე ყველა ვთანხმდებით”, - განაცხადა პრეზიდენტმა.

მანვე აღნიშნა, რომ აღნიშნულთან მიმართებით, საზოგადოებასთან და არასამთავრობო სექტორთან დისკუსია უნდა გაიმართოს და პრეზიდენტის ადმინისტრაცია მზად არის, რომ მსგავს დისკუსიებში ჩაერთოს.

ეს პირველი შემთხვევა არ არის, როდესაც უკვე მოქმედი პრეზიდენტი გამოხატვის თავისუფლების თვალსაზრისით გარკვეულ შეზღუდვაზე მიანიშნებს. ჯერ კიდევ პრეზიდენტად არჩევამდე, მედიაში გავრცელებილი ფარული ჩანაწერების შეფასებისას მან განაცხადა - „მე ვგრძნობ ძალიან დიდ უხერხულობას იმის შესახებ, რომ ჩვენ ვცხოვრობთ კიდევ სერიალების, ჩანაწერების საბჭოთა პერიოდში, როდესაც გაუთავებლად ვიღაც დებს რაღაც ჩანაწერს და მე დიდი იმედი მაქვს, რომ ჩემი პრეზიდენტობის დროს, მართლაც დასრულდება ეს საბჭოთა პერიოდი და ჩვენ აღარ ვიურთიერთებთ ამ რაღაცა ჩანაწერებით“.

ჩანაწერებთან მიმართებით, იგივე პოზიციას ჰქონდა ქართული ოცნების დეპუტატს და იურიდიულ საკითხთა კომიტეტის უკვე ყოფილ თავმჯდომარეს ეკა ბესელიასაც.

პრეზიდენტისა და პარლამენტის თავმჯდომარის განცხადებებს არასამთავრობო სექტორის კრიტიკული შეფასება უკვე მოჰყვა. მათ მაღალი თანამდებობის პირების გზავნილებში სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვის მცდელობის ნიშნები ამოიკითხეს.

არასამთავრობო სექტორში განმარტავენ, რომ არსებული საკანონმდებლო სტანდარტები „აბსოლუტურად გონივრულ ბალანსს პოულობს სიტყვის თავისუფლებასა და ადამიანის პატივსა და ღირსებას შორის“, რაც „აბსოლუტურად საკმარისი მექანიზმებია ადამიანის უფლების დასაცავად“. „სხვა ყველა დამატებითი რეგულაცია არის შეჭრა ადამიანის თავისუფალ სივრცეში, რომელიც ვნებს სიტყვის თავისუფლებას და ქვეყნის დემოკრატიულ განვითარებას“.

• რას ამბობს მოქმედი კანონმდებლობა?

საქართველოს კანონმდებლობით, ცილისწამება სისხლის სამართლის წესით 2004 წლიდან უკვე აღარ ისჯება და აღნიშნული „სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შესახებ“ საქართველოს კანონით რეგულირდება.

კანონის მიხედვით, ცილისწამება არის არსებითად მცდარი ფაქტის შემცველი და პირისთვის ზიანის მიმყენებელი, მისი სახელის გამტეხი განცხადება. ნებისმიერ პირს შეუძლია, რომ მეორე პირის მიმართ ცილისწამებისთვის სამოქალაქო სამართლებრივი დავა დაიწყოს. ამ შემთხვევაში მტკიცების ტვირთიც სწორედ მოსარჩელეს ეკისრება.

თუკი მოსარჩელე დაამტკიცებს, რომ მოპასუხის განცხადება მის მიმართ „არსებითად მცდარ ფაქტს“ შეიცავს, რის გამოც მას ზიანი მიადგა, მოპასუხეს სამოქალაქო სამართლებრივი პასუხისმგებლობა დაეკისრება.

მოპასუხეს ცილისწამებისთვის შეიძლება დაეკისროს სასამართლოს გადაწყვეტილების გამოქვეყნება (შესწორება ან უარყოფა), ან მოსარჩელისთვის მიყენებული მორალური/ქონებრივი ზიანის ანაზღაურება.

გაბედავს თუ არა ხელისუფლება გამოხატვის თავისუფლების სივრცის რაიმე ფორმით დავიწროებას და დააბრუნებს თუ არა ქვეყანას 15 წლის წინანდელ რელსებზე, ამას დრო აჩვენებს. თუმცა, ერთი რამ ცხადია, სამოქალაქო საზოგადოების აქტიური ნაწილი შემოთავაზებულ რეალობასთან შეგუებას არ გეგმავს და მარტივად არც წლების განმავლობაში ბრძოლით (ამ სიტყვის პირდაპირი და ირიბი გაგებით) მოპოვებული ღრებულების და კონსტიტუციურად გარანტირებული უფლების დათმობას აპირებს.

     ⇒ ⇒ ასევე დაგაინტერესებთ 2017 -2018 წლის ინიციატივები - გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვის მცდელობები საქართველოში

საქართველოს პრეზიდენტმა სალომე ზურაბიშვილმა 11 იანვარს გამართულ ბრიფინგზე განაცხადა, რომ აპირებს დაიწყოს მსჯელობა ცილისწამების უფრო მეტად რეგულირების შესახებ. მან ხაზი გაუსვა განსაკუთრებით სოციალური ქსელით გავრცელებულ ინფორმაციების. ამ საკითხის რეგულირების მაგალითად კი საფრანგეთში ახლახან მიღებული კანონდებლობა დაასახელა.



საფრანგეთმა მართლაც მიიღო ახალი კანონი ოღონდ არა ცილისწამების, არამედ წინასაარჩევნო პერიოდში ყალბი ინფორმაციის გავრცელების საწინააღმდეგოდ, რომელმაც დიდი დებატები გამოიწვია ქვეყნის შიგნითაც.

ამ კანონის თანახმად, წინასაარჩევნო პერიოდში მოსამართლეებს მიეცათ უფლება, რომ პლატფორმებს ყალბი ინფორმაციის მოხსნა დაავალონ. თუმცა, იმისათვის რომ ინფორმაცია ყალბად იქნეს მიჩნეული და სასამართლოში განხილვის საგანი გახდეს, იგი სამ კრიტერიუმს უნდა აკმაყოფილებდეს:

• ცხადი უნდა იყოს ყალბი ამბავი;
• განზრახ ვრცელდებოდეს დიდი მასშტაბით;
• გამოიწვიოს მშვიდობის დარღვევა და გავლენა იქონიოს არჩევნების შედეგებზე. 

ყალბ ინფორმაციასთან ბრძოლას ისახავს მიზნად კიდევ ერთი ჩანაწერი, რომლის მიხედვითაც საფრანგეთის მაუწყებლობის მარეგულირებელს უფლება აქვს შეაჩეროს ან შეწყვიტოს უცხო ქვეყნის სახელმწიფოს მიერ კონტროლირებული მაუწყებლობა, რომელიც “ლახავს ქვეყნის ფუნდამენტურ ინტერესებს”.

ამავე კანონით, ციფრულ პალტფორმებს დაეკისრათ მეტი გამჭვირვლობა. წინასაარჩევნო პერიოდში მასალების რეკლამირების შემთხვევაში მათ დაევალათ გასაჯაროვება რეკლამის დამკვეთის და გადახდილი თანხის.

კანონდარღვევისთვის გათვალისწინებულია სანქცია ერთწლიანი პატიმრობა ან ჯარიმა 75 ათასი ევროს სახით.

საფრანგეთის პრეზიდენტი, ემანუელ მაკრონი ამ ინიციატივის გამო მკვეთრად გააკრიტიკეს. ოპონენტები ცენზურასა და სიტყვის თავისუფლების შეზღუდვაზე მიუთითებდნენ, თუმცა კანონი საბოლოოდ 2018 წლის ნოემბერში მიიღეს.

საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიასა და რადიოს გუნდს ჟურნალისტი და მედიამენეჯერი ზვიად ქორიძე შეუერთდა. იგი აჭარის მაუწყებლის მართვის მოდელზე/სტრუქტურასა და შიდა სახელმძღვანელო დოკუმენტებზე იმუშავებს.

აჭარის ტელევიზიის მიერ გავრცელებული ინფორმაციით, ერთობლივი საქმიანობის მთავარი აქცენტები მაუწყებლის ტელე, რადიო და ვებპლატფორმების მართვის დოკუმენტის მომზადება, სამაუწყებლო ბადის ანალიზი და სრულყოფა იქნება. ზვიად ქორიძე იმუშავებს შიდა მონიტორინგის სისტემის სრულყოფასა და მაუწყებლის თანამშრომლების კვალიფიკაციის ამაღლებაზე, ასევე, ჩაერთვება დონორებთან და საერთაშორისო ორგანიზაციებთან მოლაპარაკებების პროცესში, საჭიროების შემთხვევაში კი იქნება მაუწყებლის წარმომადგენელი.

ზვიად ქორიძე 25 წელზე მეტია პრაქტიკულ ჟურნალისტიკაშია, არის მრავალი პუბლიკაციის და გადაცემის ავტორი. სხვადასხვა პერიოდში მუშაობდა ტელეკომპანია „რუსთავი 2-ის“, „ტელეიმედის“, ტელეკომპანია „მზეს“, „პირველი არხის“ ახალი ამბების რედაქციებში. ასევე იყო სხვადასხვა გამოცემების რედაქტორი და კონსულტანტი.

ზვიად ქორიძე 2011 – 2013 წლებში ხელმძღვანელობდა საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭოს. არის „მაუწყებლობის შესახებ“ საქართველოს კანონში შეტანილი ცვლილებების თანაავტორი, რომლის საფუძველზე შეიქმნა სსიპ „საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზია და რადიო“.

დღეისათვის ზვიად ქორიძე ეწევა პედაგოგიურ საქმიანობას ჟურნალისტიკის მიმართულებით, საქართველოს სხვადასხვა უმაღლეს სასწავლებელში.