„მედიაგარემო საქართველოში - 2025: მედიის მიტაცების პირობებში“ -  „მედიახმამ“ გამოაქვეყნა ყოველწლიური კვლევა, რომლის მიზანიც ქვეყანაში არსებული მედიაგარემოსა და მედიის მიტაცების რუსული გენეზისის აღწერა და შეფასებაა. კვლევა გამოკვეთს, თუ როგორ მუშაობს კლეპტოკრატიული მმართველობის პირობებში მედია, როგორ უმკლავდება რუსულ გავლენებს, დეზინფორმაციისა და მძლავრი პროპაგანდიდან მომდინარე საფრთხეებს.

მკვლევრები აღწერენ, როგორ იმოქმედა 2025 წელს არსებულმა გამოწვევებმა მედიაორგანიზაციების მდგრადობაზე, ჟურნალისტურ საქმიანობასა და მედიაპროდუქტის ხარისხზე. მედიაგარემოზე დაკვირვება 19 მედიასაშუალების 22 წარმომადგენლის შეფასებაზე დაყრდნობით და შემდგომი შედარებითი ანალიზით მოხდა.

კვლევის მიხედვით, 2025 წელს კრიტიკული და დამოუკიდებელი მედიის მიტაცება აქტიურ (შეიძლება ითქვას საბოლოო) ფაზაში გადავიდა, რამაც კიდევ უფრო გამოკვეთა რუსული გავლენებისა და ინტერესების დისკურსი:  

„მედიის დღის წესრიგიდან თითქმის გაქრა რუსული ოკუპაციის თემა. დემოკრატიული ინსტიტუტების მიტაცებისა და ქვეყნის იზოლაციის საპირისპიროდ დარჩა - სოლიდარობა, როგორც საზოგადოების ბუნებრივი პასუხი თავისუფლების დასაცავად“.  

მავთულხლართები მედიაში

როგორც ძირითად მიგნებებში ვკითხულობთ, ქართული მედიაგარემო სულ უფრო მეტად დაუახლოვდა რუსულ და ბელორუსულ სისტემებს. 

„კონკრეტული საქმეები და პროცესები (მზია ამაღლობელის დაპატიმრება, „მთავარი არხის” დახურვა, კრიზისი საზოგადოებრივ მაუწყებელში, რეპრესიული კანონების მიღება და სხვ.) აჩვენებს, რომ მედიაგარემო არა წერტილოვნად, არამედ სისტემურად და ინსტიტუციურად იშლება. წინა წლებში საქართველოში არ იყო მოლოდინი, რომ ქვეყანა მართლაც დაემსგავსებოდა ბელორუსს ან რუსეთს. ამ კუთხით არსებული სიტუაცია მედიის წარმომადგენლებისთვის შოკისმომგვრელია“. 

კრიტიკული და პრო-დასავლური მედიის გაქრობა კი კიდევ უფრო აძლიერებს რუსულ გავლენებსა და დეზინფორმაციის გავრცელებას საქართველოში: 

„რუსული სტილის პროპაგანდა ცდილობს, წაშალოს ადამიანური ისტორიების ხილვადობა. კვლევამ აჩვენა, რომ სასამართლო ჟურნალისტიკის რეგულირების ერთ-ერთი მიზანი შესაძლოა იყოს სწორედ ის, რომ პროპაგანდას ხელს უშლიდა ის ემოციური ნიშან-ხატები და ვიზუალური ენა, რომელიც მაყურებელთან სოციალური ინტერაქციის ეფექტს ქმნიდა. შესაბამისად რუსული-სტილის პროპაგანდის შესასუსტებლად ეფექტური მექანიზმია, მრავალფეროვანი თემატიკის ადამიანური ისტორიები და პრო-სოციალური ქცევების დემონსტრირება (სოლიდარობა, ემპათია, მხარდაჭერა, იუმორი, კრეატიულობა და სხვ.)".

მზიას თავისუფლებისა და „სარედაქციო გამბედაობის” საქმე

კვლევის მიხედვით, მზია ამაღლობელის დაპატიმრებით წინა წლებში ჟურნალისტების წინააღმდეგ მიმართული რეპრესიული პოლიტიკა ახალ ეტაპზე გადავიდა.

„მზიას საქმემ დათესა შიში და მოგვიანებით - გამბედაობა, რაც მზია ამაღლობელის პერსონალურმა თვისებებმა და სიმამაცემ განაპირობა და ტრანსფორმირდა ჟურნალისტების „სარედაქციო გამბედაობაში”. მზიას ისტორიამ გამოკვეთა, რისი გაკეთება შეუძლია ჟურნალისტს ავტორიტარულ რეჟიმთან ბრძოლის დროს. მზია ამაღლობელის საქმე, სავარაუდოდ, იმოქმედებს ქართული ჟურნალისტიკის ისტორიაზე, პროფესიის პოსტ-საბჭოთა მემკვიდრეობის გადააზრებასა და რეპუტაციულ აღდგენაზე. მისმა პერსონამ შესაძლოა ხელი შეუწყოს საქართველოში ჟურნალისტის პროფესიის რებრენდინგს და მას მკვეთრი ეთიკური შეფერილობა და მასშტაბი მისცეს“, - ვკითხულობთ ძირითად მიგნებებში. 

საკანონმდებლო გარემოს „მსუსხავი ეფექტი” 

ავტორები წერენ, რომ საქართველოში მედიის მიტაცება რეპრესიული კანონების ინსტრუმენტალიზაციით მიმდინარეობს:

„2025 წელს სამართლებრივი ჩარჩოები კოორდინირებულ რეპრესიულ სისტემად გადაიქცა, სადაც კანონების კომბინაცია და მათი არაპროგნოზირებადი, შერჩევითი აღსრულება ქმნის ფინანსურ, იურიდიულ და ფსიქოლოგიურ წნეხს კრიტიკულ და დამოუკიდებელ მედიაზე. შედეგად, გაზრდილია შიში და თვითცენზურა, რესურსები სასამართლო ბიუროკრატიაში გადადის. ინფორმაციის თავისუფლად მიმოქცევა (კონტენტთან წვდომა, პროდუქტის შექმნა და გავრცელება) სისტემურად არის შეზღუდული“.

მკვლევრები აღნიშნავენ, რომ საკანონმდებლო ცვლილებები იმაზე მძიმე ფორმებით განხორციელდა, ვიდრე ეს ჟურნალისტებს წარმოედგინათ:

„რუსეთისგან განსხვავებით, რეპრესიული კანონების მიღება და ამოქმედება საქართველოში დაჩქარებულად მოხდა. ჟურნალისტების აზრით, კანონების მთავარი მიზანი იყო შიშის დათესვა და ეს მიზანი უკვე მიღწეულია. მედიის „გაქრობა“ ხდება არა მხოლოდ რეპრესიებით, არამედ შიშისა და თვითცენზურის გაძლიერებით, სასიცოცხლო რეზერვების გადატანით იურიდიულ და ბიუროკრატიულ ბრძოლებში, სადაც მედია იძულებულია, თავად შეწყვიტოს მუშაობა.

რეპრესიული კანონები სისტემურად კლავს ჟურნალისტიკის პროფესიას. კანონების მიღების შემდეგ კრიტიკული მედიაორგანიზაციები იურიდიულად და ფორმალურად არსებობენ, თუმცა ორგანიზაციულად ჩამოიშალნენ და/ან განადგურების პირას არიან, მათი სიცოცხლისუნარიანობა (ყოველდღიური კონტენტის წარმოება) შეზღუდულია. ამ ფონზე, აქტიურად მიმდინარეობს პროფესიიდან „ტვინების გადინება”“. 

ფინანსური კრიზისი

კვლევაში აღნიშნულია, რომ მედიის „მოგუდვის” მთავარი მექანიზმი სწორედ ფინანსური რესურსების გაქრობა და დასჯის შიშის ინსტრუმენტალიზაცია აღმოჩნდა:

„წინა წლების მსგავსად, მედია განვითარების ნაცვლად თავდაცვით და გადარჩენის რეჟიმში აგრძელებდა მუშაობას, თუმცა ტრადიციული ტელემედია იმდენად დასუსტდა, რომ მაუწყებლობა შეწყვიტა და/ან გადაცემების ნაწილი დახურა. რეგიონებში არაერთი მედიაორგანიზაცია დაიხურა ან საქმიანობის პროფილი შეიცვალა“.

კონტენტის წარმოება

მკვლევრები ხაზს უსვამენ, რომ კრიტიკულ მედიაორგანიზაციებში სულ უფრო მეტი ბარიერი ჩნდება იმისთვის, რომ მათმა ჟურნალისტებმა შექმნან და აუდიტორიამდე მიიტანონ ხარისხიანი და მრავალფეროვანი კონტენტი. მისი წარმოება მიზანმიმართულად კიდევ უფრო გართულდა ყველგან, სადაც მედიისა და საზოგადოების ინტერესი მაღალია და მნიშვნელოვანია მედიის პროაქტიული მუშაობა: სასამართლოებში, საპროტესტო აქციებზე, საკანონმდებლო ორგანოში და სხვ.

„გაუარესდა საჯარო ინფორმაციაზე წვდომა (მათ შორის პარლამენტსა და სასამართლოებში). თემატური და ჟანრობრივი მრავალფეროვნება პირდაპირ კავშირშია უფრო ფართო აუდიტორიასთან წვდომასთან. მრავალფეროვანი კონტენტის შესაქმნელად კრიტიკული მედიას აღარ აქვს ადამიანური და მატერიალური რესურსი. წყაროებში გაზრდილი თვითცენზურა მოქმედებს მასალების ხარისხზე“, - ვკითხულობთ ანგარიშში.

სასამართლო ჟურნალისტიკა

კვლევის მიხედვით, სასამართლოებში ფოტო და ვიდეო გადაღებების აკრძალვა მიმართული იყო მაღალი საზოგადოებრივი ინტერესის მქონე საქმეების გაშუქების შეზღუდვისკენ:

„ეს იყო ხელოვნური ჩარევა იმ დისკურსში, რომელსაც მედია გვთავაზობდა სოციალური რეალობის საჩვენებლად და რომელიც განზოგადების საშუალებასაც იძლეოდა. მედიის დისკურსიდან გაქრა სასამართლოზე წარმოთქმული სიტყვით გამოსვლები, რომლებიც სოციალური ინტერაქციის ელემენტებს ქმნიდა.  

შეზღუდვამ შეასუსტა მედიის ჩართულობა და „მოდარაჯე ძაღლის“ ფუნქცია, რამაც საზოგადოების მხრიდან კონტროლზეც ნეგატიურად იმოქმედა: მედიას აღარ შეუძლია ვიზუალური მასალის გამოყენება სასამართლო პროცესების გაშუქებისას, რაც ამცირებს საზოგადოების ინფორმირების ხარისხს. ჟურნალისტებს უწევთ, მხოლოდ სიტყვიერად აღწერონ სასამართლო პროცესები, რაც ხშირად არასაკმარისია სრული სურათის შესაქმნელად. ახალი საკანონმდებლო და ბიუროკრატიული მექანიზმებით მედიას პრაქტიკულად სრულად შეეზღუდა პროცესების გაშუქება“. 

საპროტესტო ჟურნალისტიკა

ანგარიშში აღნიშნულია, რომ 2025 წელს პოლიტიკური მოვლენებისა და დემონსტრაციების გაშუქება უფრო გართულდა, რადგან ჟურნალისტებს პროფესიული საქმიანობისას აკავებენ, აჯარიმებენ: 

„ჟურნალისტები მიიჩნევენ, რომ მათი დაჯარიმების მიზანი ჟურნალისტურ საქმიანობაში ხელის შეშლა, რესურსებისგან გამოფიტვაა. ამ კუთხით დამკვიდრებულ პრაქტიკას SLAPP-ის ბუნება აქვს. 

წლების განმავლობაში ადამიანის უფლებების დაცვაში ჟურნალისტების ჩართვა ტრანსფორმირდა სამოქალაქო აქტივიზმში. ასეთ აქტივიზმში ჩართვას თავისი დადებითი და უარყოფითი მხარეები აქვს. ერთის მხრივ, ესაა ბრძოლის საერთო სტრატეგიები, რომელიც აერთიანებს აუდიტორიას და მედიას, გამოკვეთს მედიის როლს ხალხის დახმარების პროცესში. მეორეს მხრივ კი, ესაა მედიის „დამკვირვებლის” პოზიციიდან გამოსვლა, რაც მის მიუკერძოებლობას კითხვის ნიშნის ქვეშ აყენებს და ნდობას აზიანებს“. 

ჟურნალისტების უსაფრთხოება

„ჟურნალისტების უსაფრთხოება 2025 წელსაც ერთ-ერთ მთავარ გამოწვევად (ფიზიკური, ციფრული და ფსიქოლოგიური) რჩება. ჟურნალისტებზე ძალადობის ნორმალიზებას (რაც 2021 წელს დაიწყო) ხელი შეუწყო მათ წინააღმდეგ ჩადენილი დანაშაულების დაუსჯელობამ. მათ პროფესიულ საქმიანობაზე თავდასხმის შემთხვევებს სამართალდამცავი ორგანოები ჟურნალისტურ საქმიანობაში ხელის შეშლის კვალიფიკაციით არ იძიებენ“, - ვკითხულობთ კვლევაში. 

მასში ხაზგასმულია, რომ მედიის დაშინების მთავარი მიზანია - ჟურნალისტებმა თავისი ნებით თქვან უარი გამბედაობაზე, ანუ იმ მთავარ პროფესიულ კომპეტენციასა და თვისებაზე, რომელიც იცავს სიტყვის თავისუფლებას. 

სოლიდარობის ინსტიტუციონალიზაცია და მედიისადმი ნდობა

კვლევის მიხედვით, გასულ წლებში კრიზისულ პერიოდებში (მედიის დახურვის საფრთხე, ძალადობა ჟურნალისტებზე) საზოგადოების სოლიდარობა იყო ფრაგმენტული და არ არსებობდა მედიის გრძელვადიანი მხარდაჭერის არა მარტო ჩვევა, არამედ მოტივაცია. 2025 წელს კი სისტემურმა კრიზისმა დააჩქარა სოლიდარობის ინსტიტუციონალიზაცია: დაიწყო სოლიდარობის დეცენტრალიზაცია, ხელშემწყობი ფაქტორი აღმოჩნდა მედიაში შექმნილი ფინანსური კრიზისი. 

„2025 წელს სოლიდარობის მნიშვნელოვანი იყო სინათლე მედიას კამპანია „სინათლე არ უნდა ჩაქრეს”. ამ ინიციატივამ შექმნა სოლიდარობის კერები და აქვს მომავალში სოლიდარობის ინსტიტუციონალიზაციის გაძლიერების პოტენციალი. შესაძლებელია, აუდიტორიას ჩამოუყალიბდეს ჩვევა - დაეხმაროს მედიას, რომელსაც ენდობა“, - აღნიშნულია ანგარიშში. 

როგორც კვლევის დასკვნაში ვკითხულობთ, 2025 წელს „რეპორტიორებმა საზღვრებს გარეშე” გამოავლინა პრესის თავისუფლების მიმტაცებლები, რომელთა შორის „ქართული ოცნების“ საპატიო თავმჯდომარე ბიძინა ივანიშვილიც არის, ეს კი ნიშნავს, რომ საქართველოში დამოუკიდებელი მედიის მიტაცება, სამწუხაროდ, შემდგარი ფაქტია:

„სწორედ ამ ფაზისთვისაა დამახასიათებელი მთავარი მიმტაცებლებისა და აქტორების გამოაშკარავება. სწორედ ამიტომ ამიერიდან კიდევ უფრო კარგად გამოჩნდა მავთულხლართებში მოქცეული მედია და ჰიბრიდული ოკუპაცია, რომლის სამიზნე სწორედ თავისუფალი სიტყვაა“. 

თავისუფალი მედიის მომავალი კი დამოკიდებულია ინდივიდებისა და საზოგადოებისა გამბედაობასა და რუსეთისგან თავსმოხვეული შიშის დამარცხებაზე.

„2025 - მომაკვდინებელი წელი ჟურნალისტებისთვის: სადამდე მივყავართ სიძულვილს და დაუსჯელობას“ - პრესის თავისუფლების დამცველმა საერთაშორისო ორგანიზაციამ - „რეპორტიორები საზღვრებს გარეშე“ ამ სახელწოდებით გამოაქვეყნა ანგარიში, რომელიც 2024 წლის 1 დეკემბრიდან 2025 წლის 1 დეკემბრამდე მსოფლიოში მედიის მდგომარეობას ასახავს.  

„რეპორტიორები საზღვრებს გარეშეს“ ანგარიშის მიხედვით, ბოლო ერთი წლის განმავლობაში 22 ქვეყანაში 67 ჟურნალისტი მოკლეს, „მათგან სულ მცირე 79% შეიარაღებული ძალების ან პარამილიტარული დაჯგუფებების (37 ჟურნალისტი) და კრიმინალური ქსელების (16 ჟურნალისტი) მსხვერპლი გახდა“.     

„ბოლო 12 თვის განმავლობაში მოკლული ჟურნალისტების თითქმის ნახევარი (43%) ღაზას სექტორში ისრაელის შეიარაღებულმა ძალებმა მოკლეს. უკრაინაში რუსეთის არმია აგრძელებს უცხოელი და უკრაინელი რეპორტიორების მიზანში ამოღებას. სუდანი ასევე გახდა განსაკუთრებით სასიკვდილო საომარი ზონა ახალი ამბების პროფესიონალებისთვის“, - წერს ორგანიზაცია.

RSF-ის 2025 წლის მონაცემებით, მსოფლიოს 47 ქვეყანაში 503 ჟურნალისტია (77 - ქალი, 422 - კაცი) დაკავებული. მათ შორის, 121 დაკავებული ჟურნალისტით ჩინეთი კვლავ რჩება „მსოფლიოს ყველაზე დიდ ციხად ჟურნალისტებისთვის“ , მეორე ადგილზე კი რუსეთია 48 დატყვევებული ჟურნალისტით, რომელთაგან 26 უკრაინელია. 

როგორც „რეპორტიორები საზღვრებს გარეშე“ წერს, 135 ჟურნალისტია (9 - ქალი, 126 - კაცი) დაკარგული 37 ქვეყანაში: „მიუხედავად იმისა, რომ საინფორმაციო სფეროს პროფესიონალები მთელ მსოფლიოში იკარგებიან, ეს ტენდენცია მკვეთრად იზრდება მექსიკასა (28) და სირიაში (37)“.

პრესის თავისუფლების დამცველი საერთაშორისო ორგანიზაცია ხაზს უსვამს „ქართული ოცნების“ „დაჟინებულ სვლას ავტორიტარიზმისკენ“ და „ბათუმელები“/„ნეტგაზეთის“ დამფუძნებლისა და დირექტორის, მზია ამაღლობელის პოლიტიკური მოტივებით დაპატიმრებაზე წერს:

„2025 წლის იანვარში აშკარად უსაფუძვლო და არაპროპორციული ბრალდებებით დაპატიმრებულ ქართველ ჟურნალისტს მზია ამაღლობელს, დამოუკიდებელი მედიაპლატფორმების „ბათუმელებისა“ და „ნეტგაზეთის“ თანადამფუძნებელს, 2025 წლის 6 აგვისტოს ორწლიანი პატიმრობა მიუსაჯეს არასამართლიანი სასამართლო პროცესის შემდეგ, რომელიც მრავალი პროცედურული დარღვევით გამოირჩეოდა. საქართველოს დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ, ის პირველი ქალი ჟურნალისტია, რომელიც პოლიტიკური მოტივებით დააპატიმრეს, რაც კავკასიის ამ ყოფილ საბჭოთა რესპუბლიკაში ავტორიტარიზმისკენ სერიოზული გადახრის სიმპტომია“.

RSF-ის შეფასებით, ისეთ ქვეყნებში, როგორებიცაა: რუსეთი, საქართველო, აზერბაიჯანი და ბელარუსი, არსებული ვითარება „ასახავს პრესის თავისუფლების წინაშე არსებულ სერიოზულ საფრთხეებს ყოფილ საბჭოთა ბლოკში“. 

------------------------

დაპატიმრებული/დაკარგული ჟურნალისტების რაოდენობა და მედიის თავისუფლების ხარისხი საქართველოსა და მის მეზობელ ქვეყნებში:

საქართველო: 1 დაპატიმრებული ჟურნალისტი; RSF 2025 წლის ანგარიშით, საქართველო მედიის თავისუფლების ხარისხით 180 ქვეყნიდან 114-ე ადგილს იკავებს.

რუსეთი: 48 - დაპატიმრებული, 3 დაკარგული ჟურნალისტი. რუსეთი მედიის თავისუფლების ხარისხით 180 ქვეყნიდან 171-ე ადგილზეა.

აზერბაიჯანი: 25 დაპატიმრებული ჟურნალისტი. RSF-ის მიმდინარე წლის ანგარიშით, აზერბაიჯანი მედიის თავისუფლების ხარისხით 180 ქვეყნიდან 167-ე ადგილს იკავებს.

თურქეთი: 3 - დაპატიმრებული, 1 დაკარგული ჟურნალისტი; ის მედიის თავისუფლების ხარისხით 180 ქვეყნიდან 159-ე ადგილზეა.

სომხეთი: RSF-ის მონაცემებით, პრესის თავისუფლების ხარისხით სომხეთი რეგიონში მოწინავე პოზიციაზეა და 180 ქვეყნიდან 34-ე ადგილს იკავებს. 

----------------------

„უპრეცედენტო მასშტაბის რეპრესიები საქართველოში: მედიის წინააღმდეგ 600 თავდასხმა ერთ წელიწადში“, - ნოემბერში „რეპორტიორები საზღვრებს გარეშემ“ ანგარიში გამოაქვეყნა საქართველოზეც. RSF-ის „პრესის თავისუფლების მტაცებელთა“ 2025 წლის 34-კაციან სიაში მოხვდა „ქართული ოცნების“ დამფუძნებელი და საპატიო თავმჯდომარე ბიძინა ივანიშვილიც. 

„საერთაშორისო გამჭვირვალობა - საქართველომ“ ბოლო ერთ წლის მანძილზე ქართული დამოუკიდებელი მედიის დევნის, ჟურნალისტურ საქმიანობაში ხელშეშლისა და ჟურნალისტებზე ძალადობის შემთხვევებზე ანგარიში -  „პროტესტის 1 წელი - კრიტიკული მედია ხალხის სამსახურში“ გამოაქვეყნა.

TI-ის შეფასებით, ერთწლიანი უწყვეტი პროტესტი, რაც 2024 წლის 28 ნოემბერს, ევროკავშირში გაწევრიანების შეჩერებაზე „ქართული ოცნების“ გადაწყვეტილებას მოჰყვა, „განსაკუთრებით მძიმე იყო ქართული კრიტიკული მედიისთვის, რომელიც ისედაც მწირი ფინანსური თუ ტექნიკური რესურსების პირობებში, საპროტესტო პროცესებს ჟურნალისტების უსაფრთხოებისა და ჯანმრთელობის რისკის ფასად აშუქებდა“.

ანგარიშში აღნიშნულია, რომ პროტესტის ერთწლიან პერიოდში დამოუკიდებელი მედიისა და ჟურნალისტების მიმართ სხვადასხვა ტიპის ძალადობის, დაშინების, მუქარის, შევიწროების, დევნისა და ჟურნალისტურ საქმიანობაში სხვადასხვა ფორმით ხელშეშლის 400-მდე საჯაროდ დაფიქსირებული შემთხვევაა აღრიცხული, მათგან 300-მდე - მიმდინარე წელს, 100-მდე კი 2024 წლის ბოლო 1 თვეში.

ფიზიკური თავდასხმები ჟურნალისტებზე

„საერთაშორისო გამჭვირვალობა - საქართველო“ წერს, რომ ერთწლიანი უწყვეტი საპროტესტო აქციების გაშუქებისას, მიზანმიმართული ფიზიკური თავდასხმების, ცრემლსადენი აირის სპრეისა და წყლის ჭავლის გაშვების შედეგად, მძიმედ დაშავდა და სამედიცინო დახმარება დასჭირდა ათეულობით ჟურნალისტსა და ოპერატორს. 

ორგანიზაცია აღნიშნავს, რომ ჟურნალისტების სიტყვიერი შეურაცხყოფის, მათი დაშინების, დამცირებისა და დისკრედიტაციის შემთხვევებთან ერთად, საპროტესტო აქციების გაშუქებისას, ტექნიკა დაუზიანეს ან/და ჩამოართვეს არაერთ ჟურნალისტს:

„ამ მხრივ, განსაკუთრებით შემაშფოთებელი იყო ისეთი შემთხვევები, როდესაც პირდაპირ ეთერში მომუშავე ჟურნალისტებსა და ოპერატორებს, სავარაუდოდ, ხელისუფლების მიერ დაორგანიზებული ე.წ. „ტიტუშკები“ და სამართალდამცველები განსაკუთრებული სისასტიკით უსწორდებოდნენ. 

მაგალითად, 2024 წლის მიწურულს, პირდაპირ ეთერში მუშაობისას თავს დაესხნენ „ტელეკომპანია პირველის“ ჟურნალისტს, მაკა ჩიხლაძესა და მის ოპერატორს, გიორგი შეწირულს. ასევე პირდაპირ ეთერში, სპეცრაზმელის მიერ მიზანმიმართული თავდასხმის შედეგად, თავის არეში მიღებული მძიმე დაზიანებებით საავადმყოფოში გადაიყვანეს ტელეკომპანია „ფორმულას“ ჟურნალისტი, გურამ როგავა. მას ხანგრძლივი სარეაბილიტაციო კურსის გავლა დასჭირდა“.

TI-ის შეფასებით, მსგავსი დანაშაულებისადმი სამართალდამცველი სტრუქტურების მხრიდან აშკარა გულგრილობა, ამყარებს საფუძვლიან ეჭვს, რომ მსგავსი დანაშაულების პრევენცია, ჯეროვანი გამოძიება და დამნაშავეთა დასჯა „ქართული ოცნების“ ხელისუფლების ინტერესში არ არის და ეს კანონგარეშე ქმედებები სწორედ ხელისუფლების ორგანიზებული იყო.

ჟურნალისტების უკანონო დაკავება

როგორც „საერთაშორისო გამჭვირვალობა - საქართველო“ აღნიშნავს, ბოლო ერთი წლის განმავლობაში, განსაკუთრებით საგანგაშო ტენდენციად იქცა ჟურნალისტებისა და მედიის წარმომადგენლების უკანონო დაკავება, რომელთა რიცხვმაც შემაშფოთებელ ნიშნულს მიაღწია:

„მხოლოდ ბოლო 1 წლის განმავლობაში, მედიის 26 წარმომადგენელი დააკავეს, მათგან ნახევარზე მეტი, ბოლო 1 თვეში ადმინისტრაციული წესით - ე.წ. გზის ხელოვნურად გადაკეტვის საბაბით. განსაკუთრებით საგანგაშოა 2025 წლის იანვარში, ონლაინგამოცემების - „ბათუმელებისა“ და „ნეტგაზეთის“ დამფუძნებლის, მზია ამაღლობელის სისხლის სამართლებრივი წესით უკანონოდ დაკავება და მისთვის 2-წლიანი პატიმრობის მისჯა. 

აღსანიშნავია, რომ პატიმრობაში ამაღლობელს ჯანმრთელობის მდგომარეობა მნიშვნელოვნად შეერყა. უფლებადამცველების განცხადებით, მისი მხედველობა „საგანგაშო ნიშნულზეა“. ჟურნალისტების მასობრივი დაკავება და მათი ამ ფორმით დევნა „ქართული ოცნების“ იმ რეპრესიული პოლიტიკის ნაწილია, რომლის მიზანიც ქვეყანაში თავისუფალი სიტყვის ჩახშობა და სრულად გაქრობაა“.

ჟურნალისტების უკანონო დაჯარიმება

ანგარიშში კიდევ ერთ მავნე ტენდენციად არის შეფასებული ჟურნალისტური საქმიანობის შესრულებისას, მედიის წარმომადგენლების ე.წ. გზის ხელოვნურად გადაკეტვის საბაბით დაჯარიმება. ბოლო 1 წლის განმავლობაში, 40-მდე ასეთი შემთხვევა დაფიქსირდა:

„აშკარაა, რომ საპროტესტო აქციებზე სამართალდამცველი სტრუქტურების მხრიდან ჟურნალისტური საქმიანობის, როგორც ფაქტის  უგულებელყოფა და პროფესიული მოვალეობის შესრულებისთვის მედიის წარმომადგენლების სოლიდური თანხებით დაჯარიმება, ჟურნალისტების დაშინებისა და სულ უფრო მეტად შევიწროების მიზანს ემსახურება, რათა საბოლო ჯამში, მათთვის დამატებითი ფინანსური წნეხი პროფესიაზე უარის თქმის წინაპირობა გახდეს“.

„საერთაშორისო გამჭვირვალობა - საქართველო“ წერს, რომ კრიტიკული მედიისთვის შექმნილ მრავალმხრივ მტრულ გარემოს, თან სდევდა სხვადასხვა რეპრესიული კანონით მათი საქმიანობის კიდევ უფრო შეზღუდვაც, იქნებოდა ეს კომუნიკაციების კომისიის მაკონტროლებელი როლის კიდევ უფრო გაზრდა, მათ წინააღმდეგ ე.წ. SLAPP (სტრატეგიული სამართალწარმოება საზოგადოებრივი ჩართულობის წინააღმდეგ) სარჩელები, თუ დაფინანსების წყაროების გადაკეტვა. 

„სწორედ ფინანსური რესურსების სიმწირის გამო 2025 წელს მაუწყებლობა ვეღარ განაახლა 20-მდე რეგიონულმა მაუწყებელმა. ასევე, 2025 წლის მაისში დაიხურა ქვეყნის ერთ-ერთი ყველაზე დიდი ოპოზიციური ტელევიზია „მთავარი არხი“. 

ამავე პერიოდში, არ შეწყვეტილა მმართველი გუნდის ლიდერებისა და მათი პროპაგანდისტული არხების მიერ დამოუკიდებელი მედიის დისკრედიტაციის კამპანიაც. მაგალითად, 23 ნოემბერს, პროსამთავრობო „იმედმა“ ვრცელი მადისკრედიტებელი სიუჟეტი მიუძღვნა 20-ზე მეტ ონლაინ მედიასაშუალებასა და გამომძიებელ ჟურნალისტთა ქსელს, სადაც ისინი „უცხოური სპეცსამსახურების პროპაგანდისტულ ქსელად“ წარმოაჩინა და ქვეყნაში არეულობის წახალისებასა და ღალატში დაადანაშაულა“.

TI მიიჩნევს, რომ გამოწვევების მიუხედავად, დამოუკიდებელი, კრიტიკული მედია ერთგულად დგას ხალხის სამსახურში და სრულყოფილად ახდენს საზოგადოების ჯეროვან ინფორმირებას: 

„სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლება დემოკრატიის ერთ-ერთი ფუნდამენტური ღირებულებაა, რომლის მთავარი გარანტიც ხელისუფლების გავლენებისგან დამოუკიდებელი მედიაა. ხელისუფლების გავლენებისგან თავისუფალი მედია  დღეს განადგურების საფრთხის წინაშეა. დამოუკიდებელი მედიის გაქრობა საბოლოოდ დაასრულებს ერთპარტიული სისტემის ჩამოყალიბებას და ქვეყანას დიქტატორული მმართველობის რელსებზე გადაიყვანს“.

„საერთაშორისო გამჭვირვალობა-საქართველო“ აფასებს დამოუკიდებელი, კრიტიკული მედიის როლსა და მნიშვნელობას ქვეყნისთვის ამ რთულ ვითარებაში და მადლობას უხდის თითოეულ მათგანს დაუღალავი შრომისა და პროფესიული საქმიანობისადმი ერთგულებისთვის. 

პატიმრობაში მყოფ „ბათუმელები“/„ნეტგაზეთის“ დამფუძნებელსა და დირექტორს, მზია ამაღლობელს სახაროვის პრემია - ევროკავშირის ადამიანის უფლებათა უმაღლესი ჯილდო გადასცეს. წელს სახაროვის პრემია ამაღლობელთან ერთად, პატიმრობაში მყოფ ბელარუს ჟურნალისტს, ანდჟეი პოჩობუტს გადაეცა. 

სტრასბურგში, ევროპარლამენტში გამართულ დაჯილდოების ცერემონიაზე მზია ამაღლობელის სიტყვა „ბათუმელების“ ჟურნალისტმა, ირმა დიმიტრაძემ წაიკითხა:

„ძვირფასო ევროპარლამენტარებო,

ადამიანის უფლებების ამ უმნიშვნელოვანესი ჯილდოს მიღება უდიდესი პატივი და პასუხისმგებლობაა – მას ვიღებ ჩემი კოლეგების, იმ ჟურნალისტების სახელითაც, რომლებიც დღეს საქართველოში იბრძვიან ჟურნალისტიკის გადასარჩენად. იბრძვიან იმისთვის, რომ საქართველოს მოქალაქეების წინააღმდეგობის ხმა გაგაგონონ თქვენ.

ამ ჯილდოს ვიღებ ყველა იმ პოლიტპატიმრის სახელით, რომლებიც უსამართლოდ იხდიან სასჯელს ციხეებში და „ეჭვმიტანილები“ არიან საქართველოს ევროპული მომავლისათვის ბრძოლაში.

ეს ჯილდო იმის მაჩვენებელია, რომ ჩვენი ხმა, საქართველოს მოქალაქეების ხმა გესმით ევროპაში.

ჩემმა ხალხმა ძალიან გრძელი გზა გამოიარა იმისთვის, რომ ეს ხმა გაგეგოთ, რადგან ჩვენ შორის ყოველთვის იდგა რუსეთი.

ჩემმა თაობამ კარგად იცის, რომ საქართველოს მტერი რუსეთია და ამისთვის ისტორიული წყაროების მოშველიება არ გვჭირდება. საკუთარი თვალით გვინახავს და გვახსოვს საბჭოთა ოკუპაციის წლები, რუსი სამხედროების მიერ ნიჩბებით აჩეხილი და ქიმიური იარაღით მოწამლული ქართველები, გვახსოვს 2008 წლის აგვისტოს ომი და საქართველოს ხელახალი ოკუპაცია.

რუსეთის მუდმივი მუქარის ფონზე ჩვენ მთელი ძალისხმევა, როგორც შეგვეძლო, სახელმწიფოს განვითარებისკენ მივმართეთ.

არჩევნებში საკუთარი ხმის მნიშვნელობა დავინახეთ, კორუფციის გარეშე უმაღლესი განათლების გარემო შევქმენით, სასამართლოს, მედიის მიუკერძოებლობა მოვინდომეთ, ადამიანის უფლებების დაცვაზე, სახელმწიფოს ვალდებულებაზე და მოქალაქის პასუხისმგებლობაზე ვმსჯელობდით.

ამ წლებში საქართველოში გაიზარდა თაობა, რომელმაც რუსულის ნაცვლად ინგლისური და სხვა ევროპული ენები ისწავლა. ევროპამ გაიცნო თანამედროვე ქართველი მწერლები, მხატვრები და რეჟისორები.

ჩვენ  ვცვლიდით ცოდნას, გამოცდილებას და კულტურას თქვენთან, ევროპასთან.

ჩვენ სამსახურები, მეგობრები, საყვარელი ქალაქები აღმოვაჩინეთ და გავიჩინეთ ევროპაში.

დღეს ევროკავშირისკენ სწრაფვას რეპრესიებით პასუხობენ ჩემს სამშობლოში. ხელისუფლება მიტაცებული აქვს რუსული ინტერესების გამტარ რეჟიმს. საქართველოს მოქალაქეები წელიწადზე მეტია, უწყვეტად, ქუჩაში აპროტესტებენ ევროკავშირში გაწევრიანების პროცესის შეჩერებაზე განცხადებას. ეს განცხადება ნაკვერჩხალს ჰგავდა – საქართველო აალდა და მას შემდეგ ვიწვით.

ეს რეჟიმი დაუნდობელია: სცემს, წამლავს, აჯარიმებს, აპატიმრებს და აშანტაჟებს პროტესტის მონაწილეებს. ანადგურებს თავისუფალ ჟურნალისტიკას, აუქმებს ოპოზიციურ პოლიტიკურ პარტიებს და ციხეში ამწყვდევს მათ ლიდერებს, ფაქტობრივად აუქმებს არასამთავრობო ორგანიზაციებს, იქ დასაქმებულ ადამიანებს კი აგენტებად აცხადებს და როგორც ახლახან BBC-ს საგამოძიებო ფილმით შევიტყვეთ, სავარაუდოდ, ქიმიური იარაღით წამლავს მოქალაქეებს.

თუმცა პროტესტის ჩახშობა მაინც ვერ შეძლო. ალბათ, სწორედ ამიტომაა, რომ ევროკავშირისგან ისეთი ცხადი მხარდაჭერის განცხადებები ისმის ქართველი ხალხის, ქართული საზოგადოების მისამართით, როგორც არასდროს. ამის გამო ძალიან მადლიერი ვარ.

ვისურვებდი ეს განცხადებები მოქმედებაში გადაიზარდოს და ევროპელმა ლიდერებმა ყველა არსებული მექანიზმი გამოიყენონ, რაც გააჩნიათ ავტოკრატიულ მმართველებზე ზეგავლენისთვის. ვისურვებდი ქართული საზოგადოება, მისი დემოკრატიის და ევროპისკენ სწრაფვა დაიცვან ისე, როგორც დაიცავდნენ საკუთარი ქვეყნის თავისუფლებას. რადგან საბოლოოდ, ყველაფერი ერთ რამემდე დადის: ახლა უკვე უდავოდ ნათელი უნდა იყოს, რომ ძალა, რომელიც ბელარუსში, უკრაინასა და საქართველოში ჩადენილი საშინელებების უკან დგას, ევროპის გულს უახლოვდება. ის თქვენი სახლებისკენ მიემართება – ჩვენ კი უბრალოდ წინაღობა ვართ მის გზაზე.

მალე შობას, ახალი წლის დადგომას იზეიმებს ევროპული სამყაროს უდიდესი ნაწილი. ბოლო დღეებია ვფიქრობ, როგორ მიულოცავთ ევროპის, ამერიკის და სხვა დემოკრატიული სახელმწიფოების ლიდერები დანარჩენ მსოფლიოს. რას ეტყვით მათ მომავალზე? ახალ მსოფლიო წესრიგსა და მშვიდობაზე?

ეტყვით, რომ დემოკრატიული მმართველობის და უსაფრთხოების განვრცობა აღარ წარმოადგენს კაცობრიობის სიკეთეს? ეტყვით, რომ ავტოკრატიული და დიქტატორული ძალების შემოთავაზებული „მოჩვენებითი მშვიდობა“ და „საზღვრები“ უნდა მივიღოთ?

ეტყვით, რომ ეკონომიკური გავლენებია უპირატესი და არა თანასწორობაზე, სოლიდარობასა და ნდობაზე დაფუძნებული პარტნიორობა? რომ საერთაშორისო სამართალმა და ინსტიტუციებმა ძალა დაკარგეს და არაფერი შეუძლიათ, მაშინ როცა რეპრესიული რეჟიმი თავისუფლების, დემოკრატიის, სამართლიანობისა და ღირსებისთვის მებრძოლ მოქალაქეებს ატერორებს – ციხეებში კეტავს ან ემიგრაციას აიძულებს?

ჩვენ აქ ვრჩებით, საქართველოში, ქალაქების ქუჩებში, სადაც უკვე აქციების გამართვაც იკრძალება, ციხეებში, სადაც უკანონოდ გამოგვკეტეს.

და ჩვენ, ვინც რუსეთის საფრთხეს კარგად იცნობს, გეუბნებით, რომ თუ ცივილიზებული სამყარო დაუშვებს, რომ მოსკოვმა ცალმხრივად, თავისი იმპერიალისტური მისწრაფებებითა და კარნახით შეადგინოს ე.წ “სამშვიდობო შეთანხმება” და შეცვალოს საზღვრები, ცხადია, ეს იქნება დაუსრულებელი ომების ანონსი ამ მშვენიერ კონტინენტზე.

თუ ჩემი სამშობლოს მსგავსი – უძველესი და მცირე ერები და უკრაინისნაირი მებრძოლი, დამოუკიდებელ სახელმწიფოები დარჩებიან რუსეთის ჰიბრიდული ომის, თუ სამხედრო აგრესიის პირისპირ მარტო, ეს იქნება გამოუსწორებელი ისტორიული შეცდომა.

ჩვენი თავისუფლება მარტო ჩვენს ბრძოლაზე არაა დამოკიდებული. ჩვენ გვჭირდება თქვენი – ევროპის ხალხების და ცივილიზებული მსოფლიოს თავისუფალი ადამიანების სოლიდარობა და მხარდაჭერა.

იბრძოლეთ ჩვენთან ერთად და ჩვენთვის. იბრძოლეთ ისე, როგორც საკუთარი ქვეყნის თავისუფლებისთვის იბრძოლებდით. გამოიყენეთ თქვენს ხელთ არსებული ყველა მექანიზმი, ვიდრე გვიანი არ არის.

მე მჯერა თავისუფალი, დემოკრატიული და ძლიერი ევროპის!

მადლობა.

მზია.“

ანდრეი სახაროვის სახელობის სახაროვის პრემია ევროკავშირის უმაღლესი ჯილდოა ადამიანის უფლებების სფეროში. მას ევროპარლამენტი ყოველწლიურად გადასცემს ფიზიკურ პირებს, ჯგუფებს ან ორგანიზაციებს ადამიანის უფლებების, გამოხატვის თავისუფლებისა და დემოკრატიული ღირებულებების მხარდაჭერის სფეროში მათი მოღვაწეობის აღიარების მიზნით.

სახაროვის პრემიის წლევანდელი გამარჯვებული 22 ოქტომბერს, ევროპარლამენტის პლენარულ სხდომაზე რობერტა მეცოლამ დაასახელა. 

2025 წლის სახაროვის პრემიის ფინალისტები იყვნენ: 

„თქვენი და ჩვენი თავისუფლებისთვის მებრძოლი პატიმრები, ანდჟეი პაჩობუტი ბელორუსიდან და მზია ამაღლობელი საქართველოდან“;

„სერბი სტუდენტები“;

„ჟურნალისტები და ჰუმანიტარული დახმარების მუშაკები პალესტინასა და ყველა კონფლიქტურ ზონაში, რომლებსაც წარმოადგენენ პალესტინის ჟურნალისტთა სინდიკატი, წითელი ნახევარმთვარე და UNRWA;“

„ბათუმელები“/„ნეტგაზეთის“ დამფუძნებელსა და დირექტორს, მზია ამაღლობელს 6 აგვისტოს, ბათუმის საქალაქო სასამართლოს მოსამართლე ნინო სახელაშვილმა 2-წლიანი პატიმრობა მიუსაჯა. ის მე-11 თვეა უკანონო პატიმარია. ამაღლობელი დაკავების დღიდან, 38 დღე შიმშილობდა. პატიმრობაში მას მკვეთრად დაუქვეითდა მხედველობა. მზია ამაღლობელი ბოლო თვეების განმავლობაში არაერთი საერთაშორისო ჯილდოს მფლობელი გახდა.

კომუნიკაციების კომისიამ სამთავრობო ტელეკომპანია „იმედის“ წინააღმდეგ „საქართველოს მომავლის აკადემიის“ საჩივრები არ დააკმაყოფილა.

ComCom-მა მიიჩნია, რომ გადაცემა „იმედის კვირის“ წამყვანის, ირაკლი ჩიხლაძისა და ჟურნალისტის, მარიამ ოშხნელის ფრაზები:„მდიდარი ენჯეოები“, „ანტისახელმწიფოებრივი პროტესტი“, „გარედან მართული  აგენტურა“, „ანტისახელმწიფოებრივი პროექტები“, „ანტიკონსტიტუციური  აქციები“, „ოპოზიციურ- პროპაგანდისტული ორგანიზაცია“, „რადიკალები“, „რადიკალური აქციები“, „ექსტრემიზმის წახალისებით“ და საინფორმაციო გამოშვება „ქრონიკის“ წამყვანის, ხატია ქვათაძისა და ჟურნალისტის, ნინი გოგიშვილის გამონათქვამები: „ძალადობრივი აქციების ორგანიზება“, „ექსტრემისტული ჯგუფები“, „ხელოვნური პროტესტი“ ჟურნალისტური გამოძიების შედეგად გაკეთებული ბრალდებებია და არა მაუწყებლის პირადი მოსაზრება ან დამოკიდებულება.

„როდესაც ჟურნალისტის მიერ გაკეთებული განცხადებები, რომელიც ეფუძნება რაიმე ტიპის ფაქტობრივ მასალას, მათ შორის ჟურნალისტური გამოძიების შედეგებს და  რომლითაც ჟურნალისტი კონკრეტულ პირს ან პირებს ბრალს სდებს ამა თუ იმ კანონსაწინააღმდეგო, არამართლზომიერ, ანტისაზოგადოებრივ ქმედებებში, მაშინ ასეთი განცხადებები მიჩნეულ უნდა იქნას ბრალდებებად და არა მაუწყებლის პირად მოსაზრებად ან დამოკიდებულებად.

გამომდინარე იქიდან, რომ მაუწყებლის მიერ გაჟღერებულ ფრაზებს საფუძვლად უდევს და წინ უსწრებს ამავე მაუწყებლის  მიერ ჩატარებული საგამოძიებო სიუჟეტი და რადგანაც პირის მიმართ გამოითქვა ბრალდებები, ComCom-მა დაასკვნა, რომ აღნიშნული ვერ შეფასდება ჟურნალისტის პირად მოსაზრებად ან/და პოზიციის გამოხატვად. შესაბამისად, კომუნიკაციების კომისიამ „საქართველოს მომავლის აკადემიის“, ალექსანდრე ზიბზიბაძისა და მარია დარჩიევის საჩივრები არ დააკმაყოფილა“, - ასე ასაბუთებს კომისია მის გადაწყვეტილებას და მიიჩნევს, რომ „იმედს“ კანონი არ დაურღვევია. 

„მაუწყებლობის შესახებ“ საქართველოს კანონით, „დაუშვებელია მაუწყებლის მიერ ახალი ამბებისა და საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ პროგრამაში პოლიტიკური ან სხვა სახის დაპირისპირების ამსახველი ინფორმაციის ან საჯარო პოლიტიკის მიმდინარე საკითხების გაშუქება მაუწყებლის პირადი დამოკიდებულების ან მოსაზრების საფუძველზე. დაუშვებელია მაუწყებლის მიერ ახალი ამბებისა და საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ პროგრამაში რომელიმე პოლიტიკური პარტიის, საზოგადოებრივი, რელიგიური გაერთიანების ან სხვა ინტერესთა ჯგუფის მხარდამჭერი ან საწინააღმდეგო პოზიციის გამოხატვა“. 

„იმედს“ კომუნიკაციების კომისიაში სწორედ ამ მუხლის დარღვევას ედავებოდნენ: „საქართველოს მომავლის აკადემია“, ალექსანდრე ზიბზიბაძე და მარია დარჩიევი. მომჩივანი მხარის პოზიციით, სადავო სიუჟეტში გაჟღერებული ფრაზები ნეგატიურ კონტექსტში წარმოაჩენდა მათ საქმიანობას და ჟურნალისტების მოსაზრებებს გამოხატავდა. 

კომუნიკაციების კომისიას დასაბუთებული გადაწყვეტილება ჯერ არ გამოუქვეყნებია, მას ამისთვის 10-დღიანი ვადა აქვს.

ამავე მუხლის დარღვევისთვის, მაისის ბოლოს, კომუნიკაციების კომისიას ხელისუფლების მიმართ კრიტიკულად განწყობილი ტელეკომპანიების წინააღმდეგ „ქართული ოცნების“ თავმჯდომარის, ირაკლი კობახიძის მინდობილმა პირმა მიმართა. ნათია ბოკუჩავამ ისეთი სიტყვების გამოყენებით, როგორებიცაა: „ოლიგარქი“, „ოლიგარქის რეჟიმი“, „კლანის მსახური მოსამართლე“,„ოლიგარქის დეპუტატი“, „რეჟიმის პატიმრები“, „არალეგიტიმური პარლამენტი“ „კანონის ცალკეულ ნორმათა მოთხოვნების დარღვევისათვის“ მათი დასანქცირება მოითხოვა.

ComCom-მა „TV პირველი“, „ფორმულა“ და „მთავარი არხი“ ახალი ამბების გადაცემისას „მიუკერძოებლობის პრინციპის დარღვევისთვის“ სამართალდამრღვევად ცნო, თუმცა ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობისგან გაათავისუფლა, რადგან დარღვევა კანონით გათვალისწინებულ გარდამავალ პერიოდში მოხდა.

„ქართული ოცნების“ ეს საჩივრები პირველი იყო, რომელიც კომუნიკაციების კომისიამ მისი უფლებამოსილების გაზრდის შემდეგ მიიღო და განიხილა. 

„ქართული ოცნების“ პარლამენტის მიერ „მაუწყებლობის შესახებ“ კანონში 1 აპრილს მიღებული ცვლილებებით, კომუნიკაციების კომისიას, საჩივრის მიმართვის საფუძველზე, აქამდე თვითრეგულირების სფეროში მოქცეული საკითხების განხილვისა და მაუწყებლების დასანქცირების შესაძლებლობა მიეცა. ამ ცვლილებების დაინიიცირებამდე ეს წესები „მაუწყებელთა ქცევის კოდექსით“ იყო განსაზღვრული. 

„საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიამ“ „ქარტიის პრიზი 2025-ის” გამარჯვებულები გამოავლინა. პრიზი 4 ნომინაციაში გაიცა: 

• ფოტო/ფოტორეპორტაჟი ონლაინ ან ბეჭდურ მედიაში - მინდია გაბაძე, „პუბლიკა“, ნამუშევრით „ფოტორეპორტიორის საბოლოო სიტყვა“ 

გამარჯვებულის გარდა, ამ კატეგორიის ფინალისტები იყვნენ მზია საგანელიძე ნამუშევრით „ხაზები კედელზე/ბრძოლით მოპოვებული მედიკამენტის შედეგი“ და დათო ქორიძე პროტესტის მეექვსე დღის შესახებ ნამუშევრით. 

• სტატია/მულტიმედია სტატია ონლაინ მედიაში - ნათია ამირანაშვილი, „პუბლიკა“,  ნამუშევრით „ცრუ მოწმეებად მხილებული მოწმე პოლიციელები“ 

ნათია ამირანაშვილის გარდა, ამ კატეგორიაში ფინალისტები იყვნენ: სალომე ჩადუნელი ნამუშევრით „პაემანი და ქორწილი ციხეში - როგორ ხვდებიან პატიმრებს ოჯახის წევრები“, მიხეილ გვაძაბია ნამუშევრით Georgian Dream is watching: how AI-powered surveillance is used against Tbilisi protesters და ეკა ქევანიშვილი ნამუშევრით „იქ არ არის ტუალეტი“ - რა ხდება სასამართლოს საკნებში, სადაც დაკავებულები საათობით იცდიან“.

• ქალთა უფლებებისა და გენდერული თანასწორობის გაშუქება - ნასტასია არაბული, „რადიო თავისუფლება“, ნამუშევრით „ტინდერის ასლარიანო ბოზებო“, - პოლიციელების უხამსობა და ძალადობა ქალ დემონსტრანტებზე“

პრიზი ამ ნომინაციისთვის გაეროს ქალთა ორგანიზაციამ დააწესა. გამარჯვებულის გარდა, ამ ნომინაციის ფინალისტები იყვნენ: მარიამ ბოგვერაძე ნამუშევრით „ბრძოლა სიტყვასთან, რომლის ფასსაც ქალები გადაიხდიან“, თამარ გეგიძე და ვახო ქარელი ნამუშევრით „ფერმერი ქალის ცხოვრება სახლიდან შორს“, „პუბლიკა“ ნამუშევრით „რუსი სამოქალაქო აქტივისტი ქართულ ციხეში“. 

• სიღრმისეული ან საგამოძიებო ნამუშევარი - „სტუდია მონიტორი“ ნამუშევრით „გაიცანით სკამერები საქართველოდან“

ამ კატეგორიაში ასევე, ფინალისტები იყვნენ: ნანუკა ბრეგაძე, აიდან იუსიფი და მარიამ კაჭკაჭაშვილი ნამუშევრით „ქართული ეტიკეტის ძალა: რუსული არყის ფანერა ევროპულ ბაზარზე“,  ბასტი მგალობლიშვილი ნამუშევრით „შსს პოლიციელების მიერ ნაცემ ჟურნალისტს სამართალდარღვევას ედავება“, ქეთი თუთბერიძე და ზურა მოდებაძე ორნაწილიანი ნამუშევრით: „პოლიპატიმრების ქრონიკა (ნაწილი I) - პოლიტიკურად მოტივირებული საქმეები მოქალაქეთა წინააღმდეგ“; „პოლიპატიმრების ქრონიკა (ნაწილი II) - პოლიტიკურად მოტივირებული საქმე 11 ბრალდებულის წინააღმდეგ“, თამარ გელაშვილი და ზაზა წულაძე ნამუშევრით „კულტურის „თუნუქიზაცია“.

კონკურსისთვის გამოგზავნილი ნამუშევრები წინასწარ გამოცხადებული კრიტერიუმების მიხედვით დამოუკიდებელმა ჟიურიმ შეაფასა.

„ქარტიის პრიზი 2025“-ის დაჯილდოების ღონისძიებაზე, „მედიის ადვოკატირების კოალიციის“ სპეციალური პრიზი სიტყვის თავისუფლების დაცვისა და ჟურნალისტიკის განვითარებაში შეტანილი განსაკუთრებული წვლილისთვის გადაეცა უკანონო პატიმრობაში მყოფ, „ბათუმელები“/„ნეტგაზეთის“ დამფუძნებელსა და დირექტორს, მზია ამაღლობელს.

„ქარტიის პრიზი“ წელს მეცამეტედ გაიცა. „საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის“ ყოველწლიური კონკურსის მიზანი ეთიკური ჟურნალისტიკის განვითარების ხელშეწყობა და პროფესიული სტანდარტების დამკვიდრებაა. ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია წევრობაზე დაფუძნებული დამოუკიდებელი ორგანიზაციაა, რომლის ხელმომწერიც 300-ზე მეტი ჟურნალისტია. 

„პატიმრობაში მყოფი მწერლების დღესთან“ დაკავშირებით PEN International-ი მსურველებს მზია ამაღლობელისთვის წერილის გაგზავნის შესაძლელობას აძლევს: „პროფესიული საქმიანობის შესრულებისთვის ციხეში მყოფი ქართველი ჟურნალისტი მზია ამაღლობელი პოლიტიკურად მოტივირებული ბრალდებებით ორწლიან სასჯელს იხდის. ის პატიმრობაში არასათანადო მოპყრობას განიცდის და ჯანმრთელობის სერიოზული რისკების წინაშე დგას“. 

PEN International-ი „ბათუმელები“/„ნეტგაზეთის“ დამფუძნებლისა და დირექტორის, მზია ამაღლობელის დაუყოვნებლივ გათავისუფლებასა და განსხვავებული აზრის წინააღმდეგ რეპრესიების შეწყვეტას ითხოვს.

კამპანიის ფარგლებში, PEN International-ი სოლიდარობას უცხადებს „ოთხ მამაც ხმას, რომლებიც რეპრესიების მიუხედავად კვლავაც აგრძელებენ სიმართლის თქმას: რორი ბრანკერი (ვენესუელა), იალქუნ როზი (ჩინეთი), მოჰამედ ტაჯადიტი (ალჟირი) და მზია ამაღლობელი (საქართველო)“. 

PEN International-ის პრეზიდენტის, ბურჰან სონმეზის თქმით: „რორი ბრანკერი, იალქუნ როზი, მოჰამედ ტაჯადიტი და მზია ამაღლობელი გვახსენებენ, რომ სიტყვებს შეუძლიათ ძალაუფლების შერყევა - და რომ გამბედაობა გრძელდება მაშინაც კი, როდესაც მათ თავისუფლებას ართმევენ. მათი დევნა სამართლიანობისა და თავად კაცობრიობის ჭრილობაა. ჩვენ არ უნდა მოვდუნდეთ მანამ, სანამ ისინი არ გათავისუფლდებიან“.

მზია ამაღლობელი - „ბათუმელები“/„ნეტგაზეთის“ დამფუძნებელი და დირექტორია. მას 6 აგვისტოს, ბათუმის საქალაქო სასამართლოს მოსამართლე ნინო სახელაშვილმა ბათუმის პოლიციის უფროსის, ირაკლი დრეგუაძისთვის სილის გაწვნის გამო 2-წლიანი პატიმრობა მიუსაჯა. ამაღლობელის განაჩენი ძალაში დატოვა ქუთაისის სააპელაციო სასამართლომაც.  

„ბათუმელები“/„ნეტგაზეთის“ დამფუძნებელი და დირექტორი დაკავების დღიდან, 38 დღე შიმშილობდა. მზია ამაღლობელი ბოლო თვეების განმავლობაში არაერთი საერთაშორისო ჯილდოს მფლობელი გახდა. მათ შორის, ამაღლობელმა მიიღო სახაროვის პრემია - ევროკავშირის ადამიანის უფლებათა უმაღლესი ჯილდო.

მოჰამედ ტაჯადიტი - ალჟირელი პოეტი და აქტივისტია, რომელიც ცნობილია, როგორც „ჰირაკის პოეტი“. amnesty international-ის ინფორმაციით, ის 2019 წლიდან მოყოლებული, სულ მცირე შვიდ ცალკეულ საქმეზე იყო გასამართლებული: „11 ნოემბერს, მას კიდევ ერთ საქმეზე ხუთი წლით თავისუფლების აღკვეთა მიესაჯა ტერორიზმთან დაკავშირებული უსაფუძვლო ბრალდებებისთვის“. 

PEN International-ის ინფორმაციით, ტაჯადიტი ალჟირის 2019 წლის პროდემოკრატიული ჰირაკის მოძრაობის წამყვანი ფიგურაა, რომელიც თავისი პოეზიისა და აქტივიზმის გამო წლების განმავლობაში თვითნებური დაკავებებისა და შევიწროების მსხვერპლი იყო. 

რორი ბრანკერი - ვენესუელელი დამოუკიდებელი ჟურნალისტია, რომელიც „ლა პატილაში“ მუშაობდა. RSF-ის ინფორმაციით, ბრანკერი მეცხრე ჟურნალისტია, რომელიც 2024 წლის ივლისიდან მოყოლებული, პროფესიული მოვალეობის შესრულებისთვის დააკავეს.

PEN International-ის ინფორმაციით, ჟურნალისტი 200 დღეზე მეტხანს იყო გაუჩინარებული: „მას არ მისცეს სასამართლო გარანტიები და დამოუკიდებელ იურიდიულ დახმარებაზე წვდომა“.

იალქუნ როზი - უიღურელი მწერალი და ლიტერატურის კრიტიკოსია, რომელსაც ჩინეთის ქალაქ სინძიანგში (Xinjiang) 15-წლიანი პატიმრობა შეეფარდა „სახელმწიფო ხელისუფლების დამხობის წაქეზებისთვის“. ის 2016 წელს დააკავეს.

რადიო თავისუფალი ევროპა/რადიო თავისუფლების (RFE/RL) უნგრულმა სამსახურმა მუშაობა შეწყვიტა.

„მათი პროფესიონალიზმი, თავდადება და ჩვენს მისიაში მტკიცედ შეტანილი წვლილი მნიშვნელოვანი ფორმებით ახდენდა გავლენას ჩვენს წარმატებაზე და ჩვენ ღრმად მადლიერები ვრჩებით ყველაფრისთვის, რაც მათ ორგანიზაციას მოუტანეს",  - თქვა RFE/RL-ის პრეზიდენტმა, სტივ კაპუსმა. 

უნგრულმა სამსახურმა მაუწყებლობა 2020 წელს განაახლა. აშშ-ის გლობალური მედიის სააგენტომ (USAGM) კი ნოემბრის დასაწყისში, კონგრესს შეატყობინა, რომ RFE/RL-ის უნგრული სამსახურის დახურვას აპირებდა. 

აშშ-ის გლობალური მედიის სააგენტო დამოუკიდებელი სამთავრობო უწყებაა, რომელიც მეთვალყურეობას უწევს: RFE/RL-ს, „ამერიკის ხმასა“ და აშშ-ის მიერ დაფინანსებულ სხვა მაუწყებლებს. 

„პრესის საერთაშორისო ინსტიტუტი“ (IPI) ჟურნალისტების წინააღმდეგ ჩადენილ დანაშაულთა დაუსჯელობის აღმოფხვრის საერთაშორისო დღეს ეხმაურება და საერთაშორისო საზოგადოებას მოუწოდებს, გადადგას სწრაფი და კონკრეტული ნაბიჯები დაუსჯელობის გლობალური კრიზისის დასასრულებლად და შეასრულოს საერთაშორისო სამართლის მიხედვით გათვალისწინებული ვალდებულებები, მედიის წარმომადგენლების წინააღმდეგ ჩადენილი დანაშაულების გამოსაძიებლად.

IPI-ის შეფასებით, მთელს მსოფლიოში თავისუფალი პრესა საფრთხის ქვეშაა, ხოლო ჟურნალისტებსა და დამოუკიდებელ მედიაზე თავდასხმები დღითიდღე ძლიერდება:

„სახელმწიფოების უუნარობამ, არ მიიღონ რეალური ზომები დაუსჯელობის ამ კრიზისის მოსაგვარებლად, დააჩქარა ადამიანის უფლებებისა და კანონის უზენაესობის ეროზია, რადგან ავტორიტარიზმი ფეხს იკიდებს მსოფლიოს მრავალ ნაწილში“.

„პრესის საერთაშორისო ინსტიტუტის“ განცხადებით, პრესაზე თავდასხმები თავად დემოკრატიის გულს ურტყამს და ძირს უთხრის დამოუკიდებელ ინსტიტუტებს, რომლებიც თავისუფალ საზოგადოებებს ტირანიისა და უკონტროლო ძალაუფლებისგან იცავენ.

როგორც IPI-ი აღნიშნავს, ამ დანაშაულებისთვის დაუსჯელობა გადამდებ დაავადებას ჰგავს: ძირს უთხრის კანონის უზენაესობას, ასუსტებს ნდობას დემოკრატიული ინსტიტუტების მიმართ და ამწვავებს ძალადობას:

„ცხადია, რომ მხოლოდ კანონები და საერთაშორისო შეთანხმებები საკმარისი არ არის: საჭიროა პოლიტიკური ნება და ისეთი პოლიტიკური ლიდერები, რომლებიც ერთგულნი არიან კანონის უზენაესობის დაცვისადმი - სწამთ თავისუფალი საზოგადოებისა და წესებსა და უფლებებზე დაფუძნებული წესრიგის - მზად არიან პრაქტიკაში დაიცვან ეს ვალდებულებები და პრინციპები. ეს ნიშნავს, რომ მათ უნდა გამოიძიონ, გაასამართლონ და დასაჯონ ჟურნალისტების წინააღმდეგ ჩადენილი დანაშაულები, მაშინაც კი, როდესაც სამართლიანობის მიღწევა პოლიტიკური მოკავშირეებისა და გავლენიანი ელიტისთვის პასუხისმგებლობის დაკისრებას გულისხმობს“. 

2 ნოემბერთან - ჟურნალისტების წინააღმდეგ ჩადენილ დანაშაულთა დაუსჯელობის აღმოფხვრის საერთაშორისო დღესთან დაკავშირებით „პრესის თავისუფლების მტაცებელთა“ 2025 წლის სია გამოაქვეყნა „რეპორტიორები საზღვრებს გარეშემ“. RSF-მა ამ 34-კაციან სიაში „ქართული ოცნების“ დამფუძნებელი და საპატიო თავმჯდომარე ბიძინა ივანიშვილიც შეიყვანა. 

„პრესის თავისუფლების მტაცებელთა“ 2025 წლის სიის შესახებ ვრცლად იხილეთ აქ.

მინსკში 2020 წლის შემოდგომაა, ბელარუსის ერთ-ერთ სამთავრობო არხზე გადაცემა „პოლიტიკის საიდუმლო ზამბარები“ (Тайные пружины политики) გადის. უზარმაზარი ლურჯი ეკრანის ფონზე ლუკაშენკოს რეჟიმის განთქმული მეხოტბე, ტელეწამყვანი გრიგორი აზარიონოკი ევროკავშირს - ანტიქრისტიანულ საქმიანობაში, პროევროპელ ბელარუსებს კი სამშობლოს ღალატში სდებს ბრალს. გავა ხუთი წელი და იმავე პათოსს გაიმეორებს ქართული სამთავრობო მედიაც. 23 ნოემბერს „იმედის“ სახე ირაკლი ჩიხლაძე, ასევე ლურჯი მონიტორის ფონზე, ათრთოლებული ხმის ტემბრითა და ქართული სპეცსამსახურების ქება-დიდებით, მაყურებელს ამცნობს, რომ „იმედის“ გუნდმა თითქოს „მასშტაბური ღალატის“ სქემა გაშიფრა.

„იმედის“ „ენიგმა-სპეცრეპორტაჟი“ დასავლური სახელმწიფოების დავალებით ონლაინმედიის ე.წ. „ანტიქართულ“ საქმიანობას ეძღვნება. დარწმუნებული ვარ, ყველას, ვისაც რუსული და პრორუსული რეჟიმების პროპაგანდა გვიკვლევია, იმ საღამოს რემინისცენციის მძაფრი განცდა დაგვეუფლებოდა. ღალატსა და ჯაშუშობაში კრიტიკულად განწყობილი ჟურნალისტების დადანაშაულება იმდენად ნაცნობია, იმდენჯერ მოგვისმენია ხან სალავიოვის, ხან აზარიონოკის, ხან კი სკაბეევა-პოპოვი-სიმონიანის threesome რიტორიკაში, რომ „იმედის“ მთელი ჟურნალისტური მასალა, პროლოგად წამძღვარებული ტექსტის ჩათვლით, რუსულიდან ნათარგმნი გეგონებათ. 

15-წუთიანი ე.წ. სპეცრეპორტაჟის თავდაპირველი სამიზნე რეპრესიული კანონებით შევიწროებული 22 ონლაინგამოცემის საერთო კამპანიაა, სახელწოდებით „სინათლე არ უნდა ჩაქრეს“. ყოველგვარი მტკიცებულების გარეშე, „იმედის კვირა“ ამ კამპანიას იატაკქვეშა ჯაშუშურ ქსელს უწოდებს, რომელიც ვითომ დასავლური სპეცსამსახურებიდან იმართება. 

„სინათლე არ უნდა ჩაქრეს“ ზაფხულში დაიწყო, მას შემდეგ, რაც ივანიშვილი-კობახიძის „ფარას კანონი“ ძალაში შევიდა და ევროპულ-ამერიკული დონაციით დაფინანსებული, დამოუკიდებელი მედიაორგანიზაციები მტრად გამოცხადდა. ეს კამპანია ერთ-ერთი ყველაზე საჭირო და მნიშვნელოვანი მოვლენაა, რაც კი ქართულ მედიასივრცეში სიტყვის თავისუფლების გადასარჩენად განხორციელებულა. თუკი რამე არის გამჭვირვალე და ცხადი, სწორედ ამ კამპანიის მიზნები, არსი და შემოსავალია. ჩემი ღრმა რწმენით, ეს ფაქტი ე.წ. სპეცრეპორტაჟის ავტორებმა თუ არა, დამკვეთებმა ყველაზე კარგად იციან, მაგრამ როგორც ჩანს, დამოუკიდებელი მედიის წინააღმდეგ ბრძოლის ახალი ფაზა სწორედ აღვირახსნილი დეზინფორმაციით გამოაცხადეს. 

ყველაზე კომიკური მაინც ე.წ. სპეცრეპორტაჟის შინაარსობრივი სტრუქტურაა, - ბუნდოვანი, პარანოიის ელფერით, კონცეპტუალურად გაურკვეველი და შეთქმულების თეორიაზე დამყარებული. ისმის მხოლოდ ცრუ ბრალდებები და მყვირალა ფრაზები: ღალატი, ჯაშუშები, ქართული ეკონომიკის ნგრევა, უცხო ქვეყნების სპეცსამსახურები. საერთო ჯამში, მასში არცერთი მტკიცებულება არ არის წარმოდგენილი, თუნდაც მოჩვენებითი ბალანსისთვის, ყალბი ეთიკისთვის, მეტი დამაჯერებლობისთვის, „იმედის“ მაყურებელს თვალებზე რომ ააფარონ. რამდენიმე წუთში ე.წ. სპეცრეპორტაჟის სამიზნე იცვლება და „საქმეში შემოდის“ ჯერ „ფრანკლინის კლუბი“ მისი „შვილობილი“ ორგანიზაციებით, შემდეგ კი - საქართველოს საზოგადოებრივ საქმეთა ინსტიტუტი, იგივე GIPA, როგორც „სამჭედლო დასავლური სპეცსამსახურების ქართველი ჯაშუშებისა“. დეზინფორმაციული მასალის ავტორები ამბობენ, რომ ონლაინმედიის ჟურნალისტებს ამ სივრცეში ატრენინგებენ. იაფფასიანი პროპაგანდისადმი მოწყვლად მაყურებელს აუცილებლად ეგონება, რომ GIPA არა ინსტიტუტი, არამედ „ოცნების“ გამოგონილი მონსტრის, „დიფ სთეითის“ ფილიალია. GIPA-ში მართლაც არაერთ ჟურნალისტს გვისწავლია, როგორც ერთ-ერთი საუკეთესო მედიასკოლის სამაგისტრო და საბაკალავრო პროგრამებზე. მაგრამ „იმედი“ ამ ინფორმაციას დამახინჯებულად ჰყვება, რადგან „ოცნებიდან“ მიცემული დავალება ასეთია, - დასავლური სტანდარტის საგანმანათლებლო ობიექტებზე იერიში უნდა მიიტანონ.

„იმედის“ შეთქმულების თეორია პიკს აღწევს, როცა სცენარში CIA-ის დაზვერვის ოფიცერი ქალი შემოჰყავთ, თან ისე რომ გაუგებარი რჩება, რა კავშირი აქვს ამ ქალს ქართულ ონლაინმედიებთან. აშშ-ის ცენტრალური სადაზვერვო სამსახურის თანამშრომლის ხსენება შემთხვევითი არ არის. რუსული პროპაგანდის მთელი ნარატივი, ისევე როგორც საბჭოთა პროპაგანდისა, მთავარ მტრის ხატად „ცერეუს“ და მის „ბოროტ ჯაშუშებს“ წარმოაჩენს. როგორც ჩანს, „ქართული ოცნების“ პროპაგანდა არც თავს იწუხებს, აღარც ირჯება საკუთარი პროპაგანდის ავთენტურობისთვის და მოურიდებლად აკოპირებს კრემლის გამზადებულ პატერნებს: „ცერეუ“ (ЦРУ), „ჯაშუშები“, „სამშობლოს მოღალატეები“, „ანტისახელმწიფოებრივი ქმედებები“. ყველაზე საინტერესო მაინც ის არის, რომ ე.წ. სპეცრეპორტაჟის დასკვნით ნაწილში ავტორები თავადვე აღიარებენ, „ეს სქემა ქართულმა სპეცსამსახურებმა გაშიფრეს“. ფაქტობრივად, „იმედი“ უნებლიედ იძლევა აღიარებით  ჩვენებას, რომ დეზინფორმაციული მასალა დამოუკიდებელი ონლაინმედიის წინააღმდეგ სწორედ სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურის დაკვეთით მომზადდა. 

მე-20 საუკუნის ოცდაათიანი წლების ბოლოს ამერიკელმა მკვლევარმა, კოლუმბიის უნივერსიტეტის პროფესორმა კლაიდ მილერმა პროპაგანდის ანალიზის თეორია შეიმუშავა. მილერის ფორმულა ტოტალიტარული და ავტორიტარული რეჟიმების პროპაგანდისტულ მანქანას შიფრავს და ამოცნობას ამარტივებს. დღეს მას მედიაწიგნიერების ერთ-ერთ პატრიარქსაც უწოდებენ. მილერის თეორიის თანახმად, პროპაგანდის უმთავრესი საყრდენი უხილავი, ყოვლისმომცველი მტრის ხატია, რომლის „საპირწონე სიკეთედ“ თავად პროპაგანდის დამკვეთია წარმოჩენილი. ამის ნათელი მაგალითი იყო ცივი ომის დროს სსრკ-ში დამკვიდრებული ნეოლოგიზმი - „კოლექტიური დასავლეთი“ (коллективный запад); ამის ნათელი მაგალითია პუტინის ექსტრემიზმის მთავარი პოსტულატი - „ნატო რუსეთს განადგურებით ემუქრება“; ამის ნათელი მაგალითია ივანიშვილის გონებაში შობილი - „გლობალური ომის პარტია“ და შემდეგ უკვე „დიფ სთეითის“ ცნება, - უხილავი, ფესვგადგმული მტერი, რომელსაც ყველგან ჯაშუშები ჰყავს ჩანერგილ; „ოცნების“ შექმნილი მტრის ხატი, გამოგონილი „ჯაშუში ჟურნალისტების“ ჩათვლით, სხვა არაფერია თუ არა კრემლის პროპაგანდა მორგებული ქართულ რეალობას, საკუთარ ამომრჩეველს და თავიანთ პოლიტიკურ მიმიკრიას. არ დაგვავიწყდეს, რომ ამ პროცესში შხამიანი სამთავრობო მედია: „იმედი“, საზოგადოებრივი მაუწყებელი, „რუსთავი 2“ და „პოსტივი“ გადამწყვეტ როლს ასრულებს. 

ზოგჯერ ვფიქრობ ხოლმე, თავად თუ სჯერათ პროპაგანდისტებს იმ სიცრუის, რასაც ავრცელებენ თუ მათი მორალური დეგრადაცია მხოლოდ პრივილეგიებს და მაღალ ხელფასს ემსახურება?! საბოლოო პასუხის პოვნა მიჭირს. 

ისევ კლაიდ მილერის ანალიზს რომ დავუბრუნდეთ, როდესაც იგი კრემლის პროპაგანდის ანატომიას იკვლევდა, მიხვდა, რომ რეჟიმისადმი ლოიალურ რიგით მოქალაქეს არაფერი იმონებს ისე, როგორც მარადიული შიში აბსტრაქტული მტრისადმი. აბსტრაქტული მტრისადმი შიშით ასაზრდოებს „ოცნება“ ამომრჩეველს, რომლის ნაწილსაც ყოველგვარი მტკიცებულების გარეშე, ალბათ, ორი დღეა სჯერა, რომ სადღაც იატაკქვეშეთში არსებობს „ჯაშუში ჟურნალისტების“ ქსელი. უფრო სამწუხარო ის არის, რომ საპირისპირო რეალობას ეს ადამიანები ვეღარ ხედავენ. 

სინამდვილეში, სწორედ „ჯაშუშებად“ გამოცხადებული ჟურნალისტები არიან სიღარიბეზე, მოპარულ პენსიებზე, აუტანელ საცხოვრებელ პირობებზე, ჩამონგრეულ ჯანდაცვაზე, რუსულ ოკუპაციაზე, ეკოლოგიურ კატასტროფაზე, შეჩერებულ სოციალურ დახმარებასა და მოქალაქეების ჩაგვრაზე ინფორმაციას წლების განმავლობაში რომ ავრცელებდნენ და ავრცელებენ დღემდე, იმ უჩვეულოდ მძიმე დროშიც კი, როცა რეჟიმმა ჟურნალისტობა ყველაზე დევნილ პროფესიად გადააქცია.


ბლოგში გამოთქმული მოსაზრებები ეკუთვნის ავტორს და შეიძლება არ ასახავდეს რედაქციის პოზიციას.

პოლიცია ბოლო პერიოდში სხვადასხვა მიზეზით უზღუდავს თავისუფლებას იმ ჟურნალისტებს, რომლებიც რუსთაველის გამზირზე მიმდინარე პროტესტს აშუქებენ. 24 ოქტომბერს, დაახლოებით 50 წუთის განმავლობაში ავტომობილში ჰყავდათ დაკავებული ონლაინგამოცემა „პუბლიკის“ ჟურნალისტი, ბასტი მგალობლიშვილი, ხოლო 5 ნოემბერს დააკავეს ტელეკომპანია „ფორმულას“ ჟურნალისტი, ლიზა ციციშვილი, რომელიც მალევე გაათავისუფლეს. 

განსაკუთრებით საყურადღებოა ჟურნალისტური საქმიანობის შესრულების გამო „მედიაჩეკერის“ ჟურნალისტის, ნინია კაკაბაძის დაკავება, რის შემდეგაც მის მიმართ შედგა ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ოქმი გზის ხელოვნურად ბლოკირების ბრალდებით და წარედგინა სასამართლოს სახდელის დასადებად. შსს-ს განმარტებით, ნინია კაკაბაძე არ ასრულებდა ჟურნალისტურ საქმიანობას, რადგანაც როდესაც ჟურნალისტი შეწყვეტს გაშუქებას, უნდა გადაინაცვლოს ტროტუარისკენ.

შინაგან საქმეთა სამინისტროს ჟურნალისტური საქმიანობის დროს გზის გადაკეტვის მიზეზით სახდელის გამოყენებასთან დაკავშირებით არაერთგვაროვანი პრაქტიკა აქვს. არაერთგვაროვან პრაქტიკას უფრო მეტად ბუნდოვნად აქცევს სამინისტროს განმარტებები ჟურნალისტური საქმიანობის შინაარსისა და აქციის გაშუქების წესების შესახებ, რაც თავის მხრივ, არ ეფუძნება არავითარ საკანონმდებლო აქტს, თუ საერთაშორისო პრაქტიკას. მეტიც, შსს-ს დასაბუთება ძირითადად ეყრდნობა შეკრება/მანიფესტაციის წესების დარღვევის შესახებ სასამართლოს პრაქტიკას, რაც საერთოდ არაა რელევანტური ჟურნალისტის მიერ აქციის გაშუქების საქმის კონტექსტში.

შსს-ს განმარტებებს უპირისპირდება ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრაქტიკა და გვთავაზობს განსხვავებულ მიდგომებს, რომელთა თანახმად, საქმეები განხილული უნდა იყოს არა შეკრება/მანიფესტაციის წესების დარღვევის, არამედ გამოხატვის თავისუფლების კონტექსტში. ქვემოთ მიმოხილული იქნება სტრასბურგის სასამართლოს საქმეები ისეთ შემთხვევებთან მიმართებით, როდესაც მოხდა ჟურნალისტების დაკავება ან სხვაგვარად შეფერხება აქციის გაშუქებისას. 

BUTKEVICH v. RUSSIA

საქმეში - ბუტკევიჩი რუსეთის წინააღმდეგ ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო განმარტავს, რომ ინფორმაციის შეგროვება არის ჟურნალისტიკის მომზადების არსებითი ეტაპი, მტკიცედ დაცული, როგორც პრესის თავისუფლების ნაწილი. სასამართლომ დაადგინა, რომ ჟურნალისტის დაკავება, დევნა და დასჯა არღვევს მის გამოხატვის თავისუფლების უფლებას. სასამართლომ ამ საქმეში გამოხატვის თავისუფლებასთან ერთად (კონვენციის მე-10 მუხლი), დაადგინა თავისუფლების უფლებისა (კონვენციის მე-5 მუხლი) და სამართლიანი სასამართლოს უფლების (კონვენციის მე-6 მუხლი) დარღვევაც. სასამართლომ აღნიშნა, რომ მედია ასრულებს მნიშვნელოვან ამოცანას დემოკრატიულ საზოგადოებაში, როდესაც საზოგადოებას აწვდის ინფორმაციას დემონსტრაციებზე უწესრიგობის აღმოფხვრისას ხელისუფლების ქმედებებზე. ამიტომ ჟურნალისტების დემონსტრაციების დროს ხელის შეშლის ნებისმიერი მცდელობა უნდა იყოს დაქვემდებარებული „მკაცრ კონტროლს“. ეს ასევე, ეხება ისეთ შემდგომ ზომებს, როგორიცაა სავარაუდო სამართალდარღვევისთვის დევნა.

სასამართლომ განმარტა, რომ საქმე უნდა ყოფილიყო განხილული კონვენციის მე-10 (გამოხატვის თავისუფლება) და არა მე-11 (მშვიდობიანი შეკრების თავისუფლება) მუხლთან მიმართებით, რაც კონცეპტუალურად ეწინააღმდეგება შინაგან საქმეთა სამინისტროს მიდგომას. 

ასევე, ეს გადაწყვეტილება ადგენს, რომ ჟურნალისტებისთვის არ არის მოთხოვნილი განმასხვავებელი ტანსაცმლის ან პრესის ნიშნების ტარება საზოგადოებრივ შეკრებებზე, კონვენციით გარანტირებული დაცვის მოსაპოვებლად. ამავე კონტექსტში აგრეთვე საყურადღებოა ჰააგის სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება ჟურნალისტების დაკავებისგან დაცვის შესახებ იმ ვითარებაში, როდესაც ჟურნალისტები იმყოფებიან აქციის იმ მონაწილეებთან ერთად, რომლებიც კანონს არღვევენ. სასამართლომ აღნიშნა, რომ შესაძლოა, არსებობდეს გონივრული ეჭვი აქტივისტების დაკავებისთვის და ჟურნალისტის, ერთი შეხედვით, აქციის მონაწილედ მიჩნევისთვის, თუმცა გადამწყვეტია ის, რომ დაკავების შემდეგ, ძალიან მალე აღარ უნდა არსებობდეს რაიმე ეჭვი მას შემდეგ, რაც ჟურნალისტი წარადგენს პრესის ბარათსა და ვალიდურ პირადობის მოწმობას. როდესაც ჟურნალისტი საქმიანობს კანონმდებლობის ფარგლებში, პოლიციამ უნდა ივარაუდოს, რომ პირი, რომელიც ატარებს ასეთ საიდენტიფიკაციო ნიშნებს, ნამდვილად არის ჟურნალისტი და ეს წესი მოქმედებს ე.წ. „ჩანერგილი ჟურნალისტიკის“ შემთხვევაშიც. სასამართლომ განაცხადა, რომ დაკავების მცირე ხნისა და დოკუმენტების წარდგენის შემდეგ, აღარ იყო სამართლებრივი საფუძველი დაკავებისთვის და პოლიციას უნდა გაეთავისუფლებინა ჟურნალისტი.

ამდენად, სასამართლო გადამწყვეტად მიიჩნევს ჟურნალისტის განზრახვას, შეაგროვოს და გაავრცელოს ინფორმაცია და ფოტო/ვიდეო მასალა. ეს გადაწყვეტილება კარგად ასახავს ფუნქციონალურ და ფართო მიდგომას ჟურნალისტის ცნებისადმი, რომლითაც განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება მის როლს.

BRYAN AND OTHERS v. RUSSIA

საქმეში - ბრაიენი და სხვები რუსეთის წინააღმდეგ, რომელიც შეეხებოდა პროტესტის გაშუქების დროს ჟურნალისტების დაკავებას, ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ დაადგინა კონვენციის მე-10 (გამოხატვის თავისუფლება) და მე-5 (თავისუფლების უფლება) მუხლების დარღვევა.

სასამართლომ აღიარა, რომ ხელისუფლება არ უნდა ჩაერიოს ჟურნალისტების მუშაობაში მხოლოდ იმ საფუძვლით, რომ შეკრება, რომელსაც ისინი დოკუმენტირებენ, მიიჩნევა უკანონოდ. გარდა ამისა, ის ფაქტი, რომ დემონსტრაცია უკანონოა, პოლიციის მოქმედებამ შეიძლება კიდევ უფრო გაზარდოს მედია გაშუქებისა და ჟურნალისტური რეპორტაჟის რელევანტობა. ამავე საქმეში სასამართლომ კონვენციით გარანტირებული თანაბარი დაცვის სტანდარტი გაავრცელა არა მხოლოდ მედიასაშუალებებში დასაქმებულ, არამედ ფრილანსერ ჟურნალისტებზეც.

Magyar Helsinki Bizottság v. Hungary

უნგრეთის ჰელსინკის კომიტეტი უნგრეთის წინააღმდეგ - საქმეში სასამართლოს დიდმა პალატამ ჟურნალისტური საქმიანობა ფართოდ, ფუნქციონალური გაგებით დაინახა და განსაკუთრებული მნიშვნელობა მიანიჭა არა მხოლოდ ჟურნალისტებს, არამედ საზოგადოებრივ მეთვალყურეებსა (Social Watchdog) და არასამთავრობო ორგანიზაციებს, რომლებიც ინფორმაციას ავრცელებენ საზოგადოებრივი ინტერესის საკითხებზე.

სასამართლომ აღიარა, რომ საზოგადოებრივი დებატისთვის სხვადასხვა პლატფორმის შექმნის ფუნქცია არ შემოიფარგლება მხოლოდ პრესით, არამედ შეიძლება განხორციელდეს, სხვებთან ერთად, არასამთავრობო ორგანიზაციების მიერ, რომელთა საქმიანობა ინფორმირებული საზოგადოებრივი დებატის არსებითი ელემენტია. სასამართლომ დაადგინა, რომ როდესაც არასამთავრობო ორგანიზაცია ყურადღებას ამახვილებს საზოგადოებრივი ინტერესის საკითხებზე, ის ახორციელებს საზოგადოებრივი მეთვალყურის (Social Watchdog) როლს, რომელიც პრესის მსგავსი მნიშვნელობისაა და შეიძლება დახასიათდეს, როგორც სოციალური მეთვალყურე, რომელიც იმსახურებს კონვენციის ქვეშ პრესისთვის მინიჭებულის მსგავსად დაცვას.

სასამართლოს შეფასებით, დემოკრატიული საზოგადოების ინტერესშია, რომ როგორც პრესას, ისე არასამთავრობო ორგანიზაციებს შეეძლოთ, შეასრულონ საზოგადოებრივი მეთვალყურის მნიშვნელოვანი როლი საზოგადოებრივი ინტერესის საკითხებზე ინფორმაციის გადაცემაში. იმის გათვალისწინებით, რომ ზუსტი ინფორმაცია მათი საქმიანობის იარაღია, აუცილებელია, მათ მოიპოვონ ინფორმაციაზე წვდომა, რათა შეასრულონ საზოგადოებრივი ინტერესის საკითხებზე ცნობების გამავრცელებლის როლი. ინფორმაციაზე წვდომის შესაფერხებლად შექმნილმა დაბრკოლებებმა შეიძლება გამოიწვიოს ის, რომ მედიაში ან მასთან დაკავშირებულ სფეროებში მომუშავე პირებს აღარ შეეძლოთ ეფექტურად შეასრულონ „მეთვალყურის“ როლი და მათი უნარი, ზუსტად და საიმედოდ მიაწოდონ საზოგადოებას ინფორმაცია, დაქვეითდება.

სასამართლოს შეფასებით, მნიშვნელოვანი გარემოებაა ის, მოიპოვებს თუ არა პირი ინფორმაციას საზოგადოებრივი მეთვალყურის ხარისხით, საზოგადოების ინფორმირების მიზნით. სასამართლო ასევე, აღნიშნავს, რომ ინტერნეტის მიერ ახალი ამბების მიმართ საზოგადოების წვდომის გაძლიერებასა და ინფორმაციის გავრცელების ხელშეწყობაში შესრულებული მნიშვნელოვანი როლის გათვალისწინებით, ბლოგერებისა და სოციალური მედიის პოპულარული მომხმარებლების ფუნქცია ასევე შეიძლება გაუთანაბრდეს „საზოგადოებრივ მეთვალყურეებს“ და მოექცევა კონვენციის მე-10 მუხლით (გამოხატვის თავისუფლება) დაცულ სფეროში.

სტრასბურგის სასამართლოს გადაწყვეტილებები თბილისის საქალაქო სასამართლოს პრაქტიკაში

მედიასთან დაკავშირებულ ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს გადაწყვეტილებებზე მიუთითებს თბილისის საქალაქო სასამართლოც აქამდე მიღებულ დადგენილებებში (2025 წლის 23 მაისის N4/1433-25 დადგენილება, პ. 8.3.) ჟურნალისტური საქმიანობის შინაარსისა და აქციის გაშუქების სტანდარტების განსაზღვრისთვის და ადგენს, რომ ჟურნალისტური საქმიანობა ემსახურება საპროტესტო აქციის გაშუქებასა და იქ არსებული მოვლენების დაფიქსირებას, ხოლო ამგვარი საქმიანობისთვის ხელშეშლა, ცხადია, წარმოადგენს გამოხატვის თავისუფლებაში ჩარევას. საქალაქო სასამართლო იშველიებს საქმეს - Pentikäinen v. Finland, რომელშიც სტრასბურგის სასამართლომ განმარტა, რომ „მედიის წარმომადგენლებს ხელი არ უნდა შეეშალოთ პოლიციის ოპერაციების დაკვირვებასა და ჩაწერაში, თუ (გამონაკლისის სახით) მათი იქ ყოფნა მნიშვნელოვნად არ შეაფერხებს ან ხელს არ შეუშლის სამართალდამცავებს სამუშაოს შესრულებაში. ასეთ შემთხვევაში, ჟურნალისტებს დასაშლელად უნდა მიეცეთ მკაფიო ინსტრუქციები და საკმარისი დრო, ხოლო ამის შემდეგ მათთვის უზრუნველყოფილი უნდა იყოს დამატებითი შესაძლებლობები შეკრების სათანადოდ გასაშუქებლად. თუ მედიის წარმომადგენლები დაშლის შესახებ კანონიერ ბრძანებას არ დაემორჩილებიან, შესაძლებელია, ამას პოლიციის მხრიდან მოჰყვეს პროპორციული რეაგირება.“  

თბილისის საქალაქო სასამართლო ასევე, მიუთითებს სტრასბურგის სასამართლოს სხვა საქმეზეც - Najafli v. Azerbaijan, რომელშიც განმარტებულია, რომ „თუ მედიის წარმომადგენელს არ აცვია სპეციალური ტანსაცმელი ან არ უკეთია სამკერდე ნიშანი, მას უნდა მიეცეს უფლება, ყოველგვარი დაბრკოლების გარეშე აწარმოოს საკუთარი ჟურნალისტური საქმიანობა, მას შემდეგ, რაც პოლიციელისთვის ცნობილი გახდება მისი ვინაობა და პროფესია, ამ შემთხვევაში, ზემოხსენებულ პირს უნდა მიუწვდებოდეს ხელი დაცვის ისეთსავე საშუალებებზე, როგორიც მედიის ყველა სხვა წარმომადგენელს ექნებოდა.“

როგორ უნდა გამოვიყენოთ სტრასბურგის სასამართლოს გადაწყვეტილებები ბოლოდროინდელ შემთხვევებზე?

ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენცია საქართველოს კანონმდებლობის ნაწილია და იერარქიულად „ქართული ოცნების“ მიერ მიღებულ საკანონმდებლო ცვლილებებზე მაღლაც დგას, ხოლო სტრასბურგის სასამართლოს განმარტებები, კონტექსტის შესაბამისად, სავალდებულოდაა გასათვალისწინებელი ადგილობრივი სასამართლოებისთვის.

მოქმედი კანონმდებლობა (ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 1741 მუხლის მე-10 ნაწილი) ადგენს პასუხისმგებლობას შეკრება/მანიფესტაციის გამართვის წესის დარღვევისთვის, რაც გულისხმობს იმას, რომ ამ დარღევის ჩადენისთვის პირი უნდა მონაწილეობდეს შეკრებში და ამავდროულად ხელოვნურად კეტავდეს გზის სავალ ნაწილს. პრაქტიკის ანალიზი კი ცხადყოფს, რომ ჟურნალისტის საქმიანობის შეზღუდვა უნდა შეფასდეს არა კონვენციის მე-11 (მშვიდობიანი შეკრების უფლება), არამედ მე-10 მუხლის (გამოხატვის თავისუფლება) კონტექსტში. აღნიშნულიდან გამომდინარე, ჟურნალისტი არ შეიძლება ჩაითვალოს შეკრება/მანიფესტაციის მონაწილედ და შესაბამისად, ის ვერ დაარღვევს იმ წესს, რომლის დარღვევაც მხოლოდ შეკრების მონაწილეს შეუძლია. ისევე, როგორც ჟურნალისტი ვერ გახდება მისი ნების საწინააღმდეგოდ ან მისდა უნებურად შეკრების მონაწილე და მასზე ვერ გავრცელდება აქციის მონაწილის შემზღუდავი კანონმდებლობა.

ამდენად, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრაქტიკის გათვალისწინებით, აქციის გაშუქების დროს ჟურნალისტის მიმართ შემდეგი მოთხოვნები უნდა იყოს დაცული:

• კონვენცია გამოხატვის თავისუფლების ქვეშ იცავს და დაუშვებელია მშვიდობიანი შეკრების წესის დარღვევისთვის ჟურნალისტის დაკავება ან საქმიანობის სხვაგვარად შეზღუდვა;

• კონვენცია გამოხატვის თავისუფლების ქვეშ იცავს არა მხოლოდ მედიასაშუალებაში დასაქმებული, არამედ ფრილანსერი ჟურნალისტების და სხვა ნებისმიერი პირის საქმიანობას, რომელთა განზრახვაა, საზოგადოების ინფორმირების მიზნით, შეაგროვონ და გაავრცელონ ინფორმაცია, როგორც საზოგადოებრივმა მეთვალყურემ;

• პრესის ან სხვა მაიდენტიფიცირებელი ნიშნის ტარება რეკომენდირებულია, მაგრამ არაა აუცილებელი იმისთვის, რომ პირი მოექცეს კონვენციით გარანტირებული გამოხატვის თავისუფლების დაცვის ქვეშ;

• თუ პოლიციას გაუჩნდება დასაბუთებული ეჭვი, არის თუ არა პირი ჟურნალისტი, მას შეუძლია მოითხოვოს შესაბამისი საქმიანობის დამადასტურებელი დოკუმენტ(ებ)ი. მას შემდეგ, რაც პოლიციას წარედგინება შესაბამისი დოკუმენტ(ებ)ი, მას უფლება აღარ აქვს, დააბრკოლოს ჟურნალისტი ან შეუზღუდოს გადაადგილება მას;

• ჟურნალისტური საქმიანობის განხორციელებისა და აქციის გაშუქების წესებზე არ მიუთითებს ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო, რადგან ეს მედიის თავისუფლად საქმიანობის განუყოფელი ნაწილია;

• ყველაზე მნიშვნელოვანი და ზოგადი წესი, რომელიც მედიამ აქციის გაშუქებისას უნდა გაითვალისწინოს, არის ის, რომ ხელი არ უნდა შეუშალოს საპოლიციო ღონისძიებებს და დაემორჩილოს პოლიციის კანონიერ მოთხოვნებს;

• ასეთ შემთხვევაში, ჟურნალისტებს დასაშლელად უნდა მიეცეთ მკაფიო ინსტრუქციები და საკმარისი დრო, ხოლო ამის შემდეგ მათთვის უზრუნველყოფილი უნდა იყოს დამატებითი შესაძლებლობები შეკრების სათანადოდ გასაშუქებლად;

• პოლიციას შემდგომი პროპორციული რეაგირების უფლება მხოლოდ მაშინ აქვს, თუ მედიის წარმომადგენლები დაშლის შესახებ კანონიერ ბრძანებას არ დაემორჩილებიან.
  
  
  
  
  
  ბლოგში გამოთქმული მოსაზრებები ეკუთვნის ავტორს და შეიძლება არ ასახავდეს რედაქციის პოზიციას.

ვიცი ავტოკრატიაში, სადაც რეჟიმი პროპაგანდაზე დგას, იუმორით წერა დიდ რისკებს შეიცავს, მაინც არ შევეპუები და ვეცდები ის აბსურდი, რომელშიც თავი ამოვყავი, მსუბუქად მოგიყვეთ. 

მე ვარ ნინია კაკაბაძე, პასპორტში ნინო ზურაბის ასული კაკაბაძე, დაბადებული 1974 წლის 15 აპრილს. უკანასკნელ პერიოდში, რაც ქვეყნის ე.წ. პრემიერი ქუჩის გადაკეტვისთვის ყველას პატიმრობით დაგვემუქრა და ამ მუქარას ყოველდღიურად ასრულებს, მეც ყოველდღე ჩავდივარ რუსთაველზე და ვიღებ ყველაფერს: პოლიციელებს, ჟურნალისტებს, მანიფესტანტებს და გადაკეტილი გზით უკმაყოფილო მგზავრებსაც კი. მასალას ვაგროვებ და საჭიროების შემთხვევაში გამოვიყენებ „მედიაჩეკერისთვის“, თქვენ რომ ახლა კითხულობთ, იმ ონლაინ გამოცემისთვის.

3 ნოემბერს, ჩემი ახლობელი და მეგობარი ანუკა გამსახურდია ისევ გზაზე დადგა დროშით ხელში და სანამ ტროტუარზე არ გადმოგვრეკეს, იდგა. რასაკვირველია, მას დღეს დააკავებენ. ანუკ, მოდი, დღეს გაგიყვან-მეთქი აქედან და ხვალ დილით ჩაჯექი, მიხვალ სახლში, მოემზადები, ჩაალაგებ ჩანთას და ბარემ დაგაკავებენ. კაიო. ჩემი მანქანა ჭიჭინაძეზე დგას, იქ ბევრი პოლიციელია, შენ ჩიტაძის მხარეს წადი, მე ჭიჭინაძიდან ავალ, ჩიტაძით ჩამოვალ და უცებ ჩამიხტი მანქანაში. ისევ კაიო. ავედი ჩქარა მანქანასთან, ჩავჯექი, ავიარე ჭიჭინაძის ქუჩა და რომ უნდა შევუხვიო - მარჯვნიდან, მარცხნიდან მოაყენეს მანქანები, თვით საპატრულო პოლიციის უფროსი, გოგა მემანიშვილი ხელმძღვანელობდა ჩემი შეპყრობის აქტს. გადმობრძანდით, პირადობა, გამოგვყევით… ჩამსვეს მანქანაში, აქეთ-იქიდან მომისხდნენ პოლიციელები და რაღაცნაირად მავიწროვებენ. მეთქი, მეგობრებო, გაიწიეთ ცოტა, ნუ მაწვებით, ხომ არ გადავფრინდები მანქანიდან. ჩემს მანქანას შუშა მაინც აუწიეთ და დაკეტეთ, ასე ხომ არ უნდა დატოვოთ?! ვესროლე ვიღაც პოლიციელს გასაღები, გყავდეს შენ მანქანა-მეთქი. 

ვზივარ მანქანაში და ვფიქრობ, ანუკას გაყვანის რა დიდებული სტრატეგია დავგეგმე, რა დროს ჩემი დაპატიმრება იყო?! ამ დროს მირეკავს სწორედ ანუკა, ტელეფონს მართმევენ პოლიციელები და მითიშავენ. ისეთ ადგილას გამაჩერეს, ვაითუ ვერავინ გაიგოს, რომ დამიჭირეს. მაგრამ არა, გათიშული ტელეფონით მიხვდებიან, რომ დამაკავეს, ატეხენ განგაშს, გატეხავენ ციხის კარს და გამათავისუფლებენ. თქვენ არ იცით, მე ვინ ვარ? - ვეკითხები ჩემს დამკავებელ პოლიციელებს მანქანაში. მინდა ვუთხრა, რომ - სახალხო არტისტი, მაგრამ ვეუბნები, რომ ჟურნალისტი ვარ, არ გაქვთ ჩემი დაპატიმრების უფლება. მოკლედ, არ აინტერესებთ. 

თქვენ ილიაუნიში არ ასწავლით? თითქმის ჩურჩულით მეკითხება ჩემი გამკავებელი პოლიციელი. დიახ. ჩემი სტუდენტი ხომ არ იყავით? არა, მაგრამ ვიცი. ილიაუნის სამართლის ფაკულტეტი დავამთავრე წელს. აი, აგერჩია ჩემი საგანი და დღეს პოლიციელი კი არ იქნებოდი. აფსუს. 

მივქრივართ კახეთის გზატკეცილისკენ. მივედით, გადმომიყვანეს მანქანიდან, შემიყვანეს შენობაში, ხელი მაინც ჩაკიდული აქვთ, რომ არ გავიქცე. შევდივარ და რას ვხედავ, ანუკა გამსახურდია ზის და მელის. არ იყო აშკარად ეს ჩიტაძის კუთხე. რა კარგია, ერთად ვიქნებით იზოლატორში. ცოტა ამოვისუნთქე. 

სურათი ასეთია: პოლიციის შუშის შენობაში, პირველივე სართულზე, მგონი მანქანების სადგომი იყო, ციოდა, თითქმის ბნელოდა, დაახლოებით 20 პოლიციელი დგას, მიდის, მოდის… ვსხედვართ მე და ანუკა. მაინც გაგვაცალკევეს, რომ უცებ და იქვე რამე ტერაქტი არ დავგეგმოთ. 

ამის მერე იწყება: სახელი, გვარი, სად მუშაობ, როდის დაიბადე, სად დაიბადე. ქალბატონო ნინო, ეს რა მედიაა? დაკვირვებით უყურებენ ჩემს პრესის ბარათს. მეთქი, ხალხო, ხომ არ გადაირიეთ, რა ნინო, რა ნინო? ნინია ვარ კაკაბაძე. არანაირი რეაგირება, მიყურებენ შუშის თვალებით. მეთქი, ხალხო, რატომ უკეთებთ ამას ბატონ ბიძინას? მისი მტრები ხომ არ ხართ? ვერ ნახეთ, გუშინ „პრესის თავისუფლების მტაცებელთა“ სიაში რომ შეიყვანეს? დღეს ჟურნალისტის დაკავება ხომ ბატონი ბიძინას წინააღმდეგ გადადგმულია ნაბიჯია?! თვალები - ისევ შუშის, არც წესიერი ლაპარაკი, არც ხუმრობა, არაფერი ესმით. 

ვზივარ და ვფიქრობ, ალბათ, უკვე ყველამ გაიგო, რომ დამაკავეს. ნეტავ, რას წერენ ჩემზე? ალბათ, ფოტოებსაც დებენ, იხსენებენ რამდენი რამე, ღმერთო, რამდენი რამე მაქვს გაკეთებული სამშობლოსთვის?! ვის აღარ ვებრძოდი - ზვიადი, შევარდნაძე, სააკაშვილი, ბიძინა! ნეტავ, ის თუ დაწერეს სააკაშვილს რომ ვაგინე? (სინამდვილეში, მე არ მიგინებია და იმან მაგინა, მაგრამ არაუშავს). მოკლედ, ვზივარ და ვხედავ ფბ პოსტებს, ხალხს ქუჩაში ჩემი გათავისუფლების მოთხოვნით… 

რომელ იზოლატორში წაგვიყვანთ? ზაჰესის „კაპეზეს“ აქებენ, ახალგარემონტებულიაო და იქნებ, იქ გადაგვიყვანოთ. არა, დიღომში მიგვყავხართ. უცებ, მახსენდება, რომ ხანდახან კლაუსტროფობიული შემოტევებიც მაქვს და წარმოსახვაში ვხედავ ჩემს ზურგს უკან მოჯახუნებულ რკინის კარს. ახლა ჩანთაში რომ ტრანკვილიზატორი (სახელს შეგნებულად არ ვწერ) მიდევს, ის როგორმე უნდა გადავყლაპო. 

წავიღე ხელი წამლების ყუთისკენ. აქ რა გიდევთ? მეთქი-არაფერი, წამლებია. ჰოდა, აი, ეს წამალი, საღამოობით რომ ვსვამ, უნდა გადავყლაპო. არ შეიძლება, მეუბნება პოლიციელი. როგორ გეკადრებათ, ვპასუხობ მე და უცებ ვიგდებ პირში ნახევარ აბ ტრანკვილიზატორს. დალია, წამალი დალია, ხმამაღლა ამბობს პოლიციელი ქალი. რა დალიეთ? დამამშვიდებელი. რატომ ღელავთ, რა გგონიათ, „ნავიჩოკი“ მიდევს ჩანთაში და თავს ვიკლავ? ისევ შუშის თვალები. არაფერზე არ გპასუხობენ. დაპატიმრების წამიდან საათნახევრის განმავლობაში ვეკითხები, როდის დამარეკინებენ ჩემს შვილთან ან ჩემს ადვოკატთან. მანქანაში მეუბნებიან, როგორც კი მივალთ პოლიციის შენობაშიო, პოლიციის შენობაში მეუბნებიან ცოტა ხანშიო, ცოტა ხანში მეუბნებიან, ოქმს რომ შევადგენთ მერეო, ოქმს რომ შეადგენენ. მეუბნებიან ისევ ცოტა ხანშიო, ცოტა ხანში მეუბნებიან, რომ მიგიყვანთ იზოლატორში, იქ გექნებათ ერთი ზარის განხორციელების უფლებაო. ამ დროს მოდის ერთი პოლიციელი ადამიანი, ადამიანი, რადგან დანარჩენები აპიჩატპონგ ვირესეტაკულის ფილმების გმირებს ჰგვანან და მეუბნება, დარეკე ბავშვთან და მარეკინებს. 

ვირესეტაკული და მისი გმირები იხილეთ აქ → Apichatpong Weerasethakul  

ოქმს მოაწერეთ ხელი, თუ შეიძლება. როგორ გეკადრებათ?! მახსენდება, რომ სანამ ადვოკატს არ ვნახავ, არაფერზე ხელი არ უნდა მოვაწერო. ვერა, გენაცვალე, მაგაზე ხელს ვერ მოგიწერ, დამარეკინეთ ადვოკატთან და მერე, კი ბატონო. თქვენ უკვე ისარგებლეთ ერთი ზარის უფლებით, ამიტომ ადვოკატთან ვეღარ დარეკავთ. შევახსენე, რომ კანონს არღვევენ, მაგრამ არ აინტერესებთ, რადგან მათი ერთადერთი კანონი ბატონი ბიძინაა. 

შუალედებში სულ მეფიქრება, აზვირთებული ხალხის ნაკადი როგორ მოემართება კახეთის გზატკეცილისკენ ჩემ დასახსნელად, შეძახილებით - „თავისუფლება ნინია კაკაბაძეს“. ამ დროს ერთი უტყვი ისევ მომმართავს, ქალბატონო ნინო, (ღმერთო, ისევ ნინო!) თქვენი ჩანთა და ნივთები უნდა აღვწეროთ და დავლუქოთ. აღწერეთ და დალუქეთ. ტრანკვილიზატორს ჯერ არ უმოქმედია, როგორც სჩანს, ამიტომ ჩემი გული ფრიალს იწყებს. სანამ დალუქავთ-მეთქი, ანაპრილინი მიდევს მანდ და უნდა დავლიო. არ შეიძლება. ამ სიტყვებს ქართულად ამბობენ, მაგრამ მათ ორიგინალ ენაზე მესმის - Не положено.  

- რატომ?
- არ შეიძლება. 
- რატომ არ შეიძლება? 
- არ შეიძლება. Не положено!

არ ვწყვეტ ერთი აბი ანაპრილინის მოთხოვნას. ნახეთ და თუ გინდათ, პულსი გამისინჯეთ, გული მაქვს აჩქარებული და თან მიფრიალებს კიდეც. არ შეიძლება, ქალბატონო ნინო. (ღმერთო, ისევ ნინო!) თუ გინდათ, სასწრაფოს გამოვიძახებთ და ის დაგალევინებთ, რაც საჭიროა. გამოიძახეთ. სადღაც 20 წუთში მოდის სასწრაფო. წნევას მიზომავს და 140/110-ზე მაქვს, როდესაც ჩემი ნორმა 90/60-ზეა. ეუჰ, ვიფიქრე, არაა ჩემი საქმე კარგად. ეს ოხერი ბიძინაც, ყველაზე საზიზღარი მმართველი, მაინც და მაინც ამ ასაკში უნდა დამწეოდა, ხომ?! რა ენერგიული და უპრობლემო ვიყავი მიშას დროს. ძალიან მაღალია 140. ეტყობა, მაინც ვნერვიულობ. 

- რამე დამამშვიდებელი ხომ არ გაქვთ კიდევ? - მივმართავ სასწრაფოს ექიმს.
- კი, კორსიზი გვაქვს. 
- რა კორსიზი, ქალბატონო, კორსიზს ყურში ვიწვეთებ. ნახევარი აბი ტრანკვილიზატორი დალეული მაქვს და უთხარით, ის მეორე ნახევარიც დამალევინონ. 

მოკლედ, ექიმის ხელით დამალევინეს ანაპრილინიც და ტრანკვილიზატორიც. აწი აღარაფრის მეშინია, ანუკაც აქ არის, მარტო არ ვარ, ტრანკვილიზატორი დალეული მაქვს, ანაპრილინიც დავაყოლე და აწი კი მომერევა ძილი. ცოტა ხანში წნევა ჩამოდის 110-ზე და სასწრაფოც მიდის.   

ცოტა ხანი ისევ ვსხედვართ. არ ვიცი, რას ველით, ამიტომ ვიწყებ პოლიციელებთან საუბარს. ვუხსნი, რომ ეს კანონები უკანონოა, რომ ჩვენ დასაპატიმრებლად მიიღეს. ვცდილობ, გული ავუჩუყო იმ მამაცობით, რასაც ყოველდღე თავად უყურებენ რუსთაველის გამზირზე, მერე ვუყვები, რომ სამკურნალოდ ვეღარ ვივლით ევროპაში, რომ მხოლოდ მინსკში და რუსეთში შეგვეძლება დასვენება. ამ დროს ანუკა ერთვება დიალოგში: 

- და განათლების რეფორმაზე რას ფიქრობთ? აი, მე ყველაზე მეტად ეგ მაღელვებს, რას ფიქრობთ ამაზე??? 

- ანუკა, გენაცვალე, რა განათლების რეფორმა და აპიჩატპონგ ვირესეტაკულის შემოქმედება. მაცალე. ვაგრძელებ ღარიბაშვილის და მისი გუნდის წევრების ოქროს ზოდებზე საუბარს, რომელსაც 13 წლის მანძილზე მათ, ანუ პოლიციელებს და მე მპარავდნენ. 

რაღაც ეტაპზე ვხვდები, რომ ტყუილად ვირჯები და ვჩუმდები, თან ტრანკვილიზატორმაც აშკარად დაიწყო მოქმედება. ახლა უკვე ვნატრობ იზოლატორის ლოგინზე, რომელსაც არც თუ ისე მიმზიდველად ახასიათებენ, მაგრამ არ ვჩივი. 

მოკლედ, იზოლატორისკენ გამგზავრებამდე მხოლოდ ჩემი პირადი ნივთების დალუქვა დარჩა. მოიტანეს ფაილი, დიდი ძაფი და დაიწყეს: 

- ხელის კრემი, გასაღები, ტუჩსაცხი 1, ტუჩსაცხი 2. 

- სჯობს, მაინც დააკონკრეტოთ-მეთქი, ერთი ტუჩსაცხი კოსმეტიკურია, მეორე - ჰიგიენური. უზუსტობა არ გაიპაროს. 

- კარგით. ამას რა ჰქვია? დაწერე: ბარათების ჩასადები ჩანთა, ან საფულე. მეც არ ვიცი, ამას რა ქვია, ამიტომ ვერ ვეხმარები. 

- სველი ხელსახოცი - ამბობს ერთი პოლიციელი. მეორე პოლიციელი, რომელსაც ხელში უჭირავს ხელსახოცი, პასუხობს - მშრალია. დავწეროთ: გამშრალი სველი ხელსახოცი. 

- არასდროს ყოფილა ეგ ხელსახოცი სველი, მშრალია, მშრალი - ვკარნახობ მე. 

- კარგით. წერენ: მშრალი ხელსახოცი. კანფეტი 1,2,3 ითვლის. 

- რაშია იცით საქმე - ისევ ვერთვები -  მაინც სჯობს დააკონკრეტოთ - ეს 2 კანფეტი სამკურნალოა, ევკალიპტს შეიცავს და ყელის სიმშრალეს შველის. ეს ერთი ცალი შოკოლადია, ე.წ. გრილიაჟი. შუშის თვალები მიცქერენ. შემდეგ წერს: ერთი შოკოლადი, 2 კანფეტი. 

- ისე, მაგ შოკოლადს თუ მომცემთ, ბარემ შევჭამ, ცოდოა მაგის დალუქვა. ნაჭამი ვიქნები და აღარ დამჭირდება იზოლატორში არაფერი ხვალ დილამდე. 

- არ შეიძლება. Не положено. 

- ჯანდაბა! 

ჩადეს ჩემი ნივთები და პატარა ჩანთა ფაილში, მოუკრეს თავი თეთრი ძაფით და ველით. ჯერ ანუკა უნდა გაიყვანონ. ამიტომ ჩხრეკენ, გახადეს ტყავის ქურთუკი და აღმოჩნდა, რომ ამ გადარეულ გოგოს მხოლოდ ერთი უსახელო მაისური აცვია შიგნით და სცივა. მეთქი-მივცემ, თუ შეიძლება ჩემს ჟაკეტს. მე თბილად მაცვია. პასუხი იგივეა: არ შეიძლება, Не положено. რატომ? გაჩხრიკეთ ეს ჟაკეტი და თქვენ მიეცით. რატომ არ შეიძლება?! ანუკა გაჰყავთ. ბარემ ერთად წავიდეთ-მეთქი, რად გინდათ ახლა ორი მანქანა და საპატრულო სისტემის გადატვირთვა. არ შეიძლება, Не положено.

ვზივარ და ვუყურებ. ვფიქრობ, რომ მოდის უკვე ხალხის ცუნამი ჩემ დასახსნელად. ვიცდი, ვიცდი და ბოლოს მეუბნებიან: თქვენთვის კარგი ამბავი გვაქვს, გათავისუფლებთ, ხვალ დილით ჩაინიშნება თქვენი სასამართლო პროცესი და უნდა გამოცხადდეთ. გაიგეთ, რომ ჟურნალისტი ვარ-მეთქი? გაგიბრაზდათ ხომ ბატონი ბიძინა? ხომ გაფრთხილებდით, რატომ არ დამიჯერეთ?! გამომეტყველება კვლავ შუშისაა. 

გაგაცილებთ გასასვლელამდე. ანუ სახლში არ წამიყვანთ? - არა. როგორ წავიდე? ეზოდან რომ გახვალთ, უკვე შეგიძლიათ თქვენი ტელეფონის ჩართვა და შეგიძლიათ, ტაქსი გამოიძახოთ. ახლა უკვე მე მაქვს გაოგნებისგან შუშის თვალები. კარგით. ვფიქრობ, რა ვიცი, იქნებ მოვიდეს ის ბრაზისგან აზვირთებული ხალხის ტალღა, ჩემ გათავისუფლებას რომ ითხოვს, მედიაც იქნება, ფოტოები, ვიდეოები, განათებები… ხოდა არა უშავს, მანქანაც ეყოლება ვინმეს და გავყვები. 

მიმაცილა ერთ-ერთმა ზომბმა გასასვლელამდე. ღამის 12 საათია. გამოვედი კახეთის გზატკეცილზე, ბნელა, მანქანებიც კანტიკუნტად დადიან, ჯერ საერთაშორისო ფრენებისთვისაც ადრეა, აეროპორტში მიმავალმა ხალხმა მაინც რომ დამინახოს, რა ამაყად ვტოვებ პოლიციის შენობას. ვრთავ ტელეფონს, ვიძახებ ტაქსის, 7 წუთში მოვაო. 7 წუთის განმავლობაში მაინც ვიყურები აქეთ-იქით, იქნებ, ვინმე, სადმე… ჩემ თვალწინ ეკრანზე მიდის სხვა პატიმრების გათავისუფლების კადრები: „ბო-ლო-მდეე!“ რომ ჰყვირიან, მღერიან, ხალხი ტაშს უკრავს, ყვავილებს აძლევს… 

ტაქსი მოვიდა, ეს მეტყვის-მეთქი - გათავისუფლებას გილოცავთ, ქალბატონო ნინია. ვჯდები ტაქსიში და მესმის მძღოლის ხმა: „რა გვიან ამთავრებთ სამსახურს, ქალბატონო“. 


ბლოგში გამოთქმული მოსაზრებები ეკუთვნის ავტორს და შეიძლება არ ასახავდეს რედაქციის პოზიციას.