მოვლენის მნიშვნელობამ და საზოგადოებრივმა ინტერესმა პირად ცხოვრებაში შეჭრის ფაქტი გადაწონა, ამიტომ სიუჟეტში, რომელშიც გარდაცვლილის მგლოვიარე ახლობელი აჩვენეს, ქარტიის მე-10 პრინციპი არ დარღვეულა.

ეს გადაწყვეტილება საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭომ რუსთავი 2“-ის ეთერში გასული სიუჟეტის - „რატომ ხოცავთ ხალხს“ საქმეზე მიიღო. მასალა ტყიბულში, მინდელის შახტში მომხდარ ტრაგედიას ეხებოდა. აღნიშნულ სიუჟეტზე ქარტიის საბჭოს სალომე ბელქანიამ მიმართა, მასალაზე პასუხისმგებლობა კი “რუსთავი 2-ის” საინფორმაციო სამსახურის უფროსმა ნოდარ მელაძემ აიღო.

2018 წლის 5 აპრილს ტყიბულში 6 მეშახტე დაიღუპა. კურიერში გასული სიუჟეტი ერთ-ერთი გარდაცვლილი მეშახტის მგლოვიარე დის მძიმე ემოციური მდგომარეობის კადრებს ასახავდა.

განმცხადებელი სალომე ბელქანია მიიჩნევდა, რომ აღნიშნული სიუჟეტით ადამიანის პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობა და, შესაბამისად, ქარტიის მეათე პრინციპი დაირღვა. ამ პრინციპის თანახმად, „ჟურნალისტმა პატივი უნდა სცეს ადამიანის პირად ცხოვრებას და არ შეიჭრას პირად ცხოვრებაში, თუ არ არსებობს განსაკუთრებული საზოგადოებრივი ინტერესი.“

„ბუნებრივია, თავად ფაქტს მაღალი საზოგადოებრივი ინტერესი აქვს, თუმცა არა პანაშვიდს, რომელიც ამ კადრებშია ნაჩვენები“, - აცხადებდა სალომე ბელქანია და აღნიშნავდა, რომ სიუჟეტი მხოლოდ შოუს დადგმასა და რეიტინგზე ზრუნვას ემსახურებოდა.

როგორც გადაწყვეტილებაში ვკითხულობთ, საქმის განხილვისა და გადაწყვეტილების მიღებისას ქარტიის საბჭომ რამდენიმე მნიშვნელოვანი გარემოება გაითვალისწინა:

• მოვლენის მნიშვნელობა - სიუჟეტი ეხებოდა სერიოზულ პრობლემას - შრომით ადგილებზე დასაქმებულების გარდაცვალების გახშირებულ ფაქტებს. განსაკუთრებით მწვავედ დგას ეს საკითხი ტყიბულში, სადაც თითქმის ყოველ წელს საწარმოო პროცესში იღუპებიან დასაქმებულები.
  
  
• სიუჟეტის გადაღების ადგილი - პირი მის მძიმე ემოციურ მდგომარეობას გამოხატავდა ქუჩაში, საჯარო ადგილას, ათეულობით მოქალაქის, მათ შორის მედიის წარმომადგენლების თანდასწრებით. შესაბამისად, ასეთი ადგილი დაცვის უფრო ნაკლები სტანდარტით ხასიათდება, ვიდრე უშუალოდ პირადი სივრცე.
  
  
• მონაწილე პირები - სიუჟეტში ასევე ჩანს, რომ ადგილზე იმყოფება იმ დროისათვის ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების მინისტრი დიმიტრი ქუმსიშვილი. შესაბამისად, საზოგადოებისათვის მნიშვნელოვანი იყო სცოდნოდა მინისტრის რეაქციები, დამოკიდებულება ამ ტრაგიკულ ფაქტთან დაკავშირებით.
  
  
• მგლოვიარე პირის მოწოდებები - აღსანიშნავია, რომ მგლოვიარე პირის ემოციები და განცხადებები აღწერდა არა მხოლოდ მის პირადულ, არამედ ანალოგიურ მდგომარეობაში მყოფი ადამიანების დამოკიდებულებას და შეიცავდა პრეტენზიებს.
  
  
• ემოციური მდგომარეობის ჩვენება - ცხადია, ემოციური მდგომარეობის ჩვენება არ უნდა იყოს ჟურნალისტის თვითმიზანი და არაგონივრულად არ უნდა შეიჭრას პირის პირად ცხოვრებაში, მაგრამ თუ სხვა გარემოებების ერთობლიობით პრობლემის მთელი სიცხადე სწორედ პირის პირადი ტრაგედიის ჩვენებით წარმოჩინდება, მედიამ უარი არ უნდა თქვა მის ჩვენებაზე მხოლოდ იმ მიზეზით, რომ ის მძიმე საყურებელი იქნება აუდიტორიისთვის.

ამ ფაქტორებიდან გამომდინარე კი საბჭომ იმსჯელა და დაადგინა, რომ აღნიშნულ სიუჟეტში ქარტიის მეათე პრინციპი არ დარღვეულა.

„საბჭო მიიჩნევს, რომ ყოველივე აღნიშნულიდან გამომდინარე განსახილველ შემთხვევაში არსებობდა განსაკუთრებული საზოგადოებრივი ინტერესი. პირის პირადი ემოციების ჩვენებით ცხადად და რეალურად წარმოჩინდა ერთის მხრივ ტრაგიკული შედეგები, რასაც წლების განმავლობაში მოუგვარებელი შრომითი უსაფრთხოების პრობლემა იწვევს და მეორეს მხრივ, ნათელი გახდა, რომ არც ხელისუფლებას არ აქვს რეალური და ქმედითი პასუხი მოქალაქის ბრალდებებზე,“ - აღნიშნულია საბჭოს გადაწყვეტილებაში.

იხილეთ ის საქმეები,რომლებზეც საბჭომ დაადგინა მე-10 პრინციპის დარღვევა

გაეცანით ქარტიის საბჭოს შემადგენლობას

9 ნოემბერს სოციალურ ქსელში 2008 წლის აგვისტოს ომის შემსწავლელი კომისიის ვიდეოს ფრაგმენტი გავრცელდა, რომელშიც საქართველოს ყოფილი პრეზიდენტი მიხეილ სააკაშვილი ცხინვალის რეგიონში სამხედრო მოქმედებების წარმოების გადაწყვეტილების მიღებაზე საუბრობს.

ვიდეოს ტექსტი - მიხეილ სააკშვილი: “კითხვაზე - განვახორციელეთ თუ არა ჩვენ სამხედრო მოქმედებები აგვისტოს დასაწყისში, იმისათვის, რომ აგვეყვანა კონტროლქვეშ ცხინვალი და ის ადგილები სამხრეთ ოსეთის, რომლესაც ჩვენ ვერ ვაკონტროლებდით, მე ადრეც ღიად ვაცხადებდი და ახლაც ვაცხადებ, რომ დიახ, ჩვენ მივიღეთ გადაწყვეტილება, რომ გვეწარმოებინა სამხედრო მოქმედებები ცხინვალის რეგიონში, ჩვენ მივიღეთ ეს გადაწყვეტილება”.

მალევე ჯერ imedinews.ge გამოჩნდა ახალი ამბავი სახელწოდებით - “სააკაშვილი: ჩვენ დავიწყეთ სამხედრო მოქმედებები ცხინვალის რეგიონში”. საღამოს კი, ტელეკომპანია "იმედმა" მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში ამ თემას თითქმის 7-წუთიანი სიუჟეტი მიუძღვნა.

გადაცემის ე.წ. პრომოდან გავიგეთ, რომ გამოშვებაში 2008 წელთან დაკავშირებით მიხეილ სააკაშვილის აღიარებას ვნახავდით.

წამყვანების ტექსტი

“სააკაშვილის აღიარება, რომელიც ყველას კარგად ჰქონდა დავიწყებული და დღემდე არ იძებნებოდა. ყოფილი ხელისუფლების მცდელობით, ომთან დაკავშირებული ყველა მნიშვნელოვანი პოლიტიკური განცხადება წაშლილია და აღარ არსებობს. ეს ვიდეომასალა 2008 წლის ნოემბერშია გადაღებული. აგვისტოს ომის შემსწავლელი კომისიის სხდომაზე, ყოფილი პრეზიდენტი პირდაპირ ამბობს, რომ მან და მისმა ხელისუფლებამ განახორციელეს საბრძოლო მოქმედებები, იმისთვის, რომ აეყვანათ კონტროლქვეშ ცხინვალი და სამხრეთ ოსეთის ის ადგილები, რომელსაც საქართველოს ხელისუფლება ვერ აკონტროლებდა”, - ასე დაიწყო თემის წარდგენა “ქრონიკის” ერთ-ერთმა წამყვანმა

შემდეგ კი მისმა კოლეგამ განაგრძო: “დღეს კიდევ ერთხელ გაგახსენებთ, რომ ეს აღიარება საქართველოს მოსახლეობამ ჯერ კიდევ 2008 წელს მოისმინა. დღეს ეს ვიდეო სოციალურ ქსელში გავრცელდა, მაგრამ მალევე წაიშალა, თუმცა მომხმარებლებმა მისი გავრცელება მაინც მოასწრეს. ამ სიტყვებს მიხეილ სააკაშვილი და მისი პრეზიდენტობის კანდიდატი დღეს უკვე აღარ იმეორებენ”.

სიუჟეტის აქცენტები

სიუჟეტის დასაწყისში ჟურნალისტი განმარტავს, რომ “ვინ დაიწყო აგვისტოს ომი?” - ეს თემა კვლავ გააქტიურდა მას შემდეგ, რაც სოციალური ქსელში ვიდეო გავრცელდა. ამბობს რაზეა საუბარი გავრცელებულ ვიდეოში და ამატებს, რომ ვიდეოს გავრცელების შემდეგ, “ნაცინალური მოძრაობა” თავის მართლების რეჟიმში იყო, “ქართული ოცნება” კი ყოფილი მთავარსარდლის პასუხისმგებლობის საკითხზე საუბრობდა.

სიუჟეტიდან გავიგეთ, რომ ვიდეო სოციალურ ქსელში 9 ნოემბერს, დილით გავრცელდა, მოგვიანებით კი გაქრა, თუმცა მომხმარებლებმა მისი გავრცელება მაინც შეძლეს. ავტორის თქმით, საკითხი სოციალურ ქსელში მთავარი განხილვის საგანი იყო.



მასალაში ვიდეოს ფრაგმენტი რამდენჯერმე გამეორდა, რის შემდეგაც ჟურნალისტმა ხაზგასმით აღნიშნა, რომ “ის, რასაც დღეს მიხეილ სააკაშვილი აღარ ამბობს, 2008 წელს აღიარა”. მისივე თქმით, ამ საკითხზე ყოფილმა პრეზიდენტმა ომის შემსწავლელ კომისიაზე კითხვა თავად დასვა და თავადვე უპასუხა, რასაც კვლავ ვიდეოს ფრაგმენტი მოჰყვა.

სიუჟეტში სააკაშვლის აღიარების კონტექსტი საზოგადოებრივი აზრის გამოკითხვებითა და Facebook-ის პოსტებით გრძელდება, სადაც მიხეილ სააკაშვილი უარყოფით კონტექსტია წარმოჩენილი. ეს მაშინ როდესაც, თავად “იმედის” მიერ გავრცელებულ ამბავს სოციალურ ქსლეში არხის მიმართ არაერთი მოქალაქის უარყოფით რეაქცია და კრიტიკული შეფასება მოჰყვა.

ამის შემდეგ მასალაში არჩევნების თემა შემოდის: “ის, რასაც მიხეილ სააკაშვილი ამ ვიდეოში ამბობს, 10 წლის შემდეგ მისი და მისი გუნდის მთავარი კომპრომატია ხელისუფლების მიერ მხარდაჭერილი კანდიდატის წინააღმდეგ. მიხეილ სააკაშვილის ეს განცხადება 2008 წელს პირდად მოისმინა გრიგოლ ვაშაძემ, ის ლიდერის ნათქვამის გამართლებას დღეს ცდილობს”, - განმარტავს ჟურნალისტი, რასაც თავად გრიგოლ ვაშაძის კომენტარი მოსდევს. ვაშაძე ამბობს, რომ “მიხეილ სააკაშვილმა სამხედრო მოქმედებები დაიწყო, როგორც პასუხი იმ აგრესიაზე, რომელიც პირველი აგვისტოდან უკვე შეუწყვეტელ ხასიათს ღებულობდა”.

სიუჟეტში ასევე მოვისმინეთ ჟურნალისტის შეფასება, რომ “სამხედრო მოქმედებების არასწორ გათვლას მეტი ტერიტორიების დაკარგვა, გარდაცვლილი მოქალაქეები და დევნილების ახალი ტალღა მოჰყვა”. ნათქვამს მმართველი გუნდის წევრების კომენტარები მოსდევს, - ისინი აგვისტოს ომთან მიმართებით სრულ პასუხისმგებლობას ყოფილ ხელისუფლებას და მიხეილ სააკაშვილს აკისრებენ.

სიუჟეტის ავტორი ამბობს, რომ წინასაარჩევნო პერიოდში ექსპრეზიდენტი ევროპიდან განსაკუთრებით აქტიურობს, თუმცა აგვისტოს ომთან დაკავშირებით მისსავე განცხადებაზე ამ დრომდე არაფერი უთქვამს.

ყოფილი პრეზიდენტის პასუხი

ყოფილი პრეზიდენტი გავრცელებულ ვიდეოს Facebook-ის საკუთარ გვერდზე მოგვიანებით გამოეხმუარა. ამ დროს იმედის მთავარი საინფორმაციო გამოშვება უკვე დასრულებული იყო.

რაც მასალაში არ მოხვდა

იმედის მიერ მომზადებული სიუჟეტი მთლიანად აგვისტოს ომის დაწყებასთან დაკავშირებით ყოფილი პრეზიდენტის მიხეილ სააკაშვილის აღიარებაზე იყო დაფუძნებული, რომელიც ვრცელი ვიდეოს მხოლოდ რამდენიმეწამიან ფრაგმენტს ეფუძნებოდა. 

ამასთან, იმედის წამყვანებმა არაერთხელ გაუსვეს ხაზი, რომ “[წინა] ხელისუფლების მცდელობით, ომთან დაკავშირებული ყველა მნიშვნელოვანი პოლიტიკური განცხადება წაშლილია და აღარ არსებობს”, არადა ომის შემსწავლელი კომისიის სტენოგრამულ ჩანაწერს კონკრეტული გამოცემების არქივი დღემდეე ინახავს. მაგალითად, სააკაშვილის დაკითხვის სრული ტექსტი იძებნება საიტზე Civil.ge. მოგვიანებით, ტექსტის ვრცელი ვიდეოჩანაწერი ყოფილმა პრეზიდენტმა თავადაც გაავრცელა.

ტექსტის სრული ვერსიიდან ჩანს, რომ მიხეილ სააკაშვილი ცხინვალის რეგიონში სამხედრო მოქმედებების დაწყებაზე ნამდვილად საუბრობს, თუმცა ის იქვე ამბობს, რომ “ეს იყო მძიმე გადაწყვეტილება, რომელიც როკის გვირაბთან “რუსეთის არმიის ასობით ტანკის” გამოჩენას და საქართველოს მიერ კონტროლირებადი სოფლების “ინტენსიურ დაბომბვას” მოჰყვა. შესაბამისად, ყოფილი პრეზიდენტი ხელისუფლების მიერ ომის დაწყებას კი არ აღიარებს, არამედ ქართული მხარის მხრიდან რუსული სამხედრო აგრესიის საპასუხო რეაქციაზე მიუთითებს.

კონკრეტული მაწყებლის მიერ აღნიშნული ვიდეოს კონტექსტის გარეშე, მხოლოდ პატარა ფრაგმენტის გაშვება, არხის მიერ ფაქტით ცალსახა მანიპულაციაზე, შინაარსის დამახინჯებასა და მაყურებლის განზრახ შეცდომაში შეყვანის მცდელობაზე მიუთითებს.

იმედის გარდა ვინ როგორ/ან არ გააშუქა ეს თემა 

ამ თემაზე მასალა მაუწყებლებიდან, იმედის გარდა, მხოლოდ საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა მოამზადა.

საზოგადოებრივი მაუწყებელი ამბავს მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში ე.წ. კადრ-სინქრონით გამოეხმაურა. წამყვანის ტექსტს, რომელშიც ის ამბობს, რომ სოციალურ ქსელში გავრცელებულ ვიდეოში ყოფილი პრეზიდენტი “აცხადებს, რომ ცხინვალის რეგიონში სამხედრო მოქმედებების წარმოების გადაწყვეტილება მან მიიღო”, მხოლოდ ვიდეო და ქართული ოცნების დეპუტატის დიმიტრი ცქიტიშვილის კომენტარი მოსდევს. ცქიტიშვილი ყოფილი ხელისფლების ბრალეულობაზე საუბრობს.

ამბავი ვერ მოხვდა ტელეკომპანია პირველისა და რუსთავის 2-ის მთავარ საინფორმაციო გამოშვებებში.

10 ნოემბერს, როდესაც რუსთაველის გამზირზე კარვების დადგმის აკრძალვის გამო ზაზა სარალიძის და მალხაზ მაჩალიკაშვილის სოლიდარობის აქცია მიმდინარეობდა, ტელეკომპანია “იმედის” გადაცემა “ქრონიკაში” სტუმრად იმყოფებოდა თბილისის მერი კახა კალაძე, რომელთანაც ინტერვიუ ამ თემაზე საუბრის გარეშე დასრულდა.

წინა დღეს, 9 ნოემბერს თბილისის მერმა კახა კალაძემ ზაზა სარალიძეს და მალხაზ მაჩალიკაშვილს, რომლებიც საკუთარი შვილების მკვლელების დასჯას ითხოვენ, პარლამენტის წინ ჯდომის ნაცვლად აქციის ჩატარებისთვის სხვა ადგილის მოძებნისკენ მოუწოდა, ვინაიდან იქ საახალწლო ნაძვის ხე უნდა დაიდგას. ამის შემდეგ სარალიძისა და მაჩალიკაშვილის სოლიდარობის აქცია არასამთავრობო ორგანიზაციებმა დააორგანიზეს და 10 ნოემბერს ზუსტად იმ დროს, როდესაც “ქრონიკას” კახა კალაძე სტუმრობდა, პარლამენტის წინ შეიკრიბნენ და კავების გაშლაც დაიწყეს. თუმცა, პოლიციამ ამ კარვების შეტანის შეზღუდვაც სცადა, რასაც გაწევ-გამოწევა მოჰყვა. ამ ინცინდენტში სარალიძემ კახა კალაძე დაადანაშაულა. 

მიუხედავად ამ წინაისტორიისა და პარალელურად მიმდინარე ამებებისა, წამყვანს, თეა სიჭინავას ამ თემაზე თბილისის მერისთვის კითხვა არ დაუსვამს. ამის ნაცვლად დაინტერესდა კალაძის მოსაზრებით მიხეილ სააკაშვილის მიერ 2008 წლის აგვისტოში საბრძოლო მოქმედებების შესახებ, ჰკითხა თუ როგორ მიმდინარეობს ხელისუფლების მზადება მეორე ტურისთვის, შეაფასებინა საპრეზიდენტო კანდიდატის, გრიგოლ ვაშაძის განცხადება, გამარჯვების შემდეგ დემონსტრაციის გამართვის შესახებ. მთელი ინტერვიუ კახა კალაძემ ნაციონალურ მოძრაობის კრიტიკის, თბილისის მერიის და ქართული ოცნების გეგმებზე საუბრისთვის გამოიყენა.

იმედისგან განსხვავებით აქცია პირდაპირ ეთერში ჰქონდათ ტვ პირველსა და რუსთავი 2-ს, რომლებმაც სამაუწყებლო ბადე ამ ამბის გასაშუქებლად შეცვალეს.

საზოგადოებრივი მაუწყებლის საინფორმაციო გამოშვების წამყვანმა მარიამ ვაშაძემ წვეულებების ორგანიზატორი კომპანიის “მარმენიოს” საიმიჯო კლიპში მიიღო მონაწილეობა. ვიდეორგოლში, რომელიც კოპმანიის Facebook-ის ოფიციალურ გვერდზე გამოქვეყნდა, საზოგადოებრივი მაუწყებლის წამყვანი კომპანიის ერთ-ერთი დამკვეთის როლში გვევლინება.

"მაუწყებლობის შესახებ" კანონში აღნიშნულია, რომ "იკრძალება ახალი ამბების, საზოგადოებრივ-პოლიტიკური და წინასაარჩევნო დებატების პროგრამის წამყვანის ან ჟურნალისტის ნებისმიერი სახით მონაწილეობა რეკლამაში ან ტელეშოპინგში". მართალია კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის განმარტებით, ეს ნორმა მხოლოდ სამაუწყებლო რეკლამაში მონაწილეობაზე ვრცელდება, მაგრამ საინფორმაციო გადაცემის წამყვანის ნებისმიერი ტიპის რეკლამაში მონაწილება წინააღმდეგობაში მოდის ეთიკურ პრინციპებთან.

ამის შესახებ საუბარია ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ ჟურნალისტთა ინტერესის კონფლიქტზე მომზადებულ სახელმძღვენელო წესებშიც, სადაც აღნიშნულია :“ახალი ამბებისა და საზოგადოებრივ პოლიტიკურ თემატიკაზე მომუშავე ჟურნალისტები არ უნდა მონაწილეობდნენ რაიმე პროდუქტის რეკლამაში, ანდა პრომოუშენში”.

ამგვარი სტანდარტის მიზანია არ შეილახოს მაუწყებლის რეპუტაცია და როდესაც არხს წამყვანის მიერ რეკლამირებული პროდუქტის შესახებ რაიმე ტიპის მასალის მომზადება მოუწევს, აუდიტორიამ ეჭვქვეშ არ დააყენოს მისი მიუკერძოებლობა”.

6 ნოემბერს, რუსთავი 2-ის მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში ძალადობის არასრულწლოვანი მსხვერპლის არაპირდაპირი იდენტიფიცირება მოხდა. როგორც „კურიერის“ მიერ მომზადებული სიუჟეტიდან ირკვევა, 15 წლის გოგო რამდენიმე თვის წინ ჯერ გააუპატიურეს, შემდეგ კი იგი სკოლის ადმინისტრაციის, თანასკოლელებისა და ნაცნობების მხირდან ფსიქოლოგიური ძალადობის მსხვერპლი გახდა. არასრულწლოვანმა ხუთჯერ სცადა თავის მოკვლა.

სიუჟეტში არ მომხდარა არც ძალადობის მსხვერპლის და არც სავარაუდო დამნაშავის პირდაპირი იდენტიფიცირება. ასევე არ მომხდარა მსხვერპლის მშობლისა და დანაშაულის ჩადენის ადგილის იდენტიფიცირება. თუმცა, ჟურნალისტმა სიუჟეტში გამოიყენა სკოლის გარე პერიმეტრის კადრები, შემდეგ კი გამჟღავნდა სკოლის დირექტორის სახელი და გვარი, მისი კომენტარი დაუფარავად გავიდა ეთერში. აღნიშნული შესაძლებელს ხდის, რომ მოხდეს იმ სკოლის იდენტიფიცირება, სადაც ძალადობის მსხვერპლი და როგორც ირკვევა, სავარაუდო დამნაშავე სწავლობენ. აღსანიშნავია, რომ სავარაუდო დამნაშავეც ასევე არასრულწლოვანია.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებულ ბავშვთა საკითხების გაშუქების  სახელმძღვანელო წესებში ვკითხულობთ, რომ ძალადობის მსხვერპლი ბავშვის შემდგომი ტრავმის, სტიგმატიზებისა და გარიყვის თავიდან აცილების მიზნით, ძალდობის მსხვერპლი ბავშვი ისე უნდა დაიფაროს, რომ მისი იდენტიფიცირება ვერ მოხდეს. იმავე დოკუმენტის მიხედვით, ბავშვის სახის დაფარვა მისი სრულად არაიდენტიფიცირებისთვის საკმარისი არ არის, ხშირად მისი ამოცნობა შესაძლებელია გარემოს აღწერით, ან სხვა რესპონდენტების იდენტიფიცირებით. ეს ეხება არა მხოლოდ მსხვერპლის საცხოვრებელ გარემოს, არამედ იმ დაწესებულებასაც, სადაც იგი სწავლობს.

ამერიკულმა ყოველდღიურმა გაზეთმა „ჰიუსტონის ქრონიკამ“ დაადასტურა, რომ ჟურნალისტი მაიკ ვორდი წლების განმავლობაში არაიდენტიფიცირებულ წყაროებს იყენებდა. 2014 - 2018 წლებში ამ რეპორტიორის სახელით გამოქვეყნებულ 744 სტატიაში დასახლებული 275 წყაროდან მხოლოდ 103 იდენტიფიცირება მოხერხდა გამოცემის მიერ ჩატარებული მოკვლევის შემდეგ.

როგორც გაზეთმა განაცხადა, ჩახსნიან 8 მასალას, რომლებიც ძირითადად ეყრდნობოდა კონკრეტულ გმირებს და ციტატებს, რომელთა პოვნა და გადამოწმება ვერ მოხერხდა. ქრონიკის აღმასრულებელმა დირექტორმა ნენსი ბარნსმა თქვა, რომ გაზეთის სარედაქციო შენიშვნაში გამოაქვეყნებენ იმ მასალების სიას, სადაც წყაროების დადასტურება ვერ შეძლეს.

როგორც ქრონიკამ 8 ნოემბერს დაწერა, სარედაქციო გუნდი ცდილობდა ეპოვა 275 რიგითი ტეხასელი, რომლის ციტატაც მოყვანილი იყო მასალებში. მათი 44% (122 ადამიანი) ვერ იპოვეს. „შეუძლებელია იმის მტკიცება, რომ ეს ხალხი არ არსებობს, თუმცა, ფართო კვლევა-ძიების შემდეგ გუნდმა ვერ შეძლო მათი პოვნა. დღეს არსებული ონლაინ ჩანაწერების ეპოქაში, რომელიც მოიცავს საკუთრების მფლობელებსა და სასამართლოს დოკუმენტებს, ყველას პოვნა არის ადვილად შესაძლებელი“, - აღნიშნავს რედაქცია.

მაიკ ვორდის მასალების შესახებ მოკვლევა ოქტომბრის თვეში დაიწყო. მაშინ გაზეთის რედაქტორები მას სტატიების წყაროებთან დაკავშირებული კითხვების გამო დაუპირისპირდნენ. ამის შემდეგ ვორდმა გამოცემა დატოვა.

„ქრონიკამ“ შემთხვევითი შერჩევის პრინციპით სხვა რეპორტიორების მასალების წყაროებიც გადაამოწმა და ყველას იდენტიფიცირება ადვილად შეძლეს.

წყარო: imediaethics.org

ტელეკომპანია Fox News, რომელიც ტრამპისადმი განსაკუთრებული ლოიალობით გამოირჩევა, პრეზიდენტის ადმინისტრაციის წინააღმდეგ ფედერალურ სასამართლოში CNN-ის შეტანილი სარჩელის სასარგებლოდ, „სასამართლოს მეგობრის“ მოსაზრებას წარადგენს.

გასულ კვირას, ტრამპის ადმინისტრაციამ CNN-ის კორესპონდენტს, ჯიმ აკოსტას გაუუქმა აკრედიტაცია, რომლითაც რეპორტიორს თეთრ სახლში შესვლის უფლება ჰქონდა. აკრედიტაციის გაუქმება აკოსტასა და ტრამპს შორის პრეს-კონფერენციაზე მომხდარ შეკამათებას მოყვა. სწორედ აღნიშნულ გადაწყვეტილებას ასაჩივრებს CNN ფედერალურ სასამართლოში.

„Fox News მხარს უჭერს CNN-ს თავის სამართლებრივ მცდელობაში, დაიბრუნოს თეთრი სახლის რეპორტიორის პრესის აკრედიტაცია. ჩვენ ვგეგმავთ რომ წარვადგინოთ სასამართლოს მეგობრის მოსაზრება სასამართლოში“, - აღნიშნა Fox News-ის პრეზიდენტმა ჯეი ვოლასმა 14 ნოემბერს გავრცელებულ განცხადებაში, - „უშიშროების სამსახურების მიერ თეთრ სახლში სამუშაოდ გაცემული საშვი ჟურნალისტებისათვის არასოდეს უნდა იქცეს იარაღად“.

“მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენ წინააღმდეგი ვართ იმ მზარდი ანტაგონისტური ტონსა, რომელიც პრეზიდენტსა და პრესის წარმომადგენლებს შორის ჩამოყალიბდა ბოლო ხანებში, ჩვენ მხარს ვუჭერთ თავისუფალ პრესას და ინფორმაციაზე წვდომასა და მიმოცვლას ამერიკელი ხალხისთვის“, - განაცხადა ვოლასმა.

ჯიმ აკოსტას აკრედიტაცია ადმინისტრაციამ მას შემდეგ გააუქმა, რაც ჟურნალისტმა უარი თქვა მიკროფონის მიცემაზე თეთრი სახლის ინტერნისათვის. თეთრმა სახლმა აკოსტას ბრალი დასდო ახალგაზრდა ქალისათვის ხელის არასათანადო შეხებაში და გაავრცელა ვიდეო, რომელიც არაერთი ანალიტიკოსის აზრით უხეშად იყო დამონტაჟებული და მასში ინტერნსა და ჟურნალისტს შორის კონტაქტის მომენტი გაზვიადებული იყო.

Fox News-თან ერთად CNN-ის მხადასაჭერად სასამართლოს მეგობრის მოსაზრების წარდგენასთან დაკავშირებით განცხადება გააკეთეს სხვა მედიებმაც, მათ შორის: Associated Press-მა, Bloomberg-მა, BuzzFeed News-მა, First Look Media-მ, Gannett-მა, NBC-მა, The New York Times-მა, Politico-მ, USA Today-მ და The Washington Post-მა.

მომზადებულია CBS News-ისა და Huffington Post-ის მიხედვით

2018 წელს პირველი მსოფლიო ომის დასრულების 100 წლისთავი აღინიშნება. 1914 წლის ივლისში დაწყებული ომი 1918 წლის 11 ნოემბერს, გერმანიის დანებებისა და დაპირისპირებულ მხარეებს შორის ზავის დადების შემდეგ დასრულდა. კაცობრიობის ისტორიაში ერთ-ერთი ყველაზე სასტიკი და სისხლიანი ომის დასრულება, იმდროინდელი გამოცემების მთავარი თემა იყო.

 

 

Chicago Daily Tribune

„დიდი ომი დასრულებულია“

The Seattle Stars

“მშვიდობა. დიდი მსოფლიო ომი დასრულებულია“

“რუსეთის პრეზიდენტმა ვლადიმერ პუტინმა, 2016 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებზე ზეგავლენის მოსახდენად, საინფორმაციო კამპანია შეუკვეთა. ის მიზნად ისახავდა, ერთი მხრივ საზოგადოების პოლარიზაციას, მეორე მხრივ კი დემოკრატი კანდიდატის, ჰილარი კლინტონის შესახებ მიზანმიმართული დეზინფორმაციის გავრცელებას“ - ეს არის ამონარიდი ამერიკის სადაზვერვო სააგენტოს (NIC) მიერ გამოქვეყნებული ანგარიშიდან.

The IRA (Internet Research Agency) იგივე „ტროლების ფერმა“, როგორც მას ხშირად უწოდებენ ხოლმე, რუსეთში, სანქტ-პეტერბურგში მდებარეობს. პირველად, ფართო საზოგადოებისთვის, მისი არსებობის შესახებ ნიუ იორკ ტაიმსის ჟურნალისტური გამოძიებით გახდა ცნობილი. მოგვიანებით, კი ფერმის არაერთი ყოფილი დასაქმებული დასავლურ მედიას უყვებოდა ტროლების ფერმაში მუშაობის სპეციფიკაზე. ამერიკის შეერთებული შტატების საპრეზიდენტო არჩევნებზე სწორედ ამ კომპანიასთან დაკავშირებული ე.წ. ტროლები ცდილობდნენ გავლენის მოპოვებას.

ფერმის 400 თანამშრომელს, ბლოგპოსტებისა და სტატიების მეშვეობით, კრემლის მესიჯების გავრცელება ევალება. სამუშაოს მნიშვნელოვანი ნაწილია, სოციალურ ქსელებში კომენტარებისა და პოსტების დაწერა. ტროლები აქტიურად იყენებენ მედიასაშუალებების კომენტარების ველებს, ამონტაჟებენ ვიდეოებსა და ფოტოებს და ავრცელებენ სხვადასხვა პლატფორმაზე, ამ საქმისთვის კი საშუალოდ, თვეში ხელფასის სახით დაახლოებით 700 დოლარს იღებენ.

აშშ-ს საპრეზიდენტო არჩევნების დროს, ფეისბუკის ცნობით, ტროლების ფერმიდან წამუსული ინფორმაცია სოციალურ ქსელებში 125-მა მილიონმა ადამიანმა ნახა. ტვიტერმა კი ფერმასთან დაკავშირებული 3,800 ექაუნთი აღმოაჩინა. მათივე ცნობით, ტროლებთან, საარჩევნო პერიოდში 1.4. მილიონ ადამიანს ჰქონდა ონლაინ-ინტერაქცია. არჩევნებამდე 10 კვირის განმავლობაში მათ მიერ 176 ათასი ტვიტი დაიწერა. ამჟამად, ექაუნთები დახურულია.

როგორც ფერმის ყოფილი თანამშრომლები დასავლურ მედიასთან ყვებიან, მათ არჩევნების დროს, ევალებოდათ სოციალურ ქსელებში არ გაემხილათ საკუთარი ვინაობა და ეპოსტათ ისე, თითქოს ამერიკის შეერთებული შტატების მოქალაქეები იყვნენ. The Moscow Times წერს, რომ თანამშრომლებს, შტატების შიდაპოლიტიკური სისტემის უკეთ გასაგებად, ცნობილი სერიალი House of Cards უნდა ენახათ, მათ ასევე აქტიურად უტარდებოდათ ინგლისური ენის გაკვეთილებიც. ტროლები ორ ცვლაში - დღისით და ღამით მუშაობდნენ, რათა რუსეთსა და შტატებს შორის დროში განსხვავებას, შეფერხება არ შეექმნა.

ვიტალი ბესპალოვი, ამ ფერმაში IT- სპეციალისტად მუშაობდა. ის NBC News-თან სამუშაო პროცესს ასე აღწერს:

„პირველ სართულზე პროფესიონალი ჟურნალისტები სხედან. მათ ჟურნალისტური პროდუქტის - სტატიების, ნიუსების შექმნა ევალებათ. მეორეზე ბლოგერები მუშაობენ. ხოლო მესამე და მეოთხე სართულზე მომუშავეების საქმე, სოციალურ ქსელებსა და სხვადასხვა საიტებზე კომენტარებისა და პოსტების დაწერაა, მარკეტინგის გუნდს კი ევალება, რომ ეს ყველაფერი კარგად შეფუთოს და სწორი სარეკლამო სტრატეგიით მიიტანოს მიზნობრივ აუდიტორიამდე“.

ამერიკის შეერთებული შტატების საპრეზიდენტო კამპანიის დროს, რუსული ტროლების მიერ ვრცელდებოდა ორი ტიპის ინფორმაცია: პირველი, რომელიც არსობრივად ყალბი ფაქტებისგან შედგებოდა და მეორე, რომელიც უფრო მეტად შეფასებებს მოიცავდა და გარკვეული ჯგუფების მობილიზაციას ისახავდა მიზნად.

ქეთლინ ჰოლ ჯეიმსონი, პენსილვანიის უნივერსიტეტის პროფესორია. მან შეისწავლა რუსული ტროლების გავლენა 2016 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებზე და გამოსცა წიგნი „როგორ დაეხმარნენ რუსი ჰაკერები და ტროლები პრეზიდენტს არჩევნების მოგებაში“. მედიაჩეკერს, ამერიკის სახელმწიფო დეპარტამენტის მიერ ორგანიზებული მედიატურის ფარგლებში, საშუალება ჰქონდა პენსილვანიის უნივერსიტეტში დასწრებოდა მის მოხსენებას.

„როცა რაიმე იდეოლოგიას პრინციპულად ეწინააღმდეგები და ამ დროს შენი სოციალური მედიის გვერდზე ხედავ ინფორმაციას, რომელიც მიზნად ამ იდეოლოგიის დისკრედიტაციას ისახავს, როგორც წესი არ უკვირდები იმას, რამდენად სწორია გავრცელებული ინფორმაცია, ვინ ავრცელებს მას, რა მიზანი აქვს და ა.შ. ასეთ დროს მომხმარებლების უმეტესობა, დაუფიქრებლად იწონებს ან აზიარებს ამგვარ პოსტებს. ეს ასე მუშაობს ყველა ქვეყანაში და ასე იმუშავა ამერიკის შეერთებული შტატების საპრეზიდენტო არჩევნების დროსაც“, - ამბობს ჯეიმსონი.

ჯეიმსონი თავის წიგნში აღწერს, როგორ ერეოდა კრემლი წინასაარჩევნო პროცესში. ფოკუსირება ტრამპის დღის წესრიგზე, კლინტონის და მისი მხარდამჭერების მარგინალიზაცია და სამიზნე აუდიტორიის ზუსტად განსაზღვრა - ეს იყო რუსული კამპანიის სამი ძირითადი ასპექტი.

„აქტიურად იქმნებოდა და ზიარდებოდა ფოტოპოსტები, ვიდეოები და ინტერნეტ თამაშებიც კი, რომლიც ამერიკულ საზოგადოებას ამცნობდა, რომ კლინტონი კორუმპირებულია, რომ მისი საინფორმაციო კამპანია ტერორისტების ფულით ფინანსდება და ა.შ. ამის პარალელურად, რუსული ტროლები ტრამპის დღის წესრიგს პოზიტიურად წარმოაჩენდენ. მიგრანტების დემონიზაცია, ვეტერანების მძიმე სოციალურ პრობლემებზე აქცენტირება, იარაღის ტარების უფლების მხარდაჭერა - ისინი სწორედ ამ ტიპის მესიჯებს ავრცელებდნენ, რაც ტრამპის დღის წესრიგის ზედმიწევნით გამეორება იყო“.


ჯეიმსონის თქმით, რუსეთიდან მომდინარე კამპანიის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ასპექტი, აუდიტორიის სწორად განსაზღვრა იყო. მოიწონე, თუ გინდა, რომ იესომ მოიგოს - ეს ფოტომონტაჟი ამგვარი მოწოდებით, აქტიურად ვრცელდებოდა სოციალურ ქსელებში. ჯეიმსონი ამბობს, რომ ასე, რუსული ტროლები აუდიტორიის ზუსტად იდენტიფიცირებას ცდილობდენ: „თუ დაალაიქებ ამ პოსტს, ნიშნავს, რომ დიდი ალბათობით, კონსერვატორი ქრისტიანი ხარ. შესაბამისად, იმ ადამიანებმა, ვინც კამპანიის უკან დგანან, ზუსტად იციან, რა ტიპის მესიჯები გამოუშვან სამომავლოდ შენთან, რაზე გექნება რეაქცია“.



რუსეთის მცდელობა, გავლენა მოიპოვოს ამერიკის შეერთებული შტატების შიდა პოლიტიკაზე, 2016 წლის არჩევნებით არ დასრულებულა.

“ჩვენ უკვე ვხედავთ ნიშნებს, როგორ ცდილობს რუსეთი გავლენის მოპოვებას არჩევნების შემდეგ ციკლზეც“ - აღნიშნავს თავის გამოსვლაში მაიკ პომპეო, CIA-ს ხელმძღვანელი: „უდავოა, რომ რუსეთი 2016 წლის გამოცდილებას კვლავაც გამოიყენებს. ჩვენ უნდა ვუთხრათ ამერიკის საზოგადოებას, რომ ეს საფრთხე რეალურია. ჩვენ არ ვაპირებთ რუსეთს მივცეთ უფლება, გვიკარნახოს ვის მივცეთ ხმა, და საერთოდ, როგორ ვმართოთ ჩვენი ქვეყანა“.

სად არის გამოსავალი? კეტლინ ჯეიმსონი სოციალური მედიის პლატფორმების მცდელობას, დაუპირისპირდეს ამ პროცესს, სკეპტიკურად უყურებს. ის თავის წიგნში წერს: “შეგვიძლია ვთქვათ, რომ სოციალური მედიების მფლობელმა კომპანიებმა ვერ შეძლეს დროულად მოეხდინათ იდენტიფიცირება იმ ექაუნთებისა, რომლებიც რუსეთიდან იმართებოდა და რომელთა მიზანიც, არჩევნებზე ზეგავლენა იყო. მთელს ამ პროცესს ერთ წელზე მეტი დასჭირდა. როგორ შეიძლება გვქონდეს ამ კომპანიების იმედი, რომ ისინი კიბერშეტევისგან მომავალ არჩევნებში დაგვიცავენ?“

ჯონათან ჰენიკი, სახელმწიფო დეპარტამენტთან არსებული გლობალური ჩართულობის ცენტრის (GIC) კოორდინატორი, პრესტურის ფარგლებში, ჟურნალისტებთან საუბარში აღნიშნავს, რომ ყალბი ინფორმაციისა და დეზინფორმაციისგან თავის დაცვის სწორი გზა მომხმარებლის ქცევის ცვლილება და ცნობიერების ამაღლებაა:

„მე ვფიქრობ, რომ დღეს გარდამავალ პერიოდში ვცხოვრობთ. დღეს, ადამიანებს არ უნდათ ფულის გადახდა ინფორმაციის სანაცვლოდ. უფასო ინფორმაცია კი ხშირ შემთხვევაში ყალბია ან დეზინფორმაციაა. ვფიქრობ, რომ ეს მიდგომა შეიცვლება და სამომავლოდ, ადამიანები ფულის გადახდას დაიწყებენ სწორი, არამანიპულაციური პროდუქტის მისაღებად. ჩვენ კი ვცდილობთ გავაძლიეროთ ის ორგანიზაციები, რომლებიც ყალბი ამბების იდენტიფიცირების და გადამოწმების კუთხით მუშაობენ, ასევე ვდებთ დიდ ფინანსურ ინვესტიციას იმგვარ ტექნოლოგიებში, რომლებიც ადამიანებს დაეხმარება, გადაამოწმონ ფოტოს, ვიდეოს თუ ტექსტური მასალის სისწორე - ესაა ჩვენ მიერ არჩეული გზა“, - ამბობს ჯონათან ჰენიკი.

“სექსუალური ძალადობის ან ზეწოლის ნებისმიერ მსხვერპლს, მათ შორის ბავშვებს ანონიმურად დარჩენის გარანტირებული უფლება უნდა ჰქონდეთ მანამდე, სანამ თავად არ გადაწყვეტენ იმის ხმამაღლა თქმას, რომ სექსუალური შევიწროების მსხვერპლები არიან”, - ვკითხულობთ სექსუალური ძალადობის შესახებ ამბის გაშუქების ახალ გზამკვლევში, რომელიც ბრიტანეთის დამოუკიდებელი პრესის თვითრეგულირების ორგანომ (IPSO) გამოსცა. 

გზამკვლევში ხაზგასმით წერია, რომ ჟურნალისტებმა არ უნდა გამოაქვეყნონ ისეთი რამ, რაც დაზარალებულის იდენტიფიცირებას გახდის შესაძლებელს. გარდა ამისა,  განსაკუთრებული ყურადღებაა საჭირო მაშინ, როდესაც საქმე ბავშვს ეხება. 

ამავე გზამკვლევის მიხედვით, მსგავსი ამბების გაშუქების დროს,  ძალიან მნიშვნელოვანია თხრობის სტილი და გამოყენებული ლექსიკა. 

“თხრობის დროს არ უნდა გამოვიყენოთ ისეთი ტერმინოლოგია, რომელიც ჩადენილ დანაშაულს სენსაციად აქცევს, ვინმეს ბრალეულობაზე მიუთითებს, ან იმის ხაზგსმას ახდენს, რომ მსხვერპლი თანახმა იყო სექსუალურ აქტზე”, - აღნიშნავს IPSO.

ბრიტანეთის პრესის თვითრეგულირების ორგანო მსხვერპლის იდენტიფიცირების თავიდან აცილების მიზნით ჟურნალისტებს ონლაინსივრცეში განთავსებული მასალების ქვეშ დაწერილი კომენტარების მართვის რეკომენდაციით მიმართავს.

IPSO ჟურნალისტებისთვის, რომლებიც სექსუალური ძალადობის შესახებ მასალებზე მუშაობენ, რამდენიმე მთავარ კითხვას სვამს:

• რა ინფორმაციას დებ მასალაში სავარაუდო დანაშაულის შესახებ?
  
  
• ხომ არ შეიცავს შენს მიერ მოთხრობილი ამბავი რაიმე ისეთ ინფორმაციას, რაც მსხვერპლის იდენტიფიცირებას შეუწყობს ხელს?
  
  
• ხომ არ შეიცავს ამბავი დანაშაულის ჩადენის ადგილის ან რაიმე სხვა გარემოების შესახებ ინფორმაციას, რაც ასევე ხელს შეუწყობდა დაზარალებულის იდენტიფიცირებას?
  
  
• ხომ არ შეიცავს ამბავი ინფორმაციას იმის შესახებ, თუ სად გაიცნეს ერთმანეთი ბრალდებულმა და მსხვერპლმა?
  
  
• ხომ არ ამოიცნობს საზოგადოება ამბის წაკითხვის/ყურების შემდეგ მსხვერპლის ვინაობას?

წყარო: imediaethics.org.