18 თებერვალს სამტრედიაში ყოფილმა ქმარმა 26 წლის ქალი მოკლა. ამ ამბის გაშუქებისას, "რუსთავი 2-მა" მაყურებელს მკვლელობაში ბრალდებულის ოჯახის წევრების ისეთი კომენტარები შესთავაზა, სადაც ისინი აცხადებენ, რომ ბრალდებულს მკვლელობისკენ თავად გარდაცვლილის ქმედებებმა უბიძგა.

მიუხედავად იმისა, რომ 18 თებერვალს, "კურიერის" წამყვანმა ნათია ლაზაშვილმა თემის წარდგენისას მაყურებელს ემოციურად მიმართა,  და  ხაზგასმით თქვა, რომ ქალთა მკვლელობის გახშირებული ფაქტები „ფემიციდის ტენდენციაზე“ მიუთითებს, რაც „მთელი ქვეყნისთვის ტრაგედია უნდა იყოს“ და ასევე განმარტა, რომ მსგავსი ქმედებების „წამახალისებელი ფაქტორი ქალთა მიმართ ძალადობაზე საზოგადოების დამოკიდებულებაა“, სიუჟეტებში მომხდარისადმი სწორედ მსგავსი სტერეოტიპული შეფასებები მოვისმინეთ.

18 თებერვალს ამ თემაზე მომზადებულ სიუჟეტში, ჟურნალისტმა მაყურებელს უთხრა, რომ „ბრალდებულის ოჯახის წევრების თქმით, „არავითარ ძალადობას ადგილი არ ჰქონია“, რომ ისინი მკვლელობას არ ამართლებენ, თუმცა „ნაწილობრივ აცხადებენ, რომ ამის საბაბს მამაკაცს მეუღლე აძლევდა“.

ჟურნალისტის ტექსტს უშუალოდ ბრალდებულის ოჯახის წევრების კომენტარები მოჰყვა, რომლებიც ქალის მხრიდან მეუღლის ღალატზე მიუთითებენ და მკვლელობის სავარაუდო მოტივადაც სწორედ ამას ასახელებენ.

იგივე სურათი იყო 19 თებერვალს გასულ სიუჟეტშიც. „ბრალდებულის ოჯახის წევრები გიგა აბრალავას ქმედებას არ ამართლებენ, მაგრამ ამბობენ, რომ სიტუციის პროვოცირებას მისი მეუღლე სალომე ბოხუა გამუდმებით ახდენდა“, - თქვა ჟურნალისტმა, რასაც აგრეთვე მოკლულის მხრიდან ღალატის არგუმენტით, ოჯახის წევრის მხრიდან ბრალდებულის გამართლების მცდელობა მოჰყვა.

გენდერული საკითხების გაშუქების შესახებ ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებულ სახელმძღვანელო წესებში ნათქვამია: „ფემიციდის გაშუქებისას ისე, როგორც ძალადობის სხვა ფორმებზე ყურადღების გამახვილებისას, არ დაიწყოთ იმის გარკვევა, რა დააშავა ქალმა და რატომ მოკლეს ის. მნიშვნელოვანი არა მიზეზი, არამედ ფაქტი. არც ერთი მიზეზი არ არსებობს, რაც მკვლელობას გაამართლებს“.

„ფრთხილად იყავით, რომ თქვენი გაშუქებით ხელი არ შეუწყოთ მსხვერპლის ისე წარმოჩენას, თითქოს ის აძლევდა საფუძველს და უბიძგებდა მოძალადეს დანაშაულის ჩადენისკენ. მაგალითად, მოერიდეთ დანაშაულის მიზეზად „ეჭვიანობის ნიადაგის“ დასახელებას. ამით თქვენ უნებურად მიანიშნებთ იმაზე, რომ მსხვერპლი ქალი „არასწორად“ იქცეოდა, პროვოცირება გაუკეთა მოძალადეს და მისცა საფუძველი დანაშაულის ჩადენისა“, - ვკითხულობთ ამავე წესებში.

ფემიციდის ეთიკური სტანდარტების დარღვევით გაშუქების შესახებ  "მედიაჩეკერს" არაერი მასალა აქვს მომზადებული.  ერთ-ერთ ბოლო მასალაში, რომელიც ზუსტად ერთი თვის წინ, 21 იანვარს არის მომზადებული,  გენდერის საკითხების მკვლევარი იდა ბახტურიძე ამბობს, რომ  ფემიციდის საკითხების არასწორი გაშუქებით მედია ხელს უწყობს მსგავსი შემთხვევების განგრძობითობას. 
“იმიტომ, რომ ჩვენ ვხედავთ როგორ ხდება გამართლება, - თითქოს, ვინმე, ვისაც ეჭვიანობის ნიადაგზე მოუნდება პასუხი მოითხოვოს, ეს შეიძლება შეწყნარებული იყოს. ამიტომ არის ეს არასწორი და ამიტომ ვამბობთ რომ ასეთი ტიპის რეპორტინგის დროს ე.წ. გაშუქებას მოყოლილი დანაშაულებების სერია ხდება. ეს ძალიან სარისკოა”, - ამბობს იგი.
 

ამ თემაზე იხილეთ:  

• მკვლელობის გამართლების მცდელობა - როცა მედია ფემიციდის საკითხს არასწორად აშუქებს
• მედიის პასუხისმგებლობა, რომელსაც ის ვერ აცნობიერებს - როგორ შუქდება ფემიციდი?!

ასევე, საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებული ვიდეოგზამკვლევი

10 თებერვალს მედიისთვის ცნობილი გახდა, რომ 6 წლის ორ გოგოზე სექსუალური ძალადობის ბრალდებით 33 წლის პირი დააკავეს და 8 წლით თავისუფლების აღკვეთა მიუსაჯეს. 11 თებერვალს “რუსთავი 2-მა” დღის მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში ამბავს 5 წუთიანი სიუჟეტი მიუძღვნა. მიუხედავად იმისა, რომ ავტორი გაცნობიერებულად ცდილობდა დაეფარა მსხვერპლების ვინაობა და დანაშაულის ჩადენის ადგილი, ბრალდებულის პირდაპირი იდენტიფიცირებითა და სიუჟეტში გამოყენებული კადრებით, მსხვერპლი ბავშვების ირიბი იდენტიფიცირება მაინც მოხდა.

ამბის გაშუქებისას ჟურნალისტმა ორჯერ დაასახელა მსჯავრდებულის სახელი და გვარი და იქვე აღნიშნა, რომ ერთ-ერთი მსხვერპლი მისი დისშვილია, მეორე ბავშვი კი მისი თანაკლასელი. დამნაშავის ვინაობის გასაჯაროებასთან ერთად, სექსუალური ძალადობის მსხვერპლი არასრულწლოვნების იდენტიფიცირება სხვა გარემოებემაც მოახდინა.

მიუხედავად იმისა, რომ სიუჟეტში გამოყენებული კადრების ნაწილი დაბლარული იყო და ჟურნალისტმა არაერთხელ აღნიშნა, რომ განზრახ ფარავდა ადგილმდებარეობას, დაუბლარავი კადრებიდან მაინც ადვილად იდენტიფიცირებადი იყო მუნიციპალიტეტი.

“რაც შეეხება თავად სოფელს, სადაც ინციდენტი მოხდა, ჩვენ შეგნებულად არ ვასახელებთ ადგილმდებარეობას”, “კურიერი შეგნებულად არ ასახელებს მუნიციპალიტეტს, სადაც შემთხვევა მოხდა” - ამბობს ჟურნალისტი, თუმცა, თავისივე სიტყვების პარალელურად, მაყურებელს ღიად აჩვენებს მეზობლების სახეებს, ასევე, დამნაშავის სახლის და ქუჩის კადრებს. დაუფარავად ჩანს მუნიციპალიტეტის ადმინისტრაციულ ცენტრში (საქართველოს ერთ-ერთ ყველაზე ცნობილ ტურისტულ ქალაქში) გადაღებული კადრები და რაიონული სასამართლოს შენობა, სადაც გარკვევით იკითხება ადგილმდებარეობა. ასევე, თავდაპირველად კადრებში დაუფარავად ჩანს ორი რესპონდენტი - ოჯახის ახლობლები, რომლებიც მოგვიანებით, ინტერვიუს დროს დაბლარულია.

ქარტიის მიერ შემუშავებული ბავშვთა საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელო გვეუბნება, რომ ბავშვის ვინაობის დაფარვა აუცილებელია, როდესაც იგი რაიმე ფორმით არის დაკავშირებული სექსუალურ ძალადობასთან. სახელმძღვანელოში აღნიშნულია, რომ “ბავშვის სახის დაფარვა არ არის საკმარისი მისი სრულად არაიდენტიფიცირებისთვის, ხშირად მისი ამოცნობა შესაძლებელია გარემოს აღწერით, ან სხვა რესპონდენტების იდენტიფიცირებით”.

გარდა ეთიკური გაიდლაინებისა, ბავშვთა ფსიქოლოგებიც აცხადებენ, რომ დაუშვებელია სექსუალურ ძალდობასთან კავშირში მყოფი არასრუწლოვნის იდენტიფიცირება ნებისმიერი ფორმით და მედიას მსგავსი თემის გაშუქების დროს განსაკუთრებული სიფრთხილისა და პასუხისმგებლობს გამოჩენა მართებს.

"არაფრით შეიძლება, როდესაც ძალადობის მსხვერპლ ბავშვზეა საუბარი, ვინმეს, სადმე, რამე გაეპაროს. არ შეიძლება ამის გაკეთება, ამას არანაირი გამართლება არ აქვს”, - ამბობს ფსიქოლოგი მაია ცირამუა “მედიაჩეკერთან” საუბრისას.

"ექსკლუზიური კადრები ისანში მომხდარი მკვლელობიდან, "კურიერმა" მოიპოვა ვიდეო, სადაც სავარაუდოდ თვითონ ახალგაზრდა მამაკაცმა მისი მკვლელობა გადაიღო. კადრებში ჩანს, რომ მისი მისამართით სამჯერ გაისროლეს", - ამგვარი შესავლით, ისნის რაიონში პაკისტანის მოქალაქის მკვლელობის თემით გაიხსნა 7 თებერვლის 15:00 საათიანი საინფორმაციო გამოშვება "კურიერი". წამყვანის შესავალს ფონად მომხდარის ამსახველი კადრები გასდევა. 

აღნიშნული მასალა ტელეკომპანია „რუსთავი 2-ის“ საიტზე ამ დრომდე [19:30 სთ, 7 თებერვალი] იძებნება . მასალა ცალკე აიტვირთა ტელეკომპანიის Facebook-ის გვერდზეც, მაგრამ მალევე წაშალეს. თუმცა, კადრები ასევე ამ დრომდე იძებნება სამსაათიანი საინფორმაციო გამოშვების ე.წ. „ფეისბუკ-ლაივზე“.  (ამ მასალების ბმულებს "მედიაჩეკერი" შეგნებულად არ გთავაზობთ, რათა ხელი არ შევუწყოთ მათ გავრცელებას). 

„რუსთავი 2-ზე“ დაყრდნობით, ვიდეო სააგენტო newposts-მაც გაავრცელა. მოგვიანებით კი, მასალიდან მკვლელობის ამსახველი ვიდეო წაშალა.

მაუწყებელთა ქცევის კოდექსში ვკითხულობთ, რომ „ძალადობის ან მისი შედეგების ამსახველი კადრები, აგრეთვე ძალადობის როგორც ვიზუალური, ისე ვერბალური აღწერის გადაცემა, უნდა იყოს ჯეროვნად რედაქტირებული“.  (მუხლი 41)

„ახალ ამბებში ძალადობის ამსახველი კადრების გამოყენებაზე გადაწყვეტილება მიღებულ უნდა იქნეს მათი ინფორმაციული ღირებულებისა და გასაშუქებელი მოვლენისადმი მათი მნიშვნელობის, აგრეთვე აუდიტორიის სავარაუდო რეაქციის გათვალისწინებით“, - ვკითხულობთ კოდექსში. (მუხლი 56)

ამავე კოდექსის მიხედვით, „შესაძლებელია საჭირო იყოს შოკისმომგვრელი მასალის გამოყენება, მაგრამ ეს გადაწყვეტილება ძალზე ფრთხილი ანალიზის შემდეგ უნდა იქნეს მიღებული“ და შესაბამისად დასაბუთებული. „დაუშვებელია ძალადობის სენსაციად გადაქცევა“, - განმარტავს კოდექსი.

კრიმინალის გაშუქების შესახებ ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებულ სახელმძღვანელო წესებში ვკითხულობთ, რომ „ძალადობის გაშუქებისას უნდა მოხდეს ბალანსის დაცვა საზოგადოებრივ ინტერესსა და ეთიკურ გაშუქებას შორის. მედია თანამგრძნობი უნდა იყოს ამგვარი მოვლენების მონაწილე პირების მიმართ და თავი უნდა აარიდოს პირის პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის უფლების შელახვას“.

„მედიასაშუალებამ არ უნდა გამოაქვეყნოს მასალა, რომელიც წაახალისებს კრიმინალს, დანაშაულს ან ანტისოციალურ ქმედებას. პირდაპირ ეთერში რესპონდენტის პირდაპირ მოწოდებას ძალადობისკენ მედია უნდა დაუპირისპირდეს და დაგმოს“, - ნათქვამია სახელმძღვანელოში.

---

3 ხმით 2-ის წინააღმდეგ, აჭარის მაუწყებლის მრჩეველთა საბჭომ მხარი დაუჭირა დირექტორის მიერ წარდგენილ საშტატო განრიგის ცვლილებას, რომლის თანახმად, მაუწყებელში  ოთხ სხვადასხვა მიმართულებაზე მოადგილეების შტატი გაუქმდა.  საშტატო განრიგის ცვლილებას დაეთანხმნენ ბორდის თავმჯდომარე გიგა ჩხარტიშვილი და წევრები: სოსო სტურუა და თამილა დოლიძე, თამარ წილოსანმა და გია ქარცივაძემ გადაწყვეტილებას მხარი არ დაუჭირეს. 

ამ გადაწყვეტილებით, გაუქმდა ახალი ამბების სამსახურის უფროსის მოადგილის მაია მერკვილაძის შტატი, რომელიც ახალი დირექტორის მისამართით კრიტიკული განცხადებებით გამოირჩევა და რომელიც დიდი ხანია საუბრობს არხის სარედაქციო დამოუკიდებლობის დაკარგვის საფრთხეებზე. იგი სარედაქციო დამოუკიდებლობაზე პასუხისმგებელი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი რგოლია. 

მაია მერკვილაძის შტატის გარდა, ცვლილება შეეხო  შემოქმედებითი პოლიტიკის განმსაზღვრელ გიორგი მურვანიძეს, შემოქმედებითი მიმართულებით კიდევ ერთ მოადგილეს ბესო დუმბაძეს და ფინანსური სამსახურის უფროსის მოადგილეს. 

გადაწყვეტილება ძალაში 24 თებერვლიდან შევა. 

⇒   ხმაური მრჩეველთა საბჭოს სხდომაზე და ტელევიზიის შენობასთან


მრჩეველთა საბჭოს სხდომა დილიდან ხმაურისა და დაპირისპირებების ფონზე დაიწყო.  სხდომაზე სიტყვით გამოსვლა სურდა მაუწყებლის ალტერნატიული პროფკავშირის წარმომადგენელს, მალხაზ რეხვიაშვილს.  იგი ამბობდა, რომ საშტატო განრიგში ცვლილებების საკითხი დღეს დღის წესრიგში არ უნდა ყოფილიყო, რადგან  დოკუმენტი იყო ხარვეზიანი.  მრჩეველთა საბჭოს თავმჯდომარე გიგა ჩხარტიშვილი მას ეუბნებოდა, რომ ხელს უშლიდა სხდომის ჩატარებაში  და სიტყვით გამოსვლის უფლება არ მისცა. 


 



პარალელურად, დილიდან ხმაური იყო შენობის გარეთაც. მაუწყებლის მიმდებარედ დილით ორი ალტერნატიული აქცია მიმადინარეობდა.  ონლაინგამოცემა "ბათუმელების" ინფორმაციით, მაუწყებლის ჟურნალისტების მხარდასაჭერად აქციას მართავდა ორგანიზაცია „ალტერნატივა“ და, ასევე, შენობის წინ იდგნენ ადამიანები, რომლებიც აცხადებდნენ, რომ აჭარის ტელევიზია მიკერძოებულია. „ბათუმელებს“ მათ უთხრეს, რომ ურეკავდნენ ტელევიზიის ჟურნალისტებს, სურდათ მადლობის გადახდა მთავრობისთვის, თუმცა ჟურნალისტები არ მივიდნენ. მათ ასევე დაასახელეს კიდევ ერთი მაგალითი, როცა „ოცნების ქალაქში“ იყო პრობლემა, თუმცა ჟურნალისტები არ მისულან.


⇒   მაია მერკვილაძე:  არც ბორდი და არც მენეჯმენტი საკითხის განსახილველად მზად არ არის

მას შემდეგ რაც ბორდის წინაშე მაუწყებლის დირექტორი გიორგი კოხრეიძე წარსდგა და საშტატო განრიგის ცვლილებებზე ისაუბრა, მაია მერკვილაძემ სიტყვა ითხოვა და  საკითხის განხილვის გადადებაზე ისაუბრა. 
მან განაცხადა, რომ ამ დრომდე ვერ  მოისმინა არგუმენტირებული დასაბუთება, რატომ გახდა საჭირო ეს ცვლილება. გარდა ამისა, სხდომაზე მაია მერკვილაძემ თქვა, რომ ცვლილებები ისე მომზადდა, რომ პროცესში ჩართულნი არ ყოფილან მაუწყებლის იურიდიული და საკადრო სამსახურები, იმ სამსახურების უფროსებს კი, რომელთაც მოადგილეებსაც ეხებათ საკადრო ცვლილება, დირექტორმა ცვლილების შესახბ მხოლოდ აცნობა და უთხრა, რომ ვალდებული არ იყო რამე აეხსნა.

"მე ვერ ვხედავ აქ ორგანიზაციის იურიდიული სამსახურის უფროსს, ასევე საკადრო განვითარების სამსახურის უფროსს, რომლის უშუალო ფუნქციაში შედის კარგად შეისწავლოსა და დაასაბუთოს ეს ცვლილება, რომელიც ეხება კონკრეტულ თანამდებობას და თანამშრომლებს. მე როგორც ვიცი, ეს ადამიანები არც იყვნენ საქმის კურსში და მე ეს დავაზუსტე გუშინ. აღმოჩნდა, რომ მათ ძალიან გვიან გაიგეს ამის შესახებ", - განაცხადა მაია მერკვილაძემ და თქვა, რომ რეალურად ეს არის დირექტორისა და მისი თანაშემწის ფარული გადაწყვეტილება და საკითხი ასე არ უნდა წყდებოდეს.  

მაია მერკვილძემ პროცესში იურიდიული და საკადრო სამსახურების ჩართვა და საკთხის კარგად მომზადების შემდეგ განხილვა ითხოვა. 

პროცესში დაინტერესებული მხარეების ჩართვას დაუჭირა მხარი მრჩეველთა საბჭოს წევრმა თამარ წილოსანმაც. მან განაცხადა, რომ ამ საკითხზე მომზადებული განმარტებითი ბარათი მოუმზადებელი და არასრულყოფილია და კოლეგებს მოუწოდა, ამ ფორმით არ მიეღოთ ეს ცვლილება. 

მიუხედავად ამ მოთხოვნებისა, ბორდმა საკითხი დღევანდელ სხდომაზე მაინც გაიტანა კენჭისყრაზე. 

***** 
 
მრჩეველთა საბჭოს სხდომა აჭარის ტელევიზიაში დღეს, 19 თებერვალს დილიდან მიმდინარეობდა. საშტატო განრიგში ცვლილებების შეტანის თაობაზე მრჩეველთა საბჭოს დირექტორმა რამდენიმე დღის წინ მიმართა.  დირექტორის ინიციატივას ტელევიზიის თანამშრომელთა ნაწილის წინააღმდეგობა მოჰყვა, ისინი აცხადებდნენ, რომ ეს იყო ტელევიზიიდან არასასურველი ადამიანების დევნა. 

ტელევიზიის მხარდასაჭერად, ორი დღის განმავლობაში, 16 და 17 თებერვალს აქციები გაიმართა ბათუმში, თბილისსა და საქართველოს სხვა ქალაქებში.

აჭარის ტელევიზიაში მიმდინარე მოვლენებზე დღეს, 19 თებერვალს გავრცელდა საქართველოს სახალხო დამცველის განცხადებაც, რომელშიც ნათქვამია, რომ ეს მოვლენები საფრთხეს უქმნის ქვეყანაში არსებულ მედია პლურალიზმს და უარყოფითად აისახება გამოხატვის თავისუფლებაზე.

საქართველოს სახალხო დამცველი შეშფოთებას გამოთქვამს საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიასა და რადიოში მიმდინარე მოვლენების გამო. ომბუდსმენის განცხადებით, ეს მოვლენები საფრთხეს უქმნის ქვეყანაში არსებულ მედია პლურალიზმს და უარყოფითად აისახება გამოხატვის თავისუფლებაზე.  განცხადებაში, რომელიც  სახალხო დამცველმა დღეს, 19 თებერვალს, ოფიციალური გაავრცელა, ნათქვამია, რომ  ჩნდება ეჭვები  კრიტიკული მედიის სარედაქციო პოლიტიკის ცვლილების მცდელობის შესახებ. 

ომბუდსმენის განცხადებაში ხაზგასმულია, რომ ტელეკომპანია ხანგრძლივი პერიოდის განმავლობაში გამოირჩევა თავისუფალი და მიუკერძოებელი სარედაქციო პოლიტიკით, რაც არაერთხელ დადასტურდა ადგილობრივი თუ საერთაშორისო ავტორიტეტული ორგანიზაციების ანგარიშებით. თუმცა, მას შემდეგ, რაც ტელეკომპანიის დირექტორს, ნათია კაპანაძეს მრჩეველთა საბჭომ იმპიჩმენტი გამოუცხადა, კითხვის ნიშნის ქვეშ დადგა კრიტიკული სარედაქციო პოლიტიკის შენარჩუნების საკითხი.

კერძოდ, 2019 წლის 22 ნოემბერს აჭარის ტელევიზიის მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში სტუმრობის დროს, მისმა ახლად არჩეულმა დირექტორმა არხს კრიტიკული ტონი დაუწუნა. მოგვიანებით, ტელევიზიის თანამშრომლებმა განცხადება გაავრცელეს, რომელშიც ახალი დირექტორის მხრიდან მათ მიკერძოებაში დადანაშაულების თაობაზე ისაუბრეს. გარდა ამისა, სახალხო დამცველთან გამართულ შეხვედრაზე, ჟურნალისტებმა გარკვეულ ფაქტებზე მიუთითეს, რომლის თანახმადაც, მიიჩნევდნენ, რომ საფრთხის ქვეშ დგებოდა კრიტიკული მაუწყებლობა და სარედაქციო დამოუკიდებლობა.

განცხადებაში ასევე ვკითხულობთ, რომ გავრცელებული მოსაზრებით, ტელეკომპანიის სარედაქციო პოლიტიკის შეცვლის სურვილს დაუკავშირდა აგრეთვე აჭარის ტელევიზიის დირექტორის მიერ მისი პირველი მოადგილის, ნათია ზოიძის შრომითი ხელშეკრულების პირობების ცალმხრივი ცვლილება. ამის შედეგად ზოიძე ჩამოშორდა მაუწყებლის პლატფორმებზე სარედაქციო პოლიტიკის მართვას და საბოლოოდ, დაკავებული თანამდებობა დატოვა. ნათია ზოიძის მიერ თანამდებობის დატოვება კრიტიკულად შეფასდა საერთაშორისო ორგანიზაცია „რეპორტიორები საზღვრების გარეშეს“ მიერ, რომელმაც აღნიშნული საქართველოში სახელმწიფოს საკუთრებაში არსებულ მედიაზე პოლიტიკური ზეწოლის ზრდას დაუკავშირა.

სახალხო დამცველი წერს, რომ განსაკუთრებით საყურადღებოა  ბოლო დროს გავრცელებული ინფორმაცია ტელევიზიაში დაგეგმილი საშტატო ცვლილებების, საინფორმაციო სამსახურის უფროსის მიმართ დაწყებული დისციპლინური წარმოების და გადაცემა „ჰეშთეგის“ ერთ-ერთი წამყვანის ეთერიდან მოსალოდნელი ჩამოშორების თაობაზე. 

სახალხო დამცველის შეფასებით, აღნიშნული განსაკუთრებით შემაშფოთებელია ხელისუფლებისგან დამოუკიდებელი ტელეკომპანიების მესაკუთრეებთან პირდაპირ თუ არაპირდაპირ დაკავშირებული სისხლისსამართლებრივი საქმეების წარმოების სიმრავლის გათვალისწინებით.

"საქართველოს სახალხო დამცველი ხაზს უსვამს დემოკრატიულ საზოგადებაში ჯანსაღი მედიის სასიცოცხლო ფუნქციას და იმედოვნებს, რომ ბოლო პერიოდში განვითარებული მოვლენები უარყოფითად არ აისახება მედია გარემოზე და აჭარის ტელევიზიის დამოუკიდებელ სარედაქციო პოლიტიკაზე, ხოლო არხის ჟურნალისტებს კვლავ ექნებათ შესაძლებლობა, განახორციელონ გავლენებისგან თავისუფალი პროფესიული საქმიანობა. ამ თვალსაზრისით, განსაკუთრებით საგულისხმოა, რომ აჭარის ტელევიზია წარმოადგენს საჯარო დაფინანსებით მოქმედ მაუწყებელს, რომლის შექმნის მიზანსაც გავლენებისგან თავისუფალი, მიუკერძოებელი, საზოგადოებრივი ინტერესების შესაბამისი და მრავალფეროვანი პროგრამების მიწოდება წარმოადგენს. თავის მხრივ, მსგავსი ფუნქციის შესრულების უზრუნველსაყოფად, ტელევიზიას კანონმდებლობა არაერთ ვალდებულებას უდგენს, რომელთა ზედმიწევნით განხორციელებას არსებითი მნიშვნელობა ენიჭება ქვეყანაში არსებული პოლარიზებული მედიაგარემოს გათვალისწინებით", - ვკითხულობთ განცხადებაში.

სახალხო დამცველი მოუწოდებს აჭარის ტელევიზიის მრჩეველთა საბჭოს, შემოთავაზებული საშტატო ცვლილებების შესახებ გადაწყვეტილება კრიტიკულად განიხილონ და მიიღონ დასაბუთებული გადაწყვეტილება, რაც მიმართული იქნება საზოგადოებაში არსებული ეჭვების გაქარწყლებისა და ტელეკომპანიის შეუფერხებელი ფუნქციონირების უზრუნველყოფისკენ.

განცხადებაში ნათქვამია, რომ სახალხო დამცველის აპარატი გააგრძელებს ტელეკომპანიაში მიმდინარე მოვლენების შესწავლას და მოახდენს საზოგადოების პერიოდულ ინფორმირებას.

საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიისა და რადიოს დირექტორის მოადგილის პოზიციაზე გამოცხადებულ კონკურსში სამი განაცხადი შევიდა: ფირუზ ბოლქვაძის, ემზარ დიასამიძის და ვახო ხუზმიაშვილის. 

სამი კონკურსანტიდან ორი, ემზარ დიასამიძე და ფირუზ ბოლქვაძე მაუწყებლის თანამშრომლები არიან. ემზარ დიასამიძე საინფორმაციო სამსახურის ჟურნალისტია,  ფირუზ ბოლქვაძე კი ანალიტიკური სამსახურის გუნდის წევრი. ორივე მათგანი მონაწილეობდა მაუწყებლის ბორდის წევრების შესარჩევ კონკურსში,  ფირუზ ბოლქვაძემ ორჯერ სცადა ბედი აჭარის ტელევიზიის დირექტორის კონკურსშიც. 

რაც შეეხება ვახო ხუზმიაშვილს, ბოლოს იგი ტელეკომპანია "იბერიის" სანფორმაციო სამსახურს ხელმძღვანელობდა. 

 დირექტორის მოადგილის შესარჩევი კონკურსი ორ ეტაპად გაიმართება. პირველ ეტაპზე განაცხადებს გადაარჩევენ, მეორე ეტაპზე კი გასაუბრება დაინიშნება. 

აჭარის ტელევიზიისა და რადიოს დირექტორის პოზიცია მას სემდეგ გახდა ვაკანტური, რაც იგი ყოფილმა მოადგილემ ნათია ზოიძემ დატოვა.  ნათია ზოიძემ წასვლის მიზეზად მისი სარედაქციო საქმიანობიდან ჩამოშორება დაასახელა. 

• ამ თემაზე იხილეთ:   ნათია ზოიძემ აჭარის მაუწყებელი დატოვა, მიზეზად სარედქციო პოლიტიკიდან ჩამოშორება დაასახელა

The Associated Press-მა დავოსში მსოფლიო ეკონომიკურ ფორუმზე გადაღებული ფოტოდან უგანდელი ეკოქატივისტის ვანესა ნაქათე ამოჭრისთვის ბოდიში მოიხადა.

AP-მ მასალა გამოაქვეყნა, რომლის ფოტოზეც გრეტა თუნბერგი და სხვა აქტივისტები იყვნენ გამოსახული, თუმცა სურათის ერთი მხარე, რომელზეც უგანდელი ეკოაქტივისტი ჩანდა მოჭრილი იყო.




ნაქათემ რამდენიმე მედიასაშუალება, მათ შორის AP-მი რასიზმში დაადანაშაულა და გამოცემის მასალა Twitter-ზე გააზიარა წარწერით: რატომ ამომშალეთ ფოტოდან? მეც ჯგუფის ნაწილი ვიყავი"
 


მოგვიანებით, AP-მ iMediaEthics-ს განუმარტა, რომ სტატიის ფოტო მისი ორიგინალი ვერსიით ჩაანაცვლეს, რომელშიც უგანდელი აქტივისტიც ჩანდა, გარდა ამისა მასალას სხვა ფოტოებიც დაემატა, რომელზეც ასევე ვანესა ნაქათე იყო გამოსახული.

“ვნანობთ იმ ფოტოს გამოქვეყნებას, რომელზეც გამოსახული ერთადერთი ფერადკანიანი ადამიანი - ეკოაქტივისტი ვანესა ნაქათე ამოჭრილია. როგორც ახალი ამბების ორგანიზაციას, გვაღელვებს ზუსტად ავსახოთ მსოფლიო, რომელსაც ვაშუქებთ. ჩვენს ჟურნალისტებს ვასწავლით იყვნენ მგრძნობიარენი ინკლუზიური თემების გაშუქებისას. საკითხთან დაკავშირებით ვესაუბრეთ ჟურნალისტებს და ამ შეცდომიდან გაკვეთილს ვისწავლით", - ნათქვამია AP-ის განცხადებაში .



გარდა ამისა, უგანდელ ეკოაქტივისტს უშუალოდ ბოდიში მოუხადა Associated Press-ის აღმასრულებელმა რედაქტორმა სალი ბაზბიმ.

“ვანესა, AP-ის სახელით მინდა გითხრა თუ როგორ ვწუხვარ, რომ ფოტოდან ამოგჭერით. ეს შეცდომა იყო, ჩვენ ვიაზრებთ, რომ ამით შენი ხმა ჩავახშეთ და ბოდიშს გიხდით. ყველანი ვიმუშავებთ იმისთვის, რომ ამ შემთხვევიდან ვისწავლოთ", - წერს ბაზბი Twitter-ზე.


 
ინციდენტთან დაკავშირებით კომენტარი გააკეთა AP-ის ფოტოგრაფიის განყოფილების ხელმძღვანელმა დევიდ ეიკმაც. მისი განმარტებით, ფოტოგრაფი დროში იყო შეზღუდული, ცდილობდა ფოტო სწრაფად გადაეღო, შემდეგ კი ის კომპოზიციიდან გამომდინარე, უკანა ფონზე არსებული შენობის გამო მოჭრა.

წყარო: https://www.imediaethics.org

Facebook-ი კორონავირუსთან დაკავშირებით გავრცელებულ დეზინფორმაციულ და ადამიანებისთვის საზიანო ინფორმაციის შემცველ კონტენტს შეზღუდავს. გარდა ამისა, კომპანია თავის მომხმარებლებს ცნობიერების ამაღლების მიზნით ვირუსის შესახებ ინფორმაციას სხვადასხვა ფორმით მიაწვდის.

Facebook-ის მიერ გავრცელებულ განცხადებაში ნათქვამია, რომ ფაქტჩეკერები კორნავირუსის შესახებ პლატფორმაზე გავრცელებული ყალბი შინაარსის შემცველი ინფორმაციის გამოვლენაზე მუშაობას განაგრძობენ.

"როდესაც ფაქტჩეკეკერები კონკრეტულ ინფორმაციას მცდარად შეაფასებენ, მის გავრცელებას Facebook-სა და Instagram-ზე ვზღუდავთ და ვცდილობთ პარტნიორების დახმარებით ზუსტი ინფორმაცია მივაწოდოთ მომხმარებლებს. გარდა ამისა, იმ ადამიანებს, რომლებმაც კონკრეტული კონტენტი გააზიარეს ან აპირებენ გაზიარებას, შეტყობინებას ვუგზავნით იმის შესახებ, რომ ეს მასალა გადამოწებულია“.

Facebook-ის ინფორმაციით, წაიშლება კორონავირუსთან დაკავშირებით ის ყალბი განცხადებები და კონსპირაციული თეორიები, რომელთა დაჯერებამ, ჯანდაცვის წამყვანი საერთაშორისო და ადგილობრივი ორგანიზაციების შეფასებით, შესაძლოა ფიზიკური ზიანი გამოიწვიოს.

კერძოდ, Facebook-ი ყურადღებას ამახვილებს ისეთ მასალებზე, რომლებიც ვირუსის პრევენციისა და მისგან განკურნების ცრუ მეთოდებს შეიცავს.

"მაგალითად, ინფორმაცია იმის შესახებ, რომ თითქოს მათეთრებლის მიღება კორონავირუსისგან განკურნების საშუალებაა, ან ისეთი განცხადებები, რომლებიც გაუგებრობას ქმნის ჯანდაცვის ხელმისაწვდომ რესურსებთან დაკავშირებით. ასევე Instagram-ზე დავბლოკავთ და შევზღუდავთ დეზინფორმაციის გასავრცელებლად გამოყენებულ ჰეშთეგებს“.

შექმნილი სიტუაციიდან გამომდინარე, Facebook-ისა და Instagram-ის გუნდი კორონავირუსის შესახებ ზუსტი და უფრო ხელმისაწვდომი ინფორმაციის გასავრცელებლად მჭიდროდ თანამშრომლობს ჯანდაცვის სფეროში მსოფლიოს წამყვან ორგანიზაციებთან.

" მომხმარებლებს "ნიუს ფიდში" კორონავირუსზე განახლებული ინფორმაციის მიღებაში დავეხმარებით. როდესაც ისინი Facebook-ზე ვირუსთან დაკავშირებით ინფორმაციას მოძებნიან ან Instagram-ზე შესაბამის ჰეშთეგზე გადავლენ, ეკრანზე გამოჩნდება ვირუსის შესახებ სანდო წყაროზე დაყრდნობით საგანმანათლებლო შინაარსის ინფორმაცია. გარდა ამისა, საკითხზე ცნობიერების ამაღლების მიზნით ვირუსით დაზარალებულ რეგიონებში ორგანიზაციებს უფასო რეკლამების განთავსების საშუალებას ვაძლევთ", - წერია განცხადებაში.

გარდა ამისა, Facebook-ი პარტნიორ კვლევით საგანმანათლებლო ორგანიზაციებს ვირუსის გავრცელების შესახებ მონაცემების მიწოდებითაც დაეხმარება. კომპანიის პარტნიორები ვირუსთან დაკავშირებით სოციალური მომხმარებლების დამოკიდებულებებს ისეთი პროგრამების საშუალებითაც შეიტყობენ, როგორიც მაგალითად, CrowdTangle-ია.

Facebook-ის განმარტებით, ზემოთ ნახსენები ზომების სრულად დანერგვას გარკვეული დრო დასჭირდება. ისინი, ვირუსთან დაკავშირებით კომპანიის მიერ დამატებით გადადგმული ნაბიჯების შესახებ განახლებულ ინფორმაციას გაავრცელებენ.

კორონავირუსის გამო ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციამ საერთაშორისო დონეზე საგანგებო მდგომარეობა გამოაცხადა. ბოლო მონაცემებით, ჩინეთში პნევმონიის გამომწვევი ვირუსით 213 ადამიანია დაღუპული. დაინფიცირების შემთხვევების რაოდენობამ კი 10,000-ს მიაღწია. ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის ინფორმაციით, ჩინეთის გარდა, კორონავისრუსის 98 შემთხვევა 18 ქვეყანაში დაფიქსირდა .

საბედნიეროდ გასული წელი მედიაში პლაგიატიზმისა და მითვისების შემთხვევების მკვეთრი სიხშირით არ გამოირჩეოდა. ქვემოთ 2019 წლის ხუთ ყველაზე საყურადღებო  შემთხვევას გთავაზობთ.

1. ზაფხულში პლაგიატში ყოველკვირეული პოდკასტი “Crime Junkie” ამხილეს. მოგვიანებით პოდკასტის ავტორებმა პლაგიატის შემცველი ეპიზოდის ვიდეო წაშალეს, თავიდან ატვირთეს და წყაროც მიუთითეს.
2. ავტორების ნებართვის გარეშე გამოქვეყნებული მასალის გამო ბოდიში ვოშინგტონის ყოველკვირეულმა გამოცემამ The Cascadia Weekly-მაც მოიხადა. აღმოჩნდა, რომ აღნიშნულის გამო, გამოცემამ პრეტენზიები ავტორებისგან და სხვა გამოცემებისგანაც მიიღო.
   
   
3. გასული წლის თებერვალში Globe-ისა და Mail-ის რედაქტორიმა სილვია სტიდმა აღმოაჩინა, რომ ვატიკანისა და კათოლიკური ეკლესიის მამების სპიკერმა კანადური გაზეთისთვის დაწერილ ცხრიდან მინიმუმ სამ სვეტში პლაგიატს მიმართა.
   
   
4. გასული წლის თებერვალში The New York Times-ის ყოფილი აღმასრულებელი რედაქტორი ჯილ აბრამსონი საკუთარ წიგნში “სიმართლით მოვაჭრენი” პლაგიატში ამხილეს. აბრამსონის პერსონისა და წარსულში მისი სტატუსის გამო ამბავი ყველასთვის საგანაშო აღოჩნდა. მაშინ Vice-ის სპეციალურმა რეპორტიორმა მაიკლ მოინიჰანმა თქვა, რომ წიგნი პლაგიატის არაერთ ეპიზოდს მოიცავდა, მათ შორის, ისეთი გამოცემიდან, როგორებიცაა: The New Yorker, Ryerson Review of Journalism და Columbia Journalism Review. აბრამსონმა განმარტა, რომ მას ეს მიზანმიმართულად არ გაუკეთებია და მას უმოკლეს დროში ჩაასწორებდა.
   
   
5. გასულ წელს ევროპულმა ახალი ამბების სააგენტოებმა Nieuwe Revu-მ, HP/De Tijd-მ, და Knack.be-მ თქვეს, რომ ისინი მათი შტატგარეშე თანამშრომლის პიტერ ბლასიკის მიერ მომზადებულ მასალებში დასახელებული წყაროების გადამოწმებას ვერ ახერხებდნენ, ამასთან მისსავე სტატიებში პლაგიატიც აღმოაჩინეს.

წყარო: imediaethics.org

ახლაც მწარედ მახსოვს ის ავბედითი პერიოდი, რისი გამოვლაც მომიხდა მას შემდეგ, რაც მაშინდელმა ჯანდაცვის მინისტრმა ფრინველის გრიპით მოსახლეობის თითქმის ნახევრის გაჟლეტა იწინასწარმეტყველა. მას შემდეგ, როგორც რეპორტიორს, ათობით სოფელში მომიხდა ჩასვლა ქათმების “დაკრძალვის ცერემონიალზე”. ქათმების სიკვდილზე თუ ხოცვაზე ნიუსები ჩემი ზემდგომებისთვის მნიშვნელოვანი ახალი ამბავი იყო.

დღეს ზუსტად შემიძლია ვთქვა, რომ დიდი შეცდომა იყო თემაზე ყოველდღიური სიუჟეტების მომზადება და მოსახლეობის დაპანიკება, რომ ვისაც ქათამი ჰყავდა, ყველას ფრინველის გრიპით სიკვდილი ელოდა.

ეს ამბავი რამდენიმე კვირის წინ გამიახლდა, როცა კორონავირუსის თემის გაშუქებისას ჩვენი მედიასაშუალებების წარმომადგენლების შესაძლო მსხვერპლებზე ნადირობის სცენებს გადავაწყდი. მონადირე ჟურნალისტებზე ჩემი თავი გამახსენდა, როცა პროდიუსერი მორიგ სოფელში მაგზავნიდა “დაცემული ქათმის” საფლავის გათხრის გადასაღებად.

მერე, როცა წლების განმავლობაში თავად მომიხდა რედაქტორად მუშაობა, ხშირად დავფიქრებულვარ, რა (არ) შეიძლებოდა დამევალებინა “ველზე მომუშავე” ჟურნალისტისთვის.

სახალისო ქოუბები, სალანძღავი და დამცინავი კომენტარები ფეისბუკში - ასეთი რეაქცია მოჰყვა დღეს დილით მატროსოვის ციხესთან ჟურნალისტების “შტურმს” ვანო მერაბიშვილზე.

საქართველოს ექსპრემიერ-მინისტრმა ვანო მერაბიშვილმა ციხე თითქმის შვიდწლიანი პატიმრობის შემდეგ დატოვა. ის ფაქტი, რომ მერაბიშვილი სწორედ დღეს, 20 თებერვალს დატოვებდა საკანს, წინასწარ, კარგა ხნით ადრე იყო ცნობილი საზოგადოებისთვის, მითუმეტეს - ჟურნალისტებისთვის.

მედიისთვის ეს არ იყო დაუგეგმავი, მოულოდნელი მოვლენის გაშუქების პროცესი. ამის მიუხედავად, იმას, რაც დღეს მაყურებელმა ეთერში და ფეისბუკ-ლაივებში იხილა, არაფერი ჰქონდა საერთო წინასწარ დაგეგმილი მოვლენის ასახვასთან.

როგორც წესი, წინასწარ დაგეგმილი მოვლენის გაშუქების დროს ჟურნალისტებს აქვთ ის უპირატესობა, რომ კარგად მოემზადონ ინტერვიუსთვის, საზოგადოებისთვის მნიშვნელოვან და საინტერესო ყველა საკითხზე დასვან შეკითხვები, რათა აუდიტორიას მაქსიმალურად მიაწოდონ ინფორმაცია იმ მოვლენის ადგილიდან, სადაც თავად იმყოფებიან და მუშაობენ.

სამწუხაროდ, მატროსოვის ციხესთან დღეს ჟურნალისტებმა მთელი ძალისხმევა ფიზიკური ძალების დემონსტრირებაში დახარჯეს - ვნახეთ, ვინ უფრო მარჯვედ აირბინა კიბეები, რომ ალყაში მოექციათ რესპონდენტი, რომელიც არსად გაქცევას აპირებდა და რომელიც მზად იყო ჟურნალისტების შეკითხვებზე პასუხები გაეცა. ამის ნაცვლად, მას და მის თანმხლებ პირებს ასევე ფიზიკური მონაცემების დემონსტრირება მოუხდათ, რომ ჟურნალისტების შტურმი მოეგერიებინათ და რესპონდენტი “სამშვიდობო ადგილას” გაეწიათ, სადაც მას საუბრის შესაძლებლობა მიეცემოდა.

ფიზიკური გაწევ-გამოწევის, სირბილის, ჭყლეტის მარათონგამოვლილ ჟურნალისტებს ამჯერად იმაში მოუხდათ ბრძოლა, ვინ უფრო ხმამაღლა დაიძახებდა შეკითხვას, რომელთა შინაარსი ერთმანეთისგან დიდად არ განსხვავდებოდა - ძირითადად, ისმოდა შეკითხვები, თუ როგორი იყო მისი ჯანმრთელობის მდგომარეობა და რომელ პარტიაზე შეაჩერებდა არჩევანს - ენმ-ზე თუ ევროპულ საქართველოზე?

საბოლოოდ, ამ კითხვებით რამე არსებითი სიახლე მაყურებელმა ვერ მოისმინა. დარჩა მხოლოდ სანახაობა, რომელიც, დარწმუნებული ვარ, პირველ რიგში, სწორედ იმ ჟურნალისტებს არ მოეწონათ, რომლებიც ამ “შტურმის” მონაწილეები აღმოჩნდნენ.

სამწუხაროდ ხშირად “ველზე” მომუშავე ჟურნალისტები საქართველოში პროდიუსერებისა და რედაქტორების ინსტრუქტაჟით მოქმედებენ. ინსტრუქტაჟის ძირითადი არსი მდგომარეობს იმაში, რომ ჟურნალისტმა ნებისმიერ ფასად უნდა მოახერხოს წინასწარ მომზადებული თუ ხშირად რედაქტორისგან დავალებული შეკითხვის დასმა რესპონდენტისთვის. სწორედ, ამ “ნებისმიერი”ფასის” ვიზუალიზაცია ვიხილეთ დღეს მატროსოვის ციხესთან.

დარწმუნებული ვარ ეს სანახაობა არც რედაქტორებსა და პროდიუსერებს მოეწონათ. ჰოდა, ასეთ დროს კიდევ უფრო მნიშვნელოვანია დასკვნების გამოტანა და საერთო თამაშის წესებზე შეთანხმება.

სქრინშოთი ვიდეოკადრიდან, - ჟურნალისტები ინტერვიუს იღებენ გუდაურიდან ვირუსის ნიშნებით გადმოყვანილი ჩინეთის მოქალაქეების ჯგუფისგან.

მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციამ კორონავირუსთან დაკავშირებით გლობალური საგანგებო მდგომარეობა გამოაცხადა, რაც ნიშნავს იმას, რომ ქვეყნის მთავრობებს, საერთაშორისო და ლოკალურ დონეებზე კოორდინირებული, ერთიანი ძალისხმევით მოუწევთ მუშაობა. მედია, როგორც ინფორმაციის გამტარი და შესაბამისად, საზოგადოების მაკოორდინირებელი, ამ სქემაში ერთ-ერთ გადამწყვეტ როლს თამაშობს. გასული დღეების განმავლობაში, ქართველი ჟურნალისტებისა და სახელმწიფო უწყებების ურთიერობა უფრო ემოციური იყო, ვიდრე საქმიანი - რის შედეგადაც შეიძლება ჩაითვალოს გაზრდილი პანიკა მოსახლეობაში.

ვირუსის თემის პრობლემურმა გაშუქებამ (აღარაფერს ვამბობ, ჩინელ ხალხზე მცდარი წარმოდგენის შექმნის მცდელობასა და მათ მიმართ გაღვივებულ ქსენოფობიაზე) ნათლად აჩვენა, ჟურნალისტების, მედიასაშუალებებისა (როგორც დამსაქმებელი) და სახელმწიფო ორგანიზაციების ინერტულობა და ნაკლები პროაქტიულობა.

მთელი ამ დროის განმავლობაში ჟურნალისტები, ნებსით თუ უნებლიედ, თესავდნენ უსაფუძვლო პანიკას, დამსაქმებლები საფრთხისა და რისკის ქვეშ აყენებდნენ თავიანთი რეპორტიორების უსაფრთხოებას (არ ვიცი სხვა რა შეიძლება ეწოდოს სავარაუდოდ ვირუსით ინფიცირებული პაციენტების გადასაღებად ასე, „შიშველ-ტიტვლად“, თანამშრომლების გაგზავნას) და ბოლოს, დაავადებათა კონტროლის ცენტრი, ისევე როგორც ჯანდაცვის სამინისტრო, ვერ უზრუნველყოფდა ამომწურავი და საჭირო ინფორმაციის დროულად და ხარისხიანად მიწოდებას ჟურნალისტებისთვის და შესაბამისად დანარჩენი მოსახლეობისთვის, რითაც გაჩნდა ინფორმაციული შიმშილი და სივრცე ინფორმაციული მანიპულაციებისთვის.

• იხილეთ ამ თემაზე: პანიკის გამომწვევი მასალები ჩინეთიდან ჩამოსული ქალის ვირუსის შესახებ

დეკემბრიდან დღემდე, საზოგადოების ინფორმირების მიზნით გადადგმული ნაბიჯები, დაუგეგმავობისა და ქაოტური მუშაობის სალექციო მაგალითია, რომელსაც საერთო არაფერი აქვს არც კრიზისების მართვასთან და არც იმ გაიდლაინებთან რომელიც, მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციამ 2005 წელს, წინა ვირუსული აფეთქებების შემდგომ, საგანგებოდ მედიასთან ეფექტური კომუნიკაციის მიზნით შეიმუშავა.


მთავარი ბრალდება, რომელიც დღეს მედიის მიმართ ისმის, არის ის, რომ მედიასაშუალებები არაკვალიფიციურად აშუქებენ საკითხს.  შესაბამისად, თესავენ პანიკასა და დაბნეულობას მოსახლეობაში, რომელის საფუძველი ჯერ არ დგას, ვინაიდან მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციას საქართველო ე.წ. მწვანე ქვეყნების რიგში ჰყავს შეყვანილი.

მედიის წარმომადგენლების მიმართ „ბრალდება“ პანიკის დათესვაზე, თითქოს ლეგიტიმურია: იყო რამდენიმე ცრუ და უსაფუძვლო განგაში, როცა რეგიონში ვირუსის არსებობის შესახებ ინფორმაცია ერთ-ერთმა მედიასაშუალებამ მტკიცებით ფორმაში გაავრცელა. ასევე, ჟურნალისტები ავლენდნენ საკითხის ზედაპირულ ცოდნას მომზადებულ მასალებში. მაგრამ, მოდით დავფიქრდეთ, ხომ არ შეუწყეს ხელი ამ პანიკურ გაშუქებას იმ ორგანიზაციებმა, რომლებსაც ვირუსის გავრცელებიდან დღემდე ჟურნალისტების უწყვეტ და თანმიმდევრულ ინფორმირებაზე უნდა ეზრუნათ, რაც თავის მხრივ: ა) აამაღლებდა ჟურნალისტთა ცნობიერებას საკითზე და ბ) არ შექმნიდა საინფორმაციო ვაკუუმს და შესაბამისად, ფაქტორივად არ დატოვებდა სივრცეს ინსენუაციისთვის? ისე, როგორც ამას კარნახობს მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციის მედიასთან ეფექტური კომუნიკაციის სახელმძღვანელო.

ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციამ, 2003 წელს, SARS ვირუსის გავრცელების შემდგომ, ვირუსული აფეთქებებისა და ზოგადად საზოგადოებრივი ჯანმრთელობისთვის კრიზისულ პერიოდში მედიასთან ეფექტური კომუნიკაცია ერთ-ერთ უმთავრეს პრიორიტეტად გამოაცხადა. 2005 წელს, ორგანიზაციამ საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის საგანგაშო სიტუაციების დროს მედიასთან ეფექტური კომუნიკაციის სახელმძღვანელო ე.წ Handbook გამოსცა, რომელიც დეტალურად განმარტავს ყველა იმ ნაბიჯს, რომელიც ადგილობრივმა ჯანდაცვის ორგანიზაციებმა მოსახლეობაში პანიკის არიდებისა და დაავადებაზე კომუნიკაციის ეფექტური მიზნებისთვის უნდა გამოიყენოს.

138-გვერდიანი დეტალური დოკუმენტი ეფექტური კომუნიკაციის ყველა დეტალს მოიცავს, როგორიცაა: გარემოს ანალიზი, ნათელი და გასაგები მესიჯ-ბოქსები, პანიკის არიდების ტაქტიკები თუ იმ სავარაუდო კითხვების ჩამონათვალი, რომელიც შესაძლოა ჟურნალისტებს გაუჩნდეთ. ყველაფერი კი იწყება გარემოსა და ჟურნალისტთა საჭიროებების შესწავლით. შესაბამისად, ამ საჭიროებებზე დაყრდნობით ყალიბდება სამოქმედო სტრატეგია, რომელიც საკითხზე მომუშავე ორგანიზაციებს, მედიასთან და შესაბამისად მოსახლეობასთან მოქნილი და შედეგზე ორიენტირებული კომუნიკაციის შესაძლებლობას მისცემს.

ვინაიდან დოკუმენტი საკმაოდ მოცულობითია და ამ მასალის მიზანი მისი განხილვა არაა, ყურადღებას რამდენიმე მნიშნელოვან ასპექტზე გავამახვილებ.

დოკუმენტის თანახმად, პანიკისა და ქაოსის თავიდან არიდების ერთ-ერთ მთავარ მექანიზმად მიიჩნევა ჟურნალისტების კოორდინირება, რომლებსაც, ნათლად გაწერილი პერიოდულობით, ორგანიზაციის თანამშრომლები მიაწვდიან ამომწურავ, ადგილობრივი მოსახლეობის საჭიროებებზე მორგებულ, ცნობიერების ასამაღლებელ და გასაგებ ინფორმაციას: პროცესის მიმდინარეობის, პროცედურებისა და რეგლამენტის შესახებ. ასევე, ინსტრუქციებს დაავადების თავიდან აცილების საშუალებებისა და სახელმწიფოს მიერ გატარებული უსაფრთხოების ზომების შესახებ. მედიასა და პროცესის მაკონტროლებლებს შორის ასეთი ტიპის, რეგულარული და დროული ურთიერთობა, პანიკის პრევენციის ერთადერთი თუ არა, ერთ-ერთი საშუალებაა.

ამ ყველაფერის ფონზე, დაავადებათა კონტროლის ცენტრმა ვირუსზე მასობრივი ინფორმირება იანვრის მეორე ნახევარში დაიწყო. ამავე პერიოდიდან გამოჩნდა ვიდეომიმართვები, ე.წ. საინფორმაციო ბუკლეტები - დაავადებათა კონტროლის ცენტრის საიტზე, ასევე გაიმართა პრესკონფერენციები და თითქმის უწყვეტ რეჟიმში ისმის მოწოდებები ვირუსის შესაძლო პრევენციასა და საქართველოს, როგორც დაბალი რისკის მქონე ქვეყნის შესახებ.

მიუხედავად გატარებული სამუშაოსი, შეიძლება თამამად ითქვას, რომ სახელწიფო უწყებებმა მედიის მომზადება და კოორდინირება დააგვიანეს. თან დააგვიანეს ისე, რომ არაკომპეტენტური გაშუქებით არამხოლოდ პანიკა დაითესა, არამედ თავად ჟურნალისტების სიცოცხლესა და ჯანმრთელობასაც კი შეიძლება შექმნოდა საფრთხე.

დაავადების გამოვლენის მომენტიდან დღემდე, ჟურნალისტებთან, წინასწარ გაწერილი კრიზისული საკომუნიკაციო გეგმით, ცნობიერების ამაღლებისთვის საჭირო წინასწარი სამუშაოები რომ გატარებულიყო, მედიის წარმომადგენლები მინიმუმ  მოერიდებოდნენ ისეთი დამაპანიკებელი ტერმინებს გამოყენებას როგორიცაა „მკვლელი ვირუსი“ და მაქსიმუმ მივიღებდით დაავადების პრევენციაზე და მიმდინარეობაზე ორიენტირებულ გაშუქებას.

შესაბამისად, არ მოგვიწევდა მკითხაობა, საერთაშორისო თუ ლოკალურ დონეზე გატარებული ცვლილებები რა შედეგის მომტანი შეიძლება იყოს ჩვენი ქვეყნისთვის. ერთი სიტყვით, მივიღებდით სიღრმისეულ და ამომწურავ გაშუქებას, ნაცვლად, გარდაცვლილი ადამიანების შესახებ მუდმივად განახლებადი სტატისტიკისა. 

ვირუსის თემაზე მომუშავე ორგანიზაციების პიარისა და სხვა დეპარტამენტებს შორის, შიდა ორგანიზაციული კოორდინაცია რომ მაღალი დონის ყოფილიყო, ვირუსის თემაზე საჯარო მომხსენებლებს (სპიკერები) წინასწარ ეცოდინებოდათ შესაძლო კითხვების სპეციფიკა და ასევე არ ექნებოდათ მოლოდინი, რომ ჟურნალისტებს შესაძლოა არ ჰქონდეთ ამომწურავი ცოდნა სპეციფიური სამედიცინო ტერმინების ან გაიდლაინებით გაწერილი პროცედურების შესახებ, შესაბამისად მეტი მოთმინებით მოეკიდებოდნენ ერთი შეხედვით არაფრის მომცემ კითხვებს.

თუმცა, მოდი ვაღიაროთ, რომ კარანტინის ბოქსში მიკროფონმომარჯვებული რომ არ უნდა შევარდე, ამას არც პროტოკოლი და არც წინასწარი მომზადება სჭირდება. არც ის უნდა იყოს ვინმესთვის ასახსნელი, რომ სავარაუდოდ ინფიცირებულ პაციენტებს კომენტარისთვის საკუთარი სიცოცხლის რისკის ფასადარ უნდა “ეძგერო”. სრულიად დაუჯერებელია იმის დაშვებაც კი, რომ რომელიმე რედაქტორი, პროდიუსერი ან უბრალოდ, რიგითი დამსაქმებელი საკუთარ თანამშრომელს შესაძლოა ამხელა რისკზე წასვლას აიძულებდეს კომენტარის მოპოვების მიზნით - არა, ეს უფრო თავად ჟურნალისტის ინიციატივაა, რომლიც საფრთხეს უქმნის არა მოლოდ საკუთარ თავსს, არამედ თითოეულ ჩვენგანს.

დღეს, როგორც არასოდეს, ჩვენ, მაყურებელს გვჭირდება რაციონალური და არა ემოციური გაშუქება, მშვიდი და საქმიანი, დაცლილი ისტერიკისგან და პათეტიკისგან - პასუხისმგებლიანი გაშუქება, რაც სრულიად არ ნიშნავს იმას, რომ რამე უნდა დაიმალოს, შელამაზდეს ან მიიჩქმალოს. მოლოდინის რეჟიმში მყოფი მაყურებლები ყოველ თქვენ სიტყვას ვწონით, ვაანალიზებთ და ვეძებთ ქვეტექსტებს - გვაფრთხობს უცხო ტერმინები და გადამეტებული მეტაფორები. გვაფრთხობს გარდაცვლილთა სტატისტიკა - ამიტომ, როცა ვირუსით გარდაცვლილთა შესახებ გვესაუბრებით, ურიგო არ იქნება გადარჩენილი ადამიანების სტატისტიკაც გვითხრათ, რომელიც არც თუ ისე მცირეა.

და ბოლოს, გაუფრთხილდით თქვენ და ჩვენ ნერვებს, რადგან, როგორც პაატა იმნაძემ თქვა: „მათ ვისაც ნერვიული სტრესი აქვთ, ყველა ინფექცია ადვილად ერევათ“ , - სტრესი კი, მოგეხსენებათ, წილხვედრში არასდროს ილევა.

მედიაში და განსაკუთრებით სატელევიზიო მედიაში არსებული პრობლემები, ექსტრემალურ სიტუაციებში ზედაპირზე ამოდის და მკაფიოდ ჩანს. ფემიციდი ის საკითხია, რომლის გაშუქებაც ჯერ ისევ ვერ ისწავლა მედიამ. ცხადია არის რამდენიმე გამონაკლისი, მაგრამ მათი რიცხვი იმდენად მცირეა, რომ მათი ხმა იკარგება და არ ისმის.

სამწუხაროდ, მედიას ჯერ ისევ არ აქვს გაცნობიერებული მისი სოციალური პასუხისმგებლობა და ის, რომ საზოგადოების საკმაოდ დიდი ნაწილი, ამა თუ იმ პრობლემატურ საკითხებს, სწორედ მედიის პრიზმიდან ხედავს. ქართული მედიის უდიდესი ნაწილი ჯერ ისევ ვერ ხედავს და ჯეროვნად ვერ აფასებს საკუთარ როლს საზგადოებრივი აზრის, სოციალური ქცევის, სამოქალაქო ცნობიერების ჩამოყალიბების პროცესში.

  ფოტო: © RONALDO SCHEMIDT/AFP/Getty Images

დაახლოებით ერთი კვირის წინ, ხაშურში, ყოფილმა ქმარმა ცოლი მოკლა, ჯერ ყუმბარა ესროლა, შემდეგ გაქცეულს გაეკიდა და თავი იარაღის კონდახით გაუჩეჩქვა. მიზეზი ბანალურია, ვერ დამორჩლებულ და ვერ მანიპულირებულ ქალზე შურისძიება.

რა მიზანს შეიძლება ისახავდეს ჟურნალისტი, რომელიც ამ ტრაგიკული ფაქტის გასაშუქებლად მიდის? პირველადი მშრალი ინფორმაციის გადაცემის შემდეგ (სად? რა გარემოებაში? რა იარაღით? რომელ საათზე და ა.შ. ) რა უნდა აინტერესებდეს და რა აინტერესებთ, როგორც ყველაზე რეიტინგული საინფორმაციო გამოშვებების კორესპონდენტებს, ასევე ყვითელი პრესის ავტორებს?

ხაშურში მომხდარი ფემიციდის შემთხვევაში, ყველა საინფორმაციო გამოშვების ჟურნალისტმა დაიწყო მეზობლებში, ნათესავებში სიარული და გარკვევა, რატომ მოკლა კაცმა ქალი. თითქოს არაფერი არალეგიტიმური აქ არ არის, რადგან ყველას უნდა იცოდეს მიზეზი. მაგრამ ჩვენ, ჟურნალისტები არ ვფიქრობთ იმაზე თუ რა პასუხი შეიძლება მოვისმინოთ, იმისათვის, რომ გასაგები გავხადოთ ეს მკვლელობა. რას ვიძიებთ? არის რამე რაც ამართლებს ამ მკვლელობას? დავუშვათ, რომ კაცმა ცოლს შეუსწრო საყვარელთან ერთად ლოგინში. ეს ალბათ ყველაზე უარესი ვერსიაა ხომ? თორემ საჭმელს არ უმზადებდა, პერანგს არ უუთოვებდა, ბევრს ტლიკინებდა, მოკლე კაბებს იცვამდა და ა.შ. „დანაშაულები“ ცნობისმოყვარე საზოგადოებისათვის არაფერია ფიზიკურ ღალატთან შედარებით. ვთქვათ კარგი გამომძიებლის ფუნქცია შევასრულეთ, მივაგენით მიზეზს და ვამხილეთ ქმრის მოღალატე ქალი, რას ვაკეთებთ შემდეგ, ან კი რას ვიღებთ შედეგად? ვაკმაყოფილებთ სეირის მაყურებელი საზოგადოების ინტერესს, თავად ვივიწყებთ ამ თემას, რადგან სხვა და ახალი თემები შემოდის ნიუსრუმში და ვტოვებთ მოკლულ და შეურაცხყოფილ მსხვერპლს, რომელიც ქმარმა ფიზიკურად მოკლა და ახლა ჩვენ, მედიამ მისი ცხედარი ამ სეირის მაყურებელ ხალხს მივუგდეთ საჯიჯგნად.

• ქალის მკვლელობის მოტივის ძიებაში დაკარგულნი, ანუ მედია, როგორც მტყუან-მართლის გამრჩევი 

პატრიარქალურ კულტურაში სადაც ქალი აპრიორი დამნაშავეა და მოთვალთვალე საზოგადოება მისი სიკვდილის შემთხვევაშიც კი მიზეზებს მასში ეძებს, მედია სწორედ ამ აუდიტორიის დაკვეთას ასრულებს. ვერცერთი ტელევიზია ვერ გაექცა ამ კითხვებს და ყველამ ამცნო მაყურებელს, რომ „საქმეში მესამე პირი იკვეთება“.

სინამდვილეში რა არის მედიის ფუნქცია და პასუხისმგებლობა, რა უნდა იყოს მისი მიზანი და რა კითხვებს უნდა სვამდეს? ხაშურის ინციდენტის შემთხვევაში ჟურნალისტი პირველ რიგში უნდა იკვლევდეს, რატომ და საიდან აღმოაჩნდა მკვლელს ყუმბარა და ცეცხლსასროლი იარაღი, მითუმეტეს, რომ პირი უკვე ნასამართლევია. რატომ ვერ მოახერხეს სამართალდამცავმა ორგანოებმა ქალის სიცოცხლის დაცვა, რამდენად ეფექტურია შემაკავებელი ორდერი და როდის უნდა დაიწყოს სახელმწიფომ განსხვავებული ზომების მიღება, მაშინ, როდესაც ნათლად ჩანს - შემაკავებელი ორდერი სინამდვილეში არ არის მკვლელობის შემაკავებელი. როგორია ქალზე ძალადობის სტატისტიკა და რა ხარვეზებია კანონმდებლობაში. სწორედ ამ კითხვებისა და სტატისტიკური მონაცემების შემდეგ ჟურნალისტი ყველა გავლენიან ინსტიტუციას, მათ შორის ეკლესიას, უნდა უსვამდეს კითხვებს, რას აკეთებენ ისინი ჩვენს მიზოგინურ საზოგადოებაში ამ პრობლემის მოსაგვარებლად. ამას უნდა აკეთებდეს პასუხისმგებლიანი მედია, რომელიც საკუთარ ფუნქციას საზოგადოებრივი აზრის რეკონსტრუქციაში ხედავს და არა „ბოზობის“ ძიებაში.

დღევანდელი ქართული მედია, რომელიც ხაშურის უმოწყალო მკვლლობის საქმეს აშუქებდა, თავისდაუნებურად მკვლელობის მონაწილედ იქცა. ჩვენმა ჟურნალისტებმა არ დაუტოვეს მსხვერპლს იმის შანსიც კი, რომ საზოგადოებამ მის მიმართ თანაგრძნობა ისე გამოხატოს, რომ სიტყვა „მაგრამ“ არ გამოიყენოს და მისი ცხოვრება არ გააკრიტიკოს.

და ბოლოს, რაც ყველაზე მთავარია, ამ სიუჟეტების მაყურებელი ქალები, რომელნიც თავად განიცდიან ოჯახში სხვადასხვა ტიპის ძალადობას, კიდევ უფრო მეტად დაფიქრდებიან, დაეჭვდებიან და შეშინდებიან ვიდრე გაშორების, ძალადობისგან გათავისუფლების გადაწყვეტილებას მიიღებენ. და რაც ყველაზე ცუდია, მათ არა მხოლოდ სიკვდილის შეეშინდებათ, არამედ საზოგადოებრივი აზრის, რომელიც მათ სიკვდილის შემთხვევაშიც კი არ დაინდობს. შეეშინდებათ ხმამაღლა ისაუბრონ საკუთარ პრობლემებზე, იბრძოლონ როგორც საკუთარი, ასევე სხვა მსხვერპლი ქალების უფლებებისთვის და მათი თავისუფლებისთვის, შეეშინდებათ სეირზე მონადირე ჟურნალისტების, რომელნიც მის პირად ცხოვრებაში დაიწყებენ ხელების ფათურს.

ამიტომ ამ ტიპის ჟურნალისტიკა, რომელიც ფსევდო მორალისტური საზოგადოების და მისი ცნობისმოყვარეობის მკვებავია და არა მეამბოხე, რომელიც სწორედ ამ მანკიერი ცნობიერების შეცვლისთვის იბრძვის, არის მავნებელი. ამ ტიპის მედია ჩვენ კიდევ უფრო გვაშორებს იმ მომავლისგან, სადაც საზოგადოება თანხმდება, რომ ქალი და კაცი თანასწორია და ოჯახურ ძალადობას ყველა ერთად ებრძვის.

P.S. ვიდრე ეს ტექსტი იწერებოდა, ბოლნისში კიდევ ერთი ქალი მოკვდა ქმრის ხელით.