14 ივლისს ტელეკომპანია “იმედის” ყოველკვირეული გადაცემა „იმედის კვირის“ ერთ-ერთი სიუჟეტი ქვეყანაში ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის მიერ პროვოცირებულ სოციალურ-ეკონომიკურ კრიზისს და იმ ზარალს ეხებოდა, რომელიც აღნიშნულის ფონზე საქართველოს ეკონომიკას მიადგა. 

მაგალითად, სიუჟეტის წარდგენაშივე გადაცემის წამყვანმა ჩიხლაძემ მტკიცებით ფორმაში, ხაზგასმით აღნიშნა, რომ სახელმწიფო ამბოხის შესახებ ნაციონალური მოძრაობის გეგმა ჩავარდა. „პროვოკაციული გეგმის მიუხედავად, ვერც სოციალური ბუნტი შედგა, სამაგიეროდ იზარალა ქვეყნის ეკონომიკამ. მნიშვნელოვანი შეფერხება აქვს ტურიზმის სექტორსაც, სეზონი ნაწილობრივ ჩავარდა და საერთო ჯამში, საუბარია, რომ 2 მილიარდი დოლარი დავკარგეთ“, - ამბობს წამყვანი.

სიუჟეტის მიხედვით, ქვეყანაში ეკონომიკური კრიზისი, ლარის გაუფასურება, რუსეთის მიერ საქართველოსთან ფრენების აკრძალვა და ამით გამოწვეული ზარალი “ნაციონალურ მოძრაობას” ბრალდება ისე, რომ ამის გამამყარებელი მტკიცებულებები არ ჩანს.

“ნაციონალური მოძრაობის პოლიტიკური ექსტრემიზმი” და საპროტესტო აქციები

ამბის თხრობა თბილისში 20 ივნისს დაწყებული საპროტესტო აქციებით იწყება, რასაც ანალიტიკოსის სტატუსით ჩაწერილი ორი რესპონდენტის საუბარი მოჰყვება. ერთი-ერთი მათგანი გენშტაბის ყოფილი უფროსი ლევან ნიკოლეიშვილი ანტისაოკუპაციო აქციებს და შს მინისტრის, გიორგი გახარიას გადაყენების მოთხოვნას ოპოზიციური პარტიების სურვილად განიხილავს და იქ მყოფ დემონსტრანტებს “ერთ მუჭა ხალხად” მოიხსენიებს. ჟურნალისტი ამის საპირწონედ არ აღნიშნავს, რომ აქციები სამოქალაქო საზოგადოების მიერ იყო ინიცირებული და 20 ივნისის შემდეგ, არაერთი მასშტაბური აქცია გაიმართა, სადაც “ერთ მუჭა ხალხზე” გაცილებით მეტი ადამიანი მონაწილეობდა.

აქციების კონკრეტულ პოლიტიკურ პარტიასთან დაკავშირების ქვეტექსტის გაძლიერებას სიუჟეტში დასმული კითხვით თავად ჟურნალისტიც ცდილობს: „გენშტაბის ყოფილ უფროსს ახლა ის უფრო აინტერესებს, ოცი ივნისის ღამეს აქციის დაშლისას, ვინ და რა მოტივაციით გადაამეტა უფლებამოსილებას, იდგა თუ არა ე.წ. ურჩი სპეცრაზმელების უკან ექსპრეზიდენტი თავისი განცხადებებით“.

მიუხედავად იმისა, რომ წამყვანმა დადასტურებულ ფაქტად მიაწოდა აუდიტორიას ინფორმაცია, თითქოს ნაციონალური მოძრაობის გეგმა ჩავარდა, ჟურნალისტი ამბობს, “იგეგმებოდა თუ არა დესტაბილიზაცია, ეს საგამოძიებო ორგანომ უნდა გაარკვიოს”. თუკი ჯერ არავის გამოუძიებია მომხდარი, გაუგებარი რჩება, რას ეყრდნობოდა წამყვანი, როდესაც ამტკიცებდა, რომ “სახელმწიფო ამბოხი ჩავარდა”.

იმის დასამტკიცებლად, რომ ქვეყანა ერთი კონკრეტული პოლიტიკური ჯგუფის მიერ „პოლიტიკური ექსტრემიზმის მძევალი გახდა“, ჟურნალისტი უფრო ჩრდილოეთითაც მიდის. სიუჟეტში პუტინისა და კრემლის პოლიტიკის აქტიური მხარდამჭერისა და გამზიარებლის, წარმოშობით ქართველი რუსეთში მოღვაწე ჟურნალისტის, თინა კანდელაკის მოსაზრებებს ვისმენთ, რომელიც ამბობს, რომ „პოლიტიკური ექსტრემიზმით და ტერორიზმით [საქართველოს] ექსპრეზიდენტი მიხეილ სააკაშვილია დაკავებული“. უფრო მეტიც, ის რუსეთისთვის „ოკუპანტის“ იარლიყის მიკერებას სწორედ სააკაშვილის პროვოკაციასა და ერთი არხის [რუსთავი 2] პროპაგანდის შედეგად მიიჩნევს. სიუჟეტის ავტორი იმასაც გვიყვება, რომ თინა კანდელაკს მის რესტორანში მისული მომხმარებლებისთვის „ორ ქვეყანას შორის დაძაბულობის ფონზე ყოველ დღე უწევს სტუმრებისთვის იმის ახსნა, რომ რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობები ჩიხში არ უნდა შეიყვანოს ერთი პოლიტიკოსის ქმედებებმა და ერთი ტელეწამყვანის გინებამ“.

შესაბამისად, ნაციონალური მოძრაობა რომ ამბოხს გეგმავდა და თბილისში ორგანიზებული აქციები ამ პარტიას უკავშირდება, თინა კანდელაკის და ლევან ნიკოლეიშვილის მოსაზრებებს ეფუძნება. სიუჟეტში არ ჩანს არცერთი ფაქტობრივი გარემოება, მტკიცებულება, რომელიც ამ მოსაზრებებს გაამყარებდა. ჟურნალისტს არც უცდია განსხვავებული მოსაზრების წარმოჩენა, არც ფაქტები შეუთავაზებია აუდიტორიისთვის და არც ის უჩვენებია, რამ გამოიყვანა და დატოვა ოც დღეზე მეტ ხანს დემონსტრანტები ქუჩაში.

რუსეთის მიერ საქართველოსთვის საპასუხო ეკონომიკური სანქციები და ავიაემბარგო

“ნაციონალური მოძრაობის მიერ პროვოცირებული პოლიტიკური ექსტრემიზმის” შემდეგ სიუჟეტში მსჯელობას ქვეყნისთვის მიყენებულ იმ ეკონომიკურ ზიანზე საუბარი ებმის, რაც როგორც ასევე სიუჟეტიდან ირკვევა, სწორედ ერთი პოლიტიკური პარტიისა და ტელევიზიის პროვოკაციულ ქმედებებს მოჰყვა. საქართველოში ფრენების შეზღუდვის შესახებ საკითხი სიუჟეტში დუმის მიერ ინიცირებულ სანქციებთან ერთად, მანიპულაციურად ისეა განხილული, თითქოს ორივე მათგანი ტელეკომპანია „რუსთავი 2-ის” წამყვანის, გიორგი გაბუნიას მიერ 7 ივლისს ეთერში პუტინის გინებას მოჰყვა. არადა. პუტინმა რუსეთიდან ფრენების შეზღუდვის შესახებ გადაწყვეტილება მას შემდეგ მიიღო, რაც საქართველოში რუსი კომუნისტი დეპუტატის სერგეი გავრილოვის ვიზიტს და მის საკანონმდებლო ორგანოში სტუმრობას საზოგადოების ფართომასშტაბიანი პროტესტი მოჰყვა. გიორგი გაბუნიას მონოლოგის შემდეგ დუმის მიერ ინიცირებული სანქციები კი არ დამტკიცდა.

რუსეთის მხრიდან დაანონსებული ემბარგოს კონტექსტში განიხილავს ჟურნალისტი ეროვნული ვალუტის რყევასაც. სიუჟეტში ლარის კურსის ვარდნის მიზეზად თბილისში მიმდინარე საპროტესტო აქციებს ასახელებს საქართველოს ეკონომიკის მინისტრი ნათია თურნავა. ქვეყანაში მიმდინარე მოვლენებს რუსეთის გარდა ევროკავშირიდან ტურისტების შემოდინების ნაკადის შემცირებასთან აკავშირებს ტურიზმის ეროვნული ადმინისტრაციის უფროსი მარიამ ქვრივიშვილიც. ჟურნალისტი არ ცდილობს ფაქტების მოძიებას და იმის ჩვენებას თუ როდის დაიწყო ლარმა გაუფასურება. სინამდვილეში ვარდნა აქციებამდე ბევრად ადრე დაიწყო, რასაც ერთი წინადადებით ახსენებს, თუმცა იქვე ამატებს, რომ ანტირეკორდი ეროვნულმა ვალუტამ ბოლო პერიოდში დაამყარა, რითიც ცდილობს გაამყაროს მოსაზრება, რომ რუსეთის მიერ დაანონსებული ემბარგო არის ლარის რყევის ერთ-ერთი მთავარი მიზეზი და ამით გამორიცხოს ხელისუფლების პასუხისმგებლობა.

სიუჟეტის ბოლო ნაწილი ქართული პროდუქტისთვის რუსული ბაზრის მნიშვნელობაზე საუბარს ეთმობა. ბიზენსომბუდსმენის მოადგილე ლევან კალანდაძე ხაზგასმით ამბობს, რომ საუბარი იმაზე, რომ რუსულ ბაზარზე საერთოდ უარი უნდა ვთქვათ, კონტრპროდუქტიული, ყოველგვარ რაციონალიზმსა და ლოგიკურაობას მოკლებულია.

რუსული ბაზრის მნიშვნელობას უსვამს ხაზს თავად ჟურნალისტიც. „მიუხედავად იმისა, რომ 2006 წელთან შედარებით, ღვინის ექსპორტი რუსეთში 85%-დან 63%-მდეა შემცირებული ქართულ ბიზნესს ამ დრომდე მაინც არ შეუძლია იყოს დამოუკიდებელი რუსეთის ბაზრისგან“, - სწორედ ამ სიტყვებით ასრულებს ის სიუჟეტს.

12 წუთიანი სიუჟეტი, რომელიც კონკრეტული პოლიტიკური ჯგუფის ქმედებების შედეგად, რუსეთის მხრიდან დაწესებულ და მოსალოდნელ ეკონომიკურ სანქციებზე საუბარს დაეთმო, არაფერი თქმულა ზოგადად, საექსპორტო ბაზრის დივერსიფიკაციის მნიშვნელობაზე. არ განხილულა ქვეყნისთვის რუსეთის ბაზარზე დამოკიდებულების სახიფათო მხარეები. არადა, ჟურნალისტი რუსეთის მიერ 2006 წელს დაწესებულ სანქციებზე, რომელმაც 7 წელს გასტანა, თავადვე საუბრობს. ასევე, არ განხილულა ბალტიისპირეთის მაგალითი, თუ როგორ მოახერხეს ასევე პოსტსაბჭოთა ქვეყნებმა რუსული ეკონომიკური გავლენისგან თავის დაღწევა და ევროკავშირის ბაზარზე ადაპტირება. სიუჟეტში არ უსაუბრიათ სახელისუფლებო სტრუქტურების პასუხისმგებლობაზე არც აქციების დაწყების და 21 ივნისს მისი დაშლის ნაწილში და არც ლარის გაუფასურებაზე მსჯელობისას.

იქმნებოდა შთაბეჭდილება, რომ სიუჟეტის და მისი ავტორის მთავარი მიზანი ქართული პროდუქციისთვის რუსული ბაზრის კვლავ ჩაკეტვის პირობებში, არა გამოსავლებისა და ალტერნატივების ძებნა, არამედ მოსალოდნელ და უკვე დამდგარ ზიანში მხოლოდ ერთი კონკრეტული პოლიტიკური ჯგუფის - ნაციონალური მოძრაობის ბრალეულობის ძიება და მათი დადანაშაულება იყო.

11  ივნისს რამდენიმე გამოცემამ,  pia.ge, for.ge და kvira.ge-მ  გამოაქვეყნეს თითქმის იდენტური შინაარსის მასალები, რომლის  მიხედვითაც"40 ათასიანი ხელფასის   მქონე ნიკა გვარამიას გლეხები ფეხებზე ჰკიდია".  სამივე სტატია ასახავს ყვარლის მკვიდრის, თენგის დათუნაშვილის მოსაზრებას. ის აკრიტიკებს ტელეკომპანია "რუსთავი 2-ის" დირექტორს, ნიკა გვარამიას, რომელმაც  თქვა, „პუტინი კარგიაო იმიტომ უნდა ვთქვათ, რომ ვიღაცამ “ბორჯომი”, ღვინო და “ნაბეღლავი” შეიტანოს რუსეთში?"  თენგიზ დათუნაიშვილის თქმით, რუსეთის ბაზარი რომ გადაიკეტოს, ძალიან გაუჭირდებათ ღვინისა და ყურძნის გაყიდვა. 

მასალა სავარაუდოდ სარეკლამოა, თუმცა, სამივე გამოცემას pia.ge-ს, for.ge-ს და kvira.ge-ს ეს სტატია შესაბამისი აღნიშვნის გარეშე აქვს გამოქვეყნებული, შესაბამისად გაუგებარი რჩება მკითხველისთვის სად მიაგნო სამივე გამოცემამ ამ მევენახეს,  სად გააკეთა მან ეს კომენტარი და როგორ მოხვდა მისი მოსაზრება ამ გამოცემების ვებსაიტებზე.  მასალები რომ ხელშეკრულების ფარგლებში შეიძლება იყოს გამოქვეყნებული, ადასტურებს გამოცემა reginfo.ge-ს რედაქტორის, გელა მთივლიშვილის მიერ სოციალურ ქსელში გაკეთებული განცხადება, რომლის მიხდვითაც ამ სტატიის გამოქვეყნებას სთხოვდა ერთ-ერთი საბიუჯეტო ორგანიზაცია საინფორმაციო - სარეკლამო მომსახურებაზე გაფორმებული ხელშეკრულების ფარგლებში, რაზეც მან უარი უთხრა.























სარეკლამო და სარედაქციო მასალების გამჯვნის ვალდებულებას ჟურნალისტებს ქარტიის მეცხრე პრინციპი ავალდებულებს. იმისათვის, რომ აუდიტორია შეცდომაში არ შევიდეს და სხვის მიერ მომზადებული, საფასურის სანაცვლოდ გამოქვეყნებული მასალა არ მიიჩნიოს სარედაქციო მასალად, აუცილებელია ნათლად ჰქონდეს მითითება რეკლამის შესახებ. სარეკლამო და სარედაქციო მასალის გამიჯვნის წესები დაკონკრეტებულია ქარტიის მიერ მომზადებულ გაიდლაინში. 

ამ დოკუმენტის თანახმად, მედიასაშუალებამ არ შეიყვანოს აუდიტორია შეცდომაში - არ მიაწოდოს ინფორმაცია ისე, თითქოს ის გადამოწმებული და დაზუსტებულია მაშინ, როდესაც გამოქვეყნდა გარკვეული საფასურის სანაცვლოდ. აქვე აღნიშნულია, რომ "იმ შემთხვევაში, როდესაც დამკვეთის მიერ მოწოდებული მასალა შეიცავს კონკრეტულ ბრალდებებს რომელიმე პირის მიმართ, ანდა ცალსახაა, რომ მიზნად ისახავს მის დისკრედიტაციას, მის გამოქვეყნებაზე გადაწყვეტილება რედაქციამ უნდა მიიღოს საკუთარი სარედაქციო პოლიტიკის შესაბამისად."

„ნენსკრა ჰესის პროექტი და „ნენსკრა ჰიდროს” სოციალური პროექტები სვანეთში“ - ამ სათაურით 7 ივლისს ტელეკომპანია "იმედზე", გადაცემა "იმედის კვირაში", ნენსკრა ჰესის შესახებ გავიდა სიუჟეტი. 7 წუთის განმავლობაში მაყურებელი ისმენდა წამყვანის, ჟურნალისტისა და რესპონდენტების მტკიცებას იმის შესახებ,  რამდენად დიდ სიკეთეს მოუტანს „ნენსკრა ჰესი“ ადგილობრივებსა და საქართველოს ეკონომიკას. მაყურებელს არ მოუსმენია საწინააღმდეგო აზრი, არც ერთი დამოუკიდებელი ექსპერტის შეფასება და დასაბუთებული, არგუმენტირებული მსჯელობა იმის შესახებ, რომ ჰესი მართლაც მხოლოდ და მხოლოდ სარგებლის მომტანია. მასლის ავტორს არც ჰესის მშენებლობით გამოწვეული ადგილობრივების პროტესტი უხსენებია და არც ის საფრთხეები, რაზეც გარემოსდამცველი ორგანიზაციები საუბრობენ. 

სიუჟეტის წარდგენისას წამყვანი აქცენტს აკეთებს „ნენსკრა ჰესის“ სიკეთეებსა და სარგებელზე - „პროექტი ჭუბერის თემში ხორციელდება. ის დასახლებული პუნქტისგან მოშორებით არის და არ გულისხმობს ოჯახების განსახლებას. გარდა ჰესის მშენებლობისა, „ნენსკრა ჰიდრო“ რეგიონში ფართო მასშტაბიან სოციალურ პროექტებსაც ახორციელებს და იმაზეც ზრუნავს, რომ სამშენებლო სამუშაოებზე ადგილობრივები დაასაქმოს. ამისთვის კომპანიამ კადრების საკუთარი რესურსით გადამზადება უკვე დაიწყო“.

წამყვანის მსგავსად, სიუჟეტის ავტორიც არაერთხელ ახსენებს მაყურებელს „ნენსკრა ჰიდროს“ სიკეთეებს და ხაზს უსვამს, რომ ჰესი საქართველოს ენერგოდამოუკიდებლობას კიდევ უფრო განამტკიცებს. გარდა ამისა, ჟურნალისტი მაყურებელს ინვესტორი კომპანიის გამოცდილების შესახებაც უყვება და არწმუნებს, რომ „მას სვანეთის წყლებთან შეჭიდება არ გაუჭირდება“.

ჟურნალისტი საუბრობს სოციალურ პროექტებზეც - „ნენსკრა ჰესის მშენებლობის აქტიურ ფაზაში შესვლისას 1000-ზე მეტი სამუშაო ადგილი შეიქმნება. პრიორიტეტი კი, ადგილობრივ მოსახლეობას მიენიჭება. კომპანიამ ამაზე წინასწარ იზრუნა და ადგილობრივები პროფესიულ გადამზადებას უკვე თბილისში გადიან… ფართომასშტაბიანი სოციალური პროექტების განხორციელებაც ნენსკრა ჰიდრომ თავის თავზე აიღო და 400-მდე ოჯახს მიწის ნაკვეთების აზომვაში, ნახაზის მომზადებასა და მიწის ნაკვეთის რეგისტრაციის პროცესში უწევს დახმარებას. ტურისტებისთვის არც თუ ისე ნაცნობ მხარეში ამუშავდა საოჯახო სასტუმროები, სადაც, ძირითადად, პროექტში დასაქმებული ადამიანები ცხოვრობენ. ადგილობრივებს იმედი აქვთ, რომ ჰესი ამ მხარეს კიდევ უფრო განავითარებს“, - ამბობს ჟურნალისტი და არც კი ახსენებს იმ ადგილობრივებს, რომლებიც ჰესის მშენებლობას ეწინააღმდეგებიან, მის უარყოფით მხარეებზე, ზიანზე და მოსალოდნელ საფრთხეებზე საუბრობენ.

სიუჟეტის დასასრულს, ჟურნალისტი ამტკიცებს, რომ სვანეთის სარგებელი ჰესის მშენებლობის პროცესში კიდევ უფრო გამოჩნდება, თუმცა მშენებლობის და ექსპლუატაციაში ჩაშვების შემდეგ ჰესი გაცილებით დიდ სარგებელს საქართველოს ენერგოსისტემას მოუტანს.

გასული წლის 5 ივლისს ჭუბერში სტიქია მოხდა და ადიდებულმა მდინარე ნენსკრამ რამდენიმე სოფელი დატბორა. ღვარცოფის შემდეგ, ადამიანის უფლებებზე მომუშავე 8 არასამთავრობო ორგანიზაციამ ხელისუფლებას განცხადებით მიმართა. განცხადებაში აღნიშნულია, რომ „გეოლოგიური რისკები კიდევ უფრო გაძლიერდება ჰესის პროექტის ზეგავლენის შედეგად, ვინაიდან მშენებლობის პროცესში ტყე/მცენარეული საფარი პირწმინდად მოიჭრება, რაც დამატებით მეწყრულ და ღვარცოფულ კერებს გააჩენს.“

ჟურნალისტს ეს ფაქტი მაყურებლისთვის არ უცნობებია , არ დაუსვამს კითხვა, ჰქონდა თუ არა რაიმე კავშირი წყალდიდობასა და ჰესის მშენებლობას, სამაგიეროდ, აღნიშნა, რომ „როგორც კომპანიაში ამბობენ, ნენსკრა ჰესი ერთგვარი პრევენცია იქნება წყალდიდობისგან“ - თუმცა არც ამ შემთხვევაში დაუსვამს კითხვა, თუ „როგორ“ და მაყურებელს არ მოუსმენია არც ერთი არგუმენტი იმის დასტურად, რომ ჰესი წყალდიდობის ან სხვა სტიქიისგან დაიცავს მოსახლეობას.

ჟურნალისტს იმის თქმაც „დაავიწყდა“, რომ 2015 წლიდან დღემდე სვანეთსა და თბილისში არაერთხელ გამართა საპროტესტო აქცია და არც ის უხსენებია, რომ პროტესტის გამო 2016 წელს ადგილობრივ მოსახლეობას ერთ კვირაზე მეტი გზა ჰქონდათ გადაკეტილი. არც იმის შესახებ მიუწვდია ინფორმაცია, რომ „ნენსკრა ჰესის“ მშენებლობას გარემოსდაცვითი არასამთავრობო ორგანიზაციების ნაწილიც ეწინააღმდეგება.

მაყურებელმა ჯამში მოისმინა 7 რესპონდენტის შეფასება. მათგან 2 - ხელისუფლების, 3 - უშუალოდ კომპანიის წარმომადგენელი და 2 ჰესის მშენებლობის მომხრე ადგილობრივი იყო. თითოეული მათგანი, ისევე როგორც წამყვანი და ჟურნალისტი, „ნენსკრა ჰესის“ სიკეთეებზე საუბრობდა და ეკონომიკურ სარგებელს უსვამდა ხაზს. მაყურებელს არ ჰქონდა შესაძლეობლობა, რომ მოესმინა დამოუკიდებელი ექსპერტის, გეოლოგის, ჰიდროლოგის ან გარემოსდამცველის შეფასება. მთელი სიუჟეტის განმავლობაში მაყურებელს არ მოუსმენია განსხვავებული აზრი და არც იმის შესახებ მიუღია ინფორმაცია, თუ რა რისკები არსებობს და რა ზიანს მოუტანს გარემოს ჰესის მშენებლობა.

აღსანიშნავია ისიც, რომ „ნენსკრა ჰესის“ გარშემო დისკუსია მას შემდეგ გააქტიურდა, რაც სახელმწიფოსა და „ნენსკრა ჰესის“ მშენებელ კომპანიას შორის გაფორმებული ხელშეკრულება 8 ივნისს, „რუსთავი 2“-ის გადაცემა „შაბათის კურიერმა“ გაასაჯაროვა. გარემოსდაცვითმა ორგანიზაცია „მწვანე ალტერნატივამ“ კი ხელშეკრულების გააანალიზების საფუძველზე განაცხადა, რომ პროექტი ქვეყნის ბიუჯეტს წელიწადში 60 მილიონი დოლარის ზარალს მიაყენებს.

საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიისა და რადიოს სამეურვეო საბჭომ მაუწყებლის დირექტორი ვერ აირჩია. კენჭისყრა დღეს 10 ივლისს, ორ ტურად შედგა, თუმცა, დირექტორის შესარჩევ კონკურსში მონაწილე კანდიდატებიდან დირექტორობისთვის საკმარისი 3 ხმა ვერცერთმა კანდიდატმა ვერ დააგროვა.

კონკურსის პირველ ტურში, სადაც  12 კანდიდატი  მონაწილეობდა,  ხმები ასე გადანაწილდა:

• მერაბ წულუკიძე - 2 ხმა;
• თინათინ ცისკარაძე - 2 ხმა;
• შოთა გურაბანიძე - 1 ხმა. 

კვლავ ორ - ორი ხმა მიიღეს მეორე ტურში მერაბ წულუკიძემ და თინათინ ცისკარაძემ, მეხუთე ბიულეტენზე კი ტელევიზიის ყოფილი დირექტორის, ნათია კაპანაძის სახელი და გვარი ეწერა. 

 

 

აჭარის ტელევიზიისა და რადიოს დირექტორის თანამდებობის დასაკავებლად კონკურსი მას შემდეგ გამოცხადდა, რაც მრჩეველთა საბჭომ ყოფილი დირექტორი ნათია კაპანაძე იმპიჩმენტის წესით გადაირჩია. პირველ მცდელობაზე, 31 მაისს, კონკურსი ჩავარდა, რადგან დირექტორის შესარჩევ კონკურსში მონაწილე რვა კანდიდატიდან დირექტორობისთვის საკმარისი 3 ხმა ვერცერთმა კანდიდატმა ვერ დააგროვა.

მრჩეველთა საბჭოს გადაწყვეტილებით, საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიისა და რადიოს დირექტორის შესარჩევი კონკურსის მესამედ გამოსაცხადებლად, საბჭო რიგგარეშე სხდომაზე 12 ივლისს შეიკრიბება.

 2 ხმა მერაბ წულუკიძეს, ასევე 2 ხმა თინათინ ცისკარაძეს და 1 ხმა შოთა გურაბანიძეს - ამ შედეგებით დასრულდა დღეს, 10 ივლისს,  საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიისა და რადიოს დირექტორის განმეორებითი შესარჩევი კონკურსის პირველი ტური.  დირექტორის შესარჩევად მეორე ტურია საჭირო, რომელიც დღესვე, დაახლოებით ნახევარ საათში [19:30 სთ) გაიმართება. 

როგორც მრჩეველთა საბჭომ განმარტა, მეორე ტურში საუკეთესო შედეგის მქონე ორი  კანდიდატი მიიღებს მონაწილეობას, ესენი კი არიან მერაბ წულუკიძე და თინათინ ცისკარაძე.  მერაბ წულუკიძე არის საზოგადოებრივი მაუწყებლის კორესპონდენტი აჭარის რეგიონში,  თინათინ ცისკარიძე კი ჟურნალისტი, “დოიჩე ველეს აკადემიის” ტრენერი.

დირექტორის შესარჩევ კონკურსში 12 კანდიდატი მონაწილეობს: ციალა ქათამაძე, თინათინ ცისკარიძე, ფირუზ ბოლქვაძე, დავით დიასამიძე, შოთა ზოიძე, გიორგი კოხრეიძე, გიორგი წულაია, ირმა ზოიძე, ბაჩო გურაბანიძე, ბაჩუკი ჩხეიძე, მერაბ წულუკიძე და დავით ჩხარტიშვილი.  ამ 12-დან მხოლოდ 5-ია ისეთი კანდიდატი, რომელიც წინა, ჩაშლილ კონკურსში არ მონაწილეობდა - ციალა ქათამაძე, თინათინ ცისკარიძე, ფირუზ ბოლქვაძე, დავით დიასამიძე, შოთა ზოიძე.

აჭარის ტელევიზიისა და რადიოს დირექტორის თანამდებობის დასაკავებლად კონკურსი მას შემდეგ გამოცხადდა, რაც მრჩეველთა საბჭომ ყოფილი დირექტორი ნათია კაპანაძე იმპიჩმენტის წესით გადაირჩია. პირველ მცდელობაზე, 31 მაისს, კონკურსი ჩავარდა, რადგან დირექტორის შესარჩევ კონკურსში მონაწილე რვა კანდიდატიდან დირექტორობისთვის საკმარისი 3 ხმა ვერცერთმა კანდიდატმა ვერ დააგროვა.


 
 

 

კინოდოკუმენტალისტიკა ვიზუალური თხრობის ერთ-ერთი გამორჩეული ფორმაა. მიუხედავად იმისა, რომ კინოხელოვნება შექმნიდანვე დოკუმენტურ ელემენტებზე იყო აგებული, ტერმინი „დოკუმენტური“ მეოცე საუკუნის 20-იან წლებში გაჩნდა და დოკუმენტური კინოც, როგორც კინემატოგრაფიის დამოუკიდებელი მიმართულება, ამ პერიოდში ჩამოყალიბდა. დოკუმენტური კინო მხოლოდ საგანმანათლებლო და საინფორმაციო-ანალიტიკურ ჟანრთან ასოცირდება ხოლმე. ხშირად დოკუმენტალისტიკა პროპაგანდისტული თხრობის იარაღიც იყო და დღესაც, ზოგჯერ სწორედ ამ მიზნით გამოიყენება, თუმცა მსოფლიო შემოქმედებით ინდუსტრიაში დოკუმენტურ ფილმს სულ სხვა პარამეტრები აქვს.

საგანმანათლებლო, ინფორმაციულ-ანალიტიკურ ფილმებს პირობითად “სატელევიზიო” დოკუმენტური ფილმების და ვრცელი რეპორტაჟების ჟანრს მიაკუთვნებენ, სადაც თხრობის ფორმა სტანდარტულია და შემოქმედებითი ინტერპრეტაცია ნაკლები. თუმცა ეს მხოლოდ მცირე ნაწილია დოკუმენტალისტიკის იმ მრავალფეროვანი მიმართულებებიდან, რომლებიც მსოფლიო დოკუმენტური ფილმის ინდუსტრიაში არსებობს და მას შემოქმედებით (საავტორო) დოკუმენტურ ფილმს უწოდებენ.

რას ემსახურება დოკუმენტალისტიკა, რატომ არის ეს ჟანრი ღირებული და მნიშვნელოვანი და რა გამოწვევების წინაშე დგას დღეს დოკუმენტური კინო საქართველოში, - „მედიაჩეკერი“ დოკუმენტალისტ ნინო ორჯონიკიძეს ესაუბრა.

- მოდით, საუბარი დავიწყოთ იმით, რა არის დოკუმენტური კინო და რატომ არის ის მნიშვნელოვანი?

- დოკუმენტალისტიკა რეალობაზე დაკვირვების და მისი ინტერპრეტაციის ძალიან დიდ შესაძლობლობას იძლევა. დოკუმენტური კინო, ალბათ, ვიზუალური ხერხებით იმ სივრცეს ქმნის, სადაც ადამიანები ფიქრს იწყებენ, სადაც შეიძლება ემპათია დაიბადოს, სადაც ადამიანები ამბავს თუ პერსონაჟს მრავალშრიანად ხედავენ და არა სწორხაზოვნად.

დოკუმენტურ კინოს ხშირად აღვიქვამთ, როგორც, ასე ვთქვათ, ჟურნალისტიკის გაგრძელებას, როდესაც ფაქტი უნდა ასახო ისეთი, როგორიც არის. მაგრამ როგორც კი ჩვენ კადრირებას ვიწყებთ და გადაწყვეტილებას ვიღებთ იმის შესახებ, რა არის შენი ინტერესის საგანი და სად მთავრდება შენი კადრის ჩარჩო, აქ უკვე ინტერპრეტაცია და რეჟისურა იწყება, იმიტომ რომ შენ უკვე არჩევანს აკეთებ.

ჯონ გრიერსონი იყო ბრიტანელი დოკუმენტალისტი, ამ მიმართულების ერთ-ერთი ფუძემდებელი და დღევანდელი გაგებით - პროდიუსერი, რომელმაც თქვა, რომ დოკუმენტური კინო ეს არის რეალობის შემოქმედებითი აღქმა, ინტერპრეტაციაა.

 

თუ ვამბობთ, რომ დოკუმენტალისტიკა კინოა, მაშინ კინო ხომ პირველ რიგში, ხმისა და გამოსახულების სინთეზით, გამოხატვის საშუალებაა, შესაბამისად არც დოკუმენტური კინო არის მხოლოდ ინფორმაციული მედიუმი. ეს ემოციური მედიუმიც არის. შენ მხოლოდ ინფორმაციას კი არ სთავაზობ მაყურებელს, შენ სთავაზობ იმ გამოცდილებას და იმ შთაბეჭდილებას, რომელიც აი ამ ველში მუშაობისგან მიიღე. ამ ინფორმაციას, ამ გამოცდილებას ყველა ხელოვანი, ყველა რეჟისორი გარდაქმნის რაღაც ვიზუალურ და ხმოვან გამოცდილებაში. ამ გამოცდილებას, ამ შთაბეჭდილებას რა ფორმით აწვდი შენს მაყურებელს, ეს არის მნიშვნელოვანი. მშრალი ფაქტები, რეალობის უბრალო კონსტატაცია ყოველდღიურად ხდება, ფეისბუკის სტრიმინგითაც კი. მერე ამაზე რეფლექსია, ჩაღრმავება, სიტუაციის დანახვა, ფაქტებთან დისტანცირება როგორ ხდება და ამის კინოენაზე გარდაქმნა, ეს არის ჩემთვის დოკუმენტური კინო.

ის გარემოება, რომ დოკუმენტურ კინოს საფუძვლად რეალობა უდევს, სულ არ ნიშნავს, რომ ეს მხოლოდ ინფორმაციული მედიუმია, სადაც ყველაფერი ახსნილი, გაანალიზებული, დაბალანსებული უნდა იყოს. კინო ნაცნობი მოვლენების გადააზრების და ფიქრის, განცდის სივრცეს უნდა იძლეოდეს. ეს კი ავტორის უნიკალური პერსპექტივიდან იწყება.

დოკუმენტური კინო იმიტომ მიყვარს, რომ არ არსებობს წესები, რომელთა დარღვევა არ შეიძლება, მაგრამ მთავარი ხაზი შენს ეთიკურ დილემაზე გადის. ამიტომაც ჩემთვის დოკუმენტური კინოში გადამწყვეტი ავტორის მოტივაციაა - რატომ აკეთებს ის ამ ფილმს ამ ფორმით. ეს მოტივაცია, ეს გულწრფელობა და სიმართლე თუ პირიქით, სიყალბე, მგონია ყველა კადრში ჩანს. დოკუმენტური ფილმი სკანერივით არის - რეალობისაც და ავტორისაც.

- რა განასხვავებს დოკუმენტურ კინოს მხატვრულისგან?

საერთოდ, მე მგონია, რომ კინო კინოა და დოკუმენტურია თუ მხატვრული ამას მნიშვნელობა არ აქვს. ძალიან მოძველებული ტრადიციაა ხისტი ჟანრობრივი დაყოფა. თანამედროვე კინო “ჰიბრიდული” კინოა. არიან ავტორები, რომლებიც საერთოდ მიუღებლად მიიჩნევენ ზღვარის გავლებას დოკუმენტურსა და მხატვრულ კინოს შორის. მთავარია ტრანსპარანტული იყოს ნამუშევრის შექმნის პროცესი. სამართლიანი და გულწრფელი იყოს ავტორი მის მიერ გამოყენებული ხერხების შესახებ.

დოკუმენტური მასალა ყოველთვის არსებობს მხატვრულ კინოში და პირიქით - მხატვრული მასალა ყოველთვის არის დოკუმენტურ კინოში.

ჩემი აზრით, მთავარი, რაც დოკუმენტურ კინოს განასხვავებს მხატვრული კინოსგან ის არის, რომ დოკუმენტური ფილმი ფაქტობრივად გულზე ღია ოპერაციაა. რეჟისორს რეალურ ადამიანებთან აქვს შეხება, რეალურ ისტორიებთან, რაც ძალიან დიდი ეთიკური გამოწვევაა. შესაბამისად, რეჟისორს რეალობაში ამ “ჩარევისა” და შედეგების გამო პასუხისმგებლობა ეკისრება.

ემოციური შრე, ადამიანური ისტორია არის დოკუმენტურ კინოში ძალიან მნიშვნელოვანი, იმიტომ რომ ჩვენი გონება უკვე გადაჭედილია კლიშეებით, ციფრებით, მოკლე-მოკლე ამონარიდებით (ციტატებით), სტატისტიკებით, ინფოგრაფიკებით.  ჩვენი მგრძნობელობა მნიშვნელოვანი თემების მიმართ არის ძალიან დაბალი, იმიტომ რომ ვეღარ ავუდივართ ამდენ ინფორმაციას. ციფრები არაფერს ამბობს, მაგრამ ერთმა ადამიანურმა ისტორიამ ან რეალობის საინტერესო ინტერპრეტაციამ, რომელიც ჩემს გრძნობებზე იმოქმედებს, რომელიც ამ შთაბეჭდილებას განმაცდევინებს, შესაძლოა, ბევრი რამ შეცვალოს. კარგი ფილმი გამოცდილების გაზიარებაა, თანაგრძნობაა. კარგი ფილმი ამ გამოცდილებას თაობებს უნახავს.

- ამბობთ, რომ დოკუმენტური კინო ეს ერთგვარი ემოციური მედიუმია, მასში ბევრი ადამიანური ისტორიაა. ადამიანებს უყვართ ემოციური ისტორიები, მაგრამ, დოკუმენტური კინო მაინც არ არის პოპულარული. როგორ გგონიათ, რატომ?

 

რა არის პოპულარული? ხელოვნება პოპულარულია? ლიტერატურა პოპულარულია? არა მგონია... დოკუმენტურ კინოს წაკითხვა უნდა, ის არ არის იოლად მოსახმარი პროდუქტი. ეს არც კლიშეებით სავსე გასართობი სერიალია და არც დაღეჭილი ინფორმაცია, რომელსაც ვიღაცა თავში მიდებს. ამას ჩაღრმავება, კონტექსტის ცოდნა უნდა. არა მარტო ავტორის, არამედ მაყურებლის მხრიდანაც მუშაობა უნდა. კარგი ფილმი მოგზაურობა და სამყაროს აღმოჩენაა, მაგრამ ამ მოგზაურობისთვის მზაობა უნდა გქონდეს.

 

---

« ჩვენი მგრძნობელობა მნიშვნელოვანი თემების მიმართ არის ძალიან დაბალი, იმიტომ რომ ვეღარ ავუდივართ ამდენ ინფორმაციას.  ციფრები არაფერს ამბობს, მაგრამ ერთმა ადამიანურმა ისტორიამ ან რეალობის საინტერესო ინტერპრეტაციამ, რომელიც ჩემს გრძნობებზე იმოქმედებს, რომელიც ამ შთაბეჭდილებას განმაცდევინებს, შესაძლოა, ბევრი რამ შეცვალოს. კარგი ფილმი გამოცდილების გაზიარებაა, თანაგრძნობაა. კარგი ფილმი ამ გამოცდილებას თაობებს უნახავს »

---

 

- ბოლო პერიოდში მედიაში ბევრი რამ ძალიან სწრაფად იცვლება და მედიის გავლენაც გაცილებით უფრო სწრაფი გახდა. როგორ ფიქრობთ, რა როლი შეიძლება ჰქონდეს მედიას დოკუმენტალისტიკის განვითარებაში?

მთავარი, რაც შეცვალა სოციალურმა მედიამ, არის ის, რომ დოკუმენტური კინოს დისტრიბუციის სრულიად ახალი გზა გაჩნდა.

დოკუმენტურ კინო არასდროს იყო კომერციულად მომგებიანი, არასდროს არ ჰყავდა მასობრივი მაყურებელი, გარდა ერთეული დოკუმენტური ფილმებისა, მაგრამ სოციალურმა მედიამ მოიტანა დისტრიბუციის ახალი გზა, ონლაინ მაყურებელი შესძინა მას. დღეს მედიაში ბევრად უფრო პოპულარული მოკლე დოკუმენტური ფილმია. ძალიან სწრაფი გახდა მედია, სადაც ყველაფერი ე.წ. კლიკებზე და ტელეფონში დანახულ ოც წამიან ინფრომაციაზეა დამოკიდებული. რა თქმა უნდა, სოციალურმა ქსელებმა ფილმის დრამატურგიაზე, ტემპო-რიტმზეც იმოქმედა, თხრობის ახალი ფორმები გაჩნდა, თუმცა ეს იმას არ ნიშნავს, რომ სრულმეტრაჟიან დოკუმენტურ ფილმს მაყურებელი აღარ ჰყავს. ან კი, ყველაფერს, რასაც დოკუმენტურ ფილმს ვეძახით, მართლაც კინოა.

ალბათ, ონლაინ პლათფორმებმა, უფრო კომერციულ, სწრაფ პროდუქტებთან ერთად, ნაკლებ კომერციულ პროქტებსაც უნდა დაუთმონ სივრცე და “კლიკების” მიუხედავად, საინტერესო საავტორო ნამუშევრებს არსებობის და გავრცელების საშუალება მისცენ.  ციფრული მედია სივრცე ყველაფერს შთანთქავს, თუმცა მნიშვნელოვანი ნამუშევრები წლების მერე ამოყვინთავს ისევ. მე ასე მჯერა და დოკუმენტურ ფილმებსაც ამ პერპექტივიდან ვაფასებ. “15 წუთიანი პოპულარობა” კარგია, მაგრამ ეს არ უნდა იყოს ერთადერთი და ყველაზე მნიშვნელოვანი კრიტერიუმი რედაქტორებისა და მედია მენეჯერებისთვის.


- თქვენი აზრით, როგორ აღიქვამენ საქართველოში დოკუმენტალისტიკას, რა გამოწვევების წინაშეა ეს ჟანრი?

დოკუმენტური კინო, მგონია, რომ საქართველოში მეორად პროდუქტად აღიქმება, სატელევიზიო პროდუქტად. ალბათ, იმიტომ, რომ ჩვენ საბჭოთა დოკუმენტალისტიკის ტრადიციიდან მოვდივართ, როდესაც დოკუმენტური კინო, ძირითადად, გარკვეული პროპაგანდისტული თხრობის იარაღი იყო, რომელსაც ჰყავდა ე.წ. მთხრობელი, გაუგებარი დიქტორი, რომელიც გვიყვებოდა რაღაცა ისტორიას. დოკუმენტალისტიკა მიბმული იყო ტელევიზიაზე, რომელსაც ყოველთვის აქვს გარკვეული პოლიტიკური დღის წესრიგი, მათ შორის დღესაც, გააჩნია რომელ ტელევიზიაში ხარ. ამიტომ დოკუმენტალისტიკის განსაკუთრებული განვითარების საშუალებას დღეს საქართველოში ტელევიზიები არ იძლევიან, რადგან განვითარება, პირველ რიგში, შემოქმედებით თავისუფლებას და ექსპერიმენტული ფორმატების დაშვების შესაძლებლობას ნიშნავს. თუმცა ჩნდება ხოლმე პატარ-პატარა კუნძულები.

ძალიან რთულია გადარჩენა, როდესაც დოკუმენტურ კინოს აკეთებ, ამიტომ, როდესაც დოკუმენტური კინოს რეჟისორი ხარ, პარალელურად 4-5 ადგილას გიწევს მუშაობა იმისთვის, რომ შენი თავი შეინახო და შენი ფილმი დააფინანსო. ჩემ გარშემო ყველა ასე იქცევა. დოკუმენტალისტიკა პროფესია არ არის. ეს ცხოვრების წესია, პროცესია, რომლის გარეშე არსებობა შეუძლებელია. ხშირად ფილმის გადაღებას, პროცესებზე დაკვირვებას და გააზრებას, შემდეგ მხატვრულ ფორმაში მოქცევას წლები და დიდი მოთმინება სჭირდება. იმ მომენტისთვის, როცა რეჟისორი ფილმზე მუშაობას ასრულებს, ის “აქტუალურობას” კარგავს. მაშინ რა აზრი აქვს ასეთ დოკუმენტურ კინოს?

სწორედ ეს არის არსებითი განსხვავება ჩემთვის: დოკუმენტურ კინოს რეპორტაჟებისგან სიღრმე, ფორმა, ავტორისეული მიდგომა და შემოქმედებითი ინტერპრეტაცია უნდა განასხვავებდეს, ვიდრე უბრალოდ მოვლენის ასახვა. გადაღება და მონტაჟი (ტექნიკურად) დღეს ყველას შეუძლია, ვისაც მობილური ტელეფონი აქვს, აი უნიკალური ხედვა და მხატვრული ფორმის პოვნა კი ნამდვილი გამოწვევაა.

---

 « ალბათ, ონლაინ პლათფორმებმა, უფრო კომერციულ, სწრაფ პროდუქტებთან ერთად, ნაკლებ კომერციულ პროქტებსაც უნდა დაუთმონ სივრცე და “კლიკების” მიუხედავად, საინტერესო საავტორო ნამუშევრებს არსებობის და გავრცელების საშუალება მისცენ.  ციფრული მედია სივრცე ყველაფერს შთანთქავს, თუმცა მნიშვნელოვანი ნამუშევრები წლების მერე ამოყვინთავს ისევ. მე ასე მჯერა და დოკუმენტურ ფილმებსაც ამ პერპექტივიდან ვაფასებ. “15 წუთიანი პოპულარობა” კარგია, მაგრამ ეს არ უნდა იყოს ერთადერთი და ყველაზე მნიშვნელოვანი კრიტერიუმი რედაქტორებისა და მედია მენეჯერებისთვის »

---

- რა ეტაპზეა დოკუმენტალისტიკა საქართველოში?

მე მგონია, რომ ქართული დოკუმენტალისტიკა ახლა ძალიან საინტერესო ეტაპზეა. შარშან IDFA Bertha Fund-ის 5 გამარჯვებულიდან 2 ქართული პროექტი იყო მსოფლიო მასშტაბით, რაც ძალიან მნიშვნელოვანია. საერთაშორისო ფორუმზე, ნებისმიერ ქვეყანაში ერთი-ორი ქართველი რეჟისორი მაინც არის წარმოდგენილი საინტერესო პროექტით. ფილმის დასრულებამდე პროექტი ბევრ ეტაპს გადის და არანაკლები საერთაშორისო აუდიტორია ჰყავს ფილმს განვითარების ეტაპზეც, როდესაც შენს იდეას და, შესაბამისად, ქვეყანას წარადგენ საერთაშორისო ფორუმებზე.

საქართველოშიც არის ძალიან კარგი ფესტივალი - „სინედოკ-თბილისი“, რომელიც დოკუმენტური კინოს განვითარებისთვის მნიშვნელოვანი პლათფორმაა. ყოველ წელს ჩამოჰყავთ არაჩვეულებრივი დოკუმენტალისტები. მაგალითად, წელს იყო მსოფლიო კლასის ფრანგი დოკუმენტალისტი ჩამოსული - ნიკოლა ფილიბერი.

ასევე, განვითარების ახალ შესაძლებლობებს იძლევიან ონლაინ პლათფორმები, რომლებიც შემოქმედებითი დოკუმენტური ფილმის დისტრიბუციის ახალ სივრცეს ქმნიან. ინსპირაციის წყარო და თემატიკა კი საქართველოში ამოუწურავია - ყოველი ახალი დღე პოტენციურად ახალი ფილმის დასაწყისია - დაუჯერებელი პერსონაჟებით, კონფლიქტებით და წინააღმდეგობებით.

მგონია, რომ ვვითარდებით, მგონია, რომ გავიგეთ, რომ დოკუმენტური ფილმი ისეთივე შემოქმედებითი თხრობის ფორმაა, როგორც მხატვრული კინო, მაგრამ, როდესაც ფილიბერის მასტერკლასზე ნახევარად ცარიელი იყო დარბაზი, იქ მივხვდი, რომ ჯერ ძალიან შორს ვართ იმის დაფასებისგან, რამდენად საინტერესოა და მნიშვნელოვანი დოკუმენტური კინო. თუმცა, დღეს არის ახალი თაობა დოკუმენტალისტების, რომლებიც, მჯერა, რომ ძალიან მნიშვნელოვან სიტყვას იტყვიან. დღევანდელი მოვლენების მნიშვნელოვან და საინტერესო ინტერპრეტაციას შემოგვთავაზებენ.

კანადურმა გამოცემამ Brunswick News Inc-მა კარიკატურისტ მაიკლ დე ადერთან თანამშრომლობა შეწყვიტა. გადაწყვეტილება Twitter-ზე მის მიერ დონალდ ტრამპისა და მიგრანტების თემაზე შექმნილი კარიკატურის გავრცელებას მოჰყვა. ნახატზე ტრამპი გოლფის მოედანზე ორი მიგრანტის გვამის გვერდით დგას და მათ ეკითხება - „წინააღმდეგები ხომ არ იქნებით, თამაში რომ გავაგრძელო?“

გამოცემასთან თანამშრომლობის შეწყვეტის შესახებ Twitter-ზე თავად ადერმა დაწერა და განმარტა, რომ ის გამოცემის არა მუდმივი, არამედ კონტრაქტით დაქირავებული თანამშრომელი იყო და შესაბამისად, სამსახურიდან კი არ „გაათავისუფლეს“, არამედ უბრალოდ კონტრაქტი შეუწყვიტეს.

ტრამპის კარიკატურის გამო მაიკლ დე ადერთან კონტრაქტის შეწყვეტას უარყოფს Brunswick News Inc-ი. გამოცემაში განმარტავენ, რომ გადაწყვეტილება გახმოვანებამდე ერთი კვირით ადრე მიიღეს და მიზეზი უბრალოდ სხვა კარიკატურისტის დაქირავება იყო.

„არასწორია ინფორმაცია თითქოს Brunswick News Inc-მა მაიკლ დე ადერთან კონტრაქტი დონალდ ტრამპის ბოლო კარიკატურის გამო გაწყვიტა. რეალურად, გადაწყვეტილების მიზეზი მკითხველის საყვარელი კარიკატურისტის გრეგ პერის დაბრუნება იყო, რომელთანაც მოლაპარაკებები კვირების განმავლობაში მიმდინარეობდა“, - ნათქვამია გამოცემის მიერ Twitter-ზე გავრცელებულ განცხადებაში. თუმცა, ფაქტია, რომ გამოცემამ მასზე უარი მრავალწლიანი თანამშრომლობის შემდეგ, სწორედ აღნიშნული კარიკატურის გამოქვეყნების ფონზე თქვა.

წყარო: imediaethics.org

აშშ-ის ეროვნულ-საზოგადოებრივმა რადიომ NPR-მა აბორტის თემის გაშუქების წესები შეიმუშავა.

ამ წესების მიხედვით, აბორტის თემაზე მუშაობისას ჟურნალისტებმა აღარ უნდა გამოიყენონ ტერმინები - “სიცოცხლის დასაცავად” (pro-life) და “აბორტის უფლებისთვის” (pro-choice). თუმცა იმ შემთხვევაში, თუკი მათ რომელიმე რესპონდენტი ან სტუმარი გამოიყენებს, მას უცვლელად დატოვებენ.

კონკრეტული ჯგუფებისთვის იარლიყების მიწებების თავიდან ასაცილებლად, NPR ცდილობს, რომ ტერმინის “აბორტის უფლების” ნაცვლად არ თქვას “აბორტის მომხრეები/დამცველები”. აგრეთვე, ამბობს - “კლინიკები, სადაც აბორტის გაკეთებაა შესაძლებელი” და არა “აბორტის კლინიკები”.

NPR-ის წესების მიხედვით, ასევე აკრძალულია ტერმინის - “დაუბადებელი ბავშვის” გამოყენება. სტანდარტში ხაზგასმულია, რომ დაბადებამდე, მუცლადყოფნის პროცესში ის არა უკვე ჩამოყალიბებული ბავშვი, არამედ ნაყოფი/ემბრიონია. ამასთან, NPR-ის სტანდარტის თანახმად, ასევე არასწორია შემდეგი სიტყვების გამოყენება “ნაყოფის გულისცემა”. როგორც წესებში ვკითხულობთ, მუცლადყოფნის დროს, ნაყოფის გულისცემის გასინჯვა მხოლოდ ფეხმძიმობის ექვს კვირის თავზეა შესაძლებელი.

NPR-ის სტანდარტის მიხედვით, ასევე არასწორია შემდეგი ფორმულირება - “ფეხმძიმობის გვიანდელი შეჩერება/გვიანდელი აბორტი”. ნაცვლად ამისა, NRP საკუთარ ჟურნალისტებს სთავაზობს, რომ მათ შემდეგი შინაარსის ტექსტი გამოიყენენონ - “არადამაზიანებელი ექსტრაქცია” ან “ფეხმძიმობის პირველი ტრიმესტრის შემდეგ აუცილებელი პროცედურული ჩარევა”, რაც სამედიცინო ტერმინებია.

NPR-ის რედაქტორის ელისაბედ ჯენსენის თქმით, სტანდარტის შემუშავების მიზანი ამბის თხრობის ფაქტობრივი სიცხადე და პოლიტკორექტულობაა. მისივე განმარტებით, ტერმინი “სიცოცხლის დასაცავად” ქმნის შთაბეჭდილებას, თითქოს, ისინი, ვინც აბორტის უფლებას უჭერენ მხარს, ახალ სიცოცხლეს საერთოდ არაფრად აგდებენ.

მანვე აღნიშნა,რომ სტანდარტის შემუშავების კიდევ ერთი მიზეზი განაწყენებული აუდიტორიისგან წამოსული უკმაყოფილებაც იყო. ისინი მიიჩნევდნენ, რომ დამკვიდრებული ტერმინები საზოგადოებაში აბორტის უფლების მომხრეებისა და მოწინააღმდეგეების მიმართ წინასწარ, არასწორ წარმოდგენებს აყალიბებდნენ.

წყარო: imediaethics.org

თანამედროვე ციფრულ სამყაროში მცხოვრებ ადამიანს იმაზე მეტ ახალ ამბავსა და ინფორმაციაზე აქვს წვდომა, ვიდრე ამის შესაძლებლობა ისტორიის განმავლობაში ნებისმიერ სხვა ადამიანს ჰქონია. მათ ინფორმაციის მიღება უფასოდ, ნებისმიერ დროს შეუძლიათ და თან ეს ყველაფერი მათს ჯიბეში, მობილურში იყრის თავს.

თუმცა თანამედროვე ადამიანებს წვდომა არა მხოლოდ ახალ ამბებზე, არამედ დაწყებული თამაში Clash of Clans-დან კიანუ რივზის მიმებითა და TikTok-ით დამთავრებული, ყველაფერზე აქვთ. აღნიშნული კონტენტი კი გასართობი ხასიათისაა და, როგორც წესი, მომხმარებლებს ბედნიერების გრძნობას ანუ უბრალოდ დადებით განწყობას უტოვებს. დღესდღეობით კი ბედნიერების შეგრძნება არც ისე მარტივია. ამიტომაც ბევრ ადამიანს ურჩევნია კიანუ რივზის მიმებით გაერთოს და თავი აარიდოს ტრამპის, ირანის, პუტინის, კლიმატის ცვლილების, ბრექსიტისა თუ რასიზმის შესახებ ამბებს.

გაუმჯობესებული ტექნოლოგია ახალ ამბებზე წვდომას ზრდის, თუმცა ამასთანავე ამარტივებს მათგან თავის დაღწევის საშუალებებსაც. Digital News Report-ის ბოლო ანგარიშში, რომელიც რამდენიმე კვირის წინ გამოქვეყნდა, წარმოდგენილი იყო მონაცემები მკითხველის მიერ ახალ ამბებისგან თავის არიდების შესახებ. 2017 წელს მსოფლიოს მასშტაბით გამოკითხულთა 29% აცხადებდა, რომ ისინი "ხშირად ან ზოგჯერ არიდებდნენ თავს ახალ ამბებს.“ 2019 წელს ეს მაჩვენებელი 32%-მდე გაიზარდა.

რატომ არიდებს ხალხი თავს ახალი ამბების კითხვას?

2017 წლის მონაცემებზე დაყრდნობით ამერიკელებისთვის ამის მიზეზი ის იყო, რომ ახალ ამბებს "ნეგატიური გავლენა ჰქონდა განწყობაზე (57%) და "ამბის სიმართლეში ეჭვი ეპარებოდათ" (35%).

LinkedIn-ის რედაქტორმა იზაბელ რაჰოლმა Digital News Report-ის მონაცემები მოკლედ შეაჯამა და მკითხველს ახალი ამბებისგან თავის არიდების გამოცდილებაზე ჰკითხა. ხალხმა მასალის ქვეშ კომენტარები დატოვა, რომლებშიც ჩანდა როგორ აღიქვამენ არაჟურნალისტები ახალ ამბებს. ბუნებრივია, კომენტარების ველი სამეცნიერო მაგალითად ვერ გამოდგება, თუმცა მათი ავტორები არიან ადამიანები, რომლებიც საინფორმაციო მედია ორგანიზაციისთვის მკითხველთა რაოდენობის გასაზრდელად სამიზნე აუდიტორია იქნებოდნენ.

რამდენიმე კომენტარი, რომლებიც იზაბელ რაჰოლის მასალას მოჰყვა:

"გაეცანით Metro -ს მასალებს. გარანტიას გაძლევთ, რომ ყოველ გვერდსა თუ სათაურში ნეგატიური სიტყვაა ნახსენები. ძირითადი მიმდინარე ამბების კითხვა დროისა და ენერგიის ხარჯვაა, ამიტომ ვარიდებ თავს ახალი ამბების წაკითხვას."

"ახალი ამბების წაკითხვა მას შემდეგ შევწყვიტე, რაც გავიაზრე, რომ ჩემს განწყობასა და ფსიქოლოგიურ მდგომარეობაზე უარყოფითად მოქმედებდა. ხოლო განსაკუთრებულად მნიშვნელოვანი სიახლე ჩემამდე თავისითაც აღწევს."

"გაზეთების კითხვა და ახალი ამბების ყურება მაშინ შევწყვიტე, როცა მივხვდი, რომ ფაქტებს მნიშვნელობა აღარ აქვს. მედიებს პოლიტიკური ან კომერციული ინტერესები ამოძრავებთ და ეს არ არის ჯანსაღი." " ახალი ამბების წაკითხვა ზედმეტი სტრესია."

"მათში არაფერია პოზიტიური. ახალი ამბები ყოველთვის ნეგატიურია, მე კი ვერ ვიტან ისეთი გაზეთის კითხვას ან ახალი ამბების მოსმენას, რომელშიც ყოველთვის ცუდი ამბებია გაშუქებული. " "უბრალოდ არ წარმომიდგენია პოლიტიკურ ან კრიმინალურ ახალ ამბებს გავეცნო. დაახლოებით 10 წლის წინ შევწყვიტე მათი კითხვა და მხოლოდ ბიზნესის სიახლეებს ვეცნობი ისეთ პლატფორმებზე, რომლებსაც ვენდობი."

"მე არასდროს ვუსმენ ახალ ამბებს. ამბების 99.99% ჭორი, ცნობილი ადამიანის შესახებ არაფრის მომცემი თემაა და მე არ მეხება."

"ახალი ამბების ორგანიზაციები სენსაციურ და შოკისმომგვრელ ახალ ამბებზე არიან დამოკიდებული. მიუხედავად იმისა, რომ ვფიქრობ საჭიროა ნათელი მოეფინოს ცუდ და უარყოფით შემთხვევებს, მგონია, რომ სტატია დაბალანსებული უნდა იყოს. ცუდ ამბავს თუ აშუქებ, ისიც გვითხარი რა კეთდება მის შესაცვლელად. რატომ დავხარჯავ ჩემს ენერგიას მშრალი ახალი ამბის კითხვაში? ამას მირჩევნია რეკლამებით სავსე ჟურნალი ვიკითხო."

"ვეცნობი ამბებს, რომლებიც ჩემს სამსახურს უკავშირდება. მაგრამ დიდი ხანია აღარ ვუყურებ ადგილობრივ ახალ ამბებს ავარიებზე, სროლებსა და ა.შ"

ეს კომენტარები ნათლად წარმოაჩენს ფენომენს - "თუ ამბავი ძალიან მნიშვნელოვანია, თვითონ მიპოვის. ისინი არიან ადამიანები, რომლებსაც სჯერათ, რომ მნიშვნელოვანი ახალი ამბები სოციალურ მედიაში მათთან ისედაც მიაღწევს.

ტრამპის ერაში იმის გათვალისწინებით, რომ მედიას Twitter-ზე ყოველ წუთს "ყალბს“ უწოდებენ, ჟურნალისტიკასთან დაკავშირებული N1 სიტყვა "ნდობაა", თუმცა იქნებ ზედმეტად ვაფასებთ ნდობის როლს აუდიტორიის ნაწილის მიერ ახალი ამბების არ წაკითხვის მიზეზის ძიებისას? ამაში ერთ-ერთ ფაქტორს ახალი ამბების მიერ ადამიანზე ნეგატიური გავლენის მოხდენა წარმოადგენს.

ახალი ამბების კითხვა ყოველდღიური ჩვევა იყო - ყოველ დილით გაზეთის წაკითხვა და ყოველ საღამოს 18:00 საათზე ახალი ამბების გამოშვების ყურება.

დღესდღეობით ადამიანები ახალ ამბებს ყოველდღიურად იმ რაოდენობით იღებენ, რამდენითაც თავად სურთ. მომხმარებლის მობილურში კი ჟურნალისტიკა ნებისმიერი ტიპის კონტენტთან კონკურენტულ გარემოშია.

წყარო: niemanlab.org

ის, რაც გუშინ "რუსთავი 2-ზე" მოხდა, მხოლოდ იმათ გააკვირვებდა, ვისაც "რუსთავი 2-ის" ეთერი და ზოგადად ქართული ტელევიზიები, მინიმუმ, ბოლო 16 წელის განმავლობაში არ უნახავს. გიორგი გაბუნია იქნება ასეთი ამბების ანტი-გმირი თუ ნიკა გვარამია, ისინი მხოლოდ და მხოლოდ ცვლადები არიან მოცემულობაში. ამ მოცემულობას კი პოლარიზებული მედია გარემო ქვია. ასეთ მედია გარემოში ჯანსაღი ჟურნალისტიკისათვის ადგილი არ არის. ასეთ მედია გარემოში არაფერი უკეთესობისაკენ არ შეიცვლება. ყველაფერი უფრო ცუდად იქნება. უბრალოდ, გარკვეული პერიოდულობით მოგვიწევს ასეთი მიკრო კრუნჩხვების გადატანა. ასეთ კონვულსიებს ხან "რუსთავი 2" დაგვმართებს, ხან "იმედი", ხან საზოგადოებრივი მაუწყებელი და ხანაც სამივე ერთად.

ასეთი ამბების დადებითიც და უარყოფითიც ის არის, რომ საზოგადოება მალე ივიწყებს ყოველ მომდევნო მედია „გამოხდომას“ - ეპატაჟს, რომელიც დრო და დრო შეარხევს ხოლმე გაყურსულ საზოგადოებას. საზოგადოებას, რომელიც მხოლოდ და მხოლოდ სენტიმენტებზე რეაგირებს და სადაც სამოქალაქო (თუ არასამოქალაქო) საზოგადოება უმეტესწილად რეაქციულია. ასე ხდება მხოლოდ იმ საზოგადოებებში, სადაც თავისუფალ მედიაზე დაკვეთა არ არსებობს; სადაც მედიის არაეთიკურ თუ უპასუხისმგებლო ქმედებებზე პირველადი რეაქცია არა შიდა პროფესიული თუ შიდა ორგანიზაციული სანქციები, არამედ „ავკრძალოთ“, „გადადგეს“, „ჩავქოლოთ“, „მცხეთას ვუმტვრიოთ საკეტურებია“. ასეთ გარემოში უბრალოდ მიწას ვუნაყოფიერებთ ძალაუფლებას, რომ დაიკმაყოფილოს თავისი მარადიული სწრაფვა, გავლენის სფეროში მოიქციოს რაც შეიძლება მეტი სივრცე.

შიდა ორგანიზაციულ სანქციებად კი პირგამეხებული გენერალური დირექტორის განცხადება არ კმარა. ისევე როგორც საკმარისი არ იყო ზაქარია ქუცნაშვილისა და პარლამენტის  ბიუროს თანამშრომლების შერისხვა ყოფილი პარლამენტის თავმჯდომარისაგან. ისევე, როგორც საკმარისი ვერ იქნება 20 ივნისს ახალგაზრდების თვალების დამთხრელი პოლიციელისათვის უფლებამოსილების შეჩერება და წარბაწეული კომენტარები ამ მოვლენებზე პოლიტიკურად პასუხისმგებელი მინისტრისაგან. ნებისმიერი თავმოყვარე მედიასაშუალება ასეთი ორგანიზაციული კრიზისის დროს გადადგამდა რეალურ საპასუხო ნაბიჯებს და არ შემოიფარგლებოდა მხოლოდ და მხოლოდ ერთი კონკრეტული ჟურნალისტის სიტყვათწყობისაგან გამიჯვნით.

მეტი სიცხადისთვის - ზედმეტიც კია იმაზე კომენტარის გაკეთება თუ რაოდენ არაადეკვატური იყო სახელმწიფოს წარმომადგენლების რეაგირება "კურიერი P.S.-ში" გასულ მონოლოგზე - სახელმწიფო უწყებებმა თუ მათმა წარმომადგენლებმა, რომლებიც პირში წყალჩაგუბებულები არიან ყველა მნიშვნელოვანი კრიზისის დროს, რომლებიც ჯიუტად დუმან ყველა საზოგადოებრივი მღელვარების დროს (კონტრ-ტერორისტული ოპერაცია იქნება ეს, მომიტინგეების დარბევა თუ საოკუპაციო ხაზზე სიტუაციის გამწვავება) უბრალოდ საკუთარ თავს აჯობეს არაადეკვატურობაში. ქართულ ოცნებას ისევ დაავიწყდა, რომ მთავრობას ის აკომპლექტებს და არა "რუსთავი 2". მთავრობას ისევ დაავიწყდა, რომ საგარეო საქმეთა მინისტრი ზალკალიანია და არა გაბუნია. თუმცა, ეს ალბათ სხვა საუბრის თემაა.

ის, რაც გუშინ "რუსთავი 2-ზე" მოხდა, მხოლოდ და მხოლოდ ერთი კუთხეა უფრო დიდი მედია სურათისა, რომელშიც მას შემდეგ აღმოვჩნდით, რაც სამი ერთ მხარეს მიკერძოებული მსხვილი ტელევიზიის ნაცვლად, მივიღეთ ორი სხვადასხვა პარტიული ნიშნით გადანაწილებული მედია. ახლა ცალკარა თამაშის ნაცვლად, ორი ერთზე არიან მოთამაშეები გადანაწილებული. უბრალოდ იმ ორიდან ერთი ღმერთსაც კი დავიწყებია, არა თუ მაყურებელს და რეალურად ორი დიდი მედია მოთამაშე ერკინება რინგზე. მედია რინგი კი, სარკისებურად იმეორებს იმას, რაც ხდება პოლიტიკურ რინგზე. ხან ერთი გაწიწმატდება და პირდაპირ ეთერში დედის გინების ღვარცოფი მოვარდება, ხან მეორე დაპანიკდება და საგანგებო მდგომარეობას გამოაცხადებს; ხან ერთი მედიის წარმომადგენლები წავლენ პრეს-კონფერენციებზე პოლიტიკური განცხადებების საკეთებლად და ხან მეორე მედიის წარმომადგენლები დაუსხდებიან ქვეყნის მმართველებს გუნდრუკის საკმევად. შესაკრებთა გადანაცვლებით მედიარეალობა ისევ არ შეიცვლება.

ახლა ტემპერატურა მაღალია. იმდენად მაღალი რომ მამუკა ბახტაძესაც კი კომენტარების კეთება უწევს. ასეთ დროს, არაპოპულარულია მოითხოვო მედია გარემო, სადაც ტელევიზიებმა მოსახლეობის ეგზალტაციას კი არ უნდა შეუწყონ ხელი, არამედ შექმნილი მდგომარეობის ანალიზს, ამბების გამოძიებას და გამოსავლების ძებნას. ასეთ დროს, ყველას ურჩევნია რომ ან ერთ მხარეს იდგე ან მეორე მხარეს. ასეთ დროს, როგორც წესი, ორივე მხარე გვარწმუნებს რომ რეალობა შავ-თეთრია. ასეთ დროს „კურიერში“ ქვეყანა ინგრევა, „ქრონიკაში“ კი ქვეყანა ყვავის. ასეთ დროს ნიკა გვარამია იგინება, ირაკლი ჩიხლაძე კი ნიკა გვარამიას გინებაზე შფოთავს. შესაძლოა მე ვცდებოდე, მაგრამ ისტორია არასდროს ცდება. პოლიტიკა არ არის კეთილებისა და ბოროტების დაპირისპირება. პოლიტიკა ძალაუფლების გადანაწილებისთვის ბრძოლაა. ძალაუფლება კი ყოველთვის კეთილსა და ბოროტს მიღმაა. "ნაცებსა" და "ქოცებს" მიღმაა. საქმე ის არის, შევძლებთ თუ არა ნაბანი წყლისთვის ბავშვის საბოლოოდ გადაყოლებას; თუ მოვახერხებთ და შევქმნით ისეთ მედია სისტემას, სადაც მსხვილი მედიასაშუალებები პოლიტიკური პარტიებისაგან დამოუკიდებლად შეძლებენ არსებობას. "ნაცებიც" წავლენ, "ქოცებიც" - მედია სისტემა კი დარჩება.

კლიშეა, თუმცა სიმართლეა, რომ მედია მნიშვნელოვანი ინსტიტუტია ქვეყნის დემოკრატიული განვითარებისათვის. ისეთივე მნიშვნელოვანი როგორც საკანონმდებლო, სასამართლო ან აღმასრულებელი ხელისუფლება. ამიტომაც ეძახიან ხოლმე მას „მეოთხე ხელისუფლებას.“ პოლარიზებული მედია გარემო კი ვიღაც NGO-შნიკების მოგონილი ტერმინი არ არის - რეალური პრობლემაა, რის მხოლოდ და მხოლოდ ერთეულ გამოვლინებასაც ვაწყდებით ხოლმე ასეთ მომენტებში. ჯანსაღი მედია გარემო მეტია ვიდრე მხოლოდ ხელისუფლებისაგან თავისუფალი მედიის არსებობა.

მხოლოდ სამთავრობო გავლენისგან თავისუფალი მედია არ და აღარ არის საკმარისი დემოკრატიული საზოგადოების ჩამოსაყალიბებლად, სადაც ყველა ერთად შევძლებთ თანაცხოვრებას და საერთო სიკეთეების განვითარებას. ეს მხოლოდ მინიმუმია იმისა, რასაც უნდა ვითხოვდეთ. ამაზე აღარც კი უნდა ვმსჯელობდეთ. რეალურად, პარტიული დღის წესრიგებისაგან თავისუფალი მედია უნდა გვინდოდეს. ექნება თუ არა უფრო საღი რეაგირება "რუსთავი 2-ს" ერთ კონკრეტულ წამყვანთან დაკავშირებით და „გადადგება“ თუ არა გაბუნია (გახარიას გადადგომის მოლოდინში) ეს ალბათ შიდა ორგანიზაციული სიჯანსაღის საკითხია, მაგრამ ერთი რამე ცხადია - პარტიული მედია უნდა გადადგეს.

ანტისაოკუპაციო აქცია თბილისში. 20 ივნისი, 2019 წ. ფოტო: მარიამ ნიკურაძე/OC Media

ხშირად ჟურნალისტები ამბობენ, რომ მათი საქმე ისეთივეა, როგორც მსახიობისთვის სცენა, რომ ეს „მტვერი ერთხელ თუ ჩაყლაპე, ვეღარ შეეშვები“ და ეს განსაკუთრებით მაღალალბათურია მათთვის, ვისთვისაც ეს „მტვერი“ არამხოლოდ წარმატებული სტატია, სიუჟეტი ან ვიდეო/ფოტო კადრები იყო, არამედ, მისთვისაც, ვისთვისაც ამ ყველაფრის უკან რაღაც სტრესი, ტრავმა ან დანაკარგი იდგა, ვისთვისაც ეს ერთგვარი გამოწვევა იყო. გამოწვევას ადრენალინის შესაბამისი დოზა ახლავს თან, თავისი პოზიტიური და არც ისე პოზიტიური შედეგებით. ამ ყველაფერში კი მთავარი ისაა, რომ გადავრჩეთ აქ და ამჟამად. მაგრამ რა ხდება მაშინ, როდესაც გადარჩენის საჭიროებამ ჩაიარა, გადავრჩით და ცხოვრება უნდა გავაგრძელოთ?

იმის გამო, რომ ჩვენი ფიზიკური და გონებრივი რესურსის საკმაოდ დიდი ნაწილი გაიხარჯა სტრესულ და ტრავმულ გარემოსთან გამკლავებაში და გადარჩენაში, გვჭირდება, რომ ეს რესურსი აღვადგინოთ; ეს მარტივი და გასაგებია, მაგრამ როგორ? რა გვიშლის ამაში ხელს და რატომ არ არის ხოლმე ეს სინამდვილეში ასეთი მარტივი და ნათელი?

მოდით დავიწყოთ იქიდან,  რა ხდება მას შემდეგ, რაც გადაღების ადგილიდან დავბრუნდით და მასალა გამოვაქვეყნეთ?

♦  ვბრუნდებით შინ, სადაც იგივე პრობლემებზე მსჯელობენ (რადგან ეს ჩემი ქვეყანაა და მოვლენა ამ დღით არ დასრულებულა)...

♦  ვცდილობთ რაიმე ფორმით დროებით გამოვეთიშოთ არსებულ სტრესულ რეალობას, გადავერთო სხვა რეალობაზე, თუნდაც სწრაფად მომქმედი მეთოდებით, რაც ზოგჯერ, ხშირად გამოყენების შემთხვევაში საზიანოც კია, მაგრამ დღეს ეს „ეფექტური, სწრაფი და ხელმისაწვდომი გზაა“... 

♦  ვბრუნდებით რეალობაში, სადაც სხვა უამრავი საზრუნავები გვაქვს, მოსაწყენად არ გვცალია, ამას ჩვენს მეტი ვერავინ მოაგვარებს...

♦  რეალობაში, სადაც ვფიქრობთ, რომ სამსახური მაინც მაქვს, პურის ფული, სხვა სამსახურს სად ვიპოვით, არ გვაქვს უფლება ეს დავკარგოთ და ა.შ.

ეს ყოველივე ნიშნავს, რომ რეალურად ჩვენთვის არაფერიც არ დასრულდა და ისევ გადარჩენის რეჟიმში ვმოქმედებთ. ამიტომ, სტრესთან გამკლავების სტანდარტული სტრატეგიები და ტრავმის გადალახვა აქ არაეფექტურია. ეს მიმდინარე მოცემულობაა, არ გვაქვს ფუფუნება ყველაფერს სხვა კუთხიდან შევხედოთ, დავალაგოთ, თავისი სახელი დავარქვათ, რეაქციები გავაანალიზოთ და დასკვნები გამოვიტანოთ - რა იქნებოდა უკეთესი და რისი გაკეთება შეიძლება შემდეგში სხვაგვარად, რადგან ტვინშიც და ფანჯრებს მიღმაც ერთნაირი სისწრაფით ვითარდება მოვლენები თავისი ქაოტურობისა და სუბიექტურობის ელფერებით.

იმისათვის, რომ ამდენ ერთდროულ სტიმულს გავუმკლავდეთ, ვცილობთ ისინი მივაჩუმოთ და გავაყუჩოთ - „ისეთი განცდა მქონდა, თითქოს ჩემს ტვინში მოტივაციაზე, ენერგიაზე და იდეების წარმოქმნის უნარზე პასუხისმგებელ უბნებს ნოვოკაინის (გავრცელებული ტკივილგამაყუჩებელი მედიკამენტი) ინექცია გაუკეთეს“, - ამბობს ფილიპ ეილი პროფესიული გადაწვის შესახებ, თავის სტატიაში „როდესაც ჟურნალისტობა საზიანოა თქვენი ფსიქიკური ჯანმრთელობისათვის“.

გასათვალისწინებელია ისიც, რომ ჟურნალისტის პროფესია, ექიმის, მაშველის და სამართალდამცავის პროფესიისგან განსხვავებით (განსაკუთრებული გამონაკლისების გარდა) არ მოიცავს პიროვნების შესაბამის მომზადების კურსს განსაკუთრებულ გარემოებებში მოქმედებისთვის.

დავუბრუნდეთ დღევანდელ, ქართულ რეალობას, 24/7-ზე მუშაობის განრიგით, მუდამ „პულსზე“ ხელი სმარტფონში, ინფორმაცია რომ არ გამოგვრჩეს და გადარჩენის რეჟიმი.

რეალობა არის ასევე ის, რომ ჩვენი რესურსები გახარჯულია!

რა ხდება როდესაც რაიმეს მუშაობას ვაიძულებთ გახარჯული რესურსებით? პასუხი მარტივია, - ყველა სისტემის და მექანიზმის შემთხვევაში ასეთი რამ გამოფიტვით და გადაწვით სრულდება.

 მაგრამ ნუთუ ამისკენ ვისწრაფოდით? რომ რეალობამ გვიკარნახოს ასე გაგრძელება არ შეგვიძლია? რომ სიტუაციამ ჩვენს ნაცვლად მიიღოს გადაწყვეტილება და საჭირო გახდეს ხშირ შემთხვევაში ცხოვრების სტილის რადიკალური ცვლილება, ღირებულებების გადახედვა და პროფესიის მიტოვებაც კი. პასუხები ამ კითხვებზე საკმაოდ ინდივიდუალურია.

მაშინ რა გავაკეთოთ, თუკი ვთვლით, რომ არ გვინდა სიტუაციამ გააკეთოს არჩევანი ჩვენს მაგიერ, თუკი ვთვლით, რომ არ ვაპირებთ ღირებულებების გადახედვას და ვაცნობიერებთ, რომ ზუსტად იქ ვართ ჩვენი პროფესიული საქმიანობით, სადაც უნდა ვიყოთ და იმას ვემსახურებით, რაც ჩვენთვის ამდენად ღირებულია?

უნდა გავაგრძელოთ თავის გადარჩენა, რაც შეიძლება მარტივი, ხელმისაწვდომი და ეკონომიური გზით, როგორიცაა:

• ბრიფინგი-დებრიფინგი, გაზიარება - გავითავისოთ, რომ მარტო არ ვართ ამ განცდებში, ეს სიტუაცია სხვებშიც მსგავს განცდებს იწვევს და ეს ნორმალურია. რადგან არანორმალურ, შეცვლილ რეალობაზე თუ რეაქცია არ გვექნება და ძველებურად გავაგრძელებთ ცხოვრებას, ეს იქნება სწორედ არანორმალური რეაქცია, ხოლო ყველა ჩვენი ამჟამინდელი განცდები, შეგრძნებები და წუხილები ნორმალური რეაქციაა ამგვარ სიტუაციაზე.
  
  
• განსაკუთრებული გარემოებები (გადაუდებელი სიტუაციები) და რუტინა - მას მერე რაც ვაღიარებთ, რომ სიტუაცია ჩვეულისგან განსხვავებულია და ჩვენი განსხვავებული რეაქციებიც ნორმალურია ამ სიტუაციაში, გვიდგება საჭიროება რომ ამ შეცვლილ გარემოში რაიმე მდგრადი, უცვლელი და ურყევი გვქონდეს და ამ დროს დიდი მნიშვნელობა ენიჭება სტანდარტული დღის რუტინის შენარჩუნებას.
  
  
• პოზიტივის დაფასება, გაძლიერება - მადლიერება სტრესთან გამკლავებაში ერთერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია, რადგან იგი ტვინის ქიმიას ცვლის და ზედმეტი ნივთიერებებისაგან ათავისუფლებს დასტრესილ ტვინს. მადლიერება სხვის მიმართ მადლობის თქმიდან დაწყებული, საკუთარი ძალისხმევის დაფასებით დამთავრებული..
  
  
• საბაზისო მოთხოვნილებები - რადგან ამ სიტუაციაში გადარჩენა გადავწყვიტეთ, ისიც უნდა ვაღიაროთ, რომ ჩვენს ორგანიზმს, როგორც ფიზიკურ ისე ფსიქიკურ მოცემულობას საბაზისო საჭიროებები უნდა დავუკმაყოფილოთ - ვაჭამოთ, მოვუაროთ დავაძინოთ და სხვა. ვეცადოთ ყოველ ჯერზე, როდესაც საკვების ან სასმელის დიდი მრავალფეროვნებიდან არჩევანს აკეთებთ, ისინი მიახლოებული იყოს ჯანსაღთან: წყლის და სითხის საკმარისი ოდენობით მიღებიდან დაწყებული რთული ნახშირწყლებით და უჯერი ცხიმებით დამთავრებული, რაც ორგანიზმს საშუალებას მისცემს უფრო მეტ ხანს შეინარჩუნოს კვებით მიღებული ენერგია.
  
  
• აგრესია, ნეგატივიზმი, მიუღებლობა, გარემოებები, რაც ძველ ტრავმებთან გაბრუნებთ არის ის ფაქტორები რაც დამატებით გახარჯვინებთ ენერგიას შინაგან კონფლიქტებთან გამკლავებაში, თუნდაც არაცნობიერ დონეზე, ამიტომ, შეძლებისდაგვარად, ეცადეთ აუცილებლობის გარეშე სიტუაციებში თავი აარიდოთ ამგვარ გარემოს და ადამიანებს.
  
  
• დაგროვილი განცდები, ემოციები რომელიც ჩვენს შიგნით დუღს და ზოგ შემთხვევაში გვამოტივირებს და ძალას გვაძლევს სამყაროს შესაცვლელად, რეალურად შეიძლება ასევე ამ ძალის არასწორად გადინების ან კარგვის მიზეზი იყოს. ამიტომ, საჭიროა ამ ემოციებისგან განტვირთვა ყველა იმ მარტივი და ხელმისაწვდომი გზით, რომელიც ჩვენ ან სხვას არ დააზიანებს - მაგალითად, თუ ერთისათვის ამის საუკეთესო გზა ყვირილია, მეორისთვის შეიძლება იყოს ცეკვა, მესამესთვის ხატვა, მეოთეხესთვის - სახლის დალაგება, მეხუთესთვის სირბილი..
  
  
• მეტი გულისყურით მოეკიდეთ თქვენს მიმდინარე და ქრონიკულ მდგომარეობებს, რომლის გამწვავებასაც სტრესი უზრუნველყოფს
  
  
• შემოიღეთ მარტივი პროცედურა „Check in” („ჩექ ინ“ ანუ რეგისტრირება), როდესაც რამდენიმე წუთს დაუთმობთ საკუთარ თავთან ანგარიშს და გაცნობიერებას თუ როგორ გრძნობთ თავს ფიზიკურად და ფსიქოლოგიურად; მაგალითად დასვით კითხვა: რა არის ის 5 ძირითადი რამ, რაც განსაკუთრებით საჭიროებს აქ და ამჟამად თქვენს ყურადღებას (ეს შეიძლება იყოს სხვადასხვა საბაზისო მოთხოვნილებით დაწყებული, აღიარებით და გაზიარებით დამთავრებული, ნებისმიერი რამ); ასევე, გაითვალისწინეთ, რომ ზოგჯერ ჩვენს შიგნით მიმდინარე ცვლილებები ჩვენი ახლობელი ადამიანებისთვის (ოჯახი, მეგობრები) ასევე თვალსაჩინოა და მათაც შეუძლიათ სწორი უკუკავშირის მოცემა, ოღონდ, განსჯის და შეფასების გარეშე.
  
  
• წინასწარი გეგმა - რომელშიც პროცედურულად გაწერილია რა, როდის, როგორ და ვის მიერ სრულდება - საშუალებას გვაძლევს გადარჩენის რეჟიმში ავტოპილოტით ვიმოქმედოთ და დავზოგოთ რესურსები დაგეგმვაში, პასუხისმგებლობების გადანაწილებაში, ფიქრში და ნერვიულობაში
  
  
• პროფესიული დახმარების საჭიროება - პოსტტრავმული სტრესული აშლილობა სტრესულ და ტრავმული გამოცდილებებიდან ერთი თვის ან მეტის შემდეგ დიაგნოსტირდება. ჟურნალისტების შემთხვევაში მისი ალბათობა 4%-59% ვარირებს და მრავალ ფაქტორზეა დამოკიდებული. მას შემდეგ რაც სტრესული, ტრავმული სიტუაცია დასრულდება, თუ ერთი თვის შემდეგ შენიშნავთ ჩამოთვლილთაგან რამდენიმე ნიშანს, უმჯობესია შესაბამის პროფესიონალს მიმართოთ:
   ⇒  აკვიატებული მოგონებები, შეგრძნებები რომელიც შემოიჭრება ყოველდღიურ გამოცდილებებში და განიცდება როგორც ამჟამად რეალურად მიმდინარე და უკონტროლო;
   ⇒  თავის არიდება იმ ადგილებისთვის ან ტრავმასთან დაკავშირებული მოვლენების გახსენებისთვის;
   ⇒   ცვლილებები აზრებში და გუნება-განწყობილებაში, როგორიცაა, დეპრესია, დანაშაულის განცდა, ემოციური ჩართულობის ნაკლებობა, ემოციური გასადავება;
   ⇒   გაღიზიანების ან რეაქტიულობის გამოხატულებები, მაგალითად ძილის პრობლემები, კონცენტრაციის პრობლემები, ბრაზი ან უგუნური ქმედებები;
   ⇒   მას შემდეგ, რაც აქტუალური მოვლენები ჩაივლის, უკვე შეგიძლიათ სტრესთან გამკლავების ფართო პროგრამას მიმართოთ, აიღოთ შევბულება, გამოიყენოთ საკომპენსაციო დღეები, მოიწყოთ „გაჯეტების“ (მოწყობილობების) დეტოქსიკაცია და ხელახლა ისწავლოთ ცხოვრებით ტკბობა, რაც შემდგომ წარმატებაში და წინსვლაში დაგეხმარებათ.

მედიას შეუძლია ტკივილი აჩვენოს.
მედიას შეუძლია ტკივილი შეამსუბუქოს.
მედიას შეუძლია გადაარჩინოს.
მედიას შეუძლია მოკლას.
მედიას შეუძლია დაიცვას.
მედიას შეუძლია ზურგი აქციოს.

არჩევანი - ჟურნალისტზეა და არა კონკრეტული ტელევიზიის მიკროფონზე და ლოგოზე.

და არჩევანი ყოველთვის არსებობს.

„solution journalism” - ასე დაარქვეს ევროპელმა და ამერიკელმა ჟურნალისტებმა ამ საუკუნის „მომავლის ჟურნალსიტიკას“. ჟურნალისტის ერთ-ერთი პროფესიული მოვალეობაა, აჩვენოს პრობლემა, რომელიც ეხება სხვას და/ან შესაძლოა შეგვეხოს ჩვენ. ახალი ამბების ყურებისას მაყურებელმა პრობლემასთან ერთად, ჟურნალისტის დახმარებით, უნდა დაინახოს გამოსავალი და შესაბამისი ქცევის მოდელი.

რა შეუძლია პროსოციალურ მედიას?

მედიას შეუძლია აირჩიოს გამოსავალი და აჩვენოს: ანტისოციალური ქცევები (აგრესია, ძალადობა, სტიგმატიზირება და სხვ.) ან პროსოციალური ქცევები (თანადგომა, ემპათია და გაზიარება, სოლიდარობა, ქველმოქმედება, მხარდაჭერა).

მაგალითად, ტრაგიკული მოვლენის, მკვლელობის, ძალადობის, სტიქიური უბედურების გაშუქების დროს მედიას შეუძლია აჩვენოს მოქალაქეების/მაყურებლის მხრიდან მსხვერპლის მიმართ გამოხატული თანაგრძნობა, ქველმოქმედება, ემპათია და ტკივილის გაზიარება, სოლიდარობის აქცია...

როცა მაყურებელი ტრავმირებულია

2001 წლის 9/11-ის ტერორისტული აქტი ამერიკის ისტორიაში ერთ-ერთი ყველაზე ტრაგიკული დღეა, რომელსაც ამერიკელები მუდმივად იხსენებენ. ამერიკული მედია, ნაცვლად იმისა, რომ ყოველ წელს აჩვენოს შემზარავი და შოკისმომგვრელი კადრები - აჩვენებს მსხვერპლთა ხსოვნისადმი მიძღვნილ ღონისძიებებს, გამოხატავს თანადგომას მათი ოჯახებისადმი, იხსენებს მათ ადამიანურ ისტორიებს, აჩვენებს უსაზღვრო ემპათიას და ტერაქტის რეკონსტრუირებულ ადგილს ისეთს, როგორიც ის არის ახლა. კარგია, რომ იქ მედიას თავში არ მოუვიდა 9/11-ის საარქივო მასალის გამოყენებით რეალობის მოდელირება და მოსახლეობის რეტრავმატიზაცია, რომელსაც, შესაძლოა, პანიკური შიშიც გამოეწვია და რეალობასა და მოდელირებას შორის საზღვარიც წაეშალა.

როცა მსხვერპლი რესპონდენტია

საინფორმაციო გამოშვებებსა თუ ტოქ-შოუებში, მედია ცალსახად უნდა მოერიდოს მსხვერპლის რეტრავმატიზაციას. ფსიქოთერაპევტებიც კი ბეწვის ხიდზე გადიან, როცა ადამიანი ტრავმაზე საუბარს იწყებს და მოვლენებს იხსენებს... ასეთ დროს, პროცესის „ეკოლოგიურად“ (ფსიქოლოგიურად დაცული გარემოს შექმნით და უსაფრთხო მიდგომით) წარმართვისთვის ხშირად წლების მანძილზე მიღებული გამოცდილებაც არ კმარა, ფსიქოთერაპევტებისთვისაც კი, რადგან იმპროვიზაციები შეიძლება იყოს ძალიან სახიფათო და/ან ახალი ტკივილის მომტანი.

ტრაგიკული მოვლენების რეკონსტრუირებისას, არის დიდი ალბათობა, რომ მსხვერპლის გონებაში თანმიმდევრულად გაცოცხლდება ტრავმული ეპიზოდები და პირველადი შეგრძნებები. ასეთი სახის ჩარევა შესაძლოა განხორციელდეს (დიდი სიფრთხილით) ფსიქოთერაპიული სეანსის ან ჰიპნოზის დროს. თითოეული სიტყვა შეიძლება იყოს აგრესიის ან სიმშვიდის გამოწვევის ტრიგერი.

თუ ტრავმული ეპიზოდის გახსენება მედიით ხდება, სჯობს ინტერვიუ რესპონდენტისთვის იყოს იმ რეალურ სამყაროსთან შემაკავშირებელი ხიდი, საიდანაც მისთვის მოდის თანადგომა და უსაფრთხოება. სჯობს ჟურნალისტების კითხვები (პერიოდულად მაინც) მისთვის ასოცირდებოდნენ არა მხოლოდ წარსულთან, არამედ აწმყოსთან და მუდმივად ახსენებენ მას, სად იმყოფება, რას გრძნობს, რას ფიქრობს და რა გეგმები აქვს.

 

» ამავე თემაზე: კვირის ტრავმული აქცენტები

 

მაგალითად, ინტერვიუს დროს, ჟურნალისტის დახმარებით უმჯობესია რესპონდენტმა გაიხსენოს ის პერიოდი, როცა ჯერ კიდევ არ იყო ტრავმა, ხოლო ინტერვიუს ადგილად აირჩეს ის ადგილი, რომელიც ნაკლებად ტრავმულია მისთვის. თუ ეს ადგილი სატელევიზიო სტუდიაა, რესპონდენტმა სტუდიაში ან ჩაწერაზე, პირველ რიგში, თავი უნდა იგრძნოს დაცულად და უსაფრთხოდ.

დაუშვებელია შოკური ტრავმის მსხვერპლის ბულინგი და/ან კუთხეში მიმწყვდევა. ამ დროს შესაძლოა, ტრავმის გამოღვიძებით და ფსიქოლოგიური საშიშროების დანახვით რესპონდენტი: ან გაიქცეს, ან აგრესია აჩვენოს, ან გაშეშდეს/გაიყინოს. და თუ სტრესული სიტუაცია არ დასრულდა ბრძოლით ან გაქცევით, ამან შესაძლოა ზეგავლენა მოახდინოს ფიზიკურ მდგომარეობაზე (ფსიქოთერაპევტებმა იციან, რომ ეს მდგომარეობა განსაკუთრებით საშიშია ჰიპერტონიით ან დიაბეტით დაავადებულთათვის).

საბოლოოდ, ფსიქოთერაპევტსაც და მედიასაც უნდა სურდეს და რაც მთავარია, უნდა იცოდეს და შეეძლოს, მსხვერპლისთვის ტკივილის შემსუბუქება და არა მხოლოდ მისი ტკივილის ჩვენება, ზედაპირზე ამოტანა. ამისთვის კი მნიშვნელოვანია მისი მუდმივად რეალობაში დაბრუნება, რეალობის შეხსენება და არა წარსულით რეტრავმატიზაცია. ასეთ დროს, მთავარი ადამიანის, მსხვერპლის ემოციური თანადგომაა და არა მისი კათარზისის მცდელობა.

რა შეუძლია მაყურებელს?

თურმე, მაყურებელს შეუძლია მსხვერპლს ტკივილი შეუმსუბუქოს.

ამის ერთ-ერთი საუკეთესო მაგალითი იყო 2015 წლის 13 ივნისი, როცა სტიქიამ 19 უდანაშაულო ადამიანი მოკლა, 6 კი უგზო-უკვლოდ დაკარგულად ითვლება. მედიაში მხოლოდ პრობლემის და ტრაგედიის ჩვენება როდი მოხდა. მაყურებლის, მოხალისეების ჩართულობა და აქტიურობა გასცდა ე.წ. clicktivism-ს .

მოქალაქეები სოციალური ქსელებით (გამოცდილების და ინფორმაციის გაზიარებით, მობილიზებით, ქველმოქმედებით) და მის მიღმა, რეალურად ჩაერთნენ პრობლემის მოგვარების პროცესში, დაინახეს მისაბაძი ადამიანები (ძირითადად ახალგაზრდები) და მათი საქციელის მედიაში დემონსტრირებით გამოიკვეთა სოლიდარობის, ემპათიის და თანაგრძნობის, ქველმოქმედების, რეალური დახმარების ფრეიმები. ასეთი დიდი ტკივილის დროს მაყურებელიც ხედავს სცენარს, რომ „თურმე რაღაცის გაკეთება ასეთ საშინელ დროსაც შეუძლია“ და „თურმე შეგვიძლია შევამსუბუქოთ სხვების და ჩვენი ტკივილი“.

ნებსით თუ უნებლიეთ, მაყურებელი, რომელიც ტრავმული სცენარის ნაწილი ხდება, მსხვერპლთან ერთად პოულობს გამოსავალს, ეძებს სხვის და უკვე საკუთარ უსაფრთხოებას, პოულობს გადარჩენის სცენარებს და რაც მთავარია - მოქმედებს. და ეს კარგია.

რას ვთხოვთ ჟურნალისტს?

პროფესია მოითხოვს, რომ ჟურნალისტი მეტაპოზიციიდან დააკვირდეს მოვლენებს, რაც რთულია. იგი არ უნდა აღმოჩნდეს მხარე „კარპმანის დრამის სამკუთხედში“, სადაც „გმირი შეიძლება მსხვერპლი გახდეს, მსხვერპლი – მოძალადე, მოძალადე - გმირი“ და ასე დაუსრულებლად.

ინტერვიუს მოსაპოვებლად ზოგჯერ ჟურნალისტებიც თითქოს იძულებულები არიან იყვნენ აგრესიულები, მაგრამ არა ჭირისუფალთან, არა ტრავმირებულ მოზარდთან, არა შვილმკვდარ მშობელთან... როცა მსხვერპლის ტკივილს ვუყურებთ, ან როცა ვხედავთ, რომ მისი დასჯა და ტრავმირება ისევ გრძელდება, ან როცა მის მიმართ ბულინგი წახალისებულია, მინდა გვახსოვდეს, რომ მსხვერპლი ჩვენგან სხვა რამეს ელის. ჟურნალისტი მისთვის შესაძლოა გახდეს საყრდენი, რომელიც მაყურებელთან ერთად, თანადგომის ხიდის გავლით, დააკონტაქტებს რეალობასთან და ცოტათი მაინც შეუმსუბუქებს ჭირისუფალს გაუსაძლის ტკივილს და იქნებ დაეხმაროს კიდეც რესურსების აღდგენაში.

და მაშინ, კითხვები, პასუხები და ლოგოიანი მიკროფონიც კი შეიძლება გახდეს ემპათიური.