ახალისებს თუ არა მედია ლგბტქ თემის დისკრიმინაციას, როცა შეუზღუდავად უთმობს ეთერს ჰომოფობიური ჯგუფების განცხადებებს? უწევს თუ არა მედია ფაშისტურ იდეოლოგიას პოპულარიზაციას, როცა ულტრანაციონალისტური ჯგუფების საჯარო აქტივობებს აშუქებს? - ეს იმ შეკითხვების არასრული ჩამონათვალია, რაც კიდევ ერთხელ წამოსწია გასულ კვირაში განვითარებულმა მოვლენებმა, როდესაც რადიკალური ჯგუფები ქვიარ თემატიკაზე შექმნილი მხატვრული ფილმის “და ჩვენ ვიცეკვეთ” პრემიერის ჩაშლას შეეცადნენ.

2019 წლის მარტში ახალი ზელანდიის ქალაქ კრაისტჩერჩში მეჩეთსა და ისლამურ ცენტრზე ტერორისტული თავდახმის შედეგად 50 ადამიანი დაიღუპა. ერთ-ერთმა ულტრამემარჯვენე ტერორისტმა თავდასხმა სოციალურ ქსელში პირდაპირ ეთერში გადასცა. მანამდე კი მიგრანტების წინააღმდეგ მანიფესტი გამოაქვეყნა.

ამ ლაივიდან ფრაგმენტებს შეიცავდა ვიდეო, რომელიც ივნისში გერმანიაში ერთ-ერთმა ტაბლოიდმა ვებ-გვერდზე გამოაქვეყნა. დამონტაჟებულ ვიდეოში ნაჩვენები იყო, თუ როგორ იღებდა მანქანიდან იარაღს ტერორისტი, უახლოვდებოდა მეჩეთს, უმიზნებდა კარს იარაღს. ჩანდა სროლის პროცესი, მისი დაპატიმრება. სტატიაში, რომელიც თან ახლდა ვიდეოს, დეტალურად იყო აღწერილი კრიმინალური ამბავი, ნაჩვენები იყო სცენები, რაც ხდებოდა მეჩეთში თავდასხმის დროს. ასეთი გაშუქების გამო ამ გაზეთის 122-მა მკითხველმა საჩივრით მიმართა გერმანიის პრესის საჩივრების კომისიას. განმცხადებლები მიიჩნევდნენ, რომ გაზეთმა პრესის კოდექსის მე-11 მუხლი დაარღვია, რომელიც ამბის სენსაციურ გაშუქებას ეხება. მათი აზრით, მკვლელი თავისი ტერორისტული მიზნების განხორციელებას არა მხოლოდ იარაღით, არამედ მისი დანაშაულის მედიაში ტირაჟირებითა და პროპაგანდით ცდილობდა.

გაზეთის მთავარი რედაქტორი და სარედაქციო საბჭო არ დაეთანხმა საჩივარს. ისინი მიიჩნევდნენ, რომ გააშუქეს ის, რაც მოხდა რეალურად. მათი აზრით, როდესაც კონკრეტული ქმედება საზოგადოებრივი თავშეყრის ადგილზე ხდება, საზოგადოების უფლებაა, მიიღოს ყოველმხრივი ინფორმაცია მედიისგან. მთავარი რედაქტორის თქმით, ჟურნალისტური თვალსაზრისით გაუმართლებელი იქნებოდა ამ ამბის ისე აღწერა, რომ ეს ვიდეო არ ეჩვენებინათ. მისი თქმით, სწორედ ის იქნებოდა პროპაგანდა, თუკი ჟურნალისტები დაიწყებდნენ ფაქტების შერჩევას და იმ დოკუმენტური მასალის სარედაქციო ჩარჩოში მოქცევას, რომელსაც ამხელა მსხვერპლი მოჰყვა.

გერმანიის პრესის საბჭომ მე-11 პრინციპის დარღვევად მიიჩნია გამოცემის მიერ ტერორისტის ვიდეოდან ამონარიდების ჩვენება. იქაური პრესის კოდექსის მიხედვით, მედია არ უნდა იქცეს დამნაშავეების ხელში იარაღად. მოცემულ შემთხვევაში, პრესის საბჭომ მიიჩნია, რომ რედაქციამ ტერორისტს ის საჯარო ტრიბუნა დაუთმო, რომელსაც ეძებდა.

“შინაური ტერორისტები” (Domestic Terrorists) - ასე მოიხსენია FBI-ის მაღალჩინოსანმა რამდენიმე თვის წინ რასისტულად განწყობილი ძალადობრივი ექსტრემისტული ჯგუფები. მისი თქმით, სწორედ ამ “შინაური ტერორისტების” ანგარიშზეა ბოლო წლებში არაერთი მასობრივი მკვლელობის და ძალადობის ფაქტი.

მოქალაქეების ცემა, ტაბურეტკებით და კომბლებით დევნა მათი გენდერული იდენტობის გამო, ეს საქართველოში კარგად ნაცნობი ბოლო დროის ამბებია. არის იგივე მოტივით მკვლელობის შემთხვევებიც.

ამ ფონზე მედიის მხრიდან შეუზღუდავი ტრიბუნის დათმობა იმ რადიკალური ჯგუფების წარმომადგენლებისთვის, რომლებიც ჰომოფობიური და ქსენოფობიური განცხადებებით გამოირჩევიან, ბევრ კითხვის ნიშანს ბადებს.

გასული კვირის ბოლოს თბილისსა და ბათუმში ფილმის “და ჩვენ ვიცეკვეთ” ჩვენების ჩაშლას რადიკალური ჯგუფები შეეცადნენ, მათ შორის, იყვნენ ულტრანაციონალისტური ჯგუფის - “ქართული მარშის” წარმომადგენლები, ამავე იდეოლოგიის მატარებელი ბიზნესმენის - ლევან ვასაძის მხარდამჭერები, საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის რადიკალური ნაწილი და ა.შ. ისინი ეწინააღმდეგებიან ლგბტქ ადამიანების უფლებების დაცვას; მოიხსენიებენ მათ ავადმყოფებად მაშინ, როცა ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ ჰომოსექსუალობა უკვე თითქმის 30 წელია ამოღებულია დაავადებათა ნუსხიდან; მანიპულირებენ რელიგიური მოტივებით და სეკულარულ სახელმწიფოში ითხოვენ “სოდომ-გომორის ცოდვასთან” ბრძოლას, მაშინ როცა დაუშვებელია ნებისმიერი ნიშნით ადამიანის დისკრიმინაცია და ა.შ. მათი განცხადებები და პოზიცია ამ საკითხებთან მიმართებაში კარგადაა ცნობილი მედიის წარმომადგენლებისთვის საქართველოში, შესაბამისად, ჩნდება კითხვა - როგორ უნდა აშუქებდეს პასუხისმგებლიანი მედია ამ ჯგუფების საჯარო აქტივობებს ისე, რომ ამ აბსურდული და თან საზოგადოების უსაფრთხოებისთვის საშიში მესიჯების ტირაჟირებისა და პოპულარიზაციის საშუალებად არ იქცეს?

BBC-ის ჟურნალისტი რეიჰან დემიტრი, რომელიც სამხრეთ კავკასიის ამბებს აშუქებს, ამბობს, რომ ყოველთვის ერთსა და იმავე კითხვებს უტრიალებს, როდესაც ულტრამემარჯვენე ნაციონალისტების აქტივობების გაშუქება უხდება.

“პარასკევს კინოთეატრ ამირანთან და საქართველოს სხვა კინოეთეატრებთან საპროტესტო აქცია ნიუსის სახით გავაშუქე BBC-ის რადიოს მსოფლიო ამბების სამსახურისთვის. ნიუსში აღწერილი იყო ის, რაც ხდებოდა ყოველგვარი პირდაპირი ციტატების გარეშე, რასაც რადიკალები ამბობდნენ, თუმცა გადმოცემული იყო ის, თუ რატომ იყო ფილმი მათთვის მიუღებელი, მაგალითად, ასე: “პროტესტის მონაწილეები ამბობდნენ, რომ ფილმი ერის შეურაცხყოფა იყო”, - გვითხრა რეიჰან დემიტრიმ.

მისი თქმით, როდესაც ულტრამემარჯვენე საკითხებთან დაკავშირებული ამბის გაშუქება უწევს, ცდილობს დაიცვას ბალანსი ისე, რომ თან აღწეროს მოვლენა და თან “საჯაროობის ჟანგბადად” არ იქცეს რადიკალური ჯგუფებისთვის:

“როდესაც ამ საპროტესტო აქციის გაშუქების გადაწყვეტილება მივიღე, ჩემთვის არგუმენტი იყო ის ფაქტი, რომ ეს ჯგუფები შეიძლება პოლიტიკაში ძლიერად არ იყვნენ წარმოდგენილნი, მაგრამ აქვთ საქართველოს მოსახლეობის საკმაოდ დიდი ნაწილის მხარდაჭერა”.

ასეთი სენსიტიური საკითხები გაშუქების დროს BBC-ის ჟურნალისტები ხელმძღვანელობენ გზამკვლევით, რომლის მიხედვით, მიუკერძოებელი გაშუქება მოიცავს იმაზე მეტს, ვიდრე ეს მოიაზრება განსხვავებული მოსაზრებების “ბალანსში”. გზამკვლევის მიხედვით, მრავალმხრივი გაშუქება არ მოითხოვს აბსოლუტურ ნეიტრალიტეტს ყველა საკითხთან მიმართებაში ან დემოკრატიის ფუნდამენტური პრინციპებისგან დაშორებას, როგორიცაა არჩევნების უფლება, გამოხატვის თავისუფლება და კანონის უზენაესობა.

საქართველოს საზოგადოებრივ საქმეთა ინსტიტუტის (GIPA) ჟურნალისტიკისა და მედიამენეჯმენტის სკოლის დეკანი ნინო ივანიშვილი წლების განმავლობაში მუშაობდა “როიტერის” ტელევიზიის უფროსი პროდიუსერის თანამდებობაზე. მისი თქმით, რადიკალური ჯგუფები საკმაოდ საშიშია საზოგადოებისთვის. ამიტომაც თუკი ამ ჯგუფების მიერ ორგანიზებული აქტივობის გაშუქების გადაწყვეტილებას მიიღებს მედია, აუცილებელია არ მოხდეს ისეთი მესიჯების ციტირება, რომელიც შეიცავს ძალადობისკენ მოწოდებებს:

“არ უნდა იყოს პირდაპირი ციტირება ძალადობისკენ მოწოდების, არ უნდა დაუთმო მას ეთერი იმისთვის, რომ ათქმევინო, რომ გამოდით ახლა, ხალხო, და გადავუაროთ, დავხოცოთ, ჩავქოლოთ და ა.შ. მოწოდება არ უნდა იყოს ფიზიკური განადგურებისკენ. ცხადია, უნდა ვთქვათ, რა იყო პროტესტის მიზანი, მაგალითად, ის, რომ მათი აზრია, რომ დასავლეთიდან მოდის ყოველგვარი გარყვნილება და ა.შ.”

ნინა ივანიშვილის თქმით, თუკი პირდაპირ ეთერში გადაიცემა რადიკალური ჯგუფების ორგანიზებული აქცია, სადაც მედიისთვის წინასწარ არის ცნობილი, რომ მოსალოდნელია ჰომოფობიური განცხადებების გაკეთება, აუცილებელია, რომ ჟურნალისტები იყვნენ სათანადოდ მომზადებულები:

“ჩვენ ხომ ზუსტად ვიცოდით, გასული კვირის აქციებზე რას იტყოდნენ ამ აგრესიულად განწყობილი ჯგუფის წარმომადგენლები, ამიტომაც პირდაპირ ეთერში ჩართვის დროს ჟურნალისტს ხელში უნდა ეჭიროს შესაბამისი კონტრარგუმენტები, დოკუმენტები, ხოლო სტუდიაში მყოფი წამყვანი უნდა ხსნიდეს, რომ ამ ჯგუფის წარმომადგენლები კი ამბობენ, რომ, მაგალითად, ჰომოსექსუალობა ავადმყოფობაა, მაგრამ რეალურად ამა და ამ დოკუმენტის მიხედვით, ეს არ არის ავადმყოფობა და ა.შ.”

გააშუქებდა თუ არა თავად, როგორც პროდიუსერი პირდაპირ ეთერში, მაგალითად, ლევან ვასაძის გამოსვლას აქციაზე? - ამ კითხვაზე ნინა ივანიშვილი გვპასუხობს, რომ არა, თუმცა არ არის დარწმუნებული, მიიღებდა თუ არა ასე სწორ გადაწყვეტილებას:

“თუნდაც იმიტომ არ დავუთმობდი ლევან ვასაძეს პირდაპირ ეთერს, რომ არ ეთქვა, აბა, ახლა კომბლები მოიმარჯვეთ ხელში და წამოდით, გავანადგუროთ და დავარბიოთ ეს კინოთეატრი და იქ მყოფი ხალხი”.

მისი თქმით, როდესაც მსგავსი სირთულის წინაშე აღმოჩნდებოდა ხოლმე, როდესაც როიტერში მუშაობდა პროდიუსერად, საპროტესტო აქციას პირდაპირ ეთერში 2-3 წუთის დაგვიანებით გადასცემდა:

“2 წუთს ვწერდი და თუ რაღაცა კატეგორიულად მიუღებელი და საზოგადოებისთვის საფრთხის შემადგენელ მოწოდებას გავიგონებდი, იქ ვწყვეტდი და ვაკეთებდი ჩართვას. ეს გამიკეთებია არაერთხელ იმიტომ, რომ მთავარია ჩვენთვის, რომ უნდა მივაწოდოთ ინფორმაცია საზოგადოებას, საზოგადოებამ უნდა იცოდეს, რა ტიპის პოლიტიკური ჯგუფები არსებობს ქვეყანაში, რამდენად საშიშია თუ არაა საშიში, ან მისაღებია თუ არაა მისაღები მათთვის, ეს უფლება აქვს საზოგადოებას, იცოდეს რა ხდება მის ქვეყანაში, მაგრამ ამავდროულად უნდა დავიცვათ ის სტანდარტი, რომ არავითარ შემთხვევაში არ მოხდეს ფიზიკური ძალადობა პირდაპირ ეთერში და ამან არ გაამწვავოს სიტუაცია”.

ზოგადად, როდესაც მედია რადიკალური ჯგუფების მიერ ორგანიზებული აქტივობების პირდაპირ ეთერში გაშუქების გადაწყვეტილებას იღებს, მას გააზრებული უნდა ჰქონდეს ის ეთიკური დილემები, რაც ასეთ დროს წარმოიშობა, ესენია: ჰომოფობიის, ქსენოფობიის ან სხვა სახის დისკრიმინაციის წამახალისებელი კონტენტის ტირაჟირება, ძალადობისკენ მოწოდებები და ყალბი ინფორმაცია.

8 ნოემბერს, ხარაგაულის ერთ-ერთ სოფელში, მოსწავლესთან გარყვნილი ქმედების ბრალდებით სკოლის მასწავლებელი  დააკავეს. 11 და 12 ნოემბერს, ამბავი  მედიის ფოკუსში მოხვდა და მაუწყებლებისა და ონლაინ გამოცემების ნაწილში, პრობლემურად გაშუქდა.  "იმედისა" და "რუსთავი 2-ის" სიუჟეტებში სავარაუდო მსხვერპლის ირიბი და ბრალდებულის პირდაპირი იდენტიფიცირება მოხდა. 

"იმედმა"  თავის მასალაში დაუფარავად აჩვენა სკოლის დირექტორი და ბრალდებულის ოჯახის წევრები, რითაც ბრალდებულის პირდაპირი და არასრულწლოვნის ირიბი იდენტიფიცირება მოხდა.

"რუსთავი 2-მა" ამბის გაშუქებისას ბრალდებულის სახელი და გვარი დაასახელა და მაყურებელს მისი ფოტოები აჩვენა.  გარდა ამისა,  "იმედის" მსგავსად, ეთერში დაუფარავად აჩვენა ბრალდებულის ოჯახის წევრების კომენტარები.  ამგვარი დეტალების გასაჯაროებამ კი სავარაუდო მსხვერპლის იდენტრიფიცირებაც შესაძლებელი გახადა. 

ონლაინ გამოცემების ნაწილმა, მაუწყებლებისგან განსხვავებით, ამ თემაზე მომზადებულ მასალებში სოფლის სახელწოდება დაასახელა.  მედიებს მასწავლებლის ვინაობა ღიად არ დაუსახელებიათ, თუმცა დაწერეს  რომელ საგანს ასწავლის იგი და რომელ კლასშია არასრუწლოვანი. 

 კრიმინალის გაშუქების სახელმძღვანელო წესებში,  რომელიც საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერაა მომზადებული, ცალსახად არის აღნიშნული, რომ კრიმინალურ ისტორიებში მონაწილე, დაზარალებული, ბრალდებული და მსჯავრდებული ან/და თვითმხილველი არასრულწლოვნების იდენტიფიცირება დაუშვებელია.

ბავშვთა საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელო კი გვეუბნება, რომ ბავშვის ვინაობის დაფარვა აუცილებელია, როდესაც იგი რაიმე ფორმით არის დაკავშირებული სექსუალურ ძალადობასთან.  ასევე, სახელმძღვანელო მიუთითებს მედიებს გაითვალისწინონ, რომ “ბავშვის სახის დაფარვა არ არის საკმარისი მისი სრულად არაიდენტიფიცირებისთვის, ხშირად მისი ამოცნობა შესაძლებელია გარემოს აღწერით, ან სხვა რესპონდენტების იდენტიფიცირებით.”

გარდა იმისა, რომ არასრულწლოვნის იდენტიფიცირება დაუშვებელია, პრობლემურია ბრალდებულის იდენტიფიცირებაც. მისი ვინაობის გასაჯაროება განსაკუთრებით სარისკოა მაშინ, როდესაც საქმე ასეთ ბრალდებას ეხება. კრიმინალის გაშუქების სახელმძღვანელო გვეუბნება, რომ ბრალდებულის შესახებ ინფორმაციის გავრცელებამ შესაძლებელია გამოიწვიოს აგრესია საზოგადოებაში როგორც მის, ისე მისი ახლობლების მიმართ:

“როცა საქმე ეხება პედოფილიას, ან სექსუალურ ძალადობას, მაშინაც კი, როცა საგამოძიებო უწყებები ასახელებენ ბრალდებულის ვინაობას, მედიამ თავი უნდა შეიკავოს მათი იდენტიფიცირებისგან. გარდა იმ შემთხვევისა, როცა არსებობს განსაკუთრებულად მაღალი საჯარო ინტერესი,” - ვკითხულობთ კრიმინალის გაშუქების სახელმძღვანელო წესებში.

ბოლო რამდენიმე დღეა, საქართველოში, ქვიარ თემატიკაზე შექმნილი დრამის , “და ჩვენ ვიცეკვეთ” საპრემიერო ჩვენებების გამო, მედიის დღის წესრიგში ხშირად ხვდებიან სხვადასხვა რადიკალური ჯგუფები, რომლებიც ძალადობრივი მოწოდებებით გამოირჩევიან და ფილმის ჩვენებების ჩაშლას გეგმავენ. ასეთი ძირითადად სამი ჯგუფია: „ქართული მარში“, გურამ ფალავანდიშვილის „ბავშვთა უფლებების დაცვის საზოგადოება“ და ლევან ვასაძე და მისი მხარდამჭერები. “მედიაჩეკერი” დაინტერესდა, როგორ უნდა გააშუქოს მედიამ მათთან დაკავშირებული საკითხები ისე, რომ ხელი შეუწყოს საზოგადოების ინფორმირებას და ამავდროულად, უნებურად არ იქცეს ამგვარი ადამიანების თუ ჯგუფების მოკავშირედ.

“ჟურნალისტიკა არ არის მათემატიკა, სადაც მზა ფორმულები არსებობს”, - ასე იწყებს “მედიაჩეკერთან” საუბარს მედიაანალიტიკოსი, ლაშა ქავთარაძე, რომელიც ამავე დროს არის ავტორი სახელმძღვანელოსი “ძალადობრივ ექსტრემიზმთან დაკავშირებული საკითხების გაშუქება” და მიმდინარე წელს ამ საკითხების კვლევას დიდი დრო დაუთმო.

იგი ამბობს, რომ ჟურნალისტებმა უნდა აიღონ პასუხისმგებლობა იმაზე, რომ საკუთარი სინდისისა და მაყურებლის წინაშე მაქსიმალურად პატიოსნად შეაფასონ ცალკეული სუბიექტები და სწორედ ამ შეფასებაზე დაყრდნობით მოიხსენიონ ისინი:

“პირველ რიგში, ალბათ უმჯობესი იქნება, თუკი ჟურნალისტები თავიანთ სახელს დაარქმევენ ყველა იმ სუბიექტს, ვინც ამ პროცესებშია ჩართული. მაგალითად, თუკი ადამიანები ძალადობრივ მოწოდებებს აკეთებენ, მედიამ არ უნდა შეუნახოს ასეთ რესპონდენტებს ნამუსი და უნდა თქვას, რომ ისინი ძალადობის წამქეზებლები არიან. თუკი ისინი გარკვეული სოციალური ჯგუფის დისკრიმინაციის წამახალისებელ განცხადებებს აკეთებენ, მედიამ უნდა უთხრას მაყურებელს/მკითხველს ამის შესახებ. თუმცა, დიდია იმის საფრთხეც, რომ გაშუქებისას გარკვეულ განზოგადებებს და გამარტივებას ჰქონდეს ადგილი, რაც ვფიქრობ, რომ მაქსიმალურად უნდა აირიდონ ჟურნალისტებმა თავიდან”.

იმ ჯგუფებს, რომლებიც ფილმის საპრემიერო ჩვენებების ჩაშლით იმუქრებიან, ონლაინმედიის უმეტესობა ჰომოფობიურად განწყობილ ჯგუფებად მოიხსენიებს.

“ამ შემთხვევაში, იქიდან გამომდინარე, რომ ჰომოფობიური შინაარსის განცხადებებს ავრცელებენ, მოვიხსენიებთ, როგორც ჰომოფობიური ჯგუფის წარმომადგენლებს და ანტილიბერალური განწყობების მატარებელ ადამიანებს”, - ამბობს ონლაინგამოცემა On.ge-ს რედაქტორი გელა ბოჩიკაშვილი და ამატებს, რომ მათი სარედაქციო დამოკიდებულებაა მედიამ თავისი სახელი დაარქვას ყველაფერს.

On.ge-ს მსგავსად, ამ ჯგუფებს ჰომოფობიურად განწყობილ ჯგუფებად მოიხსენიებს ონლაინმედია “პუბლიკაც”.

“ვმსჯელობდით რედაქციაში და ასე შევთანხმდით”, - გვეუბნება გამოცემის მთავარი რედაქტორი ლიკა ზაკაშვილი.

“ასეთ სიტუაციებში, ჩვენ მაქსიმალურად ვცდილობთ დავიცვათ სიზუსტე და ნაკლებად ვიხმაროთ შეფასებები. უშუალოდ დავასახელოთ ორგანიზაციების სახელწოდებები. შევთანხმდით, რომ მინიმალური შეფასებები და მაქსიმალურად სახელწოდებები გამოვიყენოთ”, - ამბობს “რადიო თავისუფლების” საქართველოს ბიუროს ხელმძღვანელი ნინო ჯაფიაშვილი და ამატებს, რომ გაშუქებისას, განსაკუთრებით თუ ეს პირდაპირი ეთერის (ე.წ. ლივე) რეჟიმში ხდება, შესაძლოა რამდენჯერმე მოუწიოთ აღნიშვნა, რომ ემიჯნებიან ჰომოფობიურ, ქსენოფობიურ, სიძულვილის შემცველ გამონათქვამებს.

იმის გამო, რომ საპრემიერო ჩვენება დღეს იმართება და მისი ჩაშლის მსურველ პირთა ჯგუფებიც დილიდან განსაკუთრებით გააქტიურდნენ, ფაქტობრივად მთელი დღეა ისინი მედიის ფოკუსში არიან.

“მედია მნიშვნელოვანი რესურსია ზოგადად პოლიტიკური აქტორებისთვის, მაგრამ ასეთი რადიკალური ჯგუფებისთვის, რომელთაც არ გააჩნიათ საკმარისი რესურსი რეკლამისათვის, მედია ორმაგად უფრო მნიშვნელოვანია. ამიტომ როგორც კი გადაწყვეტენ, რომ მიწისქვეშეთიდან ამოვიდნენ, ისინი მედიის ყურადღების მიქცევას ნებისმიერ ფასად ცდილობენ”, - ვკითხულობთ სახელმძღვანელოში “ძალადობრივ ექსტრემიზმთან დაკავშირებული საკითხების გაშუქება”.

ამ სახელმძღვანელოს ავტორი ლაშა ქავთარაძე ამბობს, რომ საზოგადოების ეს ნაწილი უნდა მოხვდეს მედიის ფოკუსში და ეს საკამათო თემა არ არის, ვინაიდან ისინი ობიექტურად არსებობენ და აქვთ თავიანთი სათქმელი, ისევე არიან ნაწილები ჩვენი საზოგადოების, როგორც სხვა. მაგრამ, მედიამ უნდა შეძლოს გონივრული ზღვარი დაიცვას მათი გაშუქებისას და უნებურად არ გახდეს მათი მოკავშირე. მისივე თქმით, მედიის ყურადღების აქცენტი იმაზე უნდა იყოს გადატანილი როგორ შეიძლება დაპირისპირების თავიდან აცილება, რატომ არის მიუღებელი საზოგადოების ერთი ჯგუფის მიერ მეორე ჯგუფისათვის თვითნებურად და უსაფუძვლოდ რაღაცების აკრძალვა.

“განსხვავება ის არის, რომ მათი ქმედებები თუ მოწოდებები შესაძლოა საფრთხეს უქმნიდეს საზოგადოების სხვა წევრებს. ამიტომაც მნიშვნელოვანია, რომ მედიამ დაიცვას გარკვეული „დიეტა“ მათი გაშუქებისას. წინააღმდეგ შემთხვევაში, შესაძლოა მედია უბრალო გამტარად იქცეს ძალადობის მომწოდებლებისათვის, რათა მათ შეძლონ თავიანთი მესიჯის უფრო ფართოდ გავრცელება. არავითარი საჭიროება არ დგას იმისა, რომ ცალ-ცალკე ნიუსები მიეძღვნას ბრეგაძის, ფალავანდიშვილის, ვასაძის, ლორთქიფანიძის და ა.შ. გაკეთებული განცხადებების თითოეულ აბზაცს. ამით მედია, ასე რომ ვთქვათ, ჭარბ ხმაურს ქმნის, სიტუაციას ამძაფრებს, ძალადობისაკენ მომართულ ადამიანებს უფრო აქეზებს, ხოლო ძალადობის ობიექტებს კი თრგუნავს, ვინაიდან სიტუაციას ისე წარმოაჩენს თითქოს ჩვენს რეალობაში მხოლოდ ძალადობისაკენ მომართული ადამიანები არსებობენ, რომლებიც მზად არიან, რომ ნებისმიერ დროს თავს დაესხან ამა თუ იმ ჯგუფს”, - ამბობს იგი.

“ის, რომ ეს ჯგუფები აქტიურობდნენ და მედიამ უბრალოდ არ შეიმჩნიოს, მგონია, რომ არასწორი იქნება. On.ge-ს ახალ ამბებში ყველგან ჩანს ჩვენი დამოკიდებულება და პოზიცია. ეს აქცია როგორც კი დაანონსდა, ხაზგასმა მოხდა იმის, რომ არიან ჰომოფობიური ჯგუფის წარმომადგენლები, არ იზიარებენ ლიბერალურ ღირებულებებს და ა.შ”, - გვეუბნება გელა ბოჩიკაშვილი.

“ძირითადად, ჩვენი ყურადღების ცენტში ექცევა ამ ჯგუფების მიერ გაჟღერებული ის განცხადებები, რომლებზეც ვფიქრობთ, რომ პირდაპირ კანონდარღვევებზე მიანიშნებს და რომლებზეც შესაბამის უწყებებს უნდა ჰქონდეთ რეაგირება”, - გვეუბნება ლიკა ზაკაშვილი.

“ბევრი ვიმსჯელეთ, გვქონოდა თუ არა პირდაპირი ჩართვები. შევთანხმდით, რომ რადგან ჩვენი სარედაქციო პოლიტიკით წლების მანძლზე ცხადია, არ ვახდენთ ჰომოფობიის, ქსენოფობიის, სიძულვილის ენის ტირაჟირებისთვის, ჩვენ შეგვიძლია საჯარო ინტერესიდან გამომდინარე, ერთჯერადად გავაშუქოთ ხოლმე ისეთი მოვლენები პირდაპირ ეთერში, რომელიც კარგად წარმოაჩენს სხვადასხვა ჯგუფების რადიკალურ მიდგომებს, გეგმებს და მეთოდებს, თუ ეს პირდაპირი ჩართვები, რა თქმა უნდა, არ უქმნის საფრთხეს სხვა ჯგუფებს”, - ამბობს ნინო ჯაფიაშვილი.

მიდგომა, რომ მსგავსი ჯგუფები არ გაშუქდეს, არც მედიებს აქვს და ამას არც ზემოთნახსენები სახელმძღვანელო ამბობს. პირიქით, სახელმძღვანელო ცალსახად უთითებს, რომ ძალადობრივი ჯგუფების გაშუქების თავიდან არიდება პრობლემას სულაც არ მოაგვარებს. მთავარი კითხვა, რასაც ასეთ შემთხვევაში, რედაქციამ და ჟურნალისტმა უნდა უპასუხოს, არის ის - როგორ გააშუქოს მსგავსი ჯგუფები და იქვე ახსნილია, რომ კონტექსტის მიწოდება ასეთ დროს, ძალიან მნიშვნელოვანია.

სარედაქციო შენიშვნა: კითხვებით, რა ტერმინებით მოიხსენიებენ იმ პირთა ჯგუფებს, რომლებიც საპრემიერო ჩვენებების ჩაშლას გეგმავენ და როგორია მათი სარედაქციო მიდგომა - რა შემთხვევაში უთმობენ ეთერსა და სივრცეს მსგავს დაჯგუფებებს, “მედიაჩეკერმა” სტატიაში ციტირებული გამოცემების გარდა ასევე მიმართა სხვა ონლაინგამოცემებსა და ნაციონალურ მაუწყებლებს, თუმცა, იმის გამო, რომ დღეს მედიას ფაქტობრივად საგანგებო რეჟიმში უწევს მუშაობა, საინფორმაციო სამსახურებსა და რედქტორებს ინტერვიუსთვის დროის გამოყოფა გაუჭირდათ.

სტატიის მთავარ ფოტოდ გამოყენებულია საზოგადოებრივი მაუწყებლის ფოტო

 

13 ნოემბერს, საღამოს 18:00 საათიანი საინფორმაციო გამოშვების წინ, ტელეკომპანია "მთავარ არხში" საინფორმაციო სამსახურის სერვერი და საეთერო გაეთიშათ. 

"დაუდგენელი მიზეზების გამო, გაითიშა მთავარი არხის საინფორმაციო სამსახურის სერვერი და საეთერო, რის გამოც ვერ ვახერხებთ ახალი ამბების გამოშვებების ეთერში გაშვებას.  ტექნიკური სამსახური ცდილობს პრობლემის აღმოფხვრას", - განაცხადეს ტელეკომპანიაში.

როგორც "მთავარის" საინფორმაციო სამსახურის უფროსმა ნოდარ მელაძემ "მედიაჩეკერს" განუცხადა, რომ მომხდარის გამო სამართალდამცველებისთვის არ მიუმართავთ: "ჩვენი მიზანია რომ ეთერში გავიდეთ, რადგან მთელი 20 წუთია 18:00 საათიანი გამოშვება ვერ გადის. ტექნიკური სამსახური მუშაობს და რამდენიმე წუთში ალბათ აღვადგენთ [მაუწყებლობას]". 

ნოდარ მელაძესთან საუბრიდან რამდენიმე წუთში, "მთავარზე" ეთერი ჩაირთო და საინფორმაციო გამოშვებაც გავიდა.  ამ ეტაპზე უცნობია რა პრობლემასა შეეძლო ამ ტექნიკური ხარვეზის გამოწვევა. კითხვაზე, ხომ არ უკავშირებენ მომხდარს კიბერ თავდასხმას, ნოდარ მელაძემ განაცხადა, რომ ახლა რაიმეს თქმა უჭირთ: "არ ვიცით, გათიშულია მთლიანი საეთერო და არა მხოლოდ კომპიუტერები". 

შეგახსენებთ, ოქტომბრის ბოლოს, ათობით მედიაზე კიბერთავდასხმა მოხდა.   საიტების გახსნისას მათზე ჩნდებოდა ყოფილი პრეზიდენტის, მიხეილ სააკააშვილის ფოტო ინგლისურენოვანი წარწერით - “მე დავბრუნდები” (“I’ll be back”).  ტექნიკური პრობლემა შეექმნა ტელეკომპანიებს “იმედს”, “მაესტროსა” და “GDS-საც”.

“იმედსა” და “მაესტროზე”,  2-3 ნოემბერს, კიბერთავდასხმა მეორედ განხორციელდა. ტელეკომპანიის წარმომადგენლები ამბობენ, რომ მეორე შეტევა ბევრად უფრო მძიმე იყო, ვიდრე პირველი.

საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიისა და რადიოს მრჩეველთა საბჭოს თავმჯდომარედ გიგა ჩხარტიშვილი აირჩიეს. კენჭისყრაში, რომელიც დღეს, 12 ნოემბერს გაიმართა, მრჩეველთა საბჭოს ოთხმა წევრმა მიიღო მონაწილეობა. მათგან სამმა გიგა ჩხარტიშვილის კანდიდატურას დაუჭირა მხარი.

“მე წარმატებებს ვუსურვებ მრჩეველთა საბჭოს ამ შემადგენლობას და, იმედია, ერთობლივი ძალისხმევით, საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზია და რადიო იქნება წარმატებული და ყველაზე ყურებადი და სმენადი მაუწყებელი საქართველოში”, - განაცხადა ჩხარტიშვილმა კენჭისყრის შედეგების გამოცხადების შემდეგ.

აჭარის მაუწყებლის მრჩეველთა საბჭო თავმჯდომარეს 6 წლის ვადით ირჩევს, თუმცა, რადგან გიგა ჩხარტიშვილს უფლებამოსილება 5 წელში ეწურება, იგი ბორდს ხუთი წლის ვადით უხელმძღვანელებს.

გიგა ჩხარტიშვილი ბორდში “ქართული ოცნების” კვოტით არის შესული.  10 აპრილს სწორედ მან მიმართა დირექტორის იმპიჩმენტის მოთხოვნით საბჭოს. მას შემდეგ აჭარის მაუწყებელი დირექტორის გარეშეა დარჩენილი.

აჭარის ტელევიზიისა და რადიოს მრჩეველთა საბჭო სულ 5 წევრისგან შედგება, თუმცა ამჟამად ოთხი წევრით არის დაკომპლექტებული. მეხუთე წევრის შესარჩევად, აჭარის უმაღლესმა საბჭომ კონკურსი 6 ნოემბერს განმეორებით გამოაცხადა, რადგან ფრაქცია "ერთიანმა ნაციონალურმა მოძრაობამ" წინა კონკურსზე კანდიდატის წარდგენაზე უარი თქვა.

ოპოზიციის გარდა, ბორდის წევრების შერჩევის პროცედურამ არაერთი კითხვა გააჩინა არასამთავრობა სექტორსა და ასევე, მაუწყებლის გუნდის ნაწილშიც.

 

• 5-დან 3 ხმა ხელისუფლებას - ხარვეზები და კითხვები აჭარის ტელევიზიის ბორდის დაკომპლექტებაში
  
  

ბორდში ოთხი წევრიდან სამი - სოსო სტურუა, თამილა დოლიძე და გიგა ჩხარტიშვილი ''ქართული ოცნების'' კვოტით, ხოლო ერთი თამარ წილოსანი კი დამოუკიდებელი დეპუტატების კვოტით არის შესული.

 

2000-ანი წლების დასაწყისში ქუთაისში 10-ზე მეტი ადგილობრივი გაზეთი გამოიცემოდა. ზოგი - ყოველკვირეული იყო, ზოგი - კვირაში 2-ჯერ ან მეტჯერაც იბეჭდებოდა. დღეს ამ ქალაქში ასეთი სტაბილური ბეჭდური გამოცემა აღარ არსებობს. თითქმის იდენტური ვითარებაა სხვა ქალაქებშიც. დასრულდა თუ არა რეგიონებში გაზეთების ეპოქა? რა გამოწვევების წინაშეა დღეს რეგიონული მედია? - “მედიაჩეკერი” ამ კითხვებზე პასუხების მოძიებას შეეცადა.

“გაზეთების ეპოქა დასრულდა, რა თქმა უნდა, ამას ჩვენ უკვე 2011 წლიდან მივხვდით და გადავედით ახალი მედიის მიმართულებით”, - გვითხრა შიდა ქართლის საინფორმაციო ცენტრის qartli.ge-ის დამფუძნებელმა საბა წიწიკაშვილმა, რომელიც წლების განმავლობაში გამოსცემდა გორში ადგილობრივ გაზეთს “ქართლის ხმა”.

მისი თქმით, ბეჭდური მედია ნაკლებად მნიშვნელოვანია ახალგაზრდებისთვის, თუმცა, განსხვავებული მდგომარეობაა სოფლად მცხოვრებ უფროსი თაობის მოსახლეობაში, რომლებისთვისაც გაზეთებია პრიორიტეტული: “აბა, მე ვერ ვნახავ ინტერნეტში; მე არაფერი ვიცი მაგეების“ - მოგვისმენია ხშირად. მიმაჩნია, რომ ამ თაობისთვის ნაადრევად დასრულდა გაზეთების ეპოქა. ისინი ხშირად ცენტრალურ პრესას ეცნობიან, რადგან რეგიონული გაზეთები თითქმის აღარ არსებობს”.

“გაზეთი ბათუმელები” ბოლო წლებში მხოლოდ ონლაინ პლატფორმებზე - batumelebi.ge netgazeti.ge მუშაობს. “ბათუმელების” მთავარი რედაქტორი ეთერ თურაძე იმ მიზეზებზე საუბრობს, რის გამოც, ბეჭდური გამოცემები ქრება მედიაბაზრიდან:

“ჯერ ერთი, ეს არის ძვირადღირებული პროდუქტი. მეორე - აუდიტორია, რომელიც გაზეთს არჩევს, რომ წაიკითხოს ბეჭდური ფორმით, უფრო და უფრო მცირდება. მესამე ის არის, რომ სოციალური მდგომარეობა მოქალაქეების უარესდება: ჩვენი მომხარებლები ძირითადად იყვნენ პენსიონერები და არსებული ინფლაციის ფონზე ადამიანებს უბრალოდ აღარ აქვთ შეძენის შესაძლებლობა. პლუს ამას, ინტერნეტი წამოვიდა დიდი დოზით ახალ თაობაში. ანუ ცალკე აღებული არც ერთი გარემოება არ მოქმედებს. ჩემი აზრით, ეს არის კომპლექსური ამბავი”.

გაზეთი „კახეთის ხმა“ ყოველკვირეულად აღარ გამოდის. როგორც მისი დამფუძნებელი მაია მამულაშვილი გვიყვება, 2019 წლიდან გაზეთი არარეგულარულად გამოიცემა და მხოლოდ საგანმანათლებლო და ვიწრო პროფილური სახით მზადდება: “მაგალითად, არჩევნების წინა პერიოდში ეთნიკური უმცირესობების, აზერბაიჯანულ ენაზე უკვე 15 წელია რეგულარულად გამოიცემა, ანდა რომელიმე პროექტის ფარლებში კონკრეტული მოწყვლადი ჯგუფისათვის, ვისაც არ აქვს ინტერნეტთან ხელმისაწვდომობა”.

“რეგიონული გაზეთების უმეტესობა ბაზრიდან გაქრა”, - ამბობს ია ბობოხიძე, “საქართველოს რეგიონული მედიის ასოციაციის” აღმასრულებელი დირექტორი, რომელიც რამდენიმე ათეულ მედიაორგანიზაციას აერთიანებს საქართველოს რეგიონებიდან. ია თავადაც გამოსცემდა ქუთაისში რეგიონულ ყოველკვირეულ გაზეთს - “ახალ გაზეთს”, თუმცა ბოლო წლებში ის ონლაინ პლატფორმით - newpress.ge ჩაანაცვლა.

“მიუხედავად იმისა, რომ მე პირადად, სულით ხორცამდე „მწერალი“ ჟურნალისტი ვარ და ბეჭდური მედია ჩემთვის ძალიან მშობლიურია, რეალობა სხვა სურათს გვაჩვენებს. ახალი მედიის განვითარების კვალდაკვალ გაზეთების ხანა მალე დასრულდება,” - ამბობს ია ბობოხიძე, თუმცა იქვე დასძენს, რომ რამდენიმე რეგიონში ბეჭდური მედია ისევ ცდილობს პოზიციების შენარჩუნებას.

ასეთი რეგიონია გურია, სადაც კვლავაც გამოიცემა, მაგალითად, გაზეთები “გურია ნიუსი” და “გურიის მოამბე”.

“მართალია, ბეჭდური ვერსია მილევადი ბიზნესია, მაგრამ არ ვთვლი, რომ ეპოქა დასრულდა,” - ამბობს ია მამალაძე, “გურია ნიუსის” გამომცემელი. ის რამდენიმე მიზეზს გამოყოფს: “1. ესაა გარკვეული ასაკობრივი ჯგუფისთვის მნიშვნელოვანი პლატფორმა; 2. ესაა სოციალური პროექტი, რადგან ხელმოკლე ადამიანებს, რომლებსაც უყვართ ინფორმაციის მიღება, არ აქვთ საშუალება შეიძინონ პერსონალური კომპიუტერი, მობილური და ამჯობინებენ თვეში 5 ლარად (“გურია ნიუსი” სახლში მიტანით ასე ღირს) მიიღონ ინფორმაცია; 3. თბილისიდან ასე ჩანს, მაგრამ ასე არაა, რომ ინტერნეტი ყველასთვის ხელმისაწვდომია - რეგიონების ცენტრებშიც კი არაა ყველგან ინტერნეტი (სოფლებში - მითუმეტეს) და თან ძვირია. ის, რომ გაზეთ “გურია ნიუსს“ 1500-1800 ხელმომწერი ყავს ახლაც, ამის გამოა სწორედ”.

გაზეთ “გურიის მოამბის” დამფუძნებელი ლადო მენაბდე ფიქრობს, რომ რეგიონში გაზეთების ეპოქა არ დასრულებულა:

“ეს განცდა დამეუფლა ბოლო ორი თვის განმავლობაში და რატომ? - ჩვენი ბეჭდური ვერსია ფინანსური პრობლემის გამო ბოლო ორი თვე 4-გვერდიან და შავ თეთრ ფორმატზე გადავიდა... ვერ აგიწერთ მდგომარეობას, რომელშიც ჩვენ ავღმოჩნდით... როგორც დისტრიბუტორების ე. "კრიკუნებისა" თუ დამტარებლების პირით, ასევე უშუალოდ უამრავი ადამიანი გვაკითხავდა ან სხვადასხვა ქსელით გვიკავშირდებოდა, რომ ძველ ფორმატს დავბრუნებოდით... თავისთავად გავითვალისწინეთ და ახლა ისევ 8-გვერდიანი და ფერადი ვართ. სამწუხაროდ, მოგვიხდა ფასის გაზრდა: ახლა ერთი თვის ღირებულებამ 2 ლარიდან აიწია 3.20 ლარზე”.

ბოლო პერიოდში რეგიონული მედიაორგანიზაციები აქტიურად ეძებენ ახალ კადრებს. რით არის ეს განპირობებული? ია მამალაძის თქმით, გადინებული კადრების დიდი ნაწილი საჯარო სამსახურში, პიარში ან კონფორმისტულ მედიასაშუალებებში მიდის, სადაც ნაკლები შრომა და მეტია ანაზღაურებაა.

“ეს ეხება ტექნიკური უნარების მქონე პერსონალსაც - IT სპეციალისტები, ოპერატორები და ასე შემდეგ. მედიასაშუალებებს ან/და საჯარო სამსახურებს, სადაც უსაფრთხო და გარანტირებული ჯამაგირია, ვერასდროს გაუწევს კონკურენციას მიუკერძოებელი (აქ პირველ რიგში, “უპატრონო“ მედიებს ვგულისხმობ - ვისაც არ სურს პოლიტიკური ან მსხვილი ბიზნესპატრონის საკუთრება იყოს) მედია, რადგან თუ ვთანხმდებით, რომ ეკონომიკა სავალალო დღეშია, სარეკლამო შემოსავლები, მითუმეტეს, პატარა მუნიციპალიტეტებში, არ არსებობს. აქვე დავამატებდი საერთაშორისო დონორების პასიურობას მედიის მიმართულებით”.

მამალაძის თქმით, პრობლემურია ახალი კადრების მოზიდვის საკითხიც:

“შეიძლება ითქვას, რომ ახალგაზრდები, რომლებიც ჟურნალისტიკით არიან დაინტერესებული ან მომიჯნავე სპეციალობებზე სწავლობენ, თითქმის არც ერთი არ ბრუნდება უკან; თუ უმაღლესი განათლების მქონე ახალგაზრდა დაბრუნდა რეგიონში, განსაკუთრებით პატარა მუნიციპალიტეტებში, ამჯობინებენ, რომ იმუშაონ საჯარო სამსახურებში, რომლებიც, სხვათაშორის “წელვადი“ და “უძიროა“ - საშტატო ერთეულების კატასტროფული მატებაა და უკვე დასაჯდომი კი არა, დასადგომი ადგილი აღარაა მუნიციპლიტეტების გამგეობებში, აიპებში და სახელმწიფო შპს-ებში. ეს იმიტომ, რომ სტაბილურობის მეტი განცდაა; “უსაფრთხო“ და “უწყეინებელი“ სამსახურია ჟურნალისტიკისგან განსხვავებით და ასევე, უშრომელი შემოსავალია - ყავის სმა და ბაასი (უმეტეს შემთხვევაში) არ მოითხოვს დიდ ძალისხმევას და შრომას ჟურნალისტის საქმიანობისგან განსხვავებით”.

“მთავარი პრობლემაა ადამიანური რესურსი. იმიტომ, რომ ახალგაზრდები მიდიან სასწავლებლად დედაქალაქში ან სხვა ქალაქებში და უკან აღარ ბრუნდებიან, იქვე რჩებიან სამუშაოდ. არაერთხელ გამომიცხადებია ვაკანსია, ნორმალური ანაზღაურებით, მაგრამ ვერ ვიშოვეთ შესაბამისი კადრი. ამას გარდა, გაყიდვების აგენტი რამდენჯერაც ავიყვანეთ, ყოველთვის სხვა სამსახურში გადავიდა - ერთხელ აფთიაქმა წაიყვანა და მეორეჯერ ბანკში გადავიდა, სადაც უფრო მეტ ხელფასს სთავაზობენ. ძალიან დიდი კონკურენაციაა ამ სფეროში ხელფასის მხრივ. ახლა არ გვყავს მაგალითად გაყიდვების მენეჯერი ამ პრობლემების გამო”, - ამბობს გერონტი ყალიჩავა, სამეგრელოში მოქმედი ონლაინ-გამოცემის, livepress.ge-ის დამფუძნებელი.

ლადო მენაბდის თქმით, მთავარი გამოწვევა დღეს რეგიონული მედიისთვის კვალიფიციური კადრების გადინებაა, ასევე, ფინანსური კრიზისი, ლარის დევალვაცია და გაზეთებზე ფასების ზრდა:

“ასევე ის, რომ გაზეთები რეგიონებში არ არის მომგებიანი. თვითკმარობა კი არ იძლევა განვითარების შესაძლებლობას”, - ამბობს მენაბდე.

ია ბობოხიძის აზრით, ფინანსური პრობლემები დიდ გავლენას ახდენს მედიის კონტენტის ხარისხზე, რადგან კარგი კონტენტის შექმნას ჭირდება კვალიფიციური კადრები, რომლის შენარჩუნებას ბევრი მედიაორგანიზაცია სწორედ ფინანსური პრობლემების გამო ვერ ახერხებს:

“პრობლემაა ისიც, რომ საერთაშორისო ორგანიზაციების მხარდაჭერით, რომელიმე მედია ორგანიზაცია ახერხებს მუდმივად იზრუნოს თანამშრომლების კვალიფიკაციის დონის ამაღლებაზე, ახალი უნარების შეძენა-განვითარებაზე სხვადასხვა ტრენინგების და სასწავლო პროგრამების დახმარებით. გაიზრდება ეს ახალი კადრი, შეიძენს გამოცდილებას, უნარებს და მიდის... წასვლის ბევრი მიზეზი შეიძლება არსებობდეს, როგორც ობიექტური, ასევე სუბიექტური”.

“ჩვენთვის სხვა გამოწვევები უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე კადრების გადინება” - ამბობს ეთერ თურაძე. მისი თქმით, აჭარის რეგიონში მათ ყავთ ისეთი კონკურენტები, რომლებსაც გარანტირებული ფინანსური შემოსავლები აქვთ:

“როცა ნიჩბიანი და მოტორიანი ნავი ეჯიბრება ერთმანეთს, ასეთი ამბავია. როცა შენს კონკურენტებს აქვთ უფრო მეტი ფულადი რესურსი, დახმარება და ა.შ. ეს ერთგვარად გასუსტებს შენ, მაგრამ ჩვენი ძლიერი მხარეა ის, რომ ვართ მიუკერძოებლები საერთაშორისო შეფასებებით და ადამიანები ჩვენს ინფორმაციას ენდობიან უფრო მეტად.”

მაია მამულაშვილის თქმით, პრობლემურია ის, რომ რეგიონში ვერ ვითარდება ბიზნესი, შესაბამისად, მედიისთვის მწირია სარეკლამო შემოსავალი. ამას ემატება საკადრო რესურსის სიმწირე: “რეგიონული მედიის დამოუკიდებელი განვითარებისათვის ყველაზე მნიშვნელოვანი ფაქტორია ღია სარეკლამო ბაზარი და პროფესიონალი კადრი, რისი დეფიციტიც, სამწუხაროდ, ყველაზე მეტად უშლის ხელს მედიის მდგრადობას”.

საბა წიწიკაშვილი კადრებთან მიმართებაში პრობლემად გამოყოფს საუნივერსიტეტო განათლების ხარვეზებს, რის გამოც მედიაორგანიზაციები ადეკვატური კადრებით ვერ მარაგდებიან:

“უმაღლეს საგანმანათლებლო დაწესებულებებში ჟურნალისტიკას სხვა მეთოდით ასწავლიან. როდესაც ეს ჟურნალისტები მიდიან რედაქციებში, აწყდებიან სხვა რეალობას. ახალგაზრდა ჟურნალისტს ვერ წარმოუდგენია, რომ შესაძლოა ამბავი მოყვე ისე, რომ არ გჭირდებოდეს ვრცელი ტექსტის დაწერა, ან რეპორტაჟის მომზადება ვრცელი ინტერვიუებით. ჩემი აზრით, სასწავლებლებში, სტუდენტებმა, რომლებსაც ზოგჯერ არაჩვეულებრივი განათლება აქვთ, იციან ქართული ენა და ლიტერატურა, დიდი დრო უნდა დაუთმონ აუდიტორიის შესწავლას. ამ მიმართულებით ნაკლებად მუშაობენ. ვერც კი ხვდებიან ხშირად, რომ თვითონ არიან ამ აუდიტორიის წარმომადგენლები. მაგალითად, იყო შემთხვევა, რომ ერთ-ერთმა სტუდენტმა ჟურნალისტმა სმარტფონით არაჩვეულებრივი ამბავი გადმოცა. ანალოგიურად, იქცევიან სხვებიც. მათი საერთო ინტერესის შესწავლით კი, ვიღებთ იმ სურათს, რომელიც შემდგომში რედაქციებმა უნდა გაითვალისწინონ. ამიტომ, მნიშვნელოვანია აუდიტორიის კვლევა”.

სწორედ კადრებთან დაკავშირებული პრობლემებით ხსნის “გურია ნიუსის” გამომცემელი იმას, რომ რეგიონული მედიის დიდ ნაწილში ადგილობრივი ამბები დეფიციტური გახდა.

“ადგილობრივი ამბების კვალიფიციურად გამშუქებელი და გაშუქებაა დეფიციტი და არა ადგილობრივი ახალი ამბები,” - ამბობს ია მამალაძე, მისი თქმით, კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი რაკურსის შესახებაც ღირს საუბარი: “მუნიციპალიტეტებში მომუშავე ჟურნალისტებისთვის რეალური პრობლემაა შეჩვევა - უმწვავესი თემები, რომელიც გაშუქებას მოითხოვს, ეხება ადამიანებს, რომლებიც ჩვენ გვერდით ცხოვრობენ, ჩვენი ნათესავები ან კარგად ნაცნობები არიან. მათ შესახებ წერა, ხშირ შემთხვევაში, უსიამოვნებებს, კონფლიქტებს იწვევს, რასაც ყველა ვერ უძლებს და დროთა ვითარებაში, კონფორმიზმით, არასასურველი ფარული შეთანხმებებით მთავრდება; და ამ ფონზე, როცა ანაზღაურებაც, კვალიფიკაციაც, პროფესიული ღირსებაც, კრიტიკაზე სწორი და სახელმწიფოებრივი რეაგირებაც არაა საკმარისი, მხოლოდ ჟურნალისტების “ბრალეულობაზე“ რთულია საუბარი”.

მამალაძის თქმით, ამ მიზეზების გამო, ადგილობრივი მედიის ყურადღების მიღმა რჩება რეგიონებში ნეპოტიზმი, საკადრო პოლიტიკა, უნებართვო მშენებლობები და ბევრი სხვა სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი თემები.

“რეგიონული მედიის ასოციაციის” აღმასრულებელი დირექტორი მიიჩნევს, რომ რეგიონული მედია უნდა აშუქებდეს ადგილობრივ ამბებს, მთავარი აქცენტები უნდა კეთდებოდეს ადგილობრივ პრობლემებზე: “ადგილობრივი მედია უნდა მივიდეს ყველა სოფელში, თემში, ყველაზე ძნელად მიღწევად ადგილებში და ყვებოდეს მათ გასაჭირსა და პრობლემებზე. მაგრამ ამისთვის დიდი რესურსია საჭირო, როგორც ფინანსური, ასევე - პროფესიული. არსებული რეალობის გათვალისწინებით, რეგიონული მედიიის უმეტესობაც, როგორც დანარჩენი მედია, ცდილობს მკითხველის დაინტერესებას უფრო სკანდალური ამბებით”.

“ჩვენი ორიენტირი არის ვიმუშაოთ აფხაზეთის, სამეგრელო-ზემო სვანეთის რეგიონზე და შესაბამისად, ცენტრალური ამბებისთვის არ უნდა დავხარჯოთ ჩვენი მცირე ადამიანური რესურსი,” - ამბობს გერონტი ყალიჩავა.

მედია ჯგუფი „კახეთის ხმა“ ამჟამად 3 ონლაინ პლატფორმას მართავს, ესენია: საინფორმაციო ანალიტიკური გვერდი www.knews.ge, სოფლის მეურნეობის პროფილური გვერდი www.agromedia.ge, სამოქალაქო პლატფორმა www.Initiative.ge. მაია მამულაშვილის თქმით, მათ მედია პლატფორმაზე თითქმის 100% -ით არის წარმოდგენილი კახეთის რეგიონში არსებული ამბები და საკვანძო საკითხები.

“ამ თვალსაზრისით, ვიზიარებ იმ მედია მენეჯერების მოსაზრებას, რომლებიც თვლიან, რომ მკითხველისთვის ადგილობრივი ამბები უფრო მნიშვნელოვანია. სწორედ ამიტომ ჩვენი მედია ჯგუფი ვამზადებთ მულტიმედიურ მასალებს ისეთ თემებზე, რომელიც რეგიონული აუდიტორიისათვის უფრო მნიშვნელოვანი და ხელშესახებია”, - ამბობს მაია მამულაშვილი.

“იმ რეგიონულ მედიას, რომელიც დიდ დროს უთმობს დედაქალაქის ამბებს, ვფიქრობ, რომ საერთოდ არ აინტერესებს საკუთარი გარემო - ქალაქი და სოფელი”, - მიიჩნევს საბა წიწიკაშვილი. მისი თქმით, ყოველ ფეხის ნაბიჯზე შეიძლება ამბის გაგება - “რა თქმა უნდა, თუ გაინტერესებს, კონკრეტულ უბნის მოსახლეობას რა აწუხებს, რა უხარია. შესაძლოა, ერთმა ერთი შეხედვით, უმნიშვნელო ამბავმა მთელი რეგიონის აუდიტორია მოგიზიდოს”.

“მე მიმაჩნია, რომ რეგიონალური მედია ძირითადად უნდა იყოს დაკავებული ლოკალური ამბებით. ეს ჩვენი ნიშა იყო და ამაში უცხოელმა პარტნიორებმაც გამოგვარჩიეს და რამდენჯერმე დაგვაჯილდოვეს. ე.წ. თბილისური ამბები დასაშვებია იმ დოზით რა დოზითაც აინტერესებს ეს ჩვენს აუდიტორიას,” - ამბობს “გურიის მოამბის” გამომცემელი. მისი თქმით, გაზეთში მხოლოდ რეგიონულ ამბებს აშუქებენ, ვებ-გვერდზე კი, როგორც თვითონ ამბობს, დედაქალაქიდან ე.წ. ცენტრალურ ამბებს 30% უჭირავს და ადგილობრივს - 70%.

იმას, რომ რეგიონული ონლაინ პლატფორმები დიდ ადგილს უთმობენ უფრო მეტად საერთო ეროვნულ ამბებს და ნაკლებ ყურადღებას უთმობენ ადგილობრივ ამბებს, კონკურენციით ხსნის ია მამალაძე:

“ინტერნეტპლატფორმების არსებობამ, ერთმანეთის კონკურენტებად აქცია ყველა მედია, მიუხედავად იმისა, სად საქმიანობს. ამიტომ ჭარბია ცენტრალური ამბები და ლოკალური არეალისთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი ადგილობრივი ამბები სულ უფრო და უფრო მცირდება. ეს კიდევ უფრო მტკივნეული და თვალსაჩინო გახდება არჩევნების პერიოდში, როცა ადგილობრივი ამბები, პროცესის სრულად გაშუქების კონტექსტში, კიდევ უფრო დიდ მნიშვნელობას იძენს”.

“ჩვენ იმის გათვალისწინებით, რომ ვფიქრობდით, რომ ლოკალური ნიუსი უნდა იყოს ლოკალური ნიუსი, გავაკეთეთ ისეთი გამოცემა, როგორიცაა netgazeti.ge ნაციონალური ამბებისთვის. ვფიქრობთ, რომ ბათუმის მერიის, ქუჩების, ინფრასტრუქტურული პროექტების შესახებ ამბები არ არის მთელი ქართული საზოგადოებისთვის საინტერესო, მაგრამ ძალიან მნიშვნელოვანია ბათუმის მოსახლეობისთვის. ამიტომ ასეთი დახარისხება ინფორმაციის სწორია, რადგან ადამიანები ამ ზღვა ნაკადში მათთვის საჭირო ინფორმაციას უფრო მარტივად მოიპოვებენ, შესაბამისად კარგია, რომ იყოს გამიჯნული ამბები რეგიონის და ქვეყნის მასშტაბით. მაგრამ არც იმას ვფიქრობ, რომ ლოკალური გამოცემები არ უნდა აშუქებდნენ, მაგალითად, 20 ივნისის ამბებს. ჩვენ batumelebi.ge-ზე 30% მაინც გვაქვს წარმოდგენილი ნაციონალური ამბები”, - ამბობს ეთერ თურაძე.

ჩვენ ამჯერად რეგიონებში მოქმედი მხოლოდ ონლაინ და ბეჭდური გამოცემების წარმომადგენლებს გავესაუბრეთ. რეგიონულ მაუწყებლებში არსებულ პრობლემებზე “მედიაჩეკერი” შემდეგ მასალებში გიამბობთ.

პაპი მემბრე მაჰამბა - ჟურნალისტი, რომელიც კონგოს დემოკრატიულ რესპუბლიკაში ებოლას ვირუსის თემაზე მუშაობდა, საკუთარ სახლში მოკლეს. ინფორმაციას BBC ავრცელებს.

კონგოს სამართალდამცველი უწყების განმარტებით, ჟურნალისტის სახლში დაუდგენელი პირები შევიდნენ, მის ცოლს ფიზიკური დაზიანებები მიაყენეს, თავად ჟურნალისტი მოკლეს, მათი სახლი კი, გადაწვეს. მოცემულ მომენტში, მემბრე მაჰამბას ერთ-ერთ ადგილობრივ რადიოში გადაცემა მიჰყავდა, რომელიც ებოლას ვირუსის შესახებ საზოგადოების ცნობიერების ამაღლებას ემსახურებოდა.

აღსანიშნავია, რომ BBC World-ის აფრიკის სამსახურის რედაქტორის ვილ როსის ინფორმაციით, გასული წლის განმავლობაში, იმ ადამიანებზე, სამედიცინო ცენტრებსა და იმ ადამიანებზე, რომლებიც ებოლას ვირუსის თემაზე მუშაობდნენ, არაერთი თავდასხმა მოხდა.

კონგოს დემოკრატიულ რესპუბლიკაში ებოლას ეპიდემიის შესახებ 2018 წლის აგვისტოში გამოაცხადეს. მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციის ინფორმაციით (WHO), ამ დრომდე ვირუსს 2000 ადამიანის სიცოცხლე ემსხვერპლა.

წყარო: bbc.com

თურქეთის მიერ სირიაზე მიტანილი იერიშის შესახებ მომზადებულ მასალაში ABC News-მა მასობრივი სროლის ამსახველი ვიდეო გამოიყენა და ის თურქეთის მიერ სირიაზე მიტანილ შეიარაღებულ შეტევად გაასაღა.

ვიდეო პირვალად ABC News-ზე 13 ოქტომბერს გადაცემა “world News Tonight-ში” გამოჩნდა, რომლის ფონზეც, გადაცემის წამყვანმა ტომ ლამასმა განმარტა, რომ კადრები თურქული შეიარაღებული ძალების მიერ სირიის საზღვართან მდებარე ქურთების დაბომბვას ასახავდა.

სინამდვილეში კი, აღმოჩნდა, რომ სროლის კადრები, რამდენიმე წლის წინ აშშ-ში, კენკუტის შტატში მოწყობილი მასობრივი სროლის ერთგვარ ღონისძიებას ასახავდა და მას თურქეთის მიერ სირიის დაბომბვასთან კავშირი არ ჰქონია.

დაშვებული შეცდომისთვის ABC News-მა საბოდიშო წერილი Twitter-ზე გამოაქვეყნა და განმარტა, რომ შეცდომაში შემყვანი ვიდეოები უკვე წაშლილია და რომ “ABC News-ი დაშვებული შეცდომის გამო წუხს”.

წყარო: imediaethics.org

ავსტრალიური გაზეთების პირველი გვერდები 21 ოქტომბერს შავად გადახაზული ტექსტებით დაიბეჭდა. ასეთი ფორმით მედია ორგანიზაციები ქვეყანაში არსებულ ცენზურას აპროტესტებენ და პრესის თავისუფლებას მოითხოვენ.

გაზეთების პირველ გვერდებზე ნაჩვენებია სამთავრობო დოკუმენტი, რომლის ტექსტის ძირითადი ნაწილი შავადაა რედაქტირებული. გაზეთების გვერდებზე დატანილი წარწერებით კი ავსტრალიელი ჟურნალისტები იმ კანონების შეცვლას მოითხოვენ, რომლითაც ჟურნალისტიკა კრიმინალიზებულია, მამხილებლობა კი ჯარიმდება.

კამპანია სახელწოდებით "შენი უფლებაა, იცოდე" 19-მა მედია ორგანიზაციამ და ჟურნალისტთა გაერთიანებებმა მთავრობის მხრიდან მედიაზე ზეწოლის გასაპროტესტებლად დაიწყეს. ამ კამპანიას წინ უძღოდა ივნისში, გაჟონილი სამთავრობო დოკუმენტაციის მოსაძებნად პოლიციის მიერ საზოგადოებრივი მაუწყებლის ოფისსა და ერთ-ერთი რეპორტიორის სახლში შემოწმების ჩატარება. მაშინ ინფორმაციის გაჟონვის გამო ბრალი წაუყენეს არმიის ყოფილ ადვოკატს, იგივე ემუქრება რამდენიმე ჟურნალისტსაც.

"ყოველ ჯერზე, როცა მთავრობა აწესებს ახალ შეზღუდვებს იმაზე, თუ რისი გაშუქება შეუძლიათ ჟურნალისტებს, ავსტრალიელებმა უნდა დასვან კითხვა: რის დამალვას ცდილობენ ჩემგან?" - აცხადებს კომპანია News Corp Australasia-ს აღმასრულებელი თავმჯდომარე მაიკლ მილერი.

ავსტრალიური მედია ორგანიზაციების კოალიციის განცხადებით, ბოლო 20 წლის განმავლობაში ავსტრალიაში ჟურნალისტების თავისუფლების შეზღუდვისა და მამხილებლობაზე სანქციების დაკისრების მიზნით 60-ზე მეტი საკანონმდებლო აქტი გამოიცა.

მედიაში და განსაკუთრებით სატელევიზიო მედიაში არსებული პრობლემები, ექსტრემალურ სიტუაციებში ზედაპირზე ამოდის და მკაფიოდ ჩანს. ფემიციდი ის საკითხია, რომლის გაშუქებაც ჯერ ისევ ვერ ისწავლა მედიამ. ცხადია არის რამდენიმე გამონაკლისი, მაგრამ მათი რიცხვი იმდენად მცირეა, რომ მათი ხმა იკარგება და არ ისმის.

სამწუხაროდ, მედიას ჯერ ისევ არ აქვს გაცნობიერებული მისი სოციალური პასუხისმგებლობა და ის, რომ საზოგადოების საკმაოდ დიდი ნაწილი, ამა თუ იმ პრობლემატურ საკითხებს, სწორედ მედიის პრიზმიდან ხედავს. ქართული მედიის უდიდესი ნაწილი ჯერ ისევ ვერ ხედავს და ჯეროვნად ვერ აფასებს საკუთარ როლს საზგადოებრივი აზრის, სოციალური ქცევის, სამოქალაქო ცნობიერების ჩამოყალიბების პროცესში.

  ფოტო: © RONALDO SCHEMIDT/AFP/Getty Images

დაახლოებით ერთი კვირის წინ, ხაშურში, ყოფილმა ქმარმა ცოლი მოკლა, ჯერ ყუმბარა ესროლა, შემდეგ გაქცეულს გაეკიდა და თავი იარაღის კონდახით გაუჩეჩქვა. მიზეზი ბანალურია, ვერ დამორჩლებულ და ვერ მანიპულირებულ ქალზე შურისძიება.

რა მიზანს შეიძლება ისახავდეს ჟურნალისტი, რომელიც ამ ტრაგიკული ფაქტის გასაშუქებლად მიდის? პირველადი მშრალი ინფორმაციის გადაცემის შემდეგ (სად? რა გარემოებაში? რა იარაღით? რომელ საათზე და ა.შ. ) რა უნდა აინტერესებდეს და რა აინტერესებთ, როგორც ყველაზე რეიტინგული საინფორმაციო გამოშვებების კორესპონდენტებს, ასევე ყვითელი პრესის ავტორებს?

ხაშურში მომხდარი ფემიციდის შემთხვევაში, ყველა საინფორმაციო გამოშვების ჟურნალისტმა დაიწყო მეზობლებში, ნათესავებში სიარული და გარკვევა, რატომ მოკლა კაცმა ქალი. თითქოს არაფერი არალეგიტიმური აქ არ არის, რადგან ყველას უნდა იცოდეს მიზეზი. მაგრამ ჩვენ, ჟურნალისტები არ ვფიქრობთ იმაზე თუ რა პასუხი შეიძლება მოვისმინოთ, იმისათვის, რომ გასაგები გავხადოთ ეს მკვლელობა. რას ვიძიებთ? არის რამე რაც ამართლებს ამ მკვლელობას? დავუშვათ, რომ კაცმა ცოლს შეუსწრო საყვარელთან ერთად ლოგინში. ეს ალბათ ყველაზე უარესი ვერსიაა ხომ? თორემ საჭმელს არ უმზადებდა, პერანგს არ უუთოვებდა, ბევრს ტლიკინებდა, მოკლე კაბებს იცვამდა და ა.შ. „დანაშაულები“ ცნობისმოყვარე საზოგადოებისათვის არაფერია ფიზიკურ ღალატთან შედარებით. ვთქვათ კარგი გამომძიებლის ფუნქცია შევასრულეთ, მივაგენით მიზეზს და ვამხილეთ ქმრის მოღალატე ქალი, რას ვაკეთებთ შემდეგ, ან კი რას ვიღებთ შედეგად? ვაკმაყოფილებთ სეირის მაყურებელი საზოგადოების ინტერესს, თავად ვივიწყებთ ამ თემას, რადგან სხვა და ახალი თემები შემოდის ნიუსრუმში და ვტოვებთ მოკლულ და შეურაცხყოფილ მსხვერპლს, რომელიც ქმარმა ფიზიკურად მოკლა და ახლა ჩვენ, მედიამ მისი ცხედარი ამ სეირის მაყურებელ ხალხს მივუგდეთ საჯიჯგნად.

• ქალის მკვლელობის მოტივის ძიებაში დაკარგულნი, ანუ მედია, როგორც მტყუან-მართლის გამრჩევი 

პატრიარქალურ კულტურაში სადაც ქალი აპრიორი დამნაშავეა და მოთვალთვალე საზოგადოება მისი სიკვდილის შემთხვევაშიც კი მიზეზებს მასში ეძებს, მედია სწორედ ამ აუდიტორიის დაკვეთას ასრულებს. ვერცერთი ტელევიზია ვერ გაექცა ამ კითხვებს და ყველამ ამცნო მაყურებელს, რომ „საქმეში მესამე პირი იკვეთება“.

სინამდვილეში რა არის მედიის ფუნქცია და პასუხისმგებლობა, რა უნდა იყოს მისი მიზანი და რა კითხვებს უნდა სვამდეს? ხაშურის ინციდენტის შემთხვევაში ჟურნალისტი პირველ რიგში უნდა იკვლევდეს, რატომ და საიდან აღმოაჩნდა მკვლელს ყუმბარა და ცეცხლსასროლი იარაღი, მითუმეტეს, რომ პირი უკვე ნასამართლევია. რატომ ვერ მოახერხეს სამართალდამცავმა ორგანოებმა ქალის სიცოცხლის დაცვა, რამდენად ეფექტურია შემაკავებელი ორდერი და როდის უნდა დაიწყოს სახელმწიფომ განსხვავებული ზომების მიღება, მაშინ, როდესაც ნათლად ჩანს - შემაკავებელი ორდერი სინამდვილეში არ არის მკვლელობის შემაკავებელი. როგორია ქალზე ძალადობის სტატისტიკა და რა ხარვეზებია კანონმდებლობაში. სწორედ ამ კითხვებისა და სტატისტიკური მონაცემების შემდეგ ჟურნალისტი ყველა გავლენიან ინსტიტუციას, მათ შორის ეკლესიას, უნდა უსვამდეს კითხვებს, რას აკეთებენ ისინი ჩვენს მიზოგინურ საზოგადოებაში ამ პრობლემის მოსაგვარებლად. ამას უნდა აკეთებდეს პასუხისმგებლიანი მედია, რომელიც საკუთარ ფუნქციას საზოგადოებრივი აზრის რეკონსტრუქციაში ხედავს და არა „ბოზობის“ ძიებაში.

დღევანდელი ქართული მედია, რომელიც ხაშურის უმოწყალო მკვლლობის საქმეს აშუქებდა, თავისდაუნებურად მკვლელობის მონაწილედ იქცა. ჩვენმა ჟურნალისტებმა არ დაუტოვეს მსხვერპლს იმის შანსიც კი, რომ საზოგადოებამ მის მიმართ თანაგრძნობა ისე გამოხატოს, რომ სიტყვა „მაგრამ“ არ გამოიყენოს და მისი ცხოვრება არ გააკრიტიკოს.

და ბოლოს, რაც ყველაზე მთავარია, ამ სიუჟეტების მაყურებელი ქალები, რომელნიც თავად განიცდიან ოჯახში სხვადასხვა ტიპის ძალადობას, კიდევ უფრო მეტად დაფიქრდებიან, დაეჭვდებიან და შეშინდებიან ვიდრე გაშორების, ძალადობისგან გათავისუფლების გადაწყვეტილებას მიიღებენ. და რაც ყველაზე ცუდია, მათ არა მხოლოდ სიკვდილის შეეშინდებათ, არამედ საზოგადოებრივი აზრის, რომელიც მათ სიკვდილის შემთხვევაშიც კი არ დაინდობს. შეეშინდებათ ხმამაღლა ისაუბრონ საკუთარ პრობლემებზე, იბრძოლონ როგორც საკუთარი, ასევე სხვა მსხვერპლი ქალების უფლებებისთვის და მათი თავისუფლებისთვის, შეეშინდებათ სეირზე მონადირე ჟურნალისტების, რომელნიც მის პირად ცხოვრებაში დაიწყებენ ხელების ფათურს.

ამიტომ ამ ტიპის ჟურნალისტიკა, რომელიც ფსევდო მორალისტური საზოგადოების და მისი ცნობისმოყვარეობის მკვებავია და არა მეამბოხე, რომელიც სწორედ ამ მანკიერი ცნობიერების შეცვლისთვის იბრძვის, არის მავნებელი. ამ ტიპის მედია ჩვენ კიდევ უფრო გვაშორებს იმ მომავლისგან, სადაც საზოგადოება თანხმდება, რომ ქალი და კაცი თანასწორია და ოჯახურ ძალადობას ყველა ერთად ებრძვის.

P.S. ვიდრე ეს ტექსტი იწერებოდა, ბოლნისში კიდევ ერთი ქალი მოკვდა ქმრის ხელით.

 

 

უნდა მოირგოს თუ არა მედიამ ცუდი პოლიციელის როლი? პროკურორის? მოსამართლის? ბადრაგის? ჭორიკანა მეზობლის? მჩხიბავის? ქირომანტის? ასტროლოგის? - არა, მედიას არ სჭირდება ამ როლების მორგება, რადგან მას უკვე აქვს თავისი როლი, უმნიშვნელოვანესი როლი საზოგადოებრივი აზრის ფორმირებაში.

ასე რომ, იმ იშვიათ შემთხვევებში, როცა ქალები ძალას იკრებენ და საჯაროდ საუბრობენ ძალადობაზე, განსაკუთრებით კი, ისეთ საზოგადოებაში, რომლის ცნობიერებაშიც ღრმადაა ჩაკირული გენდერული სტერეოტიპები და ქალის სექსუალობის კონტროლის დაუძლეველი სურვილი, განსაკუთრებით კი, როცა მოძალადე მათზე თანამდებობრივად და სოციალური სტატუსით მაღლა მდგომი, ძალაუფლების მქონე, საზოგადოებრივად მისაღები მამაკაცია, როგორც შემთხვევათა უმეტესობაში ხდება, მედიამ არ უნდა დაივიწყოს, რომ ის არ არის ცუდი პოლიციელი და ქალთა მიმართ სექსუალური ან/და სხვა სახის ძალადობის შემთხვევების გაშუქებისას:

• არ უნდა შექმნას ძალადობის შემთხვევისგან შოუ და სენსაცია
• არ უნდა მოახდინოს ძალადობის შემთხვევის ნორმალიზება და ტრივიალიზაცია
• არ უნდა მოახდინოს მსხვერპლის რეტრავმატიზაცია ძალადობის შემთხვევის დეტალური აღწერითა და ისეთი გარემოს შექმნით, რომელიც მისთვის უსაფრთხო და კომფორტული არ არის
• არ შეუწყოს ხელი საზოგადოებაში ფესვგადგმული დამაზიანებელი სტერეოტიპების გაძლიერებას
• არ წარმოაჩინოს ისე, თითქოს ძალადობა ქალის “გამომწვევი სამოსით”, სისხლში ალკოჰოლის შემცველობით, სხვადასხვა ნარკოტიკული საშუალებით, ფსიქიკური მდგომარეობით ან რაიმე სხვა მიზეზით იყო გამოწვეული
• არ განიხილოს ქალის მორალი,პირადი ცხოვრება, წარსული ურთიერთობები, სექსუალური პარტნიორების რაოდენობა
• არ დაუპირისპიროს ქალს მის წინააღმდეგ დაწერილი/ნათქვამი შეურაცხმყოფელი და გამკიცხავი კომენტარები
• არ გააშუქოს შემთხვევა გენდერულად არამგრძნობიარე ენით, კონკრეტულად კი დაარქვას ყველაფერს მკაფიო, არაეპატაჟური და კანონთან შესაბამისი სახელი, სექსუალური ძალადობა და არა სექსუალური სკანდალი, მოძალადე და არა მონსტრი, არაჩვეულებრივი მამა, კარგი პროფესიონალი ან კარგი მეგობარი.

 

მედიას კრიტიკული როლი აქვს საზოგადოებაში გენდერული თანასწორობის იდეის გავრცელებასა და ქალთა მიმართ ძალადობის, მათ შორის, სექსუალური ძალადობის წინააღმდეგ ბრძოლში, რადგან საზოგადოების დიდი ნაწილი ქალზე ძალადობის თითოეულ შემთხვევას სწორედ მედიის პრიზმიდან ხედავს.


ამიტომ მნიშვნელოვანია, რომ მედიამ, ძალადობის მსხვერპლთან/ძალადობას გადარჩენილ ქალთან საუბრისას:

• შეუქმნას მას უსაფრთხო და კომფორტული გარემო
• მკაფიოდ წარმოაჩინოს მესიჯი, რომ ძალადობაზე პასუხისმგებელი მხოლოდ მოძალადეა და ის მიზეზები (ქალის სამოსი, “პროვოკაციული ქცევა” და ა.შ) რომლითაც იგი ძალადობის გამართლებას ცდილობს, მოცემულობას არ ცვლის.
• დაუსვას მას მკაფიო, არაგამკიცხავი შეკითხვები
• ყურადღებით მოუსმინოს
• მასთან საუბრისას იხელმძღვანელოს ჟურნალისტური ეთიკისა და ადგილობრივი და საერთაშორისო კანონდებლობით განსაზღვრული სტანდარტებით
• ინტერვიუირების პროცესამდე გაიაროს კონსულტაცია პროფესიონალებთან, გენდერული საკითხების ექსპერტებთან, ქალთა უფლებებზე მომუშავე ორგანიზაციებთან, ფსიქოლოგები

 

***

თამთა თოდაძე საოცრად გამბედავი ახალგაზრდა ქალია, ქალი, რომელიც არ შეუშინდა საზოგადოებაში არსებულ სტერეოტიპებს, მსხვერპლის შერცხვენის კამპანიას, სირცხვილს, მის პირად ცხოვრებაში უამრავი ცნობისმოყვარე ადამიანის ხელის ფათურის პერსპექტივას, ძალაუფლების ვექტორს, რომელიც მოძალადის მხარესაა და საჯაროდ ისაუბრა სექსუალური ძალადობის შემთხვევაზე, რომლის მსხვერპლიც საკუთარი უფროსის, თბილისის საკრებულოს დეპუტატის, ილია ჯიშკარიანის მხრიდან გახდა.

პირველი მედიასაშუალება, რომელმაც თამთა თოდაძე პირდაპი ეთერში მიიწვია, “მთავარი არხი” იყო. გადაცემაში “ღამის მთავარი” ნიკა გვარამია თამთა თოდაძეს მის ადვოკატთან, თამუნა ლუკავასთან და ორგანიზაცია “საფარის” დირექტორთან ბაია პატარაიასთან ერთად შეხვდა. ნიკა გვარამიამ ინტერვიუს დაწყებამდე განაცხადა, რომ არ იცის, როგორ დაიცვას “ის ხაზი, რომელზეც მსხვერპლთან ურთიერთობისას უნდა გაიაროს” და გადაცემის მსვლელობისას ეს წარმოაჩინა კიდეც.

ის მიყოლებით უსვამდა კითხვებს რესპონდენტს ჯიშკარიანთან მის წარსულ ურთიერთობაზე, სამსახურებრივ მოვალეობებზე, სამსახურში აყვანის შესაძლო ნეპოტისტურ მიზეზებზე, სამუშაო დროს დალევასა და “ჭიქის მიჭახუნებაზე”, კითხვებს უსვამდა, მაგრამ პასუხებით დიდად არ ინტერესდებოდა, საუბარს ხშირად და აგრესიულად აწყვეტინებდა და ახალ თემაზე გადადიოდა. როგორც მოგვიანებით გვარამიამ აღნიშნა, საუბრის მსგავსი ფორმატი წინასწარ იყო დაგეგმილი და თამთა თოდაძესთან შეთანხმებული, მაგრამ, უნდა უწევდეთ თუ არა სექსუალური ძალადობის მსხვერპლ ქალებს ასეთ “დაკითხვებთან” გამკლავება? არა!

მედიის ასეთი დამოკიდებულება კიდევ ერთი მიზეზია იმისა, თუ რატომ დუმან ქალები, ისინი უყურებენ მსხვერპლის შერცხვენას (victim shaming) ეშინიათ, რომ თავადაც ცუდი პოლიციელის პირისპირ აღმოჩნდებიან.

თამთა თოდაძე დაძაბულად უმკლავდებოდა იმპროვიზებულ დაკითხვას, მას არ შეეშინდა ცუდი პოლიციელის როლში შეჭრილი ნიკა გვარამიას შეკითხვების. თამთას არ შეეშინდა, მაგრამ მე მეშინია, რომ თუ “მთავარი არხის” ერთ-ერთი მთავარი სახე  ჟურნალისტიკის სტანდარტებსა და თვითრეგულირების მექანიზმებს კიდევ ერთხელ არ გადახედავს, სექსუალურ ძალადობასა და სხვა მგრძნობირე თემებზე მომზადებული ყველა მასალა ისეთივე ყვითელი გამოვა, როგორც ის ფოთლები, რომლებიც მან თამთა თოდაძეს “ყანჩელის ხსოვნისთვის” მისცა, რამდენიმე წუთით ადრე, სანამ ჰკითხავდა - “შარვალი გეცვა, თუ კაბა?”

ხელისუფლებისა და გავლენიანი ბიზნეს თუ სხვა ჯგუფების მანკიერებების მხილებისთანავე მათი ცხელი სამიზნე ხდება გამოხატვის თავისუფლება და დამოუკიდებელი მედია.

 ასე მოხდა სულ ბოლო შემთხვევაშიც, როცა რადიკალურ ჯგუფებში ერთ-ერთი ყველაზე გავლენიანი აქტორი, ბიზნესმენი ლევან ვასაძე მედიის გაკონტროლების ინიციატივით გამოვიდა. ვასაძემ ასე ირეაგირა “თავისუფლების მონიტორის” მიერ გავრცელებულ ინფორმაციაზე, თუ როგორ მიიღო მან 600 ათას ლარიანი საბიუჯეტო დაფინანსება.

ვასაძემ ხელისუფლებას მიმართა, რომ სასწრაფოდ შექმნას რეგულატორი, რომელიც “ცილისწამებისთვის, შეურაცხყოფისთვის, მათ შორის რელიგიური და ტრადიციული გრძნობების შეურაცხყოფისთვის უსასტიკესად დასჯის მედიასაშუალებებს და პერსონალურად ჟურნალისტებს”.

ცილისწამების დასჯა-კრიმინალიზაცია, რელიგიური გრძნობების შეურაცხყოფა - ეს მოთხოვნები ხელისუფლებაში “ქართული ოცნების” მოსვლის შემდეგ არაერთხელ გაჟღერებულა. განსაკუთრებით აქტუალური ეს საკითხები 2016 წლიდან გახდა, როცა “ოცნების” ხელისუფლებას კრიტიკოსები არა მხოლოდ გარედან, არამედ შიგნითაც მოუმრავლდა, რამაც მმართველი კოალიცია რღვევამდე მიიყვანა.

2016 წლის საპარლამენტო არჩევნებამდე რამდენიმე თვით ადრე “ოცნების” დეპუტატის, სოსო ჯაჭვლიანის საკანონმდებლო ინიციატივას ჯარიმის დაწესებაზე პირის რელიგიური გრძნობების შეურაცხყოფისთვის, ადამიანის უფლებათა კომიტეტმაც კი დაუჭირა მხარი. ეს ინიციატივა არა მხოლოდ ოპოზიციაში, არამედ მმართველი კოალიციის შიგნითაც მიიჩნიეს გამოხატვის თავისუფლებისთვის დარტყმად. საბოლოოდ, მისი კანონად ქცევა შეუძლებელი გახდა.

ჯერ კიდევ 2004 წელს დეკრიმინალიზებული ცილისწამების კვლავ სისხლის სამართლის წესით დასჯის საკითხი “ოცნების” ხელისუფლებაში წამოწიეს. ამას კონკრეტული მიზეზი ჰქონდა: შეწყალების კომისიის თავმჯდომარემ საპარლამენტო უმრავლესობის წევრები - ეკა ბესელია და მანანა კობახიძე კორუფციულ გარიგებებში დაადანაშაულა პოლიტპატიმრების საქმეზე. რეაქციამ არ დააყოვნა და მანანა კობახიძის ძმამ - თედო კობახიძემ, რომელიც თბილისის საკრებულოს წევრი იყო, განაცხადა, რომ პარლამენტს მიმართავდა ცილისწამების კრიმინალიზაციის დაკანონების წინადადებით.

“მე ამ დღეებში საქართველოს პარლამენტს მივმართავ საკანონმდებლო წინადადებით, მექნება წარდგენილი კანონპროექტი, რომლითაც მოვითხოვ, რომ სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობის საკითხი გახდეს ცილისწამება,” - განაცხადა მაშინ თედო კობახიძემ.

რეაქცია არც თავად მანანა კობახიძემ დააყოვნა და განაცხადა, რომ უკვე მუშაობდა კანონპროექტზე, რომელიც მტკიცების ტვირთის დაკისრების სტანდარტს შეცვლიდა: კერძოდ, დღეს მოქმედი კანონმდებლობით მოსარჩელეა ვალდებული, ამტკიცოს მის მიმართ გავრცელებული ცნობების სინამდვილესთან შესაბამისობა. კობახიძეს კი სურდა, რომ მტკიცების ტვირთი ინფორმაციის გამავრცელებელზე გადაეტანა. კანონი უცვლელი დარჩა, კობახიძემ კი პარლამენტიდან საკონსტიტუციო სასამართლოში გადაინაცვლა მოსამართლის პოზიციაზე.

2016 წლის საპარლამენტო არჩევნების შემდეგ საკანონმდებლო ორგანოს ერთ-ერთმა ორგანიზაციამ - “საქართველოს იურიდიულ მეცნიერებათა აკადემიამ” მიმართა წინადადებით, რომლის მიხედვით, ცილისწამება და შეურაცხყოფა სისხლის სამართლის დანაშაული უნდა გამხდარიყო.

ეს ინიციატივა პარლამენტში ამჯერად “პატრიოტთა ალიანსის” წარმომადგენელმა ემზარ კვიციანმა აიტაცა და ცილისწამების კრიმინალიზება საჯაროდ მოითხოვა.

ამის შემდეგ ასპარეზზე სასამართლო ხელისუფლება გამოვიდა: სასამართლო სისტემა აქტიური კრიტიკის საგანი გახდა რამდენიმე გახმაურებული საქმის, მათ შორის რუსთავი 2-ის საქმის გამო, ასევე, სისტემაში მიმდინარეობდა იმ მოსამართლეების უვადოდ დანიშვნის პროცესი, ვის მიმართაც წარსულში მიღებული გადაწყვეტილებების გამო საზოგადოებაში ყველაზე მეტი უკმაყოფილება იყო დაგროვილი. კრიტიკაზე რეაქცია იუსტიციის საბჭომ საჯარო განცხადებით გამოხატა, რომლითაც არც მეტი, არც ნაკლები - მოსამართლეებზე ცენზურის დაწესება მოითხოვა.

კიდევ ერთი ინსტიტუცია, რომელიც გამოხატვის თავისუფლების წინააღმდეგ პერიოდულად ილაშქრებს, საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის საპატრიარქოა. “ციანიდის საქმის” დეტალების მედიაში გასაჯაროების შემდეგ მნიშვნელოვნად შეირყა ერთ დროს ყველაზე ავტორიტეტული ორგანიზაციის იმიჯი. რეაქციამაც არ დააყოვნა და პატრიარქმა 2019 წლის საშობაო ეპისტოლეში ცილისწამება იმ სისხლის სამართლის დანაშაულთა კატეგორიაში გაიყვანა, როგორიცაა ფიზიკური ძალადობა და სხეულის განზრახ დაზიანება.

პატრიარქის ეპისტოლეს ეს ნაწილი მოიწონა პარლამენტის მაშინდელმა სპიკერმა ირაკლი კობახიძემ და განაცხადა, რომ აუცილებელია ცილისწამების პრობლემაზე მსჯელობა.

წლის დასაწყისში იგივე შინაარსის განცხადებებით დაგვამახსოვრა თავი ქვეყნის პრეზიდენტმა სალომე ზურაბიშვილმაც: “ვერ დავხუჭავთ თვალს იმ საფრთხეზე, რომელიც კონკრეტულ ადამიანებსა და მთელ საზოგადოებას ცილიწამებისა და ცრუ ინფორმაციის სახით ემუქრება,” - განაცხადა ზურაბიშვილმა 2019 წლის მარტში.

ამ განცხადებებიდან რამდენიმე თვეში კი მმართველმა გუნდმა პარლამენტში ჯერ კიდევ 2017 წელს შეტანილი კანონპროექტი გაიხსენა, რომლის ინიციატორია საქართველოს კომინიკაციების ეროვნული კომისია და რომლითაც თვითრეგულირებიდან რეგულირების სფეროში ინაცვლებს მთელი რიგი საკითხები, მათ შორის სიძულვილის ენის გამოყენება.

ეს ინიციატივა უარყოფითად შეაფასა საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიამ და მიუთითა, რომ “პროგრამის შინაარსის გამო მაუწყებლის სანქცირება მარეგულირებელ კომისიას აძლევს ბერკეტს ზეგავლენა მოახდინოს მაუწყებლის სარედაქციო პოლიტიკაზე ანდა გამოიყენოს მის წინააღმდეგ”.

სულ ბოლოს ხელისუფლება გამოხატვის თავისუფლების წინააღმდეგ გასულ თვეში დაირაზმა, როცა ერთხმად დაგმო და შემდეგ საერთაშორისო საზოგადოებას მოუწოდა, “სათანადო შეფასება” მიეცათ ტელეკომპანია რუსთავი 2-ისა და ჟურნალისტ გიორგი გაბუნიას საქციელზე, როცა მან პირდაპირ ეთერში აგინა რუსეთის პრეზიდენტ ვლადიმერ პუტინს.

ფაქტია, რომ ხელისუფლებაში მოსვლის შემდეგ “ქართული ოცნება” მუდმივად ცდილობს საკანონმდებლო დონეზე შეზღუდოს გამოხატვის თავისუფლება. სამწუხაროა, რომ ამ ქვეყანაში, რომელსაც ცენზურის პირობებში ცხოვრების სულ მცირე 70-წლიანი გამოცდილება აქვს, ცენზურაზე მეოცნებეებს შორის ხელისუფლების წარმომადგენლები მარტონი არ არიან.