კატეგორია: ინტერვიუ
წლებია ხელისუფლების წარმომადგენლების მხრიდან ისმის გზავნილები, მედიის რეგულირებაზე და რომ არსებული ბერკეტები არასაკმარისი ან არაეფექტურია. მსგავს გზავნილებს მედიის საკითხებზე მომუშავე ორგანიზაციები და სპეციალისტები სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლბეის შეზღუდვის საფრთხედ და მედიის დაშინების მცდელობად აფასებენ.

სამნაწილიანი ინტერვიუს პირველ ნაწილში “ქართული ოცნების” ლიდერ შალვა პაპუაშვილთან ზოგადად, მედიის როლზე ვისაუბრეთ.

მეორე ნაწილი ეხება კანონმდებლობას, მედიის, სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების კუთხით. როგორ აფასებს დღევანდელ კანონმდებლობას ხელისუფლება? რისი მიღწევა სურთ და რას გულისხმობენ, როდესაც კანონის არაეფექტურობასა და აღსრულების არასაკმარის მექანიზმზე საუბრობენ?


როგორი კანონმდებლობა გვაქვს მედიის კუთხით?

თუკი გავიდა ყალბი ინფორმაცია ვიღაცასთან დაკავშირებით. არის შემდეგი საშუალებები: ერთი - მაუწყებლის საბჭო თვითრეგულირების ორგანო, საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია და კომუნიკაციების კომისია (რაღაცებზე აქვს კომპეტენცია მაგასაც). მოკლედ, სასამართლო და ეთიკის ქარტია.

გეკითხებით ზოგადად, როგორ აფასებთ, როგორი კანონმდებლობა გვაქვს, მაგალითად, როგორია სიტყვის და გამოხატვის შესახებ კანონი და მაუწყებლობის შესახებ კანონი?

როგორი როგორ ვთქვა ახლა, შევაფასო 1-დან 10-მდე შკალაზე?

მაღალი სტანდარტია? დაბალი?

არ არის დაბალანსებული. ჩვენი კანონმდებლობა ვერ უზრუნველყოფს, რომ არ არსებობდეს ის გარკვეული დევიაციები, რაც ხდება.

ფიქრობთ, რომ დღევანდელი კანონმდებლობა არაეფექტურია?

არაეფექტიანია.

რატომ ფიქრობთ ამას?

ამიტომ ვამბობდი რაღაცებზე უნდა შევთანხმდეთ. უფრო სწორად, საზოგადოება უნდა შეთანხმდეს. თუ საზოგადოება არ შეთანხმდება, რა თქმა უნდა, რთულია.

თუკი საზოგადოება თანხმდება იმაზე, რომ პრობლემა არის დეზინფორმაცია, ყალბი ინფორმაცია, მათ შორის უხამსობა მედიაში (თუმცა, უხამსობა ისეთი რადიკალური პრობლემაა, რომ ამის აღმოფხვრა, ვფიქრობ, უფრო ადვილია, ვიდრე დეზინფორმაციის. ეს უხამსობა პოლარიზაციის და გარკვეული რადიკალიზაციის შედეგია). მაგრამ, დეზინფორმაცია და ყალბი ინფორმაცია, ჩემი აზრით, არის დღევანდელი მედიის პრობლემა. და რადგან ეს პრობლემა ამდენად დიდია, გამოდის, რომ კანონმდებლობა ამ პრობლემას ვერ აგვარებს.

რას გულისხმობთ, როცა ამბობთ, რომ დღევანდელი კანონმდებლობა ვერ აგვარებს ამ საკითხებს?

მოდი, ასე ვთქვათ, ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია კანონს მიღმა ინსტრუმენტია. ეს კანონით გათვალისწინებული ინსტრუმენტი ხომ არ არის?! მხოლოდ კანონმდებლობა კი არა, სისტემა ამასთან დაკავშირებული მთელი სისტემაა არაეფექტიანი.

როცა ამბობთ, რომ არაეფექტიანია, კონკრეტულად რას გულისხმობთ?

იმისთვის, რომ მოქალაქემ გააკეთოს სწორი არჩევანი, ამისთვის მნიშვნელოვანია, რომ მას ინფორმაცია კეთილსინდისიერად მიეწოდოს და არ იყოს ეს დეზინფორმაცია, ტყუილი. ამიტომ, ყველაფერი, რაც არის ტყუილი, ეწინააღმდეგება მოქალაქის ინტერესს, ეწინააღმდეგება დემოკრატიას, მათ შორის, და ეწინააღმდეგება ჟურნალისტიკ ის არსს, ამიტომ, ცუდია.

ვინ უნდა განსაზღვროს ეს, ტყუილია თუ მართალი?

არ ვიცი. ჯერ, ზოგადად, ვთქვათ, რომ რამე თუ არის ტყუილი, არის ცუდი. ახლა, მეორე ნაბიჯია, რომ თუკი ჩემი აღქმით რაღაც არის ტყუილი, უნდა არსებობდეს რაღაც სისტემა, რომელიც შემოგვთავაზებს სისტემას, რომ მოდი განვსაზღვროთ ტყუილია თუ არა და თუ ტყუილია რა ხდება და თუ მართალია რა ხდება.

დღეს არ გვაქვს სათანადო კანონმდებლობა?

აი, დღეს ხომ ვთქვით რაც არის. ვთქვათ, ვიღაცა X ტელევიზიამ თქვა ტყუილი ჩემზე. რა ინსტრუმენტი მაქვს? ან უნდა მივმართო ამ ტელევიზიას და ვუთხრა, რომ თქვენ თქვით ტყუილი, ან ჟურნალისტთა ეთიკის ქარტიას ან სასამართლოს.

ახლა, არის თუ არა ეს ეფექტიანი? თქვენი აზრით, არის? ხომ აკვირდებით პრაქტიკას?

ცხადია, ვაკვირდები. მე თქვენი აზრი მაინტერესებს, როდესაც ამბობთ, რომ არაეფექტიანია, რატომ მიიჩნევთ ასე? რა არ მუშაობს, კონკრეტულად?

ერთი, ეს არის დრო. ყალბი ინფორმაციის მიზანი, როდესაც ის განზრახ არის, არის დისკრედიტაცია. ამისთვის მნიშვნელოვანი არის, რომ დროში მალე მოჰყვეს განხილვა. სასამართლო, ცალსახად არაეფექტიანია მაგ ამბავში, იმიტომ, რომ იქ პატივსა და ღირსებაზე, ერთი, ორი, სამი წლის განმავლობაში განიხილება საქმეები.

ანუ, მაგის გამო კანონმდებლობა უნდა შეიცვალოს? თუ უნდა ვიმუშაოთ იმ მხრივ, რომ გაძლიერდეს არსებული მექანიზმები და უფრო ეფექტური გახდეს?

არსებული თამაშის წესები, რეგულაცია, არ არის საკმარისი. პრობლემა არის დრო - იმიტომ, რომ მნიშვნელოვანია, როცა ვიღაცაზე ვრცელდება ყალბი ინფორმაცია და დისკრედიტაცია ხდება, დროული ამას რეაქცია მოჰყვეს. რომ გავა სამი თვე, ამან უკვე თავისი მიზანს მიაღწია. პროპაგანდას ხომ თავისი მიზანი აქვს, რომ ახლა, ამ მომენტში მოგაყენოს ზიანი?! მეორე ეს არის, თუკი დადგინდა დარღვევა, რა არის ამაზე რეაქცია?!

რა რეაქციას გულისხმობთ?

სანქციას.

ცილისწამებაზე თუ საუბრობთ, სასამართლოს შეუძლია კომპენსაციის დაკისრება. ანუ, დღეს უკვე არსებობს ეს ბერკეტები. არაეფექტურობაში სხვას რას გულისხმობთ?

ეთიკის ქარტიას გინდ ასე უთქვამს, გინდ ისე უთქვამს, შედეგი ნულია.

რატომ ფიქრობთ ასე?

იმიტომ, რომ უარყოფას არ სთხოვს. ჯერ ეს ერთი, ეთიკის ქარტიაში გაწევრიანებული არიან ცალკეული ჟურნალისტები და არა მედიები და სავალდებულოსაც არ თვლიან. მეორე არის, რომ გადაწყვეტილება გამოდის და ჩაკარგულია, როგორც წესი. მაგრამ ის არავის არაფერს აკისრებს.

თუ გულისხმობთ, რომ ვინმეს ცილი დასწამეს და უნდა მაუწყებელს მოსთხოვოს რომ უარყოს, ეს სასამართლოს შეუძლია.

სასამართლოს შეუძლია სამი წლის შემდეგ.

თვითონ მოქალაქის არჩევანია, ეთიკის ქარტიას, თვითრეგულირების ორგანოს მიმართავს და პროფესიულ ჭრილში განიხილავენ მის საქმეს თუ სასამართლოს და სამართლებრივ ჭრილში მოითხოვს დავას.

მოკლედ, ამოცანიდან უნდა ამოვიდეთ. ჩვენ გვაქვს ძალიან კეთილშობილური ამოცანა, რომ მოქალაქეს სამყაროზე ჰქონდეს სწორი წარმოდგენა. ეს არის ჩვენი, როგორც ჟურნალისტიკის მოყვარული ხალხის ამოცანა. ამიტომ, ის, რაც ამას ხელს უშლის, არის ცუდი. ამიტომ ეს ცუდი არ უნდა დავუშვათ. და თუკი მოხდება, ჩვენ ისეთი რეაქცია უნდა გვქონდეს ამაზე, რომ აღარ განმეორდეს.

გეთანხმებით, რომ ყალბი ინფორმაცია, ცილისწამება - არ არის ეს ყველაფერი კარგი. მაგრამ, დღეს უკვე გვაქვს კანონმდებლობა, რომელიც ამ ყველაფერს არეგულირებს, როგორც საჭიროა.

შეიძლება, მაგრამ არაეფექტიანია.

თქვენ ვერ მიხსნით კარგად, რატომ არის არაეფექტური. თუ იმ ნაწილში არის არაეფექტური, რომ სასამართლოში ეს საქმეები იწელება და განხილვა გვიან ხდება, კი ბატონო. ვისაუბროთ იმაზე, რომ უფრო ეფექტური გახდეს.

მაგალითად, პირობითად, სასამართლოს უთხრა, რომ ერთ თვეში განიხილე, არ გადააცილო..

კი ბატონო. მაგრამ, თქვენ რეგულირებაზე საუბრობდით და იმიტომ ჩაგეკითხეთ, რას გულისხმობთ რეგულირებაში?

მაშინ გეტყვით ასე. ვამბობთ, რომ გვინდა, რომ სამყაროზე ჰქონდეს სწორი წარმოდგენა და ამას თუ ვიღაც უყალბებს ან უმრუდებს, ეს ცუდია და უნდა ავირიდოთ თავიდან. ჩვენი გამოცდილება გვკარნახობს, რომ გვჭირდება სწრაფი რეაქცია, იმიტომ რომ შეიძლება დეზინფორმაციამ, ცილისწამებამ ადამიანის რეპუტაცია ისე დაანგრიოს, რომ სამი წლის მერე რომ რაღაცას იტყვი, არ მუშაობს. ანუ, უნდა იყოს განხილული ადეკვატურ დროში, [საქმის] სიმძიმიდან გამომდინარე. ანუ, ეს უნდა იყოს დროული რეაქცია, უნდა იყოს სათანადო და ადეკვატური იმისა, რა ზიანიც მიადგა ამა თუ იმ ადამიანს.

ეს ბერკეტები უკვე არსებობს და ამაზე ვისაუბრეთ. თქვენ რას აკეთებთ იმისთვის, რომ ეს ბერკეტები გაძლიერდეს და ეფექტური გახდეს - მაგალითად, სასამართლომ უფრო მალე რომ განიხილოს საქმეები?

ჩვენ ვერაფერს ვერ ვიზამთ. დღეს ასე ვერაფერს ვიზამთ, იმიტომ, რომ სასამართლოს აქვს თავისი განსაზღვრული ვადები, რომელსაც ალბათ იცავს. მაგრამ, ის ვადა არ არის საკმარისი ამ ამოცანისთვის.

მაგიტომ გეკითხებით, ხელისუფლება რას აკეთებს ამ მიმართულებით?

მაგალითად, შეიძლება რომ კანონში ჩავწეროთ, რომ თუკი საქმე შეეხება ცილისწამებას, როგორც საარჩევნო დავები არის, ორ კვირაში რომ განიხილავენ, მოდი, განიხილე ორ კვირაში.

რატომ არ აკეთებთ ამას, თუ პრობლემად აღიქვამთ

თქვენ იქნებით ამის მომხრე?

მე არ ვარ საჯარო მოხელე.

როგორც ჟურნალისტი, მოქალაქე.

რა თქმა უნდა, რაც უფრო მალე განიხილავენ ჩემს საქმეს, უკეთესი იქნება.

არ ვარგა ის კანონმდებლობა, რომელიც ამბობს, რომ სასამართლოს შეუძლია სამი წელი იხილოს ეს საკითხი.

ანუ, ამ ნაწილშია მხოლოდ პრობლემა?

წეღან ვთქვი ორი რაღაც, დროული რეაგირება და ადეკვატური. დროული ნიშნავს, რომ საქმეები დროულად უნდა იყოს განხილული. ადეკვატურს აქვს ორი განზომილება: ზიანი რაც ადამიანს, მაგალითად ცილისწამებით ადგება, შესაძლოა აუნაზღაურდეს, და მეორე - სანქციის მიზანი რა არის, პრევენცია ხომ? არა მხოლოდ დასჯა, არამედ პრევენცია, რომ სხვა დროს ეს აღარ გააკეთოს

დასჯაზე, პასუხისგებაზე ვსაუბრობთ?

სანქცია დასჯაა.

კომპენსაციის გარდა სხვა მხრივ პასუხისგებაც? ერთი მხრივ, სასამართლოს შეუძლია დაავალოს უარყოფა, მეორე მხრივ - დააკისროს კომპენსაცია. ეს ყველაფერი, რაზეც თქვენ საუბრობთ, კანონმდებლობით უკვე გაწერილია.

და არ მუშაობს

არ მუშაობს იმ კუთხით, რომ თქვენ როგორც ამბობთ, საქმეების განხილვა იწელება. კომპენსაციაზე კარგად ვერ მივხვდი, რას გულისხმობთ, სათანადო, ჯეროვანი თანხა არ არის განსაზღვრული? თუ დასჯის სხვა მექანიზმზე საუბრობთ?

მოკლედ, საქმის დროულად გადაწყვეტაზე შევთანხმდით. ამოცანა ის არის, რომ ადეკვატურ დროში განიხილებოდეს საქმეები, რათა [მედიის გაშუქებით] მიღებული ზიანი სწრაფადვე გამოასწოროს და არა ძალიან გვიან.

რაც შეეხება, ადეკვატურობას. „არ მოიტყუო“ ეს ხომ რეგულაციაა?! თუ მოიტყუები, მაშინ რაღაც ხდება. ნებისმიერი რეგულაციის მიზანია, რომ თუ დაარღვიე გეკისრება სანქცია, ანუ გსჯი, და მეორე - ეს სანქცია უნდა იყოს ისეთი ტიპის, რომ პრევენციაც შეძლოს და მომავალშიც არ იფიქრო დარღვევაზე. მაგალითად, ჯარიმა მანქანის სისწრაფის გადაჭარბებაზე არის 5 ლარი. კი არის ეს ჯარიმა, მაგრამ არაფერს არ გზღუდავს, იმიტომ, რომ 17-ჯერ დაარღვევ და 5-5 ლარს გადაიხდი.

გულიხსმობთ, რომ კომპენსაცია, ჯარიმა, არ არის სათანადო?

ამ შემთხვევაში მარტო ჯარიმაზე არ არის საუბარი. საუბარია რეაქციაზე. ეს შეიძლება იყოს უარყოფა, ამიტომ მნიშვნელოვანია დროული იყოს და დაავლოს უარყოფა. ჯარიმაში მხოლოდ ფულადს არ ვგულისხმობ. ვგულისხმობ ადეკვატურობას რომ მისი ზიანი ანაზღაურდეს.

ამას ხომ სასამართლო უკვე განსაზღვრავს და მის პრეროგატივაში ხომ არ ვიჭრებით?

ამაზე გეტყვით, თუ გინდათ, როგორც იურისტი. ჩვენ სხვა სისტემა გვაქვს. მაგალითად, ამერიკაში გაგიგონიათ, ალბათ, რომ ვიღაცას ხელზე ყავა გადაესხა და ამის გამო სხვას 40 მილიონი დააკისრეს. რატომ არის იქ მილიონები იცით? სხვა ფუნქცია აქვს იქ, დასჯის ფუნქცია აქვს, რომ აღარ განმეორდეს.

კიდევ ერთ გარემოებას გეტყვით, რაც ჩვენი კანონმდებლობით არის პრობლემური, ეს არის მტკიცების ტვირთი. ჩვენთან სხვანაირად არის გადანაწილებული. ანუ, თავისი სიმართლე უნდა ამტკიცოს იმან, ვისაც აბრალებენ. ადამიანს რომ დააბრალო სპილო ხარო, იმან უნდა ამტკიცოს, რომ სპილო არ არის.

ახალი არაფერი არ არის, საერთო ჯამში. თუ ცილისწამებაზე, ან რეპუტაციის შელახვაზე ვსაუბრობთ, მექანიზმი შეიძლება იყოს უარყოფა, ფინანსური ზიანი. ფინანსურ სანქციას მნიშვნელობა აქვს იმ კუთხით, რომ პრევენციული ხასიათი ჰქონდეს, რომ სხვა დროს აღარ დაარღვიო.

თუ ეს სანქცია არ იქნება, მაშინ დაგაბრალებ რამეს, შემდეგ ბოდიშს მოვიხდი და ასე გავიმეორებ სულ. შეიძლება, თვითონ ამ მედიასაც რეპუტაციული ზიანი შეექმნას, რომ ბევრჯერ იტყუება და მატყუარაა - ეგეც გარკვეული სანქციაა - მაგრამ, ამ ფინანსურსაც თავისი მნიშვნელობა აქვს პრევენციისთვის. თუ კი ვთანხმდებით, რომ ეს ცუდი საქციელია, მაშინ ფინანსური სანქციაც უნდა ავიტანოთ.

ეს ყველაფერი უკვე განსაზღვრულია ჩვენი კანონმდებლობით. მე პასუხს ვერ ვიღებ იმ ნაწილში, როდესაც ამბობთ, რომ არ მუშაობს და არ არის ეფექტური, გარდა იმისა, რომ ვადაში იწელება განხილვები, სხვა რას გულისხმობთ?

ვადა და მტკიცების ტვირთი. რთულია A დააბრალებს B-ს რაღაცას და მერე B-მ უდა ამტკიცოს, რომ ცილი დასწამეს.

ამ საკითხზე განსხვავებული მოსაზრება აქვთ მედია სამართლის იურისტებს.

სინამდვილეში, განსხვავებული მოსაზრებები კი არა, განსხვავებული შიშები აქვთ. ლოგიკური აზრი არის ის, რომ შენ თუ დაგაბრალეს რომ ხარ სპილო, შენ არ უნდა ამტკიცო, რომ არ ხარ სპილო.

აქ არის შიშები, რომ ჩვენ მოვდივართ საბჭოთა რეჟიმიდან, და ეს ყველაფერი შემდეგ მედიის დახურვაში არ გადაიზარდოს.

ზუსტად აქამდე უნდა მივსულიყავი, რომ, შესაძლოა, ეს ბერკეტი გამოყენებული იყოს მედიაზე ზეწოლისთვის, როდესაც მედიას მოუწევს მუდმივად თავის მართლების რეჟიმში ყოფნა.
თქვენ გამოიყენებდით ეს ბერკეტი რომ არსებობდეს?


რა თქმა უნდა. ტყუილს თუ დამაბრალებენ, აუცილებლად ვიჩივლებდი. არ უნდა მეჩივლა?

აქამდე გქონიათ ასეთი პრაქტიკა, რომ მიგიმართავთ თვითრეგულირების ორგანოსთვის ან სასამართლოსთვის?

არა, არ მქონია. სწორედ იმიტომ, რომ არ არის ეფექტიანი. აი, ჩემმა კოლეგამ მიმართა და სამ თვეში მიიღო ეთიკის საბჭომ გადაწყვეტილება

ანრი ოხანაშვილს გულისხმობთ?

კი. და რეაქცია ნულია მაინც. ითქვა, დაზიანდა, მორჩა. რომ ჰკითხოთ იმათ მაყურებელს, არ დარჩა ის თავში?

ეს თქვენი შეფასებაა. მაგრამ, თვითრეგულირების არსი ხომ სხვა არის

თვითრეგულირების არსი სხვა რატომ არის? სანქციები რატომ არ აქვთ, სხვათა შორის? რატომ გგონიათ, რომ თვითრეგულირებას არ სჭირდება სანქციები?

ჟურნალისტებმა პროფესიულ წრეებში თვითონ უნდა იმსჯელონ ამაზე. ჩვენ ვართ გარდამავალი დემოკრატიის ქვეყანა და მნიშვნელოვანია, რომ მედია იყოს თავისუფალი, ვთანხმდებით ამაზე?

არაფერი არ უნდა იყოს, უნდა არ უნდა რას ნიშნავს?!

მედია არ უნდა იყოს თავისუფალი?

ჰო, უნდა იყოს. მაგრამ თავისუფლებას და აღვირახსნილობას შორის რამდენი ნაბიჯია?

ვინ უნდა გადაწყვიტოს ეს არის თავისუფლება თუ ეს არის აღვირახსნილობა?

თვითრეგულირების საბჭომ, რომელიც მერე სანქციებს დააკისრებს აღვირახსნილებს.

თვითრეგულირება თუ იქნება სანქციებს ვეღარ დააკისრებს.

მანდ უშვებთ თქვენ შეცდომას, თქვენ ამბობთ, რომ თვითრეგულირება არის სისტემა, სადაც არ არსებობს სანქციები და ეგ ტყუილია, ეგეთი რამე არ არსებობს. ნებისმიერ რეგულირებას აქვს სანქცია.

რა სანქციას გულისხმობთ?

იგივე უარყოფის დაკისრება

უკვე გვაქვს ეს მექანიზმები, მოქალაქეს შეუძლია სასამართლოს მიმართოს და ამას სასამართლო არეგულირებს.

ნებისმიერ ურთიერთობას აქვს წესი და ნებისმიერი წესის დარღვევას აქვს სანქცია. ეს სოციალური სანქცია შეიძლება იყოს, სამართლებრივი, რა ვიცი, ნებისმიერი სხვა. მაგრამ, რადგან ასეთი აზრი ამოვიკითხე, მინდა გაგიფანტოთ ეგ აზრი, რომ თვითრეგულირება არ გულისხმობს უსანქციობას.

მე არ ვამბობ, რომ არსებული მექანიზმები არ არის საკმარისი ან არ არის ეფექტური. თქვენ ამბობთ, რომ არ არის ეფექტური და მე გეკითხებით, თქვენ, ხელისუფლება, რას აკეთებთ იმისთვის, რომ ეს მექანიზმები უფრო ეფექტური გახდეს? მაგალითად, წეღან სწორად აღნიშნეთ, რომ სასამართლო საქმეებს გვიან განიხილავს და თქვენ თვითონ ამბობდით, რა შეგიძლიათ გააკეთოთ იმისთვის, რომ სასამართლომ უფრო მალე განიხილოს საქმეები. რას აკეთებთ მაგ მიმართულებით?

გვაცადეთ, ვიწყებთ.

გაცადოთ?

ერთია, შეიძლება სასამართლო დაავალდებულო, როგორც საარჩევნო დავებზეა, და შეგვიძლია შევცვალოთ კანონი, კი ბატონო. მეორე, რაც შეეხება, ზიანზე პასუხს პრინციპში ბევრი არც არაფერი არ არის გასაკეთებელი, ალბათ. იმიტომ, რომ სასამართლოს ნაწილში პრობლემა ის არის, რომ გვიან მოდის ის შედეგი, რომელიც გინდა, რომ დადგეს და თუ გადმოწევ დროს, შედეგი ადეკვატური იქნება. მესამე საკითხი არის მტკიცების ტვირთი.

მესამე საკითხზე სხვა შეხედულება აქვთ, როგორც გითხარით.

ეგ მცდარი შეხედულებაა, მერწმუნეთ.

მესმის, რომ თქვენი გადმოსახედიდან არის მცდარი შეხედულება.

არა, წარმოიდგინეთ, მაგის არგუმენტად მოიყვანეთ, ჩვენ ვართ გარდამავალი დემოკრატიის ქვეყანაო.

გარდამავალი დემოკრატია იმიტომ ვახსენე, რომ თქვენ თვითონ თქვით, რომ არსებობს შიშები იმის, რომ [ხელისუფლება] მაგ ბერკეტით მედიას დახურავს. ზუსტად მაგიტომ არსებობს შიშები, რომ ვართ გარდამავალი დემოკრატიის ქვეყანა და ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ მაღალი სტანდარტის სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლება გვქონდეს.

არა, არა. რა უფრო მნიშვნელოვანია, რომ იყოს აღვირახსნილი თუ…

ეს პასუხი ჩემი შეკითხვის საპირწონედ გამოდგება?

ჟურნალისტიკის დანიშნულებაზე მაგიტომ გკითხეთ. გარდამავალი დემოკრატიის ქვეყნისთვის ის ფასეულობა რაც თქვით, გამოხატვის თავისუფლება, მაღალი სტანდარტი, ამასთან შედარებით სად დააყენებდით [სამყაროსადმი] მოქალაქის სწორ აღქმას? წეღან რაც ვთქვით, ჟურნალისტიკის დანიშნულებაა, რომ მოქალაქეს დაეხმაროს ინფორმირებული არჩევანის გაკეთებაში. აი, ეს არის თუ არა გარდამავალ ქვეყნებში მაღალი ღირებულება?

ყველა ქვეყანაში მაღალი ღირებულებაა, ჩემი აზრით. გარდამავალი დემოკრატია ვახსენე იმის გამო, რომ მნიშვნელოვანია, გვქონდეს მაღალი სტანდარტის სიტყვის და გამოხატვის თავისუფლება, ხომ მეთანხმებით?

გეთანხმებით.

რომ კითხულობთ, რატომ აქვთ შიშებიო, სწორედ მაგიტომ აქვთ, რომ შეიძლება სიტყვის და გამოხატვის თავისუფლებას საფრთხე შეექმნას.

შევთანხმდით, რომ მნიშვნელოვანი არის, გვქონდეს მაღალი სტანდარტის სიტყვის და გამოხატვის თავისუფლება. ვთანხმდებით თუ არა ასევე იმაზე, რომ მნიშვნელოვანია, მოქალაქეს ჰქონდეს ინფორმირებული არჩევანის გაკეთების საშუალება. ვთანხმდებით. ვთანხმდებით იმაზე, რომ ეს საჭიროა ჩვენი ქვეყნისთვის? თუ გამოხატვის თავისუფლება ეწინააღმდეგება მოქალაქის მიერ ინფორმირებული არჩევანის გაკეთებას, მაშინ რა ვქნათ?

დამიმტკიცეთ, რაში ეწინააღმდეგება, მომიყვანეთ კონკრეტული არგუმენტები.

მოგიყვანთ. თუკი ეს ნიშნავს დეზინფორმაციას, ე.ი. ეს ეწინააღმდეგება ამას და ეს არის ცუდი.

რას? სიტყვის და გამოხატვის თავისუფლებას ადარებთ ამას?

კი, კი, იმიტომ რომ ტყუილიც ხომ გამოხატვაა.

სიტყვის და გამოხატვის თავისუფლების კანონი უკვე გვაქვს, ანუ საკმარისი ბერკეტები არ არის? კანონმდებლობით საკმარისად არ არის გაწერილი?

რა მნიშვნელობა აქვს, რა გვაქვს? ჩვენ თუ ვთანხმდებით, რომ ინფორმირებული მოქალაქე ჩვენთვის არის მნიშვნელოვანი და ვთანხმდებით, რომ ტყუილიც და დეზინფორმაციაც არის გამოხატვა, მაშინ სიტყვის თავისუფლება, რომელიც გამოიხატება ტყუილში, ხელს უშლის ამ მიზანს, ამიტომ ეს ცუდია და უნდა დავსაჯოთ.

ანუ, სიტყვის და გამოხატვის თავისუფლების კანონი არის ცუდი და უნდა დავსაჯოთ?

სიტყვის და გამოხატვის თავისუფლების ისეთი კანონი, რომელიც უშვებს, რომ ტყუილმა ხელი შეუშალოს ინფორმირებულობას, არის ცუდი კანონი.

ამბობთ, რომ ცუდია დღევანდელი კანონი?

დღევანდელ კანონს რაც შეეხება. დღევანდელი კანონის პრობლემა მათ შორის არის ის, წეღან რაც ვთქვი, მტკიცების ტვირთი.

გავიარეთ ეგ საკითხი.

მეთანხმებით?

არა, თქვენი პოზიცია გასაგებია ამ საკითხზე. ამდენი კითხვა იმიტომ დაგისვით რეგულირებაზე, რომ თქვენ საუბრის დასაწყისშივე ახსენეთ და თქვენი გუნდის წარმომადგენლების მხრიდანაც ხშირად ისმის, რომ მეტი ბერკეტია საჭირო, გამკაცრებაა საჭირო, თუმცა, არ ისმის, კონკრეტულად რა იგულისხმება ამაში და აღიქმება, როგორც მედიის რეგულირების, დასჯის გზავნილებად.

როგორ უნდა დასაჯო, ლიცენზიას ხომ არ ჩამოართმევ? დასჯად იმას ნუ აღიქვამთ, რომ ვიღაც უნდა ჩამოახრჩოთ. ნებისმიერი ნორმას თუ არ ახლავს თან სანქცია, ის ნორმა არ არსებობს. მაგალითად, ზრდილობიანობის სანქცია თუ არ არის ის, რომ ვიღაც შენიშვნას მოგცემს, ყველა იქნება უზრდელი. ვინაიდან ვიცით, რომ უზრდელი რომ იქნები შენიშვნას მომცემენ, ამიტომ არ ვარ უზრდელი, ხომ? ჩემი აზრით, გამოხატვის თავისუფლებასთან ერთად, ასევე, ღირებული არის რაც ჩაგვიწერა ეუთო/ოდირმა თავის დასკვნაში, იმის გამო, რომ რადგან მედია მიკერძოებული იყო, ინფორმირებულ არჩევანს ხელი ეშლებოდაო.

ეუთო/ოდირის დასკვნაში, მათ შორის, საუბარი იყო ხელისუფლებისადმი მიკერძოებულ მედიაზე.

დიახ, ყველა. შესაბამისად, გაუმრუდებლად ინფორმირებული მოქალაქე ზუსტად ისეთივე ღირებულებაა გარდამავალი დემოკრატიისთვის, როგორც სიტყვის თავისუფლება. თუკი ერთი მეორეს უშლის ხელს, უნდა შევხედოთ რატომ უშლის.

თქვენ უკვე შეხედეთ ამ ყველაფერს, რადგან ეს გზავნილები სულ არის ხელისუფლების მხრიდან. დავაზუსტებ, ანუ, როგორც განმიმარტეთ თქვენ, პრობლემა ისაა, რომ საქმეები არ იხილება დროულად და მტკიცების ტვირთი მომჩივანის მხარესაა. ეს ორი პრობლემაა, სწორად მივხვდი?

კი, მათ შორის. აქ კიდევ ერთი განზომილებაა, სისტემა, ინსტიტუტი. [განმხილველი] ორგანო რა არის, მნიშვნელობა არ აქვს ამას, შეიძლება იყოს სასამართლო ან თვითრეგულირება. მთავარი ამოცანაა, იყოს დროული რეაგირება, ადეკვატური და ადეკვატური რეაგირება და მტკიცების ტვირთი.

წეღან გკითხეთ, საქმეების განხილვის დროში გაწელვასთან დაკავშირებით რას აკეთებთ-მეთქი და მიპასუხეთ, გვაცადეთო. დაგეგმილი გაქვთ რამე?

არაფერი დაგეგმილი არ არის. მოკლედ, საჭიროა გააზრება.

თქვენ ხომ ამას სერიოზულ პრობლემად აღიქვამთ და ამბობთ, რომ არ მოგწონთ, რომ ასეა. თქვენ გაქვთ ამის პრეროგატივა, ამიტომ გეკითხებით, რამე გაქვთ გეგმაში?

არანაირი კონკრეტული გეგმა ამასთან დაკავშირებით არ არსებობს. იცით რა არის? ბუნებრივად მოგდის ადამიანს ეს აზრები. როცა ამბობ, ვიჩივლებო და იცი, რომ გადაწყვეტილება სამ წელიწადში იქნება, ხვდები, აზრი არ აქვს და არ იჩივლებ. შესაბამისად, ნორმა, რომელსაც აზრი არ აქვს, არ მუშაობს, ამიტომაც უნდა შეუცვალო აზრი.

უფრო ეფექტური გახადოთ და არა კანონმდებლობა შეცვალოთ, ამ შემთხვევაში.

კი და თქვენთან ერთად გავაკეთოთ ეგ. „მედიაჩეკერი“ ხომ ეგ არის? მთელი თქვენი არსი ხომ ეგ არის რომ მედიის Watchdog („მოდარაჯე ძაღლი“ ამ ტერმინით ხშირად აღწერენ მედიას, მისი, როგორც მაკონტროლებლის ფუნქციის ხაზგასასმელად. რედაქციის შენიშვნა) ხართ? თქვენ იმიტომ არსებობთ, რომ მედიაა ცუდი, მედიაში, თქვენი ინტერესიც ეგ უნდა იყოს, რომ მოიფიქროთ რა ქნათ, რომ ნაკლები საქმე გქონდეთ.

ხელისუფლების მიმართ ეს კითხვები იმიტომ არსებობს, რომ თქვენგან არის გზავნილები დღევანდელი კანონმდებლობის არაეფექტურობის შესახებ

ეს არის რადიკალური პრობლემის მოგვარება, ტყუილი ცილისწამება, ერთეული შემთხვევა უნდა იყოს, მედიას რომ ეს შეცდომა მხოლოდ იშვიათად „გაეპაროს“. ეს არის ის მინიმუმი, რაც უნდა მოხდეს, რომ ეს ზოგადი სტანდარტიდან რადიკალურმა დევიაციამ რაღაცნაირად დაიწიოს. ის მიკერძოებულობა და სუბიექტურობა, ეს უკვე ის ნაწილია, სადაც ვერ ჩაერევი, ვერაფერს იზამ, სუბიექტურობები ყოველთვის იქნება.

მაგრამ როდესაც მინიმუმ ის დაიკლებს, რომ ტყუილის და ცილისწამების რაოდენობა დაიკლებს, პროპაგანდისტური ინსტრუმენტები შემცირდება და მედიაც სხვა განზომილებაში გადადის.

ამ ნაწილში თქვენი აზრი გავიგე. აქამდე თქვენი გზავნილები სხვაგვარად იყო აღქმული, მაგალითად, როცა ამბობდით „დასჯადი გახდესო“. მაგრამ თუ არაეფექტურობაში გულისხმობთ სასამართლოში საქმის განხილვის გაწელვას, თქვენ ხომ გაქვთ პრეროგატივა, რომ ეს შეცვალოთ?

რამდენჯერაც თითი ავწიეთ, თითი არ დააკაროთო. შეიძლება ვადებზე ეგეთი რეაქცია არ იყოს, მაგრამ მტკიცების ტვირთზე რომ ვინმემ რამე თქვას, ნახეთ, რა იქნება.

ვთქვათ, გადმოიწია ვადამ და პირობითად, ნაცვლად ერთი წლისა, ჩაინიშნა განხილვა ერთ კვირაში. მიხვედი და უნდა ამტკიცო, რომ „სპილო“ არ ხარ. ხომ არც ეს არის ეფექტიანი?

თქვენი მოსაზრება მტკიცების ტვირთის ნაწილში გავიგე და გითხარით, რომ მედიის საკითხებზე მომუშავე იურისტები ასე არ ფიქრობენ. თქვენვე ახსენეთ [მათი] შიშები, რომ ეს შეიძლება ხელისუფლების მხრიდან ბერკეტად იყოს გამოყენებული.

მაგრამ, ხომ არსებობს რაციონალური და ირაციონალური შიშები?

ფიქრობთ, რომ ეს ირაციონალური შიშია?

არ ვიცი, ამ დისკუსიის შედეგად აღიარებთ შედეგს რომ ეს პრობლემაა, თუ პირიქით, ამბობთ, რომ შიშები რაციონალურია. თუ ასეა, რამდენად რაციონალურია ეს შიში?

ჩემს პირად მოსაზრებებზე არ ვსაუბრობ 

როცა საუბრობენ, მტკიცების ტვირთი არ უნდა შეიცვალოსო, ასე არსად არ არის. ხომ გვინდა ყველაფერი ევროპული?! აქ რატომ არ გვინდა?! თუნდაც, ამერიკას რომ შევხედოთ: სხვათა შორის, როცა ამბობენ, [სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების კანონმდებლობის] ამერიკული სტანდარტი გვაქვსო, აბა ამერიკაში ვინმემ ვინმეს ცილი დასწამოს, ისეთი სანქციები დაეკისრება, აღარასდროს იფიქრებს მაგაზე.

არ გვაქვს ამერიკული სტანდარტი. ეგ ტყუილია. რატომ არ არის ამერიკაში ყოველ დღე ცილისწამებები? ეს იცით როგორია, ამერიკული პიჯაკი და ქართული შარვალი გეცვათ, და თქვათ, ამერიკულად მაცვიაო. არა, შარვალი რომ ქართულია?! თუ გვინდა, ამერიკული სამოსი გვქონდეს, მაშინ პიჯაკიც და შარვალიც ამერიკული უნდა გვქონდეს. ჩვენ გვაქვს ქართული სისტემა, მაგის თქმა მინდა.

კარგია ეს შედარებები, მაგრამ რას გულისხმობთ, როდესაც ამბობთ, ევროპული სტანდარტი არ გინდათო?

იმიტომ, რომ იქ კიდევ სხვაგვარი სტანდარტია, ამერიკასთან შედარებით.

სხვადასხვაგვარ ქვეყანაში ეს სტანდარტი სხვადასხვაგვარია.

ყველა ქვეყანაში რეგულაციის მიზანი ის არის, რომ ისინი ხედავენ, რომ ეს საკითხი თვითრეგულაციით არ წყდება, ამიტომ რეგულაცია უნდა დააწესო. ყველა სხვადასხვანაირად აწესებს, მაგრამ მთავარია მიზნის მიღწევა. თუ ჩვენი ამოცანაა, რომ ადამიანებმა ერთმანეთს ტყუილები არ აბრალონ, რადგან ეს ინფორმირებულ არჩევანს ხელს უშლის, მაშინ უნდა აღვკვეთოთ ცილისწამება, რადგან ჩვენ გვინდა ინფორმირებული მოქალაქე.

აღვკვეთოთ რა ფორმით?

ჯერ ფორმაზე არ გადავდივართ. ჩვენთვის ღირებულებაა ინფორმირებული მოქალაქე, ჩვენთვის ღირებულებაა გამოხატვის თავისუფლება და თუკი გამოხატვის თავისუფლება ეწინააღმდეგება ინფორმირებული მოქალაქის იდეას, ასეთი გამოხატვის თავისუფლება არის ცუდი.

თავისთავად, იმას, რომ ეს ორი ერთმანეთს ეწინააღმდეგება, დამტკიცება სჭირდება.

ხომ შეიძლება, ეწინააღმდეგებოდეს? ტყუილი და პროპაგანდა არ ეწინააღმდეგება ინფორმირებული ამომრჩევლის იდეას?

როდესაც პროპაგანდას ახსენებთ, მანდ მეორე მხარეც გვყავს, თქვენი, ხელისუფლების მხარეც.

აქ მნიშვნელობა აქვს იდეებს.

ჩვენ ვსაუბრობთ კონკრეტულ ამბებზე, კანონმდებლობაზე.

თუ პროპაგანდა ცუდია და ეწინააღმდეგება ინფორმირებული არჩევანის იდეას, მაშინ ხომ უნდა შევეცადოთ, რომ პროპაგანდა არ გვქონდეს?

კარგი, მაშინ შეგახსენებთ, რომ გვყავს მეორე მხარეც: „პოსტვ“, „იმედი“, ხელისუფლების პროპაგანდის იარაღია, ეს ჩემი სიტყვები არ არის და მაღლა ვახსენეთ, რომელ დასკვნებშია ამაზე საუბარი. ამაზე რას იტყვით?

რა უნდა გითხრათ ამაზე? მთავარი ისაა, რომ ჩვენ აღვწერეთ პრობლემა: პოლარიზაცია და სხვა. საქმე ახლა ისაა, რომ თუ პრობლემა არსებობს და მე ამას, სუბიექტურად, ვხედავ ერთ მხარეს, ხოლო მეორე მხარე ამ პრობლემას სუბიექტურად ხედავს ჩემს მხარეს. მაგრამ თუ ვფიქრობთ, რომ [ასეთი პრობლემა] არსებობს, და ამას მოგვარება სჭირდება, უნდა ვიფიქროთ, როგორ მოვაგვაროთ.



ინტერვიუს მესამე ნაწილში შალვა პაპუაშვილთან ვსაუბრობთ მედიის უსაფრთხოებაზე საქართველოში: 5 ივლისს დაშავებულ ჟურნალისტებზე, “ქართული ოცნების” წევრების აგრესულ რიტორიკაზე კრიტიკული მედიების მიმართ, რაც, სხვადასხვა ავტორიტეტული ორგანიზაციის შეფასებით, მედიაზე ძალადობას ახალისებს.
კატეგორია: ინტერვიუ
როგორ ესმით ხელისუფლების წარმომადგენლებს ჟურნალისტიკის დანიშნულება? რაში გამოიხატება მათი ანგარიშვალდებულება მოქალაქეების მიმართ და რითი ხსნიან კრიტიკულ მედიებთან ბოიკოტის რეჟიმში ყოფნას?

მედიაგარემო მკვეთრად პოლარიზრებულია. რაში ხედავს მმართველი გუნდი გამოსავალს იმ ფონზე, როცა ავტორიტეტული ორგანიზაციების შეფასებით, ხელისუფლება თავისი ქმედებებით უფრო აღრმავებს პოლარიზებას.

სამნაწილიანი ინტერვიუს პირველ ნაწილში ამ თემებზე “ქართული ოცნების” ლიდერთან, შალვა პაპუაშვილთან ვსაუბრობთ.



თქვენი, როგორც მმართველი პარტიის წარმომადგენლის, შეფასებით, როგორია დღევანდელი მედია გარემო საქართველოში?

იურისტი ვარ და იურისტებმა იციან ხოლმე თქმა: მნიშვნელოვანია, შევთანხმდეთ დეფინიციებზე, განსაზღვრებებზე. ზოგადად ასეთია მეცნიერული მიდგომა. ამიტომ ორი კითხვა მაქვს, თქვენთან: თქვენი აზრით რა არის ჟურნალისტიკა, მედია? რა არის ჟურნალისტიკის ან მედიის მიზანი?

პირადი კითხვაა? როგორც ჟურნალისტს ისე მეკითხებით?

დიახ.

ჩვენი მიზანი არის, რომ მივაწოდოთ საზოგადოებას ინფორმაცია, იმისთვის, რომ შეძლონ ინფორმირებული არჩევანის გაკეთება.

კი ბატონო. და რა სხვაობაა ჟურნალისტიკასა და პროპაგანდას შორის?

ეს, თუ გინდათ, თქვენვე მიპასუხეთ, იმიტომ, რომ, როგორც მივხვდი, ახლა დღევანდელი მედიაგარემოს შეფასებისკენ მიგყავთ საუბარი.

რატომ, იცით? ხანდახან განსაზღვრებები არეულია და თუკი სწორი დეფინიცია, არ გვექნება ვერ ვიტყვით რა არის მედია და რა არ არის. ესეც უნდა ითქვას, იმიტომ, რომ რთულია, სხვადასხვა რამ ერთი და იგივე კრიტერიუმით შეაფასო, ხომ? პროპაგანდა პროპაგანდაა, ჟურნალისტიკა - ჟურნალისტიკა.

პროპაგანდა არის იარაღი, ამის თქმა გინდათ?

ჟურნალისტიკა, თქვენ რაც თქვით, არის კეთილსინდისიერად ინფორმაციის მიწოდება. ეს ობიექტურობა და სხვა რამეებიც არის, რა თქმა უნდა, მაგრამ, კეთილსინდისიერად ინფორმაციის მიწოდებაა, იმისთვის, რომ ადამიანმა შეიქმნას სწორი წარმოდგენა სამყაროზე, სამყაროს სხვადასხვა ელემენტზე.

პროპაგანდა არის ინფორმაციის სელექციური მიწოდება, შერჩევითი მიწოდება და ა.შ. იმისთვის, რომ რაღაც მიზანს მიაღწიო. თვითონ პროპაგანდას უკვე მიზანი აქვს შედეგის კუთხით. ეს დეფინიციისთვის.

რაც შეეხება გარემოს: ჩემი შეხედულება, იქიდანაც გამომდინარეობს რომ, სამწუხაროდ, ჩვენთან ჟურნალისტიკა ნაკლებადღა არსებობს. შეიძლება, მედია, როგორც მედიუმი, გადამცემი, ტრანსფორმატორი, რაღაცის A წერტილიდან B წერტილამდე მიმწოდებელი არსებობდეს, მაგრამ მე რომ მკითხოთ, ისეთი ტერმინები, როგორიც არის ჟურნალისტური ეთიკა, სტანდარტი, აღარც კი გამოიყენება.

მახსოვს როგორ იყო ადრე, როდესაც ჟურნალისტური სტანდარტი იყო პროფესიული სიამაყის ნაწილი და ხალხს თავი მოჰქონდა და მოსწონდა ამით.

შემდეგ, რაღაც პერიოდში, სააკაშვილის დროს, ალბათ, 2005-2006 წლებში, მახსოვს დაიწყო საუბარი და დისკუსია იმაზე, „მიუკერძოებლობა არ არსებობს“; რომ „ყველა ადამიანურად, სუბიექტურად მიკერძოებული ვართ, ამიტომ დაბალანსებული ინფორმაცია და ობიექტური ჟურნალისტიკა ვერ იარსებებს.“

იყო დისკუსია იმაზე, რომ მთავარი პრინციპი უნდა იყოს იდეების ბაზარი, რომ ჯობია, იყოს ბევრი სუბიექტური და მიკერძოებული მედია და ამ მრავალფეროვნებაში მაყურებელი იქნება თუ მკითხველი ამ მრავალფეროვნებას გაეცნობა, თავის არჩევანს გააკეთებს და აზრს ჩამოიყალიბებს.

მათ შორის ამას ასაბუთებდნენ ამერიკული მედიის მაგალითზე. ან, თუნდაც, ევროპის მაგალითზე მაინც რომ ვთქვათ, გერმანიაში ზოგიერთი გაზეთი უფრო კონსერვატიული შეფერილობის არის, ზოგიერთი სხვა და ა.შ.

საბოლოო ჯამში, ეს ჩვენთან გადმოითარგმნა ისე, რომ მედია პირდაპირ გახდა პროპაგანდის იარაღი, ხოლო ჟურნალისტი - პროპაგანდისტი. ჩვენ ჟურნალისტიკა, ფაქტობრივად, თითქმის აღარც გვაქვს.

სულ თავიდან პირველი ეტაპით დაიწყეთ, თუ რა იყო, როგორ იყო, რამდენად პატივსაცემი იყო ჟურნალისტური ეთიკა, ახლა როგორი წარმოგიდგენიათ, რომ იყოს კარგი, ჯანსაღი მედიაგარემო ქვეყანაში, როგორი მედია წარმოგიდგენიათ?

უპირველეს ყოვლისა, ჟურნალისტმა უნდა გააცნობიეროს რომ მისი პროფესია ეთიკური ჟურნალისტიკაა და არა პროპაგანდისტობა. შემდეგ ამ სტანდარტებს სჭირდება გათვალისწინება, საბოლოო ჯამში, რეგულაცია, მათ შორის.

ამ გამოცდილებამ ჩვენ გვაჩვენა, რომ [არსებობს] ეს, ასე ვთქვათ, იდეების ბაზარი, როდესაც აუდიტორიამ თითქოს ბევრი სუბიექტური არხის ყურების შემდეგ ობიექტური დასკვნა უნდა გამოიტანოს, არ მუშაობს. სინამდვილეში ესე არც ეკონომიკური ბაზარი მუშაობს ასე და მასაც აქვს დეფექტები - ამიტომაც სჭირდება რეგულაცია.

მინდა, რომ რეგულაციების თემა, როგორც იურისტმა მოგვიანებით უფრო ვრცლად განმიმარტოთ. მახსოვს თქვენი ბოლოდროინდელი განცხადებები, მათ შორის იმის შესახებ, რომ პოლარიზებული მედია გარემო გვაქვს. თქვენ ხართ მმართველი პარტიის ერთ-ერთი ლიდერი, თქვენ ხართ ხელისუფლებაში, ამაზეც მინდა მოვისმინო თქვენი აზრი, როგორ წარმოგიდგენიათ, როგორ შეიძლება შემცირდეს ეს პოლარიზება?

რთულია, თქმა, როგორ შემცირდება, მაგრამ თუ პოლარიზებაში მედიის ნაწილს გულისხმობთ მედიაც, ამის ნაწილია. ფაქტია, მედია არამხოლოდ ინფორმაციის მიმტანი და მიმწოდებელია, არამედ ტელევიზიები, მედია პრინციპში იქცა მონაწილედ, აქტორად, რომელიც თავად ქმნის პოლიტიკას, თავად არის, პოლიტიკური დღის წესრიგის განმსაზღვრელი, მათ შორის, ღიად.

მედია დიდი ხანია, აღარ არის დამკვირვებელი და გამშუქებელი, ვინაიდან ის არის პრპაგანდისტი, ერთი მხრივ, და არამხოლოდ პროპაგანდის ინსტრუმენტი არამედ, ზოგ შემთხვევაში, პროპაგანდის ავტორიც.

როგორ უნდა შემცირდეს პოლარიზაცია? ამაზე უარი უნდა ითქვას. თუმცა, რთულია ამაზე უარი თქვა. თვითონ სტრუქტურაა ასეთი. არის ეჭვი, რომ დიდი ალბათობით, სხვადასხვა მედიასაშუალება თავს ვერ იფინანსებს მხოლოდ სარეკლამო შემოსავლით და აქვს დამატებითი შემოსავალი, რომელიც პარტიულია. ამიტომ, როგორც ჩანს, თვითონ ეს ბიზნეს სტრუქტურაა ასე აწყობილი.

ანუ ამბობთ, რომ მედიასაშუალებების მთავარი დამფინანსებლები პოლიტიკური პარტიები არიან?

კი ბატონო.

ამ შემთხვევაში ყველა პოლიტიკურ პარტიას გულისხმობთ?

ეს არ ვიცი, ყველა არის თუ არა. საერთოდ არის თუ არ არის - ამის თქმაც რთულია. მაგრამ ამ შემთხვევაში ექსპერტები ამბობენ, რომ ერთი მხრივ, ცნობილია სარეკლამო ბაზრის სიდიდე, ვიცით რამდენია სხვადასხვა მედიის სარეკლამო შემოსავალი. ექსპერტებმა იციან, რა შეიძლება იყოს ხარჯი და ამ ყველაფრის შედარებით ხვდებიან, რომ რთულია...

შეგიძლიათ უფრო კონკრეტულად მითხრათ, რომელ პოლიტიკურ პარტიებსა და ექსპერტებზე საუბრობთ? რადგან ექსპერტები ახსენეთ, ალბათ არსებობს კონკრეტული მაგალითები.

კონკრეტულად ვერ გეტყვით, იმიტომ, რომ ახლა ზუსტად ციტირება არ შემიძლია, მაგრამ სარეკლამო ბაზართან დაკავშირებით, თუ არ ვცდები, „საერთაშორისო გამჭვირვალობა- საქართველოს“ ჰქონდა კვლევა. ყოველ შემთხვევაში, ეს არის ჩემი დაშვება, რომელიც გარკვეულ რეალისტურ შეფასებებს ეფუძნება. ცოდნით თქვენ უკეთ გეცოდინებათ.

ანუ, პოლარიზება რომ შემცირდეს პოლიტიკური პარტიები არ უნდა იყვნენ მედიის მთავარი დამფინანსებელი?

მთავარი პრობლემა ხომ ჩვენთან ბევრ სხვა რამესთან ერთად, ფარისევლობაშია. ის, რომ ადამიანი ამბობს ჟურნალისტი ვარო და სინამდვილეში პროპაგანდისტია; აქ პრობლემა ის კი არ არის, რომ ვიღაც პროპაგანდისტია, პრობლემა ის არის, რომ სხვად გასაღებს თავს. გეუბნება, რომ ჟურნალისტია, სინამდვილეში კი არის პროპაგანდისტი. გეუბნება, დამოუკიდებელი მედია ვარო, სინამდვილეში კი პარტია აფინანსებს.

აი, მაგალითად „გირჩს“ ხომ აქვს თავისი ტელევიზია? ვიცით, რომ ის პარტიული ტელევიზიაა (რიგ შემთხვევაში უფრო ობიექტური, ვიდრე ზოგიერთი არაპარტიული ტელევიზია). იმის თქმა მინდა, რომ როდესაც, რაღაცას ამოფარებას ან რაღაცის სხვა რამედ შეფუთვას იწყებ, აქვე იწყება სიყალბე და მერე რთულია. პრობლემა ის კი არ არის, რომ ტელევიზია პარტიულია, პრობლემა ისაა, რომ არ ამბობს, რომ პარტიულია, თუმცა თავს ასაღებს დამოუკიდებელ მედიად.

ის, რომ „ფორმულას“ აფინანსებს დავით კეზერაშვილი, მე მგონი უცხო არავისთვისაა. ოფიციალურადაც ასეა ხომ? კი, ასეა. ის, რომ კეზერაშვილი პოლიტიკაშია, ესეც ვიცით.

პოლარიზების შემცირება ასე წარმოგიდგენიათ, რომ ეს ფინანსები პოლიტიკური პარტიებიდან არ უნდა მიდიოდეს ან ეს ტელევიზიები ღიად უნდა აცხადებდნენ, ამა და ამ პარტიის დღის წესრიგის გამტარებლები ვართო?

შეიძლება [ნაწილობრივ უშველოს]. თქმის გარეშეც ხვდებით, ვინ ვისთან არის აფილირებული. მაგრამ მთლიანად არ უშველის. მე აქ ვგულისხმობ პირველ რიგში იმას, რომ მინიმუმ დაერქვას სახელი - ეს პროპაგანდაა თუ მედია.

ხდება ხოლმე, როდესაც, რაღაც მომენტში არ მივდივართ რომელიმე ტელევიზიაში ან  კომენტარს არ ვაძლევთ, რაზეც გვეუბნებიან: „კი მაგრამ, კრიტიკულ მედიას არ სწყალობთ?“ და მიდის საუბარი იმაზე, თუ „როგორ ეპყრობა ესა თუ ის X პარტია მედიას“.

სინამდვილეში, თუ ის პროპაგანდაა და ამას გავაცხადებთ, მაშინ აღმოჩნდება რომ ეს მედია არ არის. იგივე, “გირჩი” ტელევიზიაა, მაგრამ მას ხომ არ აქვს პრეტენზია, რომ რატომ არ მოდიხართ ჩემთანო?!

თქვენ, “ქართული ოცნება”, კონკრეტულ ტელევიზიებს უარს ეუბნებით ეთერში სტუმრობაზე. წლებია, ფაქტობრივად, ბოიკოტის რეჟიმში ხართ მათთან. თუ ვამბობთ, რომ პოლარიზება პრობლემაა, თქვენი ეს გადაწყვეტილება, რომ ამ ტელევიზიებს არ ესაუბროთ, როგორ ფიქრობთ, ამ პოლარიზებას არ აღრმავებს?

დიახ, მაგრამ, საქმეც ის არის, რომ კითხვა უნდა დაისვას - სად მივდივართ? მივდივართ ტელევიზიაში თუ მივდივართ პარტიაში? ეს არის მთავარი საკითხი.

ანუ ამ ტელევიზიებს პარტიებად მოიხსენიებთ?

ფაქტობრივად, ხომ ვხედავთ, რომ ესენი არიან პოლიტიკური პროცესის მონაწილეები? ტელეკომპანია „მთავარი“ არის პოლიტიკური პროცესის განმსაზღვრელი. როდესაც „მთავარის“ ხელმძღვანელი არის ტელევიზიის ხელმძღვანელიც, ჟურნალისტიც, ადვოკატიც პარტიას მოკავშირეც და თან პირდაპირ დირექტივებსაც აძლევს და ა.შ., თავი ხომ არ უნდა მოვიტყუოთ? აი, იმ მომენტში როგორც კი მოვრჩებით თავის მოტყუებას, ბევრი რამ გახდება ცხადი. მეორე საკითხი, წეღან რაც ვთქვი - უხამსობა...

გასაგებია, რასაც ამბობთ, მაგრამ მე სხვა რამეს გეკითხებით: არ ფიქრობთ, რომ ამ ტელევიზიებში თქვენი არ მისვლა პოლარიზებას ხელს უწყობს?

გახსოვთ, ალბათ, რომ არჩევნების წინ „ტვ. პირველზე“ და „მთავარზე“ დავდიოდით. მეც ვიყავი მთავარზე მისული, ოთხი-ხუთი გადაცემა მოესწრო.

მახსოვს, თქვენი პირობებით მიხვედით: ერთი ერთზე საუბარი და არა დებატებში მონაწილეობა.

კი ბატონო. თვითონ ეს იყო აქტი, ნაბიჯის გადადგმა, რომ აი, მოვდივარ თქვენს ტელევიზიაში. იმიტომ, რომ, ჩვენთვის, რა თქმა უნდა მნიშვნელოვანია...

რატომ მიიჩნიეთ მნიშვნელოვნად, რომ უნდა მისულიყავით, მნიშვნელოვანია, რომ მათაც ელაპარაკოთ, ხომ?

არა.

მაშინ რატომ გადაწყვიტეთ მისვლა?

იმიტომ, რომ მათს მაყურებელს ველაპარაკოთ. ჩვენ ვხედავთ რომ ეს პოლარიზება, მათ შორის, არის მაყურებლის პოლარიზება. სხვათა შორის, თუ დააკვირდებით, მაყურებელი სეგმენტირებული და პოლარიზებულია. მაყურებლის ნაწილი უყურებს ტელევიზიის ერთ ნაწილს, ნაწილი - მეორეს. ისე ხდება, რომ თუ ელაპარაკები რომელიმე ერთი ტელევიზიით, ის მაყურებელი, ის მოქალაქე, ის ადამიანი, ის მოქალაქე შენ ვერ გისმენს - ვერ ისმენს ამბის შენს მხარეს. ამიტომ არის მნიშვნელოვანი რომ მივსულიყავით იქ და დავლაპარაკებოდით მათს მაყურებელს.

მანამდე არ თვლიდით ამას მნიშვნელოვნად? ან ახლა აღარ თვლით, რომ აღარ მიდიხართ?

ახლაც მნიშვნელოვანია საერთო ჯამში, მაგრამ არის რაღაც ზღვარი, რომელიც რთულია, როცა არსებობს.

როგორ განსაზღვრავთ ამ ზღვარს?

ერთი - უხამსობა...

არა, სხვა რამეს გეკითხებით. თქვენ, როგორც მმართველ პარტიას, ანგარიშვალდებულება გაქვთ მოქალაქეების მიმართ. როგორ პასუხობთ ამ ანგარიშვალდებულებას, როდესაც, როგორც წესი, ბოლო წლების განმავლობაში ბოიკოტის რეჟიმში ხართ ამ ტელევიზიებთან და თუ მიდიხართ - ერთეულ შემთხვევაში და ისიც თქვენი პირობებით?

ერთი ის არის, რომ ცხადი უნდა იყოს, როდესაც მივდივართ, სად მივდივართ. როდესაც მიდიხარ სივრცეში, სადაც მანიპულაციაა და არა ჟურნალისტიკა, იქ მიდიხარ და იცი, რომ მანიპულაციურად მოგექცევიან. მაგრამ, მაინც ფიქრობ, რომ გავარღვევ ამ მანიპულაციას და ჩემს სათქმელს ვიტყვი.

მეორე არის უხამსობა, მაგრამ შემაწყვეტინეთ რამდენჯერმე. ამ უხამსობაში ვგულისხმობ იმას, რომ როდესაც ჟურნალისტები პირდაპირ უხამსობენ შენი პარტიის წევრების მიმართ.

რომ დააკონკრეტოთ, რას გულისხმობთ „უხამსობაში?

მაგალითად, გინებას, შეურაცხყოფას.

მაგრამ, თქვენ ხომ თმენის ვალდებულება გაქვთ, უფრო მეტი, ვიდრე რიგით ადამიანს?

არა, ეს ტყუილია.

რატომ არის ტყუილი? თქვენ ხელისუფლება ხართ, მმართველი ძალა.

კი, მაგრამ უხამსობის თმენის ვალდებულება არ არსებობს.

ზოგადად, თმენის ვალდებულება ხომ გაქვთ მეტი, ვიდრე რიგით მოქალაქეს?

არა, როგორ გეკადრებათ?!

არ არის ასე?

ეს თმენის ვალდებულება არასწორად არის გაგებული. ეს იმას არ ნიშნავს, რომ როდესაც ვიღაც შეურაცხყოფას მოგაყენებს, მას არაფერი უთხრა ან სოციალური სანქცია არ დაუწესო იმით, რომ ხმა არ გასცე.

თმენის ვალდებულება გულისხმობს იმას, რომ შენ უფრო მაღალი სტანდარტი გაქვს, მაგალითად ჩივილის დროს, რომ დაუმტკიცო მას და ა.შ. რატომ მაქვს ამის თმენის ვალდებულება? შეურაცხყოფის თმენის ვალდებულება არ არსებობს.

თქვენ, ხელისუფლებას, გაქვთ არამარტო მეტი თმენის ვალდებულება და ანგარიშვალდებულება მოქალაქეების მიმართ, ვიდრე ჩვეულებრივ, რიგით ადამიანს.

ანგარიშვალდებულება კი, რა თქმა უნდა. მაგრამ მიკვირს, ახლა რაც თქვით. მე გეუბნებით, რომ როდესაც ჟურნალისტი, წამყვანი, შეურაცხყოფს, უშვერ სიტყვებს ამბობს შენი გუნდის წევრზე, X ადამიანზე. აქვს ამ X ადამიანს რამე ადამიანური, მორალური, პოლიტიკური, რამე ვალდებულება? გვაქვს მოლოდინი, რომ ამ ადამიანს აქვს იმის ვალდებულება, რომ  მივიდეს ამ ჟურნალისტთან და მისცეს ინტერვიუ?

ეს არის ის მიზეზი, რის გამოც წლებია, “ქართული ოცნება” არ მიდის კონკრეტულ ტელევიზიებში?

ეს ერთ-ერთი მაგალითი გითხარით. ეს არის ბოლო ფაზა.

მაგრამ თქვენ მანამდე ისიც თქვით, რომ ზოგჯერ მიდიხართ, ზოგჯერ არა. როგორ წყვეტთ, როდის მიხვიდეთ და როდის - არ მიხვიდეთ? როდესაც არ ესაუბრებით ამ ტელევიზიების მრავალრიცხოვან მაყურებელს, ეს პოლარიზებას არ აღრმავებს?

არ აღრმავებს, უბრალოდ, იმ ადამიანებს ტოვებს იმ პროპაგანდისტულ „ბაბლში“, რომელსაც უქმნიან ის ტელევიზიები

რა არის პოლარიზების გაღრმავება, თუ არა ეგ?

გაღრმავება არ არის. ისე არის, როგორც არის. ისე რჩება, ინარჩუნებს სტაბილურად.

მაგრამ არც მცირდება, ხომ (რისი მიღწევაც, როგორც ამბობთ, გინდათ)?

თავისთავად, გვინდა მაგრამ ასე უნდა შევხედოთ: პირველი - ჩვენი ხედვა არის, რომ ზოგიერთი ტელევიზია არამხოლოდ აფილირებულია ზოგიერთ პარტიასთან, არამედ არის ამ პარტიის ნაწილი, პარტიის საინფორმაციო განყოფილება. ეს გააზრებული გვაქვს. მეორე - სტუდიაში არ მივდივართ, მაგრამ კომენტარს ვაძლევთ.

ზოგჯერ კი, ზოგჯერ - არა.

კი, ეს ფაზები არის. მაშინ, როდესაც რაღაც განსაკუთრებული დაშავდება, ვიყენებთ უფლებას, რომ, ასე ვთქვათ, ეს სოციალური სანქცია დავაკისროთ და არ მივცეთ კომენტარი.

სოციალური სანქცია დააკისროთ ჟურნალისტებს? ამ ბერკეტს იყენებთ, რომ არ მისცეთ კომენტარი?

კი, ეგ არის სოციალური სანქცია. სხვა რა ბერკეტია? ჩვენ ვატყობ, რომ ცოტა ვერ შევდივართ დიალოგში, რადგან თავდაპირველი შეთანხმება გვიჭირს. თავდაპირველზე უნდა შევთანხმდეთ - ჟურნალისტიკა თუ პროპაგანდა?

მედია დღეს უკვე ყველაფერია, ფეისბუკიც მედიაა, იუთუბიც, ტვიტერიც. ამიტომ ვამბობ მე - სიტყვა „ჟურნალისტიკას“. საქმეც ეს არის. სიტყვა „მედიით“ გააუბრალოეს ჟურნალისტიკის მნიშვნელობა და ისეა, თითქოს ყველაფერი მისაღებია. ფეისბუქზე პოსტი დაწერე და უკვე მედია ხარ. ჟურნალისტიკა ხომ პროფესიაა, რომელსაც აქვს თავისი სტანდარტები, კრიტერიუმები და რაღაც წესებს მისდევს. აი, ეს ჟურნალისტიკა რომ ქრება, მაგას ვამბობ და არის პროპაგანდისტული.

მე რომ გამიგოთ, ამიტომ უნდა დაუშვათ, რომ არის პროპაგანდისტული.

ჩემი დაშვება არც არის საჭირო. არაერთი გავლენიანი ორგანიზაცია პირდაპირ ამბობს, რომ მხარები პროპაგანდის იარაღად იყენებენ მედია საშუალებებს.

ეუთო/ოდირის დასკვნაში ჩაიწერა ახლა, რომ მედიის საქმიანობა ეს იყო პოლიტიკური აქტივიზმი.

სწორედ ეუთო/ოდირის დასკვნაში ეწერა ისიც, რომ მედია ორ ნაწილად არის გაყოფილი - სახელისუფლებო მედია და ოპოზიციური მედია, რაც ამომრჩეველს უზღუდავდა ინფორმირებული არჩევანის გაკეთების შესაძლებლობას. იყო საუბარი არამარტო ოპოზიციურ, არამედ სახელისუფლებო მედიაზეც.

ამიტომ ვხედავთ რისკებს. ანუ, პროპაგანდის იდეა არის, რომ თავის მომხმარებელს დაანახოს სამყარო ისე, როგორც მას სურს, რომ დაანახოს. როცა თანამშრომლობ პროპაგანდისტთან, ეგუები იმას, რომ ის გამოგიყენებს პროპაგანდისთვის. ამიტომ არ უნდა მისცე საშუალება, რომ პროპაგანდისთვის გამოგიყენოს.

გასაგებია რასაც საუბრობთ და გეთანხმებით, რომ როდესაც მედია პროპაგანდის იარაღად არის ქცეული, ის მედია აღარ არის ეთიკური, ობიექტური. მაგრამ ახლა თქვენ, ძირითადად, საუბრობთ მხოლოდ ოპოზიციურ მედიებზე. ქვეყანაში გვაქვს სახელისუფლებო მედიაც. ეს არ არის ჩემი შეფასება და დასკვნა, ამაზე საუბრობს არაერთი გავლენიანი ორგანიზაცია, მათ შორის ეუთო/ოდირი რომელიც თქვენვე ახსენეთ. მედიამონიტორინგების ანგარიშებიც  პირდაპირ წერია, რომ, მაგალითად, ტელეკომპანია “იმედი” და “პოსტვ” არის ხელისუფლების პროპაგანდის იარაღი. ამ მხარეს თქვენ პრობლემას ვერ ხედავთ?

ამ მხარეს აქვს თავისი ისტორია. ჯერ ერთი, ხელისუფლება არ ვიცი. შეიძლება, „ქართულ ოცნებას“ უცხადებენ მხარდაჭერას.

მაინტერესებს, ხედავთ თუ არა პრობლემას ამაში?

ზოგადად, პრობლემა არის, ვინაიდან, ეს პოლარიზაცია მედიაში ნიშნავს, რომ ყველა თავის რაკურსშია. “იმედს” თავისი ისტორია აქვს - ანტი „ნაციონალური მოძრაობის“ ისტორია - რომელსაც რაღაც ეტაპებში ის პირდაპირ ამბობს, რომ არის მისი სარედაქციო პოლიტიკა. იმიტომ, რომ ეს არის ორგანიზაცია, თავისი დამფუძნებლით, ისტორიით. დღესაც,  “იმედში” რომ შეხვალთ, იქ ბადრი პატარკაციშვილის სურათი კიდია. ამ არხს აქვს ის იდენტობა, რომელიც დაკავშირებულია იმასთან, რომ ნაციონალურმა მოძრაობამ ის დაარბია, დაიპყრო და მერე როგორც დამპყრობელი ეჯდა ამ ტელევიზიას თავზე. ამ ტელევიზიას ისტორიული მედიატრავმა აქვს და, აქედან გამომდინარე, გასაგებია მისი დამოკიდებულება. „პოსტივისაც“ თავისი დამოკიდებულება აქვს.

გასაგებიაო ამბობთ და მისაღებიც არის?

მისაღები რა არის იცით? მაგას ვამბობ. პოლარიზაცია მისაღები არ არის, ეს ერთი. მეორე - ჟურნალისტური სტანდარტი არის ის, რაც მისაღები უნდა იყოს. აქ უნდა შევხედოთ, ჟურნალისტური სტანდარტი სად გვაქვს, სად არ გვაქვს, სად გვაქვს ნაწილობრივ, სად საერთოდ არ გვაქვს და სად როგორ გვაქვს.

და ამ მხარეს როგორ გვაქვს ჟურნალისტური სტანდარტი? რადგან ვთანხმდებით, რომ მნიშვნელოვანია ეთიკა, მიუკერძოებლობა, ობიექტურობა. თქვენ ყოველთვის აკრიტიკებთ ოპოზიციურ მედიებს. არასდროს მოგვისმენია თქვენგან მეორე მხარის კრიტიკა.

მე რისგანაც ვწუხდები, იმას ვაკრიტიკებ და სხვა რისგანაც წუხდება, იმან ის გააკრიტიკოს. ყველა თავისი წუხილებით აკრიტიკებს, საერთო ჯამში. მე ხომ არ ვარ ის, ვისაც აქვს ობიექტური ვალდებულება, რომ ზემოდან დავხედო სამყაროს და განვსაჯო ვინ მართალია და ვინ მტყუანი?!

როდესაც ნორმალურ მედიაგარემოზე და ობიექტურ ჟურნალისტიკაზე ლაპარაკობთ, მეორე მხარე რატომ გავიწყდებათ?

მაშინ ახლა უნდა შევადარო და ამის გაკეთება არ მინდა: ვინ ვის რით ჯობია ან არ ჯობია, რომელია უფრო უხამსი და არის თუ არა უხამსობა აქ.

არ შეადაროთ, ზოგადად ვისაუბროთ. ხომ ვთანხმდებით სტანდარტზე და აკმაყოფილებს ამ სტანდარტებს მეორე მხარე?

არა, დღეს არცერთი მხარე არ აკმაყოფილებს იმ სტანდარტს, რომელიც უნდა ჰქონდეს.

2000-იან წლებში დაიწყო დისკუსია იმაზე, რომ ჟურნალისტი არ შეიძლება იყოს ობიექტური და რაღაც მომენტში ითქვა, რომ ჯობია იყოს ბევრი მიკერძოებული მედია, ხოლო კრიტიკული მაყურებელი ყველას მოსმენის შედეგად ობიექტურ დასკვნას გამოიტანს. საქმე ისაა, რომ ეს ასე არ მუშაობს.

2015 წლამდე, დერეგულაციის დიდი ტალღა ხომ გვქონდა სააკაშვილის დროს, „რომ რად გვინდა რეგულაციები, ბაზარი დაარეგულირებს“. დღემდე დავობენ ხოლმე, ევროკავშირის დირექტივები რად გვინდაო, ხარისხი, სტანდარტი და ა.შ. მათ შორის, მაგალითად, 2015 წლამდე ბავშვების მთელი თაობები გავზარდეთ, რომლებსაც, გვეგონა, რომ ვაწვდიდით კალციუმს იმით, რომ ვაჭმევდით რძის პროდუქტს. 2015 წელს კი აღმოჩნდა, რომ ეს სულაც არ იყო რძის პროდუქტი. 2015 წელს შემოვიდა კანონი, რომელმაც თქვა, რომ ხაჭო ეწოდება მხოლოდ იმ პროდუქტს, რომელიც დამზადებულია ცხოველური რძისგან. ანუ, აღმოჩნდა, რომ ბაზარმა ვერ დაარეგულირა.

რას ვადარებთ ახლა ამას?

საქმე ისაა, რომ ჩვენ რომ გვგონია, რომ მრავალფეროვანი სუბიექტური ინფორმაცია უზრუნველყოფს იმას, რომ ხუთი სუბიექტური არხის ყურების შემდეგ გამოვიტან ობიექტურ დასკვნას, სინამდვილეში ასე არ ხდება. სინამდვილეში პოლარიზაცია რატომაა და რა მივიღეთ? სინამდვილეში მივიღეთ ის, რომ ადამიანი მიდრეკილია, ყური უფრო დაუგდოს იმას, რაც უფრო მეტად ხსნის მის სამყაროს, რაც აჯერებს მისი სამყაროს სისწორეში, რაც ადასტურებს მის ვერსიებს.

თანამედროვე სამყაროში, ადამიანი, როგორც აღმოჩნდა, კრიტიკული კი არ არის, არამედ ცდილობს, მიიღოს თავისი დადასტურება სამყაროს საკუთარი ხედვისა. ეს იწვევს იმას, რომ ის არხიდან არხზე კი არ გადართავს, ის ჩართავს ერთ არხს და უყურებს მას. შედეგად, სხვა რეალობას ვერც კი ხედავს.

ვერ მივხვდი, რისი თქმა გინდათ ამით?

იმის თქმა მინდა, რომ სისტემაა თვითონ არასწორი. ის სისტემა, რომ მოდი, გვქონდეს ბევრი მიკერძოებული მედია და კრიტიკული მაყურებელი აზრს გამოიტანს.

ჩვენ ხომ გვაქვს საზოგადოებრივი მაუწყებელი?

გვაქვს, მაგრამ მანდ რეიტინგების პრობლემაა. მედიას გავლენა ხომ უნდა ჰქონდეს?!

საზოგადოებრივ მაუწყებელს არ აქვს გავლენა?

ობიექტურად, ვიღაც ხალხი რაღაც ჭეშმარიტებებს საუბრობს, მაგრამ ვიღაც ხომ უნდა უსმენდეს? რეიტინგი არ აქვს, ხომ ვიცით. [რეიტინგში] მერამდენეა არც ვიცი, მეშვიდე? მერვე?

სხვა სამყაროა კიდევ სოციალური მედია და პოლიტიკის დღის წესრიგის საკითხი. დილით რომ პოსტი დაიწერება და საღამოს ტოქშოუს თემად იქცევა, ეგ კიდე სხვა თემაა.

მაგრამ, მინიმუმ, იმის თქმა მინდა, რომ პირადად ჩემი აღქმა არის ასეთი: ისევე, როგორც 2015 წლამდე ბაზარმა ვერ დაარეგულირა ის, რომ ადამიანები მიმხვდარიყვნენ რა იყო ცხოველური პროდუქტისგან დამზადებული ხაჭო და რა არა...

საჭიროა რეგულირება, მაგას გულისხმობთ?

კი ბატონო.

რეგულირებაზე ძალიან მაინტერესებს თქვენი აზრი და მინდა, რომ ცოტა ვრცლად ვისაუბროთ შემდეგ ნაწილში. მანამდე დავაზუსტებ ერთ საკითხს: მითხარით, რომ პოლარიზებაზე ვთანხმდებით, გყვავს ერთი მხარე, მეორე მხარე და არცერთი არ მოგვწონს, ხომ?

აქ, რა თქმა უნდა, არის საკითხი: შესაძლებელია, გვყავდეს სტერილურად ობიექტური მედია?! არის ამაში რაღაც ჭეშმარიტების მარცვალი. უბრალოდ, ჩვენთან, როგორც ყველაფრის გაზვიადება, გაბუქება და რადიკალიზმში მიყვანა გვიყვარს, აქაც იმდენად რადიკალურად ხდება რაღაცები, რომ მიკერძოებაც არის და მიკერძოებაც.

ამაში ხელისუფლების მხარესაც გულისხმობთ?

ხელისუფლების მხარე არ არსებობს. შეიძლება ვიღაც მიკერძოებული იყოს “ქართული ოცნების” მიმართ ან იმდენად ანტიპათიაში იყოს “ნაციონალურ მოძრაობასთან”, რომ ის ხედავდეს თავის მოკავშირედ “ქართულ ოცნებას” და იმიტომაც უნდოდეს „ქართული ოცნების” გაძლიერება, რომ არ დაუშვას “ნაციონალური მოძრაობის” დაბრუნება.

თქვენი დღის წესრიგიც ხომ ეგ არის?

თავისთავად. ვინც შენთან ახლოს დგას, შენთან ახლოს დგას. ეს, რა თქმა უნდა, არ არის არასასიამოვნო არავისთვის.

სხვათა შორის, თუ მაინცა და მაინც, შედარება გვინდა, “იმედის” სტანდარტთან ახლოსაც არ მივიყვანდი “მთავარს”, “ფორმულას” და “ტვ პირველს”. “მთავარი”, “ფორმულა” და “ტვ პირველი” აღარ არის არათუ ეთიკური ჟურნალისტიკა, არამედ, რიგ შემთხვევებში გადის  ადამიანური ეთიკის მიღმაც.

“იმედში”, მაგალითად, არ არის უხამსობა. ადამიანური ეთიკის დარღვევა, ძალიან იშვიათად.

სხვა რამეს ამბობს მედიამონიტორინგები: ისევე შეურაცხმყოფელად საუბრობს ერთი მხარე მეორეზე, როგორც მეორე - პირველზე.

შეიძლება, მაგრამ, რა გითხრათ, აი, უხამსობა, შემიძლია გამოგიგზავნოთ. არაფერში რომ არჯდება...

ვხვდები, გინებებს გულისხმობთ და ეგ გინებები მოგყავთ არგუმენტად. არის, კონკრეტული შემთხვები, მაგრამ ხომ არ შეიძლება ყველა გააერთიანოთ ამ ამბავში?

ჟურნალისტური ხერხები ხომ არსებობს, გაბუქების, კიჩის, მაგრამ ამის მიღმა არის ხოლმე რაღაცები. ყოველ შემთხვევაში, რაც არის, არის.

მოკლედ, ვთანხმდებით, რომ პოლარიზაციაა, ვთანხმდებით, რომ მიკარგულია ჟურნალისტური სტანდარტი. ხანდახან, როდესაც ჩემთან ჟურნალისტები მოდიან და ვეუბნები რომ „ესა და ეს ეს ჟურნალისტურ სტანდარტს მიღმაა“, ვხვდები, რომ რეაქცია ნული აქვს, არ აინტერესებს, გულში ვერც კი ხვდება რას ვამბობ იმასაც კი არ მეუბნება, „ეს როგორ მაკადრეთო“. მე რომ მითხრას ვიღაცამ, თქვენ რასაც აკეთებთ, ეს იურისტობაც არ არისო. ვეტყვი, როგორ მკადრებთ ამას-მეთქი.

არჩევნებამდე ორი კვირით ადრე თქვით, რომ „ქართული ოცნება” მედიამონიტორინგს ატარებდა და აკვირდებოდით მხოლოდ - “მთავარ არხს”, “ფორმულს” და “ტვ პირველს”. რას ამონიტორინგებდით, რა მეთოდოლოგიით, ვინ იყვნენ დამკვირვებლები?

ვაკვირდებოდით სამ ტელევიზიას, იმიტომ, რომ ეს სამი ტელევიზია ჩვენ წინააღმდეგ პროპაგანდას ეწეოდა და გვინდოდა ამის ანალიზი და აღრიცხვა. ჩვენ, როგორც დაინტერესებულ მხარეს, გვაინტერესებდა როგორ „გვაპროპაგანდებენ“.

გვქონდა დაკვირვების სამი  მიმართულება: სიძულვილის/ზიზღის ენა, დეზინფორმაცია და მანიპულაცია. სტატისტიკაც გვქონდა.

თვისებრივი ანგარიშიც გქონდათ და რაოდენობრივიც, ასე თქვით.

დიახ, ყველაფერი ბმულებით და ასე შემდეგ.

როგორი მეთოდოლოგია გქონდათ? ვინ აკვირდებოდა?

ჩვენი შიდა რესურსით ვაკვირდებოდით.

შიდა რესურსს ახსენებთ. მედია მონიტორინგს ატარებენ კვალიფიციური სპეციალისტები. ნებისმიერ ადამიანს ხომ არ შეუძლია მონიტორინგი ჩაატაროს?

რატომ არ შეუძლია? აი, მაგალითად, ტყუილი და მართალი, ზიზღის ენა რატომ არ შეუძლია [ამოიცნოს]?

რას გულისხმობთ, როცა ახსენებთ სიძულვილის ენას, დეზინფორმაციას?

ანგარიშში გვქონდა განმარტება, რასაც ნიშნავდა. მოკლედ, მიდგომა იყო ასეთი, ზიზღის ენა, დეზინფორმაცია, მანიპულაცია.

როგორ საზღვრავდით რა არის დეზინფორმაცია?

შემდეგნაირად ვსაზღვრავდით: ავიღებდით სიუჟეტს და ვიტყოდით, მართალია თუ ტყუილი. თუ იყო ტყუილი, გამოდის ტყუილი.

ტყუილი სხვა არის და დეზინფორმაცია სხვა. დეზინფორმაცია არ არის უბრალოდ მცდარი ან ყალბი ინფორმაცია. დეზინფორმაცია (რასაც ამბობთ იკვლევდით, ამონიტორინგებდით და რაოდენობრივად ითვლიდით) განისაზღვრება, როგორც განზრახ შეცდომაში შემყვანი, მიზანმიმართულად ყალბი ინფორმაცია. არსებობს მალინფორმაცია, მისინფორმაცია, შეცდომაში შემყვანი ინფორმაცია და ა.შ.

ჩვენ უბრალოდ ვარკვევდით ტყუილსა და მართალს. ეს ტყუილია თუ სიმართლე. აკნინებს რაიმენაირად ტყუილს, თუ ის ტყუილი წინასწარ განზრახული არ არის?

სწორედ იმიტომ გეკითხებით, რომ როდესაც ვახსენებთ დეზინფორმაციას, ამას აქვს თავისი განსაზღვრება. თქვენ თუ იმას ამბობდით, რომ ეს ინფორმაცია მცდარია, ეს სხვა რამეა. რაღაცას დეზინფორმაცია რომ დავარქვათ, მას უნდა ჰქონდეს წინასწარი განზრახვა ან მიზანიმიმართულობა. იგივე მაინტერესებდა სიძულვილის ენაზეც, როგორ განსაზღვრავდით?

ადამიანური ეთიკით, როგორ გითხრათ?

ამიტომაც გკითხეთ კონკრეტული დეფინიციის შესახებ. მეთოდოლოგია მნიშვნელოვანია, რადგან რასაც აკვირდებით, ყველაფერი ზუსტად იყოს განსაზღვრული.

ამას აკვირდებოდა ხალხი, რომელსაც ერთი მხრივ, გამოცდილება აქვს, მაგრამ, მეორე მხრივ, ამ გამოცდილებაზე ჩაჭიდება მეორე საინტერესო საკითხია. იმიტომ, რომ, კიდევ ერთხელ, ჩვენ ვუყურებდით ტყუილს თუ სიმართლეს. რადგან ხანდახან ამ დეფინიციებში იკარგება ის მარტივი ჭეშმარიტებები, სადაც არის ჟურნალისტიკა და პროპაგანდა.

და რამდენად გასაგები და ზუსტია თქვენი მედიამონიტორინგი?

არა, ზუსტი არ არის. ჩვენ სიზუსტე ხომ არ გვინდა იმ კუთხით, რომ ჩვენ არ ვართ მედიამონიტორინგის ორგანიზაცია.

ჩვენ გვინდა ადამიანს ადამიანურად ავუხსნათ, რომ რაც ხდება, არანორმალურა, ამის უკან ციფრები დგას და ეს არანორმალურობა ხანდახან ლამაზ-ლამაზ სიტყვებში იფუთება. მაგალითად, “კრიტიკულ მედიაში” იფუთება “მე შენ გაგინებ და ჩუმად იყავი და ხმა არ გამცე, რადგან თმენის ვალდებულება გაქვს”, ამას რომ ფუთავენ ბრჭყვიალა ქაღალდებში, ამის თქმა გვინდოდა,რომ, ხალხო, ეს არ არის ბრჭყვიალა ქაღალდი.

როდესაც ჟურნალისტი გაგინებს, ის ჟურნალისტი აღარ არის და არანაირი თმენის ვალდებულება არ გაქვს. ეს ისეთი მარტივი ჭეშმარიტებაა, რომ ამას მეთოდოლოგია არ სჭირდება.

რადგან წარადგინეთ ეს დოკუმენტი, როგორც მედიამონიტორინგის ანგარიში და თქვით, რომ კონკრეტული, განსაზღვრული მეთოდოლოგიით აკვირდებოდით ამ სამ ტელევიზიას და იკვლევდით დეზინფორმაციას, მანიპულაციას და სიძულვილის ენას, მაგიტომ ჩაგეკთხეთ, როგორ ხდებოდა, სპეციალისტები თუ იყვნენ ჩართული. ვინ იყო ამ პროცესში ჩართული?

ჩვენი შიდა რესურსი, ვინც ჩვენს მედიამონიტორინგის საკითხებში გვყავს ჩართული. სახელებს და გვარებს რა მნიშვნელობა აქვს?

სახელებსა და გვარებს არ გეკითხებით, კვალიფიციურობას ვგულისხმობ.

ჩვენი შიდა, სუბიექტური, პარტიული, მიკერძოებული (იცინის), რა მნიშვნელობა აქვს?! სპეციალისტები ჩვენთან იმდენ სფეროში ჭირს…

ეს სამი არხი რატომ შეარჩიეთ?

იმიტომ, რომ ეს სამი არხი ჩვენ წინააღმდეგ პროპაგანდას ეწეოდა. ერთია აღქმა (და მე მაგ ამბავშიც გამოვირჩევი ხოლმე, რომ ეს აღქმები არ მიყვარს, მიყვარს, რომ ცოტა ფაქტებიც იყოს). და თუკი გვაქვს აღქმა, რომ ეს სამი არხი პროპაგანდისტულ ომს ეწევა ჩვენ წინააღმდეგ და ვეუბნებით, პარტიული ტელევიზია ხართო, ეს მხოლოდ სიტყვებია რომელსაც, თავისთავად, შიეძლება, ძალა არ ჰქონდეს რადგან ეს პოლიტიკური შეფასებაა.

ჩვენი ამოცანა იყო, შეგვესწავლა და გვეჩვენებინა, რამდენად მათემატიკურად თუ ფაქტობრივად დასტუდება ის, რაც იყო და არის აღქმა და ეს ფაქტები დაგვედო.

მედიამონიტორინგს აკეთებენ სანდო, მიუკერძოებელი არასამთავრობო ორგანიზაციები. ასევე, კომუნიკაციების კომისია. მათ ზუსტად აქვთ გაწერილი თვისობრივი და რაოდენობრივი დაკვირვების მეთოდოლოგია, რას როგორ ითვლის: პირდაპრი გაშუქებაა, ირიბია, ტონი ნეგატიურია, დადებითია, ნეიტრალურია...

აი, მაგიტომ არის, მაგ მონიტორინგის შედეგები ხომ არის ხოლმე ნული?!

ასე ფიქრობთ?

კი, იმიტომ რომ, ეგ მონიტორინგები, ხომ ხედავთ და აღვიქვამთ...

მაგრამ, ეს მონიტორინგები არის დამოუკიდებელი. თქვენ წეღან თავადვე ახსენეთ, რომ თქვენი სუბიექტურია...

კი, და რა პრობლემაა?

ის პრობლემაა, რომ ამ კონკრეტულ შემთხვევაში, რომ მხოლოდ სამ არხს აკვირდებოდით და ბრიფინგზე თქვით, რომ ეს ტელევიზიები ავრცელებენ დეზინფორმაციას, გატყუებენ, ზიზღის ენით გესაუბრებიან… ისევ პოლარიზებას ვუბრუნდები, ეს არ აღრმავებს პოლარიზებას?

რატომ აღრმავებს? სიმართლე?

რას გულისხმობთ, სიმართლეო, რომ მეუბნებით?

როდესაც არის სიუჟეტი სადაც ამბობენ ტყუილს და მე რომ ვიტყვი, ეს არის ტყუილი, ეს არის სიმართლე.

თქვენ მხოლოდ ერთ მხარეს აკვირდებოდით, კონკრეტულ ტელევიზიებს.

კი, ჩვენ მედიამონიტორინგის ორგანიზაცია ხომ არ ვართ?!

ანუ თქვენი განზრახვა რაც იყო, ის აჩვენეთ?

ჩვენი მიზანი იყო მარტივი. გვემხილებინა ჩვენ წინააღმდეგ მიმდინარე პროპაგანდა.

კიდევ ერთს გკითხავთ და ამ მედიამონიტორინგზე დავასრულებ. თქვენ მაშინ ამბობდით, რომ ეს ტელევიზიები ცალმხრივ ინფორმაციას გვაწვდიან. ამ დროს, თქვენ თვითონ ამბობთ უარს ამ ტელევიზიებში მისვლაზე და არ აძლევთ საშუალებას, რომ ორმხრივად, მრავალმხრივად გააშუქონ ამბავი.

აი, ამიტომ ვთქვი თავიდან, რომ დეფინიციებს დიდი მნიშვნელობა აქვს...

კი ბატონო, თქვენ ისიც თქვით, „ესენი მედიები არ არიანო“ მაგრამ, როგორც მედიებს, ისე აკვირდებოდით და მედიამონიტორინგს ატარებდით.

აი, ამიტომ აღარ ვიყენებ ტერმინ „მედიას“ და ვიყენებ „ჟურნალისტიკას“. მედია არის ყველაფერი, მაგრამ ჟურნალისტიკა აღარ არის. თორემ მედია არის რუსეთის პირველი არხიც და „გირჩის“ ტელევიზიაც. ჟურნალისტიკა აღარ არის, პროპაგანდაა.

ეხლა რაც შეეხება რატომ არ მივდივართ თუ მივდივართ ამ ტელევიზიებში. ეს ხომ პიარ-ტაქტიკული გადაწყვეტილებაა?! თუკი ვთანხმდებით, რომ ტელევიზია X არის პროპაგანდისტული უჯრედი, მაშინ მისი ამოცანაა, რომ მაყურებელს დაანახოს სამყარო ისე, როგორიც მას უნდა - ეს არის პროპაგანდის მიზანი. ამას ჩვენ ვხედავთ, ვიცით, ვაცნობიერებთ და ცუდია. ჩვენ არ გვინდა, რომ იმ მაყურებელმა სამყარო მხოლოდ იქიდან დაინახოს.

რა არის აქედან გამოსავალი? ვამბობთ, რომ მოდი, მივალთ იქ [ტელევიზიაში] რომ არ დავანახოთ ხალხს სამყარო მხოლოდ ცალი მხრიდან. კი, ესეც არის გამოსავალი და მაგიტომაც მივედით რამდენიმე გადაცემაში და მერე თვითონ აღარ დაგვპატიჟეს.

ეს მედიები ამბობენ, რომ გიწვეევენ და არ მიდიხართ.

ჩაწყდა ხიდი, კვლავ დაიწვა. შეხედეთ უკვე სუფთა პიარული ან ტაქტიკური კუთხით.

მოკლედ, სამყაროს ჩემი თვალით უნდა შეხედოთ და დაინახავთ, რომ თუკი ეს არის პროპაგანდისტული უჯრედი, მაშინ ჩემი მიზანი და ინტერესია, მივიდე და დავურღვიო პროპაგანდა. მაგრამ, ამავე დროს, ვიცი, რომ აქ რისკია. მე რომ იქ მივალ, ხომ ვიცი მისი ამოცანაა, ცუდი მხრიდან მაჩვენოს? კი არ გვეშინია, რომ მივალთ, „შეგვჭამენ“ და სათქმელს ვერ ვიტყვით. მაგრამ, ამავე დროს ხვდები, რომ იქ რომ მიდიხარ…

არაკომფორტული გარემო დაგხვდებათ?

კომფომფორტულზე არაა. არაკომფორტული ყველგანაა. ჟურნალისტები კომენტარს ხომ გვართმევენ, იქაც არაკომფორტულია, ხომ?

მედიის როლზე, მედიის დანიშნულებაზე როცა ვსაუბრობდთ, მედიის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი როლი ხომ არის, რომ იყოს ე.წ. watchdog, ანუ რომ ხელისუფლება აკონტროლოს, იყოს კრიტიკული, მათ შორის, ხელისუფლების მიმართ?

არ ვიცი, უნდა იყოს?

არ უნდა იყოს მედია კრიტიკული ხელისუფლების მიმართ?

არა.

რატომ ამბობთ ამას?

იმიტომ, ზოგადად, სამყაროს მიმართ უნდა იყოს კრიტიკული. ხელისუფლების მიმართაც, ოპოზიციის მიმართაც, სკოლის მიმართაც… რატომ უნდა იყოს თვითმიზანი, მაინც და მაინც [ხელისუფლების კრიტიკა]?

თვითმიზანი არა, ეს ჟურნალისტიკის დანიშნულებაა.

წეღან სხვა რამ მითხარით, ინფორმაციის მიწოდებაო. ამიტომ გკითხეთ დეფინიციაზე.

ანუ არ მეთანხმებით, რომ ჟურნალისტის ფუნქცია არის ისიც, რომ იყოს კრიტიკული ხელისუფლების მიმართ, რომ მისმა აუდიტორიამ შეძლოს ინფორმირებული არჩევანის გაკეთება?

იყოს კრიტიკული ხელისუფლების მიმართა-ც. მანდ უკვე გავწყვიტეთ ლოგიკური ჯაჭვი. მაგიტომ გკითხეთ, რა არის ჟურნალისტიკის დეფინიცია. ერთ-ერთ ამოცანასა და თვითმიზანს შორის უნდა იყოს სხვაობა.

კი ბატონო. მითხარით, რომ იქ [ოპოზიციურ ტელევიზიებში] იმიტომ არ მიდიხართ, რომ ისეთი გარემო დაგხვდებათ, როგორიც არის. მაგრამ მიდიხართ მეორე მხარეს, ისეთ ტელევიზიებში, სადაც გხვდებათ კომფორტული გარემო და სადაც თქვენ მიმართ არ ისმის კრიტიკული კითხვები.

კომფორტულ გარემოში ყოველთვის უფრო კომფორტულია ყოფნა, ნამდვილად.

მაგრამ, საქმე იმაში ხომ არ არის, რომ არაკომფორტულს ვერიდებით?

თუ ვიცით, რომ ეს გარემო არის პროპაგანდა, ის ხომ არ დაუშვებს, რომ მისმა მომხმარებელმა სამყარო დაინახოს ჩემი თვალებით. ეს მის მიზანს ეწინააღმდეგება. ამიტომ, როცა მიდიხარ, ასე ვთქვათ, პროპაგანდის გულში, ეს რისკი ყოველთვის გაქვს. მას ხომ იქ იმიტომ მიჰყავხარ, რომ პროპაგანდის ნაწილი გახდე, გამოგიყენოს თავისი პროპაგანდისტული მიზნებისთვის?!

მეორე მხარეს, სადაც მიდიხართ?

და რა? იქ კომფორტულ გარემოში ვართ და იქ ეს რისკები არ გვაქვს.

წეღან ისიც მითხარით, რომ ჩვენ არ გვეშინია კრიტიკული კითხვებისო.

კრიტიკულის არ გვეშინია. მაგიტომ ვამბობ, ჟურნალისტიკასა და პროპაგანდას შორის…

და თქვენი ანგარიშვალდებულება, რომ იმ აუდიტორიასაც ესაუბროთ? ისინიც ხომ არიან თქვენი ამომრჩევლები?

ეგ არის ზუსტად ერთადერთი მიზეზი, რატომაც ყოველ ჯერზე, ბოიკოტების მერე ვამბობთ, რომ მაინც მივდივართ, იმიტომ, რომ იქ არის მოქალაქე, რომელსაც ჩვენი აზრი უნდა გავაგონოთ. ყოველ ჯერზე ხან ბოიკოტი იყო, ხან დავიწყეთ სიარული. ივნისში ხომ მივედით? რატომ? იმიტომ, რომ ვიცით, რომ პროპაგანდაა, მაგრამ მაინც გვინდა მივიდეთ იმ მაყურებლამდე, მიუხედავად იმისა, რომ პროპაგანდაა. მაგრამ ურთიერთობის ეს ფორმატები, მათ შორის, უხამსობა. რთულია...

ბევრჯერ ახსენეთ უხამსობა, რეგულირება... გადავიდეთ შემდეგ თემაზე. მინდა, რომ დღევანდელ კანონმდებლობაზე ვისაუბროთ. რას ფიქრობთ, როგორი კანონმდებლობა გვაქვს?

არ უნდა გადავხტეთ, უნდა გადავიდეთ ამ საკითხზე. იმისთვის, რომ გადავიდეთ, უნდა შევთანხმდეთ სრულდება თუ არა ჟურნალისტური ამოცანები.

მე გეკითხებით დღევანდელ კანონმდებლობაზე.

როცა ვსაუბრობთ პროპაგანდაზე, რაზე ვსაუბრობთ? ორი პრობლემაა, რაც შეიძლება იყოს მედიაში - ყალბი ინფორმაცია და უხამსობა. ახლა საქმე ისაა, რეგულირება საკმარისი არის თუ არა.



ინტერვიუს მეორე ნაწილში შალვა პაპუაშვილთან ვსაუბრობთ ხელისუფლების გზავნილებზე მედიის რეგულირებასთან დაკავშირებით, რომლებსაც მედიაექსპერტები და ამ საკითხზე მომუშავე ორგანიზაციები სიტყვის და გამოხატვის თავისუფლბეის შეზღუდვის საფრთხედ და მედიის დაშინების მცდელობად აფასებენ.
კატეგორია: საერთაშორისო ამბები
ორგანიზაცია “რეპორტიორების საზღვრებს გარეშე” (RSF), საქველმოქმედო ფონდის - “Craig Newmark Philanthropies”-ის ფინანსური მხარდაჭერით, მედიაში გამჭვირვალობისა და ეთიკურობის წახალისების მიზნით, 1.5 მლნ აშშ დოლარის ოდენობის თანხას დახარჯავს. საქველმოქმედო ორგანიზაცია RSF-ს “ჟურნალისტიკისადმი ნდობის გაზრდის ინიციატივის” (JTI) იმპლემენტაციაში დაეხმარება.

JTI ინიციატივაა, რომელიც დეზინფორმაციასთან ბრძოლის მიზნით, ორგანიზაციამ “რეპორტიორების საზღვრებს გარეშე” 2018 წელს დაიწყო ფრანს პრესთან (AFP), ევროპის მაუწყებელთა კავშირთან (EBU) და რედაქტორთა გლობალურ ქსელთან (GEN) ერთად. ინიციატივის ავტორებს სურთ ხელი შეუწყონ ეთიკური ჟურნალისტიკის განვითარებას და მედიასაშუალებებში გამჭვირვალობის დამკვიდრებას. ამ მიზნის მისაღწევად კონსენსუსი საფუძველზე უნდა შეიქმნას სტანდარტები, რასთან შესაბამისობის შემოწმება შეეძლებათ მედიასაშუალებებს.

ამ პროცესს 120-ზე მეტი დაინტერესებული მხარე, მათ შორის, მედიასაშუალებები და ბევრი სხვა ტიპის ინსტიტუტი შეუერთდა. მათ შექმნეს დოკუმენტის სამუშაო ვერსია და 2019 წლის ივლისში გაასაჯაროვეს მოსაზრების და კომენტარების მისაღებად.

პროცესის მეორე ეტაპზე შემუშავებული სტანდარტების იმპლემენტაცია დაიწყება. 2020 წლის დასაწყისიდან მედიასაშუალებებს შესაძლებლობა ექნებათ შეაფასონ რამდენად შეესაბამება ამ სტანდარტებს მათი ორგანიზაცია და ატვირთონ ეს მონაცემები სისტემაში. ამის შემდეგ JTI ამ ინფორმაციას გამოიყენებს და ერთგვარი სპეციალური ნიშნის საშუალებით სხვადასხვა კომპანიების, რეკლამის განმათავსებლებს თუ საზოგადოებას სანდო და გამჭვირვალე მედიასაშუალებების იდენტიფიცირების შესაძლებლობა ექნებათ. პროცესის საბოლოო მიზანია, რომ შემოსავლები მედიასაშუალებებზე მათი სახელის შესაბამისად გადანაწილდეს.

“ბოლო რამდენიმე თვის განმავლობაში RSF აქტიურ ინვესტირებას ახდენდა ამ ინიციატივაში და აღნიშნული საჩუქარი ჩვენი პროგრამის გაფართოებისა და განვითარების შესაძლებლობას მოგვცემს. ჩვენ გვწამს, რომ თვითრეგულირება ინფორმაციულ ქაოსთან ბრძლაში დაგვეხმარება, რომელშიც ჩვენ ბოლო რამდენიმე წელია ვცხოვრობთ და რომელიც საფრთხეს უქმნის დემოკრატიას”, - თქვა კრისოტოფერ დელოირმა, “რეპორტიორების საზღვრებს გარეშეს” გენერალურმა მდივანმა.

“სოციალური ქსელედებიდან მომდინარე დეზინფორმაციის ფონზე, მედიაორგანიზაციები გამჭვირვალობის და ეთიკურობის მიმართ ერთგულები უნდა იყვნენ, რის შემდეგაც მათ შეუძლიათ, რომ საკუთარ აუდიტორიას შემდეგი სიტყვებით მიმართონ - თქვენ, შეგიძლიათ მენდოთ”,- თქვა ფონდ “Craig Newmark Philanthropies”-ის დამფუძნებელმა კრეიგ ნიუმარკმა.

“რეოირტიორები საზღვრებს გარეშეს”(RSF) შესახებ
 
“რეპორტიორები საზღვრებ გარეშე 1985 წელს დაფუძნდა და ინფორმაციის თავისუფლების დაცვისა და წახალისების ერთ-ერთ ყველაზე წამყვან არასამთავრობო ორგანიზაციად ჩამოყალიბდა. RSF საფრანგეთშია რეგისტრირებული და კონსულტანტის სტატუსი აქვს ისეთ ორგანიზაციებში, როგორებიცაა: გაერო, იუნესკო და ევროსაბჭო. ორგანიზაციას 14 საერთშორისო ბიურო აქვს, მათ შორის, ბერლინში, ბრიუსელში, ჟენევაში, ლონდონში და ვაშინგტონში. ამასთან, მსოფლიოს 130 ქვეყნიდან 150-ზე მეტი კორესპონდენტი ჰყავს,

Craig Craig Newmark Philanthropies-ის შესახებ
 

ფონდი “Craig Newmark Philantyropies” კრეიგ ნიუმარკა საზოგადოებისა და სამოქალაქო ჩართულობის მხარდაჭერის მიზნით შექმნა. იგი იმ ადამიანებისა და ორგანიზაციების განვითარებაზეა ორიენტირებული, რომლებიც ისეთი მიმართულებებით მუშაობენ, როგორიცაა - სანდო ჟურნალისტიკა, ამომრჩეველთა ხმის დაცვა, გენდერული მრავალფეროვნება ტექნოლოგიებში, ასევე ვეტერანებისა და სამხედრო ოჯახების საკითხები.



მომზადებულია “რეპორტიორები საზღვრებს გარეშეს” მასალაზე დაყრდნობით.

კატეგორია: საერთაშორისო ამბები
ბრიტანეთის პრესის რეგულირების ორგანომ (IPSO) მიიჩნია, რომ მაღალი საჯარო ინტერესი არსებობდა და ამიტომ ეთიკური სტანდარტები არ დარღვეულა ბრიტანულ Daily Mail-ის მასალაში, რომელიც საცხოვრებელი ფართის სანაცვლოდ სექსუალური მომსახურების გაწევას ეხებოდა გამოცემამ ამ საქმეში ჩართული მამაკაცის ვინაობა გაამჟღავნა და ფოტო გამოაქვეყნა.

პერსონალური მონაცემების გამჟღავნებისთვის გამოცემის წინააღმდეგ IPSO-ს საჩივრით ამბის ერთ-ერთმა გმირმა მიმართა. მანვე განაცხადა, რომ გამოცემის რეპორტიორმა მასთან საუბარში ვინაობა დამალა და არ უთქვამს, რომ იგი რეპორტიორი იყო.

საჩივრის საპასუხოდ the Daily Mail-მა განმარტა, რომ სარეკლამო განცხადების ავტორთან („უფასო საცხოვრებელი ქალებისთვის სიახლოვისა და ურთიერთობის სანაცვლოდ“), რომელიც ქალებს საცხოვრებელ ფართს სექსუალური მომსახურების სანაცვლოდ სთავაზობდა, ინფორმაციის გადასამოწმებლად კონტაქტში ანონიმურად შესვლა აუცილებელი იყო.

გამოცემაში ასევე განაცხადეს, რომ მათ საკითხის მოკვლევა სწორედ აღნიშნული განცხადების პოვნის შემდეგ დაიწყეს და იმის გამოძიება გადაწყვიტეს, მართლაც არღვევდა თუ არა ვინმე ახალ კანონს, რომლის მიხედვითაც, საცხოვრებელი ფართის სექსის სანაცვლოდ გაქირავება იკრძალება.

The Daily Mail-მა მიუთითა, რომ აღნიშნული მამაკაცის ვინაობის გამხელით, საზოგადოების გაფრთხილება და მის შესახებ ინფორმაციის მიწოდება მნიშვნელოვანი იყო. IPSO-მ the Mail-ის არგუმენტაცია გაიზიარა და ასევე მიიჩნია, რომ ასეთ შემთხვევაში პერსონალური მონაცემების გამჟღავნება ნამდვილად საჯარო ინტერესს ემსახურებოდა.

წყარო: imediaethics.org
კატეგორია: საქართველო

რა საფრთხეს უქმნის გამოხატვისა და მედიის თავისუფლებას ხელისუფლების მიერ საარჩევნო კოდექსში ინიცირებული ცვლილებების პროექტი,  - ამ საკითხებზე "მედიაჩეკერი"  “საერთაშორისო გამჭვირვალობა - საქართველოს” მედია პროგრამების მენეჯერს, მამუკა ანდღულაძეს ესაუბრა.

 -  რატომ ფიქრობთ, რომ საარჩევნო კოდექსში ხელისუფლების მიერ წარმოდგენილი ცვლილებების პროექტი გამოხატვის თავისუფლების წინააღმდეგაა მიმართული?

ეს არის იმ ტენდენციის გაგრძელება, რომელიც ბოლო წლების განმავლობაში მიმდინარეობს გამოხატვის თავისუფლების სტანდარტების შესაზღუდად.

ჯერ იყო და ერთმანეთის მიყოლებით პრეზიდენტმა, პატრიარქმა, პარლამენტის თავმჯდომარემ, ასე ვთქვათ, საკვანძო ფიგურებმა, ერთ ქვაბში მოხარშეს სიძულვილის ენა, ცილისწამება, ყალბი ინფორმაცია და დაიწყეს საუბარი, რომ ჩვენ ეს უნდა შევზღუდოთ. მაშინ არანაირი კანონპროექტი არ ჰქონდათ, ხდებოდა სრულიად არარელევანტური აპელირება ევროპულ გამოცდილებაზე.

ქართული კანონმდებლობა გამოირჩევა როგორც ლიბერალური - ფართოდ იცავს გამოხატვის თავისუფლებას. ამ შემთხვევაში, საარჩევნო პაკეტთან დაკავშირებით მიმდინარე კანონპროექტში არის ჩადებული საკითხები, რომლებიც, სამწუხაროდ, პრაქტიკაში პირდაპირ იქნება მიმართული გამოხატვის თავისუფლების სტანდარტის შეზღუდვისკენ.

ყოველთვის ახლავს ამ საუბარს ხელისუფლების მხრიდან ის არგუმენტები, რომ “ჩვენ გვინდა გარემოს გაუმჯობესება”, “ჩვენ გვინდა სხვისი უფლებები დავიცვათ”, “ეს არ არის აბსოლუტური უფლება” და ა.შ. მაგრამ რეალობაში, თუ გავითვალისწინებთ იმას, რა სასამართლო სისტემაც გვაქვს, რა კითხვებიცაა კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის მიკერძოებულობასთან დაკავშირებით, ეს საერთო ჯამში ქმნის ლეგიტიმურ საფუძველს, რომ შეიძლება შეიზღუდოს გამოხატვის თავისუფლება.

-  თუ შეგიძლიათ კონკრეტული მუხლი მიგვითითოთ წარმოდგენილ ცვლილებებში, რომელიც შეზღუდავს გამოხატვის თავისუფლებას.

მაგალითისათვის შეგვიძლია დავასახელოთ ანტირეკლამის შეზღუდვა - 25%-მდე დაყვანა. ფაქტია, რომ 2018 წლის საპრეზიდენტო არჩევნების მედიაკამპანია იყო ნეგატიურ კონტექსტზე აგებული, მაგრამ უნდა ითქვას, რომ, პირველ რიგში, პოლიტიკოსები და პარტიების წარმომადგენლები არ იყვნენ მოწოდების სიმაღლეზე. არაერთი კვლევა არსებობს იმაზე, რომ რამდენიმე ყალბი ამბავი შეიქმნა კანდიდატების დისკრიმინაციისთვის და რაოდენობრივად ხელისუფლება დომინირებდა.

ხშირად ხელისუფლება რასაც სიძულვილის ენას ეძახის, ეს არის კრიტიკა, რომელიც მისთვის მიუღებელია და საერთაშორისო სტანდარტით არ არის სიძულვილის ენა.

 

⇒   ამ თემაზე იხილეთ: საარჩევნო კანონმდებლობაში დაგეგმილ ცვლილებებში მედიისთვის საფრთხეებს ხედავენ

ამას გარდა, როდესაც საპრეზიდენტო არჩევნების მეორე ტურის წინ პლაკატები გაიკრა ქუჩებში ოპოზიციური პარტიის წინააღმდეგ, ეს რომ ხელისუფლების წინააღმდეგ გაკეთებულიყო, ისინი ამას მიიჩნევდნენ სიძულვილის ენად. მაგრამ როდესაც თვითონ გააკეთეს, ერთი განცხადება არ გაუკეთებიათ, რომ ეს მიუღებელია. ისინი ამას არა მხოლოდ პოლიტიკური ოპონენტების მიმართ, არამედ სამოქალაქო სექტორის წინააღმდეგაც იყენებენ.

როდესაც ხელისუფლების წარმომადგენელი ხარ, პირველ რიგში, შენ თვითონ უნდა შექმნა სტანდარტი, არ გამოიყენო ის აგრესიული ტონი, რომლის გამოც სხვას უჩივიან და გამოხატვის თავისუფლება არ უნდა შეზღუდო.

-  ხელისუფლების წარმომადგენლები აცხადებენ, რომ სიძულვილის ენის განმარტება მოხდება ევროპის საბჭოს მინისტრთა კომიტეტის რეკომენდაციის შესაბამისად, ანუ მათი არგუმენტია, რომ არ დარჩება კანონით სიძულვილის ენის ფართოდ ინტერპრეტირების შესაძლებლობა. ამ შემთხვევაში მისაღები იქნება სიძულვილის ენის რეგულირება, თუ ის კვლავაც თვითრეგულირების სფეროში უნდა დარჩეს?

ჩვენი კანონი სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შესახებ ერთ-ერთი საუკეთესოა. თუმცა ამ შემთხვევაშიც კი, არსებული სასამართლოს პირობებში, თუკი არის პოლიტიკური ინტერესი, გამოხატვის თავისუფლება იზღუდება პოლიტიკურ თემებზე სასამართლოს ქვედა ინსტანციებში. მაგალითად, ეკა გიგაურის შემთხვევაში, პირველი ინსტანციის სასამართლომ ფართოდ დაიცვა გამოხატვის თავისუფლება, თუმცა ეკა ბესელია-ალეკო ელისაშვილის საქმის შემთხვევაში, სხვანაირად მოიქცა.

ამით იმის თქმა მინდა, რომ პრობლემა კანონის და ნორმის ცვლილებაში არ არის. პრობლემა ის არის, რომ ხელისუფლება რასაც ეძახის სიძულვილის ენას, ეს ხშირად არის კრიტიკა და მეორეც - ამ ცვლილებებს პრაქტიკაში სჭირდება განხორციელება და აქ არის ძაღლის თავი დამარხული.


ევროპის საბჭოს მინისტრთა კომიტეტის რეკომენდაცია: "სიძულვილის ენა გამოხატვის ნებისმიერ ფორმას მოიცავს, რომელიც რასობრივი სიძულვილის, ქსენოფობიის, ანტისემიტიზმის ან შეუწყნარებლობაზე დაფუძნებული სიძულვილის სხვა ფორმების გავრცელებას, წახალისებას, ხელშეწყობას ან სტიმულირებას ახდენს“ 



- პარლამენტის ყოფილმა თავმჯდომარემ ირაკლი კობახიძემ განაცხადა, რომ საარჩევნო კოდექსში სიძულვილის ენის რეგულირების საკითხი OSCE/ODIHR-ის რეკომენდაციის შედეგად აისახა.

 

მიხარია, რომ საერთაშორისო ორგანიზაციების კვლევებს პატივს სცემენ, მაგრამ თავად კობახიძე ფაშისტებს რომ ეძახის არასამთავრობო ორგანიზაციების წარმომადგენლებს, თვითონ რა მაგალითს გვაძლევენ?! არაფერი პრობლემა ამაში არ არის, როდესაც ამბობენ, რომ სიძულვილის ენას უნდა ვებრძოლოთ, მაგრამ იქნებ თავადვე, ხელისუფლებაში შექმნან სტანდარტი, რომ სიძულვილის ენა ცუდია და ამას უნდა ვებრძოლოთ.

 

ამ ფონზე მახსენდება არაერთი შემთხვევა, როდესაც ხელისუფლების არა მხოლოდ ზედა, არამედ ქვედა რგოლშიც აქტიურად იყენებენ სიძულვილის ენას, მახსენდება ამ ბოლოს ინგა გრიგოლიას, სალომე ბარკერის მიმართ გაკეთებული ასეთი განცხადებები. თვითონვე, შიგნით იმსჯელონ ამ პრობლემებზე და მერე მიუთითონ სხვებს. .

-  ანუ თქვენ თვითრეგულირების მომხრე ხართ, როდესაც ვსაუბრობთ იმაზე, თუ როგორ უნდა ვებრძოლოთ სიძულვილის ენას?

ლეგიტიმური ეჭვი ძალიან მაღალია, რომ რეგულირება გამოყენებული იქნება გამოხატვის თავისუფლების წინააღმდეგ.

-  ხელისუფლება ხშირად აპილირებს ევროპულ გამოცდილებაზე, როდესაც ცდილობს დაასაბუთოს სიძულვილის ენის რეგულირების აუცილებლობა. სინამდვილეში რას ეფუძნება ევროპული გამოცდილება და საქართველოში რა საფრთხე შეიძლება წარმოიშვას?

სამწუხაროდ, ხშირად ხელისუფლების მხრიდან ევროპული მაგალითის მოყვანა ხდება, ვიწრო პარტიული ინტერესიდან გამომდინარე, მიკერძოებით. როდესაც დაიწყეს დებატები ცილისწამებაზე, ყალბ ინფორმაციაზე, სიძულვილის ენაზე, მთავარი პრობლემები დაასახელეს, ლოზუნგად ჰქონდათ, რომ ჩვენ ამას ვებრძვით და რეალურად მოტივაციით იგრძნობოდა, რომ აი, არჩევნების დროს ჩვენზე იყო თავდასხმები და ა.შ. კვლევები არსებობს, რომ როცა ტროლები ავრცელებდნენ ასეთ მიუღებელ ინფორმაციას, იმას არ კიცხავდნენ და თვითონვე აზიარებდნენ ხელისუფლების წარმომადგენლები.

როდესაც არსებობს ლეგიტიმური კითხვები ხელისუფლების შტოების მიმართ, კერძოდ სასამართლო ხელისუფლებაზე, პროკურატურაზე ანდა მარეგულირებელზე, ვინც კანონის იმპლემენტირება უნდა მოახდინონ, როდესაც საკითხი დგება გამოხატვის თავისუფლების რაიმე ფორმით შეზღუდვასთან დაკავშირებით და ეს მათ ხელშია, ეს არის ბერკეტი მოახდინონ კრიტიკული გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვა.

სადაც კი მოწყვლადია დემოკრატია, იქ არის ეს ძალიან საშიში და ყოველთვის არის გამოყენებული გამოხატვის თავისუფლების შესაზღუდად. გვაქვს ჩვენ რეალობა, როდესაც პოლიციის, პროკურატურის, მარეგულირებლის, სასამართლოს მიმართ გვაქვს მიკერძოების საკითხებზე კითხვები.

ევროკავშირში ევროპარლამენტის არჩევნების დროს პირველი, რაც გააკეთეს იყო ის, რომ ქსელი შექმნეს, სოციალური ქსელების დიდი კომპანიები ჩართეს თვითრეგულირების მექანიზმში, აქტიური კომუნიკაცია არის, რომ წაიშალოს ყალბი ამბები და ა.შ. არ ვიცი მე ჩვენს ხელისუფლებას რა კომუნიკაცია აქვს სოციალურ მედიებთან, მაგრამ თვითონ ავრცელებენ ყალბ ინფორმაციას, თვითონ არიან წყარო და როგორ დაუპირისპირდებიან ამას?

-  თქვენ საუბრის დასაწყისში ახსენეთ, რომ გამოხატვის თავისუფლების წინააღმდეგ ბრძოლის ტენდენციაა ბოლო წლებში...

დიახ, ეს არის მორიგი მცდელობა. ჩვენ პრაქტიკულად ყოველდღიურად ვართ ყაზარმულ რეჟიმში იმ კუთხით, რომ ნებისმიერი განცხადება, ნებისმიერი დოკუმენტი, რომელიც მზადდება მედიის და გამოხატვის თავისუფლების თემაზე, ხელისუფლების ამოსავალი წერტილი არის, რომ მოხდეს ისეთი ცვლილება, რომელიც მის მიმართ კრიტიკული გამოხატვის თავისუფლებას შეზღუდავს. ქვაკუთხედი იმისა, თუ რატომ იცავს მედია გამოხატვის თავისუფლებას, არის ის, რომ ვოჩდოგის ფუნქცია ჰქონდეს არა მხოლოდ მედიას, ასევე ნებისმიერ მოქალაქეს. მთავარი არსი იმისა, რომ გამოხატვის თავისუფლება, ინფორმაციის მოპოვების და გავრცელების უფლება იყოს დაცული, არის ის, რომ ვაკონტროლოთ და გავაკრიტიკოთ ხელისუფლება. აი, ამ ფუნდამენტს უპირისპირდება ხელისუფლება.

-  როგორ ფიქრობთ, რატომ ამოიღო ხელისუფლებამ მიზანში გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვა, ამ ცვლილებების მიზანი საბოლოო ჯამში რა არის?

გამოხატვის თავისუფლებას, მედიას დიდი ზეგავლენის შესაძლებლობა აქვს საზოგადოებრივი აზრის ფორმირებაზე. ამით უნდათ მანიპულირება მოახდინონ მათ სასარგებლოდ. ეს არის ვიწრო პარტიული, არადემოკრატიული მცდელობა. ფაქტობრივი კვლევები ადასტურებს, თუ რა მიმართულებით მიდის მათი მცდელობები: კვლევების მიხედვით, 72% მიიჩნევს ტელევიზიას ინფორმაციის მთავარ წყაროდ, მეორე ადგილზე ინტერნეტი, ინტერნეტი მზარდია. შესაბამისად, გამოხატვის თავისუფლების კუთხით ნებისმიერი პრობლემა როდესაც იქმნება, ეს პირველ რიგში იქმნება ტელევიზიებში და შემდეგ სოციალურ ქსელებში. სოციალურ ქსელებში ხელისუფლებასთან დაკავშირებული ტროლების რაოდენობა იზრდება. ანუ ის სფერო, რომელიც იძლევა საშუალებას მოახდინო ზეგავლენა საზოგადოებრივი აზრის ფორმირებაზე, საიდანაც ხდება მოსახლეობის ინფორმირება მთავარ საკითხებზე, როგორიცაა არჩევნები, კორუფცია, ნეპოტიზმი, სასამართლო ხელისუფლება და ა.შ. ეს უნდა ხელისუფლებას, რომ შეზღუდოს. ეს არის ვიწრო პარტიული გათვლა, რომელიც არანაირად არ არის დემოკრატიულ თანაცხოვრებასთან თანმხვედრი.

-  ანუ დასავლეთის სახელით რეალურად ხელისუფლების მხრიდან მიდის დემოკრატიასთან ბრძოლა?

რასაც ესენი აკეთებენ, ანუ ამოფარებული, კონტექსტიდან ამოგლეჯილი მაგალითების მოყვანით... როდესაც გერმანიის მაგალითი მოჰყავთ, იქ სასამართლოს მექანიზმიცაა ჩადებული და შეადარონ ქართული და გერმანული სასამართლოების, პროკურატურის მიმართ ნდობა მიკერძოების და პროფესიონალიზმის კუთხით. ასევე კონტექსტი არის უმნიშვნელოვანესი. მაგალითად, ჰოლოკოსტის უარყოფის კუთხით ევროპას თავისი გამოცდილება აქვს და მის რეალურ გამოცდილებას ეყრდნობა ამ საკითხის რეგულირება.

განსხვავებული ვითარებაა ამ მხრივ აშშ-ში. ჩვენთან კი რა ხდება? - თვითონ როცა ავრცელებს ხელისუფლება სიძულვილის ენას და ყალბ ინფორმაციას, ამაზე არ საუბრობენ. პრობლემაც ეს არის: რომ არ იყოს სასამართლოს და მარეგულირებლის მიმართ კითხვები, სიძულვილის ენასთან ბრძოლის რეალური განაზრახვა რომ იყოს, მაშინ სულ სხვა საკითხი იქნებოდა. პროპაგანდის წინააღმდეგ ბრძოლის ერთ-ერთი ხაზი გადის მედიაზე, რომელმაც მოსახლეობის ინფორმირება უნდა მოახდინოს. როცა მედიას აკონტროლებს ხელისუფლება, ერევა მის საქმიანობაში, მოწყვლადს ქმნის მას და მერე რა თქმა უნდა უფრო მაღალი ეფექტურობა ექნება მოსახლეობაში პროპაგანდას, იგივე რუსეთის მხრიდან.

კატეგორია: საქართველო
ხელისუფლების მიერ საარჩევნო კოდექსში ინიცირებული ცვლილებების ნაწილი მაუწყებლებსაც ეხება. ეუთოს რეკომენდაციების საფუძველზე მომზადებული კანონპროექტი - როგორც მას პარლამენტის თავმჯდომარე, არჩილ თალაკვაძე მოიხსენებს, უკვე გახდა ოპოზიციისა და არასამთავრობო ორგანიზაციების კრიტიკის საგანი. ის, რაც ოპოზიციისთვის ცენზურის დაწესების მცდელობაა, “ქართული ოცნებისთვის” წინასაარჩევნო კამპანიის გაუმჯობესებისკენ გადადგმული ნაბიჯია. ცვლილებათა პაკეტში ცენზურის საფრთხეებს ხედავენ მედიასფეროს წარმომადგენლებიც.

კანონპროექტის დამტკიცების შემთხვევაში:

  • შემოდის სიძულვილის ენის ცნება და საარჩევნო სუბიექტებს საარჩევნო პროგრამაში, ისევე როგორც სხვა ქმედებისას, მაგალითად რეკლამაში, ამგვარი ტერმინების გამოყენება ეკრძალებათ. თუმცა, რა მოიაზრება სიძულვილის ენაში, პროექტში განმარტებული არ არის.
  • ჩნდება ანტირეკლამის შეზღუდვის კომპონენტი. პოლიტიკური სუბიექტის მიერ მომზადებულ ვიდეორგოლში ანტირეკლამის მოცულობა მთლიანი რეკლამის 25%-ს არ უნდა აღემატებოდეს. დოკუმენტში არც ანტირეკლამის განმარტებაა.
  • მაუწყებელს უჩნდება ვალდებულება თავად შეამოწმოს საარჩევნო სუბიექტის მიერ მიტანილი საარჩევნო რგოლის კანონმდებლობასთან შესაბამისობა. მათ შორის შეამოწმოს ხომ არ შეიცავს ვიდეორგოლი 25%-ზე მეტ ანტირეკლამას და სიძულვილის ენას.
  • მაუწყებლებს წინასაარჩევნო რეკლამის ტარიფების ცვლილების შესაძლებლობა აღარ ექნებათ.

ეს ცვლილებები, 6 აგვისტოს, პოლიტიკურმა პარტიებმა სამუშაო შეხვედრაზე განიხილეს. ამ შეხვედრაზე პარლამენტის თავმჯდომარემ თქვა, რომ დეტალურად ამ საკითხებზე მაუწყებლებთან და მედიის საკითხებზე მომუშავე არასამთავრობო ორგანიზაციებთან ერთად იმსჯელებს.

ამ დრომდე განხილვებში მაუწყებლებს მონაწილეობა არ მიუღიათ, ამიტომ, მათ ნაწილს, იქამდე, ვიდრე საკითხს არ დაამუშავებენ, მოსალოდნელი ცვლილებების კომენტირება უჭირს.

ზოგად კომენტარით იფარგლება “რუსთავი 2-ის” საინფორმაციო სამსახურის უფროსი ნოდარ მელაძე, რომელიც ფიქრობს, რომ ნებისმიერი ცვლილება, რომელიც მედიას რაიმე ფორმით შებოჭავს ან ინტერპრეტაციის საშუალებას დატოვებს, მეტად საფრთხილოა. იგი ამბობს, რომ ამას ძალიან მკაცრი საზოგადოებრივი კონტროლი სჭირდება: “ასე ხელაღებით ცვლილებების დამტკიცება არ იქნება სწორი და აღქმული იქნება როგორც მედიის მარწუხებში მოქცევის გარკვეული ნაბიჯი და საშუალება”.

უფრო კონკრეტულ შეფასებებს აკეთებს საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის აღმასრულებელი დირექტორი ნატა ძველიშვილი, რომელიც ასევე არ ყოფილა სამუშაო ჯგუფის წევრი, თუმცა შეხვედრაზე მაინც იმყოფებოდა. მისი თქმით, მმართველი გუნდის მიერ წარმოდგენილი ცვლილებების მიხედვით, მაუწყებლებს, ფაქტობრივად, პოლიტიკური სუბიექტების მიერ მათთვის წარდგენილი პოლიტიკური რეკლამების შინაარსზე ეკისრებათ პასუხისმგებლობა, რაც იმას ნიშნავს, რომ სწორედ მათ უნდა გადაამოწმონ “ვიდეორგოლის კანონთან შესაბამისობა და ისე უნდა გადასცენ ეთერში”.

“მაუწყებელი არ არის ის სუბიექტი, რომელსაც შეუძლია ამტკიცოს რამე კანონიერი იყო თუ უკანონო, ამის დისკრეცია აქვს მხოლოდ სასამართლოს”, - ამბობს იგი და ხაზს უსვამს ამ რეგულაციის შეუძლებლობას. მისი აზრით, პრაქტიკაში წარმოუდგენელია, რომ მაუწყებლებმა დაიქირავონ ერთი ადამიანი დამატებით და შეაფასონ ვიდეორგოლის შინაარსი და ამასთან გაზომონ და დაადგინონ მაგალითად, რეკლამის 25% ანტირეკლამა იყო თუ ნეიტრალური ტონით იყო მომზადებული.

სწორედ ანტირეკლამის შეზღუდვა ფასდება ოპოზიციის მიერ ცენზურის დაწესების მცდელობად. ისინი მიიჩნევენ, რომ საარჩევნო კამპანიის სტრატეგია თავად უნდა გადაწყვიტონ და მაუწყებლებმა არ უნდა შეაფასონ რაიმე რგოლი გავიდეს თუ არა ეთერში.

ოპოზიცია და არასამთავრობო ორგანიზაციები აკრიტიკებენ კანონპროექტში სიძულვილის ენის ჩანაწერსაც, რომლის განმარტებასაც კანონპროექტი არ მოიცავს. ნატა ძველიშვილი მიიჩნევს, რომ “მედიისთვის ეს არის საფრთხე”. მისივე შეფასებით, ამით წინასაარჩევნო კამპანიის განმავლობაში “კომუნიკაციების ეროვნულ კომისიას” “მედიის უფრო მეტი კონტროლისა და დასანქცირების ბერკეტი ექნება”. კერძოდ, იმ შემთხვევაში, თუკი მაუწყებელი ეთერში გაუშვებს ისეთ რეკლამას, რომელიც კანონმდებლობასთან წინააღმდეგობაშია, ის რეკლამის ორმაგი ტარიფით დაჯარიმდება: “არ შეიძლება მედიას ეკისრებოდეს პასუხისმგებლობა იმაზე, რომ ქვეყანაში დაბალი პოლიტიკური კულტურაა და პოლიტიკოსები საგნობრივ ოპონირებას ვერ ახერხებენ”.

“ქართული ოცნების” წარმომადგენლები კი ამტკიცებენ, რომ ამ ცვლილებების საფუძველი ეუთოს მიერ 2018 წლის წინასაარჩევნო პერიოდის შემდეგ მომზადებული რეკომენდაციებია. ეუთომ საკუთარ ანგარიშში მართლაც კრიტიკულად შეაფასა საპრეზიდენტო კანდიდატების მიერ წარმოებული ნეგატიური წინასაარჩევნო კამპანია და თქვა, რომ სიძულვილის ენის და ქსენოფობიის შესაძლო გავრცელების აღსაკვეთად, სასურველია, რომ წინასაარჩევნო კამპანიის დროს მისაღები ენის ნორმებთან დაკავშირებით რეგულაციები იქნას განვითარებული. ხელისუფლების შესაბამის ორგანოებს სიძულვილის ენის გამოყენების შესაძლო შემთხვევების განხილვისა და საჭიროების შემთხვევაში სანქციების დროულად გამოყენების შესაძლებლობა უნდა გააჩნდეთ. თუმცა არსად მიუთითებია ანტირეკლამის შეზღუდვაზე და მით უფრო იმაზე, რომ პასუხისმგებლობა მაუწყებელს უნდა დაეკისროს ამგვარი შინაარსის მქონე რეკლამის გაშვებაზე.

უფრო მეტიც, ამავე დოკუმენტში ეუთომ აღნიშნა, რომ “მედიასაშუალებები პასუხს არ უნდა აგებდნენ მათ მიერ ეთერში გაშვებული პოლიტიკური რეკლამების შინაარსზე, იმ შემთხვევების გარდა, როდესაც სასამართლოს მიერ მანამდე მიღებული გადაწყვეტილებით რეკლამის შინაარსი უკანონოდ იქნა მიჩნეული ან სასამართლოს აზრით, კონკრეტულ რეკლამაში შესული განცხადებები შეიცავენ პირდაპირ მოწოდებებს ძალადობისკენ. სასურველია, რომ მედიის მარეგულირებელი ორგანოს მიერ ფასიანი პოლიტიკური რეკლამების წინასწარ დამტკიცების პრაქტიკის აღმოფხვრა მოხდეს”.

როდის განიხილავს მმართველი პარტია ამ ცვლილებებს თავად მაუწყებელთან, ჯერჯერობით არ დაკონკრეტებულა. თუმცა, რადგანაც მოსალოდნელ ცვლილბებს უკვე მოჰყვა ფართო კრიტიკა, დისკუსია ამ საკითხებზე საკომიტეტო განხილვების დროსაც გაგრძელდება და არ არის გამორიცხული, სადავო მუხლების ფორმულირება შეიცვალოს.

 

 

კატეგორია: საერთაშორისო ამბები
ბრიტანეთის პრესის მარეგულირებლის (Ofcom) გადაწყვეტილებით, ტელეკომპანია Sky News-ს ლონდონში მომხდარი თავდასხმის ამბის გაშუქების დროს 12 წლის გოგონას კადრის ჩვენებით სტანდარტი არ დაურღვევია. მარეგულირებლის განმარტებით, კადრი დაბალი ხარისხის იყო და მასზე გოგონას იდენტიფიცირება ფაქტობრივად შეუძლებელი იყო.

არხს მარეგულირებელში გოგონას დედამ უჩივლა. ის ამბობდა, რომ მისი შვილი კადრში სწორედ იმ დროს გამოჩნდა, როდესაც დამნაშავე ერთ-ერთ მსხვერპლს დანით თავს დაესხა.

Sky News-მა დედის საჩივრის საპასუხოდ განმარტა, რომ გოგონა კადრში მხოლოდ 1.9 წამით ჩანდა და მისი ამოცნობა ადამიანების მხოლოდ ისეთ ვიწრო ჯგუფს შეეძლო, ვინც მას ძალიან ახლოს იცნობდა. თუმცა, არხმა დედის საჩივრის შემდეგ გოგონას სახე მაინც დაფარა.

მიუხედავად იმისა, რომ გოგონა არასრულწლოვანია, კადრში მისი ჩვენებით მისი პირადი სივრცე არ დარღვეულა, განმარტა Ofcom-მა და იქვე დასძინა, რომ სიუჟეტში მისი ვინაობა არ დასახელებულა.

„მხოლოდ იმიტომ, რომ ის კადრში გაკვრით გამოჩნდა, ამასთან კადრი არამკაფიო და უხარისხო იყო, შესაბამისად, სიუჟეტში ისეთი არაფერი ჩანდა, რაც გოგონას ამოცნობადს გახდიდა“, - განმარტა ბრიტანულმა მარეგულირებელმა.

წყარო: imediaethics.org
კატეგორია: ეთიკა

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭომ,  საქმეზე - "ჩაიხანა" ნინუცა კახნიაურის წინააღმდეგ, პრეცედენტული გადაწყვეტილება მიიღო და მე-11, პლაგიატის პრინციპის დარღვევა დაადგინა.  აღნიშნულ საქმეზე გადაწყვეტილება დღეს,  15 მაისს გამოქვეყნდა.

⇒  რას ეხებოდა დავა

საქმე ეხებოდა მედია პლატფორმა "ჩაიხანას" დავას საქართველოს საზოგადოებრივი მაუწყებლის წინააღმდეგ. „ჩაიხანა“ პირველი არხის გადაცემა „ახალ კვირას“ მასალის პლაგიატში ადანაშაულებდა.

უფრო კონკრეტულად, 2019 წლის 4 იანვარს მედია პლატფორმა Chai Khana-ს ვებგვერდზე გამოქვეყნდა ვიდეომასალა სახელწოდებით “გოგონა მზის ჩასვლის მხარიდან”. ვიდეო ისტორია სოფელ გუმბათის მასწავლებელზე ია ძირკვაძეზეა. 2019 წლის 27 იანვარს კი პირველი არხის ეთერში გავიდა სიუჟეტი სახელწოდებით “გოგონა მზის ჩასვლის სოფლიდან“, რომელიც ამავე გმირზეა.

მედია პლატფორმა „ჩაიხანას“ ხელმძღვანელობამ მიიჩნია, რომ პირველ არხზე გაშვებული სიუჟეტის ავტორებმა ქარტიის მე-11 პრინციპი   დაარღვიეს და საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიაში იჩივლა. 

 

              ქარტიის მე-11 პრინციპი:  „ჟურნალისტმა უმძიმეს პროფესიულ 
დანაშაულად უნდა მიიჩნიოს შემდეგი ქმედება - პლაგიატი“.

 

"ჩაიხანას" საჩივარში ნათქვამი იყო, რომ პირველ არხზე გაშვებული სიუჟეტის სათაური Chai Khana-ს ვებგვერდზე განთავსებული ვიდეომასალის სათაურის იდენტური იყო, ისევე როგორც მსგავსი იყო სიუჟეტები თემატურად.  ამ დროს, კი "პირველ არხზე გაშვებულ სიუჟეტში ავტორები არ უთითებენ პირველწყაროს და არც Chai Khana-ზე განთავსებული ვიდეომასალის ავტორებს ახსენებენ“, - ვკითხულობთ განცხადებაში.

ქარტიის საბჭომ საქმე 28 მარტის სხდომაზე განიხილა. საქმის განხილვაში მხოლოდ „ჩაიხანას“ წარმომადგენლობა - მასალის ავტორი და გამოცემის მედია მენეჯერი მონაწილეობდნენ. საზოგადოებრივი მაუწყებლიდან საბჭოს სხდომას არავინ დასწრებია. 

⇒  გარემოებები, რასაც საბჭომ ყურადღება მიაქცია

საქმის სირთულიდან გამომდინარე ქარტიის საბჭომ გადაწყვეტილება საბოლოოდ 2019 წლის 24 აპრილს მიიღო . როგორც გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილში ვკითხულობთ,  საბჭოს წევრებმა რამდენიმე გარემოებას მიაქციეს ყურადღება. 

კერძოდ, ორივე სიუჟეტი ერთსა და იმავე გმირს და ერთსა და იმავე ამბავს ეხებოდა. მასალა არ ასახავდა მიმდინარე ახალ ამბავს, რომელმაც აქტუალურობა მხოლოდ 2019 წლის იანვარში შეიძინა და ცნობილი იქნებოდა მედიასაშუალებებისთვის. მასალებიდან ცალსახაა, რომ გმირის საქმიანობის შესახებ  შეიტყო ჟურნალისტმა, თემა მიიჩნია საინტერესოდ და მოამზადა სიუჟეტი.

სამოტივაციო ნაწილის მიხედვით, ქარტიის საბჭომ დაადგინა, რომ წალკიდან 20 კილომეტრის დაშორებით, სოფელ გუმბათში მცხოვრები ირა ძირკვაძე "ჩაიხანას" ჟურნალისტმა აღმოაჩინა და მასალა თავდაპირველად მან მოამზადა. მეტიც, ამ სიუჟეტიდან შეიტყო პირველი არხის ჟურნალისტმა გმირის შესახებ. ამ ფონზე კი, პირველი არხის, გადაცემა “ახალი კვირის” წამყვანმა სიუჟეტი წარადგინა ისე, თითქოს მათ აღმოაჩინეს გმირიც და თემაც.


♦ წამყვანის შესავალი:
„ვის წარმოგვიდგენს დღეს ნინუცა კახნიაური, ტაქსისტი მერიკო გვახსოვს, 15 წლის გიდი უშგულიდან გვახსოვს, გიგის ფორთოხლის წვენები, ეს რეპორტაჟები ყველაფერი გვახსოვს, თიკა დუღაშვილის ბიზნესად ქცეული სოფელი ესეც გვახსოვს, რეპორტაჟები მარტოხელა მამაზე და 90 წლის ელიკო მასწავლებელზე ხომ გვახსოვს და გვახსოვს, კიდევ ბევრი კარგი და საინტერესო ადამიანი გავიცანით ნინუცა კახნიაურის რეპორტაჟებიდან „ახალ კვირაში“ და ყოველ კვირას ძალიან მაინტერესებს ვინ იქნება მისი შემდეგი რეპორტაჟის გმირი, რომელსაც მთელი საქართველო გაიცნობს „ახალი კვირის“ ეთერით, ასეთი ადამიანები საბედნიეროდ ქვეყანაში ბევრია, ამჯერად ჩვენი ჟურნალისტი ნინუცა კახნიაური და ვახტანგ ლეკიაშვილი გასულ კვირაში წალკაში გაემგზავრნენ იმისთვის, რომ დღეს თქვენ გაიცნოთ, გოგონა მზის ჩასვლის სოფლიდან. 23 წლის ქართულის მასწავლებელი ირა, საოცრად ლაღი და ძალიან ახალგაზრდა პედაგოგია, რომელიც მშვენივრად თამაშობს ფეხბურთს მოსწავლეებთან ერთად და ბურთის ჩაწოდების პარალელურად, ინგლისურსაც ასწავლის ბავშვებს, მაშ ასე, ამჯერად ახალ კვირაში, თქვენ გაიცნობთ გოგონას მზის ჩასვლის სოფლიდან“.


ამგვარი წარდგენიდან  მაყურებელს დარჩა შთაბეჭდილება, რომ გმირი - ირა ძირკვაძე “ახალი კვირის” ჟურნალისტმა აღმოაჩინა.  არც  შესავალში და არც შემდგომ რეპორტაჟში არ ახსენეს, რომ ამბავი დაახლოებით სამი კვირის წინ პირველად “ ჩაიხანამ“ გააშუქა.
 
სამოტივაციო ნაწილში ნათქვამია, რომ გადაცემის წამყვანისა და ჟურნალისტის მიერ სრულიად უგულვებელყოფილი იქნა “ჩაიხანას” ჟურნალისტის მიერ გაწეული შრომა. 

"თითოეული მასალის მომზადებას სჭირდება ადამიანური და მატერიალური რესურსი, წყაროსთან/წყაროებთან ურთიერთობა, გმირის აღმოჩენა, მასთან დაკავშირება და შეთანხმება, სიუჟეტის მთავარი აქცენტების გამოკვეთა. ეს ყველაფერი ხშირად დიდ შრომასთან არის დაკავშირებული. სწორედ ამ შრომას უნდა სცეს პატივი კეთილსინდისიერმა ჟურნალისტმა და საკუთარ ჟურნალისტურ პროდუქტში ახსენოს პირველწყარო. გარდა იმისა, რომ საზოგადოებრივი მაუწყებლის ჟურნალისტმა “ჩაიხანას” სიუჟეტიდან შეიტყო ახალგაზრდა პედაგოგის მოღვაწეობის ამბავი, არც კი ეცადა, რომ ირა ძირკვაძის ისტორია სხვა კუთხიდან გაეშუქებინა, ეპოვა სხვა რესპონდენტები და ახალი, განსხვავებული აქცენტებით მოემზადებინა მასალა", - ვკითხულობთ გადაწყვეტილების დასაბუთებაში.
 
 

"ეთიკური ჟურნალისტიკის მიზნებისათვის
პლაგიატი შეიძლება დადგინდეს

თუ სახეზეა სხვა ჟურნალისტის შრომის/
alt
ძალისხმევის უგულვებელყოფა, 
განსაკუთრებით მაშინ,
როცა ასეთი 
უგულვებელყოფა ხდება
ისეთი მედიასაშუალების მიერ,
რომელსაც როგორც აუდიტორია,
ისე ტექნიკურ - მატერიალური
შესაძლებლობები უფრო მეტი აქვს"



აქვე საბჭო კიდევ ერთ გარემოებაზე ამახვილებს ყურადღებას, კერძოდ, იმ დეტალზე, რომ თითქმის იდენტურია სიუჟეტების სათაურები: „ჩაიხანას“ მიერ მომზადებულ ვიდეოს ჰქვია „გოგონა მზის ჩასვლის მხარიდან“, სადავო სიუჟეტის სახელწოდებაა - „გოგონა მზის ჩასვლის სოფლიდან“.

ქარტიის საბჭო გადაწყვეტილებაში ხაზს უსვამს, რომ "შესაძლოა განსახილველი შემთხვევა პირდაპირ არ შეესაბამება პლაგიატის გავრცელებულ და მიღებულ განმარტებებს, მაგრამ ეთიკური ჟურნალისტიკის მიზნებისათვის პლაგიატი შეიძლება დადგინდეს თუ სახეზეა სხვა ჟურნალისტის შრომის/ძალისხმევის უგულვებელყოფა, განსაკუთრებით მაშინ, როცა ასეთი უგულვებელყოფა ხდება ისეთი მედიასაშუალების მიერ, რომელსაც როგორც აუდიტორია, ისე ტექნიკურ - მატერიალური შესაძლებლობები უფრო მეტი აქვს".

გადაწყვეტილებაში ყურადღება გამახვილებულია იმ გარემოებაზეც, რომ თანამედროვე ტექნოლოგიების განვითარებასთან ერთად სულ უფრო ადვილია  ერთი პლატფორმიდან მეორეზე მასალის გავრცელება. ავტორის აღნიშვნის გარეშე კი მედიასაშუალება, რომელმაც გასწია ძალისხმევა, მის მოსამზადებლად დახარჯა მატერიალური და ადამიანური რესურსი, კარგავს აუდიტორიას: "ამიტომაც მედიასაშუალებამ სათანადოდ უნდა მიუთითოს მასალის პირველწყარო და პატივი სცეს მის მიერ გაწეულ შრომას, ამ პირობებში პლაგიატი განიმარტება უფრო ფართოდ და მოიცავს არამხოლოდ პირდაპირ კოპირებას, არამედ არასათანადო ციტირებას, მითითებას და პირველწყაროს აღნიშვნას".
 
"წინამდებარე შემთხვევაში ქარტიის საბჭოს მიერ მე-11 პრინციპის დარღვევის დადგენა არც ერთ შემთხვევაში არ უნდა იქნას გაგებული იმგვარად, თითქოს ქარტიის საბჭო ადგენს „თემის პლაგიატს“, საბჭო დასაშვებად და ეთიკურ ჟურნალისტიკასთან შესაბამისად მიიჩნევს სხვადასხვა მედიასაშუალების მიერ ერთი და იმავე თემის გაშუქებას. განსახილველ შემთხვევაში მე-11 პრინციპის დარღვევა გამოიწვია სხვა გარემოებების ერთობლიობამ, რომელიც აღწერილია წინამდებარე გადაწყვეტილებაში", - ვკითხულობთ ქარტიის საბჭოს მიერ გამოქვეყნებულ გადაწყვეტილებაში.
კატეგორია: ეთიკა

დილის გადაცემა, რომელშიც სუშის ჭამის იაპონური ტრადიციის აღსაწერად ქალი, როგორც დეკორაცია ისე იყო გამოყენებული, „რუსთავი 2-მა“ თვითრეგულირების ორგანოში განიხილა და  „მაუწყებლობის შესახებ“ საქართველოს კანონისა და მაუწყებელთა ქცევის კოდექსის ორი მუხლის დარღვევა დაადგინა. გადაცემა "რუსთავი 2-ის" ვებგვერდიდან აიღეს, „დილა მშვიდობისა საქართველოს“ სარედაქციო გუნდმა კი მაყურებელს დილის ეთერში გასული კადრების გამო ბოდიში მოუხადა.

საქართველოში სუშის ფედერაციის გახსნისა და სუშის ჭამის იაპონური ტრადიციის შესახებ გადაცემა 21 მარტს გავიდა, უფრო ზუსტად, ამ თემას „დილა მშვიდობისა საქართველოს“ ერთ-ერთი ნაწილი დაეთმო. გადაცემაში იაპონურ კულტურასა და სამზარეულოზე საუბრობდნენ. სუშის მირთმევის ერთ-ერთი ტრადიციის (ნიატაიმორი) აღსაწერად კი აჩვენეს შიშველი ქალი, რომელსაც სხეულის ნაწილები დაფარული ჰქონდა მცენარეებითა და სუშით. რუსთავი 2-ის ერთ-ერთი ჟურნალისტი და გადაცემის სტუმარი სუშს მოდელის სხეულიდან მიირთმევდნენ.

გადაცემის ამ ნაწილს საზოგადოებაში დიდი განხილვა მოჰყვა. იურისტი, ქალთა უფლებების დამცველი გვანცა ხონელიძე ბლოგში, რომელიც „მედიაჩეკერისთვის“ დაწერა, ამბობს, რომ ამ სცენაში ქალი გამოყენებული იყო როგორც დეკორაცია, ნივთი და ეს აღრმავებდა საზოგადოებაში ისედაც არსებულ გენდერულ სტერეოტიპებს.

ეს ფაქტი, მოგვიანებით, თავად „რუსთავი 2-ის“ თვითრეგულირების ორგანომაც დაადგინა. კომისიამ გადაცემის ამ ნაწილზე თვითინიცირებით იმსჯელა.

გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილის მიხედვით, კომისიამ რამდენიმე გარემოებაზე გაამახვილა ყურადღება.  გადაწყვეტილებაში ვკითხულობთ, რომ გადაცემის ნაწილი იაპონური სამზარეულოს კულტურის შესახებ ქმნიდა შთაბეჭდილებას, რომ ქალის სხეული წარმოადგენს საჭმლის ლანგარს, რაც არის დამამცირებელი, სექსისტური და ლახავს ადამიანის უფლებებს. ასევე, გადაცემის ეს ნაწილი იყო სექსისზმის გამოვლინება, მოხდა ქალის ობიექტივიზაცია, მისი ნივთად წარმოჩენა, გადაცემა იყო შეურაცხმყოფელი და აკნინებდა ქალს, რაც თავის მხრივ, ხელს უწყობს ქალთა მიმართ ისედაც არსებული სტერეოტიპული განწყობების გაძლიერებას.

ამავე, სამოტივაციო ნაწილში ნათქვამია, რომ ნიატაიმორი (ქალის სხეულიდან სუშის მირთმევა) ნამდვილად არის იაპონური კულტურის ნაწილი, თუმცა, ეს არ გამორციხვას მაუწყებლის პასუხისმგებლობას აიცილოს ქალთა მიმართ დამამცირებელი მოპყრობა.

ამ გარემოებების გამო, კომისიამ გადაცემას „მაუწყებელთა ქცევის კოდექსის“ 31-ე („მრავალფეროვნების, თანასწორობისა და შემწყნარებლობის პრინციპი) და 33-ე (სახელმწიფო რეკომენდაციები მაუწყებლის მიერ მრავალფეროვნების, თანასწორობისა და ტოლერანტობის პრინციპების დაცვის შესახებ) პრინციპების დარღვევა დაუდგინა.

„მაუწყებელმა თავიდან უნდა აიცილოს რელიგიური, ეთნიკური, ან სხვა ნიშნის მიხედვით მიხედვით რომელიმე ჯგუფის შეურაცხყოფა, მათ შორის, გარკვეული ლექსიკის ან გამოსახულების გამოყენება“, - ვკითხულობთ გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილში.

თვითრეგულირების ორგანოს გადაწყვეტილებით, "რუსთავი 2-ს" გადაცემის მაუწყებლის ინტერნეტ წყაროებიდან ამოღება, დილის გადაცემის სარედაქციო გუნდს კი მომხდარზე საჯარო რეაგირება დაევალა.

გადაწყვეტილების შემდეგ, „დილა მშვიდობისა საქართველოს“ სარედაქციო გუნდმა მაყურებელს ბოდიში მოუხადა.

„გუნდის მიზანს იაპონური კულტურის შესახებ ინფორმაციის გადმოცემა წარმოადგენდა, თუმცა ჩვენ ვაცნობიერებთ, რომ გადაცემაში გამოყენებული მეთოდი იყო შეცდომა, რომელსაც ნეგატიური შედეგების მოტანა შეუძლია ქალთა უფლებებისთვის. გვსურს, აღვნიშნოთ, რომ გადაცემის სარედაქციო გუნდი სრულად იაზრებს ამ პასუხისმგებლობას, ბოდიშს იხდის ეთერში გასული კადრების გამო და შეეცდება, მომავალში აღარასდროს დაუშვას მსგავსი მედიაკონტენტის განთავსება“, - ნათქვამია სარედაქციო გუნდის განცხადებაში.

 

კატეგორია: ეთიკური დილემა
ორმა ავსტრალიურმა გამოცემამ, The Poland Observer-მა და Casteron News-მა, 2018 წლის ივლისში “სახუმარო” შინაარსის წერილი გამოაქვეყნა, რომელშიც აღწერილი იყო, როგორ მოკლა მამაკაცმა მეზობლისგან მიღებული შეტყობინების გამო საკუთარი ცოლი.

მკითხველის მიერ გაგზავნილ“ხუმრობაში” ნათქვამი იყო, რომ ერთმა მამაკაცმა მეზობელს შეტყობინება გაუგზავნა, რომელშიც ეუბნებოდა, რომ მისი არყოფნის პერიოდში ის მის Wifi-ს (ინტერნეტის უფასოდ მიღების წყაროს) მოიხმარდა. თუმცა, ბეჭდვის დროს მას შეცდომა მოუვიდა და Wifi-ს ნაცვლად, Wife დაწერა, რაც ინგლისურად ცოლს ნიშნავს. ორთოგრაფიულმა შეცდომამ კი შეტყობინების შინაარსი სრულად შეცვალა და საბოლოოდ ადრესატამდე ისეთი ტექსტური შეტყობინება მივიდა, რომელში იკითხებოდა, რომ “მეზობელი მისი არყოფნის დროს მის ცოლს მოიხმარდა”. შეტყობინების მიღების შემდეგ ეჭვიანობის ნიადაგზე მამაკაცმა საკუთარი ცოლი მოკლა.

მიუხედავად გამოცემების მტკიცებისა, რომ გამოქვეყნებული მასალა ხუმრობა იყო, რისთვისაც მათ ბოდიშიც მოიხადეს, ავსტრალიის პრესის საბჭომ “ხუმრობა” შეურაცხმყოფელად და პრესის სტანდარტების დარღვევად მიიჩნია”.

გამოცემებმა “ხუმრობის” დაბეჭდვა გამოუცდელი რედაქტორებით ახსნეს და განმარტეს, რომ მათ ამის გამო მკითხველისგან არაერთი უკმაყოფილო წერილიც მიიღეს და საბოლოოდ, ბოდიშიც მოიხადეს. იქვე პირობა დადეს, რომ სამომავლოდ მსგავს საკითხებს მეტი სიფრთხილით მოეკიდებოდნენ და ასეთ “ხუმრობებს” აღარ დაბეჭდავდნენ.

მიუხედავად გამოცემების განმარტებისა, ავსტრალიის პრესის საბჭომ მიიჩნია, რომ მათ მიერ დაბეჭდილი “ხუმრობა” შეურაცხმყოფელი იყო. გარდა ამისა, იქმნებოდა შთაბეჭდილება, თითქოს რომ არა სიტყვის არასწორად დაწერა, კაცის მიერ ცოლის მკვლელობა გამართლებული იყო, რაც ოჯახში და ქალთა მიმართ ძალადობას ახალისებდა. ასევე, “ხუმრობაში” ქალი სექსუალური მოხმარების ობიექტად იყო წარმოჩენილი.

საბოლოოდ, ავსტრალიის პრესის საბჭომ დაადგინა, რომ გამოცემების მხრიდან ბოდიშის მოხდა მნიშვნელოვანი ნაბიჯი იყო, თუმცა ეს მათ მიერვე დარღვეული სტანდარტის საპირწონედ ვერ გამოდგებოდა.

წყარო: imediaethics.org
კატეგორია: ეთიკური დილემა
დიდი ბრიტანეთის მედიის დამოუკიდებელმა მარეგულირებელმა ორგანომ (IPSO) მიიჩნია, რომ ნებისმიერი პირის, მათ შორის ბავშვის გარდაცვალების შესახებ ინფორმაციის გავრცელება პირად ცხოვრებაში შეჭრად არ ითვლება.

,,ჟურნალისტებს უფლება აქვთ გააშუქონ ამა თუ იმ ადამიანის გარდაცვალების ამბავი, რადგანაც მას შესაძლოა გავლენა ჰქონდეს როგორც საზოგადოების გარკვეულ ნაწილზე, ასევე ცალკეულ ინდივიდებზე. ეს კი ამბის გაშუქების საფუძველია. სარედაქციო კოდექსი არ კრძალავს გარდაცვლილი ადამიანის ფოტოს ჩვენებას’’, -განაცხადა IPSO-მ.

ბრიტანული ყოველდღიური გაზეთის Daily Star-ის წინაღმდეგ IPSO-ში შეტანილი საჩივარი ეხებოდა ძმის დაბადების დღეზე თამაშისას გარდაცვლილ 7 წლის ბიჭს. სტატიაში გამოქვეყნებული იყო გარდაცვლილის და მისი მშობლის ფოტოები. მასალას თან ერთვოდა მშობლის მეგობრის ანონიმური ციტატა.

IPSO-ს საჩივრით გარდაცვლილი ბავშვის დეიდამ მიმართა. იგი ამტკიცებდა, რომ გამოქვეყნებული სტატია არღვევდა პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობას და იყო ემოციური ზიანის მიმყენებელი. დეიდა ამბობდა, რომ ოჯახის ზოგიერთმა წევრმა არც იცოდა ბავშვის გარდაცვალების შესახებ, ფოტოები იყო პირადი და მიიჩნევდა, რომ გაზეთს არ უნდა დაესახელებინა გარდაცვლილი ბავშვის ძმის ასაკი.

,,Daily Star- მა” თავისი სტატია დაიცვა, თუმცა ოჯახის ახლობლებს შექმნილი უხერხულობისთვის ბოდიში მოუხადა.

IPSO-მ აღნიშნა, რომ გაზეთმა ბავშვის გარდაცვალება ეთიკურად გააშუქა. სადავო ფოტოები გამოქვეყნებული იყო ფეისბუკსა და სხვა მედიასაშუალებების მიერ. ამიტომაც მოპოვებული იყო კეთილსინდისიერად. ასევე დასაშვებად მიიჩნია იმის აღნიშვნაც, რომ ბავშვი ძმის დაბადების დღეზე გარდაიცვალა, რადგან სტატიაში ძმის არც სახელი და არც სხვა პერსონალური ინფორმაცია არ გამოქვეყნებულა.
კატეგორია: ეთიკური დილემა
მოვლენის მნიშვნელობამ და საზოგადოებრივმა ინტერესმა პირად ცხოვრებაში შეჭრის ფაქტი გადაწონა, ამიტომ სიუჟეტში, რომელშიც გარდაცვლილის მგლოვიარე ახლობელი აჩვენეს, ქარტიის მე-10 პრინციპი არ დარღვეულა.

ეს გადაწყვეტილება საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭომ რუსთავი 2“-ის ეთერში გასული სიუჟეტის - „რატომ ხოცავთ ხალხს“ საქმეზე მიიღო. მასალა ტყიბულში, მინდელის შახტში მომხდარ ტრაგედიას ეხებოდა. აღნიშნულ სიუჟეტზე ქარტიის საბჭოს სალომე ბელქანიამ მიმართა, მასალაზე პასუხისმგებლობა კი “რუსთავი 2-ის” საინფორმაციო სამსახურის უფროსმა ნოდარ მელაძემ აიღო.

2018 წლის 5 აპრილს ტყიბულში 6 მეშახტე დაიღუპა. კურიერში გასული სიუჟეტი ერთ-ერთი გარდაცვლილი მეშახტის მგლოვიარე დის მძიმე ემოციური მდგომარეობის კადრებს ასახავდა.

განმცხადებელი სალომე ბელქანია მიიჩნევდა, რომ აღნიშნული სიუჟეტით ადამიანის პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობა და, შესაბამისად, ქარტიის მეათე პრინციპი დაირღვა. ამ პრინციპის თანახმად, „ჟურნალისტმა პატივი უნდა სცეს ადამიანის პირად ცხოვრებას და არ შეიჭრას პირად ცხოვრებაში, თუ არ არსებობს განსაკუთრებული საზოგადოებრივი ინტერესი.“

„ბუნებრივია, თავად ფაქტს მაღალი საზოგადოებრივი ინტერესი აქვს, თუმცა არა პანაშვიდს, რომელიც ამ კადრებშია ნაჩვენები“, - აცხადებდა სალომე ბელქანია და აღნიშნავდა, რომ სიუჟეტი მხოლოდ შოუს დადგმასა და რეიტინგზე ზრუნვას ემსახურებოდა.

ქარტიის საბჭო განიხილავს საქმეს - სალომე ბელქანია ნოდარ მელაძის წინააღმდეგ

როგორც გადაწყვეტილებაში ვკითხულობთ, საქმის განხილვისა და გადაწყვეტილების მიღებისას ქარტიის საბჭომ რამდენიმე მნიშვნელოვანი გარემოება გაითვალისწინა:
  • მოვლენის მნიშვნელობა - სიუჟეტი ეხებოდა სერიოზულ პრობლემას - შრომით ადგილებზე დასაქმებულების გარდაცვალების გახშირებულ ფაქტებს. განსაკუთრებით მწვავედ დგას ეს საკითხი ტყიბულში, სადაც თითქმის ყოველ წელს საწარმოო პროცესში იღუპებიან დასაქმებულები.

  • სიუჟეტის გადაღების ადგილი - პირი მის მძიმე ემოციურ მდგომარეობას გამოხატავდა ქუჩაში, საჯარო ადგილას, ათეულობით მოქალაქის, მათ შორის მედიის წარმომადგენლების თანდასწრებით. შესაბამისად, ასეთი ადგილი დაცვის უფრო ნაკლები სტანდარტით ხასიათდება, ვიდრე უშუალოდ პირადი სივრცე.

  • მონაწილე პირები - სიუჟეტში ასევე ჩანს, რომ ადგილზე იმყოფება იმ დროისათვის ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების მინისტრი დიმიტრი ქუმსიშვილი. შესაბამისად, საზოგადოებისათვის მნიშვნელოვანი იყო სცოდნოდა მინისტრის რეაქციები, დამოკიდებულება ამ ტრაგიკულ ფაქტთან დაკავშირებით.

  • მგლოვიარე პირის მოწოდებები - აღსანიშნავია, რომ მგლოვიარე პირის ემოციები და განცხადებები აღწერდა არა მხოლოდ მის პირადულ, არამედ ანალოგიურ მდგომარეობაში მყოფი ადამიანების დამოკიდებულებას და შეიცავდა პრეტენზიებს.

  • ემოციური მდგომარეობის ჩვენება - ცხადია, ემოციური მდგომარეობის ჩვენება არ უნდა იყოს ჟურნალისტის თვითმიზანი და არაგონივრულად არ უნდა შეიჭრას პირის პირად ცხოვრებაში, მაგრამ თუ სხვა გარემოებების ერთობლიობით პრობლემის მთელი სიცხადე სწორედ პირის პირადი ტრაგედიის ჩვენებით წარმოჩინდება, მედიამ უარი არ უნდა თქვა მის ჩვენებაზე მხოლოდ იმ მიზეზით, რომ ის მძიმე საყურებელი იქნება აუდიტორიისთვის.
ამ ფაქტორებიდან გამომდინარე კი საბჭომ იმსჯელა და დაადგინა, რომ აღნიშნულ სიუჟეტში ქარტიის მეათე პრინციპი არ დარღვეულა.

„საბჭო მიიჩნევს, რომ ყოველივე აღნიშნულიდან გამომდინარე განსახილველ შემთხვევაში არსებობდა განსაკუთრებული საზოგადოებრივი ინტერესი. პირის პირადი ემოციების ჩვენებით ცხადად და რეალურად წარმოჩინდა ერთის მხრივ ტრაგიკული შედეგები, რასაც წლების განმავლობაში მოუგვარებელი შრომითი უსაფრთხოების პრობლემა იწვევს და მეორეს მხრივ, ნათელი გახდა, რომ არც ხელისუფლებას არ აქვს რეალური და ქმედითი პასუხი მოქალაქის ბრალდებებზე,“ - აღნიშნულია საბჭოს გადაწყვეტილებაში.

იხილეთ ის საქმეები,რომლებზეც საბჭომ დაადგინა მე-10 პრინციპის დარღვევა
გაეცანით ქარტიის საბჭოს შემადგენლობას