24 მაისს მხატვარმა ლია უკლებამ ფეისბუკის პირად გვერდზე თავისი ახალი ნამუშევრის ფოტო გამოაქვეყნა. ფოტოზე ასახულია ტრანსგენდერი ქალი, რომელსაც თავზე შარავანდედი აქვს და ხელში ბავშვი უჭირავს.

ლია უკლებას ნახატს სოციალურ ქსელში სიძულვილის ენის შემცველი დისკუსია მოყვა. 10 ივნისს კი მის ნამუშევარს „ასავალ-დასავალის“ ჟურნალისტი გიორგი გიგაური გამოეხმაურა. გიგაურმა მხატვრის წინააღმდეგ ფეისბუკის გვერდზე მუქარის და სიძულვილის ენის შემცველი, ჰომოფობიური ტექსტი გამოაქვეყნა, რომელიც სხვადასხვა საიტებზე და სოციალურ ქსელში ვირუსულად გავრცელდა.

გიგაური წერდა, რომ ლია უკლებას ნახატზე „ტრანსგენდერი იესოა“ გამოსახული და ნამუშევარს „სატანისტობად“ აფასებდა. მისივე თქმით, ამით ავტორი ქართველთა რელიგიურ გრძნობებს შეურაცხყოფდა და წერდა, „სანამ ამ სატანისტებს ,,შარლი ებდოს'' მოუწყობდეს ვინმე, სასწრაფოდ მისაღებია კანონი, რომლითაც რელიგიური სიწმინდეებისა და გრძნობების შეურაცხყოფისათვის, პატიმრობა მიესჯებათ!“

გამოცემებმა topnews.com.ge, alia.ge, resonancedaily.com, progressnews.ge გიგაურის მუქარანარევი ტექსტი უცვლელად გამოაქვეყნეს და, მიუხედავად იმისა, მხატვარს ნამუშევრის სახელი არ დაუსახელებია, წერდნენ, თითქოს „იესო პომადით და ჩვილი ბავშვით ხელში“ ნახატის სახელწოდება იყო.

თავად ავტორი „ნეტგაზეთთან“ საუბრისას განმარტავს, რომ მისი ნამუშევარი რეფლექსიაა ტრანსგენდერი ადამიანების პრობლემებზე, ნახატზე ქრისტეს წარმოდგენაზე კი ამბობს, რომ ეს მხოლოდ და მხოლოდ მათი ინტერპრეტაციაა.

„სკანდალზე ორიენტირებული ონლაინ-მედიების ნაწილმა, ისე, რომ ამბავი ჩემთან არ გადაუმოწმებიათ, ეს სათაური ფაქტად გაასაღეს, ნებით თუ უნებლიეთ, ტყუილის ტირაჟირებას შეუწყვეს ხელი. ასე იქცა გუნდა ზვავად. ადამიანებმა ეს ინტერპრეტაცია ჭეშმარიტებად ისე მიიღეს, რომ საკუთარი თავისთვის არ უკითხავთ – იქნებ ტილოზე ქრისტე არ არის. იქნებ შარავანდედი დედასაც შეიძლება ჰქონდეს, დედას, რომელიც ყველაფერს აკეთებს შვილის კეთილდღეობისთვის,“ - აცხადებს ლია უკლება და ამბობს, რომ მისი მიზანი ადამიანების და მათი რწმენის შეურაცხყოფა არ ყოფილა.

გამოცემებმა, რომლებმაც ჰომოფობიური და სიძულვილის ენის შემცველი ტექსტების გაავრცელეს, ლია უკლებას წინააღმდეგ მიმართული აგრესია უფრო გააღვივეს. მსგავსი შეტევა მხატვარზე 2015 წელსაც იყო,  მაშინ, როდესაც მისი ნამუშევარი „თვითმკვლელი ღვთისმშობელი“ ილიას უნივერსიტეტში გამოიფინა.

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მეშვიდე პრინციპის თანახმად,

• ჟურნალისტს უნდა ესმოდეს მედიის მიერ დისკრიმინაციის წახალისების საფრთხე; ამიტომ ყველაფერი უნდა იღონოს ნებისმიერი პირის დისკრიმინაციის თავიდან ასაცილებლად რასის, სქესის, სექსუალური ორიენტაციის, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური და სხვა შეხედულებების, ეროვნული ან სოციალური წარმოშობის საფუძველზე ან რაიმე სხვა ნიშნით.
  
  
  ⇒  ⇒ ფოტოგალერეა

10 ივნისს გაზეთ „ალიას“ გვერდზე ფრაქცია „ნაციონალური მოძრაობის“ თავმჯდომარე რომან გოცირიძის სახელით გავრცელდა ყალბი ინფორმაცია. „ალია“ წერდა, თითქოს რომან გოცირიძე "რუსთავი 2-ის" ეთერში ზაზა სარალიძის ემოციურ გამოსვლას „სტანდარტული შოუ პროგრამად“ აფასებდა და ამბობდა:

"ის რაც გუშინ ზაზა სარალიძის მხრიდან რუსთავი ორის ეთერში ვიხილეთ, იყო სტანდარტული შოუ პროგრამა ! არ შეიძლება ანგელოზივით შვილი მიწაში ჩააწვინო და შენ თეატრალურის სტუდენტებზე ნიჭიერად თამაშობდე! ნაციონალური მოძრაობა მთელი ეს პერიოდი მას მხარში ედგა, თუმცა მისმა შეცდომებმა ნახეთ რაც მოიტანა! არ მიკვირს განგებამ რატომ არგუნა ამ კაცს ასეთი განსაცდელი".

„ალიამ“ ინფორმაციის წყაროდ მიუთითა 2019 წლის 21 მაისს ფეისბუკში შექმნილი გვერდი „სირცხვილის კორიდორი“, რომელიც ფოტო/ვიდეო მანიპულაციებით, დამონტაჟებული მასალებით და დეზინფორმაციის გავრცელებით „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის“ დისკრედიტაციას ცდილობს.

„ალიას“ მასალას რომან გოცირიძე მალევე ფეისბუკის პირად გვერდზე გამოეხმაურა. მისი სახელით გავრცელებულ ინფორმაციას „ბინძური ჭორი“ უწოდა და გაზეთს ბოდიშის მოხდისკენ და მასალის დაუყოვნებლივ წაშლისკენ მოუწოდა. გოცირიძემ ოფიციალური განცხადება 11 ივნისს პარლამენტშიც გააკეთა. მისი თქმით, დაფინანსებული ე.წ. ტროლები და გაზეთი „ალია“ მიზანმიმართულად ავრცელებენ ყალბ ინფორმაციებს:

„მე ამას არ აღვიქვამ, როგორც ჩემზე პირადად თავდასხმას. აქ საგანგაშო ის ფაქტია, რომ ისინი ამით ეწევიან ბატონი ზაზა სარალიძის ფსიქოლოგიურ ტერორს. უნდათ, ადამიანი გამოიყვანონ წყობიდან და უნდათ, რომ მან აიღოს ხელი თავის სამართლიან ბრძოლაზე.“

მიუხედავად იმისა, რომ „ალია“ რომან გოცირიძეს დაუკავშირდა(რასაც მასალის განახლებული ვერსიიდან ვიგებთ) და მან მისი სახელით გავრცელებული ინფორმაცია უარყო, გაზეთი წერს, რომ „ალიას საბოდიშო არაფერი აქვს“ და ამტკიცებს, რომ ინფორმაციის დამადასტურებელი „სქრინები“ აქვს. თუმცა იმის მტკიცებულება, რომ რომან გოცირიძემ მსგავსი სიტყვები თქვა, მასალაში არ ჩანს.

„ალიას“ მიერ გავრცელებული დეზინფორმაცია სხვა რამდენიმე გვერდსაც ჰქონდა გამოქვეყნებული, თუმცა მათ მალევე წაშალეს. მასალა ამ დროისთვის მხოლოდ alia.ge-ზე და geotimes.ge-ზე იძებნება. geotimes.ge მასალის ბოლოს წერს, რომ „სად და როდის გააკეთა პარლამენტარმა ეს განცხადება, უცნობია. ამას ვერც ერთი წყარო ვერ აზუსტებს.“

 

2019 წლის 9 ივნისს მთაწმინიდის მაჟორიტარულ ოლქში პარლამენტის შუალედური არჩევნების მეორე ტური გაიმართება. ერთმანეთს მმართველი გუნდის მიერ მხარდჭერილი კანდიდატი ვლადიმერ კახაძე და ევროპული საქართველო-თავისუფალი დემოკრატების კანდიდატი შალვა შავგულიძე დაუპირისპირდებიან.

არჩევნების მეორე ტურმა, პოლიტიკური სიმპატიების გათვალისწინებით, კონკრეტული მედიასაშუალებების დღის წესრიგიც შეცვალა. ეს მეორე ტურში გადასული მაჟორიტარობის კანდიდატების გაშუქების დისკურსში გამოიხატა. მაგალითად ტელეკომპანია “იმედმა”, პირველი ტურის შემდეგ, მაჟორიტარობის ოპოზიციურ კანდიდატს შალვა შავგულიძეს, მთავარ საინფორმაციო გამოშვებებში, 7 სიუჟეტი მიუძღვნა. ამ მასალებში მის ირგვლივ უარყოფითი კონტექსტის შექმნის მიზნით, შავგულიძე ყოფილ სახელისუფლებო პარტიასთან “ნაციონალურ მოძრაობასთან” არის გაიგივებული.

 

⇒    მიხეილ სააკაშვილის მხარდაჭერა

 

მაგალითად, 22 და 23 მაისს, ორი სიუჟეტი მიუძღვნა “იმედმა” საქართველოს ყოფილი პრეზიდენტის მიხეილ სააკაშვილის შავგულიძისადმი გამოხატულ მხარდაჭერას. მასალების მთავარი აქცენტი კი ისაა, რომ შავგულიძე ამ მხარდაჭერას იღებს და სააკაშვილს მადლობას უხდის.

“შალვა შავგულიძეს მხარს მეორე ტურში მიხეილ სააკაშვილი უჭერს. მხარდაჭერა კანდიდატს ყოფილმა პრეზიდენტმა მორიგი facebook ლაივით გამოუცხადა. შესაძლოა, ეს გირგვლიანის ოჯახის ყოფილი ადვოკატისთვის, რომელიც რიგგარეშე არჩევნების წინ ყოფილი ნაციონალების ბანაკში აღმოჩნდა, ერთადერთი მხარდაჭერა იყოს. ჯერჯერობით დამარცხებული კანდიდატები შალვა შავგულიძის სასარგებლოდ ნაბიჯის გადადგმას არ ჩქარობენ”, - ამ ტექსტით წარადგინა წამყვანმა ამ თემაზე მომზადებული ერთ-ერთი სიუჟეტი.

 

⇒  "შავგულიძემ მორალური ზღვარი გადაკვეთა"

 

27 და 28 მაისს, შავგულიძის შესახებ მომზადებული ორი სიუჟეტის მთავარი აქცენტი იყო ის, რომ “შავგულიძეს არ ახსოვს რაზე იხდის სასჯელს ბაჩო ახალაია და უჭირს კითხვაზე პასუხი არიან თუ არა ახალაია და ვანო მერაბიშვლი პოლიტპატიმრები”.

ამავე სიუჟეტებში მმართველი გუნდის წევრების კომენტარებით კიდევ ერთი მესიჯი ვრცელდება შალვა შავგულიძეზე: “მან მორალური ზღვარი გადაკვეთა”.

“შალვა შავგულიძის ადვოკატი, პასუხს ვერ გვცემს და ერიდება პასუხის გაცემა იმაზე, იყვნენ და არიან თუ არა, ვანო მერაბიშვილი და ბაჩო ახალაია პოლიტპატიმრები, ვერ ამბობს ამას. ანუ, იმასაც კი ვერ ბედავს, რომ განაცხადოს ღიად, რომ სანდრო გირგვლიანის ფაქტიურად მკვლელები, ადამიანები, რომლებმაც სისტემა შექმნეს, რომელმაც თავის მხრივ მოკლა სანდრო გირგვლიანი, პოლიტპატიმრები არ არიან. ამით ყველაფერი არის ნათქვამი”, - ამბობს ოცნების ერთ-ერთი დეპუტატი დავით მათიკაშვილი.

“ოცნების” კიდევ ერთი დეპუტატი კარლო კოპალიანი კი განმარტავს, რომ “შავგულიძე დადგა იმ ხალხის გვერდით, ვინც მოკლა მისი დაცვის ქვეშ მყოფი გირგვლიანი და მოლაშვილი, ამაზე მეტი ამაზრზენი რა უნდა იყოს?!”

 

⇒  შავგულიძე "იმედის კვირის" რაკურსით

 

შავგულიძის თემა აქტუალური იყო იმედის კვირის შემაჯამებელ გადაცემა “იმედის კვირაშიც”. მასზე ამ ფორმატში ასევე ორი ვრცელი სიუჟეტი მომზადდა. ამ მასალებშიც მთავარი ხაზი მიხეილ სააკაშვილის მხარდაჭერასა და “ნაციონალურ მოძრაობასთან” მის აფილაციაზე გადიოდა.

2011 წლის 26 მაისზე მომზადებული სიუჟეტის შემდეგ, წამყვანმა თემა ასე წარადგინა:

“ამ გუნდთან ერთად, ამ ყველაფრის შემოქმედთან ერთად აპირებს შალვა შავგულიძე ქვეყანაში სამართლიანობისთვის ბრძოლას უსამართლობის წინააღმდეგ. პოლიტიკური და სამართლებრივი პარადოქსი იქნება ჩვენი შემდეგი თემა. ძალადობრივი რეჟიმის შემოქმედი მიხეილ სააკაშვილი შალვა შავგულიძეს მხარდაჭერას უცხადებს. რა მიზანმა გააერთიანა გირგვლიანის ოჯახის ადვოკატი გირგვლიანის მკვლელ ყოფილ სახელისუფლებო გუნდთან? რა მოსულა და რა არა პოლიტიკაში?”

სანდრო გირგვლიანის მკვლელობის კონტექსტში განიხილა "იმედის კვირამ" შალვა შავგულიძის თემა 2 ივნისის გადაცემაში.

“კომფორტი და ძალაუფლება რომ არ ეთმობოდა მიხეილ სააკაშვლს ამის ნათელი მაგალითია ახალგაზრდა ბანკირის მკვლელობის საქმე, რომლის გასაყალბებლად ყველაფერზე წავიდა, მკვლელებს სასათბურე პირობები შეუქმნა და კანონმდებლებს კანონებიც კი შეაცვლევინა იმისთვის, რომ საკუთარი იმიჯი და ხელისუფლება გადაერჩინა. მკვლელობიდან 13 წლის შემდეგაც წარმოუდგენელია იმ სისასტიკეზე საუბარი, რომლის ავტორიც სააკაშვილის რეჟიმი იყო. როგორ გაანადგურეს ოჯახი, რომელიც უსამართლობის წინააღმდეგ ქუჩაში გამოვიდა. სამართლიანობისთვის ბრძოლას შვილმკვდარი დედაც შეეწირა,რომლის გვერდითაც სამართლებრივი ბრძლის გზაზე მაშინ შალვა შავგულიძე იდგა. დღეს კი იმ გუნდის წარმომადგენელია, რომელიც თავის დროზე, ადამიანის სიცოცხლის ხელყოფაში ამხილა”, - ამბობს წამყვანი.

შემდეგ თემა გირგვლიანის საქმეზე დაკავებულებისთვის განსაკუთრებული პირობების შექმნის მიზნით განხორციელებული საკნონმდებლო ცვლილელებების კუთხით გაიშალა. საუბარი იყო იმაზე, რა როლი ჰქონდა ამ საქმეში საკანონმდებლო ორგანოს. აღნიშნულით სიუჟეტში იმას გაესვა ხაზი, რომ მაშინდელი კანონშემმოქმედები მოცემული მომენტისთვის ევროპულ საქართველოს წარმოადგენენ, რომლებიც თავის მხრივ არჩევნებში მხარს შალვა შავგულიძეს უჭერენ.

“აი ასეთ ადამიანებთან ურთიერთობა შემოგვთავაზა ბატონმა შავგულიძემ, რაც იყო ამ ფილმის შექმნის მიზეზი და მიზანიც ის იყო, რომ ადამინებმა დაინახონ და ადამიანებმა გადაწყვიტონ შეიძლება თუ არა ასეთი ურთიერთობების დაშვება ჩვენს პოლიტიკურ ცხოვრებაში”, - ამბობს აღნიშნულ თემაზე მომზადებული საგამოძიებო ფილმის ავტორი ვახტანგ კომახიძე.

“მის [შავგულიძის] საქმეში ახლა არავინ ერევა ის, როგორც ნაციონალური რეჟიმის შემოქმედები… თანამოაზრეა იმ კანონშემოქმედების, ვინც გირგვლიანის მკვლელვებს კანონები მოარგო და ვისზეც სტრასბურგის საჩივარშიც ამბობდა, რომ ცვლილება სწორედ ამ საქმეს მოარგეს… ბრძოლა მანდატისთვის აერთიანებს მათთან, ვისაც წლების განმავლობაში ებრძოდა, მათთან ერთად აპირებს კანონშემოქმედებას ვინც კანონმდებლობა საკუთარ ინტერესებს და გირგვლიანის მკვლელობის საქმის გაყალბებას მოარგო”, - განმარტავს ჟურნალისტი. 

 

 ⇒  გირგვლიანისა და ხორავას ქუჩის საქმე

 

შავგულიძის თემაზე მომზადებული ერთ-ერთი ბოლო სიუჟეტი იმედის მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში 5 ივნისს გავიდა. ამ მასალაში ხაზგასმულია, რომ მთაწმინდის მაჟორიტარობის კანდიდატი გირგვლიანის საქმეს ხორავას ქუჩაზე მომხდარ მკვლელობას ადარებს. ჟურნალისტის თქმით, ეს თავის მხრივ “ნაციონალური მოძრაობის” მანკიერ წარსულზე ხაზგასმაა, ეს კი იმ ფონზე, როდესაც შვგულიძე მთაწმინდაზე მაჟორიტარობისთვის სწორედ ყოფილი ხელისუფლების წარმომადგენლების სახელით იბრძვის.

აღსანიშნავია, რომ ყველა ზემოთდასახელებულ სიუჟეტში საპირისპირო მხარის კომენტარებსაც ვისმენთ. თუმცა, მასალების ყურებისას იქმნება შთაბეჭდილება, რომ ეს მხოლოდ ხელოვნური ბალანსის შექმნის მცდელობაა და სხვა არაფერი. სიუჟეტების აქცენტები, კონტექსტი, ტონი და ლექსიკა, ცალსახად, ერთი კონკრეტული კანდიდატის მიმართ უარყოფითი ფონის შექმნისა და ამომრჩევლის ემოციებით მანიპულირების შთაბეჭდილებას ტოვებს. აღსანიშნავია, რომ სანდრო გირგვლიანის თემა შავგულიძის კონტექსტში ტელეკომპანია იმედისთვის არჩევნების პირველი ტურის წინასაარჩევნო კამპანიის დროსაც აქტუალური იყო. მაშინ შალვა შავგულიძეს პასუხს იმაზე სთხოვდნენ, რატომ არ გაასაჩივრა გირგვლიანის საქმე სააპელაციო სასამართლოში.

⇒  შავგულიძის თემა არჩევნების პირველ ტურამდე

ამ თემაზე, ტელეკომპანია იმედმა გადაცემაში “პირისპირ” შავგულიძესა და გირგვლიანის საქმის მოსამართლეს ლევან მურუსიძეს შორის დებატიც მოაწყო. ამ გადაცემაში კამათი სწორედ იმაზე წარიმართა, რამდენად სწორი იყო ადვოკატის მხრიდან საქმის სააპელაციო სასამართლოში არგასაჩივრება. იმავე თემაზე, იმავე სტუდიაში დისკუსია შალვა შავგულიძესა და ფრაქცია ქართული ოცნების” ხელმძღვანელს მამუკა მდინარაძეს შორისაც შედგა.

შუალედური არჩევნების პირველი ტური 19 მაისს გაიმართა. არჩევნებში მოსახლეობის დაბალი აქტივობის გამო, პირველ ტურში გამარჯვება ვერცერთმა კანდიდატმა მოიპოვა. ქართუკი ოცნების კანდიდატმა ვლადიმერ კახაძმ ამომრჩევლების ხმების 41%, ხოლო ევროპული საქართველო-თავისუფალი დემოოკრატების კანდიდატმა 36.83% მიიღო.

კომუნიკაციების მარეგულირებელი კომისია (GNCC) პარლამენტისაგან მაუწყებლობის შესახებ კანონში ცვლილებების განხილვის დაჩქარებას ითხოვს. ცვლილებათა ერთი ნაწილი სიძულვილის ენას, ომის პროპაგანდასა და არასრულწლოვანთა მავნე ზეგავლენისაგან დაცვას შეეხება. კომისიის კანონპროექტი მაუწყებლებისა და სამოქალაქო სექტორის ნაწილს არ მოსწონს და მასში გამოხატვის თავისუფლებაში სახელმწიფოს არასასურველი ჩარევის საფრთხეს ხედავენ.

საუბარია საკითხებზე, რომლებიც მაუწყებლობის შესახებ დღეს არსებული კანონის 56-ე მუხლით, მაუწყებელთა თვითრეგულირების სფეროშია მოქცეული. 2009 წელს მიღებული საკანონმდებლო ცვლილებებით, თუკი ინფორმაციის მომხმარებელი ჩათვლის, რომ რომელიმე ტელევიზიამ მისი უფლებები ამ ნიშნებით დაარღვია, მას შეუძლია, მიმართოს ტელევიზიებში მოქმედ თვითრეგულირების ორგანოებს. შესაბამისად, მისი უფლებების დარღვევის თაობაზე გადაწყვეტილება სწორედ ტელევიზიების ფარგლებშივე მოქმედმა ორგანოებმა უნდა მიიღონ. მაყურებელს არ აქვს უფლება, რომ ამ საკითხებზე საკუთარი უფლებების დარღვევაზე ადმინისტრაციულ ორგანოებში, მათ შორის სასამართლოში იდავოს.

2018 წლის დეკემბერში, კომუნიკაციების მარეგულირებელი კომისიის (GNCC) მიერ პარლამენტში წარდგენილი კანონპროექტით კი, ეს მოდელი უნდა შეიცვალოს. ცვლილების მიხედვით, შესაძლებელი უნდა გახდეს, რომ თვითრეგულირების ორგანოების მიღებული გადაწყვეტილებები, მომდევნო ეტაპზე, თავად GNCC-ში ან სასამართლოში გასაჩივრდეს.

GNCC ცვლილებებს ევროკავშირთან ასოცირების ხელშეკრულების შესასრულებლად მიღებული დირექტივით ხსნის. კომისიის განცხადებაში აღნიშნულია, რომ კანონმდებლობის 2010/13/EU ევრო დირექტივასთან შესაბამისობაში მოყვანის მიზნით, საჭიროა შეიქმნას ეფექტური მექანიზმი სიძულვილის ენის, ომის პროპაგანდისა და არასრულწლოვანთა მავნე ზეგავლენისგან დაცვისთვის. GNCC-ის მტკიცებით, ამგვარ ეფექტურ მექანიზმად, ევროკომისიისა და ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკის (EBRD) დაქირავებულმა ექსპერტებმა 56-ე მუხლით გათვალისწინებული საკითხების თვითრეგულირებიდან რეგულირების სფეროში გადატანა მიიჩნიეს. მაუწყებლებთან და არასამთავრობოებთან კონსულტაციების შემდეგ კი, კომისიამ პარლამენტს წარუდგინა მოდელი, რომელშიც თვითრეგულირების მექანიზმი შენარჩუნებულია, თუმცა იქმნება კომისიაში ან სასამართლოში გადაწყვეტილებების გასაჩივრების შესაძლებლობაც.

ტელემაუწყებელთა და სამოქალაქო სექტორის ნაწილი აღნიშნულ ცვლილებებს ცენზურის საფრთხედ მიიჩნევს. 14 ივნისს გავრცელებულ განცხადებაში კოალიცია მედია ადვოკატირებისათვის აღნიშნავს, რომ „კანონპროექტი გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვისკენ არის მიმართული და დიდ საფრთხეებს შეიცავს“. კოალიცია უთითებს, რომ „რეგულირების ნაცვლად, აუცილებელია, გაძლიერდეს თავად მაუწყებლებში არსებული თვითრეგულირების მექანიზმი. ამ მექანიზმის გაძლიერება, მისი ეფექტიანობის მონიტორინგის გაუმჯობესებაზე ზრუნვა არის მარეგულირებლის პასუხისმგებლობა და სწორედ ეს იქნება დირექტივით გათვალისწინებული მოთხოვნების შესრულება.“

რას ითხოვს ევროკავშირთან ასოცირების ხელშეკრულება?

ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმების მიხედვით, საქართველომ კანონმდებლობაში მთელი რიგი ცვლილებები უნდა გაატაროს. მათ შორის, ცვლილებები უნდა შევიდეს აუდიოვიზუალურ მედია მომსახურებებთან დაკავშირებულ საკითხებშიც, რომელზეც ზემოთ ნახსენები ევრო დირექტივა მიუთითებს. დირექტივის მე-6 მუხლში აღნიშნულია, რომ სახელმწიფოებმა უნდა უზრუნველყონ, რომ მათ იურისდიქციაში მყოფი მედიასაშუალებების აუდიო-ვიზუალური მომსახურება „არ შეიცავდეს რასის, სქესის, რწმენისა და ეროვნების ნიშნის მიხედვით სიძულვილისკენ რაიმე სახის წაქეზებას“. სწორედ აღნიშნული მუხლის მოთხოვნების შესრულებაზე უთითებს კომისია მაუწყებლობის შესახებ კანონის 56-ე მუხლის ცვლილების აუცილებლობაზე საუბრისას.

ევრო დირექტივა კონკრეტულ მითითებას არ აკეთებს, აღნიშნული საკითხები რეგულირების სფეროში უნდა მოექცეს, თვითრეგულირების თუ თანარეგულირების. ამ თემაზე საუბარია დირექტივის მე-4 მუხლში, სადაც ნათქვამია, რომ „სახელმწიფოებმა დირექტივის მოქმედების სფეროში ეროვნულ დონეზე არსებული თანარეგულირება და თვითრეგულირება უნდა წაახალისონ იმდენად, რამდენადაც ამის საშუალებას იძლევა მათი სამართლებრივი სისტემები“. დირექტივის შესავალში კი წერია, რომ სწორედ საკუთარი სამართლებრივი ტრადიციის შესაბამისად უნდა აღიარონ სახელმწიფოებმა ეფექტური თვითრეგულირების, როგორც ადმინისტრაციული მექანიზმის დანამატის როლი. თუმცა, დირექტივა იქვე უთითებს: „მიუხედავად იმისა, რომ თვითრეგულირება შესაძლოა იყოს წინამდებარე დირექტივის ზოგიერთი დებულების რეალიზაციის დამატებითი მეთოდი, ის არ უნდა ცვლიდეს ეროვნული საკანონმდებლო ორგანოების ვალდებულებებს.“

დირექტივისაგან განსხვავებით, ევროკომისიისა და EBRD-ის დაქირავებული ექსპერტები უფრო მკაფიო და ცალსახა მითითებას აკეთებენ, რომ მაუწყებლობის კანონის 56-ე მუხლით დარეგულირებული საკითხები ადმინისტრაციული რეგულირების სფეროში უნდა გადავიდეს, რათა ქვეყანამ ევროკავშირთან ასოცირების ხელშეკრულებით ნაკისრი ვალდებულებები შეასრულოს. ამის შესახებ GNCC-ის აუდიო-ვიზუალური მედია მომსახურებების რეგულირების დეპარტამენტის წარმომადგენელმა ივანე მახარაძემ განუცხადა „მედიაჩეკერს“.

„ორივე მხარისგან, ასევე ევროპის საბჭოდან ჩამოსულები იყვნენ ექსპერტები, ძალიან სერიოზული პრაქტიკოსი ექსპერტები, რომლებიც მუშაობენ ამ დირექტივაზე, რომლებიც მუშაობენ იმპლემენტაციაზე, რომლებიც მუშაობენ ამ საკითხებზე თავიანთი ქვეყნების რეგულატორებში. როდესაც გაიგეს, რომ ეს ნაწილი [56-ე მუხლი] თვითრეგულირების ფარგლებში არის, პირდაპირ იყო კითხვა, რომ აბა, რას აკეთებთ? პირდაპირ! საერთოდ ვერ გაიგეს რა ხდებოდა,“ - აღნიშნავს მახარაძე, -„სხვადასხვა ქვეყანას სხვადასხვა მიდგომა აქვს, თუმცა ამ ტიპის პრაქტიკა, რაც ჩვენთანაა, რომ ეს საკითხები თვითრეგულირების სფეროშია და ამით მთავრდება ყველაფერი, ასეთი მიდგომა არსად არ არის. ყოველ შემთხვევაში, ჩვენ რაც მოვიძიეთ, ეგეთი ქვეყანა ვერსად ვერ ვნახეთ“.

GNCC-ის მიერ „მედიაჩეკერისათვის“ მოწოდებულ დოკუმენტებში ჩანს, რომ EBRD-ის დაქირავებული ექსპერტების კვლევის ანგარიშში მაუწყებლობის კანონის 56-ე მუხლი ამოღებულია იმ მუხლების ჩამონათვალიდან, რომელზეც ექსკლუზიურად მხოლოდ თვით-რეგულირების მექანიზმი უნდა გავრცელდეს. ასევე, EBRD-ის დაკვეთით მომზადებულ ე.წ. ხარვეზების (Gap) ანალიზში კი ვკითხულობთ რეკომენდაციას: „ჩვენ გთავაზობთ, რომ ამჟამად გამოყენებული თვითრეგულირების მექანიზმი გადავიდეს GNCC-ის კომპეტენციაში, რათა მას მიეცეს უფლება (i) სანქცია დაუწესოს მედია სერვისის იმ მომწოდებლებს, რომლებიც განახორციელებენ აუდიო-ვიზუალურ მედია სერვისს, რომელიც ახალისებს ზიზღის გავრცელებას რასობრივი, სქესის, რელიგიის ან ეროვნების ნიშნით; ან (ii) აკრძალოს ამგვარი სერვისების გავრცელების უზრუნველყოფა “.

კომუნიკაციების მარეგულირებელ კომისიაში ეთანხმებიან ევროკომისიისა და EBRD-ის დაქირავებული ექსპერტების მოსაზრებას, რომ სიძულვილის ენის რეგულირების ეფექტური მექანიზმი იქნება, თუკი ეს საკითხების თვითრეგულირების ფარგლებს გასცდება. თუმცა, კომისიაში ასევე აღნიშნავენ, რომ მათი თვითმიზანი არ არის ეს საკითხები რეგულირების სფეროში გადავიდეს და ამ შემთხვევაში, პრიორიტეტული არის, რომ ქვეყანამ ევროკავშირთან ასოცირების ხელშეკრულების პირობები შეასრულოს.

„ერთადერთი გზა იმისა, რომ თვითრეგულირება გახდეს ეფექტიანი, არის ის, რომ მხოლოდ დამრღვევმა არ უნდა განიხილოს დარღვევა,“- აღნიშნავს ივანე მახარაძე და დასძენს, -„თუკი [ევროკავშირის ექსპერტები] გვეტყვიან, რომ ეს არ არის ხარვეზი (Gap) და ეს არ შეუშლის ხელს ასოცირების ხელშეკრულებას, კი ბატონო, თუმცა ეს არ გადაწყვეტს იმ საკითხს, რომ ეფექტიანი გახდება თვითრეგულირება. ისევ მხოლოდ დამრღვევი განიხილავს დარღვევას და ამით ეს პრობლემა არ გამოსწორდება.“

უკან მომავალში? - რა არ მოსწონს მესამე სექტორს

საკითხს განსხვავებულად ხედავს მესამე სექტორის ნაწილი. ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის წარმომადგენელი მარიამ გოგოსაშვილი, „მედიაჩეკერთან“ აღნიშნავს, რომ ევრო დირექტივა ქვეყანას ეფექტური მექანიზმის შექმნას სთხოვს, მაგრამ იგი არ მიუთითებს სახელმწიფოებს, კონკრეტულად რა ტიპის მექანიზმი იქნება ეფექტური რეგულირება, თვითრეგულირება თუ თანარეგულირება. 

„როდესაც ვსაუბრობთ, როგორ უნდა გადმოვიტანოთ ევრო დირექტივა ქართულ კანონმდებლობაში, ეს არ ნიშნავს იმას, რომ ავიღოთ იქიდან ამოგლეჯილი ფრაზა და ვთქვათ, რომ რეგულაცია, არის ის, რასაც ითვალისწინებს დირექტივა. სინამდვილეში, დირექტივა ითვალისწინებს ეფექტიანი მექანიზმის შექმნას, ჩვენ უნდა გავითვალისწინოთ ის კონტექსტი, რა კონტექსტშიც დღეს ვართ და ის, რომ ყოველდღიურ რეჟიმში გვიწევს იმაზე ფიქრი, რომ გამოხატვის თავისუფლების ის სტანდარტი შენარჩუნდეს, რომელიც ჩვენ გვაქვს, რეგულირება ასეთ გარემო-პირობებში ცალსახად ცენზურის საფრთხის რისკის შემცველია,“- აღნიშნავს გოგოსაშვილი.

გარდა ცენზურის საფრთხისა, გოგოსაშვილი საუბრობს თვითცენზურის საფრთხეზეც, რომლის წინაშეც შესაძლოა ჟურნალისტები აღმოჩნდნენ, თუკი ადმინისტრაციული ორგანო იქნება უმაღლესი ინსტანცია მსგავსი შემთხვევების განხილვისას. გარდა ამისა, იგი ხაზს უსვამს, რომ ბოლო წლების განმავლობაში, სხვადასხვა ჯგუფების მიერ არაერთხელ იყო მცდელობა შეზღუდულიყო გამოხატვის თავისუფლება. ამის მაგალითად, ასახელებს პარლამენტში შესულ ინიციატივებს, მაგალითად, ემზარ კვიციანის ინიცირებული რელიგიური გრძნობების შეურაცხყოფის, ასევე ხელოვნების ნაწარმოებთან დაკავშირებული ბესელია-გოგიჩაიშვილის საკანონმდებლო ინციატივა, თბილისის საქალაქო სასამართლოს გადაწყვეტილება პრეზერვატივების მწარმოებელი კომპანიის „აიისას“ დაჯარიმება და ა.შ. სწორედ ამგვარი მცდელობების ფონზე, გოგოსაშვილი განსაკუთრებულად საფრთხილოდ მიიჩნევს სიძულვილის ენასთან დაკავშირებული საკითხების თვითრეგულირების სფეროდან რეგულირების სფეროში გადანაცვლებას.

ანალოგიურ პრობლემას ხედავს GNCC-ის ინიცირებულ კანონ-პროექტში „ფონდი ღია საზოგადოება - საქართველოს“ მედიის პროგრამის მენეჯერი ხატია ჯინჯიხაძე. ჯინჯიხაძის თქმით, თუკი ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ რეგულირებული გახდება ის, რაც დღევანდელი კანონმდებლობით თვითრეგულირების ნაწილია, ამით ადმინისტრაციულ ორგანოს ეძლევა ბერკეტი, რომ ჩაეროს მედიის კონტენტში.

„ეს არის პირდაპირი ცენზურა. ყოველ შემთხვევაში, საფრთხე პირდაპირი ცენზურის. შეიძლება ეს ასე არ მოხდეს და ადმინისტრაციულმა ორგანომ ის არ გამოიყენოს, მაგრამ ამ კანონმდებლობით, ამ ბერკეტს ჩვენ ადმინისტრაციულ ორგანოს გადავცემთ,“ - აღნიშნავს ხატია ჯინჯიხაძე.

არასამთავრობო ორგანიზაციები აღნიშნავენ, რომ სიძულვილის ენის დარეგულირება ისევე როგორც ომის პროპაგანდა და კონსტიტუციური წყობისათვის საფრთხის შექმნა სისხლის სამართლებრივი მექანიზმებითაც რეგულირდება, მათ შორის, მაუწყებლების შემთხვევაშიც. საუბარია სისხლის სამართლის კოდექსის 317-ე და 239-ე მუხლებზე, რომლებიც მყისიერი საფრთხის წარმოშობის შემთხვევებს შეეხება. ნაცვლად სიძულვილის ენის რეგულირების სფეროში გადანაცვლებისა, არასამთავრობო ორგანიზაციები თვითრეგულირების ეფექტურობის ზრდის საჭიროებაზე საუბრობენ.

იმაზე, რომ ტელეკომპანიებში დღეს არსებული თვითრეგულირების ორგანოები არაფექტურია, თითქმის ყველა დაინტერესებული მხარე თანხმდება, მათ შორის სამოქალაქო სექტორიც და კომუნიკაციების მარეგულირებელი კომისიაც.

“თვითრეგულირების მექანიზმი თავისთავად არაეფექტიანი რომ არის, ამაზე მეტყველებს ის ინფორმაციაც, რასაც კომისია იღებს თავად მაუწყებლებისაგან ყოველწლიურად. პროცედურული ნაწილი თუ დაცული აქვს მაუწყებელს და შემდეგ შინაარსობრივ ნაწილში პირდაპირ, დაუსაბუთებლად არ დაუკმაყოფილა მომჩივანს სარჩელი, ამის იქით ვეღარ მიდის მერე დაინტერესებული მხარე. ერთადერთი, რაშიც კომისიას შეუძლია ჩარევა და ყოფილა კიდეც ასეთი შემთხვევები პრაქტიკაში, არის როდესაც პროცედურულ ნაწილში ჰქონდა დარღვევები მაუწყებელს, საერთოდ არ განიხილა ან ძალიან დიდ ხანს განიხილავდა საჩივარს და ჩაერია მაშინ კომისია. თავისთავად, ჩემი მოსაზრებაა და ზოგადად კომისიისაც, რომ არაეფექტიანია და არ მუშაობს ეს მექანიზმი,“- აღნიშნავს „მედიაჩეკერთან“ GNCC-ის წარმომადგენელი ივანე მახარაძე.

დღეს არსებული თვითრეგულირების მექანიზმის არაეფექტურობაზე შეხედულებას იზიარებენ მარიამ გოგოსაშვილი და ხატია ჯინჯიხაძეც. თუმცა GNCC-ისგან განსხვავებით, ისინი თავად ამ მექანიზმის გაძლიერებაში ხედავენ გამოსავალს და არა თვითრეგულირების ფარგლებში არსებული საკითხების რეგულირების სფეროში გადანაცვლებაში.

„ეს რომ პრობლემაა, ამას მგონი ყველა აღიარებს, ვინც მედიას აკვირდება. მაგრამ თვითრეგულირების ნაწილში გვაქვს როგორც კარგი მაგალითები, ისე ცუდი მაგალითები. კარგი მაგალითი არის ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია. ქარტიამ მოახერხა და შეიძინა წონა, ჭკვიანურად მოიფიქრა და გააფართოვა საჩივრების წარმდგენთა, დაინტერესებულ პირთა წრე და ამან მოიტანა ძალიან კარგი შედეგი. დღეს, ვხედავთ, რომ ქარტიას მიმართავს მოქალაქე, მოსამართლე, ქალაქის მერი და ა.შ.“- აღნიშნავს ხატია ჯინჯიხაძე და ცუდ გამოცდილებად მაუწყებლებში არსებული თვითრეგულირების ორგანოების მუშაობას ასახელებს. მისი თქმით ასეთი საბჭოები ხშირად ფორმალურია, არ არის აქტიური და ხშირად დაკომპლექტებულია არამოტივირებული ადამიანებით.

მეორე პრობლემა ეს არის დაინტერესებულ პირთა წრის ზედმეტად ვიწრო განსაზღვრება. დღეს არსებული პრაქტიკით, თვითრეგულირების ორგანოებში საჩივრის წარდგენის უფლება მხოლოდ და მხოლოდ იმ ადამიანებს აქვთ, ვინც დაინტერესებულ პირად მიიჩნევა და ვისაც უშუალოდ ადგება ზიანი მაუწყებლის სერვისით. არასამთავრობო ორგანიზაციების ერთ-ერთი შეთავაზება თვითრეგულირების ორგანოების გასაძლიერებლად სწორედ დაინტერესებული პირის ცნების გაზრდას შეეხება.

„მნიშვნელოვანია, რომ დაინტერესებული პირთა წრე გაფართოვდეს,“- აღნიშნავს საიას იურისტი ჩვენთან საუბარში - „როდესაც სიძულვილის ენას ეხება საქმე, შეიძლება, რომ ნებისმიერმა პირმა შეიტანოს თვითრეგულირებაში განცხადება და ამაზე იმსჯელოს საბჭომ. როდესაც თვითრეგულირებაში შემაქვს განცხადება, არ უნდა მიწევდეს იმის მტკიცება, რომ მაინც და მაინც მე ვარ სიძულვილის ობიექტი“.

გარდა დაინტერესებულ პირთა წრის გაზრდისა, არასამთავრობო ორგანიზაციები საუბრობენ სხვა ნაბიჯებზეც, რამაც შესაძლოა თვითრეგულირების მექანიზმი უფრო ეფექტური გახადოს. მაგალითად, ვალდებულება, რომ მაუწყებლებმა გაასაჯაროონ საჩივართან დაკავშირებული ინფორმაცია, რომელიც გამოქვეყნდება პროაქტიულად, მეტი ყურადღება მიექცეს კომისიის მხრიდან საჩივრებთან დაკავშირებული სტატისტიკის წარმოებას, მაუწყებლებს დაევალოთ გაავრცელონ თვითრეგულირების ორგანოების მიღებული გადაწყვეტილებები.

„დაინტერესებული პირის ცნების გაზრდის პროცესში შეიძლება კომისიაც იყოს ჩართული, მაგრამ საბოლოოდ პარლამენტმა უნდა დაამტკიცოს ეს. კომისიას რაც შეუძლია გააკეთოს, არის ის რომ კონტენტზე კი არ ჰქონდეს ზედამხედველობა და კონტენტის განმსჯელი კი არ იყოს, არამედ შიდარეგულირების საბჭოების მუშაობას დააკვირდეს. მაგალითად, რა სიხშირით იკრიბებიან ისინი, რა საჩივრები შედის, ამ სტატისტიკას აქვეყნებდეს თავის გვერდზე. რაღაცნაირად მეთვალყურეობა გაუწიოს, რომ იქ არ იყოს ინტერესთა კონფლიქტები და ა.შ. ანუ ამის მონიტორინგს აქტიურად GNCC უნდა აკეთებდეს,“- აღნიშნავს ხატია ჯინჯიხაძე, ფონდი „ღია საზოგადოება - საქართველოდან“.

თუმცა GNCC-ის წარმომადგენელი ივანე მახარაძე აღნიშნავს, რომ წლების განმავლობაში, თავად მაუწყებლები ეწინააღმდეგებოდნენ მაგალითად დაინტერესებული პირის ცნების გაზრდას. რაც შეეხება სხვა ნაბიჯების გადადგმას თვითრეგულირების მექანიზმის გასაძლიერებლად, მახარაძე სკეპტიკურად უყურებს ამ ნაბიჯებს: „ჩვენ ვისაუბრეთ კონკრეტულ საკითხებთან მიმართებაში მათ შორის ამ სამუშაო შეხვედრაზე და შევთანხმდით, რომ რაღაც სახის ვალდებულებები შეიძლება გაუჩნდეს მაუწყებლებს, მაგალითად, მიღებული გადაწყვეტილებების ვებ-გვერდზე ატვირთვა, გასაჯაროება, სტატისტიკის წარმოება და ა.შ. თუმცა, მაუწყებლები გააკეთებენ ამას, სადღაც მეჩვიდმეტე გვერდზე რაღაცა ლინკს შექმნიან და ისე შეასრულებს ამ ვალდებულებას, მაგრამ რისი მომცემი იქნება ეს?“

მაუწყებლების შეფასებები

თავად ტელევიზიებში დაინტერესებული პირის ცნების გაფართოების საკითხზე, ისევე როგორც GNCC-ის ახალ კანონპროექტზე ერთიანი შეხედულება არ არსებობს. 

წარდგენილი კანონპროექტი გააკრიტიკა ტელეკომპანია კავკასიის დირექტორმა ნინო ჯანგირაშვილმაც Facebook-ის საკუთარ გვერდზე. „არ ვაპირებ არც ერთი წინადადების შენიშვნად დაწერას მათ არანორმალურ კანონპროექტზე, რომელიც გამოხატვის თავისუფლებას ზღუდავს, არ ვაპირებ არცერთ განხილვაში მონაწილეობას და ე.წ. კონსტრუქციულ თანამშრომლობას, იმიტომ რომ აზრს ვერ ვხედავ. ყოველ ჯერზე, როცა პარლამენტი ამ კანონპროექტის განხილვას შეუდგება, მე გავმართავ საპროტესტო აქციას პარლამენტის წინ ჩემი ჭკუის ხალხთან ერთად“, - წერს ჯანგირაშვილი.

„რუსთავი 2-ის“ იურისტის თამთა მურადაშვილის შეფასებით, 56-ე მუხლის ფარგლებში არსებული საკითხები კვლავაც თვითრეგულირების სფეროში უნდა დარჩეს და ის არ უნდა გადავიდეს ადმინისტრაციული რეგულირების სფეროში. მისი თქმით, განსაკუთრებით ამ სასამართლოსა და ამ კომისიის ფარგლებში, ეს კანონპროექტი წარმოშობს ცენზურის სერიოზულ საფრთხეს, რადგან კომისია შინაარსში შევა და დაარეგულირებს მას.

„ეს საკითხი მნიშვნელოვანი გახდა კომისიისთვის საპრეზიდენტო არჩევნების დროს, როდესაც სალომე ზურაბიშვილის საწინააღმდეგო კლიპები გახდა მისთვის ძალიან მტკივნეული,“- აცხადებს მურადაშვილი და აღნიშნავს, რომ კომისია უბრალოდ საბაბად იყენებს ევრო დირექტივას, -„დირექტივაში ეს არ წერია. ეს არის მოგონილი, სიცრუე და ეს არის ყველაზე დიდი ბოროტება, რომ კომისია ყოველთვის ამგვარ ჩარევებს აბრალებს ევროპას. და თუ მისთვის მთავარი პრობლემა არის არაეფექტურობა, მაშინ იზრუნოს ეფექტურობაზე, თვითონ კი არ ჩაერიოს, არამედ ხელი შეუწყოს და მოუწოდოს მაუწყებლებს და გააკონტროლოს მაუწყებლები, რომ ეს ორგანოები იყვნენ ეფექტურები.“

რაც შეეხება დაინტერესებულ პირთა წრეს, „რუსთავი 2-ის“ წარმომადგენლისთვის მისაღებია რომ საჩივრების მიმღებთა წრე გაიზარდოს. მისი თქმით, თუ კომისიის მოწოდება არის რომ უნდა გაიზარდოს შიდარეგულირების ორგანოების ეფექტურობა, ტელეკომპანია მზად არის ამისთვის, მათ შორის იმისთვისაც, თუკი კანონით დაინტერესებულ პირთა ცნება გაფართოდვება. მურდაშვილის თქმით, უფრო და უფრო ხშირია შემთხვევები, როდესაც მომჩივანს ეთანხმებიან და მაგალითად, ყოფილა შემთხვევა, როდესაც ტელევიზია თავად მიხვდა, რომ დაარღვია წესდება და თავადვე გააკეთა რეაგირება, ისე რომ არ დალოდებია საჩივრის შეტანას.

უშუალოდ დაინტერესებულ პირთა წრის გაფართოვებაზე განსხვავებული მოსაზრება აქვს ტელეკომპანია „იმედის“ იურისტს ანდრო ლაშხს. „ეგ არის საკითხი, რომელზეც გვაქვს ჩვენი აზრი ჩამოყალიბებული და მკაფიოდ მიუღებელი არის ეგ. არანაირ ლოგიკაში არ ჯდება. ყველაფერს რომ თავი დავანებოთ და გვერდზე გადავდოთ რომ როდესაც ეგ ბარიერი მოიხსნება, იქ უბრალოდ მე ვფიქრობ პირიქით თვითრეგულირება უფრო არაეფექტური გახდება იქიდან გამომდინარე, რომ მილიონ ადამიანს შეეძლება ერთსა და იმავე საკითხზე საჩივრის შემოტანა. ამას ვერც ერთი მაუწყებელი ვერც გაუმკლავდება და ხომ ხვდებით პროვოკაციული და უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენების რამხელა პროცენტულობა იქნება და საერთოდ აზრს დაკარგავს თვითრეგულირება.“

მეორე არგუმენტი, რომელიც დაინტერესებულ პირთა წრის გაფართოების წინააღმდეგ აქვთ „იმედში“, შეეხება იმას, რომ შესაძლოა ინდივიდის უფლება შეილახოს, მაგრამ მას არ უნდოდეს სიტუაციის კიდევ უფრო გამწვავება და წინა პლანზე წამოწევა. ამ დროს კი, მისი შელახული უფლებით სხვამ ისარგებლოს პირადი გამორჩენისთვის ან მიზნებისთვის. მიუხედვად ამისა, ლაშხის შეფასებით, დღეს თვითრეგულირებასთან დაკავშირებით არსებული საკანონმდებლო მექანიზმი დახვეწასა და მუშაობას საჭიროებს.

რაც შეეხება GNCC-ის ინიცირებულ კანონპროექტს, „იმედის“ იურისტის თქმით, ის მხოლოდ რამდენიმე შეხვედრას დაესწრო ამ თემაზე, თუმცა ამ დრომდე მას არ მისცემია საშუალება, რომ ამ მას ბოლომდე ჩაღრმავებოდა. ლაშხის თქმით, აპირებენ, რომ აქტიურად დაინტერესდნენ ამ თემით და მოისმინონ ყველა მხარის მოსაზრება.

მიუხედავად განსხვავებული მოსაზრებებისა კომუნიკაციების მარეგულირებელ კომისიას, არასამთავრობოებსა და ტელევიზიების წარმომადგენლებს შორის, მათი უმეტესობა თანხმდება, რომ დღეს არსებული თვითრეგულირების მექანიზმი დასახვეწია. GNCC-ის თქმით, მათ კომუნიკაცია აქვთ ევროკავშირის წარმომადგენლებთან და ამ დროისთვის ელოდებიან პასუხს, შესაძლებელი იქნება თუ არა ევრო დირექტივის შესრულება, ისე რომ მაუწყებლობის შესახებ კანონის 56-ე მუხლით დარეგულირებული საკითხები კვლავაც თვითრეგულირების ფარგლებში დარჩეს. როგორც ჩანს, სწორედ ევროკავშირის წარმომადგენელთა პასუხზე იქნება დამოკიდებული დაარეგულირებს თუ არა ადმინისტრაციული ორგანო სიძულვილის ენასთან დაკავშირებულ საკითხებს.

ინტერნეტისა და სოციალური ქსელის სამყაროში ინფორმაციის გავრცელება სულ უფრო სწრაფად ხდება. ამ მხრივ ონლაინ მედიების როლი კიდევ მეტ მნიშვნელობას იძენს. ამას ადასტურებს ეროვნულ დემოკრატიული ინსტიტუტის (NDI) კვლევაც, რომლის მიხედვითაც იმ ადამიანთა რიცხვი, ვისთვისაც ინფორმაციის პირველწყარო ინტერნეტი და ფეისბუქია, ბოლო 3 წლის განმავლობაში 7%-ით გაიზარდა და 2019 წელს 21%-ს მიაღწია.

ონლაინ გამოცემების მიმართ აუდიტორიის სანდოობის მოსაპოვებლად მასალების ხარისხი და მესაკუთრეთა გამჭვირვალობა მნიშვნელოვანი ფაქტორია. საქართველოში მაუწყებლებისგან განსხვავებით, ონლაინ მედია საშუალებებისათვის დამფუძნებელთა გამჭვირვალობის ვალდებულება არ არსებობს.

მედიაჩეკერმა 50-ზე მეტი ისეთი საზოგადოებრივ-პოლიტიკური ონლაინგამოცემა შეისწავლა, რომელთა მასალებს რეიტინგების მთვლელი კომპანიების, TOP.GE-სა და ALEXA.COM-ის მიხედვით, აუდიტორია ყველაზე მეტად კითხულობს. ვებსაიტების ანალიზმა აჩვენა, რომ დამფუძნებლებისა და დამფინანსებლების შესახებ ინფორმაციას მხოლოდ მცირე ნაწილი უთითებს საკუთარ ვებგვერდებზე. მიუხედავად ამისა, მედიაჩეკერმა შეძლო მათი მესაკუთრეთა შესახებ ინფორმაციის მოძიება.

მედიაჰოლდინგები და ბიზნესის მიერ დაფუძნებული გამოცემები

ქართულ მედიაბაზარზე დიდი ადგილი უჭირავს მედიაჰოლდინგ “პალიტრა მედიას”, რომელიც აერთიანებს 20-ზე მეტ ინტერნეტპორტალს, რადიოს, ტელევიზიას, საინფორმაციო სააგენტოსა და ლიტერატურის საგამომცემლო სახლს. “პალიტრა მედიაში” გაერთიანებულ ონლაინ გამოცემებს სხვადასხვა კომპანიების (შპს ნიუსრუმი, შპს ახალი ამბები) მეშვეობით შპს “კვირის პალიტრა” ფლობს, მისი პარტნიორები კი თავის მხრივ ზაზა ბუაძე - 25% და ირაკლი თევდორაშვილი - 75% არიან.

ამ ჰოლდინგის შემადგენლობაში შედის როგორც საზოგადოებრივ-პოლიტიკური ონლაინ გამოცემები, როგორიცაა kvirispalitra.ge; interpressnews.ge; palitranews.ge; allnews.ge, ასევე შედარებით გასართობ თემებზე მომუშავე ვებსაიტები (ambebi.ge; intermedia.ge; palitravideo.ge) და სხვადასხვა პროფილის მქონე გამოცემები, მაგალითად, სამედიცინო თემაზე mkurnali.ge, რელიგიის შესახებ karibche.ge, კულინარიაზე gemrielia.ge და ა.შ.

კიდევ ერთი კომპანია, რომელიც რამდენიმე ვებსაიტს ფლობს, "კავკასიის ინტერნეტ მედია ჯგუფია", ის აერთიანებს შემდეგ ონლაინ გამოცემებს: itv.ge, droni.ge, presa.ge, people.ge, internet.ge, radio.ge. კავკასიის ინტერნეტ მედია ჯგუფის დამფუძნებელი იყო შპს “კავკასუს ონლაინი”. 2013 წლის სექტემბერში მესაკუთრე შეიცვალა და 100%-იანი წილის მეპატრონე გახდა შპს დრონი.ჯი, დირექტორი კი - გიორგი კაპანაძე, რომელიც თავის მხრივ დრონი.ჯი-ს ერთადერთი მესაკუთრეა. დრონი.ჯიმ სახელი შეიცვალა და ახლა მას “ინტერნეტმედია ჯგუფი ჰქვია”.

"კავკასიის ინტერნეტ მედია ჯგუფში" შემავალი ვებსაიტებისგან განსხვავებით, დომენური სახელიდანაც მარტივად მისახვედრია, რომ ერთი ბრენდის - On.ge-ს ქვეშ არის გაერთიანებული რამდენიმე ვებსაიტი, მათ შორის ახალი ამბების სააგენტო on.ge, on.ge ჟურნალი, აგრეთვე მართვის მოწმობის ტესტების ვებსაიტი teoria.on.ge, ვაკანსიების საძიებო რესურსი jobs.on.ge და spell.on.ge, სადაც მართლწერის საკითხების შემოწმებაა შესაძლებელი. ყველა მათგანს ფლობს შპს ონ.ჯი, რომლის მფლობელები არიან შპს ფორმულა პროესკო ფროდაქშენი -50% და შპს ომედია - 50%. “ფორმულა პროესკო ფროდაქშენი” იგივე “ფორმულა კრეატივია”, რომელიც რამდენიმე სატელევიზიო პროდუქტსაც ქმნის, მაგალითად სერიალს “ჩემი ცოლის დაქალები” და მართავს ტვ “მესამეს”. “ომედია” კი ვებსაიტების დეველოპერული კომპანიაა.

სხვადასხვა პლატფორმას იყენებს ბიზნესსიახლეების გასავრცელებლად bm.ge - Business Media Georgia, რომელიც ეკუთვნის შპს ბი-ემ-ჯის. მისი დირექტორი და 100%-ის მფლობელი გიორგი ისაკაძეა. Business Media Georgia-ს სატელევიზიო პროდუქტებია: "საქმის კურსი", "ანალიტიკა“, "საქმიანი დილა“, "ქალების ნარატივი“. მის მიერ წარმოებული გადაცემები გადის ტვ პირველისა და რუსთავი 2-ის ეთერში. BM.ge ორიენტირებულია ბიზნესისა და ეკონომიკის შესახებ ახალ ამბებზე.

რამდენიმე ვებსაიტს აერთიანებს ასევე შპს თავისუფალი გაზეთი +. მათ შორისაა Ipress.ge, ibusiness.ge, imtavroba.ge, iregions.ge. კომპანიის 100%-იანი წილის მფლობელია თამარ ლეფსვერიძე.

არც ისე ხშირია, როდესაც ონლაინ გამოცემების უკან მედიისგან სრულიად განსხვავებული ბიზნესის წარმომადგენლები დგანან. თუმცა, რამდენიმე მათგანი შეიძლება გამოიყოს. ერთ-ერთია მაგალითად ,metronome.ge - გამოცემას ჰყავს ორი მფლობელი - მარიამ კუკუნაშვილი და დავით ბეჟუაშვილი. ორივე მათგანი ასევე თანამფლობელია სუროგაციის ცენტრის “ახალი სიცოცხლე”.

დონორების მხარდაჭერილი მედიასაშუალებები

ონლაინ მედიასაშუალებების ნაწილის ძირითადი ფინანსური მხარდამჭერი საერთაშორისო ფონდები და დონორი ორგანიზაციებია, მათ შორისაა netgazeti.ge; liberali.ge; skews.ge; kutaisipost.ge, reginfo.ge.

ორ საზოგადოებრივ - პოლიტიკურ გამოცემას, "ნეტგაზეთსა" და "ბათუმელებს" აერთიანებს შპს ბათუმელები. რეესტრის მიხედვით, მისი მფლობელები არიან: 25% - დავით გურგენიძე, 25% - მზია ამაღლობელი, 25% - მურად ამაღლობელი, 25% - ლეილა თურაძე. კომპანიის დირექტორია მზია ამაღლობელი. ვებგვერდის ბოლოს ნეტგაზეთი აღნიშნავს, რომ გამოქვეყნებული მასალის შინაარსი შესაძლოა არ გამოხატავდეს ფონდი “ღია საზოგადოება საქართველოს” მოსაზრებებს, რის მიხედვითაც მკითხველისთვის შესაძლებელია ვარაუდი, რომ გამოცემის დონორი სწორედ აღნიშნული ფონდია.

ფონდი ღია საზოგადოება საქართველოს დახმარებით დაფუძნდა liberali.ge, ამჟამად ვებსაიტზე მითითებული არ აქვთ კვლავ თანამშრომლობენ თუ არა ამ ფონდთან. თავდაპირველად გამოიცემოდა ჟურნალი “ლიბერალი”, შემდეგ კი შეწყვიტა ბეჭდური ვერსიის გამოცემა. “ლიბერალის” 100-% ის მფლობელი შორენა შავერდაშვილია.

“ლიბერალის” მსგავსად ფონდი ღია საზოგადოება საქართველოს ფინანსური მხარდაჭერით შეიქმნა კიდევ ერთი ვებსაიტი - sknews.ge, რომელიც გაზეთ “სამხრეთის კარიბჭის“ ბაზაზე ჩამოყალიბებული საინფორმაციო პორტალია. დირექტორი ლელა ინასარიძეა, ის ასევე არის გამგეობის წევრი ვარდან აკოფიანთან ერთად. გამგეობის თავმჯდომარე კი მარგარიტა ახვლედიანია.

ფონდი ღია საზოგადოება საქართველო ეხმარება საინფორმაციო ცენტრების ქსელსაც, რომელიც აერთიანებს ვებსაიტებს reginfo.ge, mtisambebi.ge და radioway.ge (პანკისის სათემო რადიო). ქსელის მფლობელი და დირექტორი გელა მთივლიშვილია.

ფონდი ღია საზოგადოება საქართველოს გარდა, გამოცემების ვებსაიტებზე განთავსებულია იმ სხვა დონორი ორგანიზაციების ლოგოები, რომლებიც მათ ეხმარებიან სხვადასხვა პროექტის ფარგლებში. მათ შორისაა National Endowment for Democracy, აშშ-ს საელჩო, დოიჩე ველე, IREX და სხვ.

სიძულვილის ენის გამავრცელებელი და რუსეთთან დაკავშირებული ვებსაიტები

სხვადასხვა კვლევები ადასტურებს, რომ ბოლო ათწლეულში საქართველოში რუსეთთან დაკავშირებული არაერთი მედიაგამოცემა შეიქმნა. ასეთი მედიასაშუალებების ნაწილი ანტიდასავლური გზავნილების გარდა, ხშირ შემთხვევაში სიძულვილის ენითაც გამოირჩევა.

ასეთია მაგალითად geworld.ge - გაზეთის “საქართველო და მსოფლიოს”ონლაინ გამოცემა  და saqinform.ge. ეს პორტალები აქვეყნებს პრორუსულ და სიძულვილის ენის შემცველ სტატიებსა და პრორუსი აქტივისტების აზრებს. მათი დამფუძნებელია ააიპ ისტორიული მემკვიდრეობა, რომელიც 2009 წელს დარეგისტრირდა. “ისტორიული მემკვიდრეობის” ხელმძღვანელი დაფუძნების დღიდან ტარას გაგნიძეა, საზოგადოებრივი საბჭოს წევრი კი ალექსანდრე ჭაჭიაა, რომელიც 2008 წელს რუსეთის პრეზიდენტმა ალექსანდრე მედვედევმა “რუსეთის ფედერაციასთან მეგობრობისა და თანამშრომლობის სფეროში შეტანილი დიდი წვლილისათვის” ორდენით დააჯილდოვა."საქინფორმის" ხელმძღვანელი არნო ხიდირბეგიშვილია. მასთან დაკავშირებულია ასევე დომენები - ru.saqinform.ge, gruzinform.ge, ru.gruzinform.ge.

ასევე ანტილიბერალური, მანიპულაციური, ყალბი მასალებით გამორჩეულია alt-info.com, რომლის მესაკუთრეა შოთა მარტინენკო, ამ ვებსაიტის მიერ შექმნილი მასალები ხშირად ვრცელდება ნეონაცისტური ფეისბუქ გვერდებით.

2015 წელს დაფუძნდა საქართველოში რუსული მედიაპროექტი sputnik-georgia.com, რომელიც ქართულ ენაზე ავრცელებს ინფორმაციას. დირექტორი და 100%-იანი წილის მფლობელია ანტონ ლასხიშვილი, რომელიც ასევე 1997 წელს რეგისტრირებული შპს სვაბოდნაია გრუზიას დირექტორიცაა. გამოცემა საქართველოს შესახებ ინფორმაციას რუსულ ენაზეც ავრცელებს ამ ვებსაიტის - sputnik-georgia.ru მეშვეობით. სპუტნიკი რუსეთის პრეზიდენტის ბრძანების საფუძველზე შექმნილი მედიაპროექტია, რომელიც 34 ქვეყანაშია წარმოდგენილი.

სპუტნიკის დაფუძნებამდე რამდენიმე წლით ადრე, 2013 წელს შეიქმნა newsgeorgia.ge - რუსულენოვანი საინფორმაციო სააგენტო. პორტალი შპს “საერთაშორისო საინფორმაციო სააგენტო NEWSGEORGIA-ს” ეკუთვნის მისი დირექტორი და 100%-იანი წილის მფლობელი ელენე იმედაშვილი იყო. თუმცა 2013 წლის ივლისში შპს-ს 100%იანი მფლობელი გახდა ნიდერლანდების ოფშორში დაფუძნებული კომპანია Media Capital Holding. დირექტორად დღემდე რჩება იმედაშვილი. ნიუსჯორჯია თავიდან რადიო კონტენტს ქმნიდა სპუტნიკისთვის, რომელიც რადიო “მონტეკარლოს” (რ-რადიო) სიხშირით გადაიცემოდა.

ინფორმაციის გამჭვირვალობის სტანდარტი

მედია დამფუძნებლებისა და დამფინანსებლების შესახებ ინფორმაციის გამჭვირვალება ერთ-ერთი მნიშვნელოვანია მედია გარემოს გაჯანსაღებისთვის. ღია მონაცემები შესაძლებლობას იძლევა დავინახოთ, ხომ არ ახდენს სარედაქციო პოლიტიკაზე გავლენას ამა თუ იმ ჯგუფის პოლიტიკური თუ ეკონომიკური ინტერესები.

გამოიკვეთა რომ ძირითადი ონლაინ მედიების ძალიან მცირე ნაწილი ღიად აქვეყნებს ინფორმაციას მფლობელების, მენეჯმენტისა და დაფინანსების წყაროების შესახებ. ნაწილი კი ვებსაიტზე განყოფილებაში “ჩვენ შესახებ” არაფერს უთითებს და მკითხველს გამოცემის მმართველი რგოლის თუ მესაკუთრეთა შესახებ არანაირ ინფორმაციას არ აწვდის. ზოგ შემთხვევებში კი ასეთი გამოცემები საკონტაქტო ნომერსაც არ უთითებენ. შესაბამისად მათთან კომუნიკაცია არათუ მკითხველისთვის, არამედ სარეკლამო დამკვეთისთვისაც შეუძლებელია. შესაბამისად ბუნდოვანია თუ საიდან ფინანსდება ასეთი ვებსაიტები.

თუ ვინ დგას კონკრეტული ონლაინ გამოცემის უკან შესაძლებელია დადგინდეს ვებსაიტზე nic.ge, სადაც განთავსებულია ინფორმაცია დომენის მფლობელის შესახებ. თუმცა გამჭვირვალობის ვალდებულება არც ამ შემთხვევაში არსებობს და არაერთი ვებსაიტის შემთხვევაში სრულიად გაუგებარი რჩება თუ ვინ დგას მის უკან.

ევროპული ქვეყნების ნაწილში გამჭვირვალობის სტანდარტი ონლაინ მედია საშუალებებისათვის კანონით რეგულირდება, რიგ ქვეყნებში კი ინფორმაციის ღიაობა საზოგადოების მიმართ ანგარიშვალდებულების გამოხატვაა. ბრიტანული მედია კორპორაციები (Guardian Media Group, Independent News) მფლობელებისა და დაფინანსების წყაროს გარდა, ყოველწლიურ ფინანსურს ანგარიშებსაც აქვეყნებენ.

ონლაინმედიების გამჭვირვალობის შესახებ სპეციალური რეკომენდაცია აქვს შემუშავებული ევროპის მინისტრთა საბჭოს. იგი წევრ სახელმწიფოებს მოუწოდებს მიიღონ ისეთი კანონი, რომელიც ონლაინ გამოცემებს შემოსავლების, მათ შორის სახელმწიფოსგან დაფინანსებისა თუ რეკლამის სახით მიღებული თანხის გამჟღავნების ვალდებულებას გაუჩენს. საქართველოში ღია მხოლოდ სახელმწიფოს მიერ მედიასაშუალებებში გადახდილი თანხაა.

იხილეთ  ონლაინ გამოცემების მფლობელთა სია, სადაც შესულია top.ge-ს რეიტინგის მიხედვით ყველაზე კითხვადი საზოგადოებრივ-პოლიტიკური შინაარსის ვებსაიტები, აგრეთვე ის გამოცემები, რომლებიც იგებენ სახელმწიფო ტენდერებს და მათთან დაკავშირებული სხვა ვებსაიტები, რომელთა იდენტიფიცირებაც შევძელით.



ავტორი: ნინო რამიშვილი

საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიისა და რადიოს სამეურვეო საბჭომ მაუწყებლის დირექტორი ვერ აირჩია.  კენჭისყრა დღეს 31 მაისს, ორ ტურად შედგა, თუმცა, დირექტორის შესარჩევ კონკურსში მონაწილე რვა კანდიდატიდან  დირექტორობისთვის საკმარისი 3 ხმა ვერცერთმა კანდიდატმა ვერ დააგროვა. 

კონკურსში მონაწილე რვა კანდიდატიდან დღეს, 31 მაისს, პირველ ტურში ოთხი კანდიდატი გადავიდა:

• მერაბ წულუკიძე - 2 ხმა;
• ბაჩო გურაბანიძე - 1 ხმა;
• ირმა ზოიძე - 1 ხმა;
• ნათია ზოიძე - 1 ხმა;

იგივენაირად გადანაწილდა ხმები მეორე ტურშიც.

დებულების თანახმად, კონკურსი ჩაშლილად გამოცხადდა.  განმეორებითი კონკურსის გამოცხადების მიზნით სამეურვეო საბჭომ რიგგარეშე სხდომა 3 ივნისს ჩანიშნა. 

როგორც სამეურვეო საბჭოს თავმჯდომარემ, ნატა იმედაიშვილმა აჭარის ტელევიზიის გადაცემა "ჰეშთეგში"  განაცხადა, კონკურსში მონაწილეობა იგივე კანდიდატებსაც შეუძლიათ. 

საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიისა და რადიოს დირექტორის თანამდებობაზე კონკურსი მას შემდეგ გამოცხადდა, რაც მრჩეველთა საბჭომ, უფლებამოსილების ვადის ამოწურვამდე 6 თვით ადრე, მოქმედ დირექტორს ნათია კაპანაძეს იმპიჩმენტი მოუწყო.

სამოქალაქო საზოგადოების ნაწილი მიიჩნევდა, რომ საბჭოს გადაწყვეტილება იყო დაუსაბუთებელი და შეფასდა როგორც ამ მაუწყებლის დამოუკიდებელი სარედაქციო პოლიტიკის წინააღმდეგ გადადგმული ნაბიჯი, ვინაიდან ნათია კაპანაძის დირექტორობის პერიოდში აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებელი არაერთ ადგილობრივ და საერთაშორისო ორგანიზაციების მიერ მომზადებულ ანგარიშში დადებით კონტექსტში მოხვდა.

ტელევიზიისა და რადიოს დირექტორის ვაკანტური ადგილის დაკავება ცხრა კანდიდატს სურდა. მათგან ერთი დოკუმენტებში არსებული ხარვეზების გამო, კონკურსს გამოეთიშა. სამეურვეო საბჭოსთან გასაუბრება რვა კანდიდატმა გაიარა. 

აჭარის ტელევიზიის დირექტორობის კანდიდატები იყვნენ:

• მერაბ წულუკიძე, საზოგადოებრივი მაუწყებლის პირველი არხის ჟურნალისტი;
• დავით ჩხარტიშვილი, ბათუმის მუნიციპალური სერვისების სააგენტოს მთავარი სპეციალისტი;
• გიორგი კოხრეიძე, საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს ყოფილი წევრი;
• ბაჩო გურაბანიძე, აჭარის ტელევიზიის გადაცემა „დილის ტალღის“ ხელმძღვანელი;
• ნათია ზოიძე, აჭარის ტელევიზიისა და რადიოს დირექტორის მოვალეობის შემსრულებელი;
• ირმა ზოიძე, საგამოძიებო სტუდია REC -ის დამფუძნებელი;
• ნუგზარ ბაჩუკი ჩხეიძე, საზოგადოება „ბათუმელის“ დამფუძნებელი;
• თორნიკე მჟავანაძე, უსკოს წევრი.

აჭარის ტელევიზიისა და რადიოს მრჩეველთა საბჭომ, რომლის წევრები არიან:  ნატა იმედაიშვილი, გიორგი ირემაძე, ბეჟან გობაძე, გიგა ჩხარტიშვილი და ირაკლი დარცმელიძე, ახალი დირექტორი სამი წლის ვადით უნდა აირჩიოს.

საფრთხეში მყოფი ჟურნალისტების დასაცავად One Free Press Coalition-ი ყოველთვიურად 10 ყველაზე გადაუდებელი საქმის სიას აქვეყნებს, რომლის მიზანს ჟურნალისტების დაცვა წარმოადგენს.

პროექტში 30 მედიასაშუალებაა ჩართული, მათ შორის TIME-ი,The Associated Press-ი, Reuters-ი, Süddeutsche Zeitung-ი, Forbes-ი, The Washington Post-ი და სხვ. "10 გადაუდებელი საქმის" სიის შექმნა მსოფლიოში პრესის თავისუფლების უზრუნველყოფასა და ჟურნალისტების პროფესიული საქმიანობის შესრულების გამო მათი დასჯის ან თავდასხმისგან დაცვას ემსახურება.

2019 წლის ივნისის სია:

1. ეზორი გვანდა (ტანზანია): დამოუკიდებელი ჟურნალისტი, რომელიც დაკარგულია

ეზორი გვანდა ფრილანსერი ჟურნალისტია, რომელიც ტანზანიაში მუშაობდა. ის 2017 წლის 21 ნოემბრიდან გაუჩინარდა. მანამდე კი ჟურნალისტი ტანზანიაში მომხდარ მკვლელობებს იძიებდა. ქვეყნის მთავრობას გვანდას საქმეზე ჯერ კიდევ არ დაუწყია სანდო გამოძიება.

2. ჯამალ ხაშოგი (საუდის არაბეთი): მართლმსაჯულების უარი მოკლულ ჟურნალისტზე

სტამბულში 2018 წელს საუდის არაბეთის საკონსულოში ჯამალ ხაშოგის მკვლელობიდან რამდენიმე თვის შემდეგ Washington Post-ის ჟურნალისტის საქმეზე გაეროს დამოუკიდებელი გამოძიება არ ჩატარებულა მიუხედავად იმისა, რომ CIA-მ ხაშოგის მკვლელობის საქმეში საუდის არაბეთის პრინცის მონაწილეობა დაადგინა. უყურადღებოდ დარჩა თეთრი სახლის მიმართ მოთხოვნაც, გამოექვეყნებინათ სადაზვერვო ანგარიშები.



3. ასიფ სულთანი ( ინდოეთი): კონფლიქტის გაშუქების გამო დაკავებული

Kashmir Narrator-ის რეპორტიორი ასიფ სულთანი 2018 წლის აგვისტოში "ანტისახელმწიფოებრივი" ბრალდებებით დააკავეს. ჟურნალისტს ჯანმრთელობის პრობლემები აქვს. გარდა ამისა, პოლიციამ მას არაერთხელ მოსთხოვა თავისი წყაროების დასახელება.



4. კლაუდია დუქი (კოლუმბია): პირები, რომლებმაც გამომძიებელი ჟურნალისტი აწამეს, თავისუფლები არიან; შევიწროება გრძელდება

კოლუმბიაში ჟურნალისტებისთვის უსაფრთხო გარემოს არარსებობამ ზოგიერთი რეპორტიორი იძულებული გახადა ქვეყანა დაეტოვებინა. კლაუდია დუქიმ წლების განმავლობაში გატაცებას, უკანონო მიყურადებასა და ფსიქოლოგიურ წამებას გაუძლო. სასამართლომ სამი მაღალი თანამდებობის პირი დამნაშავედ სცნო, თუმცა არცერთ მათგანს ციხეში ერთი დღეც კი არ გაუტარებია.



5. მიგელ მორა და ლუსია პინედა (ნიკარაგუა): მედიაკომპანიაში რეიდის დროს დაკავებული ჟურნალისტები

2018 წლის დეკემბერში ნიკარაგუის პოლიციამ ტელევიზია 100% Noticias-ში რეიდი მოაწყო და კომპანიის დირექტორი მიგელ მორა, ახალი ამბების დირექტორთან ლუსია პინედასთან ერთად დააკავა. ორივე ჟურნალისტი "სიძულვილისა და ძალადობის წაქეზებისთვის" 5 თვეზე მეტ ხანს იყო დაკავებული. გისოსებს მიღმა მათ ჯანმრთელობის პრობლემები შეექმნათ, ასევე უარი ეთქვათ თავიანთ ადვოკატებთან წვდომაზე.



6. ტრონგ დუი ნატი (ვიეტნამი): ბლოგერს უარი უთხრეს თავშესაფარზე, ახლა დაკავებულია

"რადიო თავისუფლება აზიის" (RFA) ბლოგერი ტრონგ დუი ნატი იანვარში ბანგკოკში, სადაც ლტოლვილის სტატუსის მიღება მოითხოვა, გაუჩინარდა. ვიეტნამელი ბლოგერი ამჟამად ბრალდების გარეშე ჰანოის საპატიმროშია მოთავსებული. თავდაპირველად ნატს მთავრობის კრიტიკული გაშუქების გამო 2013 წელს 2 წლით თავისუფლების აღკვეთა მიუსაჯეს.

7. სევინქ ოსმანქიზი (აზერბაიჯანი): გამოძალვის მუქარა პოლიტიკის გაშუქების გამო

აზერბაიჯანულმა სამთავრობო არხმა Real TV-მ სევინქ ოსმანქიზის შევიწროება და მისგან თანხის გამოძალვა სცადა. აზერბაიჯანიდან გაძევებული ოსმანქიზი აშშ-ში ცხოვრობს და YouTube-ზე აზერბაიჯანის პოლიტიკის შესახებ გადაცემა მიჰყავს. Real TV-მ ერთ-ერთი ჟურნალისტისა და ოსმანქიზის პირადი აუდიო ჩანაწერი გაასაჯაროვა. გარდა ამისა, ჟურნალისტს ინტიმური ფოტოების გამოქვეყნებით დაემუქრნენ, თუ გადაცემას არ შეწყვეტდა.




8. აბდერამეინ ვედედი და შეიხ ოლ ჯიდოუ (მავრიტანია): დააკავეს კორუფციის გაშუქების შემდეგ

ბლოგერები აბდერამეინ ვედედი და შეიხ ოლ ჯიდოუ მარტში ყალბი ახალი ამბების გავრცელების ბრალდებით დააკავეს. ორივე მათგანმა მავრიტანიაში კორუფციის შესახებ გააშუქა. ბლოგერები ხელისუფლების წარმომადგენლებმა გამოკითხეს, პასპორტები და ID ბარათები ჩამოართვეს. ამჟამად ორივე მათგანი მავრიტანიაში, დარ ნაიმის ციხეშია დაპატიმრებული.




9. სეიუმ ტსაჰეიე (ერიტრეა): 20 წელი გისოსებს მიღმა ჟურნალისტური საქმიანობის გამო

სეიუმ ტსაჰეიე იმ რამდენიმე ჟურნალისტს შორისაა, რომლებიც მას შემდეგ დააკავეს, რაც ერიტრეის მთავრობამ 2001 წელს პრეზიდენტ ისაიას აფვერკის მიმართ კრიტიკის საპასუხოდ კერძო მედიის ფლობა აკრძალა. ხელისუფლებას არასდროს დაუზუსტებია ჟურნალისტის ადგილსამყოფელი, ჯანმრთელობის მდგომარეობა და სამართლებრივი სტატუსი.






10.  მინა კარამიტრუ (საბერძნეთი): ჟურნალისტის მანქანის აფეთქების გამო არავინ დაუკავებიათ

2019 წლის მაისში CNN-ის ბერძნული რედაქციის რეპორტიორის მინა კარამიტრუს მანქანაში კუსტარულად დამზადებული მოწყობილობა აფეთქდა. შემთხვევის შედეგად არავინ დაშავებულა. კარამიტრუს სჯერა, რომ მანქანის აფეთქება მის მიერ გაშუქებულ ამბავს უკავშირდებოდა. მან იმ კაცის შესახებ გააშუქა, რომელსაც მკვლელობებისთვის სამუდამო პატიმრობა რამდენჯერმე აქვს მისჯილი. მომხდართან დაკავშირებით ამ დრომდე არავინ დაკავებულა.

ტიანანმენის მოვლენების 30 წლისთავთან დაკავშირებით ჩინეთის მთავრობამ საერთაშორისო საინფორმაციო ვებგვერდები დაბლოკა.

The Guardian-ის ინფორმაციით, ჩინეთის ხელისუფლებამ ბეიჯინგში 1989 წელს ტიანანმენის მოედანზე ჩინეთის არმიის მიერ დემონსტრანტების დარბევის ფაქტის გაშუქება შეზღუდა. ცენზურის ფარგლებში რამდენიმე დღეა დაბლოკილია Washington Post-ი, NBC-ი, HuffPost-ი და The Guardian-ი. ჩინეთის მასშტაბით რამდენიმე კვირის განმავლობაში შეუძლებელი იქნება Wikipedia-ზე შესვლაც.

ჩინეთში ინტერნეტი სახელმწიფოს მიერ რეგულირდება, რის გამოც ხშირად დასავლურ მედიას ორ ვარიანტს შორის უწევს არჩევანის გაკეთება: მსოფლიოში ყველაზე დიდი ეკონომიკის მქონე ქვეყანაში ბიზნესის შენარჩუნების სანაცვლოდ ცენზურაზე დამორჩილება ან ჩინეთში საქმიანობის შეწყვეტა.

შედეგად კი მსოფლიოს მასშტაბით ონლაინ სივრცეში ისეთი დომინანტი კომპანიები, როგორებიც Facebook-ი და Google-ია, ჩინეთში დაბლოკილია და მათ ნაცვლად ჩინეთის მოსახლეობა Weibo-სა and WeChat-ს იყენებს, რომლებზეც სახელმწიფოს ცენზურა ვრცელდება.

გასულა კვირას ბრიტანეთის საელჩომ ბეიჯინგში ბრიტანეთის საგარეო საქმეთა მინისტრის, ჯერემი ჰანტის, სახელით ტიანანმენის მოედნაზე მომხდარი ტრაგედიისადმი პატივის მიგების განცხადება გამოაქვეყნა, თუმცა პოსტი ჩინეთის შიდა სოციალურ ქსელებში წაიშალა.

“ვეცადეთ განცხადება Weibo-ზე გამოგვექვეყნებინა, თუმცა ყოველ ჯერზე მაშინვე იშლებოდა და ახლა ჩვენს გვერდზე გამოქვეყნების ფუნქცია დროებით შეჩერებულია. მიუხედავად გამოწვევებისა, ყოველთვის დავიცავთ ჩვენს ღირებულებებს და მშვიდობიანი პროტესტის უფლებას ”, - განაცხადა საელჩოს პრესმდივანმა ეშლი როჯერსმა.

ჩინეთის ხელისუფლების ცენზურის ფარგლებში Eikon-ის პროგრამულ სისტემაში Reuters-ზე ტიანანმენის მოვლენების შესახებ გამოქვეყნებული მასალებიც წაშალეს.

უკვე წლებია ჩინეთის ხელისუფლება საკუთარი ისტორიიდან ტიანანმენის ტრაგედიის გაქრობას ცდილობს. 30 წლის წინ დემოკრატიის მოთხოვნით გამოსული დემონსტრანტების დარბევა, რომელსაც, სავარაუდოდ, ათასობით ადამიანი ემსხვერპლა, მოსახლეობაში ტაბუდადებული თემაა. ამას მოწმობს BBC-ის რეპორტიორის მიერ ბეიჯინგის ქუჩებში ჩატარებული გამოკითხვაც, რომლის მიზანი იმის გარკვევა იყო, თუ რამდენად ნაცნობი იყო ადამიანებისთვის "ტანკის კაცის" (Tank Man) ფოტო.
 

რუსეთის შინაგან საქმეთა სამინისტრომ "მედუზას" ჟურნალისტის ივან გოლუნოვის წინააღმდეგ სამართლებრივი დევნა შეწყვიტა. "მედუზას" ცნობით, საქმე საკმარისი მტკიცებულებების არქონის გამო შეწყდა. გოლუნოვს შინაპატიმრობიდან 11 ივნისს გაათავისუფლებენ.

"მედუზას" გამომძიებელი ჟურნალისტი ივან გოლუნოვი რუსმა სამართალდამცველებმა 6 ივნისს დააკავეს. გამოძიება მას ნარკოტიკული საშუალების ფლობას ედავება. თავად გოლუნოვი წარდგენილ ბრალდებას კატეგორიულად უარყოფს და ამბობს, რომ სამართალდამცველების მიერ მისთვის აღმოჩენილი შეკვრა არასდროს უნახავს.

ჟურნალისტის დაკავებას ფართომასშტაბიანი პროტესტი მოჰყვა. დაკავებული ჟურნალისტის მიმართ სოლიდარობა რუსეთში არაერთმა ადამიანმა გამოხატა, მათ შორის იმ მედიასაშუალებების ჟურნალისტებმაც, რომლებიც კრემლთან ასოცირდებიან და მათი პოლიტიკის გამტარებლებად მოიაზრებიან. მათ გოლუნოვის მიმართ მხარდაჭერა საერთო ღია წერილით გამოხატეს, სადაც მის წინააღმდეგ დაწყებული გამოძიების შეწყვეტა მოითხოვეს.

ჟურნალისტის დაკავების გამო, შეშფოთება კრემილსადმი ლოიალურმა ტელევიზიამ NTV-მაც გამოხატა. „ეს ერთგვარი ტესტია ჩვენთვის“, - განაცხადა არხის წამყვანმა ირადა ზეინალოვამ და იქვე დასძინა - „ეს ჩვენზეა დამოკიდებული, თუ როგორი ქვეყანა იქნება რუსეთი“.

მედიას შეუძლია ტკივილი აჩვენოს.
მედიას შეუძლია ტკივილი შეამსუბუქოს.
მედიას შეუძლია გადაარჩინოს.
მედიას შეუძლია მოკლას.
მედიას შეუძლია დაიცვას.
მედიას შეუძლია ზურგი აქციოს.

არჩევანი - ჟურნალისტზეა და არა კონკრეტული ტელევიზიის მიკროფონზე და ლოგოზე.

და არჩევანი ყოველთვის არსებობს.

„solution journalism” - ასე დაარქვეს ევროპელმა და ამერიკელმა ჟურნალისტებმა ამ საუკუნის „მომავლის ჟურნალსიტიკას“. ჟურნალისტის ერთ-ერთი პროფესიული მოვალეობაა, აჩვენოს პრობლემა, რომელიც ეხება სხვას და/ან შესაძლოა შეგვეხოს ჩვენ. ახალი ამბების ყურებისას მაყურებელმა პრობლემასთან ერთად, ჟურნალისტის დახმარებით, უნდა დაინახოს გამოსავალი და შესაბამისი ქცევის მოდელი.

რა შეუძლია პროსოციალურ მედიას?

მედიას შეუძლია აირჩიოს გამოსავალი და აჩვენოს: ანტისოციალური ქცევები (აგრესია, ძალადობა, სტიგმატიზირება და სხვ.) ან პროსოციალური ქცევები (თანადგომა, ემპათია და გაზიარება, სოლიდარობა, ქველმოქმედება, მხარდაჭერა).

მაგალითად, ტრაგიკული მოვლენის, მკვლელობის, ძალადობის, სტიქიური უბედურების გაშუქების დროს მედიას შეუძლია აჩვენოს მოქალაქეების/მაყურებლის მხრიდან მსხვერპლის მიმართ გამოხატული თანაგრძნობა, ქველმოქმედება, ემპათია და ტკივილის გაზიარება, სოლიდარობის აქცია...

როცა მაყურებელი ტრავმირებულია

2001 წლის 9/11-ის ტერორისტული აქტი ამერიკის ისტორიაში ერთ-ერთი ყველაზე ტრაგიკული დღეა, რომელსაც ამერიკელები მუდმივად იხსენებენ. ამერიკული მედია, ნაცვლად იმისა, რომ ყოველ წელს აჩვენოს შემზარავი და შოკისმომგვრელი კადრები - აჩვენებს მსხვერპლთა ხსოვნისადმი მიძღვნილ ღონისძიებებს, გამოხატავს თანადგომას მათი ოჯახებისადმი, იხსენებს მათ ადამიანურ ისტორიებს, აჩვენებს უსაზღვრო ემპათიას და ტერაქტის რეკონსტრუირებულ ადგილს ისეთს, როგორიც ის არის ახლა. კარგია, რომ იქ მედიას თავში არ მოუვიდა 9/11-ის საარქივო მასალის გამოყენებით რეალობის მოდელირება და მოსახლეობის რეტრავმატიზაცია, რომელსაც, შესაძლოა, პანიკური შიშიც გამოეწვია და რეალობასა და მოდელირებას შორის საზღვარიც წაეშალა.

როცა მსხვერპლი რესპონდენტია

საინფორმაციო გამოშვებებსა თუ ტოქ-შოუებში, მედია ცალსახად უნდა მოერიდოს მსხვერპლის რეტრავმატიზაციას. ფსიქოთერაპევტებიც კი ბეწვის ხიდზე გადიან, როცა ადამიანი ტრავმაზე საუბარს იწყებს და მოვლენებს იხსენებს... ასეთ დროს, პროცესის „ეკოლოგიურად“ (ფსიქოლოგიურად დაცული გარემოს შექმნით და უსაფრთხო მიდგომით) წარმართვისთვის ხშირად წლების მანძილზე მიღებული გამოცდილებაც არ კმარა, ფსიქოთერაპევტებისთვისაც კი, რადგან იმპროვიზაციები შეიძლება იყოს ძალიან სახიფათო და/ან ახალი ტკივილის მომტანი.

ტრაგიკული მოვლენების რეკონსტრუირებისას, არის დიდი ალბათობა, რომ მსხვერპლის გონებაში თანმიმდევრულად გაცოცხლდება ტრავმული ეპიზოდები და პირველადი შეგრძნებები. ასეთი სახის ჩარევა შესაძლოა განხორციელდეს (დიდი სიფრთხილით) ფსიქოთერაპიული სეანსის ან ჰიპნოზის დროს. თითოეული სიტყვა შეიძლება იყოს აგრესიის ან სიმშვიდის გამოწვევის ტრიგერი.

თუ ტრავმული ეპიზოდის გახსენება მედიით ხდება, სჯობს ინტერვიუ რესპონდენტისთვის იყოს იმ რეალურ სამყაროსთან შემაკავშირებელი ხიდი, საიდანაც მისთვის მოდის თანადგომა და უსაფრთხოება. სჯობს ჟურნალისტების კითხვები (პერიოდულად მაინც) მისთვის ასოცირდებოდნენ არა მხოლოდ წარსულთან, არამედ აწმყოსთან და მუდმივად ახსენებენ მას, სად იმყოფება, რას გრძნობს, რას ფიქრობს და რა გეგმები აქვს.

 

» ამავე თემაზე: კვირის ტრავმული აქცენტები

 

მაგალითად, ინტერვიუს დროს, ჟურნალისტის დახმარებით უმჯობესია რესპონდენტმა გაიხსენოს ის პერიოდი, როცა ჯერ კიდევ არ იყო ტრავმა, ხოლო ინტერვიუს ადგილად აირჩეს ის ადგილი, რომელიც ნაკლებად ტრავმულია მისთვის. თუ ეს ადგილი სატელევიზიო სტუდიაა, რესპონდენტმა სტუდიაში ან ჩაწერაზე, პირველ რიგში, თავი უნდა იგრძნოს დაცულად და უსაფრთხოდ.

დაუშვებელია შოკური ტრავმის მსხვერპლის ბულინგი და/ან კუთხეში მიმწყვდევა. ამ დროს შესაძლოა, ტრავმის გამოღვიძებით და ფსიქოლოგიური საშიშროების დანახვით რესპონდენტი: ან გაიქცეს, ან აგრესია აჩვენოს, ან გაშეშდეს/გაიყინოს. და თუ სტრესული სიტუაცია არ დასრულდა ბრძოლით ან გაქცევით, ამან შესაძლოა ზეგავლენა მოახდინოს ფიზიკურ მდგომარეობაზე (ფსიქოთერაპევტებმა იციან, რომ ეს მდგომარეობა განსაკუთრებით საშიშია ჰიპერტონიით ან დიაბეტით დაავადებულთათვის).

საბოლოოდ, ფსიქოთერაპევტსაც და მედიასაც უნდა სურდეს და რაც მთავარია, უნდა იცოდეს და შეეძლოს, მსხვერპლისთვის ტკივილის შემსუბუქება და არა მხოლოდ მისი ტკივილის ჩვენება, ზედაპირზე ამოტანა. ამისთვის კი მნიშვნელოვანია მისი მუდმივად რეალობაში დაბრუნება, რეალობის შეხსენება და არა წარსულით რეტრავმატიზაცია. ასეთ დროს, მთავარი ადამიანის, მსხვერპლის ემოციური თანადგომაა და არა მისი კათარზისის მცდელობა.

რა შეუძლია მაყურებელს?

თურმე, მაყურებელს შეუძლია მსხვერპლს ტკივილი შეუმსუბუქოს.

ამის ერთ-ერთი საუკეთესო მაგალითი იყო 2015 წლის 13 ივნისი, როცა სტიქიამ 19 უდანაშაულო ადამიანი მოკლა, 6 კი უგზო-უკვლოდ დაკარგულად ითვლება. მედიაში მხოლოდ პრობლემის და ტრაგედიის ჩვენება როდი მოხდა. მაყურებლის, მოხალისეების ჩართულობა და აქტიურობა გასცდა ე.წ. clicktivism-ს .

მოქალაქეები სოციალური ქსელებით (გამოცდილების და ინფორმაციის გაზიარებით, მობილიზებით, ქველმოქმედებით) და მის მიღმა, რეალურად ჩაერთნენ პრობლემის მოგვარების პროცესში, დაინახეს მისაბაძი ადამიანები (ძირითადად ახალგაზრდები) და მათი საქციელის მედიაში დემონსტრირებით გამოიკვეთა სოლიდარობის, ემპათიის და თანაგრძნობის, ქველმოქმედების, რეალური დახმარების ფრეიმები. ასეთი დიდი ტკივილის დროს მაყურებელიც ხედავს სცენარს, რომ „თურმე რაღაცის გაკეთება ასეთ საშინელ დროსაც შეუძლია“ და „თურმე შეგვიძლია შევამსუბუქოთ სხვების და ჩვენი ტკივილი“.

ნებსით თუ უნებლიეთ, მაყურებელი, რომელიც ტრავმული სცენარის ნაწილი ხდება, მსხვერპლთან ერთად პოულობს გამოსავალს, ეძებს სხვის და უკვე საკუთარ უსაფრთხოებას, პოულობს გადარჩენის სცენარებს და რაც მთავარია - მოქმედებს. და ეს კარგია.

რას ვთხოვთ ჟურნალისტს?

პროფესია მოითხოვს, რომ ჟურნალისტი მეტაპოზიციიდან დააკვირდეს მოვლენებს, რაც რთულია. იგი არ უნდა აღმოჩნდეს მხარე „კარპმანის დრამის სამკუთხედში“, სადაც „გმირი შეიძლება მსხვერპლი გახდეს, მსხვერპლი – მოძალადე, მოძალადე - გმირი“ და ასე დაუსრულებლად.

ინტერვიუს მოსაპოვებლად ზოგჯერ ჟურნალისტებიც თითქოს იძულებულები არიან იყვნენ აგრესიულები, მაგრამ არა ჭირისუფალთან, არა ტრავმირებულ მოზარდთან, არა შვილმკვდარ მშობელთან... როცა მსხვერპლის ტკივილს ვუყურებთ, ან როცა ვხედავთ, რომ მისი დასჯა და ტრავმირება ისევ გრძელდება, ან როცა მის მიმართ ბულინგი წახალისებულია, მინდა გვახსოვდეს, რომ მსხვერპლი ჩვენგან სხვა რამეს ელის. ჟურნალისტი მისთვის შესაძლოა გახდეს საყრდენი, რომელიც მაყურებელთან ერთად, თანადგომის ხიდის გავლით, დააკონტაქტებს რეალობასთან და ცოტათი მაინც შეუმსუბუქებს ჭირისუფალს გაუსაძლის ტკივილს და იქნებ დაეხმაროს კიდეც რესურსების აღდგენაში.

და მაშინ, კითხვები, პასუხები და ლოგოიანი მიკროფონიც კი შეიძლება გახდეს ემპათიური.

 

 

კვირა კრძალვის და ცახცახის დღეა.

იმიტომ, რომ "რუსთავი 2-ზე" გადაცემა „კვირის აქცენტები“ გადის. იმიტომ, რომ ორშაბათ დილას რედაქტორისთვის და მკითხველთა ნაწილისათვის გამზადებული უნდა მქონდეს არგუმენტები, თუ რატომ ვერ დავწერ ამ გადაცემის კრიტიკას (გადაცემის, სადაც ძირითადად მხოლოდ გინების კონფიგურაციები იცვლება, დანარჩენი მეორდება); თუ რატომ მგონია, რომ ამ გადაცემას არაფერი აქვს საერთო ჟურნალისტიკასთან, მედია პროდუქტთან, რომელიც შეიძლება გააკრიტიკო; თუ რატომ მგონია, რომ „კვირის აქცენტები“ საერთოდ გასულია მედია სისტემიდან, არ აქვს ჟურნალისტური მიზნები და წარმოადგენს უბრალო პლატფორმას, რომ მთავრობაზე (სავსებით სამართლიანად) გაბრაზებული ტელევიზიის დირექტორმა დრო და დრო გული მოიოხროს; თუ რატომ შეიძლება არ გინდოდეს აბსურდულ დისკუსიაში შესვლა, უნდა გააკრიტიკო თუ არა "რუსთავი 2", მაშინ როდესაც ის ოპოზიციური ტელევიზიაა, ხოლო მის საპირწონედ ტელებაზარზე ტელეკომპანია "იმედი" და საზოგადოებრივი მაუწყებელი არსებობს, მედიის პოლარიზაციაზე გაუთავებელი საუბარი კი წყლის ნაყვას ემსგავსება თანდათან.

ამ გადაცემის მაგალითი ადასტურებს, რომ ყველაფერი, რაც ტელე-ეთერში გადის, მედია პროდუქტი არ არის. რაღაც სხვაა, რომელსაც პირადად მე სახელს ვერ ვუფიქრებ და რომელსაც გადაცემის ავტორებმა ედიტორიალი დაარქვეს, რითაც თავი გაითავისუფლეს პასუხისმგებლობებისგან. იმისათვის, რომ ეს გადაცემა გააკრიტიკო, შენც უნდა გახვიდე მედია სისტემიდან და სულ სხვა გადმოსახედიდან წერო მათზე, რასაც ჩემს საქმედ არ მივიჩნევ.

ფეხბურთის და პოლიტიკის არ იყოს, ჟურნალისტიკაც ის სფეროა, რომელიც ყველას ჰგონია რომ იცის. არადა, ჟურნალისტიკა მხოლოდ მატერიალურ-ტექნიკური ბაზებსა და ელექტრონული კომუნიკაციების რესურსებზე წვდომა არ არის. ის, რაც ჟურნალისტიკას ჟურნალისტიკად აქცევს ეთიკაა. ეთიკის გარეშე მედია მხოლოდ ხმაურია. საზოგადოებრივი სიკეთისაგან დაცლილი ლაყაფია, რომლითაც ყველას შეუძლია რომ დაკავდეს, ვისაც კი ხელი მიუწვდება ზემოთ ნახსენებ ბაზებსა და რესურსებზე.

თუმცა, მეორე მხრივ, არც ეთიკაა ზუსტი მეცნიერება. მით უმეტეს მედია ეთიკა. ჟურნალისტიკის, როგორც პროფესიული სფეროს აღწერისას, სიტყვა „სტერილურობა“ ალბათ ბოლოა, რომელიც შეიძლება გამოიყენოს ადამიანმა. იმიტომ რომ ჟურნალისტიკა არ არის საკრალური სივრცე და შეცდომაც ყველას მოსდის. მით უმეტეს ქვეყანაში, სადაც მაყურებლებს, ჯერ კიდევ 30 წლის წინ, ტელეეკრანებიდან წამყვანების ნაცვლად დიქტორები ელაპარაკებოდნენ, სადაც დამოუკიდებელი მედიის ინსტიტუციური მეხსიერება, ქვეყნის დამოუკიდებლობაზე და ზოგიერთი ტელეწამყვანის ლექსიკონში ეთიკური სიტყვების მარაგზე კიდევ უფრო მოკლეა.

მაგრამ, იმისთვის რომ რომელიმე მედია პროდუქტის პროფესიულ ეთიკურობაზე ისაუბრო, აღნიშნული პროდუქტი, ალბათ, ჯერ ამ პროფესიის საზღვრებში უნდა თავსდებოდეს. „კვირის აქცენტების“ შემთხვევაში კი, ეს ასე არ არის, რაც კიდევ ერთხელ დადასტურდა 9 ივნისს გასული გადაცემით. არავითარი განსაკუთრებული პროფესიული ინტუიცია არ სჭირდება მიხვედრას, რომ ინტერვიუს შვილმოკლულ მამასთან, რომელმაც გლოვის ნაცვლად, სახელმწიფოს უსამართლობასთან ბრძოლას შეალია რამდენიმე ათეული თვე, განსაკუთრებული მზაობა სჭირდება. მით უმეტეს, თუკი ეს იმ არხზე ხდება, რომელმაც ობიექტურად ბევრი რამე გააკეთა იმისათვის, რომ ახალგაზრდის მკვლელობა, მთავრობის დაჟინებული მცდელობის მიუხედავად, საზოგადოებრივი რადარებიდან არ გამქრალიყო.

არავითარი გამართლება არ აქვს იმას, რომ უზარმაზარი ტრავმის შემდეგ, ადამიანი დასვა სტუდიაში და რაც არ უნდა კეთილი განზრახვა გქონდეს, გაუმართო პოლიტიკური პოლემიკა, ესაუბრო უკმაყოფილო ტონით იმაზე თუ რა სტრატეგიული შეცდომები დაუშვა, რატომ მისცა ინტერვიუ "იმედს" და არა "რუსთავი 2-ს", უმეორო, რომ „რაღაც აქვს სათქმელი“ ზვიად კუპრავასთან დაკავშირებით, როცა მას აშკარად არ უნდა საუბარი. ხოლო როდესაც ტრავმირებული ადამიანი ემოციურობის პიკშია და პირდაპირ ეთერში აგრესიული ხდება, შეეცადო დაამშვიდო, მაგრამ თან გაუგრძელო პოლემიკა, ნაცვლად იმისა, რომ უბრალოდ ეთერიდან სარეკლამო ჭრაზე გახვიდე (მიუხედავად იმისა, რომ გადაცემაში რეკლამაზე გასვლა დაგეგმილი არ ყოფილა) და შეეცადო, რომ ადამიანის რე-ტრავმირებას არ შეუწყო ხელი და ეს ყველაფერი ეკრანზე არ აჩვენო. სამწუხაროა, რომ პირდაპირ ეთერში იმის ხილვა გახდა საჭირო, რაც ვიხილეთ, რათა გადაცემის წამყვანები მისულიყვნენ დასკვნამდე, რომ „მგონი ყველამ თავი უნდა დავანებოთ ამ ადამიანს.“

ტრავმა არ არის მოვლენა, რომელიც ერთ დღესაც უბრალოდ მთავრდება. ტრავმული სტრესი არ ქრება სასამართლოს გამოტანილ გადაწყვეტილებასთან ან პროკურატურის მიერ საქმის მსვლელობის შეცვლასთან ერთად. თითქმის ყველა სახელმძღვანელო, რომელიც ტრავმის გაშუქებაზე დაწერილა, ცალსახად უსვამს ხაზს, რომ ადამიანები, რომლებმაც უდიდესი დანაკლისი გადაიტანეს ოჯახის წევრის დაკარგვით (რომ აღარაფერი ვთქვათ წლობით ვერ მიღწეულ სამართლიანობაზე), შესაძლოა წლების შემდეგაც კი განსაკუთრებით ემოციურად იყვნენ განწყობილები ამბების გახსენებისას. მათი რე-ტრავმირების საფრთხე იმაზე რეალურია, ვიდრე ხშირად ჟურნალისტებს წარმოუდგენიათ. ზაზა სარალიძეს მედიისაგან არ სჭირდება ენის მოჩლექით საუბარი, მას არ სჭირდება შებრალება. ერთადერთი რაც მას ჩვენგან შეიძლება სჭირდებოდეს მისი ამბის ობიექტური, სენსიტიური და ეთიკური გაშუქებაა.

თუმცა რთულია, ამ გადაცემის და ამ კონკრეტული გამოშვების მაგალითზე ჟურნალისტურ ეთიკასა და სტანდარტებზე ისაუბრო. იმიტომ, რომ ამ გადაცემას არ აქვს მედია ლოგიკა. იმიტომ რომ ამ გადაცემას არ აქვს განზრახვა, რომ მაყურებლამდე მივიდეს ინფორმაცია. ამ გადაცემის დღის წესრიგი ხმაურია. ხმაური რომელსაც შეიძლება სარგებელი მოჰქონდეს პოლიტიკური ძალ(ებ)ისთვის (მათ შორის იმათთვისაც, ვისაც ებრძვის), მაგრამ არა მაყურებლისთვის ან რესპონდენტისთვის. ეს გადაცემა უბრალოდ სცდება მედია კრიტიკის პრეროგატივას.

2017 წელს ბავშვებს ჰკითხეს, რა არ მოსწონდათ მედიაში ბავშვების გაშუქებასთან დაკავშირებით.

ბავშვებმა ჩამოთვალეს :

•  მათ არ მოსწონთ, როდესაც ბავშვების სერიოზულ კომენტარებზე მედიაში სიცილის ხმაურს ადებენ და მაყურებლები ამაზე იცინიან.
•  არ მოსწონთ როცა „საყვარელი“ ბავშვების სახეებით კადრებს ალამაზებენ.
•  არ მოსწონთ, როდესაც ბავშვების ფოტოებს იყენებენ უბედური შემთხვევების დროს ემოციების გამოსაწვევად.
•  არ მოსწონთ, როდესაც უფროსები საუბრობენ იმაზე, რაც ბავშვებმა მათზე უკეთ იციან, მაგალითად: რას გრძნობენ ბავშვები.
• მათ არ მოსწონთ როცა ცირკის ცხოველებივით ავალებენ რაიმეს გაკეთებას და ამას კამერებით იღებენ.
•  მათ არ მოსწონთ, როდესაც კამერები აფიქსირებენ, როცა ბავშვმა რაღაც არ იცის.
•  მათ არ მოსწონს, როდესაც მათ კადრში კარნახობენ რა თქვან ან აწყვეტინებენ, შემდეგ კი ტელევიზიით აჩვენებენ.
• ბავშვებს არ მოსწონთ, როდესაც ისინი ხდებიან ვინმეს პრობლემა და მთელი გადაცემა მათი ანუ „პრობლემის“ მოგვარებას ეძღვნება.

ყველაფერი ეს არც რომელიმე ზრდასრულს მოეწონებოდა და იმის შიშით, რომ ზრდასრული ამგვარი გაშუქებისთვის მედიას ერთ ამბავს აუტეხდა, ჟურნალისტები არც გააშუქებდნენ. ბავშვების შემთხვევაში კი ასეთი გაშუქება ნორმაა. უფრო მეტიც, გადაცემები მხოლოდ იმ მიზნითაც იქმნება, რომ ბავშვების ნათქვამზე ვიცინოთ.

მისაუბრია ჟურნალისტებთან მედიაში ბავშვების პრობლემურ გაშუქებაზე. ისინი ამბობენ, რომ ტელევიზია იმას ასახავს რა რეალობაცაა, ამიტომ თუ ჩვენს რეალობაში ბავშვებზე იცინიან ან პოლიტიკური ქულების დასაწერად იყენებენ, მედიაც ამას აჩვენებს.

მაგრამ, საინტერესოა, როგორ გვესმის რეალობა. რეალობა - ეს ჩვენს თავშია და თუ ჩვენ ყველა ვაღიარებთ რომ თავი ბევრია, შესაძლებელია, ჟურნალისტები სხვის თავში არსებული რეალობის გაშუქებითაც დაინტერესდნენ.

როგორია რეალობა ბავშვების თავში და რას გრძნობენ ისინი, როდესაც პოლიტიკოსები მუხლებზე დაისვამენ და საარჩევნო ბანერებში იღებენ? რას გრძნობენ სხვა ბავშვები, რომლებიც მუხლებზე დასმისთვის არ შეარჩიეს და ამ პოლიტიკოსების უპასუხისმგებლობის გამო მათ რეკლამას ბავშვთა ციხიდან უყურებენ ტელევიზორში? როგორია რეალობა ბავშვისთვის, რომელიც ბავშვთა სახლში ცხოვრობს და იცის, რომ მხოლოდ აღდგომას ან შობას მივლენ მათთან ქველმოქმედი ბიზნესმენები? მოიტანენ პროდუქტებით სავსე ცელოფნებს და ეტყვიან, რომ ნაჩუქარი საჭმელი შეჭამონ მაშინ, როცა კამერიანი ოპერატორი დაიძახებს - „ეთერში ვართ“! ამასთან, როცა ავალებენ, რომ ისეთი სახე მიიღონ, თითქოს, ამ საჭმლით ისე დაპურდნენ, რომ ეს ბედნიერება ცხოვრების ბოლომდე გაჰყვებათ, გულში ამ ბავშვებმა მაინც იციან, რომ ქველმოქმედის ოჯახში, ყოველ დღე, სწორედ ასეთ საჭმელს ჭამენ და შობას არ ელოდებიან.

ეს რეალობები ჩვენს მედიაში, ფაქტობრივად, არ ჩანს. ზუსტად არ ვიცი რატომ, თუმცა, შესაძლოა, მათ წინაშე კიდევ ერთი რეალობაცაა - ჟურნალისტები ტელევიზიით გვიღებენ მაშინ, როდესაც რამე გვემართება ან იმ დღეს პოლიტიკური, სენსაციური სიუჟეტი არ აქვთ და ბადის შევსება სჭირდებათ.

იქნებ, არც არის ასეთი რეალობა? - კითხეთ ბავშვებს. მათი რეალობები აღმოუჩენელი მიწებივითაა, ან უფრო, ჩვენი გაუცნობიერებელი შიშებივით. ამ შიშების გამო რაღაც შინაარსს ჩვენი ცნობიერება გონებიდან განდევნის რადგან ჩვენ მასთან თვალის გასწორება არ გვინდა. ბუნებრივია, არ გვინდა იმის მოსმენა, რომ ჩვენ ისე გადავეშვით პოლიტიკაში და ერთმანეთის ანგარიშსწორებაში, რომ ბავშვებს ვეღარ ვიცავთ, მათ სიცოცხლეს და ჯანმრთელობას ვერ ვუფრთხილდებით და მხოლოდ პოსტ-ფაქტუმ ვიწყებთ პანიკას, ისიც მხოლოდ რამდენიმე დღით მედიაში და სოციალურ ქსელში. მოვუსმინოთ ბავშვებს, იქნებ აღარ დავაგვიანოთ მათი დაცვა და მანამდე შევძლოთ მათი დახმარება, სანამ ტრაგედიები მოხდება. იქნებ მათი რეალობა ჩვენს რეალობაზე მეტად რეალურია და ჩვენი შექმნილი ერთგანზომილებიანი კომფორტული რეალობის გარეთ სხვა მრავალგანზომილებიანი რეალობაც აღმოვაჩინოთ?!