ტელეკომპანია „იმედზე“ 21 მარტს გასულ გადაცემა „პრაიმშოუში“
მედიცინის სხვადასხვა სფეროს სპეციალისტების სტატუსით მიწვეული
რესპონდენტების ნაწილი დაუსაბუთებლად აყენებდა ეჭვქვეშ Covid-19-ის
საწინააღმდეგო ვაქცინების სანდოობას.
რა ხდებოდა გადაცემაში
"პრაიმშოუს" წამყვანები ამბობდნენ, რომ საზოგადოება ვაქცინაციის მომხრე და მოწინააღმდეგეებად არის გაყოფილი. ამის ერთ-ერთ არგუმენტად კი საკუთარ "ინსტაგრამ" გვერდებზე გაკეთებული გამოკითხვა მოჰყავდათ. მათივე თქმით, კითხვაზე, "აპირებთ თუ არა აცრას" აუდიტორიის პასუხი „ტრაგიკული“ იყო - დაახლოებით, 70% პასუხობდა, რომ აცრას არ აპირებს.
წამყვანები ამბობდნენ, რომ გადაცემის მიზანი იყო იმას გარკვევა, თუ რამდენად მნიშვნელოვანია ვაქცინაცია და რატომ არის სკეპტიკური დამოკიდებულება.
გადაცემაში მიწვეულები იყვნენ ვაქცინააციის მოწინააღმდეგე და მომხრე ექიმები და ცნობილი ადამიანები. საქართველოს ჯანდაცვის მინისტრმა ეკატერინე ტიკარაძემ „პრაიმშოუს“ წამყვანებს ეთერში ეს ფორმატი მოუწონა: „ძალიან დიდი მადლობა, პირველ რიგში, ამ გადაცემისთვის და სწორედ თქვენი გადაცემის ფორმატი, ვთვლი, რომ არის ერთ-ერთი სწორი ფორმატი იმისათვის, რომ მოხდეს აზრის გაცვლა საზოგადოებასთან და ინფორმაციის სხვადასხვა ჭრილში მიწოდება“.
კონსპირაციული თეორიები საფუძვლიანი არგუმენტების ნაცვლად
ვაქცინაციის მომხრე ადამიანებთან ერთად, „პრაიმშოუში“ კორონავირუსის საწინააღმდეგო ვაქცინების მთავარ მოწინააღმდეგედ ორი ექიმი იყო მოწვეული: თინათინ თოფურია - მედიცინის მეცნიერებათა დოქტორის, ხოლო თინათინ გოცაძე, მედიცინის აკადემიური დოქტორის სტატუსით.
თინათინ თოფურიას წარდგენისას, წამყვანმა თქვა, რომ მას „საფუძვლიანი არგუმენტები აქვს, რითაც თავის აზრს ამყარებს“, თუმცა 5 წუთიან მონოლოგში რესპონდენტი დაუსაბუთებლად ამტკიცებდა, რომ ვაქცინები სანდო არ არის. ის საუბრობდა „ძნელად მოსაპოვებელი ინსტრუქციების“ და კვლევების შესახებაც, რომელიც, მისი თქმით, ამ თეორიას ამყარებდა, თუმცა გადაცემაში ამის არანაირი მტკიცებულება არ მოუყვანიათ.
თინათინ გოცაძე კი მაყურებელს არწმუნებდა, რომ “ექსპერიმენტის ნაწილები ვართ და ვაქცინაციის კვლევის მესამე ფაზაში საქართველოც მონაწილეობს.“
ბილ ჰენეჯი, პროფესორი, ჰარვარდის უნივერსიტეტის ეპიდემიოლოგი ამბობს, რომ მეცნიერების ერთ დარგში ნობელის პრემიის მიღება არ ნიშნავს იმას, რომ ეს ადამიანი მეცნიერების ყველა დარგში ერკვევა. არც დოქტორის ხარისხი და პრესტიჟულ სამედიცინო სკოლაში სწავლება არ აქცევს მას სხვა კონკრეტულ საკითხში კომპეტენტურ და ავტორიტეტულ მეცნიერად: „დაურეკეთ ოთხ ან ხუთ დამოუკიდებელ მეცნიერს, თუ ისინი ერთსა და იმავე პასუხს გაგცემენკონკრეტულ საკითხზე, მაშინ თქვენს მასალაში ამ ინფორმაციის გამოყენება ღირს.“
ყალბი ინფორმაცია იმედის ფეისბუკ გვერდზე
„პრაიმშოუს“ ეთერში გასვლის შემდეგ, გადაცემიდან ამოჭრილი ფრაგმენტები „იმედისა“ და „პრაიმშოუს“ ფეისბუქის გვერდზეც განთავსდა. მათ შორის, ერთ-ერთი რესპონდენტის მონოლოგიც, წარწერით: „ეს ვაქცინები არის ექსპერიმენტული და მათი გამოცდა დასრულდება 2023 წელს - მედიცინის მეცნიერებათა დოქტორი, თინათინ თოფურია“.
გამოქვეყნებიდან დაახლოებით 15 საათის შემდეგ ეს წარწერა შეიცვალა მინაწერით, რომ ვიდეოში „მცდარი ინფორმაციაა“, თუმცა ეს ვიდეო ვირუსულად უკვე გავრცელებული იყო. ათასობით მომხმარებელი კი ვაქცინაციის საწინააღმდეგო კომენტარებს წერდა.
რატომ არის თემა მნიშვნელოვანი?
კოვიდ-19-ის საწინააღმდეგო ვაქცინაციის გაშუქებისას განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია კვალიფიციური და სანდო რესპონდენტების შერჩევა, რომლებიც ფაქტებსა და კვლევებზე დაყრდნობით ისაუბრებენ.
ვაქცინაციის გაშუქების სტანდარტები:
• მნიშვნელოვანია, თავიდან ავირიდოთ ცრუ/ხელოვნური ბალანსი.
• ინფორმაციის ორივე მხარე მხოლოდ მაშინ უნდა გაშუქდეს, როცა განსხვავებული მოსაზრებები თანაბრად არგუმენტირებულია და ეფუძნება ფაქტობრივ და სანდო ინფორმაციას.
• ვაქცინაციის მოწინააღმდეგეთათვის ეთერის დათმობა უნდა ემსახურებოდეს არამეცნიერული დასაბუთების მხილებას და არა მათ ტირაჟირებას.
• მედია განსაკუთრებული სიფრთხილით უნდა მოეპყროს მოერიდოს საზოგადოებრივ აზრზე გავლენის მქონე ისეთი ადამიანების აზრის გაშუქებას, რომლებსაც შესაძლოა არაზუსტი ან მცდარი ინფორმაცია ჰქონდეთ.
ფაქტები ვაქცინის შესახებ:
• Covid-19-ის ვაქცინას, ყველა სხვა არსებული ვაქცინის მსგავსად, გავლილი აქვს შემოწმებებისა და კლინიკური გამოცდის ყველა ეტაპი, რომლის ფარგლებშიც ვაქცინის ეფექტურობა გამოიცადა სხვადასხვა ასაკის, სხვადასხვა ეთნიკურ ჯგუფისა და რასის წარმომადგენელზე, ისევე როგორც სხვადასხვა თანდაყოლილი თუ ქრონიკული დაავადებების მქონე ადამიანებზე.
• ვაქცინების ეფექტურობა/უსაფრთხოება, მწარმოებელი კომპანიისგან დამოუკიდებლად, დამატებით მოწმდება იმპორტიორი ქვეყნების სურსათისა და მედიკამენტების უვნებლობის მაკონტროლებელი ორგანოებისა და ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ.
რა ხდებოდა გადაცემაში
"პრაიმშოუს" წამყვანები ამბობდნენ, რომ საზოგადოება ვაქცინაციის მომხრე და მოწინააღმდეგეებად არის გაყოფილი. ამის ერთ-ერთ არგუმენტად კი საკუთარ "ინსტაგრამ" გვერდებზე გაკეთებული გამოკითხვა მოჰყავდათ. მათივე თქმით, კითხვაზე, "აპირებთ თუ არა აცრას" აუდიტორიის პასუხი „ტრაგიკული“ იყო - დაახლოებით, 70% პასუხობდა, რომ აცრას არ აპირებს.
წამყვანები ამბობდნენ, რომ გადაცემის მიზანი იყო იმას გარკვევა, თუ რამდენად მნიშვნელოვანია ვაქცინაცია და რატომ არის სკეპტიკური დამოკიდებულება.
გადაცემაში მიწვეულები იყვნენ ვაქცინააციის მოწინააღმდეგე და მომხრე ექიმები და ცნობილი ადამიანები. საქართველოს ჯანდაცვის მინისტრმა ეკატერინე ტიკარაძემ „პრაიმშოუს“ წამყვანებს ეთერში ეს ფორმატი მოუწონა: „ძალიან დიდი მადლობა, პირველ რიგში, ამ გადაცემისთვის და სწორედ თქვენი გადაცემის ფორმატი, ვთვლი, რომ არის ერთ-ერთი სწორი ფორმატი იმისათვის, რომ მოხდეს აზრის გაცვლა საზოგადოებასთან და ინფორმაციის სხვადასხვა ჭრილში მიწოდება“.
კონსპირაციული თეორიები საფუძვლიანი არგუმენტების ნაცვლად
ვაქცინაციის მომხრე ადამიანებთან ერთად, „პრაიმშოუში“ კორონავირუსის საწინააღმდეგო ვაქცინების მთავარ მოწინააღმდეგედ ორი ექიმი იყო მოწვეული: თინათინ თოფურია - მედიცინის მეცნიერებათა დოქტორის, ხოლო თინათინ გოცაძე, მედიცინის აკადემიური დოქტორის სტატუსით.
თინათინ თოფურიას წარდგენისას, წამყვანმა თქვა, რომ მას „საფუძვლიანი არგუმენტები აქვს, რითაც თავის აზრს ამყარებს“, თუმცა 5 წუთიან მონოლოგში რესპონდენტი დაუსაბუთებლად ამტკიცებდა, რომ ვაქცინები სანდო არ არის. ის საუბრობდა „ძნელად მოსაპოვებელი ინსტრუქციების“ და კვლევების შესახებაც, რომელიც, მისი თქმით, ამ თეორიას ამყარებდა, თუმცა გადაცემაში ამის არანაირი მტკიცებულება არ მოუყვანიათ.
თინათინ გოცაძე კი მაყურებელს არწმუნებდა, რომ “ექსპერიმენტის ნაწილები ვართ და ვაქცინაციის კვლევის მესამე ფაზაში საქართველოც მონაწილეობს.“
ბილ ჰენეჯი, პროფესორი, ჰარვარდის უნივერსიტეტის ეპიდემიოლოგი ამბობს, რომ მეცნიერების ერთ დარგში ნობელის პრემიის მიღება არ ნიშნავს იმას, რომ ეს ადამიანი მეცნიერების ყველა დარგში ერკვევა. არც დოქტორის ხარისხი და პრესტიჟულ სამედიცინო სკოლაში სწავლება არ აქცევს მას სხვა კონკრეტულ საკითხში კომპეტენტურ და ავტორიტეტულ მეცნიერად: „დაურეკეთ ოთხ ან ხუთ დამოუკიდებელ მეცნიერს, თუ ისინი ერთსა და იმავე პასუხს გაგცემენკონკრეტულ საკითხზე, მაშინ თქვენს მასალაში ამ ინფორმაციის გამოყენება ღირს.“
ყალბი ინფორმაცია იმედის ფეისბუკ გვერდზე
„პრაიმშოუს“ ეთერში გასვლის შემდეგ, გადაცემიდან ამოჭრილი ფრაგმენტები „იმედისა“ და „პრაიმშოუს“ ფეისბუქის გვერდზეც განთავსდა. მათ შორის, ერთ-ერთი რესპონდენტის მონოლოგიც, წარწერით: „ეს ვაქცინები არის ექსპერიმენტული და მათი გამოცდა დასრულდება 2023 წელს - მედიცინის მეცნიერებათა დოქტორი, თინათინ თოფურია“.
გამოქვეყნებიდან დაახლოებით 15 საათის შემდეგ ეს წარწერა შეიცვალა მინაწერით, რომ ვიდეოში „მცდარი ინფორმაციაა“, თუმცა ეს ვიდეო ვირუსულად უკვე გავრცელებული იყო. ათასობით მომხმარებელი კი ვაქცინაციის საწინააღმდეგო კომენტარებს წერდა.
რატომ არის თემა მნიშვნელოვანი?
კოვიდ-19-ის საწინააღმდეგო ვაქცინაციის გაშუქებისას განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია კვალიფიციური და სანდო რესპონდენტების შერჩევა, რომლებიც ფაქტებსა და კვლევებზე დაყრდნობით ისაუბრებენ.
ვაქცინაციის გაშუქების სტანდარტები:
• მნიშვნელოვანია, თავიდან ავირიდოთ ცრუ/ხელოვნური ბალანსი.
• ინფორმაციის ორივე მხარე მხოლოდ მაშინ უნდა გაშუქდეს, როცა განსხვავებული მოსაზრებები თანაბრად არგუმენტირებულია და ეფუძნება ფაქტობრივ და სანდო ინფორმაციას.
• ვაქცინაციის მოწინააღმდეგეთათვის ეთერის დათმობა უნდა ემსახურებოდეს არამეცნიერული დასაბუთების მხილებას და არა მათ ტირაჟირებას.
• მედია განსაკუთრებული სიფრთხილით უნდა მოეპყროს მოერიდოს საზოგადოებრივ აზრზე გავლენის მქონე ისეთი ადამიანების აზრის გაშუქებას, რომლებსაც შესაძლოა არაზუსტი ან მცდარი ინფორმაცია ჰქონდეთ.
ფაქტები ვაქცინის შესახებ:
• Covid-19-ის ვაქცინას, ყველა სხვა არსებული ვაქცინის მსგავსად, გავლილი აქვს შემოწმებებისა და კლინიკური გამოცდის ყველა ეტაპი, რომლის ფარგლებშიც ვაქცინის ეფექტურობა გამოიცადა სხვადასხვა ასაკის, სხვადასხვა ეთნიკურ ჯგუფისა და რასის წარმომადგენელზე, ისევე როგორც სხვადასხვა თანდაყოლილი თუ ქრონიკული დაავადებების მქონე ადამიანებზე.
• ვაქცინების ეფექტურობა/უსაფრთხოება, მწარმოებელი კომპანიისგან დამოუკიდებლად, დამატებით მოწმდება იმპორტიორი ქვეყნების სურსათისა და მედიკამენტების უვნებლობის მაკონტროლებელი ორგანოებისა და ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ.
21 აპრილს მედიასაშუალებებმა გაავრცელეს ინფორმაცია ოზურგეთის
მუნიციპალიტეტში 17 წლის გოგოს გაუჩინარების შესახებ, რომელსაც, მათი
ინფორმაციით, სამი დღის განმავლობაში ეძებდნენ. დღის ბოლოს კი
გაირკვა, რომ გოგო იპოვეს. ამბავი მედიასაშუალებებმა არასათანადოდ
გააშუქეს.
რა არის საყურადღებო?
• როგორც ონლაინ მედიაში, ისე ტელევიზიებით, მოზარდის გაუჩინარებასთან დაკავშირებით რამდენიმე ვერსია გავრცელდა. მათ შორის გოგოს კავშირი ინტერნეტ თამაშთან, „ლურჯ ვეშაპთან“ და, სავარაუდოდ, მის მიერ დატოვებული „წერილი“, რომელშიც მკვლელობების შესახებ იყო საუბარი.
• ამბის შესახებ გამოქვეყნებულ ჟურნალისტურ მასალებში მოყვანილი იყო გაუჩინარებული გოგოს ახლობლების, მასწავლებლებისა და თანაკლასელების ვარაუდები მომხდართან დაკავშირებით.
• რესპონდენტები ამბობდნენ, რომ მოზარდი „გამუდმებით ტელეფონში იყურებოდა“ , ასევე ცდილობდნენ გაეშიფრათ „2-გვერდიანი წერილი“. ამ ჩანაწერს, რომელშიც ფურცელზე ინგლისურენოვანი ფრაზები და ნახატები იყო გაბნეული, მედია გოგოს გაუჩინარებას უკავშირებდა.
რა პრობლემაა?
• მაშინ, როდესაც „წერილის“ ავთენტურობა დადგენილი არ იყო, სიუჟეტებსა და სტატიებში ჟურნალისტები ამბობდნენ, რომ გოგომ ვრცელი წერილი დატოვა, რომელშიც „ახლობლების თქმით, მის ფსიქიკურ მდგომარეობაზე იყო საუბარი“ და „სავარაუდო თვითმკვლელობის სცენა იყო აღწერილი“.
• გაშუქდა „წერილის“ ინტერპრეტაციებიც იმის შესახებ, რომ მოზარდს რამდენიმე წლის წინ თანაკლასელი უყვარდა და სწორედ მისი ინიციალები იყო მითითებული „დატოვებულ ჩანაწერში“.
• ჟურნალისტები დადასტურებულად მხოლოდ იმას ამბობდნენ, რომ გოგონა გაუჩინარდა და მას სამართალდამცველები ეძებდნენ, თემის ძირითადი ნაწილი კი სოფელში გავრცელებულ დაუდასტურებელ ვარაუდებსა და ვერსიებს ეთმობოდა.
რატომ არის პრობლემა?
ბავშვთა და მოზარდთა ფსიქოთერაპევტი მაია ცირამუა გვეუბნება, რომ ასეთმა გაშუქებამ ჭორებს და მითქმა-მოთქმას დაუდო საფუძველი, რამაც შეიძლება „წარმოუდგენელი მორალური და ფსიქოლოგიური ზიანი გამოიწვიოს ადამიანისთვის.“
„ამ [წერილის] შინაარსის გარეთ გამოტანა და, მითუმეტეს, იარლიყის მიწებება, რომ ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემასთან ან რაღაც ტიპის თამაშში ჩართულობასთან გვაქვს საქმე, დაუშვებელია. პირად ჩანაწერებში ადამიანს შეიძლება ყველაფერი ეწეროს და ეს არ ნიშნავს, რომ ამის გამკეთებელია. ეს ძალიან პირადია. ეს იგივეა, რომ შენს ფიქრებში, შენს გონებაში ვიღაც შემოძვრეს და შენი აზრები გამოაქვეყნოს.“
ასეთ თემებზე მომუშავე ჟურნალისტებმა თავიანთ თავს უნდა ჰკითხონ: რას არის ასეთი გაშუქების მიზანი და რაზეა ის ორიენტირებულიო - გვეუბნება ფსიქოთერაპევტი.
„ერთადერთი რა აზრიც მომდის ეს არის რეიტინგისთვის. ასეთ გაშუქებაში ეთიკური სტანდარტი აბსოლუტურად უგულებელყოფილია.“, - ამბობს მაია ცირამუა.
რა უნდა გავითვალისწინოთ?
მედია განსაკუთრებით ფრთხილად უნდა აშუქებდეს არასრულწლოვნებთან დაკავშირებულ ინფორმაციას და ითვალისწინებდეს შესაბამის ეთიკურ სტანდარტებსა და პრინციპებს:
ბავშვთა საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელო წესები:
• თავიდან აირიდეთ ბავშვთან დაკავშირებული პრობლემების სენსაციურ და სტერეოტიპულ ჭრილში გაშუქება.
• თავი აარიდეთ კატეგორიზაციას ან სიუჟეტის ისეთ აღწერას, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს ბავშვისათვის სამაგიეროს გადახდა - დამატებითი ფიზიკური ან ფსიქოლოგიური ზიანის მიყენება, დამცირება, დისკრიმინაცია ან საზოგადოების მიერ გარიყვა.
• ეცადეთ თავიდან აიცილოთ ბავშვის რეტრავმირება და არ გაახსენოთ ის ამბავი, რაც მასზე ნეგატიურად იმოქმედებს, თუ ეს რედაქციულად დასაბუთებული არ არის და არ გადაწონის საჯარო ინტერესი, მაგალითად, გამოააშკარავებს სხვა დანაშაულს.
სუიციდის გაშუქების სახელმძღვანელო წესები:
• თუ სამართლებრივად დადასტურებული არ არის, რომ საქმე გვაქვს სუიციდთან, თავად ნუ გააკეთებთ საქმის ამგვარ კვალიფიკაციას.
რა არის საყურადღებო?
• როგორც ონლაინ მედიაში, ისე ტელევიზიებით, მოზარდის გაუჩინარებასთან დაკავშირებით რამდენიმე ვერსია გავრცელდა. მათ შორის გოგოს კავშირი ინტერნეტ თამაშთან, „ლურჯ ვეშაპთან“ და, სავარაუდოდ, მის მიერ დატოვებული „წერილი“, რომელშიც მკვლელობების შესახებ იყო საუბარი.
• ამბის შესახებ გამოქვეყნებულ ჟურნალისტურ მასალებში მოყვანილი იყო გაუჩინარებული გოგოს ახლობლების, მასწავლებლებისა და თანაკლასელების ვარაუდები მომხდართან დაკავშირებით.
• რესპონდენტები ამბობდნენ, რომ მოზარდი „გამუდმებით ტელეფონში იყურებოდა“ , ასევე ცდილობდნენ გაეშიფრათ „2-გვერდიანი წერილი“. ამ ჩანაწერს, რომელშიც ფურცელზე ინგლისურენოვანი ფრაზები და ნახატები იყო გაბნეული, მედია გოგოს გაუჩინარებას უკავშირებდა.
რა პრობლემაა?
• მაშინ, როდესაც „წერილის“ ავთენტურობა დადგენილი არ იყო, სიუჟეტებსა და სტატიებში ჟურნალისტები ამბობდნენ, რომ გოგომ ვრცელი წერილი დატოვა, რომელშიც „ახლობლების თქმით, მის ფსიქიკურ მდგომარეობაზე იყო საუბარი“ და „სავარაუდო თვითმკვლელობის სცენა იყო აღწერილი“.
• გაშუქდა „წერილის“ ინტერპრეტაციებიც იმის შესახებ, რომ მოზარდს რამდენიმე წლის წინ თანაკლასელი უყვარდა და სწორედ მისი ინიციალები იყო მითითებული „დატოვებულ ჩანაწერში“.
• ჟურნალისტები დადასტურებულად მხოლოდ იმას ამბობდნენ, რომ გოგონა გაუჩინარდა და მას სამართალდამცველები ეძებდნენ, თემის ძირითადი ნაწილი კი სოფელში გავრცელებულ დაუდასტურებელ ვარაუდებსა და ვერსიებს ეთმობოდა.
რატომ არის პრობლემა?
ბავშვთა და მოზარდთა ფსიქოთერაპევტი მაია ცირამუა გვეუბნება, რომ ასეთმა გაშუქებამ ჭორებს და მითქმა-მოთქმას დაუდო საფუძველი, რამაც შეიძლება „წარმოუდგენელი მორალური და ფსიქოლოგიური ზიანი გამოიწვიოს ადამიანისთვის.“
„ამ [წერილის] შინაარსის გარეთ გამოტანა და, მითუმეტეს, იარლიყის მიწებება, რომ ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემასთან ან რაღაც ტიპის თამაშში ჩართულობასთან გვაქვს საქმე, დაუშვებელია. პირად ჩანაწერებში ადამიანს შეიძლება ყველაფერი ეწეროს და ეს არ ნიშნავს, რომ ამის გამკეთებელია. ეს ძალიან პირადია. ეს იგივეა, რომ შენს ფიქრებში, შენს გონებაში ვიღაც შემოძვრეს და შენი აზრები გამოაქვეყნოს.“
ასეთ თემებზე მომუშავე ჟურნალისტებმა თავიანთ თავს უნდა ჰკითხონ: რას არის ასეთი გაშუქების მიზანი და რაზეა ის ორიენტირებულიო - გვეუბნება ფსიქოთერაპევტი.
„ერთადერთი რა აზრიც მომდის ეს არის რეიტინგისთვის. ასეთ გაშუქებაში ეთიკური სტანდარტი აბსოლუტურად უგულებელყოფილია.“, - ამბობს მაია ცირამუა.
რა უნდა გავითვალისწინოთ?
მედია განსაკუთრებით ფრთხილად უნდა აშუქებდეს არასრულწლოვნებთან დაკავშირებულ ინფორმაციას და ითვალისწინებდეს შესაბამის ეთიკურ სტანდარტებსა და პრინციპებს:
ბავშვთა საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელო წესები:
• თავიდან აირიდეთ ბავშვთან დაკავშირებული პრობლემების სენსაციურ და სტერეოტიპულ ჭრილში გაშუქება.
• თავი აარიდეთ კატეგორიზაციას ან სიუჟეტის ისეთ აღწერას, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს ბავშვისათვის სამაგიეროს გადახდა - დამატებითი ფიზიკური ან ფსიქოლოგიური ზიანის მიყენება, დამცირება, დისკრიმინაცია ან საზოგადოების მიერ გარიყვა.
• ეცადეთ თავიდან აიცილოთ ბავშვის რეტრავმირება და არ გაახსენოთ ის ამბავი, რაც მასზე ნეგატიურად იმოქმედებს, თუ ეს რედაქციულად დასაბუთებული არ არის და არ გადაწონის საჯარო ინტერესი, მაგალითად, გამოააშკარავებს სხვა დანაშაულს.
სუიციდის გაშუქების სახელმძღვანელო წესები:
• თუ სამართლებრივად დადასტურებული არ არის, რომ საქმე გვაქვს სუიციდთან, თავად ნუ გააკეთებთ საქმის ამგვარ კვალიფიკაციას.
“ამ სტუდიაში არ არიან ოპონენტები და ეს ჩვენ შეგნებულად
გადავწყვიტეთ ასე” - ამ სიტყვებით დაიწყო 13 აპრილს “იმედის
ფაქტორის” წამყვანმა მაგდა ანიკაშვილმა გადაცემა, რომელიც “ნამოხვან
ჰესის სიკეთეებზე” საუბარს და ჰესის მოწინააღმდეგე აქტივისტების
დისკრედიტაციას მიეძღვნა.
მთელი გადაცემის განმავლობაში, მაყურებელს არ ჰქონია შესაძლებლობა, რომ ნამახვანი ჰესის ათასობით მოწინააღმდეგიდან ერთის არგუმენტი მაინც მოესმინა. საათნახევრის განმავლობაში “იმედის” მაყურებელი მხოლოდ მთავრობის 5 წარმომადგენლის (მათ შორის ორი მინისტრის), მშენებელი კომპანიის ხელმძღვანელობის და სპეციალისტისა თუ ექსპერტის სტატუსით მიწვეული, ჰესის მშენებლობის მომხრე ადამიანების აზრებს ისმენდა.
სტუდიაში ჰესის მოწინააღმდეგეების არყოფნა მაგდა ანიკაშვილმა ასე განმარტა: “მაყურებელმა უნდა იცოდეს, რომ, როგორც წესი, დებატების დროს ძალიან ჭირს ხოლმე მაყურებლისთვის აზრის გამოტანა, საგნობრივი მსჯელობა სხვადასხვა მნიშვნელოვან და საკვანძო საკითხზე, რომელიც ამ თემას უკავშირდება”, მაყურებელს კი დაჰპირდა, რომ გადაცემაში მოასმენინებდნენ აქტივისტების “ყველა მნიშვნელოვან პრეტენზიასა თუ არგუმენტზე საქმიან პასუხებს”.
იმ დროს, როდესაც “იმედის” ეთერში მინისტრები და მიწვეული რესპონდენტები “ნამახვან ჰესის სიკეთეებზე” საუბრობდნენ, სოფელ გუმათში ამ პროექტის მოწინააღმდეგეთა აქცია მიმდინარეობდა. აქტივისტები და პოლიცია ერთმანეთს დაუპირისპირდნენ, რის შემდეგაც შსს-მ 6 პირი დააკა. მიუხედავად იმისა, რომ “იმედის ფაქტორი” სწორედ ამ დროს გადიოდა ეთერში, მაყურებელს საპროტესტო აქციისა და იქ მიმდინარე მოვლენების შესახებ ინფორმაცია ტელეკომპანია “იმედისგან” არ მიუღია.
რა (ვერ) მოვისმინეთ “საქმიანი პასუხების” ნაცვლად
გადაცემაში მიწვეული ყველა რესპონდენტი ნამახვანი ჰესის პროექტის სიკეთეებზე საუბრობდა და ამტკიცებდა, რომ “სახელმწიფო მნიშვნელობის ობიექტის” მშენებლობას “ანგაჟირებული პირები აპროტესტებენ და მათ უკან პოლიტიკური ინტერესი დგას.”
წამყვანები ფრაგმენტულად, არგუმენტების გარეშე აჟღერებდნენ აქციის მონაწილეების პოზიციებს, შემდეგ კი ეთერს უთმობდნენ რესპონდენტებს, რომლებიც ცდილობდნენ, გაებათილებინათ ყველა “პრეტენზია” და მაყურებელს არწმუნებდნენ, რომ “ამ პროექტის მშენებლობაზე გადის ქვეყნის მომავალი ენერგოდამოუკიდებლობა და სიძლიერე”.
გადაცემა ეკონომიკის და გარემოს დაცვის მინისტრებთან ინტერვიუთი დაიწყო. ნათია თურნავა და ლევან დავითაშვილი ნახევარ საათზე მეტი დროის განმავლობაში, საწინააღმდეგო არგუმენტების გარეშე, საუბრობდნენ “ნამოხვან ჰესის პროექტის სიკეთეებზე”.
მინისტრების პოზიციებს გადაცემის წამყვანებიც ეთანხმებოდნენ და თავადაც არ ერიდებოდნენ სუბიექტური შეხედულებების დაფიქსირებას.
ერთ-ერთი წამყვანმა, ვაკა გორგილაძემ მინისტრს მიმართა: “ქალბატონო ნათია, თქვენ ბრძანეთ, გაიხსენეთ, რომ ენგურ გესი აშენდა საბჭოეთის დროს. ესეც ხომ უნდა ვთქვათ, ხომ? საბჭოთა კავშირის დროს, როგორც წესი, საზოგადოებასთან ურთიერთობის კამპანიები არ ტარდებოდა, ამის საჭიროება არ იყო. გადაწყვიტეს და ააშენეს. ამაში გარკვეული ხიბლიც იყო, ალბათ, ამ თვალსაზრისით. მაგრამ, თქვენ ეხლა ხუთ-სამ წუთში ძალიან კარგად ჩამოაყალიბეთ მნიშვნელობა ამ ჰესის.”
სამოქალაქო პროტესტისთვის “პოლიტიკური სარჩულის” ძიების მცდელობა
ნამახვან ჰესის მოწინააღმდეგე აქტივისტების დისკრედიტაციის მცდელობაში რესპონდენტებს წამყვანებიც უწყობდნენ ხელს. ვაკა გორგილაძე, არგუმენტებისა და ფაქტების გარეშე ამბობდა: “ჩვენ ვხედავთ, რომ ჩნდებიან ანგაჟირებული ფიგურები, იქ არის ცნობები იმასთან დაკავშირებით, რომ რაღაც გარკვეული კრიმინალური ჯგუფების წარმომადგენლებიც აქტიურად იღებენ მონაწილეობას ამ საპროტესტო აქტივობების ორგანიზებაში.”
ხელისუფლების წარმომადგენლების პოზიციას იზიარებდნენ სტუდიაში სპეციალისტებისა და ექსპერტების სტატუსით მიწვეული რესპონდენტებიც. ისინი ასევე ცდილობდნენ სამოქალაქო პროტესტის პოლიტიკურ ინტერესებთან დაკავშირებას.
“იმედის” ტელეწამყვანი გურამ ნიკოლაშვილი, რომელიც გადაცემაში “საჯარო პლატფორმა ჰიდროალიანსის” დამფუძნებლის სტატუსით იყო მიწვეული, ამტკიცებდა, რომ ჰესის მოწინააღმდეგე აქტივისტები საზოგადოების შეცდომაში შესაყვანად მიზანმიმართულად მანიპულირებენ, “დატრენინგებულები არიან” და მათი პროტესტი მალე ოპოზიციურ საარჩევნო კამპანიაში გადაიზრდება.
გურამ ნიკოლაშვილმა გადაცემაში ისიც ივარაუდა, რომ აქციების ერთ-ერთი ორგანიზატორ ვარლამ გოლეთიანს მოსახლეობა “თვითმართველობის არჩევნებზე რომელიმე ოლქის მაჟორიტარად იხილავს”.
მთელი გადაცემის განმავლობაში, მაყურებელს არ ჰქონია შესაძლებლობა, რომ ნამახვანი ჰესის ათასობით მოწინააღმდეგიდან ერთის არგუმენტი მაინც მოესმინა. საათნახევრის განმავლობაში “იმედის” მაყურებელი მხოლოდ მთავრობის 5 წარმომადგენლის (მათ შორის ორი მინისტრის), მშენებელი კომპანიის ხელმძღვანელობის და სპეციალისტისა თუ ექსპერტის სტატუსით მიწვეული, ჰესის მშენებლობის მომხრე ადამიანების აზრებს ისმენდა.
სტუდიაში ჰესის მოწინააღმდეგეების არყოფნა მაგდა ანიკაშვილმა ასე განმარტა: “მაყურებელმა უნდა იცოდეს, რომ, როგორც წესი, დებატების დროს ძალიან ჭირს ხოლმე მაყურებლისთვის აზრის გამოტანა, საგნობრივი მსჯელობა სხვადასხვა მნიშვნელოვან და საკვანძო საკითხზე, რომელიც ამ თემას უკავშირდება”, მაყურებელს კი დაჰპირდა, რომ გადაცემაში მოასმენინებდნენ აქტივისტების “ყველა მნიშვნელოვან პრეტენზიასა თუ არგუმენტზე საქმიან პასუხებს”.
იმ დროს, როდესაც “იმედის” ეთერში მინისტრები და მიწვეული რესპონდენტები “ნამახვან ჰესის სიკეთეებზე” საუბრობდნენ, სოფელ გუმათში ამ პროექტის მოწინააღმდეგეთა აქცია მიმდინარეობდა. აქტივისტები და პოლიცია ერთმანეთს დაუპირისპირდნენ, რის შემდეგაც შსს-მ 6 პირი დააკა. მიუხედავად იმისა, რომ “იმედის ფაქტორი” სწორედ ამ დროს გადიოდა ეთერში, მაყურებელს საპროტესტო აქციისა და იქ მიმდინარე მოვლენების შესახებ ინფორმაცია ტელეკომპანია “იმედისგან” არ მიუღია.
რა (ვერ) მოვისმინეთ “საქმიანი პასუხების” ნაცვლად
გადაცემაში მიწვეული ყველა რესპონდენტი ნამახვანი ჰესის პროექტის სიკეთეებზე საუბრობდა და ამტკიცებდა, რომ “სახელმწიფო მნიშვნელობის ობიექტის” მშენებლობას “ანგაჟირებული პირები აპროტესტებენ და მათ უკან პოლიტიკური ინტერესი დგას.”
წამყვანები ფრაგმენტულად, არგუმენტების გარეშე აჟღერებდნენ აქციის მონაწილეების პოზიციებს, შემდეგ კი ეთერს უთმობდნენ რესპონდენტებს, რომლებიც ცდილობდნენ, გაებათილებინათ ყველა “პრეტენზია” და მაყურებელს არწმუნებდნენ, რომ “ამ პროექტის მშენებლობაზე გადის ქვეყნის მომავალი ენერგოდამოუკიდებლობა და სიძლიერე”.
გადაცემა ეკონომიკის და გარემოს დაცვის მინისტრებთან ინტერვიუთი დაიწყო. ნათია თურნავა და ლევან დავითაშვილი ნახევარ საათზე მეტი დროის განმავლობაში, საწინააღმდეგო არგუმენტების გარეშე, საუბრობდნენ “ნამოხვან ჰესის პროექტის სიკეთეებზე”.
მინისტრების პოზიციებს გადაცემის წამყვანებიც ეთანხმებოდნენ და თავადაც არ ერიდებოდნენ სუბიექტური შეხედულებების დაფიქსირებას.
ერთ-ერთი წამყვანმა, ვაკა გორგილაძემ მინისტრს მიმართა: “ქალბატონო ნათია, თქვენ ბრძანეთ, გაიხსენეთ, რომ ენგურ გესი აშენდა საბჭოეთის დროს. ესეც ხომ უნდა ვთქვათ, ხომ? საბჭოთა კავშირის დროს, როგორც წესი, საზოგადოებასთან ურთიერთობის კამპანიები არ ტარდებოდა, ამის საჭიროება არ იყო. გადაწყვიტეს და ააშენეს. ამაში გარკვეული ხიბლიც იყო, ალბათ, ამ თვალსაზრისით. მაგრამ, თქვენ ეხლა ხუთ-სამ წუთში ძალიან კარგად ჩამოაყალიბეთ მნიშვნელობა ამ ჰესის.”
სამოქალაქო პროტესტისთვის “პოლიტიკური სარჩულის” ძიების მცდელობა
ნამახვან ჰესის მოწინააღმდეგე აქტივისტების დისკრედიტაციის მცდელობაში რესპონდენტებს წამყვანებიც უწყობდნენ ხელს. ვაკა გორგილაძე, არგუმენტებისა და ფაქტების გარეშე ამბობდა: “ჩვენ ვხედავთ, რომ ჩნდებიან ანგაჟირებული ფიგურები, იქ არის ცნობები იმასთან დაკავშირებით, რომ რაღაც გარკვეული კრიმინალური ჯგუფების წარმომადგენლებიც აქტიურად იღებენ მონაწილეობას ამ საპროტესტო აქტივობების ორგანიზებაში.”
ხელისუფლების წარმომადგენლების პოზიციას იზიარებდნენ სტუდიაში სპეციალისტებისა და ექსპერტების სტატუსით მიწვეული რესპონდენტებიც. ისინი ასევე ცდილობდნენ სამოქალაქო პროტესტის პოლიტიკურ ინტერესებთან დაკავშირებას.
“იმედის” ტელეწამყვანი გურამ ნიკოლაშვილი, რომელიც გადაცემაში “საჯარო პლატფორმა ჰიდროალიანსის” დამფუძნებლის სტატუსით იყო მიწვეული, ამტკიცებდა, რომ ჰესის მოწინააღმდეგე აქტივისტები საზოგადოების შეცდომაში შესაყვანად მიზანმიმართულად მანიპულირებენ, “დატრენინგებულები არიან” და მათი პროტესტი მალე ოპოზიციურ საარჩევნო კამპანიაში გადაიზრდება.
გურამ ნიკოლაშვილმა გადაცემაში ისიც ივარაუდა, რომ აქციების ერთ-ერთი ორგანიზატორ ვარლამ გოლეთიანს მოსახლეობა “თვითმართველობის არჩევნებზე რომელიმე ოლქის მაჟორიტარად იხილავს”.
ტელეკომპანია "მთავარის არხის" გადამღებ ჯგუფზე თავდასხმაზე შინაგან
საქმეთა სამინისტრომ გამოძიება (სსკ-ის 126-ე) ძალადობის მუხლით
დაიწყო. შინაგან საქმეთა მინისტრმა, ვახტანგ გომელაურმა თავის
განცხადებაში „ყველანაირი ძალადობა” დაგმო და თქვა, რომ გამომძიებლები "ნახავენ
კადრებს, დააკვირდებიან”, და რომ შესაძლოა, გამოძიებიდან გამომდინარე,
საქმეს „5 მუხლი დაემატოს“, ან არცერთი. კვალიფიკაციის შეცვლაზე კი
პროკურატურამ უნდა იმსჯელოს.
რა მოხდა?
4 მაისს დავით გარეჯში "მთავარი არხის" გადამღები ჯგუფი რესპონდენტთან, ივერი მელაშვილთან, ერთად ჩავიდა. ჟურნალისტი ნინუცა კეკელია გადაცემა "შაბათის მთავარისთვის" რეპორტაჟს ამზადებდა. არხის ინფორმაციით, ივერი მელაშვილთან ინტერვიუს ჩაწერის დროს ნასვამმა სასულიერო პირებმა და რამდენიმე მოქალაქემ მათ სიტყვიერი და ფიზიკური შეურაცხყოფა მიაყენეს და გადამღებ ჯგუფს ტექნიკა დაუზიანეს.
"მთავარი არხის" დირექტორი ნიკა გვარამია ინციდენტში მონაწილე პირების გამოვლენასა და თავდასხმისა და ჟურნალისტურ საქმიანობაში ხელშეშლის გამო მათ სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობაში მიცემას მოითხოვს.
მომხდართან დაკავშირებით საგარეჯოს პოლიციაში უკვე გამოკითხეს "მთავარი არხის" გადამღები ჯგუფი და ე.წ კარტოგრაფების საქმეზე ბრალდებული ივერი მელაშვილი. შსს-ში ამბობენ, რომ გამოძიების პროცესში საჭირო ყველა პირს გამოკითხავენ. შინაგან საქმეთა მინისტრის თქმით, " გამიძიებიდან გამომდინარე რაც დადგინდება, [დამნაშავეები] კანონის შესაბამისად დაისჯებიან."
„მთავარი არხის“ თანამშრომლებზე ძალადობას გმობენ "საქართველოს ჟურნალისტურმა ეთიკის ქარტია" და სახალხო დამცველი. ისინი სამართალდამცავ ორგანოებს შემთხვევის სწრაფად და ეფექტიანად გამოძიებისკენ მოუწოდებენ.
ჟურნალისტებზე თავდასხმის გახშირებული შემთხვევები
ეთიკის ქარტიას მიაჩნია, რომ ბოლო პერიოდში ჟურნალისტებზე გახშირებულ თავდასხმებს ხელისუფლების აგრესიული რიტორიკა და სამართალდამცავი უწყებების მხრიდან არასათანადო რეაგირება განაპირობებს. სახალხო დამცველის თქმითაც, მიმდინარე წლის განმავლობაში ეს არ არის კრიტიკული მედია საშუალებების წარმომადგენელთა მიმართ ფიზიკური თავდასხმის პირველი შემთხვევა.
8 აპრილს ღამით ტელეკომპანია "ფორმულას" ინფორმაციით, მათ თანამშრომლებს თავს დაესხნენ. ორივე დაზარალებული მაუწყებლის მძღოლია. ერთზე ფიზიკურად იძალადეს, მეორე მძღოლს კი, მანქანა დაუზიანეს.
25 თებერვალს თბილისში, წყნეთის ქუჩაზე "ფორმულას" ტელეწამყვანს, ვახო სანაიას მისი ოჯახის წევრების თანდასწრებით სამი პირი დაესხა თავს. ჟურნალისტი მომხდარს პროფესიულ საქმიანობას უკავშირებს.
ბოლო პერიოდში გახშირდა კრიტიკული სარედაქციო პოლიტიკის მქონე მედიის წინააღმდეგ გავრცელებული განცხადებები ხელისუფლების წარმომადგენლებისა და სახელმწიფო უწყებების მხრიდანაც.
სახალხო დამცველი 4 მაისს გავრცელებულ განცხადებაში, საგამოძიებო ორგანოებს მოუწოდებს, დაუსჯელობის გარემოს შექმნისა და წახალისების თავიდან აცილების მიზნით, გამოკვეთონ და დააყენონ შესაბამისი პირების პასუხისმგებლობის საკითხი ჟურნალისტთა და ტელეკომპანიების წარმომადგენელთა წინააღმდეგ წარსულში ჩადენილ დანაშაულებრივ ინციდენტებთან დაკავშირებით.
რა მოხდა?
4 მაისს დავით გარეჯში "მთავარი არხის" გადამღები ჯგუფი რესპონდენტთან, ივერი მელაშვილთან, ერთად ჩავიდა. ჟურნალისტი ნინუცა კეკელია გადაცემა "შაბათის მთავარისთვის" რეპორტაჟს ამზადებდა. არხის ინფორმაციით, ივერი მელაშვილთან ინტერვიუს ჩაწერის დროს ნასვამმა სასულიერო პირებმა და რამდენიმე მოქალაქემ მათ სიტყვიერი და ფიზიკური შეურაცხყოფა მიაყენეს და გადამღებ ჯგუფს ტექნიკა დაუზიანეს.
"მთავარი არხის" დირექტორი ნიკა გვარამია ინციდენტში მონაწილე პირების გამოვლენასა და თავდასხმისა და ჟურნალისტურ საქმიანობაში ხელშეშლის გამო მათ სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობაში მიცემას მოითხოვს.
მომხდართან დაკავშირებით საგარეჯოს პოლიციაში უკვე გამოკითხეს "მთავარი არხის" გადამღები ჯგუფი და ე.წ კარტოგრაფების საქმეზე ბრალდებული ივერი მელაშვილი. შსს-ში ამბობენ, რომ გამოძიების პროცესში საჭირო ყველა პირს გამოკითხავენ. შინაგან საქმეთა მინისტრის თქმით, " გამიძიებიდან გამომდინარე რაც დადგინდება, [დამნაშავეები] კანონის შესაბამისად დაისჯებიან."
„მთავარი არხის“ თანამშრომლებზე ძალადობას გმობენ "საქართველოს ჟურნალისტურმა ეთიკის ქარტია" და სახალხო დამცველი. ისინი სამართალდამცავ ორგანოებს შემთხვევის სწრაფად და ეფექტიანად გამოძიებისკენ მოუწოდებენ.
ჟურნალისტებზე თავდასხმის გახშირებული შემთხვევები
ეთიკის ქარტიას მიაჩნია, რომ ბოლო პერიოდში ჟურნალისტებზე გახშირებულ თავდასხმებს ხელისუფლების აგრესიული რიტორიკა და სამართალდამცავი უწყებების მხრიდან არასათანადო რეაგირება განაპირობებს. სახალხო დამცველის თქმითაც, მიმდინარე წლის განმავლობაში ეს არ არის კრიტიკული მედია საშუალებების წარმომადგენელთა მიმართ ფიზიკური თავდასხმის პირველი შემთხვევა.
8 აპრილს ღამით ტელეკომპანია "ფორმულას" ინფორმაციით, მათ თანამშრომლებს თავს დაესხნენ. ორივე დაზარალებული მაუწყებლის მძღოლია. ერთზე ფიზიკურად იძალადეს, მეორე მძღოლს კი, მანქანა დაუზიანეს.
25 თებერვალს თბილისში, წყნეთის ქუჩაზე "ფორმულას" ტელეწამყვანს, ვახო სანაიას მისი ოჯახის წევრების თანდასწრებით სამი პირი დაესხა თავს. ჟურნალისტი მომხდარს პროფესიულ საქმიანობას უკავშირებს.
ბოლო პერიოდში გახშირდა კრიტიკული სარედაქციო პოლიტიკის მქონე მედიის წინააღმდეგ გავრცელებული განცხადებები ხელისუფლების წარმომადგენლებისა და სახელმწიფო უწყებების მხრიდანაც.
სახალხო დამცველი 4 მაისს გავრცელებულ განცხადებაში, საგამოძიებო ორგანოებს მოუწოდებს, დაუსჯელობის გარემოს შექმნისა და წახალისების თავიდან აცილების მიზნით, გამოკვეთონ და დააყენონ შესაბამისი პირების პასუხისმგებლობის საკითხი ჟურნალისტთა და ტელეკომპანიების წარმომადგენელთა წინააღმდეგ წარსულში ჩადენილ დანაშაულებრივ ინციდენტებთან დაკავშირებით.
ფოტო: მთავარი არხი
საზოგადოებრივი მაუწყებლის პირველმა არხმა ბოლო 4 წელში 102
თანამშრომელი გაათავისუფლა. მათმა ნაწილმა სასამართლოში შრომითი დავა
დაიწყო და ამ დრომდე დასრულებული ყველა პროცესი მაუწყებლის
საწინააღმდეგოდ გადაწყდა. ერთ-ერთი ბოლო პროცესიც, გათავისუფლებული
ორი ოპერატორის დავა, სამივე ინსტანციის სასამართლოში მაუწყებლის
საწინააღმდეგოდ დასრულდა. “პირველ არხს” მათი სამუშაოზე აღდგენა და
განაცდურის ანაზღარურება დაევალა, თუმცა, მიუხედავად ამისა, არხის
მენეჯმენტი სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილების
შესრულებაზე ამ დრომდე უარს ამბობს.
გათავისუფლებული თანამშრომლების უფლებებს საზოგადოებრივი მაუწყებლის
პროფკავშირები იცავს.
მაუწყებლის საკადრო პოლიტიკაზე პროფკავშირების თავმჯდომარე, ნინო ზაუტაშვილს ვესაუბრეთ.
2017 წლიდან, საზოგადოებრივი მაუწყებლის პირველმა არხმა 102 თანამშრომელი გაათავისუფლა სამსახურიდან. ხომ არ უკვლევია პროფკავშირებს მათი განთავისუფლების მოტივები?
ფაქტობრივად, ყველა თანამშრომელი უსამართლოდაა გაშვებული. მაგალითად, მახსენდება, ლევან გულბანი - ჩართვების ჯგუფის უფროსი. როდესაც მისი გათავისუფლების ობიექტური მიზეზები მოვითხოვეთ - ვერ გვიპასუხეს.
ალბათ, ეს ადგილები სჭირდებოდათ, სხვა მიზეზი არ ვიცი. მე არ ვამბობ იმას, რომ არავინ არის გასაშვები სამსახურიდან, მაგრამ ფორმას გააჩნია. ყველაზე შეურაცხმყოფელია, როდესაც ვიღაც გეუბნება, შენ აქ არ მჭირდები, წადიო - გაშვების მიზეზს კი არ გეუბნებიან.
მაუწყებლის დირექტორმა, ვასილ მაღლაფერიძემ [ამდენი თანამშრომლის გათავისუფლებით] ძალიან უხეშად დაარღვია ადამიანების უფლებები. ეს შეურაცხმყოფელი იყო. ეს იყო წითელი ზღვარი, როცა ადამიანებს გამოუცხადეს, ჩვენ ახლა ვაკეთებთ რეორგანიზაციას და აქ ვეღარ იმუშავებთო.
„მასობრივი დათხოვნა“ - ეს სიტყვები გამოიყენა ერთ-ერთმა მენეჯერმა, ია ანთაძემ, ინტერვიუში. რას ნიშნავს მასობრივი დათხოვნა, დღემდე ვერ ვხვდები, რატომ იყო ამის საჭიროება. ძალიან ბევრი კარგი საქმე საზოგადოებრივ მაუწყებელში ზუსტად იმ ადამიანების ხელით კეთდება, რომლებიც წლებია აქ მუშაობენ.
როდის დაიწყო მსგავსი პრობლემები საზოგადოებრივ მაუწყებელში?
საკადრო პოლიტიკის მხრივ პრობლემები სულ იყო. დაახლოებით 30 წლის განმავლობაში, რაც მაუწყებელში ვარ, სულ მესმის, რომ აქ ძალიან ბევრი ხალხი მუშაობს. როცა საშტატო განრიგი არ არსებობს, რას ნიშნავს ბევრი ადამიანი, დღემდე ვერ გავიგე. როგორ განსაზღვრავენ ბევრია თუ ცოტა?
2004 წელსაც იყო ასეთი „მასობრივი დათხოვნა“. მაშინ ეს ძალიან მძიმედ მოხდა, ყოველგვარი ახსნა-განმარტების გარეშე. არ შეიძლება, რომ ასე ადგე და უთქმელად გააგდო თანამშრომელი, მხოლოდ იმიტომ, რომ შენ არ მოგწონს ის. ეს უნდა დაასაბუთო, ადამიანმა უნდა იცოდეს, რატომ ათავისუფლებენ მას სამსახურიდან.
გათავისუფლებული თანამშრომლებიდან 25-მა სასამართლოს მიმართა და მათ უფლებებს საზოგადოებრივი მაუწყებლის პროფკავშირები იცავს. ამ დრომდე დასრულებული ყველა შრომითი დავა მაუწყებლის საწინააღმდეგოდ გადაწყდა. როგორ ფიქრობთ, რას გვეუბნება ეს მონაცემები?
შეიძლება, რომ დღეს საზოგადოებრივ მაუწყებელს სასამართლოში ერთ თანამშრომელთან მაინც უწევდეს შრომითი დავა? ჩემს პრაქტიკაში, არ მახსენდება, რომ მაუწყებელს თანამშრომლის წინააღმდეგ დავა მოეგოს. ეს არის ძალიან დიდი რეპუტაციული ზიანი.
არასდროს ვიტყვი იმას, რომ აბსოლუტურად ყველა თანამშრომელი საჭიროა, ან ვინმე საჭირო არ არის. სანამ საშტატო განრიგის მიხედვით, ზუსტად არ მეცოდინება, რა პრიორიტეტით და რამდენი თანამშრომელი სჭირდება საზოგადოებრივ მაუწყებელს გამართულად მუშაობისთვის.
მიუხედავად ვალდებულებისა, საზოგადოებრივ მაუწყებელს საშტატო განრიგი არ აქვს. როგორ ფიქრობთ, რატომ ვერ ახერხებს მაუწყებელი ამ დოკუმენტის დამტკიცებას?
საშტატო განრიგის დამტკიცება, ავტომატურად ნიშნავს იმას, რომ შეკრულია გუნდი, რომელსაც ხელმძღვანელობ. საშტატო ერთეულების დადგენა ხელს უშლის საზოგადოებრივ მაუწყებელში ბევრი ადამიანის დასაქმებას, ეს კი ყველა მთავრობას სჭირდება.
საშტატო განრიგის დამტკიცება არ არის მარტივი პროცესი. ამას სჭირდება დიდი კვლევა. მე, მაგალითად, სამეურვეო საბჭოს შევთავაზე, რომ მოგვეწვია კარგი კომპანია, პროფესიონალების ჯგუფი, რომელიც განსაზღვრავდა საჭიროებებს და ზუსტად დაადგენდა, რისთვის და რამდენი თანამშრომელი სჭირდება მაუწყებელს.
Ხომ არ არსებობს სხვა მიზეზი რის გამოც საზოგადოებრივ მაუწყებელს არ აქვს საშტატო განრიგი?
იმისთვის, რომ თავისუფალი იყო შენს მოქმედებებში, არ უნდა არსებობდეს არანაირი შემზღუდავი გარემოება, ხოლო საშტატო განრიგი ნამდვილად შემზღუდავი გარემოებაა.
ყოველი ახალი მოსული გენერალური დირექტორი ათავისუფლებს ვიღაცებს, ვისაც თვლის, რომ "ზედმეტია”, ოღონდ არასდროს აქვს ამის დასაბუთება. შემდეგ მოჰყავს სხვა თანამშრომლები, ვისაც თავის გუნდად თვლის. მესმის, ყველა დირექტორს და ყველა მენეჯერს ძალიან უნდა, თავის გუნდთან ერთად მოსვლა. მაგრამ, გუნდთან ერთად მოსვლა არ ნიშნავს, რომ შენი გუნდის წევრად სხვა არავინ განიხილო და გაყარო ის ადამინები, ვისზედაც დგას ეს ტელევიზია.
2017-2020 წლებში მაუწყებელს 300 000 ლარზე მეტი აქვს გადახდილი გათავისუფლებული თანამშრომლებისთვის კომპენსაციის სახით. სამეურვეო საბჭოშიც თქვეს, რომ ამით მაუწყებელს ფინანსური და რეპუტაციული ზიანი ადგება. როგორ ფიქრობთ, რა როლი აქვს ამ პროცესში სამეურვეო საბჭოს?
მაუწყებლისთვის ყველაზე დიდი რეპუტაციული დარტყმა იყო როდესაც ვასილ მაღლაფერიძემ ეს თანამშრომლები გაუშვა. როდესაც ამდენი სასამართლო გაქვს წაგებული და ადამიანების უფლებების ასე უხეშად არღვევ, ცხადია, რომ მაუწყებლის რეპუტაცია ილახება. ჩემთვის, პირადად, ეს ძალიან სამწუხაროა.
ვერცერთ სამეურვეო საბჭოზე ვერ ვიტყვი, (სრულ შემადგენლობას ვგულისხმობ და არა ერთეულებს), რომ ეს არის შემდგარი, კარგი გუნდი, რომელიც საზოგადოებრივი მაუწყებლის პრიორიტეტებს განსაზღვრავს. საზოგადოებრივი მაუწყებელი გაცილებით გამართულად იმუშავებდა კარგი და კვალიფიციური სამეურვეო საბჭოს ყოლის შემთხვევაში. ისიც მნიშვნელოვანია, რომ სამეურვეო საბჭოს არჩევის წესი პრობლემურია და ამ მხრივ ცვლილებებია შესატანი.
ნუ დაგვავიწყდება, რომ მაუწყებელი საზოგადოებრივი სიკეთეა: ის ადამიანების უფლებებს კი არ უნდა არღვევდეს, არამედ მათთვის მაგალითი უნდა იყოს.
მაუწყებლის საკადრო პოლიტიკაზე პროფკავშირების თავმჯდომარე, ნინო ზაუტაშვილს ვესაუბრეთ.
2017 წლიდან, საზოგადოებრივი მაუწყებლის პირველმა არხმა 102 თანამშრომელი გაათავისუფლა სამსახურიდან. ხომ არ უკვლევია პროფკავშირებს მათი განთავისუფლების მოტივები?
ფაქტობრივად, ყველა თანამშრომელი უსამართლოდაა გაშვებული. მაგალითად, მახსენდება, ლევან გულბანი - ჩართვების ჯგუფის უფროსი. როდესაც მისი გათავისუფლების ობიექტური მიზეზები მოვითხოვეთ - ვერ გვიპასუხეს.
ალბათ, ეს ადგილები სჭირდებოდათ, სხვა მიზეზი არ ვიცი. მე არ ვამბობ იმას, რომ არავინ არის გასაშვები სამსახურიდან, მაგრამ ფორმას გააჩნია. ყველაზე შეურაცხმყოფელია, როდესაც ვიღაც გეუბნება, შენ აქ არ მჭირდები, წადიო - გაშვების მიზეზს კი არ გეუბნებიან.
მაუწყებლის დირექტორმა, ვასილ მაღლაფერიძემ [ამდენი თანამშრომლის გათავისუფლებით] ძალიან უხეშად დაარღვია ადამიანების უფლებები. ეს შეურაცხმყოფელი იყო. ეს იყო წითელი ზღვარი, როცა ადამიანებს გამოუცხადეს, ჩვენ ახლა ვაკეთებთ რეორგანიზაციას და აქ ვეღარ იმუშავებთო.
„მასობრივი დათხოვნა“ - ეს სიტყვები გამოიყენა ერთ-ერთმა მენეჯერმა, ია ანთაძემ, ინტერვიუში. რას ნიშნავს მასობრივი დათხოვნა, დღემდე ვერ ვხვდები, რატომ იყო ამის საჭიროება. ძალიან ბევრი კარგი საქმე საზოგადოებრივ მაუწყებელში ზუსტად იმ ადამიანების ხელით კეთდება, რომლებიც წლებია აქ მუშაობენ.
როდის დაიწყო მსგავსი პრობლემები საზოგადოებრივ მაუწყებელში?
საკადრო პოლიტიკის მხრივ პრობლემები სულ იყო. დაახლოებით 30 წლის განმავლობაში, რაც მაუწყებელში ვარ, სულ მესმის, რომ აქ ძალიან ბევრი ხალხი მუშაობს. როცა საშტატო განრიგი არ არსებობს, რას ნიშნავს ბევრი ადამიანი, დღემდე ვერ გავიგე. როგორ განსაზღვრავენ ბევრია თუ ცოტა?
2004 წელსაც იყო ასეთი „მასობრივი დათხოვნა“. მაშინ ეს ძალიან მძიმედ მოხდა, ყოველგვარი ახსნა-განმარტების გარეშე. არ შეიძლება, რომ ასე ადგე და უთქმელად გააგდო თანამშრომელი, მხოლოდ იმიტომ, რომ შენ არ მოგწონს ის. ეს უნდა დაასაბუთო, ადამიანმა უნდა იცოდეს, რატომ ათავისუფლებენ მას სამსახურიდან.
გათავისუფლებული თანამშრომლებიდან 25-მა სასამართლოს მიმართა და მათ უფლებებს საზოგადოებრივი მაუწყებლის პროფკავშირები იცავს. ამ დრომდე დასრულებული ყველა შრომითი დავა მაუწყებლის საწინააღმდეგოდ გადაწყდა. როგორ ფიქრობთ, რას გვეუბნება ეს მონაცემები?
შეიძლება, რომ დღეს საზოგადოებრივ მაუწყებელს სასამართლოში ერთ თანამშრომელთან მაინც უწევდეს შრომითი დავა? ჩემს პრაქტიკაში, არ მახსენდება, რომ მაუწყებელს თანამშრომლის წინააღმდეგ დავა მოეგოს. ეს არის ძალიან დიდი რეპუტაციული ზიანი.
არასდროს ვიტყვი იმას, რომ აბსოლუტურად ყველა თანამშრომელი საჭიროა, ან ვინმე საჭირო არ არის. სანამ საშტატო განრიგის მიხედვით, ზუსტად არ მეცოდინება, რა პრიორიტეტით და რამდენი თანამშრომელი სჭირდება საზოგადოებრივ მაუწყებელს გამართულად მუშაობისთვის.
მიუხედავად ვალდებულებისა, საზოგადოებრივ მაუწყებელს საშტატო განრიგი არ აქვს. როგორ ფიქრობთ, რატომ ვერ ახერხებს მაუწყებელი ამ დოკუმენტის დამტკიცებას?
საშტატო განრიგის დამტკიცება, ავტომატურად ნიშნავს იმას, რომ შეკრულია გუნდი, რომელსაც ხელმძღვანელობ. საშტატო ერთეულების დადგენა ხელს უშლის საზოგადოებრივ მაუწყებელში ბევრი ადამიანის დასაქმებას, ეს კი ყველა მთავრობას სჭირდება.
საშტატო განრიგის დამტკიცება არ არის მარტივი პროცესი. ამას სჭირდება დიდი კვლევა. მე, მაგალითად, სამეურვეო საბჭოს შევთავაზე, რომ მოგვეწვია კარგი კომპანია, პროფესიონალების ჯგუფი, რომელიც განსაზღვრავდა საჭიროებებს და ზუსტად დაადგენდა, რისთვის და რამდენი თანამშრომელი სჭირდება მაუწყებელს.
Ხომ არ არსებობს სხვა მიზეზი რის გამოც საზოგადოებრივ მაუწყებელს არ აქვს საშტატო განრიგი?
იმისთვის, რომ თავისუფალი იყო შენს მოქმედებებში, არ უნდა არსებობდეს არანაირი შემზღუდავი გარემოება, ხოლო საშტატო განრიგი ნამდვილად შემზღუდავი გარემოებაა.
ყოველი ახალი მოსული გენერალური დირექტორი ათავისუფლებს ვიღაცებს, ვისაც თვლის, რომ "ზედმეტია”, ოღონდ არასდროს აქვს ამის დასაბუთება. შემდეგ მოჰყავს სხვა თანამშრომლები, ვისაც თავის გუნდად თვლის. მესმის, ყველა დირექტორს და ყველა მენეჯერს ძალიან უნდა, თავის გუნდთან ერთად მოსვლა. მაგრამ, გუნდთან ერთად მოსვლა არ ნიშნავს, რომ შენი გუნდის წევრად სხვა არავინ განიხილო და გაყარო ის ადამინები, ვისზედაც დგას ეს ტელევიზია.
2017-2020 წლებში მაუწყებელს 300 000 ლარზე მეტი აქვს გადახდილი გათავისუფლებული თანამშრომლებისთვის კომპენსაციის სახით. სამეურვეო საბჭოშიც თქვეს, რომ ამით მაუწყებელს ფინანსური და რეპუტაციული ზიანი ადგება. როგორ ფიქრობთ, რა როლი აქვს ამ პროცესში სამეურვეო საბჭოს?
მაუწყებლისთვის ყველაზე დიდი რეპუტაციული დარტყმა იყო როდესაც ვასილ მაღლაფერიძემ ეს თანამშრომლები გაუშვა. როდესაც ამდენი სასამართლო გაქვს წაგებული და ადამიანების უფლებების ასე უხეშად არღვევ, ცხადია, რომ მაუწყებლის რეპუტაცია ილახება. ჩემთვის, პირადად, ეს ძალიან სამწუხაროა.
ვერცერთ სამეურვეო საბჭოზე ვერ ვიტყვი, (სრულ შემადგენლობას ვგულისხმობ და არა ერთეულებს), რომ ეს არის შემდგარი, კარგი გუნდი, რომელიც საზოგადოებრივი მაუწყებლის პრიორიტეტებს განსაზღვრავს. საზოგადოებრივი მაუწყებელი გაცილებით გამართულად იმუშავებდა კარგი და კვალიფიციური სამეურვეო საბჭოს ყოლის შემთხვევაში. ისიც მნიშვნელოვანია, რომ სამეურვეო საბჭოს არჩევის წესი პრობლემურია და ამ მხრივ ცვლილებებია შესატანი.
ნუ დაგვავიწყდება, რომ მაუწყებელი საზოგადოებრივი სიკეთეა: ის ადამიანების უფლებებს კი არ უნდა არღვევდეს, არამედ მათთვის მაგალითი უნდა იყოს.
„აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებლის ყოფილი დირექტორის, ნათია
კაპანაძის, სარჩელის განხილვას სასამართლო ხელოვნურად და
დაუსაბუთებლად აჭიანურებს“ - ამ შინაარსის განცხადება გამოაქვეყნა 30 აპრილს
„საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციამ“.
„საია“ ბათუმის საქალაქო სასამართლოს საქმეზე გადაწყვეტილების უმოკლეს ვადაში მიღებისკენ მოუწოდებს.
რა წერია ნათია კაპანაძის სარჩელში
საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიისა და რადიოს ყოფილი დირექტორი მაუწყებლის მრჩეველთა საბჭომ იმპიჩმენტის წესით თანამდებობიდან 2019 წლის 19 აპრილს გადააყენა.
ნათია კაპანაძე ბათუმის საქალაქო სასამართლოში 2019 წლის 30 აპრილს შეტანილი სარჩელით ითხოვს:
• მისი უნდობლობის საკითხზე მიღებული გადაწყვეტილების ბათილად ცნობას.
• თანამდებობაზე აღდგენას.
• იძულებითი განაცდური ხელფასის ანაზღაურებას.
• დირექტორის პოზიციაზე გამოცხადებული კონკურსის ბათილად ცნობას.
საიაც და ნათია კაპანაძეც სარჩელის განხილვის გაჭიანურებას პოლიტიკურ ინტერესებს უკავშირებენ.
„პროცესის მიმართ სრული უყურადღებობა კიდევ უფრო აღრმავებს ეჭვებს მის პოლიტიკურ მართვასთან დაკავშირებით. იმედი მაქვს მოგვეცემა სამართლიანი სასამართლოს უფლების გამოყენებისა და ჩემი უდანაშაულობის დაცვის შესაძლებლობა“, - გვეუბნება ნათია კაპანაძე.
სასამართლოს არგუმენტები
საიას ადვოკატი ილონა დიასამიძე გვეუბნება, რომ სასამართლოს განმარტებით, საქმეზე სხდომების არ დანიშვნა პანდემიას უკავშირდება. მისივე თქმით, სასამართლო ამბობს, რომ ნათია კაპანაძის საქმეზე დისტანციური პროცესი ვერ დაინიშნება.
„ამაზეც კითხვის ნიშანი ჩნდება იმიტომ, რომ აჭარის ტელევიზიის ჟურნალისტებთან დაკავშირებულ ბევრად უფრო გვიანდელ საქმეებზე დაინიშნა პროცესები, მაგრამ ნათია კაპანაძის საქმე რატომღაც მაინც თაროზე იყო შემოდებული“, - ამბობს ილონა დიასამიძე.
საიას ადვოკატის თქმით, ნათია კაპანაძის საქმის დროულად განხილვა არა მხოლოდ მოსარჩელის, არამედ საზოგადოებისთვისაც მნიშვნელოვანია, რათა დაგროვებულ კითხვებს პასუხები გაეცეს.
„აშკარად ჩნდება კითხვის ნიშნები მიკერძოებულობასთან დაკავშირებით. ამიტომ, მოვითხოვთ სასამართლომ უმოკლეს ვადებში განიხილოს საქმე“, - ამბობს საიას ადვოკატი ილონა დიასამიძე.
საქმის დეტალები
აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებლის მრჩეველთა საბჭომ ნათია კაპანაძე იმპიჩმენტის წესით 4 ხმით 1-ის წინააღმდეგ გადაირჩია. იმპიჩმენტის საკითხი 2019 წელს, ტელევიზიის მრჩეველთა საბჭოს წევრებმა, გიგა ჩხარტიშვილმა და ირაკლი დარცმელიძემ დააყენეს.
ნაწილი მათი არგუმენტებიდან:
• „ნათია კაპანაძის დირექტორობის დროს მაუწყებლის რეიტინგი შემცირდა.“
• „ის არ თანამშრომლობდა მრჩეველთა საბჭოს წევრებთან და მათთან ურთიერთობას ტელევიზიის თანამშრომლებსაც უკრძალავდა.“
• „ტელევიზიაში არ სრულდებოდა პრიორიტეტები და გარკვეული საკითხები კანონის გვერდის ავლით წყდებოდა.“
საიაში მიიჩნევენ, რომ ნათია კაპანაძისადმი მაუწყებლის მრჩეველთა საბჭოს მიერ უნდობლობის გამოცხადება ეფუძნებოდა „არა სამართლებრივ არგუმენტებს, არამედ ნაკარნახევი იყო ხელისუფლების ინტერესით, შეეცვალა მაუწყებლის სარედაქციო პოლიტიკა.“
ხელმძღვანელობის ცვლილების შემდეგ აჭარის საზოგადოებრივ მაუწყებელზე მმართველი პარტიის გავლენის შესახებ რამდენიმე საერთაშორისო ანგარიშში, მათ შორის აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტის 2020 წლისა და „რეპორტიორების საზღვრებს გარეშეს“ 2021 წლის ანგარიშებშია საუბარი.
„საია“ ბათუმის საქალაქო სასამართლოს საქმეზე გადაწყვეტილების უმოკლეს ვადაში მიღებისკენ მოუწოდებს.
რა წერია ნათია კაპანაძის სარჩელში
საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიისა და რადიოს ყოფილი დირექტორი მაუწყებლის მრჩეველთა საბჭომ იმპიჩმენტის წესით თანამდებობიდან 2019 წლის 19 აპრილს გადააყენა.
ნათია კაპანაძე ბათუმის საქალაქო სასამართლოში 2019 წლის 30 აპრილს შეტანილი სარჩელით ითხოვს:
• მისი უნდობლობის საკითხზე მიღებული გადაწყვეტილების ბათილად ცნობას.
• თანამდებობაზე აღდგენას.
• იძულებითი განაცდური ხელფასის ანაზღაურებას.
• დირექტორის პოზიციაზე გამოცხადებული კონკურსის ბათილად ცნობას.
საიაც და ნათია კაპანაძეც სარჩელის განხილვის გაჭიანურებას პოლიტიკურ ინტერესებს უკავშირებენ.
„პროცესის მიმართ სრული უყურადღებობა კიდევ უფრო აღრმავებს ეჭვებს მის პოლიტიკურ მართვასთან დაკავშირებით. იმედი მაქვს მოგვეცემა სამართლიანი სასამართლოს უფლების გამოყენებისა და ჩემი უდანაშაულობის დაცვის შესაძლებლობა“, - გვეუბნება ნათია კაპანაძე.
სასამართლოს არგუმენტები
საიას ადვოკატი ილონა დიასამიძე გვეუბნება, რომ სასამართლოს განმარტებით, საქმეზე სხდომების არ დანიშვნა პანდემიას უკავშირდება. მისივე თქმით, სასამართლო ამბობს, რომ ნათია კაპანაძის საქმეზე დისტანციური პროცესი ვერ დაინიშნება.
„ამაზეც კითხვის ნიშანი ჩნდება იმიტომ, რომ აჭარის ტელევიზიის ჟურნალისტებთან დაკავშირებულ ბევრად უფრო გვიანდელ საქმეებზე დაინიშნა პროცესები, მაგრამ ნათია კაპანაძის საქმე რატომღაც მაინც თაროზე იყო შემოდებული“, - ამბობს ილონა დიასამიძე.
საიას ადვოკატის თქმით, ნათია კაპანაძის საქმის დროულად განხილვა არა მხოლოდ მოსარჩელის, არამედ საზოგადოებისთვისაც მნიშვნელოვანია, რათა დაგროვებულ კითხვებს პასუხები გაეცეს.
„აშკარად ჩნდება კითხვის ნიშნები მიკერძოებულობასთან დაკავშირებით. ამიტომ, მოვითხოვთ სასამართლომ უმოკლეს ვადებში განიხილოს საქმე“, - ამბობს საიას ადვოკატი ილონა დიასამიძე.
საქმის დეტალები
აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებლის მრჩეველთა საბჭომ ნათია კაპანაძე იმპიჩმენტის წესით 4 ხმით 1-ის წინააღმდეგ გადაირჩია. იმპიჩმენტის საკითხი 2019 წელს, ტელევიზიის მრჩეველთა საბჭოს წევრებმა, გიგა ჩხარტიშვილმა და ირაკლი დარცმელიძემ დააყენეს.
ნაწილი მათი არგუმენტებიდან:
• „ნათია კაპანაძის დირექტორობის დროს მაუწყებლის რეიტინგი შემცირდა.“
• „ის არ თანამშრომლობდა მრჩეველთა საბჭოს წევრებთან და მათთან ურთიერთობას ტელევიზიის თანამშრომლებსაც უკრძალავდა.“
• „ტელევიზიაში არ სრულდებოდა პრიორიტეტები და გარკვეული საკითხები კანონის გვერდის ავლით წყდებოდა.“
საიაში მიიჩნევენ, რომ ნათია კაპანაძისადმი მაუწყებლის მრჩეველთა საბჭოს მიერ უნდობლობის გამოცხადება ეფუძნებოდა „არა სამართლებრივ არგუმენტებს, არამედ ნაკარნახევი იყო ხელისუფლების ინტერესით, შეეცვალა მაუწყებლის სარედაქციო პოლიტიკა.“
ხელმძღვანელობის ცვლილების შემდეგ აჭარის საზოგადოებრივ მაუწყებელზე მმართველი პარტიის გავლენის შესახებ რამდენიმე საერთაშორისო ანგარიშში, მათ შორის აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტის 2020 წლისა და „რეპორტიორების საზღვრებს გარეშეს“ 2021 წლის ანგარიშებშია საუბარი.
გამოვლინდნენ მსოფლიო პრესის
ფოტოგრაფიის (World Press Photo-ს) 2021 წლის კონკურის
გამარჯვებულები. ჟიურიმ წლის საუკეთესო ნამუშევრად დანიელი ფოტოგრაფის
მადს ნისენის ფოტო, სახელწოდებით, "პირველი ჩახუტება", დაასახელა.
საუკეთესო ფოტო ამბავი კი იტალიელი ფოტოგრაფის ანტონიო ფაჩილონგოს
პროექტი "ჰაბიბი" გახდა. გამარჯვებულები გამოვლინდნენ „ამბის ციფრულად
თხრობის" კონკურსშიც.
წლის ფოტო - „პირველი ჩახუტება“
85 წლის როზა ლუიზა ლუნარდის პირველი ჩახუტება 5 თვის განმავლობაში. მას მომვლელი კოვიდ პანდემიის დროს გამჭვირვალე ფარდის საშუალებით ეხუტება, მოხუცთა საცხოვრებელი, სან პაულო. ბრაზილია. 2020 წლის 5 აგვისტო. ფოტომ პირველი ადგილი დაიკავა „მნიშვნელოვანი ახალი ამბების“ ნომინაციაშიც.
წლის ფოტო ამბავი - „ჰაბიბი“
"ჰაბიბი", რომელიც არაბულად "ჩემს სიყვარულს"/ "საყვარელოს" ნიშნავს, ყვება სასიყვარულო ისტორიებზე ისრაელი-პალესტინის კონფლიქტის ფონზე. ფოტოგრაფი მსჯავრდებული პალესტინელების ოჯახებზე კონფლიქტის გავლენისა და მათი სირთულეების ჩვენებას ცდილობს. ავტორი ყურადღებას არა ომზე, სამხედრო მოქმედებებსა და იარაღებზე, არამედ კონფლიქტის ზონაში მცხოვრები ადამიანების გამბედაობაზე ამახვილებს. ამ ფოტოსერიამ პირველი ადგილი დაიკავა „გრძელვადიანი პროექტების“ ნომინაციაშიც.
World Press Photo -ს ფონდი ამსტერდამში არსებულ დამოუკიდებელ, არაკომერციულ ორგანიზაციას წარმოადგენს, რომელიც 1955 წელს დაფუძნდა და ფოტოკონკურსს სხვადასხვა კატეგორიაში ყოველწლიურად ატარებს.
დედა-შვილი თევზაობისთვის ემზადება, იემენი. 2020 წლის 17 თებერვალი, ფოტოგრაფი: პაბლო ტოსკო.
ამავე კატეგორიაში მე-3 ადგილი დაიკავა სომეხი ფოტოგრაფის ვაღინაკ ღაზარიანის ფოტომ, რომელშიც ჩანს, რომ ჯარისკაცი მთიანი ყარაბაღის ომის პერიოდში სანგარში ისვენებს. 2020 წლის 31 ოქტომბერი.
მნიშვნელოვანი ახალი ამბები - "დაკარგული სამოთხე"
გარემო - კალიფორნიის ზღვის ლომი ნიღბით თამაშობს
მონტერეი, კალიფორნია, აშშ. 2020 წლის 19 ნოემბერი. ფოტოგრაფი: რალფ პეისი
ბუნება - ჟირაფების გადარჩენა დატბორილი კუნძულიდან
ტბა ბარინგო, კენია. 2020 წლის 3 დეკემბერი. ფოტოგრაფი: ეიმი ვაიტალი
პორტრეტები - „გარდასახვა - იგნატი“
ტრანსგენდერი კაცი იგნატი თავის მეგობარ გოგონა მარიასთან ერთად, სანქტ-პეტერბურგი, რუსეთი. 2020 წლის 23 აპრილი. ფოტოგრაფი: ოლეგ პონომარევი.
სპორტი - ხის მორებზე ცოცვა
სპორტსმენი ვარჯიშობს ცოცვაში, ბავარია, გერმანია. 2020 წლის 15 სექტემბერი. ფოტოგრაფი: ადამ პრიტი
ახალი ამბავი - დებატები ემანსიპაციის მემორიალის შესახებ
ქალისა და კაცის აზრთა სხვადასხვაობა ემანსიპაციის მემორიალის მოხსნასთან დაკავშირებით. ლინკოლნის პარკი, ვაშინგტონი, აშშ. 2020 წლის 25 ივნისი; ფოტოგრაფი: ეველინ ჰოკსტინი.
ციფრული ამბის თხრობის ნომინაციებში გამარჯვებულები:
"ჯორჯ ფლოიდის სიკვდილის შემდეგ მინეაპოლისში საპროტესტო აქციების 7 დღის რეკონსტრუქცია"
„ვუჰანიდან დარეკვა“ და The New York Times-ის პროექტი, კამერით ასახული რასისტული თავდასხმის შესახებ.
წლის ფოტო - „პირველი ჩახუტება“
85 წლის როზა ლუიზა ლუნარდის პირველი ჩახუტება 5 თვის განმავლობაში. მას მომვლელი კოვიდ პანდემიის დროს გამჭვირვალე ფარდის საშუალებით ეხუტება, მოხუცთა საცხოვრებელი, სან პაულო. ბრაზილია. 2020 წლის 5 აგვისტო. ფოტომ პირველი ადგილი დაიკავა „მნიშვნელოვანი ახალი ამბების“ ნომინაციაშიც.
წლის ფოტო ამბავი - „ჰაბიბი“
"ჰაბიბი", რომელიც არაბულად "ჩემს სიყვარულს"/ "საყვარელოს" ნიშნავს, ყვება სასიყვარულო ისტორიებზე ისრაელი-პალესტინის კონფლიქტის ფონზე. ფოტოგრაფი მსჯავრდებული პალესტინელების ოჯახებზე კონფლიქტის გავლენისა და მათი სირთულეების ჩვენებას ცდილობს. ავტორი ყურადღებას არა ომზე, სამხედრო მოქმედებებსა და იარაღებზე, არამედ კონფლიქტის ზონაში მცხოვრები ადამიანების გამბედაობაზე ამახვილებს. ამ ფოტოსერიამ პირველი ადგილი დაიკავა „გრძელვადიანი პროექტების“ ნომინაციაშიც.
World Press Photo -ს ფონდი ამსტერდამში არსებულ დამოუკიდებელ, არაკომერციულ ორგანიზაციას წარმოადგენს, რომელიც 1955 წელს დაფუძნდა და ფოტოკონკურსს სხვადასხვა კატეგორიაში ყოველწლიურად ატარებს.
სხვა კატეგორიებში
გამარჯვებული ნაშრომები:
თანამედროვე
პრობლემები - იემენი: „შიმშილი - ომის კიდევ
ერთი ჭრილობა“დედა-შვილი თევზაობისთვის ემზადება, იემენი. 2020 წლის 17 თებერვალი, ფოტოგრაფი: პაბლო ტოსკო.
ამავე კატეგორიაში მე-3 ადგილი დაიკავა სომეხი ფოტოგრაფის ვაღინაკ ღაზარიანის ფოტომ, რომელშიც ჩანს, რომ ჯარისკაცი მთიანი ყარაბაღის ომის პერიოდში სანგარში ისვენებს. 2020 წლის 31 ოქტომბერი.
მნიშვნელოვანი ახალი ამბები - "დაკარგული სამოთხე"
გარემო - კალიფორნიის ზღვის ლომი ნიღბით თამაშობს
მონტერეი, კალიფორნია, აშშ. 2020 წლის 19 ნოემბერი. ფოტოგრაფი: რალფ პეისი
ბუნება - ჟირაფების გადარჩენა დატბორილი კუნძულიდან
ტბა ბარინგო, კენია. 2020 წლის 3 დეკემბერი. ფოტოგრაფი: ეიმი ვაიტალი
პორტრეტები - „გარდასახვა - იგნატი“
ტრანსგენდერი კაცი იგნატი თავის მეგობარ გოგონა მარიასთან ერთად, სანქტ-პეტერბურგი, რუსეთი. 2020 წლის 23 აპრილი. ფოტოგრაფი: ოლეგ პონომარევი.
სპორტი - ხის მორებზე ცოცვა
სპორტსმენი ვარჯიშობს ცოცვაში, ბავარია, გერმანია. 2020 წლის 15 სექტემბერი. ფოტოგრაფი: ადამ პრიტი
ახალი ამბავი - დებატები ემანსიპაციის მემორიალის შესახებ
ქალისა და კაცის აზრთა სხვადასხვაობა ემანსიპაციის მემორიალის მოხსნასთან დაკავშირებით. ლინკოლნის პარკი, ვაშინგტონი, აშშ. 2020 წლის 25 ივნისი; ფოტოგრაფი: ეველინ ჰოკსტინი.
ციფრული ამბის თხრობის ნომინაციებში გამარჯვებულები:
"ჯორჯ ფლოიდის სიკვდილის შემდეგ მინეაპოლისში საპროტესტო აქციების 7 დღის რეკონსტრუქცია"
„ვუჰანიდან დარეკვა“ და The New York Times-ის პროექტი, კამერით ასახული რასისტული თავდასხმის შესახებ.
ჟურნალისტური მასალები ხშირად ცვლიან პოლიტიკურ და სოციალურ
ვითარებას. ყველაზე გახმაურებული და რეზონანსული თემების უკან
ანონიმური და კონფიდენციალური წყაროები არაერთხელ მდგარან. ღირებული
ინფორმაციის მიმწოდებლების ანონიმურობას კი ჟურნალისტები ზოგჯერ
თავისუფლების ფასადაც იცავენ. “უოტერგეიტის სკანდალის” მთავარი
დეტალები არ გასაჯაროვდებოდა, “პენტაგონისა” და “პანამის” დოკუმენტებს
კი საზოგადოება ვერ იხილავდა, რომ არა ანონიმური წყაროების
მნიშვნელოვანი როლი მედიაში.
მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე გახმაურებული ჟურნალისტური გამოძიება, რომელმაც ამერიკის შეერთებული შტატების ისტორიაში პრეზიდენტის პირველად გადადგომაში ძირითადი როლი შეასრულა - "უოტერგეიტის საქმეა". კრიტიკულად მნიშვნელოვანი ინფორმაციის ანონიმური წყაროს ვინაობა კი 33 წლის განმავლობაში უცნობი იყო.
1972 წლის 17 ივნისს პრეზიდენტობის საარჩევნო კამპანიების პერიოდში „უოტერგეიტის“ საოფისე კომპლექსში მდებარე დემოკრატიული პარტიის შტაბ-ბინაში 5 მძარცველი დააკავეს. ისინი პრეზიდენტ ნიქსონის წინასაარჩევნო კამპანიასთან დაკავშირებული პირები იყვნენ და ოფისში მოსასმენი აპარატურის დამონტაჟებასა და საიდუმლო დოკუმენტების მოპარვას ცდილობდნენ.
"უოტერგეიტის" საქმეზე მნიშვნელოვანი მასალების მოპოვება The Washington Post-ის რეპორტიორებმა ბობ ვუდვორდმა და კარლ ბერნშტაინმა შეძლეს. გამოიკვეთა, რომ "უოტერგეიტის" ოფისში მომხდარ ინციდენტთან ხელისუფლების მაღალი რანგის პირები იყვნენ დაკავშირებული, პრეზიდენტ ნიქსონის ადმინისტრაცია ოპონენტებს უკანონოდ უსმენდა და მისი მომხრეები დემოკრატების შტაბ-ბინაში მომხდარის გამოძიებას ხელს უშლიდნენ.
FBI-ის აგენტი მარკ ფელტი,
1958წ. (AP Photo/Deseret Morning News, Howard Moore)
წლების განმავლობაში Post-ის ორ ახალგაზრდა ჟურნალისტთან Deep
Throat-ის სახელით ცნობილი ანონიმური წყარო თანამშრომლობდა. ის დღემდე
მედიის ისტორიაში ყველზე ცნობილ ანონიმურ წყაროდ მიიჩნევა.
"უოტერგეიტის სკანდალი" საბოლოოდ პრეზიდენტ ნიქსონის გადადგომითა და
მასთან დაახლოებული პირების დაპატიმრებით დასრულდა, თუმცა საყოველთაოდ
ცნობილი ანონიმური წყაროს იდენტობა, რომელმაც ისტორიული როლი შეასრულა
"უოტერგეიტის სკანდალში", ათწლეულების განმავლობაში უცნობი იყო. მისი
ვინაობის შესახებ კითხვებზე არასდროს პასუხობდნენ ვუდვორდი და
ბერნშტაინი. მეტიც, მისი სახელი 1976 წლამდე არ იცოდა უშუალოდ The
Washington Post-ის მაშინდელმა რედაქტორმა ბენ ბრადლიმ. სამი
ათწლეულის განმავლობაში ანონიმური წყაროს ვინაობის შესახებ ინფორმაცია
მხოლოდ 5 ადამიანს: ვოდვორდს, ბერნშტაინს, ბრადლის, თვითონ ანონიმურ
წყაროს და ვოდვორდის ცოლს ელსა უოლშს ჰქონდა, რომელსაც ვუდვორდმა
წყაროს ვინაობა 1980-იან წლებში გაუმხილა.
Deep Throat-მა საკუთარი ვინაობა 2005 წელს თავადვე გაასაჯაროვა. ის მაშინ უკვე 91 წელს მიღწეული უილიამ მარკ ფელტი იყო, რომელიც 1970-იან წლებში FBI-ის დირექტორის მოადგილედ მუშაობდა და ნიქსონის გადადგომამდე Post-ის რეპორტიორს საიდუმლოდ ხვდებოდა.
Deep Throat-ის ვინაობის გამხელა
ჟურნალ Vanity Fair-ში, 2005წ.
მართალია, რეპორტიორები წყაროს გაუთქმელობით ჟურნალისტურ პროტოკოლს
მისდევდნენ, თუმცა მათმა გადაწყვეტილებამ და პირობის შესრულებამ
მნიშვნელოვანი გავლენა იქონია არამხოლოდ მათს კარიერაზე, არამედ სხვა
ჟურნალისტებისადმი წყაროების ნდობის განმტკიცებაზეც.
ანონიმურ წყაროს ეყრდნობოდა “პენტაგონის ქაღალდების” სახელით გახმაურებული საქმე. 1971 წელს ამერიკულმა მედიამ გაავრცელა მასალები, რომლითაც ცნობილი გახდა, რომ პრეზიდენტის ადმინისტრაცია საზოგადოებასა და კონგრესს ვიეტნამის ომის წარმოშობის, ასევე აშშ-ვიეტნამის ურთიერთობების შესახებ ფაქტებს უმალავდა და ცრუობდა. თავდაცვის დეპარტამენტის საიდუმლო დოკუმენტების ფოტოასლები პენტაგონის თანამშრომელმა დენიელ ელსბერგმა The New York Times-ის კორესპონდენტს ნილ შიენს მიაწოდა, 1971 წლის 13 ივნისს კი გამოცემამ პენტაგონის დოკუმენტებიდან პირველი ნაწყვეტები გამოაქვეყნა.
Times-ს პრეზიდენტ ნიქსონის ადმინისტრაციამ უჩივლა, სასამართლოს გადაწყვეტილებამდე 15 დღის განმავლობაში გამოცემას პენტაგონის საქმეზე სტატიების გამოქვეყნების საშუალება არ მიეცა, ამ პერიოდში ელსბერგმა საიდუმლო მასალები The Washington Post-საც გადასცა. 30 ივნისს კი აშშ-ის უზენაესმა სასამართლომ პრეზიდენტის ადმინისტრაციის მოთხოვნა არ დააკმაყოფილა და მხარი Times-ის გამოცემის თავისუფლად გაგრძელებას დაუჭირა. დენიელ ელსბერგი ანონიმური წყარო იყო, მედია მის ვინაობას არ ასახელებდა, თუმცა ამ შემთხვევაშიც თავად ელსბერგმა სასამართლოს გადაწყვეტილებამდე 2 დღით ადრე საჯაროდ აღიარა საკუთარი როლი პენტაგონის დოკუმენტების პრესაში მოხვედრასთან დაკავშირებით.
"გამარჯობა, მე ჯონ დო ვარ. გაინტერესებთ მონაცემები?" - ეს
შეტყობინება მიიღო 2014 წელს მიუნხენში, გაზეთ Süddeutsche Zeitung-ის
რეპორტიორმა ბასტიან ობერმაიერმა ანონიმური წყაროსგან, რომელმაც
ჟურნალისტებს საერთო ჯამში 2.6 ტერაბაიტის მოცულობის მონაცემები
გაუგზავნა. მასალების დამუშავების შემდეგ ეს მონაცემები "პანამის დოკუმენტების" სახელით
გასაჯაროვდა. 11.5 მილიონი დოკუმენტი ასახავდა, 1977 წლიდან 2016
წლამდე როგორ იყენებდნენ გავლენიანი ადამიანები ოფშორულ ზონებს
გადასახადებისგან თავის ასარიდებლად და ფულის გასათეთრებლად.
"ჯონ დო" არასდროს შეხვედრია ჟურნალისტებს პირადად და არც მისი ვინაობა გაუმხელია მათთვის, ის მედიას მხოლოდ დაშიფრული მიმოწერით ეკონტაქტებოდა და პანამაში დარეგისტრირებული იურიდიული კომპანიის Mossack Fonseca-ს შესახებ კონფიდენციალურ დოკუმენტებს აწვდიდა. ანონიმურ წყაროს არასდროს მოუთხოვია ფინანსური ან სხვა სახის სარგებელი. მისი ვინაობა დღემდე უცნობია, თუმცა ცნობილია 39 წლის განმავლობაში ოფშორული ზონების საშუალებით კანონდარღვევით შესრულებული საქმიანობები. ანონიმური წყაროს ჟურნალისტებთან კონტაქტზე გასვლამ და მის მიერ მიწოდებულმა ინფორმაციამ საფუძველი ჩაუყარა ხანგრძლივ ჟურნალისტურ გამოძიებას, რომელმაც 2017 წელს ჟურნალისტიკის პრესტიჟული ჯილდო - პულიცერის პრემია დაიმსახურა.
ჟურნალისტი ბასტიან ობერმაიერი,
რომელსაც John Doe დაუკავშირდა. CC: Stefan Hobmaier / AP Images
სხვა ბევრი გახმაურებული საქმის მსგავსად, Cambridge Analytica-სა და
Facebook-ის სკანდალის მთავარი
წყაროც თავდაპირველად ანონიმური იყო. სანამ კომპანიის მიერ მილიონობით
მომხმარებლების პირადი მონაცემების მოპოვებისა და მათი პოლიტიკური
მიზნებით გამოყენების შესახებ მეტი დეტალი გახდებოდა ცნობილი,
Cambridge Analytica-ს სავარაუდო საქმიანობაზე ყურადღება 2017 წელს
პირველად The Observer-ში გამოქვეყნებულმა სტატიამ მიიპყრო, რომელშიც
მთავარი წყაროს ანონიმურობა იყო დაცული. მოგვიანებით, ცნობილი საქმის
მამხილებელმა ვინაობა თავადვე გაამხილა. Cambridge Analytica
სოციალური ქსელის მომხმარებლების მონაცემთა პოლიტიკური კამპანიებსთვის
გამოყენებაში კრისტოფერ უაილიმ ამხილა. 2018 წელს, სკანდალის შემდეგ
Cambridge Analytica -მ მუშაობა შეწყვიტა.
კრისტოფერ უაილი. ფოტო: Antonio
Olmos/The Observer
ანონიმური და კონფიდენციალური წყაროების დაცვა ჟურნალისტური
სტანდარტია, რომლის შესრულება ზოგჯერ სასჯელით სრულდება. მიუხედავად
ამისა, ანონიმურად მიღებული ინფორმაცია შესაძლოა ისეთი ღირებული იყოს,
რომ არამხოლოდ პოლიტიკური და სოციალური ვითარება შეცვალოს, არამედ
მნიშვნელოვანი გავლენა იქონიოს ჟურნალისტიკის ისტორიასა და
პრაქტიკაზე.
მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე გახმაურებული ჟურნალისტური გამოძიება, რომელმაც ამერიკის შეერთებული შტატების ისტორიაში პრეზიდენტის პირველად გადადგომაში ძირითადი როლი შეასრულა - "უოტერგეიტის საქმეა". კრიტიკულად მნიშვნელოვანი ინფორმაციის ანონიმური წყაროს ვინაობა კი 33 წლის განმავლობაში უცნობი იყო.
1972 წლის 17 ივნისს პრეზიდენტობის საარჩევნო კამპანიების პერიოდში „უოტერგეიტის“ საოფისე კომპლექსში მდებარე დემოკრატიული პარტიის შტაბ-ბინაში 5 მძარცველი დააკავეს. ისინი პრეზიდენტ ნიქსონის წინასაარჩევნო კამპანიასთან დაკავშირებული პირები იყვნენ და ოფისში მოსასმენი აპარატურის დამონტაჟებასა და საიდუმლო დოკუმენტების მოპარვას ცდილობდნენ.
"უოტერგეიტის" საქმეზე მნიშვნელოვანი მასალების მოპოვება The Washington Post-ის რეპორტიორებმა ბობ ვუდვორდმა და კარლ ბერნშტაინმა შეძლეს. გამოიკვეთა, რომ "უოტერგეიტის" ოფისში მომხდარ ინციდენტთან ხელისუფლების მაღალი რანგის პირები იყვნენ დაკავშირებული, პრეზიდენტ ნიქსონის ადმინისტრაცია ოპონენტებს უკანონოდ უსმენდა და მისი მომხრეები დემოკრატების შტაბ-ბინაში მომხდარის გამოძიებას ხელს უშლიდნენ.
FBI-ის აგენტი მარკ ფელტი,
1958წ. (AP Photo/Deseret Morning News, Howard Moore)
წლების განმავლობაში Post-ის ორ ახალგაზრდა ჟურნალისტთან Deep
Throat-ის სახელით ცნობილი ანონიმური წყარო თანამშრომლობდა. ის დღემდე
მედიის ისტორიაში ყველზე ცნობილ ანონიმურ წყაროდ მიიჩნევა.
"უოტერგეიტის სკანდალი" საბოლოოდ პრეზიდენტ ნიქსონის გადადგომითა და
მასთან დაახლოებული პირების დაპატიმრებით დასრულდა, თუმცა საყოველთაოდ
ცნობილი ანონიმური წყაროს იდენტობა, რომელმაც ისტორიული როლი შეასრულა
"უოტერგეიტის სკანდალში", ათწლეულების განმავლობაში უცნობი იყო. მისი
ვინაობის შესახებ კითხვებზე არასდროს პასუხობდნენ ვუდვორდი და
ბერნშტაინი. მეტიც, მისი სახელი 1976 წლამდე არ იცოდა უშუალოდ The
Washington Post-ის მაშინდელმა რედაქტორმა ბენ ბრადლიმ. სამი
ათწლეულის განმავლობაში ანონიმური წყაროს ვინაობის შესახებ ინფორმაცია
მხოლოდ 5 ადამიანს: ვოდვორდს, ბერნშტაინს, ბრადლის, თვითონ ანონიმურ
წყაროს და ვოდვორდის ცოლს ელსა უოლშს ჰქონდა, რომელსაც ვუდვორდმა
წყაროს ვინაობა 1980-იან წლებში გაუმხილა.Deep Throat-მა საკუთარი ვინაობა 2005 წელს თავადვე გაასაჯაროვა. ის მაშინ უკვე 91 წელს მიღწეული უილიამ მარკ ფელტი იყო, რომელიც 1970-იან წლებში FBI-ის დირექტორის მოადგილედ მუშაობდა და ნიქსონის გადადგომამდე Post-ის რეპორტიორს საიდუმლოდ ხვდებოდა.
Deep Throat-ის ვინაობის გამხელა
ჟურნალ Vanity Fair-ში, 2005წ.
მართალია, რეპორტიორები წყაროს გაუთქმელობით ჟურნალისტურ პროტოკოლს
მისდევდნენ, თუმცა მათმა გადაწყვეტილებამ და პირობის შესრულებამ
მნიშვნელოვანი გავლენა იქონია არამხოლოდ მათს კარიერაზე, არამედ სხვა
ჟურნალისტებისადმი წყაროების ნდობის განმტკიცებაზეც.ანონიმურ წყაროს ეყრდნობოდა “პენტაგონის ქაღალდების” სახელით გახმაურებული საქმე. 1971 წელს ამერიკულმა მედიამ გაავრცელა მასალები, რომლითაც ცნობილი გახდა, რომ პრეზიდენტის ადმინისტრაცია საზოგადოებასა და კონგრესს ვიეტნამის ომის წარმოშობის, ასევე აშშ-ვიეტნამის ურთიერთობების შესახებ ფაქტებს უმალავდა და ცრუობდა. თავდაცვის დეპარტამენტის საიდუმლო დოკუმენტების ფოტოასლები პენტაგონის თანამშრომელმა დენიელ ელსბერგმა The New York Times-ის კორესპონდენტს ნილ შიენს მიაწოდა, 1971 წლის 13 ივნისს კი გამოცემამ პენტაგონის დოკუმენტებიდან პირველი ნაწყვეტები გამოაქვეყნა.
Times-ს პრეზიდენტ ნიქსონის ადმინისტრაციამ უჩივლა, სასამართლოს გადაწყვეტილებამდე 15 დღის განმავლობაში გამოცემას პენტაგონის საქმეზე სტატიების გამოქვეყნების საშუალება არ მიეცა, ამ პერიოდში ელსბერგმა საიდუმლო მასალები The Washington Post-საც გადასცა. 30 ივნისს კი აშშ-ის უზენაესმა სასამართლომ პრეზიდენტის ადმინისტრაციის მოთხოვნა არ დააკმაყოფილა და მხარი Times-ის გამოცემის თავისუფლად გაგრძელებას დაუჭირა. დენიელ ელსბერგი ანონიმური წყარო იყო, მედია მის ვინაობას არ ასახელებდა, თუმცა ამ შემთხვევაშიც თავად ელსბერგმა სასამართლოს გადაწყვეტილებამდე 2 დღით ადრე საჯაროდ აღიარა საკუთარი როლი პენტაგონის დოკუმენტების პრესაში მოხვედრასთან დაკავშირებით.
დენიელ ელსბერგი, 1971წ. (Donal F. Holway/The New York Times)
"გამარჯობა, მე ჯონ დო ვარ. გაინტერესებთ მონაცემები?" - ეს
შეტყობინება მიიღო 2014 წელს მიუნხენში, გაზეთ Süddeutsche Zeitung-ის
რეპორტიორმა ბასტიან ობერმაიერმა ანონიმური წყაროსგან, რომელმაც
ჟურნალისტებს საერთო ჯამში 2.6 ტერაბაიტის მოცულობის მონაცემები
გაუგზავნა. მასალების დამუშავების შემდეგ ეს მონაცემები "პანამის დოკუმენტების" სახელით
გასაჯაროვდა. 11.5 მილიონი დოკუმენტი ასახავდა, 1977 წლიდან 2016
წლამდე როგორ იყენებდნენ გავლენიანი ადამიანები ოფშორულ ზონებს
გადასახადებისგან თავის ასარიდებლად და ფულის გასათეთრებლად."ჯონ დო" არასდროს შეხვედრია ჟურნალისტებს პირადად და არც მისი ვინაობა გაუმხელია მათთვის, ის მედიას მხოლოდ დაშიფრული მიმოწერით ეკონტაქტებოდა და პანამაში დარეგისტრირებული იურიდიული კომპანიის Mossack Fonseca-ს შესახებ კონფიდენციალურ დოკუმენტებს აწვდიდა. ანონიმურ წყაროს არასდროს მოუთხოვია ფინანსური ან სხვა სახის სარგებელი. მისი ვინაობა დღემდე უცნობია, თუმცა ცნობილია 39 წლის განმავლობაში ოფშორული ზონების საშუალებით კანონდარღვევით შესრულებული საქმიანობები. ანონიმური წყაროს ჟურნალისტებთან კონტაქტზე გასვლამ და მის მიერ მიწოდებულმა ინფორმაციამ საფუძველი ჩაუყარა ხანგრძლივ ჟურნალისტურ გამოძიებას, რომელმაც 2017 წელს ჟურნალისტიკის პრესტიჟული ჯილდო - პულიცერის პრემია დაიმსახურა.
ჟურნალისტი ბასტიან ობერმაიერი,
რომელსაც John Doe დაუკავშირდა. CC: Stefan Hobmaier / AP Images
სხვა ბევრი გახმაურებული საქმის მსგავსად, Cambridge Analytica-სა და
Facebook-ის სკანდალის მთავარი
წყაროც თავდაპირველად ანონიმური იყო. სანამ კომპანიის მიერ მილიონობით
მომხმარებლების პირადი მონაცემების მოპოვებისა და მათი პოლიტიკური
მიზნებით გამოყენების შესახებ მეტი დეტალი გახდებოდა ცნობილი,
Cambridge Analytica-ს სავარაუდო საქმიანობაზე ყურადღება 2017 წელს
პირველად The Observer-ში გამოქვეყნებულმა სტატიამ მიიპყრო, რომელშიც
მთავარი წყაროს ანონიმურობა იყო დაცული. მოგვიანებით, ცნობილი საქმის
მამხილებელმა ვინაობა თავადვე გაამხილა. Cambridge Analytica
სოციალური ქსელის მომხმარებლების მონაცემთა პოლიტიკური კამპანიებსთვის
გამოყენებაში კრისტოფერ უაილიმ ამხილა. 2018 წელს, სკანდალის შემდეგ
Cambridge Analytica -მ მუშაობა შეწყვიტა.
კრისტოფერ უაილი. ფოტო: Antonio
Olmos/The Observer
ანონიმური და კონფიდენციალური წყაროების დაცვა ჟურნალისტური
სტანდარტია, რომლის შესრულება ზოგჯერ სასჯელით სრულდება. მიუხედავად
ამისა, ანონიმურად მიღებული ინფორმაცია შესაძლოა ისეთი ღირებული იყოს,
რომ არამხოლოდ პოლიტიკური და სოციალური ვითარება შეცვალოს, არამედ
მნიშვნელოვანი გავლენა იქონიოს ჟურნალისტიკის ისტორიასა და
პრაქტიკაზე. 
მას შემდეგ, რაც ილონ მასკმა, მარკ ცუკერბერგმა, ოპრა უინფრიმ და სხვა
ცნობილმა ადამიანებმა აპლიკაცია Clubhouse-ის გამოყენება დაიწყეს,
ახალი სოციალური ქსელის პოპულარობა მსოფლიოს მასშტაბით კიდევ უფრო
გაიზარდა და რამდენიმე თვის დაარსებული პლატფორმის მომხმარებლების
რიცხვმა 10 მილიონს, მისმა ღირებულებამ კი $1 მილიარდ აშშ დოლარს
მიაღწია.
Clubhouse მხოლოდ აუდიო კონტენტზე დაფუძნებული სოციალური ქსელია, მასში არ გვხვდება ვრცელი ტექსტები და მრავალფეროვანი ვიზუალური კონტენტი. ამ ეტაპზე აპლიკაცია ექსკლუზიურია და ის მხოლოდ iOS-ის იმ მომხმარებლებისთვისაა ხელმისაწვდომი, რომლებსაც Clubhouse-ზე დარეგისტრირებული პირისგან მიწვევა აქვთ. შესაბამისად, ამ დროისთვის Clubhouse-ზე რეგისტრაციისთვის მხოლოდ აპლიკაციის გადმოწერა საკმარისი არაა.
ახალი პლატფორმა ადამიანებს შესაძლებლობას აძლევს გაუძღვნენ, მოისმინონ ან ჩაერთონ დისკუსიებში. აპლიკაციის გახსნისას მომხმარებელს ხვდება "ოთახების" ჩამონათვალი და იმ ადამიანების სია, რომლებიც კონკრეტულ აუდიო ჩატებში ე.წ ოთახებში არიან შესული.
Clubhouse-ზე დარეგისტრირებულებს შეუძლიათ სხვადასხვა თემის შესახებ მიმდინარე live ოთახებში შევიდნენ, მოუსმინონ სპიკერებს, ხელის აწევის ღილაკით ითხოვონ თავიანთი აზრის დაფიქსირება, ან ნებისმიერ დროს დატოვონ ოთახი. გარდა ამისა, მომხმარებლებს აპლიკაციაში კალენდრის საშუალებით სამომავლოდ დაანონსებულ დისკუსიებში მონაწილეობის დაგეგმვის შესაძლებლობა აქვთ.
რეგისტრაციისას მომხმარებელი უთითებს მისთვის საინტერესო თემებს მაგალითად, ტექნოლოგია, ბიზნესი, მედიცინა და სხვ. რაც უფრო მეტ ინფორმაციას გასცემს ადამიანი საკუთარი ინტერესების შესახებ, აპლიკაცია მით უფრო მეტ სასაუბრო "ოთახს" და ადამიანს შესათავაზებს რეკომენდაციის სახით. გარდა ამისა, ნებისმიერ მომხმარებელს შეუძლია შექმნას საკუთარი "ოთახი", რომელიც სურვილისამებრ საჯარო ან დახურული იქნება.
Clubhouse-ს Facebook-ის, Instagram-ის, TikTok-ის, WhatsApp-ისა და YouTube-ისგან ყველაზე მეტად ის განასხვავებს, რომ ადამიანებს შორის კომუნიკაციის ერთადერთი საშუალება აუდიოა. როცა სხვა სოციალური ქსელების შემთხვევაში მომხმარებლებს ტექსტების, ფოტოებისა და ვიდეოების გაზიარება შეუძლიათ.
ბოლო თვეების განმავლობაში მედიაში ახალი პლატფორმის შესახებ საუბარი არ წყდება. გასული წლის მაისში, Clubhouse-ს, როგორც სტარტაპს, ჯერ მხოლოდ 1,500 მომხმარებელი ჰყავდა, უშუალოდ კომპანიის ღირებულება კი $100 მილიონ აშშ დოლარს შეადგენდა.
Clubhouse -ის მომხმარებელთა რიცხვის ზრდის პარალელურად, კომპანიას ახალ გამომწვევებთან გამკლავება უწევს. სხვა სოციალური ქსელების მსგავსად პრობლემას წარმოადგენს დეზინფორმაციის გავრცელება და მისი რეგულირება. კონტენტის მოდერაციის გარეშე ბევრად მარტივია კონსპირაციული თეორიების გავრცელება. ჟურნალისტები პლატფორმაზე ანტისემიტიზმის, სიძულვილის ენის, რასიზმისა და სხვა შემთხვევების შესახებ იუწყებიან, მიუხედავად იმისა, რომ ზემოთ ჩამოთვლილი შემთხვევები Clubhouse-ის სახელმძღვანელო წესებს ეწინააღმდეგება.
Clubhouse-სთან დაკავშირებული კიდევ ერთი გამოწვევა კონფიდენციალობის დაცვა და პერსონალური მონაცემების უსაფრთხოებაა. მომხმარებლების მხრიდან პლატფორმაზე მიმდინარე დისკუსიების ჩაწერა და აპლიკაციის გარეთ განთავსება აკრძალულია, თუმცა მსგავსი ფაქტები მაინც დაფიქსირდა.
აპლიკაციას დისკუსიების ჩაწერის ფუნქცია არ აქვს და მისი დასრულებისთანავე მთელი საუბარი ქრება. თუმცა, უშუალოდ Clubhouse-ის ვებგვერდზე განმარტებულია, რომ კომპანია საგამოძიებო ინციდენტების წარმოქმნის შემთხვევისთვის ჩანაწერს დროებით მაინც აკეთებს.
ამასთანავე, Stanford-ის Internet Observatory-მა მონაცემების უსაფრთხოებასთან დაკავშირებული რამდენიმე ნაკლი გამოავლინა, რომლის საფუძველზეც ჩინეთის ხელისუფლებას შესაძლოა წვდომა ჰქონოდა Clubhouse-ის მომხმარებლების შესახებ ინფორმაციაზე. BBC-ის ცნობით, კომპანიაში აცხადებენ, რომ ამჟამად კიბერუსაფრთხოებასთან დაკავშირებულ საკითხებს განიხილავენ.
ზოგიერთი ექსპერტი მონაცემების უსაფრთხოებაზე საუბრისას ხაზს უსვამს აპლიკაციისთვის კონტაქტების გაზიარების საკითხს. ამ ეტაპზე იმისთვის, რომ მომხმარებელმა სხვა ადამიანები დასარეგისტრირებლად მიიწვიოს, საჭიროა Clubhouse-ს თავისი კონტაქტების სიაზე წვდომა მისცეს.
კიდევ ერთი პრობლემატური საკითხი Clubhouse-ის ანგარიშის წაშლაა. ეს ფუნქცია აპლიკაციას არ გააჩნია და ანგარიშის წასაშლელად მომხმარებელმა ელ.ფოსტით უშუალოდ კომპანიას უნდა მიმართოს.
ცნობილია, რომ Clubhouse-ის დამფუძნებლები როჰან სეთი და პოლ დევიდსონი აპლიკაციას სამომავლოდ ანდროიდის მომხმარებლებისთვისაც ხელმისაწვდომს გახდიან.
Clubhouse მხოლოდ აუდიო კონტენტზე დაფუძნებული სოციალური ქსელია, მასში არ გვხვდება ვრცელი ტექსტები და მრავალფეროვანი ვიზუალური კონტენტი. ამ ეტაპზე აპლიკაცია ექსკლუზიურია და ის მხოლოდ iOS-ის იმ მომხმარებლებისთვისაა ხელმისაწვდომი, რომლებსაც Clubhouse-ზე დარეგისტრირებული პირისგან მიწვევა აქვთ. შესაბამისად, ამ დროისთვის Clubhouse-ზე რეგისტრაციისთვის მხოლოდ აპლიკაციის გადმოწერა საკმარისი არაა.
ახალი პლატფორმა ადამიანებს შესაძლებლობას აძლევს გაუძღვნენ, მოისმინონ ან ჩაერთონ დისკუსიებში. აპლიკაციის გახსნისას მომხმარებელს ხვდება "ოთახების" ჩამონათვალი და იმ ადამიანების სია, რომლებიც კონკრეტულ აუდიო ჩატებში ე.წ ოთახებში არიან შესული.
(Photo by Christoph Dernbach/picture alliance via Getty Images)
Clubhouse-ზე დარეგისტრირებულებს შეუძლიათ სხვადასხვა თემის შესახებ მიმდინარე live ოთახებში შევიდნენ, მოუსმინონ სპიკერებს, ხელის აწევის ღილაკით ითხოვონ თავიანთი აზრის დაფიქსირება, ან ნებისმიერ დროს დატოვონ ოთახი. გარდა ამისა, მომხმარებლებს აპლიკაციაში კალენდრის საშუალებით სამომავლოდ დაანონსებულ დისკუსიებში მონაწილეობის დაგეგმვის შესაძლებლობა აქვთ.
რეგისტრაციისას მომხმარებელი უთითებს მისთვის საინტერესო თემებს მაგალითად, ტექნოლოგია, ბიზნესი, მედიცინა და სხვ. რაც უფრო მეტ ინფორმაციას გასცემს ადამიანი საკუთარი ინტერესების შესახებ, აპლიკაცია მით უფრო მეტ სასაუბრო "ოთახს" და ადამიანს შესათავაზებს რეკომენდაციის სახით. გარდა ამისა, ნებისმიერ მომხმარებელს შეუძლია შექმნას საკუთარი "ოთახი", რომელიც სურვილისამებრ საჯარო ან დახურული იქნება.
Clubhouse-ს Facebook-ის, Instagram-ის, TikTok-ის, WhatsApp-ისა და YouTube-ისგან ყველაზე მეტად ის განასხვავებს, რომ ადამიანებს შორის კომუნიკაციის ერთადერთი საშუალება აუდიოა. როცა სხვა სოციალური ქსელების შემთხვევაში მომხმარებლებს ტექსტების, ფოტოებისა და ვიდეოების გაზიარება შეუძლიათ.
ბოლო თვეების განმავლობაში მედიაში ახალი პლატფორმის შესახებ საუბარი არ წყდება. გასული წლის მაისში, Clubhouse-ს, როგორც სტარტაპს, ჯერ მხოლოდ 1,500 მომხმარებელი ჰყავდა, უშუალოდ კომპანიის ღირებულება კი $100 მილიონ აშშ დოლარს შეადგენდა.
Clubhouse -ის მომხმარებელთა რიცხვის ზრდის პარალელურად, კომპანიას ახალ გამომწვევებთან გამკლავება უწევს. სხვა სოციალური ქსელების მსგავსად პრობლემას წარმოადგენს დეზინფორმაციის გავრცელება და მისი რეგულირება. კონტენტის მოდერაციის გარეშე ბევრად მარტივია კონსპირაციული თეორიების გავრცელება. ჟურნალისტები პლატფორმაზე ანტისემიტიზმის, სიძულვილის ენის, რასიზმისა და სხვა შემთხვევების შესახებ იუწყებიან, მიუხედავად იმისა, რომ ზემოთ ჩამოთვლილი შემთხვევები Clubhouse-ის სახელმძღვანელო წესებს ეწინააღმდეგება.
Clubhouse-სთან დაკავშირებული კიდევ ერთი გამოწვევა კონფიდენციალობის დაცვა და პერსონალური მონაცემების უსაფრთხოებაა. მომხმარებლების მხრიდან პლატფორმაზე მიმდინარე დისკუსიების ჩაწერა და აპლიკაციის გარეთ განთავსება აკრძალულია, თუმცა მსგავსი ფაქტები მაინც დაფიქსირდა.
აპლიკაციას დისკუსიების ჩაწერის ფუნქცია არ აქვს და მისი დასრულებისთანავე მთელი საუბარი ქრება. თუმცა, უშუალოდ Clubhouse-ის ვებგვერდზე განმარტებულია, რომ კომპანია საგამოძიებო ინციდენტების წარმოქმნის შემთხვევისთვის ჩანაწერს დროებით მაინც აკეთებს.
ამასთანავე, Stanford-ის Internet Observatory-მა მონაცემების უსაფრთხოებასთან დაკავშირებული რამდენიმე ნაკლი გამოავლინა, რომლის საფუძველზეც ჩინეთის ხელისუფლებას შესაძლოა წვდომა ჰქონოდა Clubhouse-ის მომხმარებლების შესახებ ინფორმაციაზე. BBC-ის ცნობით, კომპანიაში აცხადებენ, რომ ამჟამად კიბერუსაფრთხოებასთან დაკავშირებულ საკითხებს განიხილავენ.
ზოგიერთი ექსპერტი მონაცემების უსაფრთხოებაზე საუბრისას ხაზს უსვამს აპლიკაციისთვის კონტაქტების გაზიარების საკითხს. ამ ეტაპზე იმისთვის, რომ მომხმარებელმა სხვა ადამიანები დასარეგისტრირებლად მიიწვიოს, საჭიროა Clubhouse-ს თავისი კონტაქტების სიაზე წვდომა მისცეს.
კიდევ ერთი პრობლემატური საკითხი Clubhouse-ის ანგარიშის წაშლაა. ეს ფუნქცია აპლიკაციას არ გააჩნია და ანგარიშის წასაშლელად მომხმარებელმა ელ.ფოსტით უშუალოდ კომპანიას უნდა მიმართოს.
ცნობილია, რომ Clubhouse-ის დამფუძნებლები როჰან სეთი და პოლ დევიდსონი აპლიკაციას სამომავლოდ ანდროიდის მომხმარებლებისთვისაც ხელმისაწვდომს გახდიან.
Clubhouse-ის დამფუძნებლები როჰან სეთი და პოლ დევიდსონი
Clubhouse-ის მცირე ხნით ხელმისწავდომი იყო ჩინეთშიც, თუმცა
ქვეყნის ხელისუფლებამ სხვა პოპულარული სოციალური ქსელების მსგავსად ის
8 თებერვალს უკვე დაბლოკა. ფაქტს წინ Clubhouse-ის
ერთ-ერთ ოთახში ტიანანმენის პროდემოკრატიული პროტესტის შესახებ
დისკუსია უძღოდა, რომელსაც 5,000-მდე მსმენელი ჰყავდა. დაბლოკვის
მიუხედავად ჩინეთში მცხოვრები ადამიანების ნაწილი აპლიკაციაზე წვდომას
VPN-ის საშუალებით ახერხებს.
Clubhouse-ს უშუალო კონკურენტები უკვე გამოუჩნდა Twitter Spaces-ისა და
Facebook-ის ახალი პროექტის სახით. The New York Times-ის ინფორმაციით, მარკ ცუკერბერგის
კომპანია Clubhouse-ის მსგავსი სერვისის შექმნაზე მუშაობს.
მთავარი ფოტო: Thomas Trutschel/Photothek via Getty Images
მსოფლიო პრესის თავისუფლების დღის წლევანდელი დევიზია, „ინფორმაცია
საზოგადო სიკეთეა“. იუნესკო ამ დევიზით წელს გადამოწმებული და სანდო
ინფორმაციის მნიშვნელობაზე ამახვილებს ყურადღებას. „თავისუფალ
პროფესიონალ ჟურნალისტებს საკვანძო როლი აქვთ გადამოწმებული და სანდო
ამბების გავრცელებაში, რომ ყალბ და მავნე ინფორმაციას ებრძოლონ“, -
წერს იუნესკოს გენერალური დირექტორი ოდრი აზულაი.
ყალბ ინფორმაციასთან ბრძოლა მედიის ბოლო დროის ერთ-ერთი მთავარი გამოწვევაა. ყველა მხრიდან გვესმის სიტყვები „პოლარიზაცია“, „ყალბი ამბები“, „დეზინფორმაცია“ და ა.შ. ასობით კამპანია იწყება და მთავრდება ამასთან საბრძოლველად, თუმცა პრობლემა ჯერ ისევ მწვავეა.
როდესაც ყალბ ამბებთან ბრძოლაზე ვსაუბრობთ, ხშირად აღვნიშნავთ, რომ საჭიროა, ხალხმა ინფორმაციის გადამოწმება ისწავლოს. ვცდილობთ, მეტი ვილაპარაკოთ ინფორმაციის გადამოწმების გზებზე, სხვადასხვა სანდო წყაროს გამოყენებაზე, ყალბი ამბების გამავრცელებლების აღმოჩენაზე და ა.შ. ხანდახან ისეთი შეგრძნებაც კი ჩნდება, რომ დეზინფორმაციასთან ბრძოლაში ყველაზე დიდ პასუხისმგებლობას აუდიტორიას ვაკისრებთ.
იუნესკოს პრესის თავისუფლების დღის წლევანდელი დევიზი შესანიშნავად ჟღერს, თუმცა თუ „ინფორმაცია საზოგადო სიკეთეა“, პირველ რიგში, იმაზე უნდა ვილაპარაკოთ, ვის ხელშია ეს სიკეთე და როგორ იყენებს მას. ვინ ქმნის და ავრცელებს ინფორმაციას; როგორ ავრცელებს მას და რა გზებს პოულობს აუდიტორიამდე მისაღწევად?
ერთია, რამდენად ღირებულ და სანდო ინფორმაციას ავრცელებ და მეორეა, ვის სწვდება შენი ხმა. დღეს, ინტერნეტისა და სოციალურ ქსელის ეპოქაში, ინფორმაციის გავრცელება, ერთი შეხედვით, ყველაზე მარტივი გახდა, თუმცა არც ის უნდა დაგვავიწყდეს, რომ დიდი საინფორმაციო ნაკადი სულაც არ ნიშნავს ინფორმაციის ხელმისაწვდომობას.
ჩვენი აუდიტორია რიცხვებად იქცა და ასობით და ათასობით მაყურებელი, მსმენელი თუ მკითხველი ჩვენს ციფრულ მთვლელებზე ყალბ წარმოდგენას გვიქმნის ჩვენი ინფორმაციის გავრცელების მასშტაბებზე.
მედიის პასუხისმგებლობაა, დაფიქრდეს, ხომ არ ჩაიკეტა ამ ბოლო დროის ყბადაღებულ სიტყვაში, „ბაბლში“, ანუ ბუშტში, ანუ ერთგვარ ჩაკეტილ წრეში. ხომ არ არის დრო, დავფიქრდეთ იმ ადამიანებზე, რომლებიც უნებლიედ ამ ბუშტს მიღმა დარჩნენ: ადამიანებზე, რომლებიც რეგიონებში ცხოვრობენ და არ აქვთ წვდომა ინტერნეტზე. ან წვდომა აქვთ, თუმცა არ იციან, სად მიაგნონ კარგ ინფორმაციას. ან მათ, ვისი მთავარი სალაპარაკო ენა ქართული არ არის, ან მეტიც, იმ ადამიანებზე, ვისაც ფიზიკური შესაძლებლობების გამო არ მიუწვდება ხელი ინფორმაციაზე.
თუ გვინდა, რომ ინფორმაცია ჭეშმარიტად საზოგადო სიკეთე გახდეს, მაშინ ჩვენ უნდა მივიდეთ საზოგადოებასთან, ვესაუბროთ მათ, გავაცნოთ თავი. ოღონდ ვესაუბროთ არა კონფერენციებიდან, ონლაინ კამპანიებიდან ან სოციალურ ქსელში დარეკლამებული პოსტებიდან, არამედ - პირდაპირ, უშუალოდ. ეს, რა თქმა უნდა, ბევრად რთული გზაა, თუმცა, როგორ შეიძლება შენი ხმა მიაწვდინო ადამიანებს, თუ არ იცი, რა სჭირდებათ მათ, რა აკლიათ, რას ეძებენ, ან რას ელიან მედიისგან? ან იქნებ წლების განმავლობაში მათ მედიაზე არასწორი წარმოდგენა შეექმნათ და ხომ არ მოვიდა დრო, პირდაპირ ვაჩვენოთ მაგალითი იმისა, თუ რა არის კარგი და სანდო ჟურნალისტიკა.
ორჯერ ორი ოთხია - ინფორმაცია საზოგადო სიკეთეა, დეზინფორმაცია - დიდი პრობლემა. თუმცა, ამ პრობლემის მოსაგვარებლად, პირველ რიგში, მედიამ უნდა აიღოს პასუხისმგებლობა და არა მისმა მომხმარებელმა.
ყალბ ინფორმაციასთან ბრძოლა მედიის ბოლო დროის ერთ-ერთი მთავარი გამოწვევაა. ყველა მხრიდან გვესმის სიტყვები „პოლარიზაცია“, „ყალბი ამბები“, „დეზინფორმაცია“ და ა.შ. ასობით კამპანია იწყება და მთავრდება ამასთან საბრძოლველად, თუმცა პრობლემა ჯერ ისევ მწვავეა.
როდესაც ყალბ ამბებთან ბრძოლაზე ვსაუბრობთ, ხშირად აღვნიშნავთ, რომ საჭიროა, ხალხმა ინფორმაციის გადამოწმება ისწავლოს. ვცდილობთ, მეტი ვილაპარაკოთ ინფორმაციის გადამოწმების გზებზე, სხვადასხვა სანდო წყაროს გამოყენებაზე, ყალბი ამბების გამავრცელებლების აღმოჩენაზე და ა.შ. ხანდახან ისეთი შეგრძნებაც კი ჩნდება, რომ დეზინფორმაციასთან ბრძოლაში ყველაზე დიდ პასუხისმგებლობას აუდიტორიას ვაკისრებთ.
იუნესკოს პრესის თავისუფლების დღის წლევანდელი დევიზი შესანიშნავად ჟღერს, თუმცა თუ „ინფორმაცია საზოგადო სიკეთეა“, პირველ რიგში, იმაზე უნდა ვილაპარაკოთ, ვის ხელშია ეს სიკეთე და როგორ იყენებს მას. ვინ ქმნის და ავრცელებს ინფორმაციას; როგორ ავრცელებს მას და რა გზებს პოულობს აუდიტორიამდე მისაღწევად?
ერთია, რამდენად ღირებულ და სანდო ინფორმაციას ავრცელებ და მეორეა, ვის სწვდება შენი ხმა. დღეს, ინტერნეტისა და სოციალურ ქსელის ეპოქაში, ინფორმაციის გავრცელება, ერთი შეხედვით, ყველაზე მარტივი გახდა, თუმცა არც ის უნდა დაგვავიწყდეს, რომ დიდი საინფორმაციო ნაკადი სულაც არ ნიშნავს ინფორმაციის ხელმისაწვდომობას.
ჩვენი აუდიტორია რიცხვებად იქცა და ასობით და ათასობით მაყურებელი, მსმენელი თუ მკითხველი ჩვენს ციფრულ მთვლელებზე ყალბ წარმოდგენას გვიქმნის ჩვენი ინფორმაციის გავრცელების მასშტაბებზე.
მედიის პასუხისმგებლობაა, დაფიქრდეს, ხომ არ ჩაიკეტა ამ ბოლო დროის ყბადაღებულ სიტყვაში, „ბაბლში“, ანუ ბუშტში, ანუ ერთგვარ ჩაკეტილ წრეში. ხომ არ არის დრო, დავფიქრდეთ იმ ადამიანებზე, რომლებიც უნებლიედ ამ ბუშტს მიღმა დარჩნენ: ადამიანებზე, რომლებიც რეგიონებში ცხოვრობენ და არ აქვთ წვდომა ინტერნეტზე. ან წვდომა აქვთ, თუმცა არ იციან, სად მიაგნონ კარგ ინფორმაციას. ან მათ, ვისი მთავარი სალაპარაკო ენა ქართული არ არის, ან მეტიც, იმ ადამიანებზე, ვისაც ფიზიკური შესაძლებლობების გამო არ მიუწვდება ხელი ინფორმაციაზე.
თუ გვინდა, რომ ინფორმაცია ჭეშმარიტად საზოგადო სიკეთე გახდეს, მაშინ ჩვენ უნდა მივიდეთ საზოგადოებასთან, ვესაუბროთ მათ, გავაცნოთ თავი. ოღონდ ვესაუბროთ არა კონფერენციებიდან, ონლაინ კამპანიებიდან ან სოციალურ ქსელში დარეკლამებული პოსტებიდან, არამედ - პირდაპირ, უშუალოდ. ეს, რა თქმა უნდა, ბევრად რთული გზაა, თუმცა, როგორ შეიძლება შენი ხმა მიაწვდინო ადამიანებს, თუ არ იცი, რა სჭირდებათ მათ, რა აკლიათ, რას ეძებენ, ან რას ელიან მედიისგან? ან იქნებ წლების განმავლობაში მათ მედიაზე არასწორი წარმოდგენა შეექმნათ და ხომ არ მოვიდა დრო, პირდაპირ ვაჩვენოთ მაგალითი იმისა, თუ რა არის კარგი და სანდო ჟურნალისტიკა.
ორჯერ ორი ოთხია - ინფორმაცია საზოგადო სიკეთეა, დეზინფორმაცია - დიდი პრობლემა. თუმცა, ამ პრობლემის მოსაგვარებლად, პირველ რიგში, მედიამ უნდა აიღოს პასუხისმგებლობა და არა მისმა მომხმარებელმა.
საზოგადოების გულის, უფრო ზუსტად კი ხმების მოსაგებად წინასაარჩევნოდ
ბავშვით ხელში ან მათ ფონზე მოღიმარი პოლიტიკოსები არახალი და უკვე
კარგად ნაცადი ხერხია. კონკრეტულ სამიზნე აუდიტორიის ემოციებზე ზუსტად
გათვლილი ჟესტი, როგორც წესი კარგადაც ჭრის და ავტორის მიზანიც
მიღწეულია - მისმა ჩანაფიქრმა გაამართლა და არჩევნების დღეს შედეგის
სახით მის სასარგებლოდ მოხაზულ საარჩევნო ბიულეტენებად
დახურდავდა.
მიუხედავად მრავალწლიანი გამოცდილებისა, დღესაც, ხშირად პოლიტიკოსების მიერ ამ ერთი შეხედვით არცთუ ისე ორგინალური, არითმეტიკული სიზუსტით გათვლილი ხერხის გამოყენებასა და მათი ჩანაფიქრის სისრულეში მოყვანას ხელს სწორედ მედია უწყობს, კონკრეტულ კადრს ვირუსულად ავრცელებს, არაერთგზის ატრიალებს და ნებსით თუ უნებლიეთ მიზანმიმართული კამპანიის გამტარი ხდება.
ხშირია ისეთი შემთხვევაც, როდესაც მედია ამგვარი პროპაგანდის არათუ უნებლიე მონაწილის როლში, არამედ მის წამახალისებლადაც კი გვევლინება. ამის თვალსაჩინო მაგალითად რამდენიმე დღის წინ, ერთ-ერთი ტელეარხის სოციალური მედიის პლატფორმით გავრცელებული ვიდეოც გამოდგება, რომელშიც გულამოსკვნით მოტირალი მცირეწლოვანი გოგონა ამბობს, რომ არ იცის, თუ როდის გამოუშვებენ ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის თავმჯდომარეს, ნიკა მელიას ციხიდან, რომ მასთან უნდა და სწორედ ამიტომ ტირის.
რამდენიმე დღის წინ, ასევე ერთ-ერთი ტელეკომპანიის სოციალური მედიის პლატფორმის მეშვეობით გავრცელდა ბავშვების მონაწილეობით კიდევ ერთი ემოციური ვიდეო, სადაც ნამახვაჰნესის საწინააღმდეგო აქციაზე მცირეწლოვნები „არა ნამახვანჰესს“ და „გაუმარჯოს საქართველოს შეძახილებით“ მიაბიჯებენ და ხელში შემდეგი შინაარსის საპროტესტო ბანერები უჭირავთ - „წადით, წადით, წადით“, „დაგვიცავი მომავალი თაობა“, „უფალი ჩვენთანაა, ამინ!“.
ეს ერთი შეხედვით უწყინარი, ბევრისთვის ემოციისა და ემპათიის მომგვრელი ვიდეოები პრობლემა, ალბათ, სულაც არ იქნებოდა, ისინი ზრდასრული ადამიანების გააზრებულ სურვილებსა და პროტესტს რომ გამოხატავდნენ და არა მცირეწლოვნების გაუცნობიერებელ განცდებს. ასაკის გათვალისწინებით, რთულად წარმოსადგენია, რომ მათგან რომელიმეს კონკრეტული პოლიტიკოსის მიმართ ჩამოყალიბებული პოზიცია და სიმპათია ჰქონდეს, ან ჰესის მშენებლობის ავკარგიანობა ესმოდეს, მის გარშემო არგუმენტირებული მსჯელობა შეძლოს და კონკრეტულ კამპანიაში ჩართვა მისი ჩამოყალიბებული არჩევანი იყოს.
მიუხედავად იმისა, რომ მსგავსი საკითხები საკანონმდებლო დონეზე არ რეგულირდება და ამ თვალსაზრისით მედიას კონკრეტული შეზღუდვები არ აქვს, არასრულწლოვნების სხვადასხვა პოლიტიკური და კამპანიური მიზნებით გამოყენების თავიდან აცილების მიზნით, ამ უკანასკნელს ეთიკური გაშუქების თვალსაზრისით თავისი წილი პასუხისმგებლობა მაინც ეკისრება. ის გადაწყვეტილებას ბავშვის ულებების გათვალისწინებით უნდა იღებდეს და მას პირდაპირ თუ ირიბად ამა თუ იმ მიზნის მიღწევის ინსტრუმენტად არ უნდა აქცევდეს.
პოლიტიკურ კამპანიებში ბავშვის, როგორც დეკორაციის გამოყენების პრობლემაზე „მედიაჩეკერი“ ადრეც წერდა. მაშინ ბავშვთა და მოზარდთა ფსიქოთერაპევტმა მაია ცირამუამ ამგვარი პრაქტიკა „ბავშვებით მანიპულირებას“ შეადარა და თქვა, რომ ასეთი მცდელობები მედიამ „კადრს მიღმა უნდა დატოვოს“ და მის გავრცელებას ხელი არ შეუწყოს.
ამასთან, საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის „ბავშვთა საკითხების გაშუქების“ სახელმძღვანელო წესებში ვკითხულობთ, რომ „ბავშვების უფლებები ყველაზე ადვილად შეიძლება დაირღვეს, მათ შორის, მშობლების მხრიდანაც. ამიტომ მედიას აკისრია უდიდესი პასუხისმგებლობა, დაიცვას ბავშვის ინტერესები, ხელი არ შეუწყოს მათი უფლებების დარღვევას“.
„არ შეიძლება ბავშვი გამოყენებული იყოს დაცინვის, ანდა გართობის ობიექტად, „საყვარელ“ არსებად, რომლის ნათქვამსაც არასერიოზულად აღიქვამენ“, - ხაზგასმულია ამავე სახელმძღვანელოში.
ამავე თემაზე ნახეთ:
• მედია, არჩევნები და ბავშვი, როგორც დეკორაცია
მიუხედავად მრავალწლიანი გამოცდილებისა, დღესაც, ხშირად პოლიტიკოსების მიერ ამ ერთი შეხედვით არცთუ ისე ორგინალური, არითმეტიკული სიზუსტით გათვლილი ხერხის გამოყენებასა და მათი ჩანაფიქრის სისრულეში მოყვანას ხელს სწორედ მედია უწყობს, კონკრეტულ კადრს ვირუსულად ავრცელებს, არაერთგზის ატრიალებს და ნებსით თუ უნებლიეთ მიზანმიმართული კამპანიის გამტარი ხდება.
ხშირია ისეთი შემთხვევაც, როდესაც მედია ამგვარი პროპაგანდის არათუ უნებლიე მონაწილის როლში, არამედ მის წამახალისებლადაც კი გვევლინება. ამის თვალსაჩინო მაგალითად რამდენიმე დღის წინ, ერთ-ერთი ტელეარხის სოციალური მედიის პლატფორმით გავრცელებული ვიდეოც გამოდგება, რომელშიც გულამოსკვნით მოტირალი მცირეწლოვანი გოგონა ამბობს, რომ არ იცის, თუ როდის გამოუშვებენ ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის თავმჯდომარეს, ნიკა მელიას ციხიდან, რომ მასთან უნდა და სწორედ ამიტომ ტირის.
რამდენიმე დღის წინ, ასევე ერთ-ერთი ტელეკომპანიის სოციალური მედიის პლატფორმის მეშვეობით გავრცელდა ბავშვების მონაწილეობით კიდევ ერთი ემოციური ვიდეო, სადაც ნამახვაჰნესის საწინააღმდეგო აქციაზე მცირეწლოვნები „არა ნამახვანჰესს“ და „გაუმარჯოს საქართველოს შეძახილებით“ მიაბიჯებენ და ხელში შემდეგი შინაარსის საპროტესტო ბანერები უჭირავთ - „წადით, წადით, წადით“, „დაგვიცავი მომავალი თაობა“, „უფალი ჩვენთანაა, ამინ!“.
ეს ერთი შეხედვით უწყინარი, ბევრისთვის ემოციისა და ემპათიის მომგვრელი ვიდეოები პრობლემა, ალბათ, სულაც არ იქნებოდა, ისინი ზრდასრული ადამიანების გააზრებულ სურვილებსა და პროტესტს რომ გამოხატავდნენ და არა მცირეწლოვნების გაუცნობიერებელ განცდებს. ასაკის გათვალისწინებით, რთულად წარმოსადგენია, რომ მათგან რომელიმეს კონკრეტული პოლიტიკოსის მიმართ ჩამოყალიბებული პოზიცია და სიმპათია ჰქონდეს, ან ჰესის მშენებლობის ავკარგიანობა ესმოდეს, მის გარშემო არგუმენტირებული მსჯელობა შეძლოს და კონკრეტულ კამპანიაში ჩართვა მისი ჩამოყალიბებული არჩევანი იყოს.
მიუხედავად იმისა, რომ მსგავსი საკითხები საკანონმდებლო დონეზე არ რეგულირდება და ამ თვალსაზრისით მედიას კონკრეტული შეზღუდვები არ აქვს, არასრულწლოვნების სხვადასხვა პოლიტიკური და კამპანიური მიზნებით გამოყენების თავიდან აცილების მიზნით, ამ უკანასკნელს ეთიკური გაშუქების თვალსაზრისით თავისი წილი პასუხისმგებლობა მაინც ეკისრება. ის გადაწყვეტილებას ბავშვის ულებების გათვალისწინებით უნდა იღებდეს და მას პირდაპირ თუ ირიბად ამა თუ იმ მიზნის მიღწევის ინსტრუმენტად არ უნდა აქცევდეს.
პოლიტიკურ კამპანიებში ბავშვის, როგორც დეკორაციის გამოყენების პრობლემაზე „მედიაჩეკერი“ ადრეც წერდა. მაშინ ბავშვთა და მოზარდთა ფსიქოთერაპევტმა მაია ცირამუამ ამგვარი პრაქტიკა „ბავშვებით მანიპულირებას“ შეადარა და თქვა, რომ ასეთი მცდელობები მედიამ „კადრს მიღმა უნდა დატოვოს“ და მის გავრცელებას ხელი არ შეუწყოს.
ამასთან, საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის „ბავშვთა საკითხების გაშუქების“ სახელმძღვანელო წესებში ვკითხულობთ, რომ „ბავშვების უფლებები ყველაზე ადვილად შეიძლება დაირღვეს, მათ შორის, მშობლების მხრიდანაც. ამიტომ მედიას აკისრია უდიდესი პასუხისმგებლობა, დაიცვას ბავშვის ინტერესები, ხელი არ შეუწყოს მათი უფლებების დარღვევას“.
„არ შეიძლება ბავშვი გამოყენებული იყოს დაცინვის, ანდა გართობის ობიექტად, „საყვარელ“ არსებად, რომლის ნათქვამსაც არასერიოზულად აღიქვამენ“, - ხაზგასმულია ამავე სახელმძღვანელოში.
ამავე თემაზე ნახეთ:
• მედია, არჩევნები და ბავშვი, როგორც დეკორაცია
რატომ მიყვარს ჟურნალისტიკა? ბევრჯერ მიფიქრია ამაზე. მაშინაც კი,
როდესაც ჩემივე საქმიანობით იმედგაცრუებული ვფიქრობდი, ნეტავ
არასწორად ხომ არ ავირჩიე ეს საქმიანობა-მეთქი.
არადა, 2009 წელს, უნივერსიტეტში პირველად რომ შევდგი ფეხი და დაბნეული ვცდილობდი საგნების არჩევას, ერთადერთი რამ ვიცოდი ზუსტად: მთავარ მიმართულებად ჟურნალისტიკა უნდა ამერჩია. მეუბნებოდნენ, არ იჩქარო, ჯერ სხვა დისციპლინების შესავალი საგნები გაიარე და შემდეგ გადაწყვიტეო, მაგრამ პირველივე დღეს, თვალის დაუხამხამებლად ავირჩიე ეს პროფესია.
თითქმის 12 წლის შემდეგ ვზივარ და ვწერ პირველ სარედაქციო სვეტს მედიაჩეკერისთვის. პლატფორმისთვის, რომლის მთავარი მიმართულება მედიაზე დაკვირვება და ხშირად მისი კრიტიკაცაა. არ არის ადვილი საქმე.
ადვილი არ არის განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც მედიას კრიტიკა ისედაც არ აკლია. როდესაც გარემო იმდენად პოლარიზებულია, რომ გვექმნება წარმოდგენა, თითქოს ყველაფერი ან შავია, ან თეთრი. როდესაც ირგვლივ ინფორმაციის უზარმაზარი ნაკადი ტრიალებს, თუმცა რატომღაც მაინც გვაკლია ინფორმაცია.
ამიტომაც, ჩემთვის, "მედიაჩეკერის" რედაქტორობა დიდი გამოწვევაა. ჟურნალსტიკა არ არის სწორხაზოვანი საქმე, არც ზუსტი პროფესიაა, სადაც გამზადებული ფორმულებით შეიძლება რამის მიღწევა. ამიტომაც არ მგონია, რომ "მედიაჩეკერი" უნდა იყოს მხოლოდ "მედიის მოკრიტიკე პლატფორმა", რომელსაც შიგადაშიგ ხან ერთი ჟურნალისტი გადახედავს უკმაყოფილებით, ან მეორე.
არც ის მგონია, რომ ეს პლატფორმა მხოლოდ ჟურნალისტებისთვისაა. მედიის განვითარება პირველ რიგში საზოგადოების ინტერესია, ამიტომაც ჩვენი ამოცანაა, რაც შეიძლება მეტ ადამიანს დავანახოთ რა არის ჟურნალისტიკა სინამდვილეში და რას უნდა ველოდოთ და ვითხოვდეთ მედიისგან. ამიტომაც, ჩვენი მთავარი მიზანია, ვიქცეთ მეტად ღია, სახალხო პლატფორმად.
მარტივად რომ ვთქვა, მინდა ჩემი მშობლები "მედიაჩეკერს" მხოლოდ იმიტომ კი არ იცნობდნენ, რომ მე ვარ აქ, არამედ იმიტომ, რომ აქედან იღებდნენ ინფორმაციას, რომელიც პირველ რიგში მათ გამოადგებათ.
დღეს ჩემი რედაქტორობის პირველი დღეა და ზუსტად ისევე, როგორც 2009 წლის სექტემბერში, უნივერსიტეტში შესვლისას, წარმოდგენა არ მაქვს, სად წამიყვანს ეს გზა. მაგრამ ერთი რამ ისევ ზუსტად ვიცი: ჩვენ გვჭირდება კარგი მედია, გვჭირდება კარგი ჟურნალისტიკა და ვიმსახურებთ ამას.
რამდენად შეგვიძლია ამის მიღწევა? ძალიანაც.
არადა, 2009 წელს, უნივერსიტეტში პირველად რომ შევდგი ფეხი და დაბნეული ვცდილობდი საგნების არჩევას, ერთადერთი რამ ვიცოდი ზუსტად: მთავარ მიმართულებად ჟურნალისტიკა უნდა ამერჩია. მეუბნებოდნენ, არ იჩქარო, ჯერ სხვა დისციპლინების შესავალი საგნები გაიარე და შემდეგ გადაწყვიტეო, მაგრამ პირველივე დღეს, თვალის დაუხამხამებლად ავირჩიე ეს პროფესია.
თითქმის 12 წლის შემდეგ ვზივარ და ვწერ პირველ სარედაქციო სვეტს მედიაჩეკერისთვის. პლატფორმისთვის, რომლის მთავარი მიმართულება მედიაზე დაკვირვება და ხშირად მისი კრიტიკაცაა. არ არის ადვილი საქმე.
ადვილი არ არის განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც მედიას კრიტიკა ისედაც არ აკლია. როდესაც გარემო იმდენად პოლარიზებულია, რომ გვექმნება წარმოდგენა, თითქოს ყველაფერი ან შავია, ან თეთრი. როდესაც ირგვლივ ინფორმაციის უზარმაზარი ნაკადი ტრიალებს, თუმცა რატომღაც მაინც გვაკლია ინფორმაცია.
ამიტომაც, ჩემთვის, "მედიაჩეკერის" რედაქტორობა დიდი გამოწვევაა. ჟურნალსტიკა არ არის სწორხაზოვანი საქმე, არც ზუსტი პროფესიაა, სადაც გამზადებული ფორმულებით შეიძლება რამის მიღწევა. ამიტომაც არ მგონია, რომ "მედიაჩეკერი" უნდა იყოს მხოლოდ "მედიის მოკრიტიკე პლატფორმა", რომელსაც შიგადაშიგ ხან ერთი ჟურნალისტი გადახედავს უკმაყოფილებით, ან მეორე.
არც ის მგონია, რომ ეს პლატფორმა მხოლოდ ჟურნალისტებისთვისაა. მედიის განვითარება პირველ რიგში საზოგადოების ინტერესია, ამიტომაც ჩვენი ამოცანაა, რაც შეიძლება მეტ ადამიანს დავანახოთ რა არის ჟურნალისტიკა სინამდვილეში და რას უნდა ველოდოთ და ვითხოვდეთ მედიისგან. ამიტომაც, ჩვენი მთავარი მიზანია, ვიქცეთ მეტად ღია, სახალხო პლატფორმად.
მარტივად რომ ვთქვა, მინდა ჩემი მშობლები "მედიაჩეკერს" მხოლოდ იმიტომ კი არ იცნობდნენ, რომ მე ვარ აქ, არამედ იმიტომ, რომ აქედან იღებდნენ ინფორმაციას, რომელიც პირველ რიგში მათ გამოადგებათ.
დღეს ჩემი რედაქტორობის პირველი დღეა და ზუსტად ისევე, როგორც 2009 წლის სექტემბერში, უნივერსიტეტში შესვლისას, წარმოდგენა არ მაქვს, სად წამიყვანს ეს გზა. მაგრამ ერთი რამ ისევ ზუსტად ვიცი: ჩვენ გვჭირდება კარგი მედია, გვჭირდება კარგი ჟურნალისტიკა და ვიმსახურებთ ამას.
რამდენად შეგვიძლია ამის მიღწევა? ძალიანაც.
ფოტო: FES Regional Office "Dialogue Eastern Europe"
