ბოლო 10 დღეა, 14 თებერვლიდან დღემდე, საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიაში მნიშვნელოვანი პროცესები მიდის და თითქმის ყოველდღე მაუწყებელში რაღაც ხდება (საკადრო ცვლილებები, აქციები, ადგილობრივი და საერთაშორისო ორგანიზააციების გამოხმაურებები, თანამშრომელთა პროტესტი). შესაბამისად, ტელევიზიაში მიმდინარე პროცესები დანარჩენი მედიის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი თემაა. “მედიაჩეკერი” დაინტერესდა როგორ აშუქებს აჭარის ტელევიზიაში მიმდინარე მოვლენებს საზოგადოებრივი მაუწყებლის პირველი არხი.

მედიამონიტორი საზოგადოებრივი მაუწყებლის პირველი არხის საინფორმაციო გამოშვებებში აჭარის ტელევიზიაში მიმდინარე მოვლენების გაშუქებას 14 თებერვლიდან 25 თებერვლის ჩათვლით პერიოდში დააკვირდა. (მონიტორი აკვირდებოდა არა მხოლოდ პრაიმტაიმის პერიოდს, არამედ დღის განმავლობაში მომზადებულ ყველა საინფორმაციო გამოშვებას, 25 თებერვლის, 18:00-საათიანი გამოშვების ჩათვლით, ანუ, მასალის გამოქვეყნებამდე).

მონიტორინგმა აჩვენა, რომ პირველი არხი ბოლო პერიოდში აჭარის ტელევიზიაში განვითარებულ მოვლენებს საინფორმაციო გამოშვების დასკვნით ნაწილში ზედაპირულად აშუქებდა, ძირითადად, რამდენიმეწამიანი კადრსინქრონით შემოიფარგლებოდა, ზოგჯერ კი ამ თემას საერთოდ არ უთმობდა დროს.

სამონიტორინგო პერიოდის განმავლობაში, პირველი არხის მაყურებელს არ ჰქონდა საშუალება აჭარის მაუწყებელში მიმდინარე პროცესებისთვის თანმიმდევრულად ედევნებინა თვალი, მიეღო ამომწურავი ინფორმაცია, მოესმინა მედიაექსპერტებისა და სხვადასხვა ორგანიზაციების შეფასებები და დაენახა სრული სურათი.

რა მოხდა ამ დროის განმავლობაში

საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიაში

• 14 თებერვალს ცნობილი გახდა, რომ მაუწყებლის დირექტორი გიორგი კოხრეიძე საშტატო განრიგში ცვლილებებს და მაუწყებელში სამსახურების უფროსების მოადგილეების თანამდებობების გაუქმებას გეგმავდა. კოხრეიძის გადაწყვეტილებას, იმავე დღეს არასამთავრობო ორგანიზაცია საერთაშორისო გამჭვირვალობა საქართველო, საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია, მედია კოალიცია და, ასევე, აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებლის ალტერნატიული პროფკავშირი განცხადებით გამოეხმაურა.
• „საზოგადოება საზოგადოებრივი მაუწყებლისთვის“ ამ სლოგანით 16 თებერვალს ქუთაისსა და ბათუმში სოლიდარობის აქცია გაიმართა.
• 17 თებერვალს აჭარის ტელევიზიის ჟურნალისტების მხარდასაჭერად პარლამენტის წინ ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ ორგანიზებული საპროტესტო აქცია გაიმართა. ასევე, განცხადება გაავრცელა 8 პოლიტიკურმა პარტიამ.
• 18 თებერვალს საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიისა და რადიოს დირექტორის მოადგილის პოზიციაზე გამოცხადებული კონკურსის კანდიდატების შესახებ გახდა ცნობილი.
• 19 თებერვალს აჭარის ტელევიზიის მრჩეველთა საბჭოს სხდომა გაიმართა. სხდომაზე ბორდმა საშტატო განრიგის ცვლილება დაამტკიცა, რომლის თანახმადაც, მაუწყებელში ოთხ სხვადასხვა მიმართულებაზე მოადგილეების შტატი გაუქმდა. იმავე დღეს საქართველოს სახალხო დამცველმა აჭარის ტელევიზიაში მიმდინარე მოვლენებზე შეშფოთება გამოთქვა და ოფიციალური განცხადება გაავრცელა.
• 21 თებერვალს კომისიამ დახურულ სხდომაზე აჭარის ტელევიზიის დირექტორის მოადგილედ ვახტანგ ხუზმიაშვილი აირჩია. იმავე დღეს მაუწყებლის დირექტორის მოადგილის შესარჩევ კონკურსზე მომხდარ ინცინდენტზე განცხადება გაავრცელა აჭარის ტელევიზიის პროფკავშირმა.
• 24 თებერვალს ძალაში შევიდა ბორდის მიერ დამტკიცებული საშტატო განრიგის ცვლილება, გაუქმდა მაია მერკვილაძის შტატი, გარდა ამისა, ცნობილი გახდა, რომ მერკვილაძე მთავარი საინფორმაციო გამოშვების რედაქტორის პოზიციიდანაც გათავისუფლდა და მის ნაცვლად ნინო ხაჟამია დაინიშნა. იმავე დღეს, ტელევიზიაში განვითარებული მოვლენები მედია კოალიციამ საგანგაშოდ და საზოგადოებრივი მაუწყებლის იდეისთვის დამაზიანებელად შეაფასა. აჭარის ტელევიზიის თანამშრომლებმა კი გაფიცვისთვის დაიწყეს მზადება.
• 25 თებერვალს “უკიდურესი პროტესტის” ნიშნად აჭარის ტელევიზია თბილისის ბიუროს ჟურნალისტმა ნინო ხოზრევანიძემ დატოვა. მაია მერკვილაძემ კი მაუწყებელში დარჩენის გადაწყვეტილება მიიღო და დირექტორის ახალ შემოთავაზებას დათანხმდა. დღის ბოლოს, ტელევიზიაში მიმდინარე მოვლენებთან დაკავშირებით, კიდევ ერთი განცხადება გაავრცელა საერთაშორისო გამჭვირვალობა საქართველომ.

რა არ გააშუქა და რა/როგორ გააშუქა

საზოგადოებრივი მაუწყებლის პირველმა არხმა - ქრონოლოგია

აჭარის ტელევიზიაში 14-25 თებერვლის პერიოდში მიმდინარე მოვლენები საზოგადოებრივი მაუწყებლის პირველი არხის ეთერში პირველად, 16 თებერვალს დღის 12:00 საათიან საინფორმაციო გამოშვებაში გაშუქდა. “აქცია ბათუმში” - ამ სახელწოდების 25 წამიანი კადრსინქრონით მაუწყებელმა ჟურნალისტების მხარდასაჭერად გამართული აქცია გააშუქა. წამყვანმა მაყურებელს აცნობა, რომ აჭარის ტელევიზიის ჟურნალისტების მხარდასაჭერად, ტელევიზიის წინ აქცია გამართეს აჭარის სხვადასხვა მედიასაშუალებების ჟურნალისტებმა და აქციაზე არასამთავრო ორგანიზაციის და ოპოზიციის წარმომადგენლებიც იმყოფებოდნენ. იმავე დღეს, 15:00 საათიან საინფორმაციო გამოშვებაშიც მაუწყებელი იდენტური 25 წამიანი კადრსინქრონით შემოიფარგლა.

17 თებერვალს 15:00 საათიან საინფორმაციო გამოშვების დასკვნით ნაწილში მაუწყებელმა 8 პოლიტიკური პარტიის განცხადება გააშუქა. “პარტიების განცხადება” ამ სათაურით, 2 წუთიან კადრსინქრონში მაყურებელმა მოისმინა პეტრე ზამბახიძის (ევროპული საქართველო), მირდატ ქამადაძის (ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა), თეონა ხარაბაძის (აჭარის ტელევიზიის ჟურნალისტი), გიორგი კოხრეიძის (აჭარის ტელევიზიის დირექტორი) და თამილა დოლიძის (აჭარის ტელევიზიის ბორდის წევრი) კომენტარები. იმავე დღეს, იგივე განცხადება იდენტურად გააშუქდა 18:00 საათიან და 21:00 საათიან საინფორმაციო გამოშვებებში.

აჭარის ტელევიზიაში მიმდინარე მოვლენების გაშუქებას პირველმა არხმა ყველაზე მეტი დრო 19 თებერვალს დაუთმო. 12:00 საათიან გამოშვებაში მაუწყებელმა კადრსინქრონად გააშუქა აჭარის ტელევიზიის მრჩეველთა საბჭოს სხდომა. მრჩეველთა საბჭოს სხდომაზე განვითარებული მოვლენების გაშუქებისას მაყურებელმა ნახა სიტყვიერი დაპირისპირების კადრები და მოისმინა ჟურნალისტ მალხაზ რეხვიაშვილის და არხის დირექტორის გიორგი კოხრეიძის კომენტარი. ამბის წარდგენისას წამყვანმა აღნიშნა, რომ სხდომას ნაციონალური მოძრაობის წევრებიც ესწრებოდნენ, ამბის გაშუქების შემდეგ კი წამყვანმა მაყურებელს აჭარის ტელევიზიის წინ ნაციონალური მოძრაობასა და მოქალაქეების შორის მომხდარი დაპირისპირების შეასხებ აცნობა.

“აჭარის ტელევიზიის მრჩეველთა საბჭოს სხდომის პარალელურად, რომელსაც ნაციონალური მოძრაობის წევრებიც ესწრებოდნენ, ხმაური იყო შენობის წინ. მოქალაქეთა ჯგუფი "ნაციონალური მოძრაობის” წარმომადგენლებს დაუპირისპირდა. მათი განცხადებით, “ნაციონალურ მოძრაობას” არ აქვს სიტყვის თავისუფლებაზე საუბრის უფლება, რადგან სწორედ მათგან უხდებოდათ მედიის, მათ შორის აჭარის ტელევიზიის ჟურნალისტების დაცვა”, - წამყვანის ამ წარდგენის შემდეგ მაყურებელმა ნახა სიტყვიერი დაპირისპირების კადრები და მოისმინა “ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის” წარმომადგენლის და ერთი მოქალაქის კომენტარი.

“ერთიან ნაციონალურ მოძრაობაზე” აქცენტირება და ამბის ამგვარი გაშუქება იყო მანიპულაციური და ტოვებდა შთაბეჭდილებას, რომ “ერთიანი ნაციონალურ მოძრაობა” პირდაპირ კავშირშია აჭარის ტელევიზიაში მიმდინარე მოვლენებთან.

მრჩეველთა საბჭოს სხდომა იმავე დღეს, 15:00 საათიან საინფორმაციო გამოშვებაშიც გაშუქდა. თუმცა, ამჯერად, მაყურებელი 2 წუთის განმავლობაში მხოლოდ გიორგი კოხრეიძის საუბარს ისმენდა, რომელიც აჭარის ტელევიზიის თანამშრომლებს მიმართავდა, რომ უსაფუძვლო განგაშს ქმნიან. გიორგი კოხრეიძის კომენტარის შემდეგ კი, წამყვანმა 12:00 საათიანი გამოშვების მსგავსად, იდენტური ტექსტით, კადრებით, სინქრონებითა და აქცენტებით, გამოშვება “ნაციონალურ მოძრაობასა” და მოქალაქეებს შორის სხდომის პარალელურად მომხდარი დაპირისპირების ამბის მოყოლით გააგრძელა.

18:00 საათიან საინფორმაციო გამოშვებაში წამყვანმა მაყურებელს მრჩეველთა საბჭოს სხდომაზე მიღებული გადაწყვეტილების - საშტატო განრიგის ცვლილების შესახებ აცნობა. მაყურებელმა მოისმინა გიგა ჩხარტიშვილის, მაია მერკვილაძის, გია ქარცივაძის, გიორგი კოხრეიძის კომენტარი. რის შემდეგაც წამყვანი კვლავ ნაციონალურ მოძრაობასა და მოქალაქეებს შორის სხდომის პარალელურად მომხდარ დაპირისპირებას დაუბრუნდა. 21:00 საათიან გამოშვებაში კი საბჭოს სხდომაზე მიღებული გადაწყვეტილების - საშტატო განრიგის ცვლილების დამტკიცების შესახებ მიიღო ინფორმაცია და კვლავ მოისმინა გიგა ჩხარტიშვილის, მაია მერკვილაძის, გია ქარცივაძის და გიორგი კოხრეიძის კომენტარი.

აჭარის მაუწყებლის ამბებს პირველი არხი 24 თებერვალს დაუბრუნდა. 18:00 საათიან საინფორმაციო გამოშვებაში 20 წამიან კადრსინქრონად გააშუქა არასამთავრობო ორგანიზაცია “ალტერნატივას” წევრების მიერ ტელევიზიის წინ გამართული აქცია. იმავე დღეს, აჭარის ტელევიზიაში მიმდინარე მოვლენებს 21:00 საათიან საინფორმაციოს დასკვნით ნაწილში 2 წუთი დაუთმო, და ტელევიზიის წინ ჟურნალისტების მიერ გამართული საპროტესტო აქცია კადრსინქრონად გააშუქა, მაყურებელმა მოისმინა მაუწყებლის დირექტორის და ორი ჟურნალისტის კომენტარი.

დღეს, 25 თებერვალს 15:00 საათიან გამოშვებაში წამყვანმა მაყურებელს აცნობა, რომ აჭარის ტელევიზიის ჟურნალისტები პროტესტს აგრძელებენ, ასევე, წამყვანმა მაყურებელს მიაწოდა ინფორმაცია, რომ მაია მერკვილაძე დირექტორის შეთავაზებას დათანხმდა, აჭარის ტელევიზია თბილისის ბიუროს თანამშრომელმა დატოვა, რის შემდეგაც მაყურებელმა მოისმინა თეონა ხარაბაძის, მაია მერკვილაძის და გიორგი კოხრეიძის კომენტარები. 18:00 საათიან გამოშვებაში მაუწყებელი ამ თემას აღარ დაუბრინდა. 

საბოლოო ჯამში, ამ დროის განმავლობაში საზოგადოებრივი მაუწყებლის პირველი არხის მაყურებელს არ ჰქონდა ამომწურავი ინფორმაცია აჭარის ტელევიზიაში განვითარებული მოვლენების შესახებ. არ მიუღია სრული ინფორმაცია სხვადასხვა ქალაქში გამართული სოლიდარობის და საპროტესტო აქციების შესახებ, არ მოუსმენია არცერთი მედიაექსპერტის მოსაზრება მიმდინარე მოვლენებზე და არც სამოქალაქო და არასამთავრობო სექტორის შეფასებები მოუსმენია, რადგან პირველ არხს არასამთავრობო ორგანიზაციების მიერ გავრცელებული არცერთი განცხადება არ გაუშუქებია. პირველი არხის მაყურებელმა არც იმის შესახებ იცის, რომ აჭარის ტელევიზიას დირექტორის ახალი მოადგილე ჰყავს.

18 თებერვალს სამტრედიაში ყოფილმა ქმარმა 26 წლის ქალი მოკლა. ამ ამბის გაშუქებისას, "რუსთავი 2-მა" მაყურებელს მკვლელობაში ბრალდებულის ოჯახის წევრების ისეთი კომენტარები შესთავაზა, სადაც ისინი აცხადებენ, რომ ბრალდებულს მკვლელობისკენ თავად გარდაცვლილის ქმედებებმა უბიძგა.

მიუხედავად იმისა, რომ 18 თებერვალს, "კურიერის" წამყვანმა ნათია ლაზაშვილმა თემის წარდგენისას მაყურებელს ემოციურად მიმართა,  და  ხაზგასმით თქვა, რომ ქალთა მკვლელობის გახშირებული ფაქტები „ფემიციდის ტენდენციაზე“ მიუთითებს, რაც „მთელი ქვეყნისთვის ტრაგედია უნდა იყოს“ და ასევე განმარტა, რომ მსგავსი ქმედებების „წამახალისებელი ფაქტორი ქალთა მიმართ ძალადობაზე საზოგადოების დამოკიდებულებაა“, სიუჟეტებში მომხდარისადმი სწორედ მსგავსი სტერეოტიპული შეფასებები მოვისმინეთ.

18 თებერვალს ამ თემაზე მომზადებულ სიუჟეტში, ჟურნალისტმა მაყურებელს უთხრა, რომ „ბრალდებულის ოჯახის წევრების თქმით, „არავითარ ძალადობას ადგილი არ ჰქონია“, რომ ისინი მკვლელობას არ ამართლებენ, თუმცა „ნაწილობრივ აცხადებენ, რომ ამის საბაბს მამაკაცს მეუღლე აძლევდა“.

ჟურნალისტის ტექსტს უშუალოდ ბრალდებულის ოჯახის წევრების კომენტარები მოჰყვა, რომლებიც ქალის მხრიდან მეუღლის ღალატზე მიუთითებენ და მკვლელობის სავარაუდო მოტივადაც სწორედ ამას ასახელებენ.

იგივე სურათი იყო 19 თებერვალს გასულ სიუჟეტშიც. „ბრალდებულის ოჯახის წევრები გიგა აბრალავას ქმედებას არ ამართლებენ, მაგრამ ამბობენ, რომ სიტუციის პროვოცირებას მისი მეუღლე სალომე ბოხუა გამუდმებით ახდენდა“, - თქვა ჟურნალისტმა, რასაც აგრეთვე მოკლულის მხრიდან ღალატის არგუმენტით, ოჯახის წევრის მხრიდან ბრალდებულის გამართლების მცდელობა მოჰყვა.

გენდერული საკითხების გაშუქების შესახებ ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებულ სახელმძღვანელო წესებში ნათქვამია: „ფემიციდის გაშუქებისას ისე, როგორც ძალადობის სხვა ფორმებზე ყურადღების გამახვილებისას, არ დაიწყოთ იმის გარკვევა, რა დააშავა ქალმა და რატომ მოკლეს ის. მნიშვნელოვანი არა მიზეზი, არამედ ფაქტი. არც ერთი მიზეზი არ არსებობს, რაც მკვლელობას გაამართლებს“.

„ფრთხილად იყავით, რომ თქვენი გაშუქებით ხელი არ შეუწყოთ მსხვერპლის ისე წარმოჩენას, თითქოს ის აძლევდა საფუძველს და უბიძგებდა მოძალადეს დანაშაულის ჩადენისკენ. მაგალითად, მოერიდეთ დანაშაულის მიზეზად „ეჭვიანობის ნიადაგის“ დასახელებას. ამით თქვენ უნებურად მიანიშნებთ იმაზე, რომ მსხვერპლი ქალი „არასწორად“ იქცეოდა, პროვოცირება გაუკეთა მოძალადეს და მისცა საფუძველი დანაშაულის ჩადენისა“, - ვკითხულობთ ამავე წესებში.

ფემიციდის ეთიკური სტანდარტების დარღვევით გაშუქების შესახებ  "მედიაჩეკერს" არაერი მასალა აქვს მომზადებული.  ერთ-ერთ ბოლო მასალაში, რომელიც ზუსტად ერთი თვის წინ, 21 იანვარს არის მომზადებული,  გენდერის საკითხების მკვლევარი იდა ბახტურიძე ამბობს, რომ  ფემიციდის საკითხების არასწორი გაშუქებით მედია ხელს უწყობს მსგავსი შემთხვევების განგრძობითობას. 
“იმიტომ, რომ ჩვენ ვხედავთ როგორ ხდება გამართლება, - თითქოს, ვინმე, ვისაც ეჭვიანობის ნიადაგზე მოუნდება პასუხი მოითხოვოს, ეს შეიძლება შეწყნარებული იყოს. ამიტომ არის ეს არასწორი და ამიტომ ვამბობთ რომ ასეთი ტიპის რეპორტინგის დროს ე.წ. გაშუქებას მოყოლილი დანაშაულებების სერია ხდება. ეს ძალიან სარისკოა”, - ამბობს იგი.
 

ამ თემაზე იხილეთ:  

• მკვლელობის გამართლების მცდელობა - როცა მედია ფემიციდის საკითხს არასწორად აშუქებს
• მედიის პასუხისმგებლობა, რომელსაც ის ვერ აცნობიერებს - როგორ შუქდება ფემიციდი?!

ასევე, საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებული ვიდეოგზამკვლევი

10 თებერვალს მედიისთვის ცნობილი გახდა, რომ 6 წლის ორ გოგოზე სექსუალური ძალადობის ბრალდებით 33 წლის პირი დააკავეს და 8 წლით თავისუფლების აღკვეთა მიუსაჯეს. 11 თებერვალს “რუსთავი 2-მა” დღის მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში ამბავს 5 წუთიანი სიუჟეტი მიუძღვნა. მიუხედავად იმისა, რომ ავტორი გაცნობიერებულად ცდილობდა დაეფარა მსხვერპლების ვინაობა და დანაშაულის ჩადენის ადგილი, ბრალდებულის პირდაპირი იდენტიფიცირებითა და სიუჟეტში გამოყენებული კადრებით, მსხვერპლი ბავშვების ირიბი იდენტიფიცირება მაინც მოხდა.

ამბის გაშუქებისას ჟურნალისტმა ორჯერ დაასახელა მსჯავრდებულის სახელი და გვარი და იქვე აღნიშნა, რომ ერთ-ერთი მსხვერპლი მისი დისშვილია, მეორე ბავშვი კი მისი თანაკლასელი. დამნაშავის ვინაობის გასაჯაროებასთან ერთად, სექსუალური ძალადობის მსხვერპლი არასრულწლოვნების იდენტიფიცირება სხვა გარემოებემაც მოახდინა.

მიუხედავად იმისა, რომ სიუჟეტში გამოყენებული კადრების ნაწილი დაბლარული იყო და ჟურნალისტმა არაერთხელ აღნიშნა, რომ განზრახ ფარავდა ადგილმდებარეობას, დაუბლარავი კადრებიდან მაინც ადვილად იდენტიფიცირებადი იყო მუნიციპალიტეტი.

“რაც შეეხება თავად სოფელს, სადაც ინციდენტი მოხდა, ჩვენ შეგნებულად არ ვასახელებთ ადგილმდებარეობას”, “კურიერი შეგნებულად არ ასახელებს მუნიციპალიტეტს, სადაც შემთხვევა მოხდა” - ამბობს ჟურნალისტი, თუმცა, თავისივე სიტყვების პარალელურად, მაყურებელს ღიად აჩვენებს მეზობლების სახეებს, ასევე, დამნაშავის სახლის და ქუჩის კადრებს. დაუფარავად ჩანს მუნიციპალიტეტის ადმინისტრაციულ ცენტრში (საქართველოს ერთ-ერთ ყველაზე ცნობილ ტურისტულ ქალაქში) გადაღებული კადრები და რაიონული სასამართლოს შენობა, სადაც გარკვევით იკითხება ადგილმდებარეობა. ასევე, თავდაპირველად კადრებში დაუფარავად ჩანს ორი რესპონდენტი - ოჯახის ახლობლები, რომლებიც მოგვიანებით, ინტერვიუს დროს დაბლარულია.

ქარტიის მიერ შემუშავებული ბავშვთა საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელო გვეუბნება, რომ ბავშვის ვინაობის დაფარვა აუცილებელია, როდესაც იგი რაიმე ფორმით არის დაკავშირებული სექსუალურ ძალადობასთან. სახელმძღვანელოში აღნიშნულია, რომ “ბავშვის სახის დაფარვა არ არის საკმარისი მისი სრულად არაიდენტიფიცირებისთვის, ხშირად მისი ამოცნობა შესაძლებელია გარემოს აღწერით, ან სხვა რესპონდენტების იდენტიფიცირებით”.

გარდა ეთიკური გაიდლაინებისა, ბავშვთა ფსიქოლოგებიც აცხადებენ, რომ დაუშვებელია სექსუალურ ძალდობასთან კავშირში მყოფი არასრუწლოვნის იდენტიფიცირება ნებისმიერი ფორმით და მედიას მსგავსი თემის გაშუქების დროს განსაკუთრებული სიფრთხილისა და პასუხისმგებლობს გამოჩენა მართებს.

"არაფრით შეიძლება, როდესაც ძალადობის მსხვერპლ ბავშვზეა საუბარი, ვინმეს, სადმე, რამე გაეპაროს. არ შეიძლება ამის გაკეთება, ამას არანაირი გამართლება არ აქვს”, - ამბობს ფსიქოლოგი მაია ცირამუა “მედიაჩეკერთან” საუბრისას.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის აღმასრულებელი დირექტორი მარიამ გოგოსაშვილი გახდა. მან ამ პოზიციაზე გიორგი მგელაძე ჩაანაცვლა, რომელიც ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიას 2019 წლის დეკემბრიდან ხელმძღვანელობდა.

მარიამ გოგოსაშვილი 2018 წლიდან დღემდე საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის მედია მიმართულების იურისტად მუშაობდა. მანამდე, 2012-2013 წლებში ამავე ორგანიზაციაში მედიის სამართლებრივი დაცვის ცენტრის იურისტი იყო. 2013-2017 წლებში კი “სტერეო+-ის” სამართლებრივ დეპარტამენტს ხელმძღვანელობდა. არის არაერთი მედია კვლევის ავტორი და თანაავტორი.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის დირექტორის კონკურსში, გასაუბრების ეტაპზე სულ 4 კანდიდატი მონაწილეობდა. 9 წევრისგან დაკომპლექტებულმა საბჭომ გადაწყვეტილება დღეს, 27 თებერვალს მიიღო. მარიამ გოგოსაშვილი ორგანიზაციას 2 მარტიდან უხელმძღვალენელებს.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია მედიის დამოუკიდებელი თვითრეგულირების ორგანოა და მთელი საქართველოს მასშტაბით 360-მდე ჟურნალისტს აერთიანებს.

“TV პირველის” საინფორმაციო სამსახურს 27 თებერვლიდან ნინო ჟიჟილაშვილი უხელმძღვანელებს. ამის შესახებ ინფორმაცია თავდაპირველად არხის დირექტორმა ინგა გრიგოლიამ სოციალურ ქსელში გაავრცელა, მოგვიანებით კი ტელევიზიის მფლობელმა, ვატო წერეთელმა დაადასტურა.

“დღეიდან ტვ პირველის საინფორმაციო სამსახურის უფროსი ნინო ჟიჟილაშვილია. ძალიან მაგარი წამყვანი რომ არის, ეს იცით. ახლა ძალიან მაგარ საინფორმაციოსაც გააკეთებს. ეს კიდევ ერთი ახალი ეტაპია ჩვენი ტელევიზიის ისტორიაში”- წერს ვატო წერეთელი ფეისბუკის პირად გვერდზე.

ნინო ჟიჟილაშვილი ამ პოზიციაზე მათე კირვალიძეს ანაცვლებს. ამავე არხზე ნინო ჟიჟილაშვილი ორი ტოქშოუს - „პოლიტმეტრისა“ და „პირველების“ წამყვანია. პარალელურად იგი კავკასიის უნივერსიტეტის მედიის სკოლის დეკანია.

“მოვლენების ასეთმა განვითარებამ ცხადყო, რომ მიმდინარე ცვლილებების მიზანი ტელეარხის სარედაქციო პოლიტიკის შეცვლაა. სამწუხაროა, რომ მრჩეველთა საბჭოს მმართველი პარტიის კვოტით არჩეული წევრები საკუთარი ქმედებებით ხელს უწყობენ ტელევიზიაში არსებული სიტუაციის დამატებით ესკალაციას და არ იცავენ ჟურნალისტების უფლებებს”, - ამ განცხადებით საერთაშორისო გამჭვირვალობა საქართველო აჭარის ტელევიზიაში განვითარებულ მოვლენებს კიდევ ერთხელ გამოეხმაურა.

ორგანიზაცია მაუწყებელში განვითარებულ მოვლენებს სარედაქციო პოლიტიკის შეცვლის მცდელობად აფასებს და პროკურატურას მოუწოდებს, რომ ჟურნალისტებზე შესაძლო ზეწოლის ფაქტების გამოძიოს. მაუწყებლის ბორდს და მენეჯმენტს კი მიმართავს, რომ სარედაქციო პოლიტიკაში ჩარევა შეწყვიტონ:

“მოვუწოდებთ, ტელევიზიის მრჩეველთა საბჭოსა და მენეჯმენტს შეწყვიტოს ნებისმიერი ქმედება, რომელიც მიზნად ისახავს ჟურნალისტების დამოუკიდებელი საქმიანობის შეზღუდვას და სარედაქციო პოლიტიკაში ჩარევას. მოვუწოდებთ, საქართველოს პროკურატურას გამოიძიოს ჟურნალისტებზე შესაძლო ზეწოლის ფაქტები, ხოლო აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის უმაღლესი საბჭოს დაინტერესდეს ტელევიზიაში მიმდინარე მოვლენებით და მოაწყოს საჯარო განხილვა”, - ნათქვამია საერთაშორისო გამჭვირვალობა საქართველოს მიერ დღეს, 25 თებერვალს გავრცელებულ განცხადებაში

საერთაშორისო გამჭვირვალობა საქართველო სამართლებრივ დახმარებას სთავაზობს ყველა თანამშრომელს, რომელიც საკუთარი უფლებებისა და პროფესიული ღირსებისათვის იბრძვის.

The Associated Press-მა დავოსში მსოფლიო ეკონომიკურ ფორუმზე გადაღებული ფოტოდან უგანდელი ეკოქატივისტის ვანესა ნაქათე ამოჭრისთვის ბოდიში მოიხადა.

AP-მ მასალა გამოაქვეყნა, რომლის ფოტოზეც გრეტა თუნბერგი და სხვა აქტივისტები იყვნენ გამოსახული, თუმცა სურათის ერთი მხარე, რომელზეც უგანდელი ეკოაქტივისტი ჩანდა მოჭრილი იყო.




ნაქათემ რამდენიმე მედიასაშუალება, მათ შორის AP-მი რასიზმში დაადანაშაულა და გამოცემის მასალა Twitter-ზე გააზიარა წარწერით: რატომ ამომშალეთ ფოტოდან? მეც ჯგუფის ნაწილი ვიყავი"
 


მოგვიანებით, AP-მ iMediaEthics-ს განუმარტა, რომ სტატიის ფოტო მისი ორიგინალი ვერსიით ჩაანაცვლეს, რომელშიც უგანდელი აქტივისტიც ჩანდა, გარდა ამისა მასალას სხვა ფოტოებიც დაემატა, რომელზეც ასევე ვანესა ნაქათე იყო გამოსახული.

“ვნანობთ იმ ფოტოს გამოქვეყნებას, რომელზეც გამოსახული ერთადერთი ფერადკანიანი ადამიანი - ეკოაქტივისტი ვანესა ნაქათე ამოჭრილია. როგორც ახალი ამბების ორგანიზაციას, გვაღელვებს ზუსტად ავსახოთ მსოფლიო, რომელსაც ვაშუქებთ. ჩვენს ჟურნალისტებს ვასწავლით იყვნენ მგრძნობიარენი ინკლუზიური თემების გაშუქებისას. საკითხთან დაკავშირებით ვესაუბრეთ ჟურნალისტებს და ამ შეცდომიდან გაკვეთილს ვისწავლით", - ნათქვამია AP-ის განცხადებაში .



გარდა ამისა, უგანდელ ეკოაქტივისტს უშუალოდ ბოდიში მოუხადა Associated Press-ის აღმასრულებელმა რედაქტორმა სალი ბაზბიმ.

“ვანესა, AP-ის სახელით მინდა გითხრა თუ როგორ ვწუხვარ, რომ ფოტოდან ამოგჭერით. ეს შეცდომა იყო, ჩვენ ვიაზრებთ, რომ ამით შენი ხმა ჩავახშეთ და ბოდიშს გიხდით. ყველანი ვიმუშავებთ იმისთვის, რომ ამ შემთხვევიდან ვისწავლოთ", - წერს ბაზბი Twitter-ზე.


 
ინციდენტთან დაკავშირებით კომენტარი გააკეთა AP-ის ფოტოგრაფიის განყოფილების ხელმძღვანელმა დევიდ ეიკმაც. მისი განმარტებით, ფოტოგრაფი დროში იყო შეზღუდული, ცდილობდა ფოტო სწრაფად გადაეღო, შემდეგ კი ის კომპოზიციიდან გამომდინარე, უკანა ფონზე არსებული შენობის გამო მოჭრა.

წყარო: https://www.imediaethics.org

Facebook-ი კორონავირუსთან დაკავშირებით გავრცელებულ დეზინფორმაციულ და ადამიანებისთვის საზიანო ინფორმაციის შემცველ კონტენტს შეზღუდავს. გარდა ამისა, კომპანია თავის მომხმარებლებს ცნობიერების ამაღლების მიზნით ვირუსის შესახებ ინფორმაციას სხვადასხვა ფორმით მიაწვდის.

Facebook-ის მიერ გავრცელებულ განცხადებაში ნათქვამია, რომ ფაქტჩეკერები კორნავირუსის შესახებ პლატფორმაზე გავრცელებული ყალბი შინაარსის შემცველი ინფორმაციის გამოვლენაზე მუშაობას განაგრძობენ.

"როდესაც ფაქტჩეკეკერები კონკრეტულ ინფორმაციას მცდარად შეაფასებენ, მის გავრცელებას Facebook-სა და Instagram-ზე ვზღუდავთ და ვცდილობთ პარტნიორების დახმარებით ზუსტი ინფორმაცია მივაწოდოთ მომხმარებლებს. გარდა ამისა, იმ ადამიანებს, რომლებმაც კონკრეტული კონტენტი გააზიარეს ან აპირებენ გაზიარებას, შეტყობინებას ვუგზავნით იმის შესახებ, რომ ეს მასალა გადამოწებულია“.

Facebook-ის ინფორმაციით, წაიშლება კორონავირუსთან დაკავშირებით ის ყალბი განცხადებები და კონსპირაციული თეორიები, რომელთა დაჯერებამ, ჯანდაცვის წამყვანი საერთაშორისო და ადგილობრივი ორგანიზაციების შეფასებით, შესაძლოა ფიზიკური ზიანი გამოიწვიოს.

კერძოდ, Facebook-ი ყურადღებას ამახვილებს ისეთ მასალებზე, რომლებიც ვირუსის პრევენციისა და მისგან განკურნების ცრუ მეთოდებს შეიცავს.

"მაგალითად, ინფორმაცია იმის შესახებ, რომ თითქოს მათეთრებლის მიღება კორონავირუსისგან განკურნების საშუალებაა, ან ისეთი განცხადებები, რომლებიც გაუგებრობას ქმნის ჯანდაცვის ხელმისაწვდომ რესურსებთან დაკავშირებით. ასევე Instagram-ზე დავბლოკავთ და შევზღუდავთ დეზინფორმაციის გასავრცელებლად გამოყენებულ ჰეშთეგებს“.

შექმნილი სიტუაციიდან გამომდინარე, Facebook-ისა და Instagram-ის გუნდი კორონავირუსის შესახებ ზუსტი და უფრო ხელმისაწვდომი ინფორმაციის გასავრცელებლად მჭიდროდ თანამშრომლობს ჯანდაცვის სფეროში მსოფლიოს წამყვან ორგანიზაციებთან.

" მომხმარებლებს "ნიუს ფიდში" კორონავირუსზე განახლებული ინფორმაციის მიღებაში დავეხმარებით. როდესაც ისინი Facebook-ზე ვირუსთან დაკავშირებით ინფორმაციას მოძებნიან ან Instagram-ზე შესაბამის ჰეშთეგზე გადავლენ, ეკრანზე გამოჩნდება ვირუსის შესახებ სანდო წყაროზე დაყრდნობით საგანმანათლებლო შინაარსის ინფორმაცია. გარდა ამისა, საკითხზე ცნობიერების ამაღლების მიზნით ვირუსით დაზარალებულ რეგიონებში ორგანიზაციებს უფასო რეკლამების განთავსების საშუალებას ვაძლევთ", - წერია განცხადებაში.

გარდა ამისა, Facebook-ი პარტნიორ კვლევით საგანმანათლებლო ორგანიზაციებს ვირუსის გავრცელების შესახებ მონაცემების მიწოდებითაც დაეხმარება. კომპანიის პარტნიორები ვირუსთან დაკავშირებით სოციალური მომხმარებლების დამოკიდებულებებს ისეთი პროგრამების საშუალებითაც შეიტყობენ, როგორიც მაგალითად, CrowdTangle-ია.

Facebook-ის განმარტებით, ზემოთ ნახსენები ზომების სრულად დანერგვას გარკვეული დრო დასჭირდება. ისინი, ვირუსთან დაკავშირებით კომპანიის მიერ დამატებით გადადგმული ნაბიჯების შესახებ განახლებულ ინფორმაციას გაავრცელებენ.

კორონავირუსის გამო ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციამ საერთაშორისო დონეზე საგანგებო მდგომარეობა გამოაცხადა. ბოლო მონაცემებით, ჩინეთში პნევმონიის გამომწვევი ვირუსით 213 ადამიანია დაღუპული. დაინფიცირების შემთხვევების რაოდენობამ კი 10,000-ს მიაღწია. ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის ინფორმაციით, ჩინეთის გარდა, კორონავისრუსის 98 შემთხვევა 18 ქვეყანაში დაფიქსირდა .

საბედნიეროდ გასული წელი მედიაში პლაგიატიზმისა და მითვისების შემთხვევების მკვეთრი სიხშირით არ გამოირჩეოდა. ქვემოთ 2019 წლის ხუთ ყველაზე საყურადღებო  შემთხვევას გთავაზობთ.

1. ზაფხულში პლაგიატში ყოველკვირეული პოდკასტი “Crime Junkie” ამხილეს. მოგვიანებით პოდკასტის ავტორებმა პლაგიატის შემცველი ეპიზოდის ვიდეო წაშალეს, თავიდან ატვირთეს და წყაროც მიუთითეს.
2. ავტორების ნებართვის გარეშე გამოქვეყნებული მასალის გამო ბოდიში ვოშინგტონის ყოველკვირეულმა გამოცემამ The Cascadia Weekly-მაც მოიხადა. აღმოჩნდა, რომ აღნიშნულის გამო, გამოცემამ პრეტენზიები ავტორებისგან და სხვა გამოცემებისგანაც მიიღო.
   
   
3. გასული წლის თებერვალში Globe-ისა და Mail-ის რედაქტორიმა სილვია სტიდმა აღმოაჩინა, რომ ვატიკანისა და კათოლიკური ეკლესიის მამების სპიკერმა კანადური გაზეთისთვის დაწერილ ცხრიდან მინიმუმ სამ სვეტში პლაგიატს მიმართა.
   
   
4. გასული წლის თებერვალში The New York Times-ის ყოფილი აღმასრულებელი რედაქტორი ჯილ აბრამსონი საკუთარ წიგნში “სიმართლით მოვაჭრენი” პლაგიატში ამხილეს. აბრამსონის პერსონისა და წარსულში მისი სტატუსის გამო ამბავი ყველასთვის საგანაშო აღოჩნდა. მაშინ Vice-ის სპეციალურმა რეპორტიორმა მაიკლ მოინიჰანმა თქვა, რომ წიგნი პლაგიატის არაერთ ეპიზოდს მოიცავდა, მათ შორის, ისეთი გამოცემიდან, როგორებიცაა: The New Yorker, Ryerson Review of Journalism და Columbia Journalism Review. აბრამსონმა განმარტა, რომ მას ეს მიზანმიმართულად არ გაუკეთებია და მას უმოკლეს დროში ჩაასწორებდა.
   
   
5. გასულ წელს ევროპულმა ახალი ამბების სააგენტოებმა Nieuwe Revu-მ, HP/De Tijd-მ, და Knack.be-მ თქვეს, რომ ისინი მათი შტატგარეშე თანამშრომლის პიტერ ბლასიკის მიერ მომზადებულ მასალებში დასახელებული წყაროების გადამოწმებას ვერ ახერხებდნენ, ამასთან მისსავე სტატიებში პლაგიატიც აღმოაჩინეს.

წყარო: imediaethics.org

ახლაც მწარედ მახსოვს ის ავბედითი პერიოდი, რისი გამოვლაც მომიხდა მას შემდეგ, რაც მაშინდელმა ჯანდაცვის მინისტრმა ფრინველის გრიპით მოსახლეობის თითქმის ნახევრის გაჟლეტა იწინასწარმეტყველა. მას შემდეგ, როგორც რეპორტიორს, ათობით სოფელში მომიხდა ჩასვლა ქათმების “დაკრძალვის ცერემონიალზე”. ქათმების სიკვდილზე თუ ხოცვაზე ნიუსები ჩემი ზემდგომებისთვის მნიშვნელოვანი ახალი ამბავი იყო.

დღეს ზუსტად შემიძლია ვთქვა, რომ დიდი შეცდომა იყო თემაზე ყოველდღიური სიუჟეტების მომზადება და მოსახლეობის დაპანიკება, რომ ვისაც ქათამი ჰყავდა, ყველას ფრინველის გრიპით სიკვდილი ელოდა.

ეს ამბავი რამდენიმე კვირის წინ გამიახლდა, როცა კორონავირუსის თემის გაშუქებისას ჩვენი მედიასაშუალებების წარმომადგენლების შესაძლო მსხვერპლებზე ნადირობის სცენებს გადავაწყდი. მონადირე ჟურნალისტებზე ჩემი თავი გამახსენდა, როცა პროდიუსერი მორიგ სოფელში მაგზავნიდა “დაცემული ქათმის” საფლავის გათხრის გადასაღებად.

მერე, როცა წლების განმავლობაში თავად მომიხდა რედაქტორად მუშაობა, ხშირად დავფიქრებულვარ, რა (არ) შეიძლებოდა დამევალებინა “ველზე მომუშავე” ჟურნალისტისთვის.

სახალისო ქოუბები, სალანძღავი და დამცინავი კომენტარები ფეისბუკში - ასეთი რეაქცია მოჰყვა დღეს დილით მატროსოვის ციხესთან ჟურნალისტების “შტურმს” ვანო მერაბიშვილზე.

საქართველოს ექსპრემიერ-მინისტრმა ვანო მერაბიშვილმა ციხე თითქმის შვიდწლიანი პატიმრობის შემდეგ დატოვა. ის ფაქტი, რომ მერაბიშვილი სწორედ დღეს, 20 თებერვალს დატოვებდა საკანს, წინასწარ, კარგა ხნით ადრე იყო ცნობილი საზოგადოებისთვის, მითუმეტეს - ჟურნალისტებისთვის.

მედიისთვის ეს არ იყო დაუგეგმავი, მოულოდნელი მოვლენის გაშუქების პროცესი. ამის მიუხედავად, იმას, რაც დღეს მაყურებელმა ეთერში და ფეისბუკ-ლაივებში იხილა, არაფერი ჰქონდა საერთო წინასწარ დაგეგმილი მოვლენის ასახვასთან.

როგორც წესი, წინასწარ დაგეგმილი მოვლენის გაშუქების დროს ჟურნალისტებს აქვთ ის უპირატესობა, რომ კარგად მოემზადონ ინტერვიუსთვის, საზოგადოებისთვის მნიშვნელოვან და საინტერესო ყველა საკითხზე დასვან შეკითხვები, რათა აუდიტორიას მაქსიმალურად მიაწოდონ ინფორმაცია იმ მოვლენის ადგილიდან, სადაც თავად იმყოფებიან და მუშაობენ.

სამწუხაროდ, მატროსოვის ციხესთან დღეს ჟურნალისტებმა მთელი ძალისხმევა ფიზიკური ძალების დემონსტრირებაში დახარჯეს - ვნახეთ, ვინ უფრო მარჯვედ აირბინა კიბეები, რომ ალყაში მოექციათ რესპონდენტი, რომელიც არსად გაქცევას აპირებდა და რომელიც მზად იყო ჟურნალისტების შეკითხვებზე პასუხები გაეცა. ამის ნაცვლად, მას და მის თანმხლებ პირებს ასევე ფიზიკური მონაცემების დემონსტრირება მოუხდათ, რომ ჟურნალისტების შტურმი მოეგერიებინათ და რესპონდენტი “სამშვიდობო ადგილას” გაეწიათ, სადაც მას საუბრის შესაძლებლობა მიეცემოდა.

ფიზიკური გაწევ-გამოწევის, სირბილის, ჭყლეტის მარათონგამოვლილ ჟურნალისტებს ამჯერად იმაში მოუხდათ ბრძოლა, ვინ უფრო ხმამაღლა დაიძახებდა შეკითხვას, რომელთა შინაარსი ერთმანეთისგან დიდად არ განსხვავდებოდა - ძირითადად, ისმოდა შეკითხვები, თუ როგორი იყო მისი ჯანმრთელობის მდგომარეობა და რომელ პარტიაზე შეაჩერებდა არჩევანს - ენმ-ზე თუ ევროპულ საქართველოზე?

საბოლოოდ, ამ კითხვებით რამე არსებითი სიახლე მაყურებელმა ვერ მოისმინა. დარჩა მხოლოდ სანახაობა, რომელიც, დარწმუნებული ვარ, პირველ რიგში, სწორედ იმ ჟურნალისტებს არ მოეწონათ, რომლებიც ამ “შტურმის” მონაწილეები აღმოჩნდნენ.

სამწუხაროდ ხშირად “ველზე” მომუშავე ჟურნალისტები საქართველოში პროდიუსერებისა და რედაქტორების ინსტრუქტაჟით მოქმედებენ. ინსტრუქტაჟის ძირითადი არსი მდგომარეობს იმაში, რომ ჟურნალისტმა ნებისმიერ ფასად უნდა მოახერხოს წინასწარ მომზადებული თუ ხშირად რედაქტორისგან დავალებული შეკითხვის დასმა რესპონდენტისთვის. სწორედ, ამ “ნებისმიერი”ფასის” ვიზუალიზაცია ვიხილეთ დღეს მატროსოვის ციხესთან.

დარწმუნებული ვარ ეს სანახაობა არც რედაქტორებსა და პროდიუსერებს მოეწონათ. ჰოდა, ასეთ დროს კიდევ უფრო მნიშვნელოვანია დასკვნების გამოტანა და საერთო თამაშის წესებზე შეთანხმება.

სქრინშოთი ვიდეოკადრიდან, - ჟურნალისტები ინტერვიუს იღებენ გუდაურიდან ვირუსის ნიშნებით გადმოყვანილი ჩინეთის მოქალაქეების ჯგუფისგან.

მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციამ კორონავირუსთან დაკავშირებით გლობალური საგანგებო მდგომარეობა გამოაცხადა, რაც ნიშნავს იმას, რომ ქვეყნის მთავრობებს, საერთაშორისო და ლოკალურ დონეებზე კოორდინირებული, ერთიანი ძალისხმევით მოუწევთ მუშაობა. მედია, როგორც ინფორმაციის გამტარი და შესაბამისად, საზოგადოების მაკოორდინირებელი, ამ სქემაში ერთ-ერთ გადამწყვეტ როლს თამაშობს. გასული დღეების განმავლობაში, ქართველი ჟურნალისტებისა და სახელმწიფო უწყებების ურთიერობა უფრო ემოციური იყო, ვიდრე საქმიანი - რის შედეგადაც შეიძლება ჩაითვალოს გაზრდილი პანიკა მოსახლეობაში.

ვირუსის თემის პრობლემურმა გაშუქებამ (აღარაფერს ვამბობ, ჩინელ ხალხზე მცდარი წარმოდგენის შექმნის მცდელობასა და მათ მიმართ გაღვივებულ ქსენოფობიაზე) ნათლად აჩვენა, ჟურნალისტების, მედიასაშუალებებისა (როგორც დამსაქმებელი) და სახელმწიფო ორგანიზაციების ინერტულობა და ნაკლები პროაქტიულობა.

მთელი ამ დროის განმავლობაში ჟურნალისტები, ნებსით თუ უნებლიედ, თესავდნენ უსაფუძვლო პანიკას, დამსაქმებლები საფრთხისა და რისკის ქვეშ აყენებდნენ თავიანთი რეპორტიორების უსაფრთხოებას (არ ვიცი სხვა რა შეიძლება ეწოდოს სავარაუდოდ ვირუსით ინფიცირებული პაციენტების გადასაღებად ასე, „შიშველ-ტიტვლად“, თანამშრომლების გაგზავნას) და ბოლოს, დაავადებათა კონტროლის ცენტრი, ისევე როგორც ჯანდაცვის სამინისტრო, ვერ უზრუნველყოფდა ამომწურავი და საჭირო ინფორმაციის დროულად და ხარისხიანად მიწოდებას ჟურნალისტებისთვის და შესაბამისად დანარჩენი მოსახლეობისთვის, რითაც გაჩნდა ინფორმაციული შიმშილი და სივრცე ინფორმაციული მანიპულაციებისთვის.

• იხილეთ ამ თემაზე: პანიკის გამომწვევი მასალები ჩინეთიდან ჩამოსული ქალის ვირუსის შესახებ

დეკემბრიდან დღემდე, საზოგადოების ინფორმირების მიზნით გადადგმული ნაბიჯები, დაუგეგმავობისა და ქაოტური მუშაობის სალექციო მაგალითია, რომელსაც საერთო არაფერი აქვს არც კრიზისების მართვასთან და არც იმ გაიდლაინებთან რომელიც, მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციამ 2005 წელს, წინა ვირუსული აფეთქებების შემდგომ, საგანგებოდ მედიასთან ეფექტური კომუნიკაციის მიზნით შეიმუშავა.


მთავარი ბრალდება, რომელიც დღეს მედიის მიმართ ისმის, არის ის, რომ მედიასაშუალებები არაკვალიფიციურად აშუქებენ საკითხს.  შესაბამისად, თესავენ პანიკასა და დაბნეულობას მოსახლეობაში, რომელის საფუძველი ჯერ არ დგას, ვინაიდან მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციას საქართველო ე.წ. მწვანე ქვეყნების რიგში ჰყავს შეყვანილი.

მედიის წარმომადგენლების მიმართ „ბრალდება“ პანიკის დათესვაზე, თითქოს ლეგიტიმურია: იყო რამდენიმე ცრუ და უსაფუძვლო განგაში, როცა რეგიონში ვირუსის არსებობის შესახებ ინფორმაცია ერთ-ერთმა მედიასაშუალებამ მტკიცებით ფორმაში გაავრცელა. ასევე, ჟურნალისტები ავლენდნენ საკითხის ზედაპირულ ცოდნას მომზადებულ მასალებში. მაგრამ, მოდით დავფიქრდეთ, ხომ არ შეუწყეს ხელი ამ პანიკურ გაშუქებას იმ ორგანიზაციებმა, რომლებსაც ვირუსის გავრცელებიდან დღემდე ჟურნალისტების უწყვეტ და თანმიმდევრულ ინფორმირებაზე უნდა ეზრუნათ, რაც თავის მხრივ: ა) აამაღლებდა ჟურნალისტთა ცნობიერებას საკითზე და ბ) არ შექმნიდა საინფორმაციო ვაკუუმს და შესაბამისად, ფაქტორივად არ დატოვებდა სივრცეს ინსენუაციისთვის? ისე, როგორც ამას კარნახობს მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციის მედიასთან ეფექტური კომუნიკაციის სახელმძღვანელო.

ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციამ, 2003 წელს, SARS ვირუსის გავრცელების შემდგომ, ვირუსული აფეთქებებისა და ზოგადად საზოგადოებრივი ჯანმრთელობისთვის კრიზისულ პერიოდში მედიასთან ეფექტური კომუნიკაცია ერთ-ერთ უმთავრეს პრიორიტეტად გამოაცხადა. 2005 წელს, ორგანიზაციამ საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის საგანგაშო სიტუაციების დროს მედიასთან ეფექტური კომუნიკაციის სახელმძღვანელო ე.წ Handbook გამოსცა, რომელიც დეტალურად განმარტავს ყველა იმ ნაბიჯს, რომელიც ადგილობრივმა ჯანდაცვის ორგანიზაციებმა მოსახლეობაში პანიკის არიდებისა და დაავადებაზე კომუნიკაციის ეფექტური მიზნებისთვის უნდა გამოიყენოს.

138-გვერდიანი დეტალური დოკუმენტი ეფექტური კომუნიკაციის ყველა დეტალს მოიცავს, როგორიცაა: გარემოს ანალიზი, ნათელი და გასაგები მესიჯ-ბოქსები, პანიკის არიდების ტაქტიკები თუ იმ სავარაუდო კითხვების ჩამონათვალი, რომელიც შესაძლოა ჟურნალისტებს გაუჩნდეთ. ყველაფერი კი იწყება გარემოსა და ჟურნალისტთა საჭიროებების შესწავლით. შესაბამისად, ამ საჭიროებებზე დაყრდნობით ყალიბდება სამოქმედო სტრატეგია, რომელიც საკითხზე მომუშავე ორგანიზაციებს, მედიასთან და შესაბამისად მოსახლეობასთან მოქნილი და შედეგზე ორიენტირებული კომუნიკაციის შესაძლებლობას მისცემს.

ვინაიდან დოკუმენტი საკმაოდ მოცულობითია და ამ მასალის მიზანი მისი განხილვა არაა, ყურადღებას რამდენიმე მნიშნელოვან ასპექტზე გავამახვილებ.

დოკუმენტის თანახმად, პანიკისა და ქაოსის თავიდან არიდების ერთ-ერთ მთავარ მექანიზმად მიიჩნევა ჟურნალისტების კოორდინირება, რომლებსაც, ნათლად გაწერილი პერიოდულობით, ორგანიზაციის თანამშრომლები მიაწვდიან ამომწურავ, ადგილობრივი მოსახლეობის საჭიროებებზე მორგებულ, ცნობიერების ასამაღლებელ და გასაგებ ინფორმაციას: პროცესის მიმდინარეობის, პროცედურებისა და რეგლამენტის შესახებ. ასევე, ინსტრუქციებს დაავადების თავიდან აცილების საშუალებებისა და სახელმწიფოს მიერ გატარებული უსაფრთხოების ზომების შესახებ. მედიასა და პროცესის მაკონტროლებლებს შორის ასეთი ტიპის, რეგულარული და დროული ურთიერთობა, პანიკის პრევენციის ერთადერთი თუ არა, ერთ-ერთი საშუალებაა.

ამ ყველაფერის ფონზე, დაავადებათა კონტროლის ცენტრმა ვირუსზე მასობრივი ინფორმირება იანვრის მეორე ნახევარში დაიწყო. ამავე პერიოდიდან გამოჩნდა ვიდეომიმართვები, ე.წ. საინფორმაციო ბუკლეტები - დაავადებათა კონტროლის ცენტრის საიტზე, ასევე გაიმართა პრესკონფერენციები და თითქმის უწყვეტ რეჟიმში ისმის მოწოდებები ვირუსის შესაძლო პრევენციასა და საქართველოს, როგორც დაბალი რისკის მქონე ქვეყნის შესახებ.

მიუხედავად გატარებული სამუშაოსი, შეიძლება თამამად ითქვას, რომ სახელწიფო უწყებებმა მედიის მომზადება და კოორდინირება დააგვიანეს. თან დააგვიანეს ისე, რომ არაკომპეტენტური გაშუქებით არამხოლოდ პანიკა დაითესა, არამედ თავად ჟურნალისტების სიცოცხლესა და ჯანმრთელობასაც კი შეიძლება შექმნოდა საფრთხე.

დაავადების გამოვლენის მომენტიდან დღემდე, ჟურნალისტებთან, წინასწარ გაწერილი კრიზისული საკომუნიკაციო გეგმით, ცნობიერების ამაღლებისთვის საჭირო წინასწარი სამუშაოები რომ გატარებულიყო, მედიის წარმომადგენლები მინიმუმ  მოერიდებოდნენ ისეთი დამაპანიკებელი ტერმინებს გამოყენებას როგორიცაა „მკვლელი ვირუსი“ და მაქსიმუმ მივიღებდით დაავადების პრევენციაზე და მიმდინარეობაზე ორიენტირებულ გაშუქებას.

შესაბამისად, არ მოგვიწევდა მკითხაობა, საერთაშორისო თუ ლოკალურ დონეზე გატარებული ცვლილებები რა შედეგის მომტანი შეიძლება იყოს ჩვენი ქვეყნისთვის. ერთი სიტყვით, მივიღებდით სიღრმისეულ და ამომწურავ გაშუქებას, ნაცვლად, გარდაცვლილი ადამიანების შესახებ მუდმივად განახლებადი სტატისტიკისა. 

ვირუსის თემაზე მომუშავე ორგანიზაციების პიარისა და სხვა დეპარტამენტებს შორის, შიდა ორგანიზაციული კოორდინაცია რომ მაღალი დონის ყოფილიყო, ვირუსის თემაზე საჯარო მომხსენებლებს (სპიკერები) წინასწარ ეცოდინებოდათ შესაძლო კითხვების სპეციფიკა და ასევე არ ექნებოდათ მოლოდინი, რომ ჟურნალისტებს შესაძლოა არ ჰქონდეთ ამომწურავი ცოდნა სპეციფიური სამედიცინო ტერმინების ან გაიდლაინებით გაწერილი პროცედურების შესახებ, შესაბამისად მეტი მოთმინებით მოეკიდებოდნენ ერთი შეხედვით არაფრის მომცემ კითხვებს.

თუმცა, მოდი ვაღიაროთ, რომ კარანტინის ბოქსში მიკროფონმომარჯვებული რომ არ უნდა შევარდე, ამას არც პროტოკოლი და არც წინასწარი მომზადება სჭირდება. არც ის უნდა იყოს ვინმესთვის ასახსნელი, რომ სავარაუდოდ ინფიცირებულ პაციენტებს კომენტარისთვის საკუთარი სიცოცხლის რისკის ფასადარ უნდა “ეძგერო”. სრულიად დაუჯერებელია იმის დაშვებაც კი, რომ რომელიმე რედაქტორი, პროდიუსერი ან უბრალოდ, რიგითი დამსაქმებელი საკუთარ თანამშრომელს შესაძლოა ამხელა რისკზე წასვლას აიძულებდეს კომენტარის მოპოვების მიზნით - არა, ეს უფრო თავად ჟურნალისტის ინიციატივაა, რომლიც საფრთხეს უქმნის არა მოლოდ საკუთარ თავსს, არამედ თითოეულ ჩვენგანს.

დღეს, როგორც არასოდეს, ჩვენ, მაყურებელს გვჭირდება რაციონალური და არა ემოციური გაშუქება, მშვიდი და საქმიანი, დაცლილი ისტერიკისგან და პათეტიკისგან - პასუხისმგებლიანი გაშუქება, რაც სრულიად არ ნიშნავს იმას, რომ რამე უნდა დაიმალოს, შელამაზდეს ან მიიჩქმალოს. მოლოდინის რეჟიმში მყოფი მაყურებლები ყოველ თქვენ სიტყვას ვწონით, ვაანალიზებთ და ვეძებთ ქვეტექსტებს - გვაფრთხობს უცხო ტერმინები და გადამეტებული მეტაფორები. გვაფრთხობს გარდაცვლილთა სტატისტიკა - ამიტომ, როცა ვირუსით გარდაცვლილთა შესახებ გვესაუბრებით, ურიგო არ იქნება გადარჩენილი ადამიანების სტატისტიკაც გვითხრათ, რომელიც არც თუ ისე მცირეა.

და ბოლოს, გაუფრთხილდით თქვენ და ჩვენ ნერვებს, რადგან, როგორც პაატა იმნაძემ თქვა: „მათ ვისაც ნერვიული სტრესი აქვთ, ყველა ინფექცია ადვილად ერევათ“ , - სტრესი კი, მოგეხსენებათ, წილხვედრში არასდროს ილევა.

მედიაში და განსაკუთრებით სატელევიზიო მედიაში არსებული პრობლემები, ექსტრემალურ სიტუაციებში ზედაპირზე ამოდის და მკაფიოდ ჩანს. ფემიციდი ის საკითხია, რომლის გაშუქებაც ჯერ ისევ ვერ ისწავლა მედიამ. ცხადია არის რამდენიმე გამონაკლისი, მაგრამ მათი რიცხვი იმდენად მცირეა, რომ მათი ხმა იკარგება და არ ისმის.

სამწუხაროდ, მედიას ჯერ ისევ არ აქვს გაცნობიერებული მისი სოციალური პასუხისმგებლობა და ის, რომ საზოგადოების საკმაოდ დიდი ნაწილი, ამა თუ იმ პრობლემატურ საკითხებს, სწორედ მედიის პრიზმიდან ხედავს. ქართული მედიის უდიდესი ნაწილი ჯერ ისევ ვერ ხედავს და ჯეროვნად ვერ აფასებს საკუთარ როლს საზგადოებრივი აზრის, სოციალური ქცევის, სამოქალაქო ცნობიერების ჩამოყალიბების პროცესში.

  ფოტო: © RONALDO SCHEMIDT/AFP/Getty Images

დაახლოებით ერთი კვირის წინ, ხაშურში, ყოფილმა ქმარმა ცოლი მოკლა, ჯერ ყუმბარა ესროლა, შემდეგ გაქცეულს გაეკიდა და თავი იარაღის კონდახით გაუჩეჩქვა. მიზეზი ბანალურია, ვერ დამორჩლებულ და ვერ მანიპულირებულ ქალზე შურისძიება.

რა მიზანს შეიძლება ისახავდეს ჟურნალისტი, რომელიც ამ ტრაგიკული ფაქტის გასაშუქებლად მიდის? პირველადი მშრალი ინფორმაციის გადაცემის შემდეგ (სად? რა გარემოებაში? რა იარაღით? რომელ საათზე და ა.შ. ) რა უნდა აინტერესებდეს და რა აინტერესებთ, როგორც ყველაზე რეიტინგული საინფორმაციო გამოშვებების კორესპონდენტებს, ასევე ყვითელი პრესის ავტორებს?

ხაშურში მომხდარი ფემიციდის შემთხვევაში, ყველა საინფორმაციო გამოშვების ჟურნალისტმა დაიწყო მეზობლებში, ნათესავებში სიარული და გარკვევა, რატომ მოკლა კაცმა ქალი. თითქოს არაფერი არალეგიტიმური აქ არ არის, რადგან ყველას უნდა იცოდეს მიზეზი. მაგრამ ჩვენ, ჟურნალისტები არ ვფიქრობთ იმაზე თუ რა პასუხი შეიძლება მოვისმინოთ, იმისათვის, რომ გასაგები გავხადოთ ეს მკვლელობა. რას ვიძიებთ? არის რამე რაც ამართლებს ამ მკვლელობას? დავუშვათ, რომ კაცმა ცოლს შეუსწრო საყვარელთან ერთად ლოგინში. ეს ალბათ ყველაზე უარესი ვერსიაა ხომ? თორემ საჭმელს არ უმზადებდა, პერანგს არ უუთოვებდა, ბევრს ტლიკინებდა, მოკლე კაბებს იცვამდა და ა.შ. „დანაშაულები“ ცნობისმოყვარე საზოგადოებისათვის არაფერია ფიზიკურ ღალატთან შედარებით. ვთქვათ კარგი გამომძიებლის ფუნქცია შევასრულეთ, მივაგენით მიზეზს და ვამხილეთ ქმრის მოღალატე ქალი, რას ვაკეთებთ შემდეგ, ან კი რას ვიღებთ შედეგად? ვაკმაყოფილებთ სეირის მაყურებელი საზოგადოების ინტერესს, თავად ვივიწყებთ ამ თემას, რადგან სხვა და ახალი თემები შემოდის ნიუსრუმში და ვტოვებთ მოკლულ და შეურაცხყოფილ მსხვერპლს, რომელიც ქმარმა ფიზიკურად მოკლა და ახლა ჩვენ, მედიამ მისი ცხედარი ამ სეირის მაყურებელ ხალხს მივუგდეთ საჯიჯგნად.

• ქალის მკვლელობის მოტივის ძიებაში დაკარგულნი, ანუ მედია, როგორც მტყუან-მართლის გამრჩევი 

პატრიარქალურ კულტურაში სადაც ქალი აპრიორი დამნაშავეა და მოთვალთვალე საზოგადოება მისი სიკვდილის შემთხვევაშიც კი მიზეზებს მასში ეძებს, მედია სწორედ ამ აუდიტორიის დაკვეთას ასრულებს. ვერცერთი ტელევიზია ვერ გაექცა ამ კითხვებს და ყველამ ამცნო მაყურებელს, რომ „საქმეში მესამე პირი იკვეთება“.

სინამდვილეში რა არის მედიის ფუნქცია და პასუხისმგებლობა, რა უნდა იყოს მისი მიზანი და რა კითხვებს უნდა სვამდეს? ხაშურის ინციდენტის შემთხვევაში ჟურნალისტი პირველ რიგში უნდა იკვლევდეს, რატომ და საიდან აღმოაჩნდა მკვლელს ყუმბარა და ცეცხლსასროლი იარაღი, მითუმეტეს, რომ პირი უკვე ნასამართლევია. რატომ ვერ მოახერხეს სამართალდამცავმა ორგანოებმა ქალის სიცოცხლის დაცვა, რამდენად ეფექტურია შემაკავებელი ორდერი და როდის უნდა დაიწყოს სახელმწიფომ განსხვავებული ზომების მიღება, მაშინ, როდესაც ნათლად ჩანს - შემაკავებელი ორდერი სინამდვილეში არ არის მკვლელობის შემაკავებელი. როგორია ქალზე ძალადობის სტატისტიკა და რა ხარვეზებია კანონმდებლობაში. სწორედ ამ კითხვებისა და სტატისტიკური მონაცემების შემდეგ ჟურნალისტი ყველა გავლენიან ინსტიტუციას, მათ შორის ეკლესიას, უნდა უსვამდეს კითხვებს, რას აკეთებენ ისინი ჩვენს მიზოგინურ საზოგადოებაში ამ პრობლემის მოსაგვარებლად. ამას უნდა აკეთებდეს პასუხისმგებლიანი მედია, რომელიც საკუთარ ფუნქციას საზოგადოებრივი აზრის რეკონსტრუქციაში ხედავს და არა „ბოზობის“ ძიებაში.

დღევანდელი ქართული მედია, რომელიც ხაშურის უმოწყალო მკვლლობის საქმეს აშუქებდა, თავისდაუნებურად მკვლელობის მონაწილედ იქცა. ჩვენმა ჟურნალისტებმა არ დაუტოვეს მსხვერპლს იმის შანსიც კი, რომ საზოგადოებამ მის მიმართ თანაგრძნობა ისე გამოხატოს, რომ სიტყვა „მაგრამ“ არ გამოიყენოს და მისი ცხოვრება არ გააკრიტიკოს.

და ბოლოს, რაც ყველაზე მთავარია, ამ სიუჟეტების მაყურებელი ქალები, რომელნიც თავად განიცდიან ოჯახში სხვადასხვა ტიპის ძალადობას, კიდევ უფრო მეტად დაფიქრდებიან, დაეჭვდებიან და შეშინდებიან ვიდრე გაშორების, ძალადობისგან გათავისუფლების გადაწყვეტილებას მიიღებენ. და რაც ყველაზე ცუდია, მათ არა მხოლოდ სიკვდილის შეეშინდებათ, არამედ საზოგადოებრივი აზრის, რომელიც მათ სიკვდილის შემთხვევაშიც კი არ დაინდობს. შეეშინდებათ ხმამაღლა ისაუბრონ საკუთარ პრობლემებზე, იბრძოლონ როგორც საკუთარი, ასევე სხვა მსხვერპლი ქალების უფლებებისთვის და მათი თავისუფლებისთვის, შეეშინდებათ სეირზე მონადირე ჟურნალისტების, რომელნიც მის პირად ცხოვრებაში დაიწყებენ ხელების ფათურს.

ამიტომ ამ ტიპის ჟურნალისტიკა, რომელიც ფსევდო მორალისტური საზოგადოების და მისი ცნობისმოყვარეობის მკვებავია და არა მეამბოხე, რომელიც სწორედ ამ მანკიერი ცნობიერების შეცვლისთვის იბრძვის, არის მავნებელი. ამ ტიპის მედია ჩვენ კიდევ უფრო გვაშორებს იმ მომავლისგან, სადაც საზოგადოება თანხმდება, რომ ქალი და კაცი თანასწორია და ოჯახურ ძალადობას ყველა ერთად ებრძვის.

P.S. ვიდრე ეს ტექსტი იწერებოდა, ბოლნისში კიდევ ერთი ქალი მოკვდა ქმრის ხელით.