საზოგადოებრივი მაუწყებლის „პირველი არხის“ გადაცემა „თავისუფალ ხედვაში“ პანდემიისა და კოვიდ-19-ის შესახებ კონსპირაციული თეორიები გაჟღერდა.

გადაცემა ე.წ მწვანე პასპორტის წინააღმდეგ პროტესტს ეხებოდა, თუმცა დაახლოებით ერთსაათიანი ეთერი ძირითადად რესპონდენტების მხრიდან ვაქცინაციას საწინააღმდეგო მოსაზრებებსა და პანდემიის არსებობის ეჭვქვეშ დაყენებას დაეთმო.

კონტექსტი

„თავისუფალი ხედვის“ წამყვანმა შესავალშივე განმარტა, რომ თავდაპირველად გადაცემა მიწვეულ რესპონდენტებსა და „დაავადებათა კონტროლის ცენტრის წარმომადგენლებთან“ დებატების ფორმატში იყო ჩაფიქრებული, თუმცა „დაავადებათა კონტროლის ცენტრისგან“ უარი მიიღეს:

„დღეს ვსაუბრობთ პანდემიაზე, კორონავირუსზე, თუმცა განსხვავებული პერსპექტივიდან. მას შემდეგ, რაც ვაქცინაციის პროცესი გააქტიურდა ამას თან მოჰყვა სავალდებულო ვაქცინაციის მოწინააღმდეგეთა აქტიურობა. თუ რა პერსპექტივას, რა პროცესებს და ასე ვთქვათ რა გამოსავალს ხედავენ ისინი, რაში ხედავენ ისინი პრობლემას, ამ ყველაფერზე ვისაუბრებთ დღეს ჩვენს სტუმრებთან ერთად“

წამყვანის განმარტებით, ის ეცდებოდა ჩაენიშნა რესპონდენტების დასახელებული ყველა პრობლემური საკითხი და მომავალში „დაავადებათა კონტროლის ცენტრის“ წარმომადგენლებს აუცილებლად შესთავაზებდა ეთერს, რათა გადაცემაში რესპონდენტების მიერ გაჟღერებულ ბრალდებებისა და კითხვებისთვის ეპასუხათ.

კონსპირაციული თეორიები და ანტივაქსერული განწყობები

გადაცემა მთლიანად ორი სტუმრის: მიკრობიოლოგ ლევან ჩხიკვაძისა და სამხედრო ექიმის სტატუსით მიწვეული გიორგი ლილუაშვილის მოსაზრებებს დაეთმო.

რესპონდენტები ამბობდნენ, რომ საქართველოში პანდემიური სიტუაცია არ არის და უნდობლობას უცხადებდნენ კოვიდ-19-ის ოფიციალურ სტატისტიკას.

ერთ-ერთ რესპონდენტთან წამყვანის პირველი შეკითხვა სწორედ პანდემიის არსებობის საკითხს ეხებოდა. მაშინ, როდესაც „ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციამ“ კორონავირუსის პანდემია 2020 წლის 11 მარტს გამოაცხადა და მსოფლიოში კოვიდ-19-ით 5 მილიონზე მეტი ადამიანია დაღუპული.

- გიორგი გვიმრაძე: ბატონო ლევან, მოდით ამ კითხვით დავიწყოთ თქვენთანაც, პანდემია და ეპიდემია გვაქვს თუ არ გვაქვს და რას უნდა დავეყრდნოთ, ამ შემთხვევაში არის თუ არა ეს ყველაფერი მხოლოდ სამართლებრივი კატეგორია ანუ ამას დოკუმენტის გამოქვეყნება სჭირდება თუ შეფასებაც საკმარისია?

- ლევან ჩხიკვაძე: მოდით, მე როგორც მიკრობიოლოგი ისე დაგელაპარაკებით, როგორც ბიოლოგიის მეცნიერებათა მაგისტრი.

- გიორგი გვიმრაძე: გისმენთ, ოღონდ მე გამიჭირდება გამოგყვეთ მაგაში ჩემი კომპეტენციიდან გამომდინარე.

გადაცემის სტუმრებმა არაერთი ბრალდება გააჟღერეს დაავადებათა კონტროლისა და საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ეროვნული ცენტრის გენერალური დირექტორის ამირან გამყრელიძისა და მისი მოადგილის პაატა იმნაძის მიმართ.

რესპონდენტები გადაცემაში საუბრობდნენ „გაბერილ სტატისტიკაზე“, კოვიდ-19-ის დასადგენად პისიარ ტესტების „უფუნქციობაზე“ და მისი შემქმნელის პანდემიამდე გარდაცვალებაზე, რაც „კითხვის ნიშანს აჩენს“. გადაცემის სტუმრები ამბობდნენ, რომ პირბადე ადამიანს ვირუსისგან არ იცავს, კოვიდ-19 ბიოლოგიური იარაღია და რომ „იძულება მიმდინარეობს ბავშვები აცრან“, რაზეც წამყვანს ხაზგასმით არ უთქვამს, რომ საქართველოში ვაქცინაცია სავალდებულო არ არის. „თავისუფალი ხედვის“ სტუმრები ე.წ მწვანე პასპორტებს ეწინააღმდეგებოდნენ და ვაქცინაციის შეჩერებას ითხოვდნენ.

მიუხედავად იმისა, რომ გადაცემის მიმდინარეობისას წამყვანი რესპონდენტებთან ოპონირებას ცდილობდა, გადაცემის ბოლოს თავადვე აღნიშნა: „მე ვერ ვიქნები თქვენი ოპონენტი, ასე ცალმხრივად უბრალოდ შეუძლებელი ამაზე საუბარიო“.

კომენტარისთვის „თავისუფალი ხედვის“ წამყვანს გიორგი გვიმრაძეს დავუკავშირდით, თუმცა მან საუბარზე უარი გვითხრა.

ზიანი

„ეს გადაცემა, ალბათ, კონსპირაციული თეორიების მოყვარულ ძალიან ბევრ ადამიანს მოეწონებოდა იმიტომ, რომ ინფორმაცია, რომელსაც ეს ადამიანები აჟღერებდნენ იყო არაფერზე დაფუძნებული და უმეტესად ტყუილი, ჩვეულებრივი მითები, სადაც შეიძლება კონკრეტული ფაქტები იყოს მართალი, მაგრამ დანარჩენი მანიპულაციაა, რაც საზოგადოების შეცდომაში შეყვანას ისახავს მიზნადო“, - ამბობს საზოგადოებრივი ჯანდაცვის სპეციალისტი ზურაბ ალხანიშვილი.

მისი განმარტებით, ვაქცინის მოწინააღმდეგეების მუშაობის სქემის ნაწილია საზოგადოებას მიაწოდონ ინფორმაცია, რომელშიც არის სიმართლის ელემენტები და დანარჩენი ყველაფერი, რასაც ამბობენ მათი ფანტაზიის ნაყოფია. დეზინფორმაცია კი ხშირად პირდაპირ გავლენას ახდენს ადამიანის სიცოცხლეზე. ქვეყანაში ვაქცინაციის დაბალი ტემპის ფონზე კი მედიის როლი მნიშვნელოვანია.

„მედიასაშუალებები თითოეულ სიტყვასა და რესპონდენტს ასჯერ უნდა წონიდნენ, რომ მგრძნობიარე საზოგადოებას ეს ყველაფერი სწორად მიეწოდებოდეს. ასეთი ინფორმაციის გაშუქების დროს უნდა ვიყოთ ძალიან ფრთხილები, იქვე უნდა გვქონდეს მტკიცე გარანტიები იმის, რომ მას დავუპირისპირებთ სამეცნიერო და მტკიცებულებებზე დაფუძნებულ ინფორმაციას. თუ ეს ვერ ხდება ასეთ შემთხვევაში შეიძლება მივიღოთ ძალიან ცუდი შედეგი“, - ამბობს ზურაბ ალხანიშვილი.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის „ვაქცინაციის გაშუქების“ სახელმძღვანელო წესებში წერია, რომ ჟურნალისტებმა თავიდან უნდა აირიდონ ცრუ/ხელოვნური ბალანსი. ინფორმაციის ორივე მხარე მხოლოდ მაშინ უნდა გაშუქდეს, როცა განსხვავებული მოსაზრებები თანაბრად არგუმენტირებულია, და ეფუძნება ფაქტობრივ და სანდო ინფორმაციას.

ანტივაქსერული კამპანიის სიმძლავრიდან გამომდინარე კი მედიაში ანტივაქსერული განცხადებების რეკლამირების საფრთხეა. ამიტომ ვაქცინის მოწინააღმდეგეთა პოზიციების გაშუქებისას არსებობს ორი გზა: არ გავაშუქოთ ისინი, ან გაშუქების შემთხვევაში აღვნიშნოთ, რომ მოწოდება არის ანტივაქსერული, რასაც მედიასაშუალება არ იზიარებს.

„თავისუფალი ხედვის“ 16 ნოემბრის გადაცემა ამ მასალის გამოქვეყნების მომენტისთვის საზოგადოებრივი მაუწყებლის „პირველი არხის“ არცერთ ონლაინ პლატფორმაზე არ არის ატვირთული.

ტელეკომპანია “იმედმა” და “პოსტვ-მ” 10 ნოემბრის ღამეს სტრასბურგის სასამართლოს გადაწყვეტილება მანიპულაციურად გააშუქეს და მაყურებლის შეცდომაში შემყვანი ინფორმაცია მიაწოდეს.

რა წერია სტრასბურგის სასამართლოს გადაწყვეტილებაში

10 ნოემბერს ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლომ - საქმეზე „სააკაშვილი საქართველოს წინააღმდეგ”, დროებითი ღონისძიების შესახებ სააკაშვილის ადვოკატების მოთხოვნა მიიღო და იმავე დღეს, საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს სასამართლოს გადაწყვეტილების შესახებ წერილობით აცნობა.

სტრასბურგის სასამართლოს მიერ გამოგზავნილ გადაწყვეტილებაში წერია, რომ მთავრობამ 24 ნოემბრამდე უნდა მიაწოდოს ინფორმაცია სასამართლოს, მომჩივნის ამჟამინდელი ჯანმრთელობის მდგომარეობისა და მისთვის ციხის საავადმყოფოში გაწერილი სამედიცინო მკურნალობის შესახებ.

ასევე, სასამართლოს გადაწყვეტილებით, მთავრობამ უნდა უზრუნველყოს მომჩივნის უსაფრთხოება ციხეში და შესაბამისი სამედიცინო დახმარება შიმშილობის შემდგომი გამოჯანმრთელების პერიოდისთვის.

სასამართლომ “მხარეთა ინტერესებისა და სასამართლო წარმოების სათანადოდ წარმართვის მიზნით, გადაწყვიტა დაჟინებით სთხოვოს განმცხადებელს (მიხეილ სააკაშვილს) შიმშილობის შეწყვეტა”.

რა თქვა იუსტიციის მინისტრმა

სტრასბურგის გადაწყვეტილება, დროებითი ღონისძიების შესახებ, გვიან ღამით მიხეილ სააკაშვილის ერთ-ერთმა ადვოკატმა ნიკა გვარამიამ სპეციალურად გამართულ ბრიფინზე გაასაჯაროა.

პარალელურად, იუსტიციის მინისტრმა რატი ბრეგაძემ ფეისბუქის პირად გვერდზე გამოაქვეყნა ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს გადაწყვეტილების ფოტოასლი და დაწერა, რომ “სტრასბურგის სასამართლომ არ დააკმაყოფილა სააკაშვილის საჩივარი კერძო კლინიკაში გადაყვანასთან დაკავშირებით და მოსთხოვა შიმშილობის შეწყვეტა”.



შემდეგ კი ტექსტი განავრცო და დაწერა, რომ სტრასბურგის სასამართლომ არ დააკმაყოფილა მომჩივანის მოთხოვნა მრავალპროფილიან სამოქალაქო კლინიკაში გადაყვანაზე და სააკაშვილს დაჟინებით მოუწოდა შიმშილობის შეწყვეტა.

როგორ გააშუქეს “იმედმა” და “პოსტვ-მ”

იმ დროს, როდესაც სტრასბურგის გადაწყვეტილების შესახებ გახდა ცნობილი, “იმედის” ეთერში გადაცემა “იმედი LIVE” გადიოდა. გადაცემის წამყვანებმა - მაგდა ანიკაშვილმა და გიორგი ფუტკარაძემ, მაყურებლის შეცდომაში შემყვანი ინფორმაცია მიაწოდეს.

ორივე წამყვანი მხოლოდ რატი ბრეგაძის ფეისბუქ პოსტს ეყრდნობოდა და მისივე ინტერპერტაციას ახმოვანებდა. მაგდა ანიკაშვილმა მაყურებელს უთხრა, თითქოს, “უმაღლესი ინსტანციის სასამართლო ამბობს, რომ სააკაშვილის მოთხოვნა, კერძო კლინიკაში გადაყვანასთან დაკავშირებით, არ არის სამართლიანი”.

ამასთანავე, წამყვანები ამტკიცებდნენ, რომ სასამართლომ სააკაშვილს შიმშილობის შეწყვეტა მოსთხოვა, რაც სტრასბურგის სასამართლოს წერილის არასწორი ინტერპრეტაციაა.




“პოსტვ-მ” სტრასბურგის სასამართლოს გადაწყვეტილების შესახებ ინფორმაცია 11 ნოემბერს, დილის საინფორმაციო გამოშვებაში გააშუქა. წამყვანმა გამოშვება დაიწყო ტექსტით, “ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს უარი მიხეილ სააკაშვილს.” წამყვანი საუბრობდა იმაზეც, თითქოს “სტრასბურგის სასამართლომ სააკაშვილის მოთხოვნა კერძო კლინიკაში გადაყვანაზე სასამართლომ არ დააკმაყოფილა და შიმშილობის შეწყვეტა მოსთხოვა.

“იმედის” მსგავსად, “პოსტვ-ც” მხოლოდ რატი ბრეგაძის განცხადებას დაეყრდნო.

კონტექსტი

8 ნოემბერს საქართველოს ყოფილი პრეზიდენტი, მიხეილ სააკაშვილი, რომელიც 41 დღეა შიმშილობს, მისი ნების საწინააღმდეგოდ, რუსთავის მე-12 დაწესებულებიდან გლდანის მე-18 სამკურნალო დაწესებულებაში გადაიყვანეს.

სახალხო დამცველი მიიჩნევს, რომ პენიტენციური სამსახურის მე-18 სამედიცინო დაწესებულება სრულად არ შეესაბამება ექიმთა კონსილიუმის რეკომენდაციებს და არსებობს რისკები ექსპრეზიდენტის უსაფრთხოებაზე. სააკაშივლის ადვოკატები და ექიმი კი მის სამოქალაქო კლინიკაში გადაყვანას ითხოვენ.

ტელეკომპანია „პირველის“ ეთერში გასულ სიუჟეტში ჩანს ციხის იმ თანამშრომლის შვილი, რომელიც, გავრცელებული ინფორმაციით, გლდანის ციხეში მიხეილ სააკაშვილს დაემუქრა.

კონტექსტი

9 ნოემბერს საქართველოს მესამე პრეზიდენტის მიხეილ სააკაშვილის მხარდამჭერ აქციაზე „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის“ წევრმა, გიგი უგულავამ საჯარო გამოსვლისას თქვა: „აი ამ ნაგვის, ვინც ხელი აღმართა პრეზიდენტზე, უნდა იცოდეს მისი შვილის მეგობრებმა და კლასელებმა, რომ მამა ჰყავს ჯალათი.“

გიგი უგულავა გულისხმობდა იმ ციხის საავადმყოფოს ერთ-ერთ წარმომადგენელს, რომელშიც მიხეილ სააკაშვილი 8 ნოემბერს გადაიყვანეს. მესამე პრეზიდენტის წერილის თანახმად, მაშინ ციხის ერთ-ერთმა წარმომადგენელმა უთხრა: "აჰა, ჩიტო, ხო ჩაგიგდეთ ხელში" და სიტყვიერი შეურაცხყოფა მიაყენა.

მალევე მედიამ გაარკვია, რომ პენიტენციური დაწესებულების ეს წარმომადგენელი გლდანის ციხის ერთ-ერთი ხელმძღვანელი პირია, რომელიც წლების წინ სამართალდამცავ უწყებაში მუშაობდა და ქრთამის აღების გამო დააკავეს, სამი წლის შემდეგ კი ამნისტიით გათავისუფლდა.

რა მოხდა?

სიუჟეტში, რომელიც ეთერში საღამოს, პარლამენტთან მიმდინარე აქციის პარალელურად, გიგი უგულავას გამოსვლიდან დაახლოებით 20 წუთში გავიდა ტელეკომპანია „პირველის“ გადამღები ჯგუფი ციხის თანამშრომლის მიმართ ბრალდებებზე პასუხის გასაგებად მის საცხოვრებელ ბინასთან მივიდა და მისი შვილი ჩაწერა. სიუჟეტში ჩანს, გოგო, რომელიც ნახევრად გაღებულ კარში ჟურნალისტის შეკითხვებს პასუხობს, მასალაში ნახსენებია ქუჩა და ჩანს ბინის ნომერი.

რა ზიანი შესაძლოა მიადგეს ციხის თანამშრომლის შვილს?

ორგანიზაციის, "პარტნიორობა ადამიანის უფლებებისთვის" აღმასრულებელი დირექტორი ანა არგანაშვილი გვეუბნება, რომ ასეთი განცხადებისა და გაშუქების შედეგად საფრთხეები მწვავეა, რაც ფსიქოლოგიურ სტრესში გამოიხატება.

„რა თქმა უნდა, ბავშვს აქვს კითხვა: მე რა შუაში ვარ ამ ყველაფერში? და ბავშვი არაფერ შუაში არ არის. შემდგომი საფრთხეა ის, რომ მას დააკავშირებენ ისეთ მოვლენასთან, რასთანაც მას კავშირი საერთოდ არ აქვს და არც პასუხისმგებელია. ამის გამო შეიძლება სერიოზული ბულინგის მსხვერპლი გახდეს და ყველა მიკროსოციუმში, მათ შორის სკოლაში სირთულეები შეექმნას.“, - ამბობს არგანაშვილი.

უფლებადამცველი მიყენებული ზიანის ხანგრძილვ ეფექტზეც საუბრობს, რაც ადამიანის მენტალურ ჯანმრთელობაზე იქონიებს გავლენას. ამ ყველაფერში კი მედიის პასუხისმგებლობასაც ხედავს:

„მედია უნდა ყოფილიყო უფრო დაკვირვებით და ჩვენ არ უნდა გვიწევდეს რეაგირება. პასუხისმგებლობას, სამწუხაროდ, იზიარებს მედიაც და, სხვათაშორის, სასამართლო გადაწყვეტილებებიც არსებობს იმაზე, რომ ასეთ საქმეებში ბავშვები არაფერ შუაშია. ვისი შვილიც არ უნდა იყოს, ვერანაირი საჯარო ინტერესი ვერ გადაწონის ბავშვის ინტერესის დარღვევას.“

საჯარო ინტერესი და პირადი ცხოვრება

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მე-10 პრინციპის თანახმად, ჟურნალისტმა პატივი უნდა სცეს ადამიანის პირად ცხოვრებას და არ შეიჭრას პირად ცხოვრებაში, თუ არ არსებობს განსაკუთრებული საზოგადოებრივი ინტერესი.

ამგვარი ინტერესის გარეშე კი არა მხოლოდ კერძო პირის, არამედ საჯარო პირის პირად ცხოვრებაში შეჭრაც არაეთიკურია.

საზოგადოებრივი ინტერესისა და ცნობისმოყვარეობის გასამიჯნად უნივერსალური ფორმულა არ არსებობს, ამიტომაც თითოეულ შემთხვევაზე მსჯელობაა საჭირო.

ვრცელი სტატია ამ თემაზე შეგიძლიათ წაიკითხოთ აქ: სად გადის ზღვარი საზოგადოებრივ ინტერესსა და ცნობისმოყვარეობას შორის?

სახალხო დამცველის განცხადება და უგულავას ბოდიში

გიგი უგულავას განცხადების საპასუხოდ სახალხო დამცველმა გამოაქვეყნა განცხადება, სადაც ვკითხულობთ, რომ პოლიტიკური დაპირისპირების იარაღად ბავშვების, მათი პირადი ცხოვრებისა და ოჯახური სტატუსის გამოყენება დაუშვებელია და „ ბავშვები დაცული უნდა იყვნენ ნებისმიერი ფორმის ფსიქო-ემოციური ძალადობისგან და ამის გათვალისწინების ვალდებულება, უპირველესად, სწორედ საჯარო პირებს აკისრიათ.“

გიგი უგულავამ განცხადების გამო ბოდიში მოიხადა, თუმცა ანა არგანაშვილი ამბობს, რომ ციხის თანამშრომლის შვილის მიმართ საფრთხის რისკს მაინც ხედავს. “ბავშვს სჭირდება მხარდაჭერა და იმედი მაქვს, ოჯახის წევრები და შესაბამისი სერვისები დაეხმარებიან.“

6 დეკემბერს, სააპელაციო სასამართლომ განსახილველად პირველ ინსტანციაში დააბრუნა კომუნიკაციის კომისიის მიერ “მთავარი არხის” წინააღმდეგ შეტანილი საქმე, რომელიც საქალაქო სასამართლომ 29 ოქტომბერს წარმოებაში არ მიიღო.

რა მოხდა

27 ოქტომბერს, კომუნიკაციების კომისიამ “მთავარი არხს” სამართალდარღვევის ოქმი შეუდგინა ორი ვიდეორგოლის გამო: ერთი შეიცავდა მიხეილ სააკაშვილის ციხიდან გათავისუფლების მოთხოვნას, ხოლო მეორე - 14 ოქტომბერს ყოფილი პრეზიდენტის ციხიდან გათავისუფლების მოთხოვნით გამართულ აქციაზე დასწრების მოწოდებას. კომისია ვიდეორგოლებს წინასაარჩევნო პოლიტიკურ რეკლამად მიიჩნევს და არხს საარჩევნო კოდექსის დარღვევას ედავება.

ვრცლად: რას ედავება “მთავარ არხს” კომუნიკაციების კომისია?

საქალაქო სასამართლომ ეს საქმე 29 ოქტომბერს განიხილა. “მთავარი არხის” ვიდეორგოლებში “საარჩევნო სუბიექტის არ ყოფნის გამო”, კომუნიკაციების კომისიის პოზიცია არ გაიზიარა და საქმის წარმოება შეწყვიტა, რაც კომუნიკაციების კომისიამ სააპელაციო სასამართლოში გაასაჩივრა.

6 დეკემბერს, სააპელაციო სასამართლომ დააკმაყოფილა მარეგულირებლის საჩივარი და საქალაქო სასამართლოს საქმის თავიდან განხილვა დაავალა.

“მთავარ არხში” მიიჩნევენ, რომ გადაწყვეტილება პოლიტიკური მოტივაციითაა განპოირობებული. მაუწყებლის იურისტი თამთა მურადაშვილი ამბობს, რომ ვიდეორგოლები “სარედაქციო პოლიტიკის ფარგლებში გამოხატული მათი საქალაქო პოზიცია და ყოფილი პრეზიდენტის მხარდასაჭერი აქტი” იყო და არა “პოლიტიკური რეკლამა”.

რას ამბობს საარჩევნო კოდექსი პოლიტიკურ რეკლამაზე

საარჩევნო კოდექსში წინასაარჩევნო პოლიტიკური რეკლამა განმარტებულია, როგორც მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებში გასულ ისეთი შინაარსის რეკლამა, რომელიც მიზნად ისახავს საარჩევნო სუბიექტის არჩევისთვის ხელის შეწყობას ან ხელის შეშლას.

ამავე რეგულაციით, წინასაარჩევნო რეკლამად ითვლება მასალა, რომელშიც ნაჩვენებია საარჩევნო სუბიექტი ან მისი არჩევნებში მონაწილეობის რიგითი ნომერი და რომელიც შეიცავს წინასაარჩევნო კამპანიის ნიშნებს.

საქართველოში კოვიდ-19-ით გარდაცვლილთა ყოველდღიური მაჩვენებელი ბოლო დღეებია 60-ს აჭარბებს. ვაქცინაციის მაჩვენებელი კი ქვეყანაში დაბალია. რა როლი აქვს მედიას პანდემიასთან ბრძოლაში და რა უნდა გაითვალისწინონ ქართულმა მედიასაშუალებებმა, როცა კოვიდ-19-ს აშუქებენ? - ამ თემებზე საზოგადოებრივი ჯანდაცვის სპეციალისტს, ზურაბ ალხანიშვილს ვესაუბრეთ. 

---

წაიკითხეთ ამავე თემაზე: პანდემიის გაშუქება - ექიმის რჩევები მედიას

---

პანდემიის გამოცხადებიდან თითქმის 2 წელი გავიდა, როგორ შეიცვალა ამ პერიოდში მედიის გაშუქების ხარისხი კოვიდ-19-თან დაკავშირებით?

პანდემიის დაწყებისთანავე საქართველოში მედია ამ საკითხს, მეტწილად, კარგად აშუქებდა: აქცენტებს სწორად სვამდნენ და სპეციალისტების აზრს ითვალისწინებდნენ. მარტივი მაგალითი, რომ გავიხსენოთ, პირველსავე დღეებში, როცა საქართველოში კოვიდ ინფექციასთან დაკავშირებით აჟიოტაჟი ატყდა, კორონავირუსი შუქდებოდა, როგორც „ახალი მომაკვდინებელი კორონავირუსი“, შემდეგ დაავადებათა კონტროლის ცენტრმა გასცა რეკომენდაცია, რომ ასეთი ფორმით ვირუსი არ გაეშუქებინათ.

ქართულმა მედიასაშუალებებმა მართლა ერთ დღეში შეწყვიტეს კორონავირუსის ამ ფორმით წარდგენა და გაშუქება.

პრობლემები, რა თქმა უნდა, არსებობდა, ძირითადი პრობლემა ამ გადმოსახედიდან ისაა, რომ პერსონალური თუ სხვა ინტერესების გამო ხშირად ზარალდება ინსტიტუციების ავტორიტეტი. ამან შეიძლება ძალიან ცუდი შედეგი მოიტანოს რადგან საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ნებისმიერ კრიზისში მნიშვნელოვანია ინსტიტუციების მიმართ ნდობა.

კოვიდპანდემიის საწინააღმდეგოდ ჩვენი იარაღი კომუნიკაციაა: ინსტიტუტებმა და ავტორიტეტულმა ადამიანებმა გასცენ რეკომენდაციები და ეს რეკომენდაციები მთელმა საქართველომ შეასრულოს. ეს რეკომენდაციებია ნიღბის ტარება, დისტანციის დაცვა, ვაქცინაცია. ხალხი ამ რეკომენდაციებს მაშინ ითვალისწინებს, თუ ენდობა ინსტიტუტებსა და სახელმწიფოს. ამის ნათელი მაგალითი 2 წლის თავზე ჩვენ უკვე ვნახეთ იმ ქვეყნებში, სადაც ჯანდაცვის ინსტიტუტები და ზოგადად სახელმწიფო ინსტიტუტები მაღალი ნდობით სარგებლობს. იქ ახლა უკეთესი ვითარებაა, მოსახლეობის დიდი ნაწილიც აცრილია და რეკომენდაციებიც მეტადაა დაცული. ამიტომ ეს უნდა ყოფილიყო მთელი საზოგადოების ერთიანი ინტერესი, რომ შენარჩუნებულიყო ჯანდაცვის ინსტიტუტების მიმართ ნდობა.

სხვა მხრივ შეგვიძლია შევაქოთ ჩვენი მედიასაშუალებები, რომ სწრაფად აუღეს ალღო მათ შორის მედიცინის და მეცნიერების მტკიცებულებების იერარქიას და თვითონ იწყებდნენ ხოლმე ინფორმაციის გადამოწმებას. რიგ შემთხვევებში იყო რესპონდენტების პრობლემა, შეიძლებოდა ეთერში ისეთი ადამიანი მოხვედრილიყო, რომელიც მტკიცებულებების გარეშე საუბრობდა, თუმცა ესეც ნელ-ნელა თავისით დარეგულირდა.

ახსენეთ ჯანდაცვის ინსტიტუტებისადმი ნდობა, რომელიც მნიშვნელოვანია, თუმცა ამავე დროს მედიას აქვს უფლება კრიტიკული იყოს ხელისუფლების, მათ შორის ჯანდაცვის უწყების მიმართ და ეს კრიტიკა ჯანსაღი და არგუმენტირებული იყოს. ამაში ხედავთ პრობლემას?

ეს არავითარი პრობლემა არ არის, პირიქით ეს მხოლოდ დადებითად შესაფასებელი საკითხია. თუ მოსახლეობამ იცის, რომ ფილტრში გადის გადაწყვეტილების მიმღები პირების რეგულაციები, ექვემდებარება კრიტიკას, შეუძლია განსხვავებული მოსაზრება მოისმინოს. და თუ ამ განსახვავებულ მოსაზრებას შემდგომში სახელმწიფოს მხრიდან რეაგირება მოჰყვება, ესეც, რა თქმა უნდა, ძალიან კარგია.

თუმცა მე ამას არ ვგულისხმობ. მე აქ ვგულისხმობ პერსონალურ კრიტიკას. იმიტომ, რომ პანდემიის ვითარებაში მათი პირადი ცხოვრების სხვა დეტალების გაშუქება ნეგატიურ კონტექსტში კარგს არაფერს იძლევა. ეს კარგი არავისთვის არ არის და ვერცერთი პროცენტით ადამიანებს ვერ ეხმარება.

ძირითადად რა უზუსტობები ისმოდა ქართულ მედიაში კორონავირუსთან დაკავშირებით?

საბედნიეროდ, ასეთი ერთეული შემთხვევები იყო, მაგრამ ამ ერთეულმა შემთხვევებმა ძალიან დააზარალა როგორც ვაქცინაციის კამპანია, ასევე პირდაპირ აისახა ადამიანების განწყობაზე. ვგულისხმობ, პრაიმატიმის, რეიტინგული საეთერო დროის, დათმობას იმ ადამიანებისთვის, ვისაც არავითარი კომპეტენცია არ გააჩნია და უფრო მეტიც, არიან სხვადასხვა ინტერესთა ჯგუფები, რომლებიც შეფარვით თუ ცხადად ანტივაქსერული განწყობები აქვთ.

მათ ეთერი არ უნდა დაეთმოთ, ან, თუ დაეთმობათ, ეს წინასწარ კარგად უნდა იყოს დაგეგმილი და გაანალიზებული. ვერცერთი ჟურნალისტი ანტივაქსერს ვერ გაუწევს ოპონირებას: როცა ადამიანი მეცინერებისგან აბსოლუტურად განყენებულ საკითხზე გეუბნება რაღაცას მის წინააღმდეგ შენ სამეცნიერო არგუმენტი არ გაგაჩნია, რადგან ეს არის აბსურდი. როცა აბსურდზე გელაპარაკებიან და შენ ამ აბსურდზე უბრალოდ სიტყვა არ გაქვს, ვერ შეეწინააღმდეგები. მე რომ გითხრათ, თქვენ ხართ უცხოპლანეტელი ხომ ვერ დამიმტკიცებთ, რომ არ ხართ უცხოპლანეტელი, მაგრამ ამას პირდაპირ ეთერში რომ გეუბნებიან, უბრალოდ დაიბნევით და ვერაფერს იტყვით. მაყურებლის თვალით ჩანს, „აი შეხედეთ, მას სათქმელიც არაფერი ჰქონდა“. ეს წაგებული ბრძოლაა ხოლმე, ამიტომ მედია ყოველთვის განსაკუთრებული სიფრთხილით უნდა მოეკიდოს ასეთი რადიკალური ჯგუფების მოწვევას და გაშუქებას. ხოლო თუ აშუქებს, ისინი წინასწარ უნდა მოემზადონ ამისთვის, იცოდნენ ვინ დაახვედრონ სტუდიაში ოპონირებისთვის.

ასევე, მედიაში ჩანდნენ ქართველი, ახლა უკვე ცნობადი, სახეები რომლებსაც კერძო ინტერესები ჰქონდათ. მაგალითად, თავიანთი ბალახეულის წამლები, რომლებსაც ყიდიან კოვიდპაციენტებზე და, შესაბამისად, როცა ისინი ამბობენ, „არ აიცრათო“, იმიტომ ამბობენ, რომ ეს მათი პირდაპირი ინტერესია: რაც უფრო მეტი იქნება ავად, მეტ ფულს იშოვის თავისი „წამლებით“, რომელსაც ყიდის კოვიდპაციენტებზე.

სხვა მხრივ არ მახსენდება შემთხვევა, ალბათ, ერთეულები იქნება, როცა მედიამ არასწორი, გადაუმოწმებელი ინფორმაცია, გაავრცელა და ამით დააზარალა მოსახლეობა ან კამპანია.

ვაქცინებზე და ზოგადად კორონავირუსის შესახებ საუბრისას რამდენად მნიშვნელოვანია სწორი ტერმინოლოგიის გამოყენება?

ტერმინოლოგიას შინაარსი აქვს და ის ძალიან განსაზღვრავს ხოლმე განწყობებს, როგორ აღიქვამს ამას შემდგომში მსმენელი და მაყურებელი. არის, მაგალითად, ჯგუფები, რომლებსაც არ უყვართ, რომ ანტივაქსერებს ეძახიან, მაგრამ ანტივაქსერი არის - ადამიანი, რომელიც არის ვაქცინების მოწინააღმდეგე, ამაში ახალი არაფერია.

რა იყო მედიით ყველაზე ხშირად გავრცელებული დეზინფორმაცია კოვიდ-19-ის შესახებ?

საქართველოში კორონავირუსთან დაკავშირებით მიმდინარე დეზინფორმაციული კამპანია ნაკლებად არის ხოლმე ცენტრალურ მედიაში. ძირითადად ისინი თავიანთი საინფორმაციო არხებით სარგებლობენ სოციალურ ქსელებში. შეგვიძლია გამოვყოთ ოთხი ფორმა:

1. „მიმები“, რომლებიც ვრცელდება „ფეისბუქზე“, რომელიც დატვირთულია სახალისო, ვითომ შემეცნებითი შინაარსით, რეალურად ეფუძნება ნაწილობრივ სიმართლეს და ძირითადად მიმართულია ადამიანების შეცდომაში შეყვანისკენ. ემოციური შინაარსით არის დატვირთული, შეიძლება იყოს გამოგონილი ადამიანის ისტორიები; ან იყოს ნამდვილი ადამიანის ამბავი, ოღონდ შეცვლილი, რომელიც ხალხზე ზემოქმედებს. მართალია მასში აქცენტი მოთხრობილ ემოციურ ამბავზეა, მაგრამ ის გზავნილები, რომლის გატარებაც უნდათ მაინც აუდიტორიის ქვეცნობიერში რჩება და სხვადასხვა დროს ისევ იღვიძებს.

2. შეცვლილი, გაყალბებული და კონტექსტიდან ამოგლეჯილი გამოსახულებები ან ვიდეოები. ამის ნათელი მაგალითი იყო და ქართულ მედიაშიც აქტიურად გავრცელდა, „ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის“ ერთ-ერთი სპიკერის ვიდეო, რომელშიც ის თითქოს ამბობდა და „აღიარებდა“, რომ პანდემია არ არსებობს, ეს ყველაფერი მოგონილია და შეთქმულების თეორიაა. სინამდვილეში, ეს ვიდეო არასწორი ქართული თარგმანით გამოქვეყნდა. ეს ვიდეო ძალიან ფართოდ გავრცელდა ქართულ მედიაში. თავდაპირველად არავინ სცადა მისი ორიგინალის ნახვა, თუ რას ლაპარაკობდა ის ქალი ინგლისურად სინამდვილეში.

3. ფალსიფიცირებული გვერდები, მათ შორის ცნობილი ადამიანების ყალბი ფეისბუქ გვერდები. ამის მაგალითი იყო, როცა შექმნეს ამირან გამყრელიძის ყალბი ფეისბუქ გვერდი. მასზე განთავსებული ინფორმაციის, ალბათ, 90% სწორი იყო, რაც ეყრდნობოდა „დაავადებათა კონტროლის ცენტრს“ ამიტომ ადამიანების ნაწილს გაუჩნდა განცდა, რომ ეს ოფიციალური გვერდი იყო და აქედან სწორი ინფორმაციის მიღება შეეძლოთ. თუმცა დროდადრო გამოერეოდა ხოლმე ყალბი, ძირითადად ანტივაქსერული ინფორმაცია, და ასე შეჰყავდათ ადამიანები შეცდომაში.

4. ორკესტრირებული კამპანიები, რაც საქართველოშიც აქტიურად მუშაობს, საბედნიეროდ, ისეთი წარმატებით ვერა, როგორც სხვა ქვეყნებში, მაგრამ ხშირად ამ საკითხზე საუბრისას ადამიანებს აქვთ კითხვა რა ინტერესი შეიძლება ჰქონდეთ სხვა ქვეყნებს იმისთვის, რომ ასეთი კამპანიები აწარმოონ საქართველოში. ამის ორი ძირითადი საფუძველი არსებობს. პირველი: საზოგადოებრივი ჯანდაცვის კრიზისს შეუძლია მთელი ქვეყნის კრიზისში შეყვანა, რადგან ის იწვევს ეკონომიკურ, ფინანსურ კრიზისს და ა.შ გადის უზარმაზარ დანახარჯებზე, ეპიდემიების გამო იხურება სკოლები და ბაღები, იკარგება სამუშაო ადგილები და ა.შ. და მეორე: ეს პირდაპირ ურტყამს ავტორიტეტს - ანგრევს ჯანდაცვის ინსტიტუტების, ადგილობრივი და ცენტრალური ხელისუფლების მიმართ ნდობას, ისინი კარგავენ გავლენას, ეს არის მტერი სახელმწიფოების ინტერესი და ამის გამო ამ მეთოდით იბრძვიან ხოლმე.

როგორ შეიძლება ჟურნალისტებმა თავიდან აიცილონ გაუცნობიერებლად ხელი არ შეუწყონ კოვიდ-19-ის შესახებ დეზინფორმაციის ან კონსპირაციული თეორიების გავრცელებას?

ნებისმიერმა ადამიანმა ინფორმაცია სანდო წყაროებში უნდა გადაამოწმოს. თუ შევხედავთ მტკიცებულებათა იერარქიას, ყველაზე დაბალი რანგის არის მაგალითად, ექსპერტის მოსაზრება, რადგან მას თუ ზურგს არ უმაგრებს მტკიცებულებები და კვლევები, მაშინ მის აზრს არავითარი მნიშვნელობა არ გააჩნია.

ამ იერარქიაში რაც უფრო ზემოთ მივდივართ, ნელ-ნელა ვუახლოვდებით ინსტიტუციებს, რადგან ინსტიტუციები კვლევების შეჯერების საფუძველზე იძლევიან გაიდლაინებსა და რეკომენდაციებს. ამიტომ ჩვენ თუ რაღაც ახალ ინფორმაციას ვეცნობით და გვაინტერესებს ეს ინფორმაცია ნამდვილია, ყალბი, ეს ინფორმაცია უნდა გადამოწმდეს შესაბამის ინსტიტუციებში.

ჩვენთან უკვე რამდენიმე ვებგვერდი მუშაობს, რომლის უკან „დაავადებათა კონტროლის ცენტრი“ და „ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაცია“ დგას და ამ ინფორმაციის გადამოწმება ძალიან იოლია, მათ შორის „დაავადებათა კონტროლის ცენტრში“ არის კომუნიკაციის ჯგუფი, საიდანაც ინფორმაციის გამოთხოვა შეიძლება.

რომელი სამედიცინო და სამეცნიერო წყაროებია ყველაზე სანდო კორონავირუსისა და ვაქცინების შესახებ ინფორმაციის მისაღებად?

ეს არის NCDC.ge – „დაავადებათა კონტროლის ცენტრის“ ვებგვერდი, ასევე მათი პორტალი vaccines.ncdc.ge და provax.ge – ეს არის ის სამი ძირითადი პორტალი, რომლებიც პარტიორ ორგანიზაციებთან ერთად არის შექმნილი, მუდმივად განახლებადია და, როგორც წესი, პირველად ინფორმაცია ქართულ ენაზე მანდ არის ხოლმე ხელმისაწვდომი. ისევე როგორც ვაქცინების შესახებ სრული ინფორმაცია რამდენიმე ენაზე, მათ შორის ეთნიკური უმცირესობებისთვის ხელმისაწვდომია.

უცხოენოვანი წყაროებიდან, თუ სამეცნიერო ჟურნალებს არ შევეხებით, რადგან აქაც თავისი იერარქიაა და უამრავი ჟურნალი არსებობს, მაშინ ისევ მარეგულირებლებს შეგვიძლია მივაკითხოთ: ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაცია, აშშ-ის მარეგულირებელი FDA და ევროპის მარეგულირებელი EMA. ეს სამი ძირითადი მარეგულირებელი არის ყველაზე მაღალი სანდოობის მქონე ორგანიზაცია.

როგორია ჟურნალისტების როლი პანდემიის დროს?

თითოეულ ჟურნალისტსა და მედიასაშუალებას უზარმაზარი პასუხისმგებლობა აკისრია. რაღაც პრინციპებს მუდმივად უნდა ვიცავდეთ, არასდროს ეთერში არ უნდა მოხვდეს გადაუმოწმებელი ინფორმაცია, არ გავიდეს ინფორმაცია, რომელმაც შესაძლოა ორჭოფობა გამოიწვიოს ხალხში. ინფორმაცია, რომლის მიღმაც დარჩება შეკითხვები, რომლებზეც პასუხები არ გვექნება. და, რა თქმა უნდა, უნდა გავუფრთხილდეთ იმ მონაპოვარს, რომელიც გვაქვს და იმ მოცემულობას, რომელშიც ვართ. მაგალითად, ახლა რომ გაკეთდეს სიუჟეტი, რომელი ვაქცინაა კარგი და რომელი არა, ეს არასწორი მიდგომა იქნებოდა იმიტომ, რომ რომელი ვაქცინაც გვაქვს, 3%-ით მეტად ან ნაკლებად ეფექტური არის თუ არ არის - ეს არაფერს არ ცვლის, ეს ვაქცინები გვაქვს, ეს ვაქცინები უნდა გამოვიყენოთ, მით უმეტეს ვიცით, რომ სიკვდილიანობისგან 99%-ით ყველა ავტორიზებული ვაქცინა გვიცავს.

როგორ უნდა შეუწყოს ხელი მედიამ პანდემიასთან ბრძოლას დღევანდელ მძიმე ეპიდემიოლოგიურ ვითარებაში?

დღევანდელი სურათით თუ ვიმსჯელებთ, წინა რამდენიმე თვე პოლიტიკურად ძალიან აქტიური და დატვირთული იყო, რის გამოც მედიის დღის წესრიგიდან მოიხსნა კორონავირუსთან და ვაქცინაციასთან დაკავშირებული საკითხები. რეალურად, ამის შედეგებს ახლაც ვხედავთ - აქტუალურობა დაკარგა. უბრალოდ ახლა, ბოლო დღეებში მოსახლეობაში ის აქტუალური გახდა, რადგან ვირუსის გავრცელება ისევ მაღალი გვაქვს და როცა ადამიანი თავისი გარშემომყოფების, ოჯახის წევრების ავადობას ხედავენ ხოლმე, უშინდებიან და აკითხავენ ვაქცინაციის ცენტრებს, ოჯახის ექიმებს და ა.შ

პოზიტიური მხარე ისაა, რომ მოსახლეობის დიდ ნაწილში გაიზარდა ზოგადად იმუნიზაციის შესახებ ცნობიერება, ეს მოიტანა როგორც მედიის აქტიურობამ ისე ორგანიზაციების, მათ შორის სახელმწიფო სტრუქტურების აქტიურობამ საქართველოს მასშტაბით. ეს ორივე ისევ მაღალ დონეზე უნდა მუშაობდეს ოღონდ, საჭიროა კოვიდ რეგულაციები არ აღსრულდა, რაც მოიკოჭლებს ხოლმე, ესეც თუ მედიით აქტიურად არ გაშუქდა და ერთგვარ ფორმაში არ ამყოფა მათ შორის სახელმწიფო სტრუქტურებიც, სტატისტიკა ცუდი გვაქვს მსოფლიოს მასშტაბით და ამიტომ გვჭირდება ამ მდგომარეობის შეცვლა. მედია თუ ამ საკითხებს სათანადოდ გააშუქებს ამ შემთხვევაში შეიძლება მივიღოთ საზოგადოებრივი აზრი, რომელიც ყოველთვის ცვლის ხოლმე მათ შორის მთავრობის დღის წესრიგსაც.

რა უნდა შეიცვალოს მედიაში პანდემიისა და ვაქცინაციის გაშუქების მიმართულებით?

მოდი უფრო ფართოდ შევხედოთ სურათს რომ მივხვდეთ რა მოხდა ბოლო 20-30 წელიწადში: ჩვენ გარშემო ვეღარ ვხედავთ ადამიანებს ყვავილით, პოლიომიელიტით, დიფტერიით, წითელათი და ა.შ. ეს დაავადებები ადრე მილიონობით ადამიანს, ხშირად ბავშვებს კლავდა. ეს იყო ჩვენი წარსული და ეს გამოცდილება ჩვენს ოჯახებში ასაკოვან ადამიანებს ახსოვთ.

მაგრამ როცა ეს დაავადებები ვაქცინებით იმართა, ზოგიერთი მათგანი, ფაქტობრივად, გაქრა, ზოგი კი გაქრობის პირას არის. ამ დაავადებებს ჩვენ გარშემო ვეღარ ვხვდებით და, შედეგად, საზოგადოებრივი ჯანდაცვის მიმართულებით ინტერესი მოვადუნეთ - ბოლო წლების განმავლობაში ამ თემებზე თითქმის აღარ ვსაუბრობდით, იმიტომ, რომ ეს თემა აღარ გვაწუხებდა. მედიაშიც, რა თქმა უნდა, ამას ძალიან მცირე ნაწილი ეკავა ხოლმე და მოსახლეობისთვისაც ეს აღარ იყო აქტუალური თემა ანუ ვაქცინები თავისივე წარმატების მსხვერპლი გახდნენ და დღეს როცა ვამბობთ, რომ მსოფლიო მოუმზადებელი იყო პანდემიისთვის ის იგულისხმება, რომ ხალხმა დავივიწყეთ ის სარგებელი, რომელიც საზოგადოებრივი ჯანდაცვის საკითხებს მოაქვს.

როცა პრობლემა ხელახლა შემოგვიბრუნდა, ძალიან გაგვიჭირდა იმ წარსულის გახსენებაც და გადაფასებაც, რასაც უკვე მივაღწიეთ წინა საუკუნეში. ამიტომ მედიასაშუალებებმა სასურველია არ მოადუნონ ყურადღება. მხოლოდ კოვიდი ხომ არ არის? გრიპის სეზონი გვაქვს, საქართველოში მიმდინარეობს პაპილომა ვირუსის საწინააღმდეგო აცრები და მიმართვიანობა არის ძალიან დაბალი. ამ დროს ეს არის ვაქცინა, რომელიც საშვილოსნოს კიბოს განვითარებისგან იცავს, მაგრამ ამის შესახებ მედიასაშუალებებიდან ნაკლებად გვესმის ხოლმე, კარგი იქნება, რომ ეს საკითხები დღის წერსიგში მუდმივად იდგეს, რათა მომავალში ასეთ ვითარებაში აღარ აღმოვჩნდეთ. აიცერით, დაიცავით საკუთარი თავი და თქვენი გარშემომყოფები.

ტელეკომპანია "კავკასია" 29 ნოემბერს თბილისის საქალაქო აქციის დროს ოპერატორის დაშავებასთან დაკავშირებით გამოძიების დაწყებას ითხოვს.

რა მოხდა?

"კავკასიის" ინფორმაციით, თბილისის საქალაქო სასამართლოსთან "ნაციონალური მოძრაობის" საპროტესტო აქციაზე სამართალდამცველების მიერ წიწაკის სპრეის გამოყენების დროს ტელეკომპანიის ოპერატორი ნიკოლოზ კოკაია დაშავდა და გონება დაკარგა.

"მიზეზი გახდა ახლო დისტანციიდან ე.წ. “წიწაკის სპრეის“ შესხმა. გონების დაკარგვამდე ოპერატორს კამერა ჩართული ჰქონდა და კამერის ლინზაზე ცხადად ჩანს შხეფები. ასევე, მეორე ოპერატორის მიერ გადაღებულ კადრებში ჩანს, რომ ერთ-ერთი პოლიციელი ახლო დისტანციაზე ასხამს აქციის მონაწილეების, მათ შორის ჩვენი ოპერატორის მიმართულებით სითხეს", - აცხადებენ ტელეკომპანიაში.

სასწრაფო დახმარების შემდეგ ნიკოლოზ კოკაიას მდგომარეობა გაუმჯობესდა. ტელეკომპანია "კავკასიის" ცნობით, მოგვიანებით, იმავე აქციაზე ოპერატორს ფიზიკური შეურაცხყოფა მიაყენა ერთ-ერთმა პოლიციელმა, რისი კვალიც მას სხეულზე აღენიშნება. პოლიციელი ვიდეოკადრებით იდენტიფიცირებულია.

ტელევიზიაში ამბობენ, რომ აქციის გაშუქების დროს პოლიციელების მხრიდან საფრთხე შეექმნა “კავკასიის” კიდევ ერთ ოპერატორს, გივი მჭედლიშვილს.

"ის აქციის გადასაღებად ავიდა ქვის მაღალ კედელზე. ერთ–ერთმა პოლიციელმა სცადა არა მხოლოდ მისთვის ხელშეშლა გადაღებაში, არამედ კედლიდან მისი ჩამოგდება, რითაც საფრთხე შეუქმნა მის სიცოცხლესა და ჯანმრთელობას", - წერია განცხადებაში.

რას მოითხოვს "კავკასია" ?

ტელეკომპანიას სახელმწიფო სტრუქტურებთან ოთხი მოთხოვნა აქვს:

• პოლიციის მხრიდან სპეციალური საშუალების, წიწაკის სპრეის, სავარაუდოდ, უკანონო გამოყენებისა და ძალადობით უფლებამოსილების გადამეტების ფაქტზე, რასაც ტელეკომპანიის თანამშრომლის ჯანმრთელობის დაზიანება მოჰყვა, საქართველოს სახელმწიფო ინსპექტორმა დაუყოვნებლივ დაიწყოს გამოძიება და დროულად ჩაატაროს ყველა საჭირო საგამოძიებო მოქმედება.

• ჟურნალისტურ საქმიანობაში ხელშეშლის გამო გამოძიება დაიწყოს საქართველოს პროკურატურამ და დროულად ჩაატაროს ყველა საჭირო საგამოძიებო მოქმედება.

• ყველა იმ ფაქტზე, რომელიც არ შეიცავს დანაშაულის ნიშნებს, თუმცა წარმოადგენს აშკარა უხეშ დისცილინურ გადაცდომას, შსს-ს გენერალურ ინსპექციისგან მოვითხოვთ პოლიციელთა მიმართ დაიწყოს დისციპლინური წარმოება და გაატაროს ყველა საჭირო ღონისძიება.

• სახელითა და გვარით იდენტიფიცირდნენ ის პოლიციელები, რომლებმაც ფიზიკური შეურაცხყოფა მიაყენეს ტელეკომპანია "კავკასიის" ვიდეოოპერატორს, ხელი შეუშალა მათ საქმიანობაში და საფრთხეში ჩააგდო მათი სიცოცხლე.

მედიაკოალიციის მოწოდება

ტელეკომპანია “კავკასიის” ოპერატორის დაზიანების ფაქტს კოალიცია "მედია ადვოკატირებისთვისაც" გამოეხმაურა.

"დღემდე პრობლემად რჩება პოლიციის მხრიდან აქციების გაშუქებისას მედიის უსაფრთხოების უზრუნველყოფა. მნიშვნელოვანია, დაუყოვნებლივ დაიწყოს გამოვლენილი ფაქტის შესწავლა და მოხდეს სათანადო რეაგირება", - წერია კოალიციის განცხადებაში.

დეტალები

29 ნოემბერს თბილისის საქალაქო სასამართლოში საქართველოს მესამე პრეზიდენტის, მიხეილ სააკაშვილის სასამართლო პროცესი გაიმართა. სხდომის პარალელურად მიხეილ სააკაშვილის მხარდამჭერთა აქცია მიმდინარეობდა. შინაგან საქმეთა სამინისტროს განცხადებით, აქცია “გასცდა მშვიდობიანი შეკრების კანონით დასაშვებ ნორმებს, აქციის იმ მონაწილეების მიმართ, რომლებიც არ დაემორჩილნენ პოლიციელთა კანონიერ მოთხოვნებს და ძალადობრივი მეთოდებით წინააღმდეგობა გაუწიეს, სამართალდამცველებმა, კანონით მინიჭებული უფლებამოსილების ფარგლებში, პროპორციული ძალა და სპეციალური საშუალებები გამოიყენეს.“

CNN-ის ცნობილი წამყვანი კრის კუომო არხმა ჯერ საქმიანობას განსუსაზღვრელი დროით ჩამოაშორა, 4 დეკემბერს კი სამსახურიდან გაათავისუფლა. ნიუ-იორკის გენერალური პროკურატურის მიერ გამოქვეყნებული მასალებით გაირკვა, რომ წამყვანი სკანდალში გახვეული პოლიტიკოსი ძმის დასახმარებლად თავის ჟურნალისტურ სტატუსსა და გავლენას იყენებდა.
___________________________________________________________________________________________________________

ნიუ-იორკის გენერალური პროკურორის მიერ 29 ნოემბერს გასაჯაროვებულ მასალებში ჩანს, რომ CNN-ის ერთ-ერთი მთავარი გადაცემის, Cuomo Prime Time-ის წამყვანი, ჟურნალისტი კრის კუომო ძმას, პოლიტიკოს ენდრიუ კუომოს, სექსუალური შევიწროვების შესახებ ბრალდებებისგან დაცვაში ეხმარებოდა.

ჟურნალისტი პოლიტიკოსების ოჯახიდანაა. მის ძმას, ნიუ იორკის ყოფილ გუბერნატორს, ენდრიუ კუომოს, 11 ქალის სექსუალურ შევიწროვებაში ადანაშაულებენ. დემოკრატიული პარტიის წევრი იყო მათი მამა, მარიო მეთიუ კუომოც - ნიუ იორკის შტატის გუბერნატორი 1983-94 წლებში.

ჟურნალისტისა და გუბერნატორი ძმის თანაშემწეს შორის მიმოწერებითა და მიცემული ჩვენებებით ირკვევა, რომ კრის კუომო გუბერნატორს საჯარო განცხადებებისა და პრესკონფერენციებისთვის მზადებაში ეხმარებოდა, იყენებდა თავის კავშირებს პრესაში, რათა მეტი ინფორმაცია მიეღო ბრალმდებელი ქალების შესახებ, არკვევდა კიდევ ვინ აპირებდა ძმის დადანაშაულებას, მუშაობდნენ თუ არა სხვა გამოცემები ახალი ბრალდებების შესახებ სტატიებზე და გუბერნატორის გუნდს სთხოვდა უფრო მეტად ჩართულიყო თავისი ძმის დაცვისთვის მზადებაში.

ძმები CNN-ის ეთერში - გამონაკლისი კრის კუომოსთვის

ენდრიუ კუომო განსაკუთრებით პოპულარულ პოლიტიკურ ფიგურად კოვიდ-19-ის პანდემიის დასაწყისში იქცა, როდესაც, ნიუ-იორკის გუბერნატორის რანგში, ბრიფინგებს ყოველდღიურად ატარებდა.

2020 წელს კოვიდ პანდემიის დასაწყისში კრიტიკა გამოიწვია კრის კუომოს ინტერვიუმ ძმასთან, რომლის დროსაც ძმები კორონავირუსზე საუბრობდნენ და ერთმანეთს ეხუმრებოდნენ. მას შემდეგ ძმები ერთად ეთერში კიდევ რამდენჯერმე გამოჩნდნენ.

ეს იყო პირველი შემთხვევა, როდესაც CNN-მა გამონაკლისი დაუშვა და ჟურნალისტს უფლება მისცა ინტერვიუ აეღო გუბერნატორი ძმისგან. ტელეკომპანიის გადაწყვეტილებით, მას ეს 2003 წლიდან [დასაქმების პერიოდიდან] აკრძალული ჰქონდა. ამ გადაწყვეტილებას „სი ენ ენი“ პანდემიის გამო შექმნილი კრიზისული ვითარებით ხსნიდა.



 “კრისის საუბარი თავის ძმასთან იმ გამოწვევებზე, რომლის წინაშეც მილიონობით ამერიკული ოჯახი იყო, მნიშვნელოვან ადამიანურ ინტერესს წარმოადგენდა”,- განმარტავდა CNN-ის წარმომადგენელი.

ამ გამონაკლისმა პირდაპირ იმოქმედა გადაცემის რეიტინგებზე, ძმების საერთო ეთერის დროს Cuomo Prime Time-ის მაყურებლების რაოდენობა იზრდებოდა.

ძმები CNN-ის ეთერში ერთად ბოლოს 2020 წლის მაისში გამოჩნდნენ. 2021 წლის თებერვალში კი, მას შემდეგ, რაც კრის კუომომ გუბერნატორის მიმართ პანდემიის მართვასთან დაკავშირებული ბრალდებები არ გააშუქა, არხმა განმარტა, რომ ჟურნალისტს კვლავაც არ მისცემდა პოლიტიკოს ძმასთან ინტერვიუს ჩატარების უფლებას.

ბოდიში

2021 წლის მაისში გავრცელდა ცნობები, რომ ჟურნალისტი კუომო, გუბერნატორი ძმის პიარ კამპანიაში იყო ჩართული. ამის გამო კუომო კიდევ ერთხელ გახდა კრიტიკის ობიექტი, მათ შორის თანამშრომლების მხრიდან. წამყვანს ჟურნალისტური პრინციპების დარღვევაში ადანაშაულებდნენ.

საპასუხოდ კუომომ მაყურებელს პირდაპირ ეთერში მოუხადა ბოდიში: „შემიძლია ობიექტური ვიყო ნებისმიერი თემის მიმართ, გარდა ჩემი ოჯახისა. მე მიყვარს ჩემი ძმა, ჩემი ოჯახი, ჩემი სამსახური და მე მიყვარს და პატივს ვცემ ჩემს კოლეგებს CNN-ში“.

კუომოს მხრიდან ძმის პიარ კამპანიაში მონაწილეობა CNN-მა „შეუფერებლად“ შეაფასა, თუმცა მაშინ დისციპლინური პასუხისმგებლობა არ დაუკისრებია.

ჟურნალისტმა ძმის შესახებ დუმილი კიდევ ერთხელ აგვისტოში, ენდრიუ კუომოს, ნიუ-იორკის გუბერნატორის მიერ თანამდებობის დატოვების შემდეგ დაარღვია. სატელევიზიო მიმართვის დროს მან გაიმეორა, რომ ის პოლიტიკოსი ოჯახის წევრისთვის არა „მრჩეველი“, არამედ „ძმა“ იყო. აღიარა, რომ ძმის თანაშემწეებს ესაუბრა და თავისი აზრი გაუზიარა, მაგრამ ეს ყველაფერი მაისში შეწყვიტა, როდესაც ამისკენ CNN-მა მოუწოდა.



„თავს არასდროს დავსხმივარ და არც არავინ წამიხალისებია თავს დასხმოდნენ იმ ქალებს, რომლებმაც ჩვენებები მისცეს. არასდროს დავკავშირებულვარ პრესის წარმომადგენლებს ჩემი ძმის ვითარებასთან დაკავშირებით“,- ამბობდა კუომო აგვისტოში.

თუმცა მის ამ განცხადებას ეჭვქვეშ აყენებს რამდენიმე დღის წინ გამოქვეყნებული მასალები.

კუომოს გათავისუფლება

„კრისმა ჩვენთან აღიარა, რომ თავისი ძმის გუნდს რჩევები მისცა, გაირკვა, რომ მან ჩვენი წესები დაარღვია და ეს საჯაროდ ვაღიარეთ. მაგრამ ასევე ვაფასებდით მის უჩვეულო პოზიციას, გვესმოდა, რომ ის პირველ ადგილზე ოჯახს აყენებდა, მეორეზე კი სამსახურს.“ - წერია CNN-ის მიერ 30 ნოემბერს გავრცელებულ განცხადებაში - „თუმცა ეს დოკუმენტები, რომელთა გასაჯაროვებამდე ინფორმაცია არ გვქონდა, სერიოზულ კითხვებს აჩენს და თავისი ძმის საქმეში იმაზე დიდ ჩართულობაზე მიუთითებს, ვიდრე აქამდე ვიცოდით.“

ამ განცხადების პარალელურად, CNN-მა კრის კუომო საქმიანობას განუსაზღვრელი ვადით, საქმის შემდგომ შეფასებამდე ჩამოაშორა.

ჟურნალისტი ამ გადაწყვეტილებას არხის განცხადებიდან მეორე დღეს, პირველ დეკემბერს, რადიო SiriusXM-ის ეთერში გამოეხმაურა და თქვა, რომ არხის გადაწყვეტილების ესმის, პატივს სცემს მისი ქცევის შეფასების პროცესს და ამ თემაზე აღარ ისაუბრებს.

მას შემდეგ კი, რაც არხის მიერ დაქირავებულმა ადვოკატებმა კუომოს შესახებ გავრცელებულილ დოკუმენტები შეაფასეს, CNN Worldwide-ის პრეზიდენტმა ჯეფ ზაკერმა ტელეწამყვანი სამსახურიდან გაათავისუფლა. არხის განცხადების მიხედვით, გამოძიება დღემდე გრძელდება.

კუომოს სექსუალურ შევიწროვებაშიც სდებენ ბრალს

CNN-დან კრის კუომოს დათხოვნის შემდეგ რამდენიმე საათში, New York Times-მა გამოაქვეყნა მასალა, რომლის მიხედვითაც ჟურნალისტს მისი ყოფილი თანამშრომელი ქალი სექსუალურ შევიწროვებაში ადანაშაულებს. ქალი ანონიმურობას იცავს და მხოლოდ ისაა ცნობილი, რომ მასთან ერთად ტელეარხ ABC-ზე წლების წინ მუშაობდა. შევიწროვების ბრალდების შესახებ ქალის ადვოკატმა CNN-ს პირველ დეკემბერს შეატყობინა.

ჟურნალისტის წარმომადგენლები პრესასთან აცხადებენ, რომ ეს ბრალდება ტყუილია.

„არ მინდოდა ჩემი მუშაობა CNN-თან ასე დასრულებულიყო, მაგრამ მე უკვე გითხარით რატომ და როგორ დავეხმარე ჩემს ძმას“, - დაწერა კუომომ და მადლიერება გამოხატა თავისი გადაცემის გუნდის მიმართ „ტვიტერზე“, თუმცა სექსუალური შევიწროვების შესახებ გავრცელებულ ინფორმაციაზე არაფერი უთქვამს.

კრის კუომოს ეს შემთხვევა ამერიკული მედიისთვის შესაძლოა პრეცდენტულიც იყოს. ეს აჩენს ახალ შეკითხვებსაც, დაკარგა თუ არა ნდობა არხმა და შეილახა თუ არა მისი იმიჯი ან რამდენად დროული იყო CNN-ის გადაწყვეტილება? რა შეიცვლება მედიასაშუალებების პოლიტიკაში, თუკი იმას გავითვალისწინებთ, რომ ჟურნალისტების ნაწილს პირადი კავშირები აქვს პოლიტიკოსებთან.

28  ოქტომბერს, Faсebook-ის შემქმნელმა მარკ ცუკერბერგმა გამოაცხადა, რომ კომპანიას სახელს უცვლის და მას ამიერიდან "META" ერქევა. თუმცა აპლიკაცია "ფეისბუკი" სახელს არ იცვლის.

"ფეისბუკი" აქამდე ერთ კომპანიაში სხვადასხვა პლატფორმას აერთიანებდა, როგორიცაა "ინსტაგრამი", "ვოტსაპი", "Oculus VR" და სხვა. ამიერიდან კი, ეს აპლიკაციები, "ფეისბუკის" ჩათვლით, კომპანია "META-ს" ქვეშ გაერთიანდება.

ეს ნაწილია ცუკერბერგის პროექტ "მეტავერსისა", რომელიც ვირტუალური რეალობის შექმნაზე მუშაობს.

"მეტავერსში (metaverse)" თითქმის ყველაფერს გააკეთებთ, რისი წარმოდგენაც შესაძლებელია: შეიკრიბებით მეგობრებთან და ოჯახთან, იმუშავებთ, ისწავლით, ითამაშებთ..." - დაწერა ცუკერბერგმა ფეისბუკ პოსტში, სადაც კომპანიის რებრენდიგის შესახებ საუბრობდა.

„ვაშინგტონ პოსტმა“ თავისივე მფლობელის, ჯეფ ბეზოსის კომპანიის, Blue Origin-ის შესახებ ვრცელი კრიტიკული მასალა გამოაქვეყნა. გამოცემა Blue Origin-ის ხელმძღვანელობას დასაქმებულებისთვის „ტოქსიკური გარემოს“ შექმნაში ამხელს.

კონტექსტი

ჯეფ ბეზოსმა „ვაშინგტონ პოსტი“ 2013 წელს 250 მილიონ აშშ დოლარად შეიძინა. მას შემდეგ, ბევრს გაუჩნდა შეკითხვა, ისეთივე მიდგომა ექნებოდა თუ არა გამოცემას თავის მილიარდერ მფლობელთან, როგორც სხვა გავლენიანი ადამიანების მიმართ ექნებოდა?

მედიის კვლევებისა და ჟურნალისტიკის ორგანიზაციის „პოინტერის“ ავტორის ტომ ჯონსის შეფასებით, ბეზოსის კუთვნილი მედიის მიერ ბეზოსის კომპანიის შესახებ კრიტიკული მასალის მომზადება კიდევ ერთი მაგალითია, რომ „ვაშინგტონ პოსტს“ არ ეშინია მფლობელის შესახებ ამბები გააშუქოს.

რა წერია სტატიაში?

11 ოქტომბერს გამოქვეყნებული მასალის მასალით ჩანს, რედაქცია საკუთარი მფლობელის კრიტიკას არ მოერიდა. სტატიაში ბეზოსის კოსმოსური ხომალდების მწარმოებელი კომპანიის Blue Origin-ის სამუშაო გარემოა განხილული, რომელსაც თანამშრომლები ახასიათებენ „დაბალი მორალის მქონედ და ტოქსიკურად“.

მასალა ჯეფ ბეზოსის კომპანიის ამჟამინდელ და ყოფილ 20-ზე მეტ თანამშრომელთან და Blue Origin-თან დაახლოებულ პირებთან ჩაწერილ ინტერვიუებს ეყრდნობა. ინფორმაციის წყაროები გამოცემას ანონიმურობის დაცვის პირობით ესაუბრნენ.

სტატიაში წერია, რომ გამოცემის მოპოვებული დოკუმენტებიდან და ჩაწერილი ინტერვიუებიდან Blue Origin-ის ხელმძღვანელობის თანამშრომლებისთვის მიუღებელი მართვის სტილი, ბიუროკრატია, დამამცირებელი მოპყრობა, ქალი თანამშრომლების შევიწროვება, ბეზოსის ნაკლებად ჩართულობა და სხვა სისტემური პრობლემები იკვეთება.

ბეზოსის პასუხი

Blue Origin-ის შესახებ სტატიაში ძირითადად კომპანიის მიმართ თანამშრომლების კრიტიკული კომენტარებია გამოყენებული, თუმცა გამოცემას გაშუქებული აქვს იმ თანამშრომლის ხედვაც, რომელიც ხელმძღვანელობის მართვის სტილით კმაყოფილია.

მასალაში გამოყენებულია კომპანიის ადამიანური რესურსების ვიცე-პრეზიდენტის, მერი პლანკეტის კომენტარიც. ამავე სტატიაში ხაზგასმულია, რომ ბეზოსი „ვაშინგტონ პოსტის“ მფლობელიცაა.

სტატიის ავტორი დაუკავშირდა ჯეფ ბეზოს და „ვაშინგტონ პოსტის“ ერთ-ერთ ხელმძღვანელსაც, რომელიც Blue Origin-ის მრჩეველთა საბჭოს წევრიცაა, თუმცა კომენტარი ვერცერთისგან მიიღო.

სტატიაში ისიც წერია, რომ მას შემდეგ, რაც Blue Origin-ს მასალის მალე გამოქვეყნების შესახებ აცნობეს, ბეზოსმა „ტვიტერზე“ ჟურნალ Barron’s-ის 1999 წლის გარეკანის ფოტო გამოაქვეყნა, რომელიც მის მიმართ კრიტიკული შინაარსისაა და დაწერა: 

"მოუსმინეთ და იყავით გახსნილები, მაგრამ არავის მისცეთ უფლება გითხრან ვინ ხართ. ეს მხოლოდ ერთ-ერთია იმ მრავალი ამბიდან, რომელიც გვეუბნებოდა, რომ დავმარცხდებოდით. დღეს, "ამაზონი" მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე წარმატებული კომპანიაა და რევოლუცია მოახდინა ორ სრულიად განსხვავებულ ინდუსტრიაში."

ჟურნალისტ ქრისტინ ჩაბაკის თვითმკვლელობის ისტორია კიდევ ერთხელ გვაფიქრებს იმაზე, რომ ადამიანის ერთი შეხედვით ჩვეულებრივი და არაფრით გამორჩეული ცხოვრების მიღმა თვითმკვლელობამდე მიმყვანი საშინელი დეპრესია არსებობდეს.

---

ქრისტინ ჩაბაკის თვითმკვლელობის ისტორია უნიკალურია, თუკი შეიძლება სუიციდს ასე ეწოდოს. ახალგაზრდა ამერიკელმა ტელეწამყვანმა სიცოცხლე, უფრო სწორად კი დეპრესიასთან ბრძოლა, 1974 წლის 15 ივლისს, ტელეტრანსლაციის დროს რევოლვერიდან გასროლით დაასრულა.

ჩაბაკის რეალურ ამბავზე დაფუძნებული ფილმი, რომელშიც მთავარ როლს ბრიტანელი მსახიობი რებეკა ჰოლი ასრულებს, 2016 წელს გამოვიდა. მას მნიშვნელოვანი კინო ჯილდოების მოპოვების კანდიდატადაც მოიაზრებდნენ, თუმცა ბიოგრაფიული დრამა სათანადოდ ვერ გახმაურდა და მხოლოდ ვიწრო წრეებში გახდა პოპულარული.

რებეკა ჰოლის გმირი ტელეარხზე (ტელეკომპანია ABC-ის ფილიალი WXLT-TV ფლორიდაში) მუშაობისას მოტივაციის ნაკლებობას არ უჩივის. იგი პრეზიდენტ ნიქსონთან ინტერვიუსთვისაც კი ემზადება, აქტიური და მხიარულია, თუმცა ეს მხოლოდ გარეგნულად, უცხო თვალისთვის. სინამდვილეში ქრისტინი უკიდურესად დეპრესიული და გულჩათხრობილია, რის შესახებაც მხოლოდ დედამისმა იცის. მას უკვე ქონდა ნარკოტიკების ზედოზირებით თვითმკვლელობის მცდელობები დაკარგული სიყვარულის გამო. ამას ემატება ისიც, რომ მას ჯანმრთელობის სერიოზული პრობლემა აქვს - ექიმები ეუბნებიან, რომ დედა ვერასოდეს გახდება.

ახალგაზრდა ქრისტინ ჩაბაკისთვის პროფესიული და პირადი იმედგაცრუებები თავს მაშინ იჩენს, როდესაც იგი მთელი არსებით ცდილობს კარიერაში წინსვლას. ჟურნალისტი ამაოდ ცდილობს კოლეგის, ჯორჯ პიტერ რაიანის გულის მოგებას. ცალმხრივი სიყვარული კი, ისევე როგორც უკიდურესად დაძაბული ურთიერთობა ტელეარხის ბოსთან, მას მხოლოდდამხოლოდ სუიციდისკენ უბიძგებს.

ხელმძღვანელს სურს, ჩვეული საქმიანობის ნაცვლად ხმაურიან კრიმინალურ ამბებზე იმუშაოს, რისთვისაც იგი პოლიციის რადიო სკანერსაც შეიძენს და პირდაპირ ისმენს დანაშაულების შესახებ. საბოლოოდ, ქრისტინი უკონტროლო და აგრესიული ხდება, დედასთანაც კი. ერთ ეპიზოდში უიმედო სიყვარულით გულგატეხილი ჟურნალისტი სრულიად უცნობ შეყვარებულ წყვილს აფრთხილებს - ნუ დაკარგავთ იმ ყველაფერს, რაც გაქვთო.

ქრისტინ ჩაბაკის სიცოცხლე 29 წლის ასაკში შეწყდა. თვითმკვლელობამდე ერთი კვირით ადრე მან თანამშრომელ რობ სმიტს ხუმრობით გაუმხილა, რომ იარაღი ქონდა შეძენილი და პირდაპირ ეთერში სუიციდს აპირებდა, რაც სმიტმა არ დაიჯერა და საუბრის თემაც სწრაფად შეცვალა. ცნობილია, რომ შედევრად აღიარებული ფილმი, „ქსელი“ სწორედ ჩაბაკის გახმაურებული ამბითაა შთაგონებული.

ახალგაზრდა ამერიკელი ტელეწამყვანის მძიმე ისტორია დღემდე უცნაურ და შოკისმომგვრელ ამბად რჩება მსოფლიო ჟურნალისტიკაში და ცხადია, იმის ყურადსაღებ მაგალითადაც, რომ ადამიანის ერთი შეხედვით ჩვეულებრივი და არაფრით გამორჩეული ცხოვრების უკან თვითმკვლელობამდე მიმყვანი საშინელი დეპრესია არსებობდეს.

12 წელია, მედიაში ვმუშაობ. ეს პრაქტიკა მოიცავს მედიის ყველა დარგს — ციფრულ მედიას, ტელევიზიას, პრესას, რადიოს. თითოეულ პლატფორმაზე მუშაობის სპეციფიკა განსხვავებულია, თუმცა, მათ ერთი რამ აქვთ საერთო — წარმატების საზომი.

ამ სფეროში დამკვიდრებული სტანდარტებით, წარმატების მთავარი საზომი რეიტინგია. და რაც უფრო დიდია შენი წილი აუდიტორიაზე წვდომის ზრდაში, მით მეტია შენი წარმატების შანსები მედიაბიზნესში.

ასეთია თამაშის წესები მედიაში და ეს წესი ხშირად მნიშვნელოვნად აზიანებს ცალკეული ჟურნალისტის, ან რედაქციის მიერ მომზადებული მასალის შინაარსს, და რაც უფრო მნიშვნელოვანია - აზიანებს ადამიანებს.

რატომ ვუშვებთ შეცდომებს, ამას ბევრი მიზეზი შეიძლება ჰქონდეს და ეს მიზეზები, სხვადასხვა ტელევიზიის ან რედაქციის შემთხვევაში, სხვადასხვა მომენტში განსხვავებული შეიძლება იყოს, თუმცა, არის ერთი ფაქტორი, რაც ვფიქრობ, ყველა რედაქციას უბიძგებს დრამატული შეცდომისკენ და ეს შეცდომა, ციფრულ ენაზე რომ ვთქვათ, "ინგეიჯმენტის ვნებაა" („ინგეიჯმენტი“ სოციალურ მედიაში გავრცელებული ტერმინია და ამა თუ იმ პოსტში აუდიტორიის ჩართულობას ითვლის).

მე თავად ვყოფილვარ ამ ვნების ნაწილი და ვიცი, რომ სწორედ ამ ვნებას მოაქვს შეცდომები. ახალი და მიმდინარე ამბების გაშუქების ნაწილში, ყველაზე მეტად მაშინ შევმცდარვარ, როდესაც ყველაზე ნაკლებად დავფიქრებულვარ ერთ უმთავრეს ფაქტორზე — ინფორმაციის გავრცელების მიზანშეწონილობაზე.

მუდმივი სამუშაო სტრესისა და ახალი ამბების გაშუქებისას არსებული მუდმივი ფორსმაჟორის მიუხედავად, ჯობდა თუნდაც ორი წუთით მეტად დაფიქრება იმაზე, იყო კი კონკრეტული სინქრონი, კადრი, ამბავი იმდენად მნიშვნელოვანი, ვიდრე ეს იმ მომენტში მეჩვენებოდა? ხომ არ იყო კონკრეტული მასალის განთავსების ერთადერთი მიზანი არა საზოგადოებრივი ინტერესი, არა მასალის ინფორმაციული ღირებულება, არამედ ვნება მაღალი ინგეიჯმენტის მიმართ.

მეტწილად, ამ ყველაფერზე დაფიქრება სწორედ ციფრულ პლატფორმებზე მომუშავე ადამიანებს გვმართებს, ვინაიდან, მედიის ვერც ერთი მიმართულება ვერ ზომავს რეალურ დროში აუდიტორიის ინტერესს იმაზე ზუსტად, ვიდრე ციფრული მედია და ხშირ შემთხვევაში მცდარი, თუმცა სინამდვილეში აუდიტორიის საზიანოდ მიღებული გადაწყვეტილებების მიზეზიც სწორედ Google Analytics-ში ასახული მკითხველთა რაოდენობის მაჩვენებლების ზრდა ან ფეისბუქპოსტის რაც შეიძლება მეტად გავრცელების დაუოკებელი ჟინი შეიძლება გახდეს.

თავისთავად, არაფერია ცუდი იმაში, რომ მედიას ჰქონდეს სწრაფვა მაღალი აუდიტორიის მაღალი ჩართულობისკენ, მაგრამ როდესაც ეს ფაქტორი იქცევა ძირითად ვნებად და მედიაპროდუქტის წარმატებულობის ერთადერთ საზომად, ეს უკვე ხშირ შემთხვევაში, მნიშვნელოვნად აგდებს ხარისხს, ზრდის სენსაციურობისკენ სწრაფვას. შედეგად, ამ დროს მარტივია სტანდარტებიდან გადახვევა, რაც ძალიან აზიანებს რეპუტაციას, რომელიც სინამდვილეში, რეიტინგზე მეტად ფასობს.

ინგეიჯმენტის ვნებასა და ნახვების ზრდის ჟინს აყოლილებს ხშირად გვავიწყდება ეს მარტივი ჭეშმარიტება, რომ სინამდვილეში, ნებისმიერი ბიზნესის და განსაკუთრებით, მედიაბიზნესის შემთხვევაში, სწორედ იმ რეპუტაციაზეა დამოკიდებული დიდი წარმატებაც და დიდი მარცხიც. თუმცა სამწუხაროდ, ხშირადვე, ამაზე მაშინ გვიწევს დაფიქრება, როდესაც უკვე დაგვიანებული შეიძლება იყოს.

რეპუტაცია, რომელიც მხოლოდ მედიასტანდარტების ზედმიწევნით დაცვამ შეიძლება მოგვიტანოს, ინგეიჯმენტზე მეტია და ახლა ამ ჭეშმარიტების კიდევ ერთხელ გააზრების დროა. დროა, გავიაზროთ, რომ მკითხველზე ან მაყურებელზე ჩვენს გავლენას განსაზღვრავს არა ის მასალა, რომელიც სოციალურ ქსელებში მრავალ ათასობით ნახვას აგროვებს, არამედ ის, რომლებიც ჩვენ მიმართ ნდობით განაწყობს აუდიტორიას. ანუ ინფორმაცია, რომელიც ნამდვილად ღირებულია მისი შინაარსით და არა ინფორმაცია, რომლის ერთადერთი „ღირსება“ სანახაობაა.

და თუ დღევანდელ ციფრულ სამყაროში მკითხველს ან მაყურებელს რამით ვეღარ გააოცებ, სწორედაც რომ მრავალათასიანი ნახვებია. მრავალათსიანი ნახვების დაგროვება რიგით ტიკ-ტიკერს, იუთუბერს, ან ინსტაგრამის ვარსკვლავსაც გადასარევად შეუძლია, და ეს ფაქტია. და თუ მივიღებთ ამას, როგორც ფაქტს, მეტად დავფიქრდეთ, აბა, რაშია ჩვენი, როგორც ჟურნალისტების მთავარი ღირებულება. მხოლოდ ნახვებში?

და თუ ვაღიარებთ რომ მაღალი ინგეიჯმენტის ჟინი ჩვენი სფეროს ნამდვილ პრობლემად და გამოწვევად იქცა, ამ პრობლემის გადაჭრის გასაღები წარმატების საზომშია. უპირველესად კი ეს მედიამენეჯერებმა უნდა გაიაზრონ და ყოველკვირეული „ინგეიჯმენტის დოღის ათეულში“ (რომელსაც ამ დოღში გამარჯვებული ტელევიზიები სოციალურ ქსელებში ლამის ყოველკვირეულად აქვეყნებენ ხოლმე) საკუთარი შედეგებით ხიბლში ჩავარდნის ნაცვლად იმის გააზრება დაიწყონ, რამ მოუტანათ აუდიტორიაზე მაღალი წვდომისა და ჩართულობის მაჩვენებლები — მედიასტანდარტების დაცვით შექმნილმა, აუდიტორიის ინფორმირების მიზნით მომზადებულმა შინაარსმა, რომელსაც მოაქვს სარგებელი და არ აზიანებს მაუურებლის და მკითხველის ინტერესს, თუ სენსაციურად გაშუქებულმა ამბავმა?

რეჟისორ სიდნი ლუმეტისა და სცენარისტ პედი ჩაევსკის 1976 წლის ფილმი Network, რომელიც პირდაპირ ეთერში თვითმკვლელობის სურვილით შეპყრობილ ტელეწამყვანზეა, დღეისთვის ჟურნალისტებსა და მედიაზე შექმნილ ერთ-ერთ საუკეთესო ფილმად ითვლება.

გამოგონილ ტელეკომპანია UBS-ის შესახებ არსებული სატირული შავი კომედია, რომელიც ტელეწამყვან ქრისტინ ჩაბაკის გახმაურებული ლაივ-სუიციდიდან ორი წლის შემდეგ გამოვიდა, ძირითადად სატელევიზიო რეიტინგის რაობასა და მრავალწლიანი სტაჟის მქონე ტელეწამყვანის პირად განცდებზეა.



სამსახურიდან გათავისუფლების შესახებ შეტყობინების გამო, პერსონაჟ ჰოვარდ ბილს სიმთვრალეში მეგობართან საუბრისას მოსდის იდეა სუიციდის შესახებ, რასაც პირდაპირ ეთერში უმალ დააანონსებს.

სენსაციური ინფორმაცია სწრაფად ვრცელდება, ყველა შოკშია, ჰოვარდ ბილი კი მეორე დღესვე ინანებს და კვლავ ტელევიზიით განაცხადებს, რომ სისულელე თქვა, მაგრამ აქ მაყურებელი უკვე სხვაგან, ტელეარხის შიდა სამზარეულოში ერთვება და მისი ბოსებისა თუ თანამშრომლების სამუშაო სტილს ეცნობა.

ამ ჯგუფს, განსაკუთრებით კი ფეი დანაუეის გმირ დაიანა ქრისტენსენს, მხოლოდ სატელევიზიო რეიტინგი ადარდებს, უფრო მეტიც - იგი სექსის დროსაც ტელეგადაცემების რეიტინგებზე ფიქრობს და ლაპარაკობს. ის იმ კატეგორიიდანაა, რომელიც ღიად აცხადებს, თუ როგორ უხარია ბანკის ძარცვის ვიდეომასალა რომ არსებობს და ნატრობს, ნეტავ ტერორისტებმა ხიდების აფეთქება, ანდა ელჩების მკვლელობაც ფირზე გადაიღონ, რითაც მის ტელევიზიას მსუყე ლუკმა გაუჩნდება, „მთელ დოკუმენტურ სერიალს დავდებთო“, - ოცნებობს. მაყურებელი დაიანას გარდა სხვა ტელეარხ UBS-ის ჟურნალისტებსა და ბოსებსაც ეცნობა რომლებიც სულ უფრო და უფრო მანიპულირებენ ჰოვარდ ბილით.

ჰოვარდი დეპრესიიდან სწრაფად გამოდის, დიქტორობიდან უცებ იქცევა პოპულარულ შოუმენად, სუიციდის ნაცვლად უკვე სულიერ ჰარმონიაზე საუბრობს და ტელემაყურებელზე აქეთ მანიპულირებს - მის მოწოდებებსა და ბრძანებებს პირდაპირ ეთერში უამრავი ადამიანი ასრულებს.

ჰოვარდ ბილი სწორედ ტელევიზორიდან უნერგავს ხალხს, რომ ტელევიზორი, ეს ის ყუთია, რომლის გარეშეც ვერ ძლებენ, რომლიდანაც ყველაფერს იგებენ და რომლიდანაც ტელეარხები ყველაფერს დააჯერებენ მოსახლეობას. თვალს უხელს ყველას, რომ ტელევიზია ერთი დიდი ცირკია. მისი ახალი შოუც ნელ-ნელა უღიმღამო ხდება, რეიტინგიც ეცემა, მის ზემდგომებს კი მხოლოდ თავიანთი სატელევიზიო ქსელის რეიტინგი ადარდებთ. ჰოვარდ ბილი მათთვის უკვე ზედმეტი ბარგია, რომელიც თავიდანაა მოსაშორებელი...

პედი ჩაევსკის სცენარს კინოკრიტიკოსები ფუტურისტულსაც უწოდებენ. თანამედროვეობის ერთ-ერთი გამორჩეული სცენარისტის, ოსკაროსანი აარონ სორკინის თქმით, არცერთ ფილმს არ უწინასწარმეტყველია მომავალი ისე, როგორც - ჩაევსკის სცენარს. სიდნი ლუმეტის 70-იანი წლების კინოშედევრი დღესაც აქტუალური და თანამედროვეა და დღესაც პირდაპირ გვეუბნება, რომ სადღაც მართლა არსებობს ჟურნალისტი, რომელიც დაბალი სატელევიზიო რეიტინგის გამო შესაძლოა მოკლან, ფილმის საკულტო ფრაზა კი მედიისთვის მანტრასავით ხშირ-ხშირად გასამეორებელია: "Television will do anything for a rating... anything!"

„ქსელი“ იმითაცაა გამორჩეული, რომ იგი ისტორიაში მეორე ფილმი გახდა, რომლითაც სამმა მსახიობმა (პიტერ ფინჩი, ფეი დანაუეი, ბეატრის სტრეიტი) შეძლო ოსკარების მოპოვება (მეოთხე ჯილდო ფილმისთვის ორიგინალ სცენარში პედი ჩაევსკიმ აიღო), ხოლო დღემდე ერთადერთი ფილმია, რომლითაც ერთბაშად ხუთი მსახიობი იყო ოსკარზე წარდგენილი. საინტერესოა ისიც, რომ პიტერ ფინჩს ჰოვარდ ბილის განსახიერებისთვის ოსკარი სიკვდილის შემდეგ ერგო - მსახიობი 60 წლის ასაკში გულის შეტევით კინოაკადემიის დაჯილდოებამდე მცირე ხნით ადრე დაიღუპა.