საქართველოში მედიაგარემოს საკითხზე ევროპარლამენტში გამართული დებატები „იმედმა“ კრიტიკული აქცენტების გარეშე, მანიპულაციურად გააშუქა.

---

რა ხდება

საქართველოში მედიის თავისუფლებისა და ჟურნალისტების უსაფრთხოებაზე 8 ივნისს გვიან ღამით ევროპარლამენტში დებატები გაიმართა.

მნიშვნელოვანი ამბავი: ევროპარლამენტარებმა საქართველოში მედიაგარემოს გაუარესებაზე მწვავე და კრიტიკული განცხადებები გააკეთეს. გამომსვლელებმა ისაუბრეს ჟურნალისტებზე ძალადობასა და თავდასხმებზე, მედიის წარმომადგენლების სამართლებრივ დევნაზე, ასევე ბიძინა ივანიშვილისთვის სანქციების დაწესების საკითხზე.

როგორ გააშუქა „იმედმა“

• ტელეკომპანია „იმედმა“ დებატები პირდაპირ ეთერში არ გააშუქა.
• „იმედინიუსზე” კი ევროპარლამენტარების გამოსვლები კრიტიკული აქცენტების გარეშე გამოქვეყნდა.

„იმედინიუსი“ უშუალოდ ევროპარლამენტარების მიერ გაკეთებულ განცხადებებს 2 ნიუსით გამოეხმაურა:

• რიჩარდ ჩარნეცკი: სამიტმა უნდა მიიღოს გადაწყვეტილება მოიწვიოს საქართველო უკრაინა და მოლდოვა ევროკავშირში, როგორც კანდიდატი ქვეყნები. ეს რომ არ მოხდეს, ეს იქნება ძალიან ხელსაყრელი პრეზიდენტ პუტინისთვის
• გრეგორევას ჯგუფი მედიის თავისუფლების შესახებ რეზოლუციის ფარგლებში ბიძინა ივანიშვილის წინააღმდეგ ხმას არ მისცემს

„იმედმა“ არ გააშუქა იმ ევროპარლამენტარების გამოსვლები, რომლებიც ეხებოდა:

• მედიაგარემოს გაუარესებას.
• მთავარი არხის დამფუძნებლის, ნიკა გვარამიას დაკავებას.
• ჟურნალისტებზე ძალადობასა და თავდასხმას.
• მთავრობისა და პოლიტიკოსების მხრიდან მედიის დევნას.

ასევე, იმედს არ გაუშუქებია იმ ევროპარლამენტარების გამოსვლა, რომლებიც ამბობდნენ, რომ „საქართველოს ევროპული გზის მხარდამჭერისთვის მნიშვნელოვანია ოლიგარქ ბიძინა ივანიშვილის სანქცირება“.

დამატებითი კომენტარები:

ევროპარლამენტიდან წამოსული კრიტიკის თემაზე „იმედინიუსმა“, კონტექსტის დართვის გარეშე, ხელისუფლებისადმი მიკერძოელბული ანალიტიკოსის - გია აბაშიძის ფეისბუქ სტატუსი გამოაქვეყნა:

• გია აბაშიძე: რა არასიღრმისეული ჟრიამულია „ნაცებისა“ Facebook-კედლებზე, „იმხიარულონ“ და ელოდონ ნანატრ სანქციებს“, თუ საქართველოს „აუტსაიდერობას“
• პოსტში საუბარია იმაზე, რომ „ევროკავშირის უმაღლესი ინსტიტუტებიდან პოლონეთსა და უნგრეთზეც კი უმწვავესი განცხადებები კეთდება“.

„იმედინიუსმა“კონტექსტის გამოაქვეყნა ზაალ ანჯაფარიძის ფეისბუქ სტატუსიც:

• ზაალ ანჯაფარიძე: ევროპარლამენტში გამართულ დებატებს არაფერი ჰქონდა საერთო საქართველოში არსებულ რეალობასთან, იქნება ეს მედია თუ მართლმსაჯულება
• ანჯაფარიძე ევროპარლამეტარების კრიტიკულ განცხადებებზე წერს, თითქოს, დებატების მიზანი, საქართველოსთვის რეპუტაციული ზიანის მიყენება იყო.

მხოლოდ „ქართული ოცნების“ წევრების შეფასებები

გაშუქების პარალელურად, „იმედინიუსი“ მხოლოდ „ქართული ოცნების“ წევრების შეფასებებს აქვეყნებს, სადაც აქცენტი კეთდება იმაზე, თითქოს, ევროპარლამენტარების კრიტიკა რეალობას არ შეესაბამება.

მაგალითად:

• მმართველი გუნდის ლიდერი მამუკა მდინარაძე: ევროპელი პოლიტიკოსების განცხადებები აბსოლუტურად აცდენილია რეზოლუზიის შინაარსს და ისინი „ფეიკებს“ ავრცელებენ.
• არჩილ თალაკვაძე: „სიმართლე ჩვენ მხარესაა - არც ნიკა გვარამიაა თავისუფალი მედია და არც მიხეილ სააკაშვილი გახლავთ დემოკრატიის შუქურა და რეზოლუციის ამაზე აგება წინააღმდეგობაში მოდის რეალობასთან“.

„ტვ პირველმა“ ფეისბუკზე მოიხადა ბოდიში მშობლების მკვლელობის საქმეზე ბრალდებულის ნაცვლად, ეთერში უდანაშაულო ადამიანის ფოტოს არასწორად ჩვენების გამო. კაცი, რომელიც ფოტოზე იყო გამოსახული ითხოვს, ტელეკომპანიამ ბოდიში სატელევიზიო ეთერში მოიხადოს.

---

„ოჯახის წევრებმა ტელევიზორიდან გაიგეს და ძალიან ინერვიულეს. დედა ისედაც ავადმყოფობს და შეუძლოდ გახდა“ - ამბობს 29 წლის კაცი, რომლის ფოტოც „ტვ პირველმა“ არასწორად, სავარაუდო დამნაშავის ფოტოს ნაცვლად აჩვენა ეთერში.

რა მოხდა?

28 აპრილს „ტვ პირველის“ ეთერში გავიდა სიუჟეტი განზრახ მკვლელობის ბრალდებით დაკავებული კაცის შესახებ. საინფორმაციო გამოშვების წამყვანი და ჟურნალისტი ყვებოდნენ, რომ „შვილმა დედ-მამა იარაღით მოკლა. დანაშაულის დასაფარად კი, სახლში ხანძარი გააჩინა და მშობლების ცხედრები დაწვა“.

• ბრალდებულის საჩვენებლად, ეთერში გასული ფოტოებიდან ერთ-ერთზე ასახული იყო სხვა ადამიანი, რომელსაც დანაშაულთან არანაირი კავშირი არ აქვს.
• ბრალდებული, სასამართლოს განაჩენამდე, ეთერში გამოაცხადეს მკვლელად და გაასაჯაროეს მისი სახელი, გვარი და ფოტოები.

დაახლოებით 4 საათის შემდეგ, „ტვ პირველმა“ ფეისბუქის გვერდზე ატვირთა ეთერში შეცდომით გაშვებული ფოტო და ადრესატს ბოდიში მოუხადა.

რა პრობლემაა?

1. უდანაშაულობის პრეზუმფცია

მიუხედავად იმისა, სასამართლოს განაჩენი ჯერ არ არის ცნობილი, წამყვანმა და ჟურნალისტმა ბრალდებული წინასწარ მკვლელად გამოაცხადეს და ეთერში დანაშულის დეტალებს ყვებოდნენ.

• სტანდარტის მიხედვით, პირი უდანაშაულოდ ითვლება, ვიდრე მისი დამნაშავეობა არ დამტკიცდება სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გამამტყუნებელი განაჩენით.

2. იდენტიფიცირება

• დანაშაულისა და ანტისოციალური ქმედების გაშუქებისას, მედიამ თავი უნდა აარიდოს სავარაუდო დამნაშავის, ბრალდებულის ან მსჯავრდებულის იდენტიფიცირებას, გარდა იმ შემთხვევისა, როცა მისი სახელი საზოგადოებისთვის ცნობილია ან საქმე საზოგადოებრივი ინტერესის მქონეა.

რას ამბობს „ტვ პირველის“ საინფორმაციო სამსახურის უფროსი?

„ეს არის ყველა ქართული მედიასაშუალების ერთიანი დამკვიდრებული პრაქტიკა, რომლითაც ხელმძღვანელობს ქართული მედია. ალბათ, გაქვთ ინფორმაცია, რომ მხოლოდ „ტვ პირველი“ არ ასახელებს გვარს, სახელს ადამიანისას, არ იყენებს ფოტოს. ეს, ზოგადად, დისკუსიის საგანია. ეს შეიძლება იყოს კონფერენციის საგანი. მაგალითად, მოაწყეთ [ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიამ] კონფერენცია ამ საკითხთან დაკავშირებით - ხომ არ უნდა შეიმუშავოს ქართულმა მედიამ რაიმე ახალი სტანდარტი? ეს არის გრძელვადიანი მსჯელობის საგანი, რომელზეც, ახლა, სამწუხაროდ ვერ გიპასუხებთ“ - ამბობს ნოდარ მელაძე

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის სტანდარტი კრიმინალის გაშუქების შესახებ

ქარტიის კრიმინალის გაშუქების სახელმძღვანელო წესების მიხედვით, მედიას უნდა ესმოდეს ის რისკი, რასაც ბრალდებულის შესახებ ინფორმაციის გავრცელება გამოიწვევს.

მედიამ უნდა გაითვალისწინოს, რომ:

• ბრალდებულის შესახებ ინფორმაციის გავრცელებამ შესაძლებელია გამოიწვიოს აგრესია საზოგადოებაში როგორც მის, ისე მისი ახლობლების მიმართ.
• მედიამ უნდა მიიღოს ყველა გონივრული ზომა ადამიანის რეპუტაციისათვის გაუმართლებელი ზიანის მიყენების თავიდან ასაცილებლად

შესწორების სტანდარტი

„ტვ პირველმა“ ეთერში შეცდომით გაშვებული ფოტოს გამო, ადრესატს ბოდიში ფეისბუქის გვერდზე მოუხადა.

კაცი, რომლის ფოტოც ეთერში არასწორად აჩვენეს, ითხოვს რომ „ტვ პირველმა“ იმავე საინფორმაციო გამოშვებაში აღიაროს დაშვებული შეცდომა და ბოდიში საჯაროდ მოიხადოს. წინააღმდეგ შემთხვევაში, არხის წინააღმდეგ ქარტიას და სასამართლოს მიმართავს.

დაშვებულ შეცდომაზე ტელეკომპანიას საინფორმაციო ეთერში განმარტება ჯერჯერობით არ გაუკეთებია.

შესწორების სტანდარტის მიხედვით:

• მაუწყებელმა ღიად და დაუყოვნებლივ უნდა განაცხადოს დაშვებული შეცდომის შესახებ და თანაზომადი ფორმით შეასწოროს ის.
• მაგალითად, თუ შეცდომა დაუშვეს პრაიმ ტაიმში, მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში, ინფორმაცია ამავე გადაცემაში მეორე დღეს უნდა გავიდეს. თუმცა, რა არის თანაზომადი შესწორება, ეს კონკრეტულ შემთხვევაზეა დამოკიდებული.
• საკითხის აქტუალობიდან გამომდინარე შესაძლებელია, დაზუსტება უმჯობესი იყოს არა შემდეგ დღეს იმავე გადაცემაში, არამედ უახლოეს მომდევნო გადაცემაში.
• მასალის დროულად გასასწორებლად, შესაძლებელია, გამოიყენოთ მაუწყებლის ოფიციალური გვერდი
• ინტერნეტში.ეთერში გასული შესწორებული ვიდეო-მასალა ახალი რედაქციით უნდა აიტვირთოს ოფიციალური ვებსაიტზე და ასევე, შესწორდეს ყველა პლატფორმაზე.

ნოდარ მელაძე ამბობს, რომ არხის შიდა რეგულირების ორგანოს გადაწყვეტილების შესაბამისად იმოქმედებენ:

„მსგავს საკითხებზე, დადგენილი პრაქტიკის შესაბამისად, მსჯელობს შიდა რეგულირების ორგანო. შესაბამისად, შიდა რეგულირების ორგანოს გადაწყვეტილებას დაემორჩილება საინფორმაციო სამსახური.“ - ამბობს ტვ პირველის საინფორმაციო სამსახურის უფროსი.

რედაქტორის შენიშნვა: მთავარი საინფორმაციო გამოშვების გასვლის შემდეგ, მასალა განახლდება

ჩვენ დავაკვირდით რუსთაველის გამზირზე, უკრაინის მხარდამჭერი აქციების სატელევიზიო გაშუქებას 25 თებერვლიდან 1 მარტის ჩათვლით. ცენტრალური ტელევიზიების ხედვა ამ აქციების მიმართაც განსხვავებულია.

---

რა ხდება

24 თებერვლიდან, მას შემდეგ რაც რუსეთი უკრაინაში შეიჭრა, რუსთაველის გამზირზე ყოველდღე იმართებოდა ხალხმრავალი აქციები უკრაინის მიმართ სოლიდარობის ნიშნად და საქართველოს მთავრობის პოზიციის გასაპროტესტებლად.

რას დავაკვირდით?

• ჩვენ ვაკვირდებოდით 25, 26, 27, 28 თებერვალსა და 1 მარტს აქციების გაშუქებას შვიდ ცენტრალურ მაუწყებელზე.
• ეს ტელევიზიებია: პირველი არხი, იმედი, ფორმულა, რუსთავი 2, ტვ პირველი, მთავარი არხი, პოსტვ.
• დაკვირვება მოიცავდა 18:00 საათიდან 00:00 საათამდე პერიოდს.
• დაკვირვებისას დათვლილია მაუწყებლების მიერ უშუალოდ თბილისში მიმდინარე აქციების გაშუქებისთვის დათმობილი დრო.
• არ ვითვლიდით საინფორმაციო გამოშვებების/ტოქშოუების მიმდინარეობისას სტუდიაში წამყვანის/რესპონდენტების მიერ აქციების შესახებ გაჟღერებულ ინფორმაციას.

რა აღმოვაჩინეთ?

• ყველა მაუწყებლისთვის საინფორმაციო გამოშვებების მთავარი თემა უკრაინაში მიმდინარე მოვლენები იყო.
• ფორმულა, მთავარი არხი და ტვ პირველი საგანგებო რეჟიმში მაუწყებლობდნენ და 18:00 საათიდან გვიან ღამემდე ეთერში თითქმის უწყვეტ რეჟიმში გადიოდა საინფორმაციო გამოშვებები და ტოქშოუები, ხოლო რუსთაველის გამზირზე მიმდინარე აქციები პირდაპირ ეთერში გადაიცემოდა.
• ცვლილებები იყო რუსთავი 2-ის და იმედის ბადეში - საინფორმაციო გამოშვებები და ტოქშოუები გახანგრძლივებულად მაუწყებლობდნენ. თუმცა, ამ არხებისთვის აქციების გაშუქება პრიორიტეტი არც ერთ დღეს არ ყოფილა.
• სხვა მაუწყებლების მსგავსად, პირველი არხიც პერიოდულად საგანგებო რეჟიმში მაუწყებლობდა. თუმცა, პირველ მარტამდე აქციის გაშუქებას პრიორიტეტს არც ეს ტელევიზია ანიჭებდა.
• თითქმის არანაირი ცვლილება არ ყოფილა პოსტვ-ის საინფორმაციო ბადეში. არხი, ფაქტობრივად, არ აშუქებდა აქციებს.

ამ პერიოდში გამართულ აქციებს შორის ორი ყველაზე ხალხმრავალი იყო:

• 25 თებერვალს რუსთაველის გამზირზე შეკრებილი მოქალაქეები უკრაინისთვის სოლიდარობის გამოცხადებასთან ერთად, აპროტესტებდნენ პრემიერ მინისტრის გადაწყვეტილებასაც.
• ირაკლი ღარიბაშვილმა 25 თებერვალს დღეს თქვა, რომ საქართველო არ შეუერთდება რუსეთისთვის დაკისრებულ საერთაშორისო სანქციებს და ეს გადაწყვეტილება "ეროვნული ინტერესების გათვალისწინებით" ახსნა.
• 1 მარტს უკრაინის პრეზიდენტმა, ვოლოდიმირ ზელენსკიმ კონსულტაციებისთვის საქართველოდან უკრაინის ელჩი იგორ დოლგოვი გაიწვია. მიზეზად „მოხალისეების არგამოშვება და სანქციებთან დაკავშირებით ამორალური პოზიცია“ დაასახელა.
• ამ დღეს აქციაზე შეკრებილმა ოპოზიციონერმა პოლიტიკოსებმა, აქტივისტებმა, საჯარო პირებმა და მოქალაქეებმა უკრაინის მხარდაჭერის პარალელურად, საქართველოს მთავრობის გადადგომა და ევროკავშირის წევრობაზე განაცხადის შეტანა მოითხოვეს.

უფრო დეტალურად:

პირველი არხი

• 25, 26, 27, 28 თებერვალს, პირველი არხისთვის რუსთაველის გამზირზე მიმდინარე ხალხმრავალი აქციების გაშუქება პრიორიტეტული არ ყოფილა.
• თითოეულ დღეს აქციების შესახებ ინფორმაციას “მოამბე“ 21:00 საათიანი გამოშვების შუა ან დასკვნით ნაწილში გადასცემოდა.
• გაშუქების დრო თითოეულ დღეს დაახლოებით 1-დან 5 წუთამდე მერყეობდა.

ყველაზე დიდი დრო, ჯამში დაახლოებით 1 საათი, აქციის გაშუქებას პირველმა არხმა 1 მარტს დაუთმო.

• აქციის გაშუქებისას ჟურნალისტი ამბობდა, რომ „წინა დღეებისგან განსხვავებით, ამ დღეს პოლიტიკური ხასიათის აქცია“ იმართებოდა.
• წამყვანიც და ადგილზე მყოფი კორესპონდენტიც აქცენტს აკეთებდნენ, რომ რუსთაველზე „ნაციონალური მოძრაობის მიერ ორგანიზებული“ აქცია იმართებოდა და პროტესტს სხვა ოპოზიციური პარტიებიც უერთდებოდნენ.

იმედი

ტელეკომპანია „იმედი“ რუსთაველზე მიმდინარე აქციას თავდაპირველად არ აშუქებდა.

• 25 თებერვალს „იმედს“ აქცია არ გაუშუქებია.
• 26-27 თებერვალს „იმედმა“ აქციის გაშუქებას რამდენიმე წამი დაუთმო. ჟურნალისტმა სხვა თემების წარდგენისას თქვა, რომ „თბილისში სოლიდარობის აქცია იმართება“ 
• შედარებით დიდი დრო, ჯამში, დაახლოებით 4 წუთი, „იმედმა“ აქციის გაშუქებას 28 თებერვალს დაუთმო. ამ დღეს "ქართული ოცნების" თავმჯდომარე ირაკლი კობახიძემ მოქალაქეებს უკრაინის მიმართ განსაკუთრებული სოლიდარობის გამოხატვისთვის მადლობა გადაუხადა.
• 1 მარტის აქციას „იმედი“ ჯამში დაახლოებით 6 წუთის განმავლობაში აშუქებდა. „თბილისში რადიკალები პრემიერის გადადგომას და ვადამდელი არჩევნების დანიშვნას ითხოვენ“ - ამბობდა გადაცემა „იმედი LIVE-ის“ წამყვანი პირდაპირ ეთერში.

რუსთავი 2

25 თებერვლიდან 1 მარტამდე პერიოდში გამართული აქციები „რუსთავი 2-სთვის“ პირდაპირ ეთერში გასაშვებად პრიორიტეტული არ ყოფილა.

მაუწყებელი ამ ამბავს საინფორმაციო გამოშვებების შუა ან დასკვნით ნაწილში აშუქებდა და ყოველ დღე ჯამში დაახლოებით 2-დან 6 წუთამდე დროს უთმობდა.

მთავარი არხი, ფორმულა, ტვ პირველი

25 თებერვლიდან 1 მარტის ჩათვლით პერიოდში, ფორმულა, მთავარი არხი და ტვ პირველი საგანგებო რეჟიმში მაუწყებლობდნენ და 18:00 საათიდან გვიან ღამემდე ეთერში თითქმის უწყვეტ რეჟიმში გადიოდა საინფორმაციო გამოშვებები და ტოქშოუები.

• სამივე არხი რუსთაველის გამზირზე მიმდინარე აქციებს პირდაპირ ეთერში აშუქებდა.
• საინფორმაციო გამოშვებებში თუ ტოქშოუებში სხვა თემებზე საუბრისას და ეთერში სიუჟეტების გასვლის პარალელურადაც, ეკრანზე აქციის კადრები ჩანდა.

პოსტვ

პოსტვ რუსთაველზე მიმდინარე აქციებს პირველი 4 დღის განმავლობაში საერთოდ არ შეხებია. სამაგიეროდ, მაყურებელს არწმუნებდა, რომ „ხელისუფლება უკრაინას სრულ მხარდაჭერას უცხადებს და ამ პოზიციას ყველა პოლიტიკურ ასპარეზზე აფიქსირებს“.

• აქცია პოსტივის საინფორმაციო გამოშვებაში პირველად 1 მარტს გაშუქდა. არხმა თემაზე საუბარს 37 წამი დაუთმო. 
• ჟურნალისტი ამბობდა, რომ „რამდენიმე დღეა რუსთაველზე მოქალაქეები სოლიდარობას უცხადებენ უკრაინას, ნაციონალური მოძრაობა კი პარლამენტის პიკეტირების ინიციატივით მივიდა, თუმცა, „სირცხვილიას“ წევრებთან რადიკალიზაციის გზებზე ვერ შეთანხმდა“.

ამ დღეს აქციაზე საუბარი გაგრძელდა გადაცემებში - „პოლიტიკური ინტერვიუ დათა გვასალიასთან ერთად“ და „სამნი და Co“. წამყვანები ეთერში პერიოდულად უშვებდნენ ფორმულას პირდაპირი ეთერიდან ამოჭრილ ფრაგმენტებს, აქციაზე ზურაბ ჯაფარიძის, გიორგი მარგველაშვილის, მიშა მშვილდაძის, გიგა ბოკერიას გამოსვლებიდან და ცდილობდნენ მათ დისკრედიტაციას.

პოსტვ ირწმუნებოდა, რომ ოპოზიციას საქართველოს ომში ჩართვა სურს, მთავრობა კი ეროვნულ ინტერესებს იცავს.

 

მე-20 საუკუნის 80-იან წლებამდე, "ქვიარი" (Queer) ლგბტქი ადამიანების მიმართ დამკვიდრებული არასასურველი მიმართვის ფორმა იყო, მაგრამ დრომ და აქტივიზმმა ბევრი რამ შეცვალა და ახლა ეს ტერმინი, პოზიტიური დატვირთვით და პოლიტიკური შინაარსით, ჰეტერონორმატიულ დღის წესრიგს უპირისპირდება.

ასეთი სახელწოდებით და ასეთივე მიზნით — გააუმჯობესოს საქართველოში ქვიარ ადამიანების უფლებრივი მდგომარეობა და გარემო, 2021 წლის 17 მაისს, ლგბტქი აქტივისტებმა, თამაზ სოზაშვილმა და ნინო ბოლქვაძემ ონლაინ გამოცემა, Queer.ge დააფუძნეს.

"გვინდა, დავანახოთ ხალხს, რომ ყველანი ერთი საზოგადოების წევრები ვართ, იმის მიუხედავად, ვინ გვიყვარს" - ამბობს გამოცემის რედაქტორი, ხატია ღოღობერიძე, რომელიც Queer.ge-ს რედაქციას 2022 წლის აგვისტოდან ხელმძღვანელობს. მანამდე ის On.ge-ის მთავარი რედაქტორი იყო.

მედიასტანდარტი და ბალანსი

ხატია ღოღობერიძე, ტელევიზიაში, თუ ონლაინ-მედიაში მუშაობისას, ძირითადად ახალ და მიმდინარე ამბებს აშუქებდა. ბოლო წლებში კი მისთვის მთავარ პრიორიტეტად ადამიანის უფლებები იქცა.

"ერთი მხრივ არ მინდოდა ჟურნალისტიკიდან აქტივიზმში წასვლა, მეორე მხრივ, მინდოდა, ქვიარებისა და ქალების უფლებებზე მემუშავა და ზუსტად ეს არის Queer.ge. აქ შემიძლია ლგბტქი ადამიანების მდგომარეობა გავაუმჯობესო” - ამბობს ხატია ღოღობერიძე.

გამოცემა ცდილობს, ლგბტქ+ საკითხები ჟურნალისტური სტანდარტებით გააშუქოს ერთი მთავარი პრინციპით - “არ ავნო”. “გვინდა, ჩვენი მუშაობით შევქმნათ მაგალითი: როგორ გავაშუქოთ ლგბტქ+ საკითხები ისე, რომ არავინ დავაზიანოთ, რადგან სტანდარტებს შორის ეს ერთ-ერთი უმთავრესია”, - გვეუბნება რედაქტორი.

მაგალითად, როდესაც გამოცემა წერს რესპონდენტზე, რომელიც დაქამინგაუთდა, სტატიას გამოქვეყნებამდე კარგად განუმარტავს შესაძლო რისკებს: რა შეიძლება მოიტანოს საჯაროობამ, რა შეილება მოჰყვეს ამ ყველაფერს მათ შორის Facebook-ზე.

ამას ყველა მედია უნდა აკეთებდესო - ამბობს ხატია ღოღობერიძე - "არ შეიძლება ლგბტქ+ საკითხებს ისევე აშუქებდე, როგორც პოლიტიკური პარტიებს და თქვა, რომ ერთი მხარეც გააშუქე და მეორეც, რადგან არ არსებობს "ბალანსი" და ლეგიტიმური "მეორე მხარე", როგორც ადამიანის უფლებების საწინააღმდეგო პოზიცია. არ შეიძლება თოქ-შოუში მიიყვანო ქვიარ ადამიანი და "არგუმენტებისთვის" დაუსვა ის, ვინც მას ქუჩაში ურტყამს.”

უსაფრთხოება

რედაქციის მისამართი საჯარო არ არის. ეს “მეტწილად ჰომოფობიურ საზოგადოებაში და ასევე, ჰომოფობიისა და ძალადობისკენ წამქეზებელი ხელისუფლების პირობებში” უსაფრთხო არ იქნებოდაო, ამბობს ხატია ღოღობერიძე.

უსაფრთხოების კუთხით, რისკები მაინც არსებობს. 2021 წლის ხუთმა ივლისმა აჩვენა, რომ ქვეყანაში ადამიანებს ერთი მხრივ, სექსუალური იდენტობის გამო ესხმიან თავს, მეორე მხრივ კი თავდასხმის სამიზნეა, მედიაც. Queer.ge-კი ორივე მხრივ რისკის ქვეშაა.

“მაგრამ ეს არ გვაფერხებს, რადგან მიგვაჩნია, რომ ჩვენი საქმიანობით შეგვიძლია შევცვალოთ რეალობა" - ამბობს გამოცემის რედაქტორი.

დაფინანსება

8 ავტორისგან შემდგარი სარედაქციო გუნდი სტატიებს ქართულად, რუსულად და ინგლისურად აქვეყნებს.

“ქვიარი” დონორების ფინანსური მხარდაჭერით ფუნქციონირებს, მაგრამ კომერციული განვითარების გეგმაც აქვთ. ხატიას იმედი აქვს, რომ გამოცემის ქვიარ თემატიკა ბიზნესს არ დააბრკოლებს.

"კომპანიებს, რომლებიც დღეს ხმამაღლა გველაპარაკებიან თანასწორობაზე, შეუძლიათ ნამდვილად გადადგან ნაბიჯი თანასწორობისკენ და არ შეშინდნენ, რომ ჩვენთან რეკლამის მოტანის გამო ვინმე გააკრიტიკებს. მგონია, ეს ერთგვარი გამოწვევაც კი შეიძლება იყოს ბიზნესისთვის", — ამბობს "ქვიარის" რედაქტორი.

ინფორმაცია პოზიტიური ცვლილებებისთვის

"ქვიარში" სჯერათ, რომ ჰომოფობიასთან ბრძოლა ქვიარ საკითხების მიმართ ინფორმაციის მიწოდების გარეშე, შეუძლებელია - სწორი ინფორმაცია ადამიანებში არარაციონალურ შიშებს ამარცხებს, ამიტომაც საგანმანათლებლო სტატიები გამოცემის ერთ-ერთი მთავარი მიმართულებაა.

“ერთ-ერთი რესპონდენტი გვიყვებოდა თავისი ბარის შესახებ, სადაც ხშირად უნახავს ჰომოფობები, რომლებიც რაღაც პერიოდის შემდეგ შეიცვალნენ. ისინი შეიცვალნენ, რადგან ეს ბარი, ლგბტქი ადამიანების მიმართ მეგობრულია და ნახეს, რომ ქვიარ ადამიანების შესახებ მათი წარმოდგენები, რაც ემყარებოდა ხელისუფლების, საპატრიარქოს ან ცალკეული ძალადობრივი ჯგუფების განცხადებებს, არასწორი იყო", - ჰყვება ხატია ღოღობერიძე.

გამოცემა მხოლოდ პრობლემებსა და გამოწვევებზე არ წერს. ლგბტქი ადამიანების მიღწევების გაშუქება მათთვის არანაკლები პრიორიტეტია, რადგან "თემში ბევრი წარმატებული ადამიანია და მათთვის ბევრად რთულად მოდის ეს წარმატება, ვიდრე სხვებისთვის."

გამოცემაში ამისთვის სპეციალური რუბრიკაა შექმნილი — "ქვიარი ამბობს", სადაც ადამიანები საკუთარ თავზე საუბრობენ. ამ რუბრიკაში ბევრ წარმატებულ ადამიანსაც ნახავთ. პრობლემებზეც საუბრობენ, რომელიც მათ, როგორც ქვიარ ადამიანებს აქვთ, მაგრამ ამ პრობლემებს შორის ხშირად არის ისეთი საკითხებიც, რაც ნებისმიერ მოქალაქეს შეიძლება აღელვებდეს გენდერული, ან სექსუალური იდენტობის მიუხედავად. ეს იქნება სიღარიბე, ინფლაცია, ოკუპაცია, გარემო, თუ სხვა საკითხები.

ხატია ღოღობერიძის თქმით, გამოცემის კიდევ ერთი მიზანია, ადამიანები გააცნოს საზოგადოებას არა მხოლოდ მათი იდენტობის, არამედ შეხედულებების გამო, “რადგან თემში ძალიან დიდი აზრთა სხვადასხვაობაა ნებისმიერ თემაზე — იდეოლოგიებზე, თუ პოლიტიკაზე, და ეს სრულიად ნორმალურია. გოგოები მოგწონს, თუ ბიჭები, ეს ვერ იქნება იდეოლოგიის, სოციალურ, თუ პოლიტიკურ საკითხებზე შენი მოსაზრებების განმსაზღვრელი და ჩვენ ამის ჩვენებასაც ვცდილობთ".

"ქვიარი" და პოლიტიკა

ლგბტქი ადამიანების ცხოვრებისა და უსაფრთხოების ხარისხზე პოლიტიკა უდიდეს გავლენას ახდენს. მით უფრო, რომ ლგბტ+ ადამიანებს ჯერ კიდევ უწევთ ბრძოლა ისეთი ფუნდამენტური უფლებებისთვის, როგორიცაა, მაგალითად:

• დისკრიმინაციული მიდგომები შრომით ურთიერთობებში;
• ანტიდისკრიმინაციული კანონების მიღებისათვის ბრძოლა;
• ჰომო/ბი/ტრანსფობიური სიძულვილით მოტივირებული დანაშაულების;
• რეგულაცია სამართალში;
• ჯანდაცვის სერვისებზე ხელმისაწვდომობა

და ა.შ. და ასე შემდეგ.

ბევრ ასეთი საკითხის პოზიტიური ცვლილება იმაზეა დამოკიდებული, თუ ვის აირჩევს ხალხი და როგორი იქნება პოლიტიკური აქტორების მიდგომები ლგბტქი ადამიანების, და ზოგადად, ადამიანის უფლებების მიმართ. ამის გათვალისწინებით, ჩვენ Queer.ge-ს რედაქტორს პოლიტიკაზეც ვკითხეთ.

"როდესაც ვამბობ, რომ ლგბტ თემში ბევრი სადისკუსიო საკითხია, ერთ-ერთი სწორედ პოლიტიკაა. ვინ როგორ შეიძლება წარმართოს პოლიტიკა ლგბტ ადამიანების უფლებრივი მდგომარეობის გასაუმჯობესებლად, ამაზე ყველას საკუთარი შეხედულება აქვს და აზრებიც გაყოფილია, რაც სრულიად ნორმალურია.

“ქვიარის” ერთ-ერთი მიზანი სწორედ ლგბტქ+ ადამიანებისთვის ღია სადისკუსიო სივრცის შექმნაა.

"გვინდა, "ქვიარი" იყოს მედია, სადაც ერთი მხრივ, ქვიარ ადამიანებს ექნებათ ღია დისკუსია პოლიტიკაზე და “მეორე მხრივ — პოლიტიკოსები შემოვიყვანოთ "ქვიარში" და გავიგოთ, რას ფიქრობენ ისინი. ამის ცოდნა მნიშვნელოვანია, რადგან ამომრჩეველს შორის ბევრი ქვიარია და, სულ რომ არ იყოს ადამიანი ქვიარი, მას აქვს უფლება იცოდეს, რას ფიქრობს ესა თუ ის პოლიტიკოსი. თუ პოლიტიკოსი ჰომოფობია, ესეც უნდა ვიცოდეთ, რომ შესაბამისად მივიღოთ გადაწყვეტილება საარჩევნო ყუთთან". - ამბობს “ქვიარის” რედაქტორი.

რა ხდება?

საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიისა და რადიოს მოქმედმა დირექტორმა გიორგი კოხრეიძემ, რომელსაც ისევ სურდა მაუწყებლის ხელმძღვანელობა, დირექტორობის შესარჩევი კონკურსიდან კანდიდატურა მოხსნა.

• კოხრეიძე ერთ-ერთი იყო ტელევიზიის გენერალური დირექტორობის მსურველ 5 კანდიდატს შორის.
• მისი გასაუბრება მრჩეველთა საბჭოსთან 2022 წლის 30 სექტემბერს იყო ჩანიშნული.
• მრჩეველთა საბჭოს წევრმა, გია ქარცივაძემ "მედიაჩეკერს" უთხრა, რომ კოხრეიძემ მიმართა წერილით, რომელშიც წერია, რომ "ჯანმრთელობის მდგომარეობის გაუარესების გამო, გასაუბრებაზე ვერ მივა."
• სხვა კანდიდატებთან გასაუბრება 29 და 30 სექტემბერს გაიმართება.

ახალი მოცემულობით, დირექტორობის ოთხი კანდიდატია:

• აკაკი ბერიძე
• ნათია თავდგირიძე
• ირაკლი გიორგაძე
• დავით ჩხარტიშვილი

გიორგი კოხრეიძე 2019 წელს, წინა დირექტორის, ნათია კაპანაძის იმპიჩმენტით გათავისუფლების შემდეგ აირჩიეს, რასაც ტელევიზიაში კრიზისი მოჰყვა.

---

დეტალურად: რა ვიცით სხვა კანდიდატებზე და როგორია აჭარის ტელევიზიისა და რადიოს გენერალური დირექტორის არჩევის წესი

---

საქართველოს სახალხო დამცველი მოწოდებს ხელისუფლებას ჟურნალისტებს მთავრობის სხდომაზე დასწრების შესაძლებლობა მისცეს.

ომბუდსმენი Bm.ge-ის მთავარი რედაქტორის, თელარა გელანტიას მთავრობის სხდომაზე არ შეშვების ფაქტებს გამოეხმაურა.

კონტექსტი

• თელარა გელანტია 12 სექტემბერს მთავრობის სხდომის შემდგომ პრესკონფერენციაზე არ შეუშვეს. ჟურნალისტს ამის მიზეზად “ბევრი შეკითხვის დასმა” და “კოლეგების შეწუხება” დაუსახელეს.
• თელარა გელანტიას მთავრობის სხდომაზე არც 26 სექტემბერს არ დაუშვეს.

რას ამბობს ომბუდსმენი?

სახალხო დამცველის შეფასებით, ბოლო პერიოდში ცალკეული სახელმწიფო უწყებების მიერ ორგანიზებულ ბრიფინგებსა თუ მუნიციპალურ ღონისძიებებზე კრიტიკული მედიის წარმომადგენლების არდაშვების ან/და არმიწვევის ტენდენცია, თანასწორობის პრინციპს ეწინააღმდეგება.

ომბუდსმენი ხაზს უსვამს მედიის განსაკუთრებულ ფუნქციას გაავრცელოს საჯარო ინტერესის სფეროში შემავალი ინფორმაცია და ხელი შეუწყოს ინფორმირებულ საჯარო დებატებს.

• “კრიტიკული მედიის არსებობა აუცილებელი პირობაა საზოგადოების თვითგამორკვევისა და დემოკრატიული სახელმწიფოს ჩამოყალიბების პროცესში.”

• სახალხო დამცველი საგანგაშო ტენდენციად მიიჩნევს ჟურნალისტებისთვის პროფესიული საქმიანობის განხორციელებაში ხელის შეშლის ფაქტებს და მიაჩნია, რომ ეს საფრთხეს უქმნის ქვეყანაში მედია პლურალიზმსა და უარყოფითად აისახება ქვეყნის დემოკრატიულ პროცესებზე.

ომბუდსმენი ხელისუფლებას მოუწოდებს:

• უზრუნველყოს მედიის წარმომადგენლების დაუბრკოლებელი წვდომა ინფორმაციაზე.
• თანასწორობის პრინციპის დაცვით, ჟურნალისტებს მთავრობის სხდომებზე დასწრებისა და მათთვის სასურველი კითხვების დასმის შესაძლებლობა მიეცეთ.

სახალხო დამცველი ამბობს, რომ თვალყურს ადევნებს მედიის წარმომადგენელთა პროფესიული საქმიანობის კუთხით არსებულ მდგომარეობას.

მოსკოვის სასამართლომ კრემლისთვის არასასურველი მასალების არ წაშლის გამო შეტყობინებების აპლიკაცია “ტელეგრამი” და ვიდეო პლატფორმა “ტვიჩი” დააჯარიმა.

რა მოხდა?

ადგილობრივი მედიის ინფორმაციით, რუსულმა სასამართლომ “ტვიჩი” 2 მილიონი რუბლით (33,000$) დააჯარიმა 31-წამიანი ვიდეოს გამო, რომელიც “ყალბ” ინფორმაციად მიიჩნია უკრაინულ ქალაქ ბუჩაში რუსეთის ჩადენილი ომის დანაშაულების შესახებ.

“ტელეგრამი” კი რუსულმა სასამართლომ ორ საქმეზე დააჯარიმა.

11 რუბლის ოდენობის (179,000$) ჯარიმა კომპანიას უკრაინის წინააღმეგ ომში რუსეთის პროგრესის შესახებ “არასანდო მონაცემებისა” და იმ არხების არ წაშლის გამო დაეკისრა, რომლებიც სამხედრო მანქანებისთვის “საბოტაჟის მოწყობას” აჩვენებდა.

კონტექსტი

• 2022 წლის 24 თებერვალს, უკრაინის წინააღმდეგ ომის დაწყების შემდეგ კრემლმა რუსეთში არაერთი დამოუკიდებელი მედიასაშუალება დაბლოკა და ქვეყნის შიგნით ინფორმაციაზე, მათ შორის სოციალურ ქსელებზე წვდომა შეზღუდა.

• რუსეთში შემოიღეს ე.წ ფეიკების კანონი, რომლითაც იკრძალება უკრაინის ომის შესახებ ნებისმიერ ინფორმაციის გავრცელება, რომელიც მთავრობის ოფიციალურ ინფორმაციას ეწინააღმდეგება.

რუსეთში სამთავრობო “პირველი არხის” ყოფილი რედაქტორის, მარინა ოვსიანიკოვას მოსკოვის სასამართლომ აღკვეთის ღონისძიებად შინაპატიმრობა შეუფარდა.

უკრაინის წინააღმდეგ რუსეთის ომის მოწინააღმდეგე ჟურნალისტი შინაატიმრობაში 9 ოქტომბრამდე, სასამართლო პროცესამდე იქნება.

დეტალები

სასამართლომ ჟურნალისტისთვის შინაპატიმრობის შეფარდების გადაწყვეტილება 11 აგვისტოს მიიღო. მარინა ოვსიანიკოვამ სხდომაზე პროტესტის ნიშნად პოსტერი გაშალა წარწერით: “ დაე, დახოცილი ბავშვები ღამით დაგესიზმროთ”.

• ოვსიანიკოვას წინააღმდეგ რუსეთში სისხლის სამართლის საქმე ე.წ ფეიკების მუხლით აღიძრეს ივლისში კრემლთან გამართული ომის საწინააღმდეგო ერთკაციანი საპროტესტო აქციის გამო.

• 15 ივლისს ოვსიანიკოვას ერთკაციან საპროტესტო აქციაზე პოსტერზე ეწერა: „პუტინი მკვლელია. მისი ჯარისკაცები ფაშისტები არიან. 352 ბავშვი დაიღუპა. კიდევ რამდენი ბავშვი უნდა მოკვდეს, რომ გაჩერდეთ?“.

• ადვოკატის განმარტებით, ჟურნალისტს ბრალად ედება რუსეთის შეიარაღებული ძალების შესახებ ცრუ ინფორმაციის საჯაროდ გავრცელება.

• 10 აგვისტოს გაჩხრიკეს ოვსიანიკოვას სახლი, ჟურნალისტი კი დააკავეს.

ჟურნალისტს ჯარიმა ან 10 წლამდე პატიმრობა ემუქრება.

კონტექსტი

მარინა ოვსიანიკოვა საერთაშორისო საზოგადოებისთვის ცნობადი მას შემდეგ გახდა, რაც 2022 წლის მარტში რუსეთის უკრაინაში შეჭრა პირდაპირ ეთერში გააპროტესტა.

• პირველი არხის ყოფილი რედაქტორი 14 მარტს, რუსეთის სამთავრობო ტელევიზიის არხის მთავარი საინფორმაციო გამოშვება „ვრემიას“ პირდაპირ ეთერში, სტუდიაში ომის საწინააღმდეგო მოწოდებებით და ბანერით შეიჭრა - „შეაჩერეთ ომი. არ დაუჯეროთ პროპაგანდას. აქ თქვენ გატყუებენ".

• მალევე, მან სოციალურ ქსელში გაავრცელა ვიდეო მიმართვა, სადაც რუსეთს აგრესორს უწოდებს, ომს უკრაინაში - კი დანაშაულს.

• ოვსიანკოვა რუსეთის პოლიციამ მალევე დააკავა. იგი სასამართლომ დამნაშავედ ცნო რუსეთის ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის მეორე ნაწილის 20.2 მუხლის მიხედვით. ეს საზოგადოებრივი წესრიგის დარღვევას არასანქცირებული შეკრების, მიტინგის ან დემონსტრაციის, მსვლელობის გამართვას ან პიკეტირებას გულისხმობს.

• 15 მარტს მარინა ოვსიანიკოვა მოსკოვის სასამართლომ 30 000 რუბლით (280$-ით) დააჯარიმა.

• ჟურნალისტმა რუსეთის სამთავრობო ტელევიზიის დატოვების შემდეგ რამდენიმე თვე რუსეთის საზღვრებს გარეთ გაატარა. სამი თვის განმავლობაში ტრენინგებს გადიოდა გერმანულ გამოცემა Die Welt-ში, 2022 წლის ივლისის დასაწყოსში კი რუსეთში დაბრუნება დააანონსა.

• ივლისის ბოლოს მარინა ოვსიანიკოვა სასამართლომ 50, 000 რუბლით (820$) დააჯარიმა კერემლთან გამართული ერთკაციანი პროტესტის გამო.

• 8 აგვისტოს მოსკოვის სასამართლომ ოვსიანიკოვა 40, 000 რუბლით (660$) დააჯარიმა უკრაინაში ომის წინააღმდეგ ონლაინ პოსტების გამო.

რუსეთში სამთავრობო “პირველი არხის” ყოფილი რედაქტორის, მარინა ოვსიანიკოვას წინააღმდეგ სისიხლის სამართლის საქმე აღძრეს.

ოვსიანიკოვა საერთაშორისო საზოგადოებისთვის ცნობადი მას შემდეგ გახდა, რაც 2022 წლის მარტში რუსეთის უკრაინაში შეჭრა პირდაპირ ეთერში გააპროტესტა.

რა მოხდა?

რუსი ჟურნალისტის ინფორმაციით, მოსკოვში, მის სახლში საგამოძიებო კომიტეტის 10 თანამშრომელი 10 აგვისტოს დილის 6:00 საათზე შეიჭრა გასაჩხრეკად.

• ოვსიანიკოვას ადვოკატი დმიტრი ზახვატოვი წერს, რომ სამართალდამცველები ადგილზე მის მისვლას არ დაელოდნენ და სახლი ისე გაჩხრიკეს.

• მარინა ოვსიანიკოვას წინააღმდეგ სისხლის სამართლის საქმე, სავარაუდოდ, ე.წ ფეიკების” კანონით აღიძრა და ამის მიზეზი ივლისში კრემლთან გამართული ომის საწინააღმდეგო ერთკაციანი საპროტესტო აქცია გახდა.

• ადვოკატის განმარტებით, ჟურნალისტს ბრალად ედება რუსეთის შეიარაღებული ძალების შესახებ ცრუ ინფორმაციის საჯაროდ გავრცელება.

რუსი ჟურნალისტი საგამოძიებო კომიტეტში გადაიყვანეს.

“ფეიკების” შესახებ კანონი ჯარიმას ან 15 წლამდე პატიმრობას ითვალისწინებს.

კონტექსტი

• პირველი არხის ყოფილი რედაქტორი 14 მარტს, რუსეთის სამთავრობო ტელევიზიის არხის მთავარი საინფორმაციო გამოშვება „ვრემიას“ პირდაპირ ეთერში, სტუდიაში ომის საწინააღმდეგო მოწოდებებით და ბანერით შეიჭრა - „შეაჩერეთ ომი. არ დაუჯეროთ პროპაგანდას. აქ თქვენ გატყუებენ".

• მალევე, მან სოციალურ ქსელში გაავრცელა ვიდეო მიმართვა, სადაც რუსეთს აგრესორს უწოდებს, ომს უკრაინაში - კი დანაშაულს.

• ოვსიანკოვა რუსეთის პოლიციამ მალევე დააკავა. იგი სასამართლომ დამნაშავედ ცნო რუსეთის ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის მეორე ნაწილის მე-20.2 მუხლის მიხედვით. ეს საზოგადოებრივი წესრიგის დარღვევას არასანქცირებული შეკრების, მიტინგის ან დემონსტრაციის, მსვლელობის გამართვას ან პიკეტირებას გულისხმობს.

• 15 მარტს მარინა ოვსიანიკოვა მოსკოვის სასამართლომ 30 000 რუბლით (280$-ით) დააჯარიმა.

• ჟურნალისტმა რუსეთის სამთავრობო ტელევიზიის დატოვების შემდეგ რამდენიმე თვე რუსეთის საზღვრებს გარეთ გაატარა. სამი თვის განმავლობაში ტრენინგებს გადიოდა გერმანულ გამოცემა Die Welt-ში, 2022 წლის ივლისის დასაწყოსში კი რუსეთში დაბრუნება დააანონსა.

• ივლისის ბოლოს მარინა ოვსიანიკოვა სასამართლომ 50, 000 რუბლით ($820) დააჯარიმა კერემლთან გამართული ერთკაციანი პროტესტის გამო.

• 8 აგვისტოს მოსკოვის სასამართლომ ოვსიანიკოვა 40, 000 რუბლით ($660) დააჯარიმა უკრაინაში ომის წინააღმდეგ ონლაინ პოსტების გამო.

ირანში 22 წლის მაჰსა ამინი, მორალის პოლიციამ ჰიჯაბის ტარების წესის დარღვევისთვის დააპატიმრა. პოლიციის მიერ მიყენებული ფიზიკური დაზიანებების შედეგად ქალი გარდაიცვალა. მომხდარის შემდეგ, ირანში არ წყდება საპროტესტო ტალღა, აქციის დაღუპულ და დაშავებულ მონაწილეთა რიცხვი კი დღითიდღე იზრდება.

მედიის უმთავრესი როლი საზოგადოებისთვის მნიშვნელოვან და საინტერესო თემებზე დისკუსიების გამართვაა.

აქედან გამომდინარე, CNN-ის წამყვანს, კრისტიან ამანპურს პრეზიდენტ, ებრაჰიმ რაისთან ირანში მიმდინარე საპროტესტო აქციებზე უნდა ესაუბრა. ინტერვიუმდე 40 წუთით ადრე პრეზიდენტის თანაშემწემ წამყვანს უთხრა, რომ თავსაბურავი გაეკეთებინა, რაზეც ამანპურიმ უარი განაცხადა.

ინტერვიუ ჩაიშალა.

წამყვანის საქციელს მედიაში არაერთგვაროვანი შეფასებები მოჰყვა. ერთი მხარე ფიქრობს, რომ ამ საქციელით, კრისტიანმა წაართვა ირანელ ქალებს უფლება, რომ მიეღოთ პრეზიდენტისგან კრიტიკულ კითხვებზე პასუხები, ხოლო მეორე ნაწილისთვის, მისი სოლიდარობა უფრო ფასეული იყო, ვიდრე ის პასუხები, რომელსაც ჟურნალისტი ირანის პრეზიდენტისგან მიიღებდა.

ვფიქრობ, ებრაჰიმ რაისის პასუხი ირანელმა ქალებმა მაშინ მიიღეს, როდესაც მათ სამართლიან პროტესტს „ქაოსური აქტები“ უწოდა და განაცხადა, რომ პროტესტის იდეა, რომელმაც ირანის თითქმის ყველა პროვინცია გააერთიანა, შეთქმულთა მოფიქრებულია და „დაარბევენ მათ, ვინც ეწინააღმდეგება ქვეყნის უსაფრთხოებასა და სიმშვიდეს.“ ირანის პრეზიდენტმა ისიც თქვა, პოლიციამ ყველაფერი გააკეთა მაჰსას უსაფრთხოებისთვისო, არადა თვითმხილველების თქმით ქალს ფიზიკურად დაკავების დროსაც უსწორდებოდნენ.

ამანპურმა განმარტა, რომ 1995 წლიდან მოყოლებული, ირანში ჩაუწერია ქვეყნის ყველა ლიდერი და მათ ტერიტორიაზე მუშაობისას მუდმივად ატარებდა თავსაბურავს, რადგან სხვანაირად ჟურნალისტისთვის მუშაობა შეუძლებელია. თუმცა, ნიუ-იორკში, იქ სადაც არ ვრცელდება ისლამური ტრადიციები და წესები არ აპირებს, რომ შეასრულოს პრეზიდენტის მოთხოვნა.

მოთხოვნისას, პრეზიდენტის ასისტენტმა წმინდა მუჰარამის თვე მოიმიზეზა, თუმცა, ეს საქციელი შესაძლოა მხოლოდ რელიგიური დღესასწაულით არ აიხსნებოდეს.

ებრაჰიმ რაისს არ სურდა, რომ კამერების წინ გამოჩენილიყო უთავსაბურავო ქალთან ერთად, რადგან ეს გააძლიერებდა პროტესტს ირანში, ხოლო თავად პრეზიდენტისთვის კი რეპუტაციული რისკი იქნებოდა.

„იმ მომენტში, თავსაბურავი არ გავიკეთე არც როგორც ჟურნალისტმა და არც როგორც ქალმა“ - თქვა კრისტიან ამანპურმა გადაცემა, The Daily Show with Trevor Noah-ში.

ირანში მუშაობისას ქალ ჟურნალისტებს აქვთ ვალდებულება, რომ ეკეთოთ თავსაბურავი, ეს ერთადერთი გზაა, რომ მოიპოვონ სასურველი მასალა ისე, რომ საფრთხე არ შეექმნას მათ სიცოცხლეს.

ჟურნალისტი ხშირად დგება პროფესიული დილემის წინაშე:

1. გააკეთოს ყველაფერი, იმისთვის, რომ მოიპოვოს სასურველი ინფორმაცია და ამ შემთხვევაშიც, თავსაბურავის გაკეთებით ამანპური მიიღებდა პასუხებს პრეზიდენტისგან.

2. სწორად შეაფასოს, ინფორმაციით მიღებული სარგებელი და ზიანი, რომელიც შეიძლება საზოგადოებას მიაყენოს.

პარადოქსულია, მაგრამ ჟურნალისტურ საქმიანობაში, არსებობს შემთხვევები, როდესაც უპასუხოდ დატოვებული კითხვები ყველაზე ამომწურავ ინფორმაციას გვაწვდის.

აქედან გამომდინარე, წამყვანის გადაწყვეტილება იყო:

ერთადერთი გზა, რომელიც მას ჰქონდა, რადგან მაჰსა ამინის გარდაცვალების მიზეზი სწორედ თავსაბურავი გახდა, შესაბამისად ჟურნალისტის მიერ პრეზიდენტის მოთხოვნის შესრულება სხვა ტერიტორიაზეც, იქნებოდა ერთგვარი მორჩილება იმ შეზღუდვების მიმართ, რომელსაც ისლამური სამყარო უწესებს ქალებს.

სამართლიანი, რადგან ის იმყოფებოდა ამერიკის შეერთებული შტატების ტერიტორიაზე სადაც ქალებს არ აქვთ თავსაბურავის ტარების ვალდებულება.

„ევროპელი ქალი პოლიტიკოსები ჩამოდიან ირანში და ატარებენ თავსაბურავს, ვფიქრობ, რომ სხვა უამრავ მიზეზებთნ ერთად, ესეც არის ერთ-ერთი ბიძგი ირანის მთავრობისთვის, რომ მოკლას მაჰსა და სხვა ქალები თავსაბურავის არასწორად ტარებისთვის“ - ამბობს ირანელ-ამერიკელი ჟურნალისტი და აქტივისტი, მასიჰ ალინჯედი -ABC-ის დილის გადაცემაში საუბრისას.

ირანში ჩასულ უცხოელ პოლიტიკოსებსა თუ ჟურნალისტებს ახლანდელი მდგომარეობით ალტერნატივა არც აქვთ, რადგან ამ პირობის შეუსრულებლობა მათი სიცოცხლისთვის საფრთხეა. ხოლო მსოფლიოს მედიისა თუ ლიდერების სოლიდარობას და მათ მიერ ამ საკითხზე ღიად საუბარს ახლა ირანელი ქალების უფლებებისთვის გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს.

ცოტა შორიდან დავიწყოთ.  

Netflix-ს აქვს ცნობილი სამეცნიერო ფანტასტიკის ჟანრის სერიალი "შავი სარკე", რომელიც ჩვენშიც საკმაოდ პოპულარულია.  

სერიალი, მაღალტექნოლოგიური ახლო მომავლის მაგალითზე გვაჩვენებს, როგორ შეიძლება მოდიოდეს წინააღმდეგობაში კაცობრიობის უდიდესი ინოვაციები ადამიანისთვის შეუცვლელ ინსტიქტებსა და საჭიროებებთან. 

შოუმ, ასეთი დილემური თეორიებიდან, სხვადასხვა სერიაში სხვადასხვა საკითხი გვაჩვენა, მათგან ორი კი — White Christmas და The entire history of you, სხვა საკითხებთან ერთად, ადამიანებისთვის ციფრული მეხსიერების ქონის შესაძლებლობის თეორიას ავითარებს, რომელიც იმ ყველაფრის რეალურ დროში გაციფრულებას გულისხმობს, რასაც ჩვენი თვალით ვხედავთ. ასეთი "ციფრული მეხსიერება" კი, ადამიანის მხედველობას ისეთივე სამომხმარებლო ფუნქციებს მისცემს, როგორიც დღეისათვის ციფრული პროდუქტების მოხმარებისას უკვე გვაქვს — ინტერნეტში, ან ტელევიზორში აუდიოვიზუალური მასალის გადახვევა, წაშლა, ან არასასურველი გამოსახულების დაცენზურება და დაბლოკვაც კი.  

მარტივად რომ ვთქვათ, წარმოიდგინეთ მომავალი, რომელშიც შეგიძლიათ აღარ უყურებდეთ და ხედავდეთ მათ, ვისი დანახვა და მოსმენაც ნერვებს გიშლით, ან ფიქრობთ, რომ გაზიანებთ. ასეთ ადამიანებს დაბლოკავ და მორჩა, გათავდა! 

აი, დაახლოებით ამ ფუტურისტულ იდეას მიუახლოვა "ქართულმა ოცნებამ" მათთვის არასასურველი მედიებისადმი მიდგომა, როდესაც ხელისუფლებაში მეორე ვადით მოსვლის შემდეგ, უარი თქვა მათ მიმართ კრიტიკულად განწყობილი ტელევიზიების თოქ-შოუებში სიარულზე და, თოქ-შოუები რაღა მოსატანია, ოფიციალურ სამთავრობო ღონისძიებებზე შესვლისა და კითხვების დასმის შესაძლებლობაც კი გაუქრო მათ. 

სულ ახლახან ინტერნეტგამოცემა BM.ge-ის მთავარი რედაქტორი თელარა გელანტია საერთოდ არც კი შეუშვეს იმ პრესკონფერენციაზე, რომელსაც მთავრობა ყოველკვირეული მთავრობის სხდომის შემდეგ მართავს-ხოლმე და ამ ფორმატში, ცალკეული მინისტრები ჟურნალისტების შეკითხვებს პასუხობენ. მთავრობის ადმინისტრაციის არაოფიციალური პასუხის მიხედვით, გელანტიას არდაშვების მიზეზად "ბევრი შეკითხვის დასმა" დასახელდა, არადა, ეს პრესკონფერენციები, კრიტიკული მედიებისთვის, მინისტრებთან პირდაპირი კომუნიკაციის თითქმის ერთადერთი ოფიციალური "ფანჯარაა". 

მედიის მიმართ, "ქართული ოცნების" "შავი სარკისეულმა" დამოკიდებულებამ — იმის არდანახვისა და არმოსმენის სურვილმა, რაც არ მოსწონთ, ქართული მედია საოცრად მოსაწყენი და ერთფეროვანი გახადა. თითქოს დიდად აღარც თოქ-შოუების ყურება ღირს, რადგან ისედაც წინასწარ იცი, რომ ასეთი ფორმატის გადაცემებში წამყვანებისაც და მოწვეული სტუმრების უმეტეს ნაწილსაც, ერთმანეთთან მიახლოებული ხედვები და ღირებულებები აქვთ და ეს ასეა-ხოლმე როგორც სამთავრობო, ასევე, ხელისუფლების მიმართ კრიტიკულად განწყობილ ტელევიზიებში. ამის გამო კი, თითქოს, სანახავი და მოსასმენიც აღარაფერი დარჩა. უკვე ვიცით რას იტყვით, გავიგეთ, გასაგებია.  

სწორედ ამის საპირისპირო მიზეზის გამო იყო "უცნობისა" და ჯაფარიძის ეთერი კარგი. ვნახეთ ერთმანეთისგან ხედვებით, მიდგომებითა და ღირებულებებით განსხვავებული ორი ადამიანი და იმდენად მოწყურებულები ვართ ერთი გადაცემიდან ორი სხვადასხვა აზრის მოსმენას, ეს ყველაფერი სრულიად საკმარისი აღმოჩნდა იმისთვის, რომ თოქ-შოუ სენსაციად ქცეულიყო.  

არ ვაპირებ გადაცემის შინაარსში შესვლასა და პოზიციების განხილვას. ჯერ თუ არ გინახავთ, ნახეთ, მაგრამ წარმოიდგინეთ, ვინც უკვე ვუყურეთ გადაცემას, რა გვიხარია?! 

გვიხარია ის, რომ შეიძლება, ერთ გადაცემაში, სხვადასხვა პოზიციებს ვუსმინოთ და ვუყუროთ დებატებს "ქართული ოცნების" მიმართ აშკარა ერთგულებითა და მხარდაჭერით გამორჩეული გიორგი გაჩეჩილაძესა და ოპოზიციონერს შორის. 

2022 წელს, დამოუკიდებლობის 30 წლის შემდეგ გვიხარია ეს და ალბათ, ამ მხოლოდ ამ ფაქტმა აქცია გადაცემა სენსაციად და არა წამყვანისა და სტუმრის პოზიციებმა, რადგან რას ფიქრობს ჯაფარა, ან "უცნობი" დასავლეთზე, რუსეთზე, ან "მეორე ფრონტზე", ეს ისედაც კარგად ვიცოდით. 

ასევე წაიკითხეთ: ხელისუფლება კრიტიკულ გადაცემებთან ბოიკოტის რეჟიმში [მედიაჩეკერის არქივი, 2021 წელი]

საქართველოში, საჯარო სივრცესა და მედიაში გავრცელებული ერთ-ერთი ყველაზე უცვლელი ტენდენცია ლიბერალიზმის ლანძღვაა. ქართული მედია, როგორც წესი, იდეოლოგიურ საკითხებს - ისევე, როგორც, ზოგადად, პოლიტიკის კეთებასთან დაკავშირებულ საკითხებს (ურბანული პოლიტიკა, ჯანდაცვის პოლიტიკა, საგარეო პოლიტიკა, განათლების პოლიტიკა და ა.შ.) ნაკლებად უღრმავდება ხოლმე. მიიჩნევა, რომ პიროვნული თემები: ვინ ვის პარტიაში გადავიდა, ვინ ვის მიაყენა შეურაცხყოფა, ვინ რომელი ქვეყნის აგენტია (მარადიული „წმინდა“ თემა ქართულ პოლიტიკაში), ვის როგორი წარსული და პირადი ცხოვრება აქვს და ა.შ. უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე თემები, რომლებიც მოქალაქეების ცხოვრებას პირდაპირ ეხება. ამიტომ ხშირ შემთხვევაში, სიტყვა „ლიბერალიზმიც“ რჩება გაუგებარ ტერმინად, რომელიც არავინ განმარტავს, რას ნიშნავს, მაგრამ რომელსაც ყველა ტალახს ესვრის.

ვინ აღარ არის დაკავებული „ლიბერალიზმის“ და მითიური „ლიბერალების“ ლანძღვით: ტრადიციონალისტები, რომლებსაც ცხოვრების წესის ცვლილება და პროგრესი აშინებთ, მემარცხენეები, რომლებიც ლიბერალიზმს კაპიტალიზმის საძულველ ფორმებთან აიგივებენ, ნაციონალისტები, რომლებიც ლიბერალიზმს ანტისახელმწიფოებრივ იდეოლოგიად მიიჩნევენ, რელიგიური ფუნდამენტალისტები, რომლებისთვისაც ლიბერალიზმი ათეიზმთან ასოცირდება და ა.შ. მოკლედ, თითქმის ყველა გავრცელებულ იდეოლოგიას საქართველოში რაღაც პრობლემა აქვს ლიბერალიზმთან.

ამ სტატიაში, სამწუხაროდ, ვის რა პრობლემა აქვს, ამის გარკვევას ვერ შევძლებ, მაგრამ მინიმუმ, ის მაინც მინდა ვეცადო, რომ ტერმინ „ლიბერალიზმს“ გარკვეული სიცხადე შევძინო.

დავიწყეთ იქიდან, რომ ლიბერალიზმი არ არის ერთგვაროვანი იდეოლოგია, არამედ უფრო მეტად ქოლგა-იდეოლოგიაა, რომელიც სხვადასხვა ქვეიდეოლოგიურ მიმართულებას ფარავს. მაგალითად, კლასიკური ლიბერალები ძალიან ახლოს არიან მემარჯვენე ლიბერტარიანელებთან (რომლებიც სახელმწიფოს ჩარევისგან თავისუფალ ბაზარს ქადაგებენ), ხოლო თანამედროვე ლიბერალები, პირიქით - ფაქტობრივად, სოციალ-დემოკრატები არიან (ამ სიტყვის ევროპული გაგებით). ამ განსხვავების მიუხედავად, არსებობს გარკვეული საერთო ნიშნები, რომლებიც ლიბერალების დიდ ნაწილს აერთიანებს და რაზეც ქვემოთ მოკლედ მოგახსენებთ.

პირველი და მთავარი საერთო ნიშანი ის არის, რომ ლიბერალები თვლიან, რომ საჭიროა არსებობდეს ფორმალური თანასწორობა ადამიანებს შორის. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, კანონი ყველა ადამიანს თანაბრად უნდა მოექცეს და არა მიკერძოებულად. კლასიკური ლიბერალები მიიჩნევენ, რომ ფორმალური თანასწორობა არ უნდა გავიგოთ, როგორც შესაძლებლობების თანასწორობა, არამედ უნდა გავიგოთ, როგორც უფლებების თანასწორობა. თანამედროვე ლიბერალები ამის საპირისპიროდ თვლიან, რომ ფორმალური თანასწორობის მისაღწევად საჭიროა სოციალური და სხვა სახის შესაძლებლობების მეტნაკლებად გათანაბრება. საბოლოო ჯამში, ორივე ტიპის ლიბერალები თანხმდებიან, რომ ადამიანები ყველა შემთხვევაში თანასწორები უნდა იყვნენ კანონის წინაშე.

მეორე მთავარი ნიშანი ლიბერალიზმისა ის არის, რომ სახელმწიფოს მმართველობის დროს ლიბერალები ემხრობიან მერიტოკრატიას.

მერიტოკრატია ნიშნავს ყველაზე კომპეტენტური ადამიანების მმართველობას და არა, ვთქვათ, ყველაზე მეტი კავშირის, სოციალური კაპიტალის მქონეების (მარტივად რომ ვთქვათ, ვისაც მეტი გავლენიანი ბიძაშვილ- მამიდაშვილი ჰყავს).

ლიბერალები მიიჩნევენ, რომ სახელმწიფო უნდა მართონ ადამიანებმა, რომლებიც ყველაზე მეტად აქვთ ამისი უნარი. საჯარო სამსახურებიც უნდა დაკომპლექტდეს არა რომელიმე პარტიის „აქტივისგან“ ან გამგებლის ნათესავებისგან, არამედ კომპეტენტური და უნარიანი ხალხისგან.

ლიბერალიზმის მესამე ამოსავალი წერტილი ის არის, რომ მას არ აინტერესებს როგორი ცხოვრების წესით ცხოვრობენ კონკრეტული ადამიანები. მისთვის სულ ერთია, ვიღაც რელიგიური ადამიანია, ათეისტია, გეია, ჰეტეროსექსუალია, კონსერვატორია, ლიბერალია (ამ სიტყვის, კულტურული და არა პოლიტიკური გაგებით), მფლანგველია, მომჭირნეა, ჭორიკანაა, მარტოსულია თუ სოციალურია. ლიბერალიზმს არ აინტერესებს სხვა ადამიანების პირადი ცხოვრება და მიიჩნევს, რომ ეს მათი პირადი ცხოვრებაა.

ლიბერალებს, ამის ნაცვლად, სჯერათ იმის, რომ ადამიანებს, მიუხედავად მათ შორის არსებული ბევრი განსხვავებისა, შეუძლიათ პოლიტიკურ დონეზე ერთმანეთთან თანაცხოვრება. ლიბერალიზმი მშვიდობიან პოლიტიკურ თანაცხოვრებას ქადაგებს და არა ჩაგვრას და დიქტატურას.

შესაბამისად, ლიბერალიზმი არ ეწინააღმდეგება არც რელიგიას და არც ტრადიციებს. ლიბერალები მიიჩნევენ, რომ არაფერი მიუღებელი არ არის იმაში, რომ ვინმეს ღმერთის სწამდეს ან ვინმე იყოს რომელიმე ეკლესიის მრევლის წევრი. უმალ პირიქით, რელიგიური თავისუფლება ერთ-ერთი მთავარი ლიბერალური პრინციპია, რომელიც ბევრი ქვეყნის - მათ შორის, საქართველოს კონსტიტუციაში არის ასახული.

და ბოლოს, ლიბერალიზმის მეოთხე მთავარი ნიშანი ის არის, რომ ის უმრავლეს შემთხვევაში ამრეზით უყურებს „სახელმწიფოს ინტერესების“ სახელით ინდივიდების უფლებებისა და თავისუფლებების შეზღუდვას. ამიტომ, ბევრი ლიბერალი სკეპტიკურად შეხედავდა პოსტსაბჭოთა „ლიბერალებს“, რომლებიც ზოგიერთ შემთხვევებში, რეპრესიული სოციალისტური წარსულის გავლენით, ჩვეულებრივი ნაციონალისტი „გოსუდარსტვენიკები“ (განგებ გამოვიყენებ რუსულენოვან ბარბარიზმს) არიან ხოლმე.

ლიბერალების დიდი ნაწილი თვლის (გარკვეული სახის ლიბერტარიანელების გამოკლებით) რომ არსებობს შემთხვევები, როდესაც სახელმწიფოს ინტერესი ინდივიდის ინტერესებზე მაღლა დგება - მაგალითად, საგანგებო მდგომარეობების (როგორიცაა მაგ. პანდემია) ან განსაკუთრებით, ომების დროს (ბევრ შემთხვევაში, ომის დროს დაშვებულია მედიის თავისუფლების შეზღუდვაც). თუმცა უმრავლეს შემთხვევაში ლიბერალებისთვის ინდივიდების უფლებებისა და თავისუფლებების გაუქმება გაუმართლებელია.

ლიბერალიზმის ერთ-ერთი მთავარი ამოსავალი წერტილი ის არის, რომ დიახ, თავისუფალი აზრი - ისევე, როგორც ზოგადად, თავისუფლება, ხშირად არის საშიში. ის არის სუბვერსიული და ზოგჯერ საფრთხეს უქმნის სახელმწიფოსაც. თუმცა მისი შეზღუდვა მხოლოდ უკიდურეს შემთხვევებშია დაშვებული. სხვა დროს კი ინდივიდებმა თავად უნდა შეძლონ ერთმანეთთან მშვიდობიანი ურთიერთობების დამყარება და შენარჩუნება. მხოლოდ ძლიერი სამოქალაქო საზოგადოების მეშვეობით არის შესაძლებელი სიცოცხლისუნარიანი დემოკრატიული სახელმწიფოს შექმნა. ლიბერალები თვლიან, რომ ადამიანები რაციონალურ განსჯას მოკლებული რობოტები არ არიან, ისინი რაციონალური არსებები არიან, რომელთაც ძალუძთ თავად შექმნან და შეინარჩუნონ მშვიდობა და თავისუფლება.

მაშინ, როდესაც ქართველი პოლიტიკოსები, ინტელექტუალები, იდეოლოგები და მედია, „ლიბერალიზმს“ ებრძვიან, ისინი გააზრებით ან გაუაზრებლად ებრძვიან ზემოხსენებულ იდეალებს, იმიტომ, რომ ლიბერალიზმის არსს, პირველ რიგში, ეს იდეალები წარმოადგენს.

თუ დააკვირდებით, ეს იგივე პრინციპებია, რომლებსაც საქართველოში აბსოლუტურად არ სცემენ პატივს. აქედან გამომდინარე, სასაცილოა ხოლმე, ქართულ კონტექსტში ლიბერალიზმზე, როგორც დომინანტურ იდეოლოგიაზე საუბარი. დომინანტური კი არა, პირიქით, ლიბერალიზმი საქართველოში ერთ-ერთი ყველაზე მარგინალური იდეოლოგიაა, რომელიც ყოველდღიურად ყველა მხრიდან განიცდის გაუგებარი დანიშნულების შეტევებს. იმისთვის, რომ ეს გაუგებრობა გაიფანტოს, მინიმუმ, მეინსტრიმულ და სოციალურ მედიაში ტერმინის სწორად გამოყენებაზე უნდა შევთანხმდეთ. სხვა შემთხვევაში, შეიძლება საკმაოდ მნიშვნელოვანი იდეალები ექცეოდეს დაუსაბუთებელი დარტყმების ქვეშ.