15 აპრილს, საფრანგეთში, პარიზის ღვთისმშობლის ტაძარში, იგივე ნოტრ-დამში, გაჩენილი ხანძარი მსოფლიო მედიის ერთ-ერთ მთავარ თემად იქცა. არაერთი მასალა მომზადდა ქართულ მედიაშიც. ამბავს დეზინფორმაციის ნაკადიც მოჰყვა და ამას გვერდი ვერც ქართული საიტების ნაწილმა აუარა.

ნოტრ-დამის ტაძარის ხანძარზე გავრცელებულ დეზინფორმაციებს შორის, ყველაზე სახიფათო ქსენოფობიური შინაარსის მასალები იყო.

საიტებზე: timenews.ge, batumelebi.cc, siaxleebi.club, www.newposts.cc, www.itar.ge, otime.ge გავრცელდა ინფორმაცია, რომ ნოტრ-დამის დაწვას მუსლიმები ზეიმობდნენ და ამას, სოციალურ ქსელში ალმოდებული ტაძრის ვიდეოებზე სიცილის ემოციის დართვით გამოხატავდნენ. ტექსტებს საიტებმა სოციალური ქსელიდან აღებული ფოტოასლები (სქრინშოთები) დაურთეს.

საუბარია ფრანგულ მედია BRUT-ის ფეისბუკის გვერდზე გამოქვეყნებულ ვიდეოზე, რომელსაც 10 000-მდე რეაქცია აქვს, მათგან 7 000-ზე მეტი დამწუხრებული, 54 კი სიცილის ემოციაა. “მედიაჩეკერმა” სიცილის ემოციის გამომხატველი პირების პროფილები გადაამოწმა, მათი ნაწილი, გაზიარებული ინფორმაციის ანალიზით, ყალბი გვერდის შთაბეჭდილებას ტოვებს (არის ახლად შექმნილი, ან საერთოდ არ აქვს სახელი და გვარი). იმ პროფილებზე კი, რომლებიც ნაკლებად გავს ყალბს, ერთი შეხვით რელიგიური აღმსარებლობა რთულად დასადგენია. ამავე დროს, 10 000-იან აქტივობაში (მოწონების, სევდის და ა.შ. მანიშნებელი), მხოლოდ 54 ღიმილის ემოცია არ იძლევა ცალსახად იმის მტკიცების საფუძველს, რომ მუსლიმებმა ნოტრ-დამის დაწვა იზეიმეს.

 

“მუსლიმებისა და “თანამედროვე ბარბაროსების” სიხარული პარიზის ტაძრის გამო” - ამ სათაურით გამოაქვეყნა kvira.ge-მ ფოტო, რომელშიც ალმოდებული ტაძრის ფონზე ორი უცნობი ადამიანი ჩანს. იგივე ფოტოს Alia.ge-ც აქყვეყნებს და წერს, რომ ასეთი რეაქცია აქვთ მუსლიმ მიგრანტებს პარიზის ღვთისმშობლის ტაძარში გაჩენილ ხანძარზე.

გამოცემები იუწყებიან, რომ ამის შესახებ უცხოური მედია წერს. თუმცა, სტატიებში არ ჩანს, კონკრეტულად რომელ გამოცემებს ეყრდნობიან. მხოლოდ ამ ფოტოზე დაყრდნობით შეუძლებელია იმის თქმა, რომ ისინი მუსლიმები არიან, ასევე, შეუძლებელია იმის მტკიცება, რომ უცნობი პირების ემოციის მიზეზი ნოტრ-დამში გაჩენილი ხანძარია.

პარიზის ღვთისმშობლის ტაძრის ხანძრიდან მეორე დღეს გავრცელდა მორიგი დეზინფორმაცია, თითქოს, დამწვარ ტაძარში ახალგაზრდები ცეკვავდნენ.

16-17 აპრილს ნახანძრალ ნოტრ-დამში მოცეკვავე ახალგაზრდების შესახებ მცდარი ინფორმაცია და ვიდეო გამოაქვეყნეს გვერდებმა: timenews.ge, newposts.cc, progressnews.ge და gsport24.com . ვიდეო ვირუსულად გავრცელდა სოციალურ ქსელებში. სინამდვილეში, ვიდეო, რომელიც ამ ამბავს ერთვის, 2016 წელს არის გადაღებული და მასში ასახულია არა ნოტრ-დამში, არამედ ასევე  საფრანგეთში მდებარე სენტ-ვინსენტის ტაძარში ახალგაზრდების ცეკვის კადრები.

 

ქსეონოფობიურ შინაარსთან საერთო არაფერი ჰქონდა, მაგრამ, არაზუსტი იყო ერთ-ერთი ფოტოც, რომელიც ასევე ნოტრ-დამის ხანძრის შესახებ გავრცელდა რამდენიმე გვერდსა და საიტზე და აქტიურად გვხვდებოდა სოციალურ ქსელში სხვადასხვა პიროვნებების კედლებზეც. ეს არის ფოტო, რომელზაც ჩანან მეხანძრე-მაშველები ერთ-ერთი რელიკვიით ხელში.

აღნიშნული ფოტო 16 აპრილს ონლაინ გამოცემა ipress.ge-მაც გამოაქვეყნა. თუმცა, გამოცემა აღნიშნავს, რომ ფოტო, რომელიც სტატიას ახლავს, სოციალურ ქსელებში ფრანგმა მომხმარებლებმა გაავრცელეს, დიდი ინფორმაციული ნაკადის გამო კი, მათ ფოტომასალის გადამოწმების საშუალება არ მიეცათ და ის პარიზის ტრაგედიის ამსახველ კადრად მიიჩნიეს. ამავე მასალაში ისიც არის განმარტებული, რომ ფოტო, შესაძლოა, იტალიაში მომხდარ მიწისძვრას ასახავდეს.

სინამდვილეში ეს ფოტო 2009 წელს იტალიაში მომხდარი დამანგრეველი მიწისძვრის დროს არის გადაღებული. 6.3 მაგნიტუდის სიმძლავრის მიწისძვრამ მაშინ ასობით ადამიანის სიცოცხლე შეიწირა და უამრავი შენობა დაანგრია.




------

პარიზის ერთ-ერთ მთავარ სიმბოლოს, გოთიკური არქიტექტურის ყველაზე თვალსაჩინო ნიმუშს - პარიზის ღვთისმშობლის ტაძარს, იგივე ნოტრ -დამს, რომელსაც 9 საუკუნოვანი ისტორია აქვს, ცეცხლი 15 აპრილს, საღამოს გაუჩნდა. ხანძარი სწრაფად გავრცელდა, შედეგად ისტორიული ტაძრის ცნობილი სამრეკლო სრულად განადგურდა.

ხანძარს ასობით მეხანძრე-მაშველი რამდენიმე საათის განმავლობაში აქრობდა. ტაძრის მნიშვნელოვანი ნაწილი და საგანძური განადგურებას გადაურჩა. საფრანგეთის მთავრობამ ტაძრის რეკონსტრუქციისა და მისთვის პირვანდელი სახის დაბრუნების პირობა დადო. როგორც სპეციალისტები განმარტავენ, ტაძრის განახლებას რამდენიმე წელი დასჭირდება.

13 აპრილის შაბათის კურერის ერთ-ერთი სიუჟეტი აჭარის რეგიონში სხვადასხვა ინფრასტრუქტურული სამუშაოებისთვის ბიუჯეტიდან გამოყოფილი თანხების გაფლანგვას ეხებოდა. წამყვანის შესავალის სიტყვის მიხედვით, მასალიდან უნდა გაგვეგო, როგორ ფლანგავს ხელისუფლება ჩვენს ფულს და როგორ გადაყარეს მილიონობით ლარი წყალში.  მასალაში მძიმე ბრალდებები იყო, თუმცა, ადგილობრივი ოპოზიციისა და რამდენიმე მკვიდრის კომენტარის გარდა, სხვა დამადასტურებელი დოკუმენტები არ გვინახავს. 

წამყვანის ტექსტი: “პროექტების სია გრძელია, მაგალითად, დიდი ფული ხელისუფლებამ დანიური ძროხების შესაძენად დახარჯა, ხალხი ხულოში დაარწმუნა, რომ მათი ხსნა იყო, რომ ერთ დღეშ 20 ლიტრ რძეს მიიღებდნენ, გაყიდდნენ და სიღარიბეს დაძლევდნენ, მაგრამ ხალხი უფრო დაზარალდა. ჩამოყვანისთანავე პირუტყვი ავად გახდა, ზამთარში მწვანე ბალახს ითხოვდნენ და გადასხმებიც კი დასჭირდათ, ამისთვის დიდი ფული დახარჯეს, მაგრამ ძროხები მაინც ვერ გადაარჩინეს. ძროხები დაიხოცა, ფული წყალში ჩაიყარა, ეს კიდევ ზღვაში წვეთია, იმ დაუდევრობებთან და უნიათობასთან შედარებით, რომელიც ოპოზიციამ გამოიძია, შემდეგ კი ეკა გაგუამ კარდაკარ ჩამოიარა და ყველაფერი სპეციალურად შაბათის კურიერისთვის გადაიღო”.

ჟურნალისტი მასალაში რამდენიმე პროექტზე ამახვილებს ყურადღებას, რომლისთვისაც, როგორც თავადვე განმარტავს, ბიუჯეტიდან თანხა გამოიყო, სამუშაოები არ შესრულდა და ფული გაურკვეველი მიმართლებით გაქრა.

მოდით, თითოეული ცალ-ცალკე განვიხილოთ:

ჟურნალისტი ამბის თხრობას, ჩაქვში, 10 სოციალურად დაუცველისთვის შენობის გასარემონტებლად გამოყოფილი თანხის გაფლანგვით იწყებს და განმარტავს, რომ ძველი ნაგებობის რეაბილიტაციისათვის, სადაც დევნილები უნდა შეესახლებინათ, ადგილობრივი ბიუჯეტიდან 70 000 ლარი გამოიყო, თუმცა “ყველაფერი ისე არ მოხდა, როგორც დაგეგმილი იყო. გამოყოფილი თანხა კარ-ფანჯრების შეცვლაში დაიხარჯა, რომელიც დღეს უკვე გადასაყრელია, შენობა კი არა მარტო საცხოვრებლად არის უვარგისი, არამედ აქ შესვლაც კი სახიფათოა. სახურავი არ არსებობს, კედლები კი ინგრევა”.

აღნიშნულს სიუჟეტში არასამთავრობო ორგანიზაცია “ალტერნატივას” წევრი - ანრი გუბაევი ადასტურებს, თუმცა ყოველგვარი თვალსაჩინო მტკიცებულების გარეშე, მხოლოდ სიტყვიერად:. “ტყუილად არის გადაყრილი 100 000, ის ხალხი ისევ დაუკმაყოფილებელია. მეტსაც გეტყვით, ის პიროვნება, რომელიც ამ პროექტს ხელმძღვანელობდა, დააწინაურეს და ბათუმში მაღალ თანამდებობაზე მუშაობს”.

მასალიდან ისიც გავიგეთ, რომ შენობა, სადაც 10 სოციალურად დაუცველს უნდა ეცხოვრა, ადგილობრივების ინფორმაციით, ნარკომომხმარებლების თავშესაფრად არის ქცეული: “აქ კრიმინალურ სამყაროსთან კავშრში მყოფი პირების თავყრილობები იმართება და კონფლიქტის მიზეზიც არაერთხელ გამხდარა”.


მეორე საკითხი, სადაც ჟურნალისტი, სახელმწიფო ბიუჯეტის გაფლნაგვის კონტექსტში საუბრობს, მაღალმთიან აჭარაში ე.წ. დანიური ძროხების ჩამოყვანის პროექტია, რომლისთვისაც გამოყოფილი ნახევარი მილიონი ლარი, როგორც ჟურნალისტი ამბობს, “წყალში გადაიყარა”, ხალხი კი დაზარალდა.

ჟურნალისტი ხაზგასმით აღნიშნავს, რომ ნაციონალური მოძრაობის ადგილობრივ წარმომადგენლის მტკიცებით, “ხელისუფლებამ დანიურ ძროხებზე დიდი ფული გააკეთა, კომპანია, რომელმაც ხულოში დანიური ძროხები ჩამოიყვანა აჭარის სოფლის მეურნეობის მინისტრთან დაახლოებულ პირს ეკუთვნის”.

ამის შემდეგ, უკვე თავად ნაციონალური მოძრაობის წევრის ირაკლი ჯორბენაძის კომენტარს ვისმენთ, რომელიც ამბობს, რომ აჭარელი ხალხის მიერ შექმნილი დოვლათი, “მინისტრის ან მისი ოჯახის წევრისა და ახლობლის ჯიბეში” მიედინებოდა.

ან ნაწილში, გარდა ოპოზიციური პარტიის წარმომადგენლის ზეპირსიტყვიერი მსჯელობისა, მის მიერ გაჟღერებული ბრალდებების დამდასტურებელი ვერანაირი მყარი არგუმენტი და დოკუმენტი ვნახეთ.

კიდევ ერთი საკითხი სარფში დაუსრულებელ ინფრასტრუქტურილ პროექტს ეხება, რომლის მოსაგვარებლადაც, როგორც სიუჟეტიდან გავიგეთ, 58 მილიონი ლარი ბიუჯეტიდან გამოიყო.

“ამ ფულით აქ კილომეტრნახევარზე სანაპირო უნდა მოეწყოთ, გზა გაეფართოვებინათ და სარფი ტურისტებისთვის უფრო მიმზიდველი გაეხადათ. დაწყებული მშენებლობა მალავე შეჩერდა, ოპოზიცია ამტკიცებს, რომ ფული შეიჭამა, ფართო გზის ნაცვლად კი ახლა ის გზაც წყალს მიაქვს, რომლითაც წლებია სარგებლობენ”, - ამბობს ჟურნალისტი.

მისი ამ მსჯელობის გასამყარებლად, სიუჟეტში მხოლოდ ერთი ადგილობრივი მკვიდრის და კვლავ “ნაციონალური მოძრაობის” წარმომადგენლის ქენან კახიძის კომენტარია შემოთავაზებული, რომელიც ამბობს, რომ ღარიბაშვილის პრემიერ-მინისტრობის დროს, სარფში გზის პრობლემის მოსაგვარებლად 60 მლნ ლარამდე გამოიყო, რომელიც არამიზნობრივად დაიხარჯა, “შეჭამეს რა, გააქრეს”.

მასალიდან ასევე ვიგებთ, რომ პასუხი არ არსებობს კიდევ ერთ პროექტზე - ქობულეთის სპორტკომპლექსზეც, რომლის მშენებლობისთვისაც, როგორც ჟურნალისტი ამბობს, ადგილობრივი ბიუჯეტიდან ნახევარი მილიონი ლარი გამოიყო, ფული დაიხარჯა, მერიამ სამუშაო ჩაიბარა, თუმცა მას შემდეგ სპორტკომპლექსი დახურულია და რაც გაკეთდა, ისიც ფუჭდება.

ჟურნალისტი ამ შემთხვევაშიც “ნაციონალური მოძრაობის” წევრს რევაზ ხარაზს იმოწმებს, რომელიც ამბობს, რომ სპორტკომპლექსის მშენებლობაზე ქართულმა ოცნებამ და ბიძინა ივანიშვილმა ნახევარი მილიონი ლარი მოიპარა.

ბოლო მაგალითი, რომელიც სიუჟეტში ბიუჯეტიდან გაფლანგული თანხების საილუსტრაციოდ არის მოყვანილი ახალი ბულვარის მშენებლობის პროექტია. ამ ამბავსაც “ნაციონალური მოძრაობის” წარმომადგენლის ინფორმაციაზე დაყრდნობით ვიგებთ.

ჟურნალისტი განმარტავს, რომ ბოლო დროის ერთ-ერთ ყველაზე დიდ კორუფციულ სკანდალზე აჭარის მთავრობის ყოფილი თავმჯდომარე ლევან ვარშალომიძე საუბრობს. იგი ამბობს, რომ ბათუმის ბულვარის გაფართოებისთვის 2012 წლამდე დიდი თანხები უკვე გამოყოფილი იყო, რომლის ფარგლებშიც, ბათუმის ბულვარი გონიოს ციხემდე უნდა გაგრძელებულიყო, ხიდი აშენებულიყო და ახალი ტურისტული მარშრუტი გაჭრილიყო.

“ფული გაქრა ბულვარი კი ისევ იქ მთავრდება, სადაც მანამდე”, - ამბობს ჟურნალისტი.

აღნიშნულს უკვე თავად ლევან ვარშალომიძის ასევე მხოლოდ სიტყვიერი მსჯელობა მოსდევს. იგი ყოველგვარი დოკუმენტებისა და სხვა სარწმუნო ფაქტების გარეშე ამბობს, რომ “ქართულმა ოცნებამ” ახალი ბათუმის მშენებლობაზე უარის თქმა გადაწყვიტა. “ბოლო 7 წლის განმავლობაში აჭარაში უნდა შემოსულიყო 3 მილიარდი ინვესტიცია, რომელიც კონკრეტულად აისახებოდა აჭარის მოსახლეობაზე”,-. ამბობს ვარშალომიძე და იქვე განმარტავს, რომ აჭარა კორუფციის თვალსაზრისით რეგიონებში პირველ ადგილზეა.

ჟურნალისტი კი არც იმის დაზუსტებას ცდილობს, კონკრეტულად რა დოკუმენტებზე ან ინფორმაციაზე დაყრდნობით საუბრობს ვარშალომიძე კორუფციულ მაჩვენებლებზე და არც იმის განმარტებას ითხოვს, რა სტატისტიკის ან მონაცემის გათვალისწინებით დათვალა მან პოტენციურად დაკარგული 3 მილიარდის მოცულობა. უფრო მეტიც, ჟურნალისტი თავის სიტყვაში კვლავ ვარშალომიძეს იმოწმებს და განმარტავს, რომ მისი თქმით, “ქართულმა ოცნებამ” უარი ამ პროექტზე მხოლოდ კორუფციის გამო თქვა” და რომ რეგიონში ქრთამს არა მხოლოდ გავლენიანი საჯარო მოხელეები, რიგითი ჩინოვნიკებიც იღებენ.

ჟურნალისტი უფრო შორსაც მიდის და ხაზგასმით აღნიშნავს: “ეს მხოლოდ მცირე ჩამონათვალია იმ პროექტებისა, რომლისთვისაც ხალხის ფული გამოიყო და არ შესრულდა, თანხები გაუგებარი მიმიართულებით გაქრა. ოპოზიციაც და მოსახლეობაც დარწმუნებულია, რომ ეს მიმართულება ხელისუფლების წარმომადგენლების ჯიბეებისკენ მიდის, შედეგი კი ნულოვანია”.

სიუჟტში ხელისუფლების მისამართით ხუთი გაჟღერებული ბრალდებიდან ფაქტობრივი დასაბუთება ვერცერთ მათგანზე ვნახეთ. ინფორმაციის მთავარი წყარო ყველა შემთხვევაში ოპოზიციური პარტიის წარმომადგენლები იყვნენ, რომლებსაც ცხადია, საკუთარი გაცხადებული პოლიტიკური დღის წესრიგი აქვთ და მმართველი გუნდის კრიტიკისთვის არც მყარი, დოკუმენტურად დასაბუთებული არგუმენტებისა თუ მტკიცებულებების წარმოჩენა ევალებათ.

განსხვავებული ვალდებულება და პასუხისმგებლობა აკისირია მედიას. მისი მთავარი დანიშნულებისა და ფუნქციის გათვალისწინებით, ის ვალდებულია, რომ საზოგადოებას, ზუსტი, ფაქტებითა და დამაჯერებელი არგუმენტებით გამყარებული ინფორმაცია მიაწოდოს. წინააღმდეგ შემთხვევაში, ის მის რეალურ დანიშნულებას სცდება და მხოლოდ ერთი კონკრეტული პოლიტიკური ჯგუფის ინტერესებისა გამტარებლად და რუპორად იქცევა. ეს კი კეთილსინდისიერი, ეთიკური, სტანდარტებზე და ფაქტებზე დაფუძნებული ჟურნალისტიკის ჩარჩეობის მიღმაა.

„MAN-ის ავტობუსების საჭეს ქალებსაც ანდობენ“ - ამ სექსისტური სათაურით გამოქვეყნდა სტატია 10 აპრილს „საქართველოს მედია ჰოლდინგის“ შემადგენლობაში შემავალ საინფორმაციო სააგენტოს „ჯორჯიან ბიზნეს კონსალტინგის“(GBC) გვერდზე. მასალის სათაურში აქცენტი იმაზე, რომ ავტობუსების საჭეს „ქალებსაც ანდობენ“, ამყარებს გენდერულ სტერეოტიპს, თითქოს ქალი ცუდი მძღოლია და მითუმეტეს, ის არ შეიძლება იყოს ავტობუსის მძღოლი.

გამოცემა „თბილისის სატრანსპორტო კომპანიაში“ მძღოლის პოზიციაზე ქალთა დასაქმების შესახებ წერს და მკითხველს ამცნობს, რომ იზრდება ავტობუსების ქალი მძღოლების რაოდენობა, შესაბამისი სასწავლო კურსი 25-მა ქალმა გაიარა.

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია ცალსახად აღნიშნავს, რომ მედია უნდა მოერიდოს ამბის მონაწილე პირთა სქესის აღნიშვნას, როდესაც ის რაიმე დამატებით ინფორმაციას არ აძლევს აუდიტორიას. ასევე, ქარტია მოუწოდებს მედიებს, არ მიანიჭონ „ქალურისა“ და „კაცურის“ იარლიყი რომელიმე პროფესიას თუ ქმედებას და არ გააშუქონ ამბავი ისე, რომ გენდერული როლების შესახებ საზოგადოებაში არსებული არასწორი წარმოდგენები გაძლიერდეს.

“მედიამ არათუ ხელი არ უნდა შეუწყოს გენდერული სტერეოტიპების გამყარებას, არამედ უნდა ებრძოლოს მას. ყურადღებით იყავით, რომ თქვენი მასალა არ აძლიერებდეს სოციუმში გავრცელებულ მოსაზრებას ქალის და კაცის როლის შესახებ”,- ვკითხულობთ დოკუმენტში.

4 ხმით 1-ის წინააღმდეგ, აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებლის მრჩეველთა საბჭომ მაუწყებლის დირექტორი ნათია კაპანაძე იმპიჩმენტის წესით გადაირჩია. 

აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებლის მრჩეველთა საბჭომ მაუწყებლის დირექტორის ნათია კაპანაძის თანამდებობიდან გადაყენების საკითხი 19 აპრილს განიხილა. სხდომა რამდენიმე საათს ხმაურის ფონზე მიმდინარეობდა.  

იმპიჩმენტის საკითხი 10 აპრილს, აჭარის ტელევიზიისა და რადიოს მრჩეველთა საბჭოს ორმა წევრმა, გიგა ჩხარტიშვილმა და ირაკლი დარცმელიძემ დააყენეს. გაგა ჩხარტიშვილი „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის“, ირაკლი დარცმელიძე კი „ქართული ოცნების“ კვოტით არის არჩეული საბჭოში.

სხდომაზე გიგა ჩხარტიშვილმა განაცხადა, რომ ნათია კაპანაძის დირექტორობის პირობებში მაუწყებლის რეიტინგი შემცირდა.  მან ასევე განაცხადა, რომ დირექტორი  პატივს არ სცემს და არ თანამშრომლობს მრჩეველთა საბჭოს წევრებთან და მათთან ურთიერთობას ტელევიზიის თანამშრომლებსაც უკრძალავს. მისივე თქმით, ტელევიზიაში არ სრულდება პრიორიტეტები და გარკვეული საკითხები კანონის გვერდის ავლით წყდება.  ირაკლი დარცმელიძემ კი დირექტორისადმი პრეტენზიებზე საუბარი მის მიერ გარკვეული გადაცემების დახურვის საკითხით დაიწყო. 

აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებლის მრჩეველთა საბჭო მაუწყებლის დირექტორის ნათია კაპანაძის თანამდებობიდან გადაყენების საკითხს განიხილავს. იმპიჩმენტის საკითხი 10 აპრილს, აჭარის ტელევიზიისა და რადიოს მრჩეველთა საბჭოს ორმა წევრმა, გიგა ჩხარტიშვილმა და ირაკლი დარცმელიძემ დააყენეს. გაგა ჩხარტიშვილი „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის“, ირაკლი დარცმელიძე კი „ქართული ოცნების“ კვოტით არის არჩეული საბჭოში.

ამბის გასაჯაროვებისთანავე შესაძლო იმპიჩმენტის საკითხს სამოქალაქო საზოგადოების მხრიდან მკვეთრად უარყოფითი შეფასება და არაერთი განცხადება მოჰყვა.

 12 აპრილს არასამთავრობო ორგანიზაციებმა განცხადება გაავრცელეს და მრჩეველთა საბჭოს არხის სარედაქციო დამოუკიდებლობის დაცვისაკენ მოუწოდეს.

„დირექტორის იმპიჩმენტის საკითხის განხილვისას კარგად უნდა იყოს გათვითცნობიერებული ის ზიანი, რაც მიადგება ქვეყნის დემოკრატიულ განვითარებას და მედიის თავისუფლებას“, - ნათქვამია განცხადებაში.

 აჭარის ტელევიზიასთან დაკავშირებულ მოვლენებს ყურადღებით აკვირდებოდა ევროკავშირი.

„არ მაქვს განზრახვა აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებელის მრჩეველთა საბჭოს მიერ მისაღებ გადაწყვეტილებებში ჩარევისა, თუმცა მინდა მოვიშველიო შეფასება, რომელიც გამოთქმული იყო 2018 წლის საპრეზიდენტო არჩევნების შემდეგ გამოქვეყნებულ ეუთოს დემოკრატიული ინსტიტუტებისა და ადამიანის უფლებების ოფისის სადამკვირვებლო მისიის ბოლო ანგარიშსა და მედიის მონიტორინგის შესახებ ევროკავშირისა და გაეროს ანგარიშში, რომ აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებელი იყო ე. წ. ,,ნეიტრალური სივრცე“ და ერთადერთი ტელეკომპანია, რომელმაც მაყურებელს შესთავაზა არჩევნებში მონაწილეთა პლატფორმების ზოგადი შედარება. ეს ნამდვილად არის ის აქტივი, რომელსაც დღევანდელ მედიაგარემოში გაფრთხილება სჭირდება. ჩვენ კვალვაც ყურადღებით დავაკვირდებით ამ საკითხთან დაკავშირებულ მოვლენებს“, - განაცხადა ევროკავშირის ელჩმა კარლ ჰარცელმა.

აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებლის დირექტორის შესაძლო იმპიჩმენტს გამოეხმაურა ეუთოს წარმომადგენელი მედიის თავისუფლების საკითხებში ჰარლემ დეზირი.

“ვაკვირდები აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებლის დირექტორის, ნათია კაპანაძის წინააღმდეგ ბრალდებებთან დაკავშირებით მოვლენების განვითარებას. ვიმედოვნებ, რომ მაუწყებელი გააგრძლებს შეასრულოს თავისი მნიშვნელოვანი მანდატი, ემსახუროს საზოგადოებას და მისი დამოუკიდებლობა იქნება შენარჩუნებული”, – დაწერა მან ტვიტერზე.

18 აპრილს ამ თემაზე განცხადება გაავრცელა ამერიკის შეერთებული შტატების საელჩომაც. 

“აშშ-ის საელჩომ, როგორც თავისუფალი და დამოუკიდებელი მედიის ძლიერმა მხარდამჭერმა, მოიწონა ეუთოს დემოკრატიული ინსტიტუტებისა და ადამიანის უფლებების ოფისის სადამკვირვებლო მისიის (ODIHR), ევროკავშირისა და გაეროს მედიამონიტორინგის (EU-UNDP) ანგარიშებში ასახული აჭარის საზოგადოებრივი ტელევიზიის, როგორც მიუკერძოებელი მედიასაშუალების, ბოლოდროინდელი შეფასება. ჩვენ თვალყურს ვადევნებთ მაუწყებლისა და მისი გენერალური დირექტორის, ნათია კაპანაძის გარშემო მიმდინარე მოვლენებს. იმედს გამოვთქვამთ, რომ ტელევიზია და მისი ხელმძღვანელობა გააგრძელებენ დადებითი როლის შესრულებას საქართველოში თავისუფალი მედიის განვითარების საქმეში”, – განაცხადა აშშ-ის საელჩომ.

საერთაშორისო ორგანიზაციის„რეპორტიორების საზღვრებს გარეშე“ 2019 წლის ანგარიშის მიხედვით, რომელიც 2018 წლის მდგომარეობას ასახავს, პრესის თავისუფლების ინდექსში საქართველოს საერთო ქულა გაუარესდა, თუმცა მან ერთი პოზიციით წინ წაიწია და 28.98 ქულით, 180 ქვეყანას შორის მე-60 ადგილი დაიკავა. იგივე ქულა აქვს სომხეთსაც, თუმცა მას 61-ე ადგილი უკავია.

პრესის თავისუფლების ინდექსი ქულებს 1-დან 100-მდე შკალით ითვლის, რაც უფრო მეტია ქულა, ქვეყანაში მედიის მდგომარეობა მით უარესია და პირიქით.

ანგარიშს თითოეული ქვეყნის შესახებ მცირე შეფასებაც ახლავს, რომლის მიხედვითაც „ქართული მედია პლურალისტური, თუმცა ჯერ კიდევ ძალიან პოლარიზებულია“.

რეპორტიორები საზღვრებს გარეშეს განმარტებით, ბოლო წლების განმავლობაში ქვეყანაში განხორციელებულმა რეფორმებმა ქართული მედიის მფლობელობის გამჭირვალობა და სატელიტური ტელევიზიების პლურალიზმი გააუმჯობესა, თუმცა მათივე შეფასებით, ტელევიზიების მფლობელები სარედაქციო პოლიტიკაში კვლავ ერევიან.

ორგანიზაცია ყურადღებას ტელეკომპანია „რუსთავი 2-ზეც“ ამახვილებს და განმარტავს, რომ ტელევიზიის გარშემო მიმდინარე დავის შედეგს „დიდი გავლენა ექნება“. „ჟურნალისტების წინააღმდეგ ძალადობა ნაკლებად ხშირია, თუმცა ხშირად ვრცელდება ინფორმაცია მუქარის შესახებ“, - ნათქვამია ორგანიზაციის შეფასებაში.

მსოფლიო პრესის თავისუფლების ინდექსის 2019 წლის მონაცემების მიხედვით, წამყვან პირველ ადგილს 7.82 ქულით ნორვეგია იკავებს, მას 7.90 ქულით ფინეთი, 8.31 ქულით კი - შვედეთი მოსდევს.

15 აპრილს, აშშ-ში, კოლუმბიის უნივერსიტეტში, ჟურნალისტიკის ყველაზე პრესტიჟული პრემიის გამარჯვებულები გამოვლინდნენ. პრიზი ჟურნალისტიკის 14 ჟანრსა და "წერილების, დრამისა და მუსიკის" 7 კატეგორიაში გაიცა.

⇒   2019 წლის გამარჯვებულთა სია ასეთია:

1. საზოგადოებრივი სამსახური (Public Service) - South Florida Sun Sentinel
ფლორიდის შტატის ქალაქ პარკლენდში ერთერთ სკოლაში მომხდარი სროლის გაშუქებისთვის. სკოლისა და სამართალდამცავი ორგანოების შეცდომების გამოააშკარავებისთვის პარკლანდში მომხდარი სროლის დაწყებამდე და მის შემდეგ.

2. Breaking News Reporting – Pittsburgh Post-Gazette-ის თანამშრომლები პიტსბურგის სინაგოგაზე მომხდარი თავდასხმის გაშუქებისთვის

3. საგამოძიებო რეპორტინგი - Los Angeles Times-ის ჟურნალისტები მეტ ჰემილტონი, ჰარიეტ რაიანი და პოლ პრინგლი ასობით ქალის მიერ სამხრეთ კალიფორნიის უნივერსიტეტის გინეკოლოგის მხრიდან სექსუალურ შევიწროებაში დადანაშაულების ამბის გაშუქებისთვის.

4. Explanatory Reporting - The New York Times-ის ჟურნალისტები დევიდ ბარტსოუ, სუზან კრეიგი და რას ბიუტნერი აშშ-ის პრეზიდენტ დონალდ ტრამპის ფინანსების შესახებ 18-თვიანი გამოძიებისთვის, რომელმაც ამხილა ტრამპი ცრუ განცხადებაში თავისით დაგროვილი ქონების შესახებ და გამოააშკარავა, ბიზნეს იმპერია, რომელიც გადასახადებს თავს არიდებს.

5. ადგილობრივი რეპორტინგი (Local Reporting) - The Advocate-ის თანამშრომლები (Baton Rouge, La)

სახელმწიფოს დიკრიმინაციული მართლმსაჯულების სისტემის წარმოჩენისთვის, მათ შორის "ჯიმ ქროუს" დროინდელი კანონის, რამაც ლუიზიანას სასამართლოებს უფლება მისცა მოპასუხეები ნაფიცმსაჯულთა სასამართლოს გარეშე დაეპატიმრებინათ.

6. ნაციონალური რეპორტინგი (National Reporting) - The Wall Street Journal-ის თანამშრომლები

პრეზიდენტ ტრამპის მიერ საარჩევნო კამპანიისას ორი ქალის მიმართ სიჩუმის სანაცვლოდ საიდუმლოდ გადახდილი თანხისა და იმ მხარდამჭერთა ქსელის გამოააშკარავება, რომელთაც ტრანზაქციები განახორციელეს. ამან კი შედეგად გამოძიების დაწყება და იმპიჩმენტის მოთხოვნები გამოიწვია.

7. საერთაშორისო რეპორტინგი - Associated Press-ის ჟურნალისტებს მეგი მიშელს, მაად ალ-ზაკრისა და ნერიმენ ელ-მოფტის იემენში მიმდინარე ომის დეტალების ერთი წლის განმავლობაში გაშუქებისთვის

Reuters-ის თანამშრომლები , აღსანიშნავია უა ლონისა და კიავ შო ოს მასალები  მიანმარიდან როჰინგის მუსლიმების გაძევებასა და მკვლელობაში სამხედრო ნაწილებისა და ბუდისტი მცხოვრებლების პასუხისმგებლობის გამოააშკარავებისთვის. ამ თემის გაშუქებისთვის რეპორტიორები მიანმარში დააპატიმრეს.

8. ფიჩერსი - ProPublica-ს ჟურნალისტი ჰანა დრაიერი

ძლიერად მოთხრობილი სერიებისთვის ნიუ იორკის ლონგ აილენდზე სალვადორელი ემიგრანტების შესახებ, რომელთა ცხოვრება საერთაშორისო კრიმინალურ დაჯგუფება MS-13-ზე შეზღუდვების დაწესებით დაიმსხვრა.

9. კომენტარი - St. Louis Post-Dispatch-ის ჟურნალისტი ტონი მესენჯერი

თამამი სვეტებისთვის, რომელმაც გამოააშკარავა უსამართლობა მისურის სოფლის ღარიბ მცხოვრებელთა წვრილმანი დანაშაულისთვის ბრალდებაში მიცემაზე, რათა დიდი რაოდენობით ჯარიმა გადაეხადათ ან დაეპატიმრებინათ.

10. კრიტიკა - The Washington Post-ის ჟურნალისტი კარლოს ლოზადა

მწვავე, საძიებო მიმოხილვებისა და ესეებისთვის, რომლებიც შერწყმულია ფრთხილ ანალიზთან იმ წიგნების კვლევისას, რომელიც მთავრობასა და ამერიკულ გამოცდილებას ეხება.

11. სარედაქციო სვეტი - The New York Times-ის ჟურნალისტი ბრენტ სტეიპლსი

ექსტრაორდინალური მორალური სიცხადით დაწერილი ედიტორიალები, რომლებიც აშშ-ის ისტორიაში პოლარიზების მომენტში რასობრივ თემებს ეხებოდა.

12. სარედაქციო კარიკატურა - ფრილანსერი დარინ ბელი

კარიკატურებისთვის, რომლებიც საზოგადოების პრობლემებს, სიცრუეს, ფარისევლობას და ტრამპის ადმინისტრაციასთან დაკავშირებულ პოლიტიკურ არეულობას ასახავდა.

13. ახალი ამბების ფოტო - Reuters-ის ფოტოგრაფები

ცენტრალური და სამხრეთ ამერიკის ქვეყნებიდან აშშ-ში ჩასული მიგრანტების მწუხარებისა და სასოწარკვეთის გამომხატველი ცოცხალი და გასაოცარი ვიზუალური თხრობისთვის

14. ფოტოისტორია - The Washington Post-ის ფოტორეპორტიორი ლორენცო ტაგნალი

იემენში არსებული ტრაგიკული შიმშილის ამსახველი ბრწყინვალე ფოტოისტორიისთვის

---

⇒    წერილები, დრამა და მუსიკა

მხატვრული ლიტერატურა - Fiction: The Overstory by Richard Powers
არამხატვრული ლიტერატურა - Amity and Prosperity: One Family and the Fracturing of America by Eliza Griswold
დრამა - Fairview by Jackie Sibblies Drury
ისტორია - Frederick Douglass by David W. Blight
ბიოგრაფია - The New Negro: The Life of Alain Locke by Jeffrey C. Stewart
პოეზია - Be With by Forrest Gander
მუსიკა - p r i s m by Ellen Reid

⇒   სპეციალური აღნიშვნა

Capital Gazette

Capital Gazette-ის ჟურნალისტებს, თანამშრომლებს და სარედაქციო საბჭოს მათი გაბედული პასუხისთვის აშშ-ის ისტორიაში ჟურნალისტების ყველაზე მასობრივ მკვლელობაზე. 2018 წლის 29 ივნისს მერილენდში Capital Gazette-ის ნიუსრუმში მომხდარი თავდასხმის შედეგად, მწუხარების პერიოდში ახალი ამბების გაშუქებისა და საზოგადოების სამსახურში ყოფნისთვის. გაზეთს პულიცერის საბჭოსგან ჟურნალისტური მისიის მხარდასაჭერად $100,000 აშშ დოლარი გადაეცემა.

არეტა ფრანკლინი

ამერიკის მუსიკასა და კულტურაში შეტანილი წარუშლელი წვლილისთვის

ყველა გამარჯვებულს გარდა პრესტიჟული პრემიისა, $15,000 აშშ დოლარი გადაეცემა.

⇒  იხილეთ წინა წლის გამარჯვებულები

ცნობილმა ავსტრალიელმა მსახიობმა ჯეფრი რაშმა ავსტრალიურ Daily Telegraph-ს ცილისწამებისთვის სასამართლო დავა მოუგო.

2017 წელს გამოცემამ მსახიობზე ორი ვრცელი მასალა მოამზადა, რომლებშიც საუბარი იყო, რომ ის ფილმის”მეფე ლირის” გადაღებების დროს, ერთ-ერთ მსახიობ ქალს სექსუალურად ავიწროებდა.

ავსტრალიის ფედერალური სასამართლოს მოსამართლემ მაიკლ ვიგნიმ გადაწყვეტილება 11 აპრილს გამოაცხადა და Daily Telegraph-ს მსახიობის სასარგებლოს 850 000 ავსტრალიური დოლარის გადახდა დააკისრა. Associated Pressის ცნობით, ჯარიმის თანხა, შესაძლოა, კიდევ გაიზარდოს.

ჯეფრი რაშის ადვოკატის განმარტებით, მსახიობი საკითხზე დამატებითი კომენტარის გაკეთებას აღარ აპირებს: “დაე, ამჯერად სასამართლო გადაწყვეტილებამ თქვას სათქმელი”.

სასამართლოს მიერ მიღებული გადაწყეტილება Daily Telegraph-ის რედაქტორმა ბენ ინგლიშმაც შეაფასა.

“ჩვენ იმედგაცრუებული ვართ მოსამართლის გადაწყვეტილებით. მან ფაქტობრივად მხედველობაში არ მიიღო თავად მსახიობის მტკიცებულებები. ჩვენ არ ვეთანხმებით მსახიობისადმი მის კრიტიკას და მას სრულ მხარდაჭერას ვუცხადებთ. აუცილებლად გადავხედავთ გადაწყვეტილებას”, - განაცხადა მან.

თავად მოსამართლემ საკითხს სამწუხარო უწოდა და აღნიშნა, რომ Daily Telegraph-მა საკუთარი მონათხრობის დასაბუთება ვერ შეძლო, ისე როგორც ამას ავსტრალიის ცილისწამების შესახებ კანონი ითვალისწინებს. The New York Times-ის ინფორმაციით, მოსამართლე ვიგნიმ ასევე განაცხადა, რომ ანონიმურ წყაროებზე დაყრდნობით მომზადებული სტატიები “ყველაზე უარესი ფორმის სენსაციური ჟურნალისტიკის უპასუხისმგებლო “ნაგლეჯები” იყო”.

წყარო: imediaethics.org

 

 

ბრიტანული რადიოს Talk Sport-ის წამყვანმა ალან ბრაზილმა დისკრიმინაციული გამონათქვამის გამო მსმენელი გააბრაზა. მან ერთ-ერთი ეთერის დროს თქვა, რომ აზიელები “ვირუსული ინფექციის” წყაროები არიან, იქიდან გამომდინარე, რომ ისინი საკვებს სათანადოდ არ ინახავენ.

“არ ვიცი, უნდა ვთქვა თუ არა, მაგრამ რამდენიმე დღის წინ ერთ-ერთ ნაცნობთან ვსაუბრობდი, რომელიც გლაზგოს იმ ნაწილიდან ჩამოვიდა, სადაც ჩემი სკოლა მდებარეობდა. მან მითხრა, რომ წლებთან ერთად, ბევრი რამ შეიცვალა, ქალაქები შეიცვალა, იმიტომ, რომ უმარავი განსხვავებული ადამიანი გადმოვიდა საცხოვრებლად. მაგალითად აზიელები, რომლებიც საკვებს სათანადოდ არ ასაწყობებენ. ჩემმა ნაცნობმა მაგალითად მისი ერთ-ერთი აზიელი მეზობელი დაასახელა”, - განაცხადა ბრაზილმა ეთერში საუბრისას.

Talk Sport-ში წამყვანის ტექსტის გამო განმარტება მოუხდათ. მათ აღნიშნეს, რომ წამყვანი “წინდაუხედავი” და “მოუმზადებელი” იყო. მათივე განმარტებით, ბრაზილის სიტყვები - “არ ვიცი უნდა ვთქვა თუ არა”, - მისი პროდიუსერისადმი ერთგვარი ნიშანი იყო და ის მის პასუხს ელოდა, თუმცა სამწუხაროდ პროდიუსერი იმ დღეს არ მუშაობდა.

კომენტარი ბრიტანეთის კომუნიკაციების მარეგულირებლის მიერაც გაკეთდა (Ofcom) “გარდა იმისა, რომ წამყვანის კომენტარი სტანდარტებს ეწინააღმდეგება და მას გამართლება არ აქვს, ჩვენი შეფასებით, ეს კომენტარი დაავადებას უმცირესობის ერთ კონკრეტულ ჯგუფთან აკავშირებს, აზიელი ხალხის მიმართ ნეგატიურ დამოკიდებულებას ახალისებს და მათ მოუწესრიგებელ და არაჰიგიენურ ადამიანებად წარმოაჩენს. ამასთან, ჩვენ ვფიქრობთ, რომ მსგავსი კომენტარები საფრთხის შემცველია და მათ, შესაძლოა, უმცირესობების მიმართ ძალადობა წაახალონ”, - აღნიშნეს მარეგულირებელში.

წყარო: imediaethics.org

“კითხვები დამთავრებულია” - ჟურნალისტების ნაცვლად გადაწყვიტა შინაგან საქმეთა მინისტრმა გიორგი გახარიამ და მათ ზურგი აქცია. ის 21 აპრილს პანკისის ხეობაში პოლიციასა და ადგილობრივებს შორის დაპირისპირების შემდეგ ჩავიდა, ჟურნალისტებთან რამდენიმე წუთს გაჩერდა. შემდეგ ადევნებულ ჟურნალისტს გაღიმება ურჩია და თქვა: "მუშაობის საშუალებას მომცემთ?" 

ჟურნალისტებთან კომუნიკაცია საჯარო მოხელეების სამუშაოს ნაწილად ჩვენთან არასდროს აღიქმება არც ჩვეულებრივ, მშვიდ დღეებში და არც კრიზისული ვითარებისას. როდესაც ისეთი ამბავი ხდება, როგორიც 21 აპრილს პანკისში დაპირისპირება, 2017 წლის 22 ნოემბერს ბერი სალოსის ქუჩაზე სპეცოპერაცია თუ 13 ივნისს თბილისში მომხდარი წყალდიდობა იყო, საზოგადოებას ინფორმაცია სჭირდება. ჟურნალისტებიც ცდილობენ მომხდართან დაკავშირებით რაც შეიძლება მეტი დეტალი მოძიონ ყველა შესაძლო ხერხით. შევლენ ყველგან, სადაც შეუშვებენ, ჩაწერენ ყველას, ვინც გამოჩნდება იქნება ეს ადგილობრივი მოსახლე თუ საჯარო პირი. შეეცდებიან განიხილონ ყველა ვერსია, თავად ჩაატარონ გამოძიება და აუდიტორიას ინფორმაცია მიაწოდონ, რადგან იმ დროს ყველა სხვა თემაზე მომზადებული ამბავი არარელევანტურად ჩანს. ვერ გაუშვებენ ეთერში მხატვრულ ფილმს ბედნიერ ცხოვრებაზე, სერიალს ოჯახურ დრამაზე თუ რამე გასართობ გადაცემას, მაშინ, როდესაც ერთ-ერთ რეგიონში მოსახლეობა და სპეცრაზმი ერთმანეთს ურტყამს ანდა შუა ქალაქში სპეცოპერაცია ლამის მთელი დღე ტარდება. ეს ხდება არა იმიტომ, რომ ჟურნალისტებს უხარიათ უწყვეტად ეთერში ყოფნა ანდა სტატიების მომზადება, არამედ იმიტომ, რომ საზოგადოება იყოს დროულად ინფორმირებული.

კრიზისული ვითარებისას დაზუსტებული ინფორმაცია განსაკუთრებულ მნიშვნელობას იძენს, რადგან მიღებულმა ინფორმაციას შეიძლება მყისიერად შეცვალოს ადამიანის ქცევა. მაგალითად, დატოვოს საცხოვრებელი ადგილი, გაიაროს ქუჩაზე, რომელიც უსაფრთხო ჰგონია ანდა პირიქით, არაფერი გააკეთოს იმის იმედით, რომ ამბავი მას არ შეეხება. აღარაფერს ვამბობ პანიკის დათესვაზე და მასების მობილიზებაზე. ამ დაზუსტებულ ინფორმაციას ჟურნალისტი შესაბამის უწყებებიდან უნდა იღებდეს. ხელისუფლებას უნდა ჰქონდეს საკომუნიკაციო სტრატეგია თუ როდის რა ფორმით აწვდის მედიას ინფორმაციას.

ბოლო პერიოდში მსოფლიო მედიას არაერთი კრიზისული სიტუაციის, ტერორისტული აქტის თუ სხვა ტიპის ოპერაციების გაშუქების დიდი გამოცდილება დაუგროვდა. ძალიან მარტივი სანახავია, რომ ყველა ასეთ შემთხვევაში ოფიციალურ უწყებებებს გამოყოფილი ჰყავთ პირი, რომელიც მედიას პროაქტიულად აწვდის ინფორმაციას თუ რას და როგორ აპირებს ხელისუფლება, რა დაზუსტებული ცნობები აქვთ მომხდარის შესახებ, აკეთებენ განმარტებებს, აწვდიან ინსტრუქციას მედიას სამუშაო არეალის შესახებ, რათა არ შევიდნენ იქ, სადაც უსაფრთხო არ არის მათთვის და ამასთან ხელი არ შეუშალონ ოპერციის მიმდინარეობას. იქ მედიასთან ურთიერთობა სამუშაოს ნაწილია, ჩვენთან მინისტრგაკიდებულ ჟურნალისტს აქეთ ამადლიან რამდენიმე წამიან სინქრონს.

მაღალი საჯარო ინტერესის მქონე ამბისას ჟურნალისტების საინფორმაციო ვაკუუმში დატოვება ხელს უწყობს დაუზუსტებელი ცნობების, ვერსიების, ვარაუდების, სპეკულაციების გავრცელებას. როდესაც რელევანტური რესპონდენტი არ ჩანს, ჟურნალისტი იძულებულია, მას დაუსვას კითხვა, ვინც შემოხვდება, შედეგად მაგალითად, კრიმინალურ თემაზე შეიძლება მოვისმინოთ განათლების ანდა გარემოს დაცვის მინისტრის, დეპუტატის, ოპოზიციის თუ მავანის მოსაზრებები, რომელთაც ფაქტობრივი ინფორმაცია არ აქვთ. მერე ჟურნალისტებს აკრიტიკებენ დაუდასტურებელი ინფორმაციის გავრცელების გამო, ერთი და იმავე ცნობების გამეორების თუ ისეთი კადრების გამოქვეყნებისთვის, რაც აუდიტორიის აზრით, ოპერაციის მიმდინარეობას ხელს უშლიდა.

მედიას ცხადია აქვს თავისი პასუხისმგებლობა, ეთიკური სტანდარტები, წესები, რისი შესრულებაც მისი ვალდებულებაა, მაგრამ შეცდომების თავიდან აცილება და ზიანის შემცირება შესაძლებელია ანგარიშვალდებული ხელისუფლების პირობებში, როდესაც პროაქტიულად აწვდიან ინფორმაციას და გაღიმებას არ ურჩევენ ჟურნალისტებს კითხვებზე პასუხის ნაცვლად.

გვანცა ხონელიძე, იურისტი, ორგანიზაცია ქალთა მზერის დამფუძნებელი

რამხელა ძალისხმევითაც სამოქალაქო აქტივისტები ქალების მიმართ არსებული სტერეოტიპული და არასერიოზული დამოკიდებულებების განეიტრალებას ვცდილობთ, იმდენივე ძალისხმევით მედიის დაუფიქრებელი ნაბიჯები უკუპროცესს აწარმოებს.

21 მარტს „რუსთავი 2-ის“ დილის ეთერში ვიხილეთ სიუჟეტი, რომელშიც შიშველი ქალის სხეულზე სუში იყო დალაგებული. ეს ფაქტი მე, როგორც რიგით მაყურებელს, მხოლოდ ერთი კუთხით მადარდებს, ეს დარდი არ ეხება სუშის ფედერაციას და იმას, ვაკეთებთ თუ არა კარგ სუშს საქართველოში. ეს ეხება ბევრისთვის უხილავ, მაგრამ ჩემთვის უცხადეს პრობლემას, - ქალები დღემდე მოვიაზრებით დეკორაციებად. ნებისმიერ სიუჟეტს გმირი ჰყავს და ისტორიის ხაზი აქვს, ტელევიზია კი ამ სიუჟეტის მთხრობელად გვევლინება. სიმპტომატურია რომ ამ სიუჟეტებში გასაგნებულის, არასერიოზული პერსონაჟის, გამრთობის როლს ქალი და მისი სხეული ასრულებს.

გასაგნებას/განივთებას ბევრად დიდი სოციალური ეფექტი აქვს, ვიდრე ერთი შეხედვით გვგონია. ეს პროცესი შეიძლება უშუალო აქტორის თავისუფალი ნებით ხდებოდეს, მაგრამ გრძელვადიანი ეფექტი იქონიოს იმ სოციალურ ჯგუფზე, რომელსაც ეს აქტორი წარმოადგენს. ქვეყანაში სადაც ქალების ფიზიკური შევიწროვება კულტურულ ნორმატივად მოიაზრება, ასევე ნორმალიზებულად აღიქმება შიშველი ქალის სხეულის მაგიდად გამოყენება სატელევიზიო ეთერში. ეს არც პირადი სივრცეა და არც ფილმის -„სექსი დიდ ქალაქში“ ცნობილი სიუჟეტი, სამანტას სხეულზე სუში რომ აქვს დალაგებული, ესაა დილის გადაცემა ქვეყანაში, სადაც ყოველ მეშვიდე ქალს ერთხელ მაინც გამოუცდია ძალადობა.

ქართული მედიასივრცისთვის ქალის აბუჩად აგდება უხარისხო მედიაპროდუქტის გასაღებისთვის დიდი ხნის აპრობირებული გზაა. ამის სათავეებში ჯერკიდევ ადრეული 2000-იანი წლებიდან დგას შალვა რამიშვილი, რომელსაც ქალები, სარეკლამო ჭრის დროს, ხან დასაცინად გამოჰყავდა, ხან უხამსი ხუმრობების სამიზნედ.

ქალების რეპრეზენტირების კუთხით, დღემდე, ტელევიზია 202-ის დაწესებული სტანდარტი არ მორყეულა. თუ „რუსთავი 2-ის“ დილის ეთერში შიშველ ქალს მაგიდის როლს ათამაშებენ რეიტინგის ასაწვად, პარალელურად, შალვა რამიშვილი გართობად გვასაღებს ქალების ჩხუბისა და თმებით თრევის ვიდეოებს, სხვა პოპულარულ არხებზე კი ქალებზე ძალადობის ისტორიებს, როგორც პირად, სასაცილო გამოცდილებას, ისე ყვებიან.

ნარატივი ყველგან ერთია, ჩვენი სხეული ჩვენგან დამოუკიდებლად ჩააბეს რეიტინგზე ნადირობის უწყვეტ ჯაჭვში. ამ სახეხატის ყოველდღიური წარმოების შემდეგ, აღარ უნდა გვიკვირდეს რატომ არ გვეკიდებიან სერიოზულად და რატომ მომართავენ ქალების სექსუალურ და პირად ცხოვრებას ჩვენსავე საწინააღმდეგოდ. ტელევიზია, როგორც ძლიერი ინფლუენსერი, არ არის შეჯერებული, რომ ჩვენი სოციალური ჯგუფი სერიოზული, პოლიტიკურად აქტიური, ჭკვიანი და ძლიერი წარმოაჩინოს.

1950-60-იანი წლების ამერიკული რეკლამები, როგორც იმდროინდელი საზოგადოების ანარეკლი, სექსიზმით და რასიზმით გაჯერებული იყო. განვითარებული დემოკრატიები, ქალების სოციალური წინააღმდეგობების გარეშე, დღეს არ იარსებებდა. რაც ამ წლებში მისაღებად ითვლებოდა, ნელ-ნელა ამ წინააღმდეგობებმა ანტისოციალურ ქმედებად და ამ ჯგუფების მიზანმიმართულ ჩაგვრად დააიდენტიფიცირა.

მე, როგორც ფემინისტი, ვამბობ, ჯანსაღად არასოდეს იფუნქციონირებს საზოგადოება, რომელიც  მაგიდად შიშველ სხეულს, როგორც სექსის ბაზისური ინსტინქტის ილუსტრაციას ისე იყენებს. თანამედროვე ადამიანის ტვინში ეს სცენა აგდებს ბმულებს - ჭამა, სექსი, დაუფლება. საგნის ფუნქციის შემსრულებისგან, ისევე როგორც საგნისგან, ნებართვას არავინ იღებს, შესაბამისად, არ არსებობს თანხმობა, როგორც ქალის ხმის, ნების გამომხატველი ცნება.

ასეთი სცენები პროტესტს უნდა იწვევდეს ჩვენში, ასეთი მედია კონტენტი არ უნდა შევისაღოთ და მეტი სიღრმისეული განათლება და მგრძნობელობა უნდა მოვითხოვოთ მედია სივრცისგან.

„ვინ არ იცის ჩვენს დროში განცხადებათა მნიშვნელობა?
ხალხთა ცხოვრებაში განცხადება ისეთს უცილობელს საჭიროებას შეადგენს,
ვითარცა „პური ჩვენი არსობისა“, -
გაზეთი „ცნობის ფურცელი“, 1897 წელი 

ერთი წუთით წარმოიდგინეთ, რა შეიძლება ნახო, ან სად შეიძლება გაერთო XIX საუკუნის ბოლოსა და XX საუკუნის დასაწყისის ტფილისში? რომელ სასტუმროში შეიძლება გაჩერდნენ, მაგალითად, „და-ძმა ვარდროპნი, რომლებიც ჩვენში ქართული ენის შესასწავლად ჩამოვიდნენ“?

სად შეიძლება გამოეწყო „უკანასკნელის ფასონების“ ტანისამოსში, სად გაიკრიჭო და გაიპარსო თმა-წვერი, სად იყიდო „რევოლვერი“, გაკოხტავებულმა და გადიდგულებულმა კი სად გაისველო ყელი - „დანიაში“, თუ „პურ-ღვინოში“? ყველგან გპირდებიან „შინაურ საჭმელ-სასმელს, როგორც ევროპიულს, ისე ჩვენებურს“. აქ რომ მოათავებ მოლხენას, მერე იქნებ საღამოს „ტანცებზეც“ მოგინდეს გავლა...



მეორე ამბავია, რამდენად გაგწვდება ჯიბე ამ ყველაფერზე. ფული თუ არ გყოფნის, შენი რა მიდის - ფინანსურ პირამიდაზე ჯერ არაფერი გსმენია, „ივერიაში“ გამოქვეყნებულ განცხადებაში კი ირწმუნებიან - „დიდი ცოდნისა და ხარჯის გარეშე, ყველა ადვილად და პატიოსნურად იშოვნის 400 მანეთს, მხოლოდ ჩქარა გამოგზავნეთ თქვენი ადრესიო“.

თუკი მაინც გეძვირა, იქნებ რომელიმე ბაღში შეგევლო კულა გლდანელის და ნესტორ ესებუას ჭიდაობის სანახავად? ან თუნდაც დიდუბეში, დოღის საყურებლად? ნაძალადევის პირდაპირ დანიშნულ ბურთაობას უკვე ვეღარ მიუსწრებ იმიტომ, რომ „ბურთი სწორედ 5 საათზედ გავარდება“.




არა, დოღი და ჭიდაობა ყოველთვის მოესწრება, ჯობს „ტფილისში უნახველი უშველებელის ტანის 18 წლის კაცი“ იხილო, ან „გრძნეული და მბრძანებელი გველებისა, ინდოელი ქალი მისს პასტრელი“, თუნდაც „ლიუმიერის კინემატოგრაფი - ცხოველი ფოტოგრაფიული სურათები“, ბოლო-ბოლო, გოლოვინის პროსპექტზე აისეირნებ, სადაც აფრიკაში დაჭერილ ცოცხალ სირაქლემას ნახავ, ან მადათოვის კუნძულზე გადახვალ და ფეცის დიდ მუზეუმში გამოფენილ, „100-მდე სხვა-და-სხვა საგანს“ დაათვალიერებ.



ამ ეპოქის ტფილისის მცხოვრები, მიუხედავად იმისა, იცოდა თუ არა წერა-კითხვა, სადმე, ერევნის მოედანზე, ან იარმურკაზე მაინც შეიტყობდი იმ სარეკლამო განცხადებების შინაარსს, რაც სხვებს პრესაში ამოეკითხათ...

ფაქტია, XIX საუკუნის ბოლოსა და XX საუკუნის დასაწყისის ქართულ პრესაში უამრავი სარეკლამო განცხადება, მარკეტინგული ხრიკი და რიგ შემთხვევებში - სარეკლამო კამპანიაც კი გვხდებოდა. კრეატიული მედია-მენეჯერები, პოტენციური დამკვეთების დასაინტერესებლად, გაზეთში მრავალფეროვან კლიშეებსაც ათავსებდნენ, რითაც მეწარმეებსა თუ სერვისის მიმწოდებლებს საკუთარი პროდუქციის სარეკლამო განცხადების გაფორმება შეეძლოთ. ამ და სხვა ხერხებით, პირდაპირ თუ ირიბად, იმდროინდელ საქმოსნებს საკუთარ გაზეთში სარეკლამო განცხადებების გამოქვეყნების აუცილებლობაში არწმუნებდნენ.


სარეკლამო განცხადებების მიხედვით, იყიდება ყველაფერი, პროდუქტიც და სერვისიც: ყოველდღიური მოხმარების საგნები, ჰიგიენური საშუალებები, ფოტოგრაფიული ხელობის კურსები, ქონების, სიცოცხლის დაზღვევისა და სამედიცინო სერვისები:

„კონფექტები რუსთაველი“ - თითოეული „კონფექტი“ შეხვეულია ქაღალდში, რომელზედაც დაბეჭდილია საუკეთესო და ანდაზად გადაქცეული ლექსები „ვეფხვის ტყაოსნიდგან“ და წვეულებებში შეადგენენ საუცხოვო შესაქცევარსა;

ყინული - სრულიად სუფთა, ფილტრით დაწმენდილის წყლისაგან მომზადებული, სასმელსა და საჭმელში სახმარებლად;

საქალო ჰიგიენური ბალიშები;

რძის ფქვილი ნესტლესი - ძუძუ-მწოვარა ბავშვთა საზრდოებლად;

ფხვნილი თმისა და ბალნის მოსაცილებლად;

სატუალეტო საშუალება დედათათვის;

მრავალ-გვარი ამერიკანული კლეონკები სტოლის გადასაფარებლად;

ელექტრონის ზარები;

შობის ხის სრული მორთულობა.

პარალელურად, იმდროინდელი მეწარმეები აქტიურად იცავენ საკუთარ პროდუქციას გაყალბებისგან და მომხმარებლებს აფრთხილებდნენ, რომ მხოლოდ და მხოლოდ მათი სამარკო ნიშნის მქონე პროდუქცია შეიძინონ.


დიდი ყურადღება ეთმობა საგანმანათლებლო ტიპის პროდუქციას, ახლადგამოცემულ წიგნებს, მათ შორის, თარგმნილ ლიტერატურას, რომელთა შესახებ განცხადებები არა მხოლოდ რეკლამის, არამედ ახალი ამბების სახითაც კი გვხვდება.


თავისთავად საინტერესოა ის გამონაკლისი შემთხვევები, როდესაც სარეკლამო განცხადებების ავტორთა ფანტაზია, იმდროინდელ ეპოქაზე მეტად, დღევანდელ რეალობასთან უფრო ახლოსაა. ამ თვალსაზრისით, გამორჩეულია 1898 წელს, „ბათომში, სანდროს მიერ აღებული სასტუმრო „ლონდონის“ შესახებ [დროში მცირედი აცდენით] გამოქვეყნებული „თიზერი“ და რეკლამა:


ასევე, სარეკლამო ტექსტებისა და მათი ვიზუალური მხარის მრავალფეროვნების მიუხედავად, ერთ-ერთი გამორჩეული სარეკლამო კამპანია ცნობილი ქართველი მეცენატის, მიტროფანე ლაღიძის უალკოჰოლო სასმელებს უკავშირდება. აღნიშნული კამპანიის რელევანტურობა და ეფექტურობა უფრო ცხადად ჩანს, თუკი გავიხსენებთ, რომ 1914 წელს, რუსეთის იმპერატორმა ნიკოლოზ მეორემ „მშრალი კანონი“ შემოიღო. ბუნებრივია, ეს კანონი რუსეთის მიერ ოკუპირებულ საქართველოზეც ვრცელდებოდა.

1915 წელს, გაზეთის რამდენიმე ნომერში, აღნიშნული კომპანია ერთსა და იმავე ილუსტრაციას იყენებს, ტექსტი კი მუდმივად იცვლება - „ბასიაკობის“ გასაკიცხი ჩვეულების ნაცვლად, რომელიც ღვინის ბოთლზე მიწოლილი, დაბეჩავებული კაცის მწარე ხვედრით არის გამოსახული, გამაგრილებელი სასმელის წყლის ბოთლის გვერდით, მხნე, ფხიზელი მთხრობელი დგას, რომელიც დაწვრილებით გვიამბობს, თუ რა დადებითი შედეგი მოჰყვა ღვინის აკრძალვას; როგორ უნდა გაარჩიო ამ კომპანიის ეტიკეტი - ყალბისაგან; „რამ დაღუპა კნიაზები, რამ გახადა ყველა ბანკის მონათ“ და ა.შ.


დასასრულს, აუცილებლად უნდა აღვნიშნოთ, რომ რამდენიც არ უნდა ვიკვლიოთ, ან ვისაუბროთ ამ პერიოდის სარეკლამო სფეროსა და იმდროინდელ ტენდენციებზე, ენა და ხასიათი, რითაც ძველი ქართული სარეკლამო განცხადებები იწერებოდა, ნებისმიერ მთხრობელზე უკეთ აღწერს ყველაფერს.