რა გავლენა აქვს პიარს საზოგადოებრივი აზრის ფორმირებაზე?
პიარ კამპანიები იარაღია საზოგაროებრივ აზრზე გავლენის მოსახდენად. ის შესაძლებელია გამოყენებული იყოს როგორც მავნე მესიჯების გასავრცელებლად, ასევე პოზიტიური კამპანიებისთვის.

დღეს, ციფრულ სამყაროში, კონკრეტული ორგანიზაციისთვის ან პოლიტიკური პირისთვის სასურველი ნარატივის გავრცელება იმაზე მარტივია, ვიდრე ოდესმე.

რა არის პიარი?

PR (Public Relations) ანუ საჯარო ურთიერთობების მთავარი ფუნქცია სხვადასხვა დაწესებულებისა თუ ინდივიდის შესახებ საზოგადოებრივი აზრის შექმნა ან შეცვლაა. კომუნიკაციის სხვადასხვა სტრატეგიას ჯერ კიდევ ძველ ბერძნულ და რომაულ ცივილიზაციებში იყენებდნენ და დღემდე, მისი მთავარი მიზანი, ამა თუ იმ საკითხზე ან ორგანიზაციაზე, საზოგადოებრივი აზრის ფორმირებაა.

სპინი - პიარის ერთ-ერთი ძირითადი მეთოდი.

საზოგადოებასთან ურთიერთობისას, სასურველი ინფორმაციის აუდიტორიამდე მისატანად, პიარის სპეციალისტები ხშირად "სპინის მეთოდს" იყენებენ. ეს ერთი და იმავე მესიჯის, ნარატივის მუდმივად გავრცელებას გულისხმობს. შესაბამისად, ამ მეთოდით ძირითადად, კონკრეტული პროდუქტის ან პირის მხოლოდ მისთვის სასურველ მხარეს წარუდგენენ აუდიტორიას, რაც, ხშირად დეზინფორმაციაა და სოციალური მედიის პირობებში განსაკუთრებით სწრაფად და კარგად მუშაობს.

სპინის მეთოდი ხშირად პროპაგანდის ერთ-ერთი საშუალებაა. მაგალითად, უკრაინაში შეჭრის შემდეგ, რუსეთის ხელისუფლება ავრცელებს ერთი და იმავე შინაარსის მქონე "მესიჯებს", რომ ეს არის სპეციალური ოპერაცია და რუსები თავიანთ მიწასა და ხალხს იცავენ, რასაც მისი სატელიტი მედია და "ინფლუენსერები" ავრცელებენ.

პიარი სოციალური მოძრაობებისთვის

ამასთანავე, აუდიტორიასთან სტრატეგიულ ურთიერთობას გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს ადამიანებში სხვადასხვა თემაზე ცნობიერების ამაღლებისა და სოციალური მოძრაობების ჩამოყალიბებისთვის.
  • ერთ-ერთი პირველი სოციალური მოძრაობა, 1913 წელს ვაშინგტონში ჩატარებული, "სუფრაჟისტთა (ქალთა მოძრაობის მონაწილეები, რომლებიც ქალებისთვის ხმის მიცემის უფლებას ითხოვდნენ) აღლუმი" იყო, რომელიც იმდროინდელ მედიაში აქტიურად გაშუქდა. შედეგად, ამ მოძრაობამ საზოგადოების დიდი ნაწილის მხარდაჭერა მიიღო.
  • პიარის სხვადასხვა ტაქტიკის გამოყენებით, როგორიცაა პრეს-რელიზების მომზადება-გაგზავნა, ფლაერების გავრცელება, პერსონალური კომუნიკაცია და საჯარო გამოსვლები, 1970-იან წლებში პირველი პრაიდი გაიმართა, და ის დღემდე, მნიშვნელოვანი ღონისძიებაა, ლგბტქ+ ადამიანებისთვის საკუთარი იდენტობისა თუ უფლებების დასაცავად და აღსანიშნავად.
  • შავკანიანთა უფლებებისა და მათ მიმართ პოლიციის განსაკუთრებული სისასტიკის წინააღმდეგ ბრძოლისთვის, ერთ-ერთი უახლესი სოციალური მოძრაობის #BlackLivesMatter-ის მთავარი ნიშა, თანამედროვე პიარისთვის კი დამატებითი ინსტრუმენტი, სოციალური მედიის ჰეშთეგები იყო. ამასთანავე, საზოგადოებისთვის ამ პრობლემაზე ცნობიერების ასამაღლებლად, არტისტები და აქტივისტები იყენებდნენ პიარის სხვადასხვა ხერხებს, ავრცელებდნენ პოსტერებს, კარიკატურებს და აწყობდნენ აქცია-პერფომანსებს.
  • კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებულ პრობლემებზე აქტიურად საუბარი მას შემდეგ დაიწყეს, რაც 2018 წელს 15 წლის აქტივისტი, გრეტა ტუნბერგი სკოლას აცდენდა და შვედეთის პარლამენტთან პროტესტით ხელისუფლებსგან ამ თემაზე სხვადასხვა ღონისძიებების ჩატარებას მოითხოვდა. სხვა კამპანიებთან ერთად, ამ შემთხვევაში, საზოგადოებისთვის ინფორმაციის მისაწოდებლად გამოიყენეს ე.წ "ინფლუენსერები" ანუ ადამიანებისთვის ცნობილი სახეები. პროტესტის ტალღა მალევე გავრცელდა მსოფლიოს სხვა ქვეყნებში, გაიზარდა ცნობიერება განაღლებად ენერგიაზე.
Chat GPT, ეთიკური დილემები და გამოყენება მედიაში
Chat GPT, ეთიკური დილემები და გამოყენება მედიაში

ბოლო თვეების განმავლობაში მედიაში უფრო და უფრო ხშირად ქვეყნდება ხელოვნური ინტელექტის, Chat GPT-ის მიერ გენერირებული ტექსტები.

დეტალური და სწრაფი პასუხებით და იმით, რომ სტატიების, მოთხრობების და ლექსების წერაც კი შეუძლია, Chat GPT-3-მა სწრაფად მიიპყრო მილიონობით ინტერნეტმომხმარებლის ყურადღება.

საქმე იქამდეც კი მივიდა, რომ ზოგმა სტუდენტმა ამ ხელოვნური ინტელექტის მიერ დაწერილი ტექსტებიც სამაგისტრო ბამოცდებიც კი ჩააბარა.

კომპანია OpenAI-მ Chat GPT-3 როგორც პროტოტიპი, საჯაროდ 30 ნოემბერს გაუშვა და დღს ის უკვე 29 მილიარდ დოლარადაა შეფასებული სიახლე

OpenAI-ს ტექნოლოგიური განვითარების ხელმძღვანელმა, მირა მურატიმ ისაუბრა Chat GPT-ის პოტენციალსა და მისგან მომავალ სავარაუდო საფრთხეებზე.

"უამრავი კითხვაა [ხელოვნური ინტელექტის] სოციალურ გავლენაზე, უამრავი ეთიკური და ფილოსოფიური კითხვაა, რომელიც უნდა გავითვალისწინოთ" - თქვა მან ჟურნალ "თაიმთან" ინტერვიუში - "პატარა ჯგუფი ვართ, გვჭირდება მეტი ჩართულობა არამარტო ტექნოლოგიური განვითარების კუთხით, არამედ რეგულატორების, სახელწმიფოების და ყველა მხრიდან.

ხელოვნური ინტელექტის ისტორია

ხელოვნური ინტელექტის იდეა, უფრო ზუსტად მცდელობა, რომ კომპიუტერს შეკითხვებზე პასუხი "ვასწავლოთ", უკვე დიდი ხანია, არსებობს.

მაგალითად, 1950 წელს, ინგლისელმა მათემატიკოსმა, ალან ტურინგმა, რომელიც მეორე მსოფლიო ომის დროს, გერმანული საიდუმლო კოდების გაშიფვრით არის ცნობილი, "იმიტაციის თამაში" გამოიგონა, რათა ხელოვნური ინტელექტის შესაძლებლობები გამოეცადა.

"იმიტაციის თამაშის", ასევე ცნობილი როგორც "ტურინგის ტესტის" მიზანი იყო, მიეღო კომპიუტერისგან პასუხები კითხვებზე ისე, როგორც ამას ადამიანი გააკეთებდა.

ტესტის ამოცანა არ ყოფილა, მიეღო სწორი პასუხები, ამოცანა იყო გაერკვია, შეეძლო თუ არა კომპიუტერს ადამიანის მიბაძვა - იმიტაცია.

მიუხედავად იმისა, რომ ეს ტესტი დღევანდელი გადმოსახედიდან ძალიან პრიმიტიულია, დღემდე ის ხელოვნური ინტელექტის შესაძლებლობების გაზომვის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი საზომია.

გასულ ზაფხულში ეს ტესტი Google-ის ხელოვნურმა იტნელექტმა, LaMDA-მ წარმატებით გაიარა, დეკემბერში კი - Chat GPT-მ.

თუმცა, ბევრი კრიტიკოსი დავობს, რომ თუ შემფასებლებს ხელოვნური ინტელექტის პასუხები ადამიანის პასუხები ეგონათ, უფრო იმის ბრალია, რომ ისინი მოტყუვდნენ და არა იმის, რომ პროგრამა ნამდვილად გონიერია.

რატომ არის თემა მნიშვნელოვანი?

"დიდ ძალას დიდი პასუხისმგებლობა მოაქვს", თუმცა ხელოვნური ინტელექტის ალგორითმები ჯერჯერობით დაურეგულირებელია, მიუხედავად მრავალი შეკითხვისა, რომლებიც ბოლო წლების განმავლობაში გროვდება.

როიტერის ინსტიტუტის მიერ 2023 წლის იანვარში გამოქვეყნებულ მედიაკვლევაში Chat GPT-ის შესაძლებლობები აღწერილია, როგორც "შესაშური, თუმცა საშიში".

"წლების განმავლობაში ჩატარებული დაკვირვება გვაძლევს საშუალებას, ვთქვათ, რომ ხალხი ტექნოლოგიას ყოველთვის არ იყენებს იმ დანიშნულებით, რითაც ის შეიქმნა" - წერს Datasociety.net-ის აღმასრულებელი ჟურნალისიტი, და აშშ-ის ეროვნული მრჩეველთა კომიტეტის წევრი ხელოვნური ინტელექტის საკითხებზე, ჯენეტ ჰეივენი Nieman Lab-ისთვის.

მეორე მხრივ, მედიას კიდევ უფრო დიდი გამოწვევები აქვს.

მაგალითად ის, რომ ერთ-ერთ ექსპერიმენტში Chat GPT-მ სტატიისთვის ციტატები გამოიგონა.

"სამწუხაროდ, თუ ხელოვნურ ინტელექტს გამოუცდელი ჟურნალისტი იყენებს, შესაძლოა, შესაძლოა, მან ზიანიც კი გამოიწვიოს" - ამბობს ციფრული კომუნიკაციების გერმანელი მკვლევარი ლენარტ ჰოფედიტზი მედიაჩეკერთან ინტერვიუში.

თუმცა, არის ოპტიმისტური მხარეც: კიდევ ერთ ტესტში, SkyNews-მა Chat GPT-ს ჰკითხა, სჭირდებათ თუ არა ჟურნალისტებს ადაპტაცია ხელოვნურ ინტელექტთნ.

"მნიშვნელოვანია, ჟურნალისტები იცნობდნენ Chat GPT-ის ტექნიკურ პოტენციალს, რათა იცოდნენ, როგორ გამოიყენონ ის მედია ინდუსტრიაში" - უპასუხა ხელოვნურმა ინტელექტმა - "თუმცა ადაპტაციაიზე მეტად მნიშნველოვანია, ჟურნალისტებმა იზრუნონ თავიანთ პროფესიულ განვითარებაზე და მუდმივად ჰქონდეთ ინფორმაცია ამ სფეროში სიახლეების შესახებ".
ევროკავშირი დეზინფორმაციის აღმოსაფხვრელად ახალ პლატფორმას ჩაუშვებს

7 თებერვალს, ბრიუსელში დეზინფორმაციის თემაზე გამართულ კონფერენციაზე, საგარეო პოლიტიკისა და უსაფრთხოების საკითხებში ევროკავშირის უმაღლესმა წარმომადგენელმა, ჯოზეფ ბორელმა, ყალბი ინფორმაციის გავრცელების აღმოსაფხვრელად ახალი პლატფორმის ჩაშვება დააანონსა.

როგორ იმუშავებს ახალი პლატფორმა?

  • ეს იქნება დეცენტრალიზებული “სივრცე”, სადაც სხვადასხვა ქვეყნების არასამთავრობო ორგანიზაციებს, კიბერუსაფრთხოების სააგენტოებსა და სხვა სექტორის წარმომადგენლებს ინფორმაციის მიმოცვლა შეეძლებათ.
  • ამ პლატფორმაზე ნებისმიერ დაინტერესებულ ადამიანს შეეძლება კონკრეტული ყალბი ამბის საფუძვლიანად შესწავლა და ყალბი ინფორმაციის გავრცელების დაწყების მიზეზისა და მიზნის ანალიზი.
  • ევროკავშირის ადგილობრივი დელეგაციებში გაერთიანდებიან ექსპერტები, რომლებიც ამ თემაზე იმუშავებენ. დამატებით, მნიშვნელოვანია, რომ ეს ინფორმაცია ხელმისაწვდომი იყოს ყველა ენაზე.
  • რაც დეზინფორმაციის ამოცნობას გაამარტივებს და იქნება ახალი “მექანიზმი” მის წინააღმდეგ ბრძოლაში.

რა უნდა ვიცოდეთ?

2022 წელს ევროპარლამენტის დახმარებით, დაიწყეს “EuvsDisinfo” კამპანია, სადაც ძირითადად რუსეთისა და ჩინეთიდან გავრცელებულ მანიპულაციურ ამბებს განიხილავენ მათ შორის ქართულ ენაზეც, პლატფორმის შექმნის თავდაპირველი მიზანი ევროკავშირსა და წევრ სახელმწიფოებთან დაკავშირებული დეზინფორმაციის აღმოფხვრა იყო.

 

რა არის FIMI?

საერთაშორისო ამბებით მანიპულაცია და ჩარევის საფრთხეებზე (Foreign Information Manipulation And Interference Threats) 2023 წელს პირველი ანგარიში გამოქვეყნდა.

მოკლედ, რას მოიცავს FIMI-ს ანალიზი:
  • აქტორი, ანუ ვინ ავრცელებს ინფორმაციას.
  • ხარისხი - ინფორმაციის განაწილება, ვინ იყო სამიზნე აუდიტორია?
  • კონტენტი - შინაარსი,იდეა რომელიც ვრცელდება
  • ხასიათი - რამდენად არის კოორდინირებული და ინტენსიური?
  • ეფექტი - რა ზიანი მიადგა საზოგადოებას (სამიზნე აუდიტორიას)?

ანგარიშის თანახმად, ჩინეთისა და რუსეთის “შემაშფოთებელი” თანამშრომლობა მოიცავს მანიპულაციებს ევროკავშირზე და დასავლეთისთვის ომის შედეგების დაბრალებას.


მნიშვნელოვანი გზავნილები კონფერენციიდან:

  • “რუსეთში გამოხატვისა და მედიის თავისუფლების ხარისხი შემცირებულია, ეს კი განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ომის დროს, რადგან რუსეთის მოქალაქეებმა ფაქტობრივად არაფერი იციან უკრაინაში რუსეთის ომსა და მსხვერპლზე.”
  • “რუსული მთავრობა ცდილობს, რომ ადამიანებს დააჯეროს, თითქოს ისინი არ დაესხნენ თავს უკრაინას და მხოლოდ საკუთარი ქვეყნის დაცვას ცდილობენ.”
  • “სულ რაღაც 10 დღის წინ ერთ-ერთი უკანასკნელი დამოუკიდებელი მედია, რომელიც რუსულ რეჟიმს გადაურჩა “არასასურველ ორგანიზაციად” გამოცხადდა, ნებისმიერი ადამიანი, რომელიც სიმართლის თქმას ცდილობს “უცხოეთის აგენტია”.
  • “წლების განმავლობაში რუსეთის მთავრობა აქტიურად აფინანსებდა დეზინფორმაციას, ათასობით ადამიანის საშუალებით ამ სისტემას როგორც იარაღს ისე იყენებენ და ეს მართლაც ნამდვილი იარაღივითაა, დეზინფორმაცია მტკივნეულია და კლავს, ის ართმევს ხალხს უნარს, რომ გააანალიზონ რა ხდება სინამდვილეში”.
  • “კრემლის რეჟიმი არა მხოლოდ შიდა დონეზე აკონტროლებს ინფორმაციას, არამედ მუდმივად ცდილობს საერთაშორისო ორგანიზაციებისა და უცხოელი პარტნიორების დისკრედიტაციას”.
რა ვიცით
რატომ არის მნიშვნელოვანი ეს თემა?
  • 2023 წლის 20 მარტიდან, ანტიდასავლური "ხალხის ძალისა" და ასევე, მმართველი პარტიის, "ქართული ოცნების" მხარდამჭერი ტელევიზიის — "პოსტივის" დამფუძნებელი და მეწილე, შალვა რამიშვილი, რამდენიმე ქალმა დაადანაშაულა სექსუალურ შევიწროებაში.
არხი ამბობს, რომ ეს არის მიზანმიმართული კამპანია მათი რეიტინგების ზრდის საპასუხოდ, და იმავეს იმეორებენ "ოცნების" ოფიციალური პირები.

მოკლედ, ამ სტატიის ძირითადი საკითხები:
  • რეიტინგი განსხვავებულია ორი სხვადასხვა მთვლელი კომპანიის მონაცემებში.
  • პოსტივის ძირითადი აუდიტორიაა მამაკაცები 63 წელს ზემოთ და პოპულარულია რუსული სერიალები.
  • ამ ტენდენციით, პოსტივის აუდიტორია რუსული პროპაგანდისტული "პერვი კანალის" მიერ, საქართველოში ფინანსურად მხარდაჭერილი "პირველი გასართობის" აუდიტორიის მსგავსია.

მანამდე მოკლედ, სექსუალური შევიწროების ბრალდებებსა და დამტკიცებულ შემთხვევაზე, შალვა რამიშვილის მიმართ:
  • 2018 წელს, სექსუალურ შევიწროვებაზე სასამართლო დავა მოუგო თათია სამხარაძემ, როგორც საქალაქო, ასევე, სააპელაციო სასამართლოში. მეტი
  • 2023 წლის ახალ ბრალდებებში, ქალები მიუთითებენ, რომ გასაუბრებისას რამიშვილი მათ კარიერული წინსვლის სანაცვლოდ, სექსუალურ ურთიერთობაზე მიანიშნებდა.
  • ამის დამადასტურებლად, რამიშვილთან მიმოწერის ასლსა და აუდიოჩანაწერსაც აქვეყნებენ.

რას ნიშნავს სექსუალური შევიწროება?
კანონით, განიმარტება, როგორც:
  • პირის მიმართ არასასურველი სექსუალური ხასიათის ქცევა, რომელიც მიზნად ისახავს ან იწვევს მისი ღირსების შელახვას და უქმნის დამაშინებელ, მტრულ, დამამცირებელ, ან შეურაცხმყოფელ გარემოს.
რამიშვილის სექსუალურ შევიწროებაში დადანაშაულების ახალ შემთხვევებს მოჰყვა თათია სამხარაძისკენ მიმართული დისკრედიტების კამპანია სახელისუფლებო პროპაგანდისგან. ეს, პრეზიდენტმა ზურაბიშვილმა სპეციალურ ბრიფინგზე დაგმო მას შემდეგ, რაც პრეზიდენტს დახმარებით თავად თათია სამხარაძემ მიმართა.

რაც შეეხება "პოსტივის" რეიტინგს:

29 მარტს, ქართული ოცნების ლიდერმა, ირაკლი კობახიძემ, მედიის კითხვას, გმობს თუ არა სექსუალურ შევიწროებას, ასე უპასუხა:
  • "პოსტივი გადავიდა მესამე ადგილზე, გაასწრო მთავარ არხსა და ყველა ოპოზიციურ არხს, და რა თქმა უნდა, ეს არ მოსწონს ოპოზიციას. აქედან გამომდინარე, დაიგეგმა კამპანია შალვა რამიშვილის წინააღმდეგ, რომელიც არის პოსტივის ერთ-ერთი სახე. ეს არის პოლიტიკური მოტივი".
ეს განცხადება აბსოლუტურ თანხვედრაშია პოსტივის ოფიციალურ პოზიციასთან.

საქართველოში, სატელევიზიო აუდიტორიას ორი სხვადასხვა საერთაშორისო კომპანიის წარმომადგენლობა ზომავს, თუმცა, მათი მონაცემები ერთმანეთს არ ემთხვევა-ხოლმე და, ტელევიზიებიდანაც ნდობას ზოგი ერთს უცხადებს, ზოგი — მეორეს.
  • Nielsen — ამერიკული კომპანიაა, რომლის ლიცენზირებული პარტნიორიც საქართველოში კომპანია "TV MR საქართველოა".
  • Kantar Media კი, ბრიტანული კომპანიაა. საქართველოში მისი ექსკლუზიური ლიცენზია "Tri Media Intelligence"-ს ეკუთვნის.

ორივე კომპანიის მიმართ არსებობს მოსაზრებები შესაძლო კავშირების შესახებ პოლიტიკურ ჯგუფებთან, ან ამ ორგანიზაციების მფლობელთა პოლიტიკური განწყობების მიმართ.
  • "TV MR საქართველო" გოჩა ცქიტიშვილმა დააარსა და ბაზარზე 2005 წლიდან ოპერირებს, როგორც აუდიტორიის მთვლელი კომპანია.
  • "ნაციონალური მოძრაობის" მმართველობის პერიოდში მათ მთავრობის ინტერესების გატარებაში ადანაშაულებდნენ, ხელისუფლებაში "ქართული ოცნების" მოსვლის შემდეგ კი კომპანიას პრობლემები შეექმნა — 2014 წელს შემოსავლების სამსახურის აუდიტის სამსახურმა მათი შემოწმება დაიწყო და სატელევიზიო კვლევაში მონაწილე ოჯახების მისამართების გამჟღავნება მოსთხოვა.
  • 2014 წელს, არასამთავრო ორგანიზაციები ამბობდნენ, რომ ხელისუფლებას ეს კვლევაში მონაწილე ოჯახებზე ზეწოლის საშუალებას მისცემდა, რაც შესაძლოა, ოჯახების თვითცენზურაზეც ასახულიყო — თავი შეეკავებინათ ხელისუფლების მიმართ კრიტიკულად განწყობილი არხების ყურებისაგან.
კომპანიის დამფუძნებელი გოჩა ცქიტიშვილი 2011 წლიდან ფლობს საზოგადოებრივი კვლევით ცენტრს "IPM", რომელიც ასევე, 2014 წელს ბიძინა ივანიშვილმა გააკრიტიკა, ცქიტიშვილს კი "პრაქტიკულად, ნაციონალური მოძრაობის წევრი" უწოდა.

2 წლის შემდეგ, 2016 წელს საქართველოში მეორე მთვლელი კომპანია "Tri Media Intelligence" შემოვიდა.

  • Tri Media Intelligence-ს ორი დამფუძნებელი ჰყავს — გიორგი თევდორაშვილი და მერაბ ფაჩულია.
  • Tri Media Inteligence-ის ერთ-ერთი დამფუძნებელი ფლობს კომპანია "გორბის", რომელსაც მთავრობისადმი ლოიალურად განწყობილი "იმედი" უკვეთს ეგზიტპოლებსა და კვლევებს. სწორედ Tri Media Intelligence-ის მონაცემები ასახავს ანტიდასავლური "ხალხის ძალის" მედიაპლატფორმის, "პოსტივის" რეიტინგების ზრდას.
  • მათი კვლევით, 2023 წლის მარტში, "პოსტივის" შედეგია ტელეყურების საერთო მაჩვენებლის 5.3 %, და ამ მონაცემით იკავებს მესამე ადგილს საქართველოში ათ ყველაზე პოპულარულ ტელევიზიას შორის.
  • ამავე კვლევით, გასული წლის ანალოგიურ პერიოდში "პოსტივის" რეიტინგი 2.1 % იყო და ათ პოპულარულ არხს შორის მეექვსე პოზიციას იკავებდა.

ამისგან განსხვავებულია "TV MR"-ის კვლევის შედეგები, რომელიც ქართული არხების აუდიტორიის წილის შესახებ მონაცემებს ყოველკვირეულად აქვეყნებს. 2023 წლის თებერვალში ასეთი იყო:
  • 6-12 თებერვალი: 2.30%;
  • 13-19 თებერვალი: 1.85%;
  • 20-26 თებერვალი: 2.18%;
  • 27 თებერვალი - 5 აპრილი: 2.16%.
ინფორმაცია ტელეაუდიტორიის მდგენელი ორგანიზაციების მეთოდოლოგიის შესახებ, ნახეთ აქ

ვინ უყურებს "პოსტივის"?

Tri Media-ს მიერ პოსტივის შესახებ მომზადებული პროფილური ანგარიშის მიხედვით, 2020 წლის პირველი იანვრიდან 2022 წლის 31 ივლისის ჩათვლით:
  • არხზე ყველაზე მეტი მაყურებელი ჰყავს ახალ ამბებს (0.73%);
  • ყველაზე მაღალი ყურება არხის ძირითად, 19-საათიან ახალი ამბების გამოშვებაზე მოდის;
  • გადაცემებიდან კი, ყველაზე რეიტინგულია "სამნი და Co", წუთში საშუალოდ, 1.55%-ით.

"სამუშაო დღეებთან შედარებით, ოდნავ მეტია შაბათ-კვირის მაჩვენებლები, რაც შესაძლოა, განპირობებული იყოს შაბათ-კვირას გასული სერიალებით", — ვკითხულობთ არხის შესახებ მომზადებულ საჯარო პროფილურ ანგარიშში. "პოსტივი" აუდიტორიას რუსულ სერიალებს სთავაზობს.

Tri Media-ს კვლევით, არხს, ყველაზე მეტად უყურებენ მამაკაცები 63 წელს ზემოთ ასაკობრივ კატეგორიაში. 1%-მდე მაყურებელი ჰყავს 45-62 წლის ასაკის ქალების კატეგორიაში და რეგიონში მაყურებლების რაოდენობა მცირედ აღემატება თბილისისას.

ჩვენ ვნახეთ მათ მიერ გამოქვეყნებული, სხვა არხების შესახებ მომზადებული პროფილური ანგარიშებიც, რომლის მიხედვით, "პოსტივისთან" მიახლოებული აუდიტორია ჰყავდა "პირველ გასართობს", რომელიც ქართულ ენაზე გადასცემდა საერთაშორისოდ სანქცირებული რუსული პროპაგანდისტული "პერვი კანალის" გასართობ პროგრამებსა და რუსულ სერიალებს, და მათივე ფინანსური მხარდაჭერით მაუწყებლობდა. მეტი

ზოგადად, როგორია ქართველი მაყურებლის პორტრეტი — ვინ და რას უყურებს ტელევიზორში, გაეცანით აქ.
რუსეთში ამერიკელი ჟურნალისტი დააკავეს
30 მარტს "The Wall Steet Journalist"-ის მოსკოვის ბიუროს ჟურნალისტი, ევან გერშკოვიცი "ჯაშუშობის" ბრალდებით ეკატერინბურგში დააკავეს.

როგორც რუსული მედიიდან ირკვევა, ამერიკელი კორესპონდენტი რუსეთის უკრაინაში შეჭრასა და "ვაგნერის" (რუსული სამხედრო დაჯგუფება) თემებზე ამზადებდა მასალას.

რუსეთის უშიშროების ფედერალური სამსახურის (ეფ-ეს-ბეს) მიერ გავრცელებული განცხადების მიხედვით, "ჟურნალისტს ბრალი ედება ჯაშუშობასა და ამერიკის სახელმწიფოს ინტერესებით მოქმედებაში, რუსულ სამხედრო საწარმოზე კონფიდენციალური ინფორმაციის მოგროვებაში."

გამოძიება, რუსეთის სიხლის სამართლის კოდექსის 276-ე მუხლით დაიწყო, რაც 10-დან 20 წლამდე თავისუფლების აღკვეთას ითვალისწინებს.

კონტექსტი
  • "ცივი ომის" შემდეგ, ევან გერშკოვიცი არის პირველი ამერიკელი ჟურნალისტი, რომელიც რუსეთში ჯაშუშობის ბრალდებით დააკავეს.
  • "The Wall Street Journal"-მა გაავრცელა განცხადება, ისინი უარყოფენ "ეფ-ეს-ბეს" ბრალდებებს და მათი ჟურნალისტის დაუყოვნებლივ გათავისუფლებისკენ მოუწოდებენ რუსულ საგამოძიებო უწყებებს.
  • ჟურნალისტის ერთ-ერთი ბოლო სტატია შეეხებოდა რუსულ ეკონომიკურ კრიზისს დასავლეთის სანქციების ფონზე.
  • გამომძიებელი ჟურნალისტი, ანდრეი სოლდატოვი "ტვიტერზე" წერს, რომ "ეს პირდაპირი თავდასხმაა ყველა უცხოელ კორესპონდენტზე, რომელიც რუსეთში მუშაობს და ეს ნიშნავს, რომ "ეფ-ეს-ბე" უკონტროლოა".
ფოტორეპორტიორი გურამ მურადოვი, გამოცემა Civil.ge-ისთვის აშუქებდა 2019 წლის 20 ივნისის მოვლენებს, როდესაც საპროტესტო აქციის ძალის გამოყენებით დარბევისას, მრავალი დაზიანება მიიღო. მას რეზინის 11 ტყვია მოხვდა და ეს ნათლად ჩანს ადგილზე გადაღებულ ვიზუალურ მასალაშიც, მაგრამ ამის მიუხედავად, საქართველოს პროკურატურას თითქმის 4 წელი დასჭირდა, რომ მისთვის დაზარალებულის სტატუსი მიენიჭებინა.

მურადოვი, პროკურატურამ დღეს, 2023 წლის 23 მარტს ცნო დაზარალებულად.

"იმას, თუ რატომ მოხდა დღეს კონკრეტული პირისთვის (გურამ მურადოვისთის) დაზარალებულის სტატუსის მინიჭება, მაშინ როდესაც სათანადო სამართლებრივი და მტკიცებულებითი საფუძვლები ჯერ კიდევ წლების წინ არსებობდა, უნდა უპასუხოს გამოძიებამ. ჩვენ, ბუნებრივია, ის საკითხი, რომ პირების სათანადო სტატუსით აღჭურვა არ ხდებოდა გასაჩივრებული გვაქვს" - გვითხრა "საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის" (საია) იურისტმა, დათა ჯავახიშვილმა.

რა არის პრობლემა?
  • უფლებადამცველების თქმით, პროკურატურის მიერ დაზარალებულთათვის სტატუსის მინიჭების მიუხედავად, მათ კვლავ არ აქვთ წვდომა საქმის მასალებზე.
  • ზოგიერთ შემთხვევაში, დაშავებულებს, პროკურატურამ დაზარალებულის სტატუსი არ მიანიჭა იქამდე, ვიდრე მათი საქმეებს სტრასბურგში არ გაიგზავნა.
  • დღემდე დაკავებული არ არის ყველა სამართალდამცველი, რომელიც ჟურნალისტებს პროფესიულ საქმიანობაში ხელი შეუშალა და ფიზიკური დაზიანებები მიაყენა.
"საიასთან" ერთად, რამდენიმე დაზარალებული ჟურნალისტის ინტერესებს "ადამიანის უფლებათა ცენტრი" იცავს. მათ ადამიანის უფლებათა ევროპულ სასამართლოში გაგზავნილი აქვთ: ზაზა სვანაძის, მერაბ ცაავასა და ბესლან კნუზოვის და აქციისას დაზიანებული კიდევ ერთი მოქალაქის, ვახტანგ ბერიკაშვილის საქმეები.

"ადამიანის უფლებათა ცენტრის" იურისტის, ნესტან ლონდარიძის თქმით, - "დაზარალებულის სტატუსის მინიჭებას არაფერი შეუცვლია. ათამდე გამოვლენილი პირი, ვისთვისაც უნდა წარედგინათ ბრალი სავარაუდო დანაშაულის ჩადენაში, დღემდე არ გვყავს და არც სისხლის სამართლის მასალებზე მოგვცა წვდომამ პროკურატურამ. არადა, კანონმდებლობა ამას ითვალისწინებს".

კონტექსტი
  • 2019 წლის 20-21 ივნისს, პარლამენტის შენობასთან საპროტესტო აქცია მას შემდეგ დაიგეგმა, რაც რუსეთის დუმის დეპუტატი, სერგეი გავრილოვი მართლმადიდებლობის საპარლამენტთაშორისო გენერალურ ასამბლეას პარლამენტის თავმჯდომარის სავარძლიდან გაუძღვა - წაიკითხეთ ვრცლად.
  • აქციის გაშუქებისას, მედიის 40-მდე წარმომადგენელი დაშავდა, როგორც ჟურნალისტები ამბობენ, მიუხედავად იმისა, რომ მათი იდენტიფიცირება შესაძლებელი იყო, სამართალდამცველები მაინც დამიზნებით ესროდნენ.
  • ჟურნალისტთა ნაწილი დღევანდელი მონაცემებით დაზარალებულად არის ცნობილი, ნაწილი კი სტატუსის მინიჭების მოლოდინშია.
რუსეთში დახურული მედიაგამოცემები
უკრაინაში რუსეთის შეჭრის შემდეგ, პუტინის რეჟიმისთვის არასასურველ მედიად გამოცხადდა ყველა გამოცემა, რომელიც ომის დანაშაულსა და რუსეთის სისასტიკეზე საუბრობდა, უკრაინაში ომში დაღუპულ მშვიდობიან მოქალაქეებზე ავრცელებდა ინფორმაციას ან უბრალოდ სიტყვა "ომს" გამოიყენებდა "სპეციალურ სამხედრო ოპერაციის" ნაცვლად.

სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შესაზღუდად რუსეთის ხელისუფლება საკანონმდებლო ცვლილებებსა და ინიციატივებს იყენებს.

ჟურნალისტების დევნისა და დაშინების "არაოფიციალურ" მეთოდებთან ერთად, რუსეთის სისხლის სამართლის კოდექსით, ჯერ კიდევ 2019 წლიდან მოქმედებს კანონი ე.წ "ფეიკის გავრცელების შესახებ", რომელიც რამდენიმე მუხლს აერთიანებს და უკრაინაში შეჭრის შემდეგ განსაკუთრებით გამკაცრდა და გახშირდა ამ "დანაშაულისთვის" დევნის შემთხვევები.

მოკლედ, რას მოიცავს ეს კანონი?
  • "ფეიკების" შესახებ კანონში გამოყენებული ზოგადი ცნებები ინტერპრეტაციის საშუალებას იძლევა, შესაბამისად "ყალბი" ინფორმაცია რუსული რეჟიმისთვის გახდა ყველაფერი რაც მათ მიერ კონტროლირებადი "ოფიციალური" წყაროებიდან არ ვრცელდება.
  • მაგალითად, ერთ-ერთი მუხლის თანახმად, აკრძალულია "ყალბი ინფორმაციის" გავრცელება, რომელიც საფრთხეს უქმნის საზოგადოებრივ წესრიგს, უსაფრთხოებას, ჯანმრთლობას ან "წაახალისებს" საზოგადოებრივი წესრიგის "რღვევას".
  • კანონი, ასევე, მოიცავს ისეთ ამბებსაც, რომლებიც საზოგადოებაში აყალიბებს მცდარ შეხედულებას საგანგებო სიტუაციაზე ან მოსახლეობაში თესავს პანიკას.
  • ყალბი ინფორმაციის გავრცელების "დანაშაული", ეროვნული უსაფრთხოებისთვის საფრთხის შექმნა და რუსულ ჯარზე "დეზინფორმაცია" ითვალისწინებს 15 წლამდე თავისუფლების აღკვეთას ან ჯარიმას.
  • რუსეთის ხელისუფლებას, სასამართლო განჩინების გარეშე, მათი კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის გადაწყვეტილებით, შეუძლია დაბლოკოს ე.წ "ფეიკის" გამავრცელებელი ვებ-გვერდი ან შეუწყვიტოს კომუნიკაციის სხვა არხებით სარგებლობის უფლება, მათ შორის სოციალური ქსელებით, Facebook, Telegram თუ სხვა.
  • კანონი არ ეხება მხოლოდ მედიას და შეიძლება გავრცელდეს ნებისმიერ დაწესებულებასა თუ ინდივიდზე, მათ შორის ოპოზიციურ პოლიტიკურ გაერთიანებებზე,საერთაშორისო უფლებადამცველ ორგანიზაციებზე ან ხელისუფლებისადმი კრიტიკულად განწყობილ ე.წ ინფლუენსერებსა და ბლოგერებზე.

დამატებით, რუსეთში, მედიისთვის მუშაობა გაართულა ე.წ "უცხოეთის აგენტების" კანონმა,რომლის მიხედვითაც უცხოეთიდან დაფინანსებული მედია, მათ შორის, "რადიო თავისუფლება" და "ამერიკის ხმა" რუსეთში უცხოეთის აგენტებად ჯერ კიდევ 2017 წელს კანონში შეტანილი ჩასწორებების თანახმად გამოცხადდნენ. ასევე, "აგენტის" სტატუსი აქვთ სხვა გავლენიან, უცხოურ გამოცემებს: დოიჩე ველე, ინსაიდერი, ბელინგქეთი და სხვა.
  • 2022 წლის პირველ დეკემბერს პუტინმა კანონით გააფართოვა "უცხო აგენტის" განმარტება ისე, რომ აგენტად ცნეს თითქმის ყველა, ვინც ეწევა აქტივიზმს, ან სარგებლობს გამოხატვის თავისუფლებით.
  • 2023 წლის თებერვალში, მსგავსი კანონპროექტი დააინიცირა ანტიდასავლურმა პარტია "ხალხის ძალამ", რომელიც საქართველოს პარლამენტმა მეორე მოსმენით ჩააგდო - წაიკითხეთ ამ თემაზე ვრცლად: "საფრთხეები ქართული მედიისთვის კანონპროექტში "უცხოეთის აგენტების" შესახებ"

რომელი მედიაგამოცემები დაიხურა ე.წ "ფეიკების" კანონის ამოქმედების შემდეგ?

  • დამოუკიდებელი მედია, "მედუზა" უცხოეთის აგენტად 2021 წელს გამოცხადდა, 2022 წლის გაზაფხულზე რუსულმა კომუნიკაციების მარეგულირებელმა მათი ვებგვერდი დაბლოკა.
  • უკრაინაში შეჭრიდან 3 დღეში, 27 თებერვალს დაიბლოკა კრიტიკული გამოცემა "Current Time"-ის ვებგვერდი. Current time-მა ამაზე განცხადება ტელეგრამში გაავრცელა, მკითხველს VPN-ით ვებგვერდზე წვდომის აღდგენის ინსტურქცია მიაწოდა.
  • 28 თებერვალს დაიბლოკა სტუდენტური გამოცემა "DOXA"-ს ვებგვერდი, მიზეზი ჟურნალისტები კრიტიკულად აანალიზებდნენ რუსეთის ხელისუფლების არგუმენტებს უკრაინაში შეჭრის შესახებ. გამოცემის ჟურნალისტთა დევნა სისხლის სამართლის კოდექსის სხვადასხვა მუხლით დაიწყო.
  • რამდენიმე დღეში დაიბლოკა უკრაინული გამოცემების, Interfax Ukraine, Gordon, ჟურნალ Korrespondent-სა და "უკრაინსკა პრავდას" ვებგვერდები.
  • პირველ მარტს ვებსაიტის დაბლოკვაზე გაავრცელა განცხადება "Taygi.Info"-მ, გვერდის აღდგენისთვის მათ უკრაინის ომზე გავრცელებული მასალების წაშლა მოსთხოვა რუსეთის მედიის მარეგულირებელმა "როსკომნადზორმა".
  • 2022 წლის სექტემბერში, სასამართლომ "როსკომნადზორის" მოთხოვნის საფუძველზე ლიცენზია შეუჩერა, დამოუკიდებელ გამოცემა "ნოვაია გაზეტას", მათ მუშობა ლატვიის დედაქალაქ რიგიდან განაგრძეს (novayagazeta.eu), თუმცა რუსეთში ეს ვებგვერდიც დაიბლოკა.
  • 2022 წლის მარტში დაიბლოკა უცხოური გამოცემების, BBC-სა და "დოიჩე ველეს" ვებგვერდები "რუსოფობიის" გაღვივებისა და ყალბი ამბების გავრცელების ბრალდებით.
  • გამომძიებელ ჟურნალისტთა პლატფორმა Agentura.ru, სხვა გვერდებთან ერთად 2022 წლის დაიბლოკა.
  • ერთ-ერთი ბოლო, დამოუკიდებელი მედიაპლატფორმა, რომელიც 2023 წლის 19 თებერვალს რუსულმა ხელისუფლებამ დაბლოკა იყო "The bell".
2022 წლის 1 მარტს, რუსეთის გენერალურმა პროკურატურამ "დოჟდისა" და "ეხო მოსკვის" საინფორმაციო არხებზე წვდომის შეზღუდვა მოითხოვა.
  • 2 მარტს, ტელეკომპანია "დოჟდის" მთავარმა რედაქტორმა, ტიხონ დზიადკომ, გაავრცელა განცხადება, რომ მან და ტელეკომპანიის რამდენიმე თანამშრომელმა დატოვეს რუსეთი, რადგან "ხელისუფლებამ უკანონოდ დაბლოკა "დოჟდის" სოციალური მედიის ანგარიშები, ვებგვერდი, პირადად დაემუქრნენ რამდენიმე ჟურნალისტს, ამიტომ ცხადია, თითოეული ჩვენთაგანის უსაფრთხოება საფრთხეშია"
  • "საბჭოს წევრთა უმრავლესობამ გადაწყვიტა, რომ "ეხო მოსკვიმ" შეწყვიტოს მაუწყებლობა" - გამოცემის განცხადება webarchive.com-ზე იძებნება, დღეს მათი ვებგვერდი გათიშულია.
  • 4 მარტს, დახურვის შესახებ "ტელეგრამით" გაავრცელა ინფორმაცია "Znak.com"-მა, "რუსეთში მედიის მუშაობისთვის დაწესებული შეზღუდვები "გვაიძულებს" შევაჩეროთ მუშაობა" - ეწერა მათ განცხადებაში.

დაკავებული ან ძებნილი ჟურნალისტები

ჟურნალისტთა დიდი ნაწილი მაუწყებლობას სხვა ქვეყნიდან აგრძელებს და ცენზურას ამ გზით არიდებს თავს, თუმცა რიგ შემთხვევებში სასამართლომ ზოგიერთ მათგანს ბრალი დაუსწრებლად წარუდგინა ან დააპატიმრა.
  • სისხლის სამართლის საქმე აღიძრა, რუსული "პირველი არხის" ყოფილი რედაქტორის მარინა ოვსიანიკოვას წინააღმდეგ მას შემდეგ, რაც მან 2022 წლის მარტში რუსეთის უკრაინაში შეჭრა პირდაპირ ეთერში გააპროტესტა - წაიკითხეთ ვრცლად.
  • სექტემბერში, ომის წინააღმდეგ გამართულ აქციაზე 1300-ზე მეტ დაკავებულს შორის 18 ჟურნალისტი იყო. მათი ნაწილი ხელწერილის საფუძველზე გაათავისუფლეს.
  • 15 თებერვალს, რუსეთის ქალაქ ბარნაულის სასამართლომ, ე.წ “ფეიკ ნიუსის” გავრცელებისთვის გამოცემა RusNews-ის ჟურნალისტს, მარია პონომარენკოს, 6 წლით თავისუფლების აღკვეთა მიუსაჯა.
  • 2022 წელს ბუჩაში მომხდარ ტრაგედიაზე სოციალურ ქსელში გავრცელებული მასალების გამო, 2023 წლის 16 მარტს, ძებნილად გამოცხადდა და რუსულმა სასამართლომ ბრალი დაუსწრებლად წარუდგინა "მედუზას" ყოფილ ჟურნალისტსა და მედია მენეჯერ, ილია კრასილშიკს.

რა ხდება რუსეთში სოციალური მედიის მიმართულებით?

დღეს, ინფორმაციის მიღების ერთ-ერთი მთავარი წყარო სოციალური მედიაა, შესაბამისად, რუსეთის ხელისუფლებისთვის სოციალური ქსელები ცენზურის სამიზნე მალევე გახდა და მათი კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის საშუალებით:

  • 2016 წელს, დაიბლოკა დამსაქმებლებთან კომუნიკაციის პლატფორმა "LinkedIn", მას შემდეგ, რაც ქსელმა უარი თქვა, რუსეთის მოქალაქეების მონაცემების რუსულ სერვეზე განთავსებაზე.
  • 2018 წლიდან ოფიციალურად აღარ ფუნქციონირებს "Telegram", რადგან ხელისუფლებამ "ტელეგრამისგან" მოითხოვა დაშიფრული ინფორმაციის "გასაღები", რაც მათ მოქალაქეების პირად მიმოწერაზე წვდომას მისცემდა. თუმცა, რუსეთში VPN-ის (ვირტუალური კერძო ქსელის) საშუალებით, ამ აპლიკაციის გამოყენებას მაინც ახერხებენ.
  • 2021 წლის მარტში, "როსკომნადზორმა", განაცხადა, რომ "Tik-Tok"-ით "საზიანო კონტენტი" ვრცელდებოდა, შესაბამისად, გაჩნდა აპლიკაციაზე ცენზურის გავრცელების საფრთხე. დღეს, ეს პლატფორმა კვლავ ფუნქციონირებს, თუმცა მიზანმიმართულად ანელებენ მისი "მუშაობის სისწრაფეს" და რუსეთიდან ახალი ვიდეოების ატვირთვას ვერ ახერხებენ.
  • ამავდროულად, 2021 წლის მარტში, კომისიამ განაცხადა, რომ დაიბლოკებოდა "Twitter" თუ არ დაემორჩილებოდა რუსულ კანონს, რომელიც სოციალური მედიის პლატფორმებს ავალდებულებს მოთხოვნიდან 24 საათის განმავლობაში წაშალოს კონტენტი, რომელიც ხელისუფლებისთვის "არალეგალურად" ან "საზიანოდ" მიიჩნევა. იმავე წლის აპრილიდან, "Tik-Tok"-ის მსგავსად, "ტვიტერის" მუშაობის სისწრაფეც შენელდა.
  • "სილიკონის ველის გიგანტმა" კომპანიებმა, Google-მა, Apple-მ და "Microsoft"-მა შეზღუდვები დაუწესეს რუსეთის ხელისუფლების მიერ კონტროლირებად მედიაგამოცემებს, გაჩნდა შესაბამისი მონიშვნა და ევროპის ქვეყნებიდან შეიზღუდა წვდომა "Russia Today"-სა და "Sputnik"-ის მიერ გამოქვეყნებულ სიახლეებზე.

  • დამატებით, Youtube-მა საწყის ეტაპზე რეკლამის განთავსება და მონეტიზაციის ფუნქცია შეუზღუდა, შემდგომში კი დაბლოკა კრემლის მიერ კონტროლირებადი მედია საშუალებები, როგორიცაა Russia Today და სხვა პროპაგანდისტული გამოცემები.

სოციალურ ქსელებთან ერთად, კრემლისთვის არასასურველია და დაიბლოკა ისეთი ადამიანის უფლებათა დაცვის საერთაშორისო ორგანიზაციები, როგორიცაა:
  • Amnesty International
  • Human Rights Watch

აკრძალულ აპლიკაციებშია:

  • მუსიკის პლატფორმა Spotify
  • Yandex.Music-დან წაიშალა ყველა პოდკასტი, რომელიც BBC-ს მიერ იყო ატვირთული.
გამოხმაურებები ბელორუსში დამოუკიდებელი ჟურნალისტების დაკავებაზე
2023 წლის 17 მარტს, 12-წლიანი პატიმრობა შეუფარდეს დამოუკიდებელ ბელორუს ჟურნალისტებს, რომელიც მანამდე, ლუკაშენკოს რეჟიმმა "ექსტრემისტებად" გამოაცხადა
ბელორუსში, დამოუკიდებელი მედიის — TUT.by-ის ჟურნალისტების დაკავებასა და მათთვის 12-წლიანი სასჯელის შეფარდების ფაქტს საერთაშორისო ორგანიზაციები ეხმაურებიან, მათ შორის, "რეპორტიორები საზღვრებს გარეშე" და "ჟურნალისტთა დაცვის კომიტეტი".

მიიჩნევენ, რომ ფაქტი, "ლუკაშენკოს რეჟიმის მასშტაბურ სისასტიკეს უსამს ხაზს" და საერთაშორისო საზოგადოებამ უნდა გააძლიეროს ზეწოლა ბელორუსზე, ჟურნალისტების გათავისუფლების მიზნით.

რა ხდება?
  • მინსკის სასამართლომ 12-წლიანი სასჯელი შეუფარდა მარინა ზოლოტოვასა და ლუდმილა ჩეკინას, ქვეყნის ყველაზე დიდი დამოუკიდებელი მედიის — TUT.by-ის მთავარ რედაქტორსა და დირექტორს.
  • ჟურნალისტებს, ლუკაშენკოს რეჟიმი "სიძულვილის გაღვივებასა" და ისეთი მასალების გავრცელებაში დებდა ბრალს, რომელიც "ხელისუფლების ხელში ჩაგდების მოწოდებას შეიცავდა".
  • მანამდე, 2021 წელს, ხელისუფლებამ გამოცემა TUT.by "ტერორისტებისა" და "ექსტრემისტების" სიაში შეიყვანა და დახურა.

გამოხმაურებები:
  • "დაკავებულები არიან თავისუფალი პრესის სიმბოლოები, როგორც ყველაზე საშინელი მტრები ალექსანდრე ლუკაშენკოსთვის, რადგან თავისუფალი პრესა დემოკრატიის საყრდენია.
მოვუწოდებთ საერთაშორისო საზოგადოებას, გააძლიეროს წნეხი ბელორუსზე, როგორც რუსეთს დაქვემდებარებულ მოკავშირეზე, რათა გაათავისუფლოს ზოლატავა და ჩეკინა და ყველა სხვა ჟურნალისტი, რომელიც ლუკაშენკოს რეჟიმმა დააპატიმრა", — განაცხადა ჟან კაველიემ, ორგანიზაციის - "რეპორტიორები საზღვრებს გარეშე" ევროპისა და ცენტრალური აზიის ოფისის ხელმძღვანელმა.

  • "ბელორუს ჟურნალისტებისთვის შეფარდებული აღმაშფოთებელი პატიმრობა მხოლოდ ხაზს უსვამს ალექსანდრე ლუკაშენკოს რეჟიმის მასშტაბურ სისასტიკეს" — თქვა გულნოზა საიდმა, ჟურნალისტთა დაცვის კომიტეტის ევროპისა და ცენტრალური აზიის პროგრამის კოორდინატორმა — "ხელისუფლებამ დაუყოვნებლივ უნდა გაათავისუფლოს ისინი, ყველა სხვა დაპატიმრებულ პრესის წარმომადგენლებთან ერთად და მისცეს მედიას თავისუფლად მუშაობის შესაძლებლობა".

კონტექსტი:
  • ბელორუსში, ჟურნალისტების უფლებრივი მდგომარეობა განსაკუთრებით გაუარესდა 2020 წლიდან, როდესაც საპრეზიდენტო არჩევნებში ალექსანდრე ლუკაშენკოს გამარჯვებულად გამოცხადებას ქვეყანაში მასშტაბური საპროტესტო აქციები მოჰყვა.
  • უპრეცედენტო ანტისამთავრობო გამოსვლების შემდეგ, ხელისუფლებამ მოწინააღმდეგეებსა და დამოუკიდებელ მედიაზე ზეწოლა გაზარდა.
  • მედიის, ისევე, როგორც არასამთავრობო ორგანიზაციებისა და ოპოზიციის წარმომადგენლებს ქვეყნის დატოვება მოუწია, ზოგი – დააპატიმრეს.
  • 2021 წლის აპრილში, მინსკის აეროპორტში დააკავეს ხელისუფლების მიმართ კრიტიკულად განწყობილი ჟურნალისტი, რომან პროტასევიჩი . მეტი
IFJ-მ
ჟურნალისტთა საერთაშორისო ფედერაციამ (IFJ), რომელიც რუსეთის ჟურნალისტთა კავშირთან (RUJ) თანამშრომლობა შეაჩერა.

IFJ 140-ზე მეტი ქვეყნის 600 ათასამდე ჟურნალისტს აერთიანებს.

რა ხდება?
  • IFJ-მ რუსეთს წევრობა მას შემდეგ გაუუქმა, რაც რუსმა ჟურნალისტებმა უკრაინის ოკუპირებულ ტერიტორიებზე თავიანთი ოთხი ბიურო დააფუძნეს.
  • IFJ-ს პრეზიდენტმა, დომინიკ პრადალიმ განაცხადა, რომ " ჟურნალისტთა ფედერაცია საერთაშორისო სოლიდარობაზე დაფუძნებული ორგანიზაციაა, რომელიც პატივს სცემს ყველა ჟურნალისტის უფლებებს და უზრუნველყოფს წევრ ქვეყნებს შორის თანამშრომლობას."რუსეთის ჟურნალისტთა კავშირმა" აშკარად არ გაითვალისწინა ეს სოლიდარობა და ხელს უწყობს "განხეთქილებას" პარტნიორ ქვეყნებში".
  • მან ასევე აღნიშნა, რომ დღეს, განსაკუთრებით მნიშველოვანია რუსეთში დამოუკიდებელი ჟურნალისტების მხარდაჭერა როგორც ქვეყნის შიგნით, ასევე მის გარეთ.

კიდევ რა უნდა ვიცოდეთ?

რუსეთი კვლავ არის "ევროპის ჟურნალისტთა გაერთიანების ("EJF") წევრი.

2023 წლის 31 იანვარს, ისლანდიის, ფინეთის, ნორვეგიისა და დანიის ჟურნალისტთა გაერთიანებებმა დატოვეს "საერთაშორისო ფედერაცია", ამის ერთ-ერთი მიზეზი ოკუპირებულ ტერიტორიებზე რუსული ბიუროების გახსნა იყო. წაიკითხეთ ამ თემაზე ვრცლად.
რატომ გვჭირდება ტროლებთან ბრძოლის ახალი მეთოდები
სამთავრობო პროპაგანდა, რომელსაც განსაკუთრებით, ავტორიტარული რეჟიმები იყენებდნენ, ყველა დროში არსებობდა, თუმცა სოციალური ქსელების ეპოქაში მან ახლებური - დიდწილად, ანონიმური სახე მიიღო. განსაკუთრებით, ფეისბუქზე მთავრობა გველაპარაკება ანონიმური ან დაქირავებული მომხმარებლების (ტროლების) პირით. ტროლები „ქართულ ოცნებასთან“ ოფიციალურად არ ასოცირდებიან (და როგორც წესი, გამალებით უარყოფენ ხელისუფლებასთან რაიმე კავშირს), თუმცა რეალურად, ისინი იმ მესიჯების გავრცელებას უწყობენ ხელს, რაც მთავრობის სასიცოცხლო ინტერესებშია.

იმის მიუხედავად, რომ სამთავრობო პროპაგანდამ ინფორმაციულ ეპოქაში ესეთი რადიკალური სახეცვლილება განიცადა, მასთან ბრძოლის ტექნოლოგია ჯერ კიდევ განვითარების საწყის ეტაპზეა.

ტროლებთან ბრძოლის ყველაზე გავრცელებულ ხერხებს შორის არის: იგნორირება, წაშლა და მითების გაქარწყლება (მათთან დებატებში შესვლა და სიმართლის დამტკიცება). თუმცა ეს მეთოდები ყოველთვის არ მუშაობს და ზოგჯერ, კონტრპროდუქტიულიცაა.

იქიდან დავიწყოთ, რომ თუ ტროლებს უყურადღებოდ დავტოვებთ, ეს ვერ შეაჩერებს მათ მიერ ყალბი ინფორმაციების გავრცელებას და ადამიანების დატერორებას. მათი მიზანი ის არის, რომ ხილვადობა ჰქონდეთ - რაც შეიძლება მეტმა ადამიანმა დაინახოს ის, რომ ისინი ბევრნი არიან.

ზოგჯერ მათი დამქირავებლები იმასაც არ აქცევენ ყურადღებას, თუ რამდენად დამაჯერებელია ტროლების გამოგონილი სახელები. მაგალითად, ყოფილა ისეთი შემთხვევები, როდესაც „ქართული ოცნების“ მიერ სოციალურ ქსელებში დადებულ განცხადებებს აშკარად არაქართულენოვანი ფეისბუქ პროფილები იწონებდნენ. ამ შემთხვევაში, დამკვეთებისთვის მთავარი სიმრავლის ეფექტის შექმნაა. ტროლების იგნორირებით კი სიმრავლის ეფექტს ვერ მოვერევით.

ტროლებთან ბრძოლის ეფექტური მეთოდი არც მათი სოციალური ქსელებიდან მასობრივად წაშლა გამოდგა. „მეტას“ ბოლო ანგარიშის მიხედვით, კომპანიამ ფეისბუქიდან 2022 წლის ბოლო კვარტალში 1 მილიარდ 300 მილიონი ყალბი პროფილი წაშალა. წაშლილი ყალბი პროფილების ეს ასტრონომიული რაოდენობა მით უფრო განსაცვიფრებელია იმ ფონზე, როდესაც წინა კვარტლების სტატისტიკაც დაახლოებით მსგავსია. ისე ჩანს, რომ ტროლები ცხრათავიანი დრაკონებივით არიან: რამდენ თავსაც აჭრიან, იმდენი ამოსდით.

ტროლების წაშლას კიდევ უფრო არაეფექტურ ტაქტიკად აქცევს ისიც, რომ სოციალური ქსელებისთვის ტროლების ამოცნობა ბევრად უფრო რთულია, ვიდრე ბოტების (ავტომატიზირებული პროფილების). ტროლს შეუძლია, რომ დამაჯერებელი „ლეგენდა“ შექმნას საკუთარ გამოგონილ „მე“-ზე. ამის გამო, ზოგჯერ სოციალური ქსელების ინდივიდუალურ მომხმარებლებსაც კი უჭირთ ტროლების ამოცნობა, არათუ სოციალური ქსელების მონიტორინგის სისტემებს. ამ ყველაფრიდან გამომდინარე, ტროლების წაშლის მეთოდით ანონიმურ პროსამთავრობო პროპანდას ყოველთვის ეფექტურად ვერ დავუპირისპირდებით.

მითების გაქარწყლება და ფაქტების შემოწმება მართალია ფუნდამენტურად მნიშვნელოვანი ინსტრუმენტებია ყალბი პროფილების წინააღმდეგ, თუმცა ისინიც ყოველთვის პოლიტიკურად ეფექტური არ არის ხოლმე. მაგალითად, ზოგიერთი კვლევა გვიჩვენებს, რომ ყალბი ფაქტების შემოწმება და მათი გასწორება არ ცვლის ამომრჩევლების ნდობას პოპულისტი ლიდერებისა და მათი არგუმენტების მიმართ. ამის მიზეზი მრავალგვარი შეიძლება იყოს, თუმცა ძირითადად, მაინც ყველაფერი ფსიქოლოგიურ ფაქტორებს და განსაკუთრებით კოგნიტურ მიკერძოებებს (მათ შორის, საკუთარი მოსაზრების მიმართ მიკერძოებას) შეიძლება დავაბრალოთ.

ზემოთქმულის გათვალისწინებით, აშკარაა, რომ ტროლებთან ბრძოლის ახალ მეთოდებზე ფიქრი ჩვენი საუკუნის ერთ-ერთ მთავარ გამოწვევაა. ვფიქრობ, იმის ნაცვლად, რომ ვებრძოლოთ ტროლების არსებობას ტექნოლოგიური ხერხებით, აქცენტი უფრო მეტად უნდა გავამახვილოთ იმაზე, თუ რამდენად შეიძლება პოლიტიკურ სივრცეში მათი მესიჯების განეიტრალება.

ტროლებთან ბრძოლის ინოვაციური მიდგომების ერთ-ერთ, მეტნაკლებად წარმატებული მაგალითია „ნაფო“ („NAFO“). ეს არის პოპულარული ინტერნეტ მოძრაობა, რომელიც ვირტუალურ სივრცეში რუსეთის საინფორმაციო კამპანიას უპირისპირდება. მისი წევრები სატირას და ე.წ. „მიმებს“ იყენებენ იმისთვის, რომ რუსული პროპაგანდის მესიჯები გაანეიტრალონ.

„ნაფოს“ მსგავსი ინიციატივები ერთი მხრივ, იმპერიალისტურ პროპაგანდასთან ბრძოლის ტრადიციულ პოლიტიკურ საშუალებებს ეყრდნობიან; მეორე მხრივ, ისინი სოციალური ქსელების ლოგიკას კი არ უპირისპირდებიან, არამედ პირიქით, ვირტუალური ეკოსისტემების თავისებურებებს სათავისოდ, კეთილი მიზნებისთვის იყენებენ. ალბათ სწორედ ამიტომ დაიმსახურა „ნაფომ“, როგორც უკრაინის თავდაცვის მინისტრის ოლექსი რეზნიკოვის, ისე, ესტონეთის პრემიერ-მინისტრის, კაია კალასის ქება-დიდება.

„ქართული ოცნების“ ინტერენტ პროპაგანდასთან დაპირისპირებისთვის ტროლებთან ბრძოლის პარადიგმისა და მეთოდოლოგიის გაფართოება გვჭირდება. ამისთვის შეგვიძლია დავეყრდნოთ საერთაშორისო გამოცდილებას, ან მოვიფიქროთ რაიმე ახალი, რომელიც საინფორმაციო ომის სასწორს სამოქალაქო საზოგადოებისკენ და დემოკრატიისკენ გადმოხრის.
რატომ იყენებენ ერეკლე მეორეს რუსეთის პროპაგანდისთვის საზოგადოებრივ მაუწყებელზე?
ამ ბლოგში ვეცდები, ვისაუბრო საზოგადობრივი მაუწყებლის ახალ ფილმზე - „მეფე ერეკლე - რეპორტაჟი ისტორიიდან“, რომელშიც ავტორებს რამდენიმე მნიშვნელოვანი ისტორიული ფაქტი „გამორჩათ“. და აქვე, არ ჩათვალეს საჭიროდ, კიდევ ერთხელ გაეხსენებინათ, რა უარყოფითი შედეგები მოუტანა ქვეყანას გეორგიევსკის ტრაქტატმა.


გამიჭირდა, მაგრამ მოთმინებით ვუყურე საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს თავმჯდომარის, ვასილ მაღლაფერიძის სცენარით გადაღებულ ფილმს ერეკლე მეორეზე. „მეფე ერეკლე - რეპორტაჟი ისტორიიდან“ მაუწყებლის ორსაათიანი მხატვრულ-დოკუმენტური მასალაა, რომელშიც ჟურნალისტებს მოდელირებული საინფორმაციოს წამყვანების როლები აქვთ მორგებული.

სავარაუდოდ, ტელევიზიას ამ ვიდეოს მომზადება სოლიდური თანხა დაუჯდა, გადაღების მასშტაბის, კოსტიუმების, გრაფიკული ვიზუალური ეფექტების გათვალისწინებით.

მოქმედება იწყება თანამედროვე ნიუსრუმიდან ინფორმაციით: „1720 წლის საინფორმაციო გამოშვებას საზღვარგარეთის ამბებით ვაგრძელებთ. რუსეთის ფლოტმა საზღვაო ბრძოლაში შვედეთის ფლოტი დაამარცხა, ამით ჩრდილოეთის დიდი ომი დასრულდა. რუსეთმა ბალტიის ზღვაზე გაბატონებული მდგომარეობა მოიპოვა...“, - გვამცნობენ საკმაოდ ცნობილი ჟურნალისტები და დროდადრო ჩართვები აქვთ კორესპონდენტთან, რომელიც ხან შუა ბრძოლის ველიდან გვიყვება ახალ და ცხელ-ცხელ ამბებს, ხან კიდევ პირდაპირ მონათა ბაზრიდან გვერთვება ციტატით: „უნდა აღინიშნოს, რომ საქართველო მონათა ბაზრებზე ყოველთვის უმაღლესი ხარისხითაა წარმოდგენილი და აქ გასაყიდად მხოლოდ ნარჩევი გოგო-ბიჭები მოჰყავთ“.
კადრი ფილმიდან
alt

თუმცა, აქ არ ვისაუბრებ ფილმის მხატვრულ-ესთეტიკურ მხარეზე. არც იდეაზე, რომელიც ვიღაცის თავში დაიბადა და მერე ტელევიზიამ აღასრულა.

ამ ბლოგში მინდა რამდენიმე ისტორიულ ფაქტსა და ზოგადად, ფილმის მიზანს შევეხო, რომელიც პირდაპირ ვიტყვი, რომ „ერთმორწმუნე და გადამრჩენელი რუსეთის“ იდეის მატარებელია და ამის შემჩნევას არ სჭირდება ისტორიკოსობა და ბევრი ფილოსოფია.

ამის დასტურად ეს ციტატაც კი საკმარისია, სადაც ვასილ მაღლაფერიძე გეორგიევსკის ტრაქტატზე საუბრობს: „ერეკლე მეფემ გეორგიევსკის ტრაქტატზე ხელმოწერით საქვეყნოდ მოახდინა დეკლარირება, რომ პატარა აზიური ქვეყანა განვითარების ევროპულ გზას ადგებოდა“.

თუმცა, მეტი დამაჯერებლობისთვის, ვესაუბრე ისტორიკოსებს, მათ შორის, ისტორიის დოქტორ დავით მერკვილაძეს, რომლის წიგნიც ამასწინათ ჩამივარდა ხელში. წიგნი გეორგიევსკის ხელშეკრულების განმაპირობებელ მოვლენებს, ამავე დროს მისი ორივე ხელმომწერი მხარის სახელმწიფო ინტერესებსა და ტრაქტატისაგან გამოწვეულ შედეგებს ეხება.

რაზეა მაუწყებლის ვიდეო?

ვასილ მაღლაფერიძის ავტორობით გადაღებული ფილმის მოქმედება XV საუკუნიდან იწყება და სრულდება რუსეთის იმპერიის მიერ ამიერკავკასიის პოლიტიკური ერთეულების დაპყრობით (რასაც ფილმის ავტორები, ძალიან დელიკატურად აღწერენ, თუმცა ამაზე მოგვიანებით).

აქვეა ნახსენები ამასიის ზავი, რომლითაც ირანმა და ოსმალეთმა ქართული სამეფო-სამთავროები გაინაწილეს; ლეკიანობა; XVIII საუკუნის შიდა ფეოდალური აშლილობები და ამიერკავკასიისათვის ირანის, ოსმალეთისა და რუსეთს შორის დაპირისპირებები.

თუმცა, მთავარი პათოსი, რომელიც ფილმს გასდევს ასეთია: როგორ ცდილობდნენ ქართველი მეფეები მუდმივად ევროპასთან კავშირის დამყარებას, თუმცა ამ დროს ევროპელ მონარქებს საქართველოსთვის არ სცალიათ. ამიტომ, ოსმალეთის, ირანისა და ლეკების შემოსევების პარალელურად, „ერთმორწმუნე რუსეთი“ ევროპული იდეებითა და მხსნელის როლით ერთადერთ გადამრჩენელად გვევლინება: “მეზობლების სასტიკი ქმედებებით გატანჯული საქართველო, მზად იყო ნებისმიერ ანტი ოსმალურ და ანტი ირანულ ძალას შეკავშირებოდა და რუსეთის იმპერიაც ზუსტად ამ დროს მოადგა ამიერკავკასიას“, - ამბობს ფილმში მაღლაფერიძე.

  • თუმცა, ავტორებს „გამორჩათ“ რამდენიმე ისტორიული ფაქტი, რომელიც მთელი კონტექსტის აღსაქმელად აუცილებელია.
მაგალითად, ფილმში საერთოდ არაა ნახსენები, რომ 1723 წელს რუსეთის იმპერიისგან დაიმედებული ქართლის მეფე, ვახტანგ VI მტრის წინაშე მარტო აღმოჩნდა და პეტრე I-მა ის, ფაქტობრივად, მოატყუა. თუმცა, რაც ყველაზე მეტად თვალსაჩინოა, ეხება ასპინძის ბრძოლას, რომელშიც გენერალმა ტოტლებენმა ერეკლეს უღალატა. ასევე, საინტერსოა, როგორაა წარმოჩენილი გეორგიევსკის ტრაქტატის ეპიზოდი და შემდეგ, რუსეთის მიერ საქართველოს ანექსია.

  • გენერალი ტოტლებენი - მოღალატე თუ უბრალოდ, რთულად საურთიერთო კაცი?
ამ ეპიზოდში ფილმი აღწერს 1760-იან წლებიდან რუსეთის მიზნებს და ავტორი ამბობს, რომ ეკატერინე II-ისთვის შავ ზღვაზე გასასვლელის მოპოვება უმთავრესი პრიორიტეტია. ამ დროს 1768-1774 წლებში რუსეთ-ოსმალეთის ომი მიმდინარეობს.

ერეკლე მეორის მთავარი მიზანი კი, „რუსეთის დახმარებით, ძირძველი ტერიტორიების დაბრუნება და ქვეყნის გაერთიანებაა“, - გვეუბნება მაღლაფერიძე. აქ საუბარია სამხრეთ-დასავლეთ, ანუ ძველი სამცხე-საათაბაგოს ოსმალეთის ბატონობისაგან გათავისუფლებაზე.

1769 წელს დარიალის ხეობის გავლით რუსეთის ჯარი საქართველოში ოსმალეთის ზურგში ქართველი მეფეების „დივერსიული“ მოქმედებებისათვის გამოსაყენებლად შემოდის. ჯარის მეთაურად ეკატერინე II-ის მიერ გენერალი ტოტლებენია დანიშნული.

ფილმში გვერდი აუარეს საყოველთაოდ ცნობილ ისტორიულ ფაქტს, რომ 1770 წელს ასპინძის ბრძოლის წინ გენერალმა ტოტლებენმა ერეკლე მეფეს უღალატა და ბრძოლის ველზე მარტო დატოვა.

აღმოჩნდა, რომ მას შორს მიმავალი გეგმები ჰქონდა. ერეკლე ომში დაღუპვის თუ არა, დამარცხების იმედით მაინც, ტოტლებენმა ქართლში თავადების გადაბირება და მათი იმპერატორ ეკატერინეს ერთგულებზე იძულებით დაფიცება დაიწყო. მაგრამ ერეკლემ ამ ომში გაიმარჯვა და რუსი გენერლის გეგმები ჩაიშალა.

როგორაა აღწერილი ფილმში გენერალი ტოტლებენი?

ერეკლე მეფე და გენერალი ტოტლებენი თავიდანვე ვერ შეეწყვნენ ერთმანეთს და მათი ამოცანებიც განსხვავდებოდაო, გვეუბნება ვასილ მაღლაფერიძე და აქვე ამატებს: „ვერც ტოტლებენმა და ვერც მისმა შემცვლელმა სუხოტინმა რაიმე ხელშესახებ შედეგს ვერ მიაღწიეს. თუმცა, ერეკლე კვლავაც ერთმორწმუნე რუსეთის მოკავშირე რჩებოდა და მისი დახმარებით აპირებდა ირან-ოსმალეთისგან დაცვას“.

ისტორიკოსი დავით მარკვილაძე ამბობს, რომ ამ ომში ერეკლე II რუსეთის საიმპერატორო კარმა დაპირებებისა და ფუჭი იმედების მიცემის შედეგად, განზრახ ჩაითრია და ეს დასტურდება ისტორიული დოკუმენტებით, რაზეც მაუწყებლის ფილმში არაფერი თქმულა.

გარდა ამისა, ერეკლე მეფეს ოსმალეთთან ამ დროს კეთილმეზობლური ურთიერთობა ჰქონდა და მისგან არავითარ დაცვას არ საჭიროებდა, ირანი კი იმდენად იყო დასუსტებული, რომ მას მთელი სამხრეთ კავკასია დაკარგული ჰქონდა და დღევანდელი ირანის ჩრდილოეთ ნაწილსაც კი ვერ აკონტროლებდა. ასე, რომ მათგან „დასაცავი“ ქართლ-კახეთის სამეფოს არაფერი ჰქონდა.

გეორგიევსკის ტრაქტატი ფილმში - ევროპული მომავალი?

1783 წლის 24 ივლისს, ქართლ-კახეთის სამეფოსა და რუსეთის იმპერიას შორის გეორგიევსკის ტრაქტატი დაიდო.

  • გეორგიევსკის ტრაქტატით, ორივე მხარე ვალდებულებებს იღებდა:
  • ქართლ-კახეთი რუსეთის წინაშე ფიცს დებდა მის სამუდამო ერთგულებაზე და აქვე, ყველა მომდევნო მეფეს სამეფო რეგალიები რუსეთის იმპერატორისგან უნდა მიეღო;
  • რუსეთის იმპერია კი, პირობას დებდა, რომ დაიცავდა ქართლ-კახეთს და მის მთლიანობას;

სამეფო ტახტი კი სამუდამოდ იქნებოდა შენარჩუნებული ერეკლე II-ისა და მისი შთამომავლებისთვის და რაც მთავარია, არ ჩაერეოდა ქართლ-კახეთის შიდა საქმეებში.

საიდუმლო მუხლებით ასევე, გათვალისწინებული იყო, რომ: ქართლ-კახეთის სამფოში უნდა გაგზავნილიყო რუსული ჯარი და ომის შემთხვევაში, რუსეთიდან დამატებითი ძალებიც უნდა შემოსულიყო.

რუსეთის იმპერიას ამ პირობებიდან თითქმის, არაფერი შეუსრულებია. მეტიც, 1801 წელს, ეკატერინე II-ის მემკვიდრე პავლე I-მა საგანგებო მანიფესტი გამოსცა, რითაც ქართლ-კახეთის სამეფოს საერთოდ აუქმებდა და მის ანექსიას ახდენდა.

მანიფესტში იგი ამტკიცებდა, რომ ქართველმა ერმა მთხოვა საქართველოს სამეფო რუსეთის იმპერიის ნაწილი გახდესო.

ეს მანიფესტი პავლე I-მა ვერ აღასრულა, რადგან იგი შეთქმულებმა მოკლეს. მაგრამ მომდევნო იმპერატორმა ალექსანდრე I-მა მალევე გამოსცა ახალი მანიფესტი, რომლის მიხედვითაც, თითქოს, აღა მაჰმად ხანის შემოსევა საქართველოში ეკატერინე II-ის მიერ საქართველოში გამოგზავნილი ჯარის დახმარებით აღკვეთეს.

ფილმში, ავტორი რუსეთის მიერ საქართველოს ანექსიასა და ტრაქტატს შორის კავშირს ვერ ხედავს და ამბობს, რომ რუსეთის მიერ საქართველოს „შეერთება“ ტრაქტატთან არაფერ შუაშია: „და საერთოდაც, ეს დიდი იმპერიები არ უტოვებდნენ ამ პატარა სახელმწიფოებს არც არსებობის უფლებას და არც ფორმალურ საფუძვლებს ცნობდნენ. ამიტომ, ის, რომ რუსეთმა საქართველო დაიპყრო და შეიერთა არაა პირდაპირ კავშირში ტრაქტატთან“, - ამბობს ვასილ მაღლაფერიძე.

კადრი ფილმიდან
alt


„1783 წლის ხელშეკრულებას საქართველოსთვის არა მოუტანია რა. ზიანი კი – აუარებელი“, - ეს სიტყვები ივანე ჯავახიშვილის 1919 წელს გამოცემული ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი მონოგრაფიიდანაა, რომელიც XVIII საუკუნეში საქართველოსა და რუსეთის ურთიერთობას ეხება.


რას გულისხმობდა იგი?

ისტორიკოსი ვაჟა კიკნაძე ამბობს, რომ ტრაქტატის მერე, რეალურად, გაორმაგდა და გასამმაგდა საფრთხე: „პირდაპირ წერდა ომარ ხანი ერეკლეს, ჩვენ გსჯით რუსეთთან კავშირის გამოო. რუსეთმა კი, პირიქით, საქართველოდან ორი პოლკი ჯარი გაიყვანა და შემოიყვანა, მას შემდეგ, როცა უკვე აღა მაჰმად ხანმა თბილისი გადაწვა (1795 წელს)“.

როგორაა აღა მაჰმად ხანის შემოსევა ფილმში მოყოლილი?

ფილმის მიხედვით, ერეკლემ რუსეთის იმპერატორს დახმარება სთხოვა, „თუმცა, ეკატერინემ მხოლოდ 1795 წლის 4 სექტემბერს გაიხსენა ტრაქტატის არსებობის შესახებ და განკარგულება გასცა, რომ ერეკლეს დასახმარებლად, ორი ბატალიონი გაეგზავნათ. პეტერბურგიდან გამოგზავნილი ბრძანება, გენერალ გუდოვიჩს კავკასიის სამხედრო ხაზზე პირველ ოქტომბერს მიუვიდა. ამ დროს თბილისი უკვე 20 დღის გადამწვარი იყო, აღა მაჰმად ხანი კი თბილისიდან წასული“.

ისტორიული წყაროების მიხედვით, ტრაქტატის დადებიდან რამდენიმე წელში, 1783 წელს შემოყვანილი მცირერიცხოვანი სამხედრო ნაწილი რუსეთის იმპერიამ 1787 წელს უკან გაიწვია.

  • რუსეთის ტყუილები და ფანდები ქართველი მეფეების ბრძოლის ველზე მიტოვებით არ შემოიფარგლებოდა.
ეკატერინე II-ის „უმაღლეს მითითებაში“ რომელიც საფუძვლად უნდა დადებოდა ტრაქტატს, წერია, რომ ქართველ მეფეებთან უნდა დადებულიყო „საკავშირო ტრაქტატი“, ისე რომ მეფეები არ წოდებულიყვნენ ქვეშევრდომებად, არამედ მოკავშირეებად. შესაბამისად, ხარკის გადახდის ვალდებულებაც არ ექნებოდათ. თუმცა, ისტორიკოს დავით მერკვილაძის შეფასებით, ხელშეკრულების შინაარსი და ლექსიკა აღარ იძლევა იმის საფუძველს, რომ ტრაქტატი ორ თანაბარუფლებიან სახელმწიფოს შორის დადებულ ხელშეკრულებად მივიჩნიოთ.

„ერეკლეზე რუსეთი მუდმივად დიპლომატიურ ზეწოლას ახორციელებდა, მოქმედებდა ჯაშუშებით. უქმნიდა საფრთხეს ქართლის ტახტზე მყოფი ალექსანდრე ბატონიშვილის სახით. ამიტომ, ბევრი ფაქტორის ჩამოთვლა შეიძლება, რის გამოც, მეფის ნაბიჯები შეიძლება გავიგოთ, მაგრამ ტყუილია, როცა ამბობენ, ეს ყველაფერი თვითონ მეფეს მოსწონდა და უნდოდაო“, - ამბობს დავით მერკვილაძე.

საქართველოსადმი დამოკიდებულება კარგად ჩანს ეკატერინე II-სა და იმპერიის უმაღლესი მოხელის, გრიგოლ პოტიომკინის მიმოწერაში, სადაც ვკითხულობთ, როგორ ულოცავდნენ კმაყოფილი იმპერატრიცა და მისი მოხელე ერთმანეთს ქართლ-კახეთის დაპყრობას და ამბობდნენ, რომ „ის მიწები, რომლებსაც ალექსანდრე მაკედონელმა და პომპეუსმა უბრალოდ შეხედეს, თქვენ შეძელით და მიაბით რუსეთის სტრიპტრსო( „Земли, на которые Александр и Помпей, так сказать, лишь поглядели, те вы привязали к скипетру российскому“).

ასეთივე კმაყოფილი საუბრობს ვასილ მაღლაფერიძე თავის ფილმში, როცა გეორგიევსკის ტრაქტატის შედეგებზე გვიყვება. ზუსტი შინაარსის გადმოცემა გამიჭირდება, ამიტომ რამდენიმე მის ციტატას დავიხმარ:

„მეთვრამეტე საუკუნის რუსეთი გაცილებით პროგრესული და განვითარებული სახელმწიფო იყო, ვიდრე ირანი და ოსმალეთი და ერეკლესთვის მნიშვნელოვანი იყო ევროპული ცივილიზაციისკენ გასასვლელის გაჭრა. ქვეყანაში განათლების და მეცნიერების შემოტანა და ახალი ტექნოლოგიების გაცნობა ათვისება.

ამასთანავე, ქრისტიანთა განუწყვეტელი დევნის პირობებში ქართველებისთვის განსაკუთრებულ მნიშვნელობას იძენდა ერთმორწმუნეობის ფაქტორი.

პატარა კახი რომ არა, საქართველოს ემუქრებოდა ჩამორჩენილ აზიურ პროვინციად დარჩენა და ენის, ეროვნულობისა და სარწმუნოების დაკარგვა“.

რუსეთი - ჩვენი არჩევანი?

გეორგიევსკის ტრაქტატის დადებიდან ზუსტად ორ საუკუნეზე მეტი გავიდა. თუმცა, საქართველოში დღესაც გვესმის დავა - ამ ხელშეკრულებამ უფრო მეტი ზიანი მოგვიტანა თუ პირიქით.

საბჭოთა ისტორიოგრაფიამ თავისი კვალი საზოგადოების გარკვეულ ნაწილზე მაინც დატოვა და ჯერ კიდევ ვერ გახდა შესაძლებელი, ამ პერიოდის სწორად გადააზრება.

თუმცა, ძალიან გამიჭირდებოდა წარმოდგენა, რომ ამ პათოსს თავად საზოგადოებრივი მაუწყებლის ეკრანიდან მოვისმენდი და ამ კრემლისტური პროპაგანდისტული იდეების გამავრცელებლად, ტელემაუწყებლობის წარმომადგენლები თავად მოგვევლინებოდნენ.

ამიტომ, ღიად დავტოვებ კითხვას - საერთოდ, რატომ გადაიღეს ეს ფილმი და რის თქმა უნდოდათ ამით ავტორებს? და სადაა იმ დროს „გაჭრილი ევროპული ცივილიზაციისკენ გასასვლელი გზა?“.
 „რუსული კანონის“ ნებისმიერი ფორმით მიღება დაუშვებელია
„ქართული ოცნების“ მიერ მხარდაჭერილი კანონი, რომელიც „ხალხის ძალამ“ 14 თებერვალს წარადგინა, ითვალისწინებს ისეთი არასამთავრო და მედია ორგანიზაციების „უცხოური გავლენის აგენტებად“ გამოცხადებას, რომლებიც არაკომერციული შემოსავლების 20 %-ზე მეტს „უცხო ძალისგან“ იღებენ

„უცხო ძალად“ ჩაითვლებიან, როგორც უცხო ქვეყნის ოფიციალური ორგანოები (ან მათი წევრები), ისე უცხოეთის მოქალაქეები და ორგანიზაციები. იმ შემთხვევაში, თუკი საქართველოში მოქმედი რომელიმე ორგანიზაცია არ დარეგისტრირდება „უცხოურ გავლენის აგენტად“, ის 25 000 ლარით დაჯარიმდება.

ამ კანონით, საქართველოში მოღვაწე ორგანიზაციები ოფიციალურად გამოცხადდებიან „უცხოური გავლენის აგენტად“, რაც გამოიწვევს მათ სტიგმატიზაციას და საბოლოო ჯამში, განადგურებას.

ევროკავშირმა ამ თემაზე უკვე გააკეთა ოფიციალური განცხადება და აღნიშნა, რომ მსგავსი კანონის მიღება ეწინააღმდეგება ევროკავშირის ნორმებსა და ღირებულებებს კომენტარი გააკეთა აშშ-ს სახელმწიფო დეპარტამენტის პრესსპიკერმა ნედ პრაისმაც, რომელმაც ხაზი გაუსვა იმას, რომ ამ კანონპროექტს არანაირი კავშირი ამერიკულ კანონმდებლობასთან არ აქვს. სინამდვილეში, ის რუსული და უნგრული კანონების ანალოგიურია.

უნგრული კანონი, რომელიც „ხალხის ძალის“ კანონპროექტის მსგავსია, ვიქტორ ორბანის რეჟიმმა 2017 წელს მიიღო. 2020 წელს ევროკავშირის მართლმსაჯულების სასამართლომ დაადგინა, რომ აღნიშნული კანონი ევროკავშირის ნორმებთან შეუთავსებელია სასამართლოს გადაწყვეტილებაში ვკითხულობთ, რომ ბევრ სხვა ზიანთან ერთად, კანონი ქმნის „უნდობლობის კლიმატს“ იმ ორგანიზაციებთან მიმართებაში, რომლებსაც ის ეხება. 

21 თებერვალს „ხალხის ძალამ“ კიდევ ერთი კანონპროექტი წარადგინა, რომელიც, მათი თქმით, აშშ-ში მოქმედი კანონმდებლობის მსგავსია.  როგორც ჩანს, მომავალში, „ქართულმა ოცნებამ“ და „ხალხის ძალამ“ შესაძლოა, შეარბილონ კანონპროექტის ის ვერსია, რომელიც თავდაპირველად წარადგინეს. თუმცა არსებობს მინიმუმ ორი მიზეზი იმისა, თუ რატომაც არ შეცვლის ასეთი შერბილება იმ საგანგაშო მდგომარეობას, რომელიც მმართველი გუნდის წყალობით წარმოიშვა.

1. იმის გამო, რომ „ქართულმა ოცნებამ“ უკვე განაცხადა, რომ ის „ხალხის ძალასთან“, პრინციპების დონეზე, შეთანხმდა თავდაპირველად წამოყენებული კანონპროექტის მართებულობაზე, ცხადი გახდა, რომ საქართველოს ხელისუფლების განზრახვა ქვეყანაში რუსული კანონმდებლობის გადმოღება და დემოკრატიული თავისუფლებების ღიად, ფორმალურ დონეზე შეზღუდვაა.

მაშინაც კი, თუკი „ქართული ოცნება“ და მისი სატელიტი „ხალხის ძალა“ ამ კანონის შედარებით რბილი ვერსიას შემოგვთავაზებენენ (რომელშიც მაგალითად, არ ეწერება სიტყვა „აგენტი“ ან რომელიც ორგანიზაციების შედარებით ვიწრო ჯგუფზე იქნება გათვლილი), ვითარება არსებითად არ შეიცვლება. ხელისუფლების დეკლარირებული განზრახვიდან გამომდინარე, შეგვიძლია დარწმუნებით ვთქვათ, რომ „გავლენის აგენტების“ სია აუცილებლად გაფართოვდება და სანქციებიც სულ უფრო და უფრო მეტად მკაცრი გახდება.

2.ხელისუფლების განზრახვა რომც არ იყოს უკვე ცნობილი, პუტინის რუსეთში მსგავსი კანონის მიღებისა და გამკაცრების ისტორია აშკარად მიგვითითებს იმაზე, რომ საქართველოშიც მოვლენები, ასევე, კატასტროფულად განვითარდება.

საქართველოსა და უკრაინის რევოლუციებით შეშინებულმა პუტინის რეჟიმმა პირველად მსგავსი კანონი არასამთავრობოების წინააღმდეგ 2006 წელს მიიღო. ეს კანონი მომდევნო წლებში უფრო და უფრო მეტად გამკაცრდა. მისი შესრულებაც, როგორც წესი, თვითნებურად ხდებოდა და წარმატებით გამოიყენებოდა იმისათვის, რომ რეჟიმის მოწინააღმდეგეები საჯარო სივრციდან განედევნათ.

აღსანიშნავია, რომ რუსეთში (ისე, როგორც ამჟამად საქართველოში) მსგავსი კანონპროექტის გამართლება ხდებოდა იმ მცდარი არგუმენტით, რომ თითქოს მსგავსი კანონმდებლობა აშშ-შიც არსებობდა. მაგალითად, 2019 წელს რუსეთის დუმის ვიცე-სპიკერმა, პიოტრ ტოლსტოიმ გაავრცელა მცდარი ინფორმაცია, რომ თითქოს კრემლის მსგავსი მეთოდებით აშშ-ც იცავდა თავს უცხო ძალების გავლენისგან.

ტოლსტოიმ მაგალითად მოიყვანა აშშ-ში რუსეთის აგენტის, მარია ბუტინას დაკავების და გასამართლების შემთხვევა

სინამდვილეში, ბუტინა რუსეთის მთავრობის აგენტობისთვის გაასამართლეს და არა არასამთავრობო ორგანიზაციის წევრობისთვის. ამის საპირისპიროდ, როგორც რუსეთში მიღებული კანონი, ისე „ქართული ოცნების“ მხარდაჭერილი კანონპროექტი სამოქალაქო ორგანიზაციების შეზღუდვასა და რეჟიმის კრიტიკოსების საჯარო სივრციდან განდევნას ითვალისწინებს.

იმის გამო, რომ უკვე ვიცით, თუ რა არის ხელისუფლების განზრახვა და ის, თუ რა შედეგები მოჰყვა რუსეთში მსგავსი კანონის მიღებას, „ქარათული ოცნების“ მომდევნო „ტრიუკებით“ თავი აღარ უნდა მოვიტყუოთ. ამის ნაცვლად, უნდა მკაფიოდ ითქვას, რომ ნებისმიერი ფორმით მსგავსი კანონპროექტის მიღება იქნება დასავლეთზე უარის თქმა, რუსულ ორბიტაზე შედგომა და დამოუკიდებელი საქართველოს იდეის დასამარება.