ჟურნალისტების უსაფრთხოებისა და შევიწროების შესახებ "მედიის ადვოკატირების კოალიციამ" USAID-ის მედია პროგრამის მხარდაჭერით კვლევა მოამზადა, რომლის მიზანიც 2024 წლის 1 აპრილიდან 30 ივნისამდე პერიოდში მედიის წარმომადგენლების შევიწროების მასშტაბისა და გავლენის აღრიცხვა იყო.

მიმდინარე წლის ამ პერიოდში მმართველმა პარტიამ რუსული კანონი ოფიციალური სახელმწოდებით - “უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ” ხელმეორედ დააინიციირა, რასაც ფართომასშტაბიანი აქციები მოჰყვა. მოქალაქეების მშვიდობიანი პროტესტი რამდენჯერმე ძალის გამოყენებით დაშალეს. პარლამენტთან მიმდინარე მოვლენების გაშუქებისას დაშავდნენ და პროფესიულ საქმიანობაში ხელი შეეშალათ ჟურნალისტებსაც. 

კანონის საწინააღმდეგო აქციებში ჩართულ ჟურნალისტებს, არასამთავრობო ორგანიზაციების თანამშრომლებსა და აქტივისტებს საცხოვრებელ სახლებსა და ოფისებთან სიძულვილის ენის შემცველი პლაკატებიც გაუკრეს. წარწერების გამოჩენამდე კი რუსული კანონის მოწინააღმდეგეებსა და მათი ოჯახის წევრებთან, მათ შორის არასრულწლოვან შვილებთან, როგორც უცხო სახელმწიფოების, ისე ადგილობრივი ნომრებიდან დარეკვა დაიწყო. ზარზე პასუხისას კი მოქალაქეებს შეურაცხყოფას აყენებდნენ და მუქარის შემცველი ენით ესაუბრებოდნენ. ჟურნალისტმა პროფესიულ საქმიანობაში ხელის შეშლის, მუქარისა და სისტემური დევნის გამო შესაბამის უწყებებსაც მიმართეს. 

ჟურნალისტების უსაფრთხოებისა და შევიწროების შესახებ გამოკითხვაში მონაწილეობა 43 მედიის 91-მა თანამშრომელმა მიიღო, საიდანაც 21 რეგიონულ მედიას წარმოადგენდა, 22 კი - ნაციონალურს. კვლევის კითხვარი რამდენიმე შინაარსობრივ ნაწილად იყო დაყოფილი. პირველი ნაწილი უცხო ნომრებიდან მიღებულ ზარებს ეხებოდა. როგორც კვლევის შედეგებიდან ვლინდება, რესპონდენტების 24%-მა მიიღო და უცხო ნომრებიდან შესულ ზარებს უპასუხა კიდეც, 40%-მა კი ზარი უპასუხოდ დატოვა. 

"მიღებული ზარებიდან 57% მოიცავდა სიტყვიერ შეურაცხყოფას, 43% - ეპიტეთებს: “აგენტი” და “მოღალატე”, 35% - ძალადობის მუქარას, 13% - ჰომოფობიური შინაარსის შეურაცხყოფას. იმ რესპონდენტების 90%, ვინც ზარი მიიღო, აცხადებს, რომ მათთან 10-მდე ზარი შევიდა".

კვლევაში მონაწილე პირების 13%-ის თქმით, 1 აპრილიდან 30 ივნისამდე პერიოდში, სამუშაოს შესრულებისას ფიზიკური შეურაცხყოფის მსხვერპლი გახდა, 14%-ის შემთხვევაში ფიზიკური შეურაცხყოფის ფაქტები აქციაზე გამოვლინდა, 9%-მა პროფესიული აღჭურვილობის დაზიანება დაასახელა, 6%-მა კი სახლთან დახვედრისა და მანქანით ან პირის მიერ ადევნების ფაქტი აღნიშნა.

"ასევე, ამ პერიოდში, მათ მიმართ ადგილი ჰქონდა სიტყვიერ შეურაცხყოფას, ავტომობილის "ჩხრეკას", აქციაზე დაკავებას, პირადი ტელეფონის ჩამორთმევას, სოციალურ ქსელებში ტროლების მიერ გინებას და ლანძღვას, გენდერული ნიშნით დაცინვა-დისკრიმინაციას, კიბერბულინგს, სექსუალური ორიენტაციით დარცხვენის მცდელობას, წერილობით მუქარას ანგარიშსწორებაზე, “ფეისბუკზე” მათი ფოტოების განთავსებას და დამცინავი და დამამცირებელი პოსტების გამოქვეყნებას მათი მისამართით".

აღსანიშნავია, რომ ძალადობის ფაქტების შესახებ ვინც განაცხადა, იმ რესპონდენტების მხოლოდ 17% ამბობს, რომ სამართალდამცავებმა მათი განცხადება ძალადობის შესახებ სერიოზულად მიიღეს. 

როგორც კვლევაში ვკითხულობთ, ჟურნალისტების წინააღმდეგ განხორციელებული სხვადასხვა სახის ძალადობის შესახებ მედიით გავრცელებულმა ინფორმაციამ რესპონდენტების 65%-ში გაბრაზება გამოიწვია, 38%-მა კი პირადი უსაფრთხოების ზომები მიიღო.

"ფიზიკური უსაფრთხოების გასაძლიერებლად ჟურნალისტებმა, ბოლო პერიოდში, გადადგეს შემდეგი ნაბიჯები: 47% სახლიდან გასვლისას ყურადღებით ათვალიერებს გარემოს, 43% საპროტესტო აქციებზე დამცავ აღჭურვილობას იყენებს, 26%-მა წიწაკის სპრეი შეიძინა, 19%-მა სახლის/ოფისის საკეტები გააუმჯობესა, 13%-მა კოლეგებთან ერთად შეიმუშავა ერთმანეთის ადგილსამყოფელის გადამოწმების წესები, 8% საჯარო სივრცეში მხოლოდ მაშინ მუშაობს, თუ მასთან ერთად სხვა ადამიანიც არის".

კითხვარის შინაარსობრივი ნაწილის ანალიზის შედეგად რამდენიმე საკითხი გამოიკვეთა, მათ შორის ისიც, რომ მედიას პროფესიული საქმიანობის შესრულებისას სამართალდამცავები ხელს უშლიან. ასევე, ბოლო პერიოდში, საგრძნობლად არის გაუარესებული ჟურნალისტების დაცულობის საკითხი და ფიზიკურთან ერთად, მნიშვნელოვანი მათი ფსიქოლოგიური მდგომარეობაცაა. 

კვლევის ავტორებმა შეიმუშავეს შემდეგი რეკომენდაციებიც:

• საქართველოს მთავრობამ უნდა უზრუნველყოს სამართალდარღვევების, მიზანმიმართული სატელეფონო შევიწროების და ჟურნალისტების წინააღმდეგ მიმართული შეურაცხყოფის შემთხვევების ეფექტური გამოძიება, ასევე მიიღოს ზომები ორგანიზატორებისა და დამნაშავეების წინააღმდეგ.
• სპეციალურმა საგამოძიებო სამსახურმა უნდა წარადგინოს განახლებული ინფორმაცია გამოძიების შედეგების შესახებ.
• სამართალდამცავმა ორგანოებმა უნდა აიღონ ვალდებულება, დაიცვან მედიის უფლებები, რათა მათ შეეძლოთ შეზღუდვისა და მათზე ძალადობის გარეშე მუშაობა, მათ შორის საპროტესტო აქციებზე და მომავალ არჩევნებზე.
• საერთაშორისო თანამეგობრობამ უნდა გააგრძელოს ქართული მედიასაზოგადოების მხარდაჭერა და შესაბამისი დახმარება გაუწიოს.
• დონორებმა და სამოქალაქო საზოგადოების აქტორებმა, რომლებსაც შეუძლიათ დახმარების გაწევა, პრიორიტეტი უნდა მიანიჭონ მედიის მუშაკების ფიზიკურ, ციფრულ და ფსიქო-სოციალურ უსაფრთხოებას. 

რა უნდა გავითვალისწინოთ თუკი სამოქალაქო არეულობებისა და დემონსტრაციების გაშუქება მოგვიწევს - „საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია“ ჟურნალისტებს ქართულ ენაზე უსაფრთხოების სახელმძღვანელოს იმ ნაწილს სთავაზობს, რომელშიც რჩევებია მოცემული, მათ შორის იმასთან დაკავშირებითაც, როგორ მოემზადოს ჟურნალისტი და იმუშაოს პროტესტის განმავლობაში. 

ჟურნალისტებისთვის განკუთვნილი უსაფრთხოების სახელმძღვანელოს ავტორი დევიდ ბივენია, ორგანიზაციიდან Cadre Consultants. სახელმძღვანელო კი  „ევროპის ჟურნალისტთა ევროპულმა ფედერაციამ“ (The European Federation of Journalists) გამოაქვეყნა. 

სახელმძღვანელო ინგლისურ ენაზე სრულად ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://europeanjournalists.org/safety4journalists/ebook/ 

„წამების მსხვერპლთა რეაბილიტაციის საერთაშორისო საბჭოს“ (IRCT), დამოუკიდებელ სასამართლო ექსპერტთა ჯგუფის, ბერკლის საზოგადოებრივი ჯანდაცვისა და ომეგას კვლევითი ფონდის ერთობლივი თანამშრომლობით, მიმდინარე წელს პროტესტისა და დაკავების დროს ძალის გადამეტებული გამოყენების, არასათანადო მოპყრობისა და წამების დოკუმენტირებისა და შეტყობინებისთვის ფორმა შეიქმნა.

აღნიშნული ფორმა დაზარალებულს გამოცდილებისა და ფიზიკური ზიანის ნებისმიერი მტკიცებულების დოკუმენტირებაში, ასახვასა და იმ აღჭურვილობების აღწერაში დაეხმარება, რომლებიც სამხედრო, თავდაცვისა და პოლიციის დანაყოფებმა მისთვის ზიანის მიყენების დროს გამოიყენეს.

IRCT-ის კომუნიკაციების საბჭოს წევრი 2024 წლის აპრილში საქართველოს საზოგადოებრივ საქმეთა ინსტიტუტის პროფესორი, თიკო ცომაია გახდა. ის „წამების მსხვერპლთა რეაბილიტაციის საერთაშორისო საბჭოსთან“ ერთად ცდილობს საქართველოში დაზარალებული ადამიანების (მათ შორის ჟურნალისტების) ბაზა  შექმნას, რათა მომავალში მათთვის მიყენებული ზიანი სწორად იდენტიფიცირდეს და დახმარების გაწევა გამარტივდეს.

ცომაიას თქმით, ევროკავშირმა მიიღო ჟურნალისტების დაცვის აქტი, რომელიც მიზნად ისახავს ჟურნალისტების დაცვას მათი წყაროების გამჟღავნებისა და მათ წინააღმდეგ ჯაშუშური პროგრამების გამოყენებისგან. 

„აქ გაერთიანდა ბევრი ადამიანის უფლებებზე მომუშავე საერთაშორისო ორგანიზაცია, რომელიც ჟურნალისტების დაცვის ინსტრუმენტებზე მუშაობს, მაგრამ ამისათვის აუცილებელია, რომ მოხდეს იმ ჟურნალისტების იდენტიფიცირება, ვინც წამების მსხვერპლი გამხდარა და მათი სახელის საერთო ბაზაში განთავსება. ამის შემდეგ ხდება, საჭიროების შესაბამისად, მათი სხვადასხვა ფორმით დახმარება, იქნება ეს ფულადი კომპენსაცია თუ სხვა“. 

როგორც IRCT-ის კომუნიკაციების საბჭოს წევრი აღნიშნავს, რაც მეტ ჟურნალისტს ექნება ინფორმაცია „პროტესტისა და დაკავების დროს ძალის გადამატებული გამოყენების, არასათანადო მოპყრობისა და წამების დოკუმენტირებისა და შეტყობინების ფორმის“ შესახებ, ეს მათ დაზარალებული ჟურნალისტების უფლებების დაცვას გაუადვილებს.

„ყველა ჟურნალისტმა, ვინც პროტესტის დროს დაზიანდება, უნდა იცოდეს, რომ არსებობს ამგვარი კითხვარი, რომლის შევსების შემდეგაც მოხდება: 1. დაზიანების კვალიფიკაცია და 2. კონკრეტული დახმარების მიღება. როდესაც იქნება მტკიცებულებები, ჟურნალისტების დაცვის აქტი მისცემს მათ საშუალებას, რომ ყველა მათგანს დაეხმარონ მატერიალური, ფიზიკური სახით“.

„წამების მსხვერპლთა სარეაბილიტაციო საერთაშორისო საბჭო“ არის დამოუკიდებელი, საერთაშორისო ჯანდაცვის პროფესიული ორგანიზაცია, რომელიც ხელს უწყობს წამების მსხვერპლთა რეაბილიტაციას და მუშაობს წამების პრევენციისთვის მთელ მსოფლიოში. დანიაში დაფუძნებული IRCT არის „ქოლგა ორგანიზაცია“ 160-ზე მეტი დამოუკიდებელი წამების სარეაბილიტაციო ორგანიზაციისთვის 76 ქვეყანაში.

დღეს, 22 ოქტომბერს თბილისის საქალაქო სასამართლომ „რუსთავი 2“ „ერთიანობა - ნაციონალური მოძრაობის“ უფასო პოლიტიკური რეკლამის განუთავსებლობისთვის 5 000 ლარით დააჯარიმა და ვიდერგოლის ეთერში განთავსება დაავალა. კომუნიკაციების კომისიამ ტელეკომპანიას ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ოქმი 20 ოქტომბერს შეუდგინა.

ComCom-ის მიერ შედგენილი ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ოქმები წინასაარჩევნო პერიოდში სასამართლოში იგზავნება და საბოლოო გადაწყვეტილებას სასამართლო შემჭიდროვებულ ვადაში (2 დღე) იღებს.

კომისიის განცხადებით, ComCom-ში პოლიტიკური გაერთიანება „ერთიანობა - ნაციონალური მოძრაობის“ საჩივარი შევიდა, რომლის თანახმადაც, 10 ოქტომბრიდან „რუსთავი 2“-ის ეთერში მათ მიერ მიწოდებული უფასო პოლიტიკური რეკლამები აღარ გადის. 

10 ოქტომბერს „იმედმა“ გამოაქვეყნა განცხადება, რომ სანამ „მთავარი“, „ტვ პირველი“ და „ფორმულა“ „ქართული ოცნების“ ვიდეოებს ეთერში არ გაუშვებდა, „კოლექტიური ნაცმოძრაობის“ რეკლამებს ისიც აღარ განათავსებდა. „იმედის“ გადაწყვეტილება გაიზიარა „პოსტვ“-მაც. 

„საჩივრის ავტორის აზრით, მიუხედავად იმისა, რომ ასეთი განცხადება არ გაუვრცელებია „რუსთავი 2“-ს, სწორედ იმავე პერიოდიდან, მათ ეთერში „ერთიანობა - ნაციონალური მოძრაობის“ ვიდეორგოლი აღარ გადის“, - ვკითხულობთ ComCom-ის განცხადებაში. 

„ერთიანობა - ნაციონალური მოძრაობის“ უფასო პოლიტიკური რეკლამის განუთავსებლობისთვის სასამართლომ 5-5 ათასი ლარით უკვე დააჯარიმა „იმედი“, POSTV და „მაესტრო“.  

თბილისის საქალაქო სასამართლომ „იმედი“ და „რუსთავი 2“ 5-5 ათასი ლარით ორჯერ დააჯარიმა კოალიცია „ძლიერი საქართველოს“ ფასიანი პოლიტიკური რეკლამის განუთავსებლობისთვისაც.

„საერთაშორისო გამჭვირვალობა საქართველომ“ გამოაქვეყნა ანგარიში - „დემოკრატიის მდგომარეობა 2020-2024 წლებში: კორუფცია, სასამართლო, პარლამენტი და მედია“. ანგარიში ბოლო 4 წლის განმავლობაში არსებულ მედიის მდგომარეობასაც მიმოიხილავს:

• მედიაგარემოს გაუარესების კვალდაკვალ, გამოვლინდა ისეთი საგანგაშო შემთხვევები, როგორებიცაა - ჟურნალისტებზე მასობრივი თავდასხმები და ძალადობა, რასაც „ტელეკომპანია პირველის“ ოპერატორის გარდაცვალებაც მოჰყვა. ასევე, სამართლებრივი საქმეების აღძვრა კრიტიკული მაუწყებლების მფლობელებისა და დამფუძნებლების მიმართ და მათი დაკავება.
  
• საგანგაშოა მართლმსაჯულების სისტემის, კომუნიკაციის კომისიისა და ხელისუფლების დაქვემდებარებაში არსებული სხვა სტრუქტურების კრიტიკული მედიის წინააღმდეგ გამოყენება; 
• განსაკუთრებით სახიფათოა მმართველი უმრავლესობის ინიცირებით მიღებული არაერთი კანონი და ნორმა, რომლითაც კიდევ უფრო შეიზღუდა და გართულდა ჟურნალისტური საქმიანობა.

საქართველოს მედიაგარემო 2020-2024 წლებში

„საერთაშორისო გამჭვირვალობა საქართველოს“ ანგარიშის მიხედვით, მედიაგარემო საქართველოში წლიდან-წლამდე სისტემურად უარესდება და მიუხედავად იმისა, რომ ის ჯერ კიდევ პლურალისტურია, მნიშვნელოვან გამოწვევად მკვეთრი პოლარიზება რჩება. 

„ეს განსაკუთრებით შეიმჩნევა სამაუწყებლო მედიის კონტექსტში, რადგანაც უკვე წლებია, პოლიტიკური აქტორების მხრიდან ტელევიზია პოლიტიკური ბრძოლისა და ვიწრო პარტიული ინტერესების გატარების მთავარ ინსტრუმენტად არის აღქმული. ამდენად, პოლიტიკურ კლასს შორის არსებული მწვავე დაპირისპირება პირდაპირ გავლენას ახდენსმედიაგარემოზე. საქართველოში მედიაგარემოს გაუარესება აღნიშნულია საერთაშორისო ანგარიშებშიც. მაგალითად, მედიის უფლებადამცველი საერთაშორისო ორგანიზაციის „რეპორტიორები საზღვრებს გარეშეს“ (Reporters Sans Frontières - RSF) ბოლო, 2024 წლის კვლევით, საქართველომ მედიის თავისუფლების ინდექსი 26 ქულით გააუარესა და 180 ქვეყანას შორის 10-ე ადგილი დაიკავა".


TI-ის შეფასებით, ბოლო ოთხი წლის განმავლობაში, კვლავაც მნიშვნელოვან გამოწვევად რჩებოდა:

• ჟურნალისტებზე როგორც სიტყვიერი ისე ფიზიკური თავდასხმების, მუქარისა და პროფესიულ საქმიანობაში ხელშეშლის შემთხვევები, მათ შორის, მმართველი უმრავლესობის წევრებისა და სამართალდამცველი უწყებების წარმომადგენლების მხრიდან.
• კვლავაც საგანგაშო ტენდენციად შენარჩუნდა მმართველი გუნდის მხრიდან მართლმსაჯულების სისტემის, ასევე სამართალდამცველი და მისი გავლენების ქვეშ მყოფი სხვა სტრუქტურების, მათ შორის, კომუნიკაციების კომისიის კრიტიკული მედიის შევიწროებისა და ზეწოლის იარაღად გამოყენება.
• განსაკუთრებით საგანგაშოა მმართველი უმრავლესობის ინიცირებით მიღებული არაერთი კანონი და ნორმა, რომელთაც კიდევ უფრო შეზღუდეს და გაართულეს ჟურნალისტური საქმიანობა. ნათელია, რომ ამგვარი ინიციატივების საბოლოო მიზანი ხელისუფლებისადმი კრიტიკული არხების შესუსტება, შეზღუდვა და საბოლოო გაქრობაა.
• გამოწვევად რჩება დეზინფორმაცია და რუსული პროპაგანდაც, რომლის წინააღმდეგ ბრძოლისთვის ხელისუფლებას მწყობრი, ქმედითი გეგმა არ გააჩნია. მეტიც, ხშირ შემთხვევაში, ის თავად გვევლინება დეზინფორმაციის გავრცელების მთავარ წყაროდ, რასაც იგი ოპონენტებისა და მისი კრიტიკოსების დისკრედიტაციისთვის აქტიურად იყენებს. ამას მოწმობს ბოლო წლებში Facebook-ის მიერ საკუთარი პლატფორმებიდან ათობით გვერდისა თუ მომხმარებლის წაშლაც, რომლებიც ქართულ ოცნებასთან იყვნენ დაკავშირებულნი. ამგვარ აქტივობებში ჩართულნი იყვნენ ოპოზიციის წარმომადგენლებიც.
• ერთ-ერთ გადაულახავ წინაღობად რჩება საგნობრივი და თემატური პოლიტიკური დებატების გაქრობა სატელევიზიო სივრციდან. მმართველი გუნდის წარმომადგენლები კვლავაც ბოიკოტის რეჟიმში რჩებიან კრიტიკულ ტელევიზიებთან და უარს ამბობენ მათთან გადაცემებში სტუმრობაზე. მეორე მხრივ კი, თითქმის არ ისმის ოპოზიციური ხმა პროსამთავრობო ტელევიზიების ტოქ-შოუებში, რაც მაყურებელს მისთვის მნიშვნელოვანი საკითხების გარშემო ერთმანეთისგან განსხვავებული, არგუმენტირებული მსჯელობის მოსმენის შესაძლებლობას მისცემდა. სამწუხაროდ, ჯეროვანი პოლიტიკური დებატების გამართვას არც „საზოგადოებრივი მაუწყებელი“ უზრუნველყოფს, რაც მისი პირდაპირი ვალდებულებაა. ეს განსაკუთრებით პრობლემურია წინასაარჩევნო პერიოდში, რადგანაც ამგვარი მანკიერი პრაქტიკა ამომრჩეველს ინფორმირებული არჩევნის გაკეთების შესაძლებლობის გარეშე ტოვებს.

თავდასხმები ჟურნალისტებზე და პროფესიულ საქმიანობაში ხელშეშლა

გაუარესებული კანონმდებლობა

როგორც „საერთაშორისო გამჭვირვალობა საქართველოს“ ანგარიშში ვკითხულობთ, ბოლო ოთხი წლის განმავლობაში, დრამატულად გაუარესდა საკანონმდებლო ბაზაც, რამაც მედიის საქმიანობა კიდევ უფრო შეზღუდა და შეაფერხა. 

„საერთაშორისო გამჭვირვალობა საქართველო“ წერს კომუნიკაციების კომისიის მკვეთრად უარყოფით როლზეც, რომელიც მან ბოლო ოთხი წლის განმავლობაში ხელისუფლებისადმი კრიტიკულ მედიებთან მიმართებით ითამაშა. 

„მიუხედავად იმისა, რომ კანონმდებლობით ის ხელისუფლების ყველა შტოსგან დამოუკიდებელი ორგანოა, უკვე წლებია, რაც კომისიის საქმიანობის მიმართ კითხვის ნიშნები არსებობს ხელისუფლებისათვის სასარგებლო გადაწყვეტილებების მიღებისა და არაერთი სადავო ინიციატივის გამო, რომელიც ქვეყანაში კრიტიკული აზრის შეზღუდვისაკენ არის მიმართული. საანგარიშო პერიოდში, კომისიამ არაერთი სადავო გადაწყვეტილება მიიღო და მმართველი გუნდის საჩივრების საფუძველზე კრიტიკული მაუწყებლები სოლიდური თანხებით არაერთხელ დააჯარიმა“.

TI-ის ანგარიშის მიხედვით, კომისია განსაკუთრებით გააქტიურდა მიმდინარე წინასაარჩევნო პერიოდში: „მმართველი პარტია „ქართული ოცნების“ საჩივრების საფუძველზე ხელისუფლებისადმი კრიტიკულ ტელევიზიებს არაეთიკური საარჩევნო რეკლამების გაშვებაზე უარისთვის სამართალდარღვევის უკვე არაერთი სადავო ოქმი შეუდგინა, რომელთა საფუძველზეც, სასამართლომ ისინი დააჯარიმა“.

თბილისის საქალაქო სასამართლომ ტელეკომპანია „იმედი“ და „რუსთავი 2“ კოალიცია „ძლიერი საქართველოს“ ფასიანი პოლიტიკური რეკლამის  განუთავსებლობისთვის გუშინ, 20 ოქტომბერს 5-5 ათასი ლარით მეორედ დააჯარიმა. კომუნიკაციების კომისიამ ტელეკომპანიებს „ძლიერი საქართველოს“ ვიდეორგოლის განუთავსებლობისთვის ადმინისტრაციული სამართალდარღვევათა ოქმები მეორედ 18 ოქტომბერს შეუდგინა.

ComCom-ის მიერ შედგენილი ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ოქმები წინასაარჩევნო პერიოდში სასამართლოში იგზავნება და საბოლოო გადაწყვეტილებას სასამართლო შემჭიდროვებულ ვადაში (2 დღე) იღებს.

ComCom-მა „იმედსა“ და „რუსთავი 2“-ს „ძლიერი საქართველოს“ რეკლამის განუთავსებლობისთვის ოქმები პირველად 13 ოქტომბერს შეუდგინა. სასამართლომ კი, მეორე დღეს ისინი 5-5 ათასი ლარით დააჯარიმა და ვიდეორგოლების ტელეეთერში განთავსებაც დაავალა. 

კოალიციის იურისტის, თორნიკე ართქმელაძის განმარტებით, პირველ ჯერზე სასამართლომ გადაწყვეტილების დაუყოვნებლივ აღსრულების შუამდგომლობა არ დააკმაყოფილა. ტელეკომპანიების ინტერესების დამცველების თქმით კი, მათ სასამართლოს გადაწყვეტილების გასაჩივრებისთვის 10-დღიანი ვადა აქვთ. 

ComCom-ის განცხადებით, კომისიაში შევიდა პოლიტიკური გაერთიანება „ძლიერი საქართველო - ლელო, ხალხისთვის, თავისუფლებისთვის“ საჩივარი, რომლის თანახმადაც, მიუხედავად ფასიანი პოლიტიკური რეკლამის განთავსების თაობაზე ტელევიზიასთან გაფორმებული ხელშეკრულებისა და ამ საკითხზე ComCom-ისა და სასამართლოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილებებისა, მაუწყებლები „ძლიერი საქართველო“ რეკლამას კვლავ არ ათავსებენ. 

გუშინ, 20 ოქტომბერს კომუნიკაციების კომისიამ „რუსთავი 2“ სამართალდამრღვევად სცნო „ერთიანობა - ნაციონალური მოძრაობის“ უფასო პოლიტიკური რეკლამის განუთავსებლობისთვისაც. როგორც ComCom-ი წერს, კომისიაში პოლიტიკური გაერთიანება „ერთიანობა - ნაციონალური მოძრაობის“ საჩივარი შევიდა, რომლის თანახმადაც, 10 ოქტომბრიდან „რუსთავი 2“-ის ეთერში აღარ გადის მათ მიერ მიწოდებული უფასო პოლიტიკური რეკლამები. 

10 ოქტომბერს „იმედმა“ გამოაქვეყნა განცხადება, რომ სანამ „მთავარი“, „ტვ პირველი“და „ფორმულა“ „ქართული ოცნების“ ვიდეოებს ეთერში არ გაუშვებს, „კოლექტიური ნაცმოძრაობის“ რეკლამებს ისიც აღარ განათავსებს. „იმედის“ გადაწყვეტილება გაიზიარა „პოსტვ“-მაც. 

„საჩივრის ავტორის აზრით, მიუხედავად იმისა, რომ ასეთი განცხადება არ გაუვრცელებია „რუსთავი 2“-ს, სწორედ იმავე პერიოდიდან, მათ ეთერში „ერთიანობა - ნაციონალური მოძრაობის“ ვიდეორგოლი აღარ გადის“, - ვკითხულობთ ComCom-ის განცხადებაში. 

ფოტო: censor.net

უკრაინელი ჟურნალისტი, ვიქტორია როშჩინა რუსეთის პატიმრობაში გარდაიცვალა. ამის შესახებ ინფორმაცია უკრაინის სახალხო დამცველმა, დმიტრო ლუბინეცმა საკუთარ Telegram არხზე გაავრცელა.

„მაქვს რუსული მხარის ოფიციალური დოკუმენტური დადასტური უკრაინელი ჟურნალისტის, ვიქტორია როშჩინას გარდაცვალების შესახებ, რომელსაც რუსეთმა თავისუფლება უკანონოდ აღუკვეთა. გულწრფელ სამძიმარს ვუცხადებ ვიქტორიას ოჯახს და მეგობრებს,“ – აღნიშნულია ლუბინეცის განცხადებაში.

ომბუდსმენის თქმით, ჟურნალისტი 2023 წლის აგვისტოში, აღმოსავლეთ უკრაინაში რეპორტაჟის გასაკეთებლად  ჩასვლის შემდეგ, რუსეთის მიერ ოკუპირებულ ტერიტორიებზე გაუჩინარდა.  2024 წლის მაისში კი, რუსეთმა დაადასტურა, რომ ჟურნალისტი დააკავეს და ის რუსეთის ტერიტორიაზე იმყოფებოდა. დმიტრო ლუბინეცის განმარტებით, აღნიშნული ინფორმაცია დაადასტურა წითელი ჯვრის საერთაშორისო კომიტეტმაც.

„ჟურნალისტების უკანონო დაკავება და გატაცება არის რუსეთის ფედერაციის იარაღი სიტყვის თავისუფლების წინააღმდეგ! რუსეთმა კიდევ ერთხელ დაარღვია ჟენევის კონვენცია და საერთაშორისო ჰუმანიტარული სამართალი,“ - ვკითხულობთ გავრცელებულ განცხადებაში.

ვიქტორია როშჩინას გარდაცვალებას ჟურნალისტთა დაცვის კომიტეტიც გამოეხმაურა. CPJ-ის  ევროპისა და ცენტრალური აზიის პროგრამის კოორდინატორის თქმით, ჟურნალისტის სიკვდილზე პასუხისმგებლობა რუსეთის ხელისუფლებას ეკისრება.

„CPJ შოკირებულია რუსეთის მიერ მისი უკანონო პატიმრობის დროს ვიქტორია როშჩინას გარდაცვალების შესახებ. ჩვენ ღრმა მწუხარებას ვუცხადებთ მის ოჯახს და ახლობლებს“, - აღნიშნულია განცხადებაში.

როგორც უკრაინული მედიასაშუალებები წერენ, როშჩინა სხვადასხვა დამოუკიდებელ საინფორმაციო სააგენტოებთან თანამშრომლობდა.

ონლაინ პლატფორმა TikTok-მა რუსული სახელმწიფო სააგენტო SPUTNIK-ის 37 ანგარიში და RT International-ის პროფილი დაბლოკა.

ანგარიშები დაიბლოკა აშშ-ის სახაზინო დეპარტამენტის მიერ მედიაჯგუფ „როსია სევოდნიასა„ და მისი შვილობილი კომპანიების: „რია ნოვოსტის“, TV-Novosti-ის, RT-ს, Sputnik-ისა და  Ruptly-ს წინააღმდეგ სანქციების დააწესების ფონზე.

17 სექტემბერს კი, Facebook-ის, Instagram-ის, Threads-ისა და WhatsApp-ის მფლობელმა ამერიკულმა კომპანია Meta-მ განაცხადა, რომ საკუთარ პლატფორმაზე ისეთ რუსულ სახელმწიფო პროპაგანდისტულ მედიებს ბლოკავს, როგორებიცაა:  RT და მედიაჰოლდინგი Rossiya Segodnya. 

იხილეთ „მედიაჩეკერის“ მასალები: 

• აშშ-მა „როსია სევოდნია“ და მისი შვილობილი 5 კომპანია დაასანქცირა
• Meta „როსია სეგოდნიას" და სხვა რუსულ პროპაგანდისტულ მედიებს ბლოკავს

ქავერზე გამოყენებულია სქრინი „ქერის უბნიდან"



ყველაფერი ირაკლი ზარქუამ დაიწყო. 20 ოქტომბერს დაანონსებული აქციის - „საქართველო ირჩევს ევროკავშირს” წინ „ქართული ოცნების“ დეპუტატმა “პატიოსან მოქალაქეებს” შეახსენა, რომ ვინც აქციაზე მივა “პრაიდის გვერდით, ლგბტ საზოგადოების წევრებთან ერთად” იდგებაო. “ამას ეთანხმებით? მაშინ, კი ბატონო, მიბრძანდით”-ო. ზარქუას მახვილგონივრული სიტყვები„1არხმა“,  „PosTV“-მა, „იმედმა“ და „რუსთავი 2-მა“  აბსოლუტურად იდენტური ტექსტით შემოგვთავაზეს.

თავად დეპუტატის ეს მიგნება შემდეგ სამთავრობო მედიებმა აიტაცეს და დაიწყეს: “ენჯეოების და ოპოზიციის პრაიდი დასრულდა”, “რადიკალური ოპოზიციის პრაიდი”, “რადიკალური ოპოზიციის პრაიდის წამყვანი რატი ამაღლობელი იქნება”. პრაიდი, პრაიდმა, პრაიდს და ასე უსასრულოდ. და ა.შ. 

აქციის მიწურულს „პირველი არხი“ აქცენტს იმაზე აკეთებდა, რომ მარშს ძირითადად ოპოზიციური პარტიების აქტივისტები ესწრებოდნენ. “იმედი” მაყურებელს არწმუნებდა, რომ პარტიებმა თავიანთი მხარდამჭერები რეგიონებიდან ჩამოიყვანეს და საბოლოო ჯამში, სულ ეს არის იმ ადამიანების რაოდენობა, ვინც ოპოზიციას 26 ოქტომბერს ხმას მისცემს. (მე მოგიწოდებთ, გაიხსენოთ და მომავალ მიტინგზეც ნახოთ, რეგიონიდან ჩამოყვანილ ათასობით ადამიანს რამდენი ავტობუსი და სამარშრუტო ტაქსი სჭირდება, რომლებიც შემდეგ მანიფესტანტებს უკან წასაყვანად სანაპიროსა და მიმდებარე ქუჩებზე ელოდებიან .) “რუსთავი 2”-მაც, ცხადია, მარშზე მისული ხალხი “ოპოზიციური პარტიების მხარდამჭერებად” მოიხსენია და აქციაზე სიტყვით გამოსული საქართველოს პრეზიდენტი პოლიტიკურ განცხადებაში ამხილა: “სალომე ზურაბიშვილმა შეიძლება ითქვას, რომ პოლიტიკური განცხადებები გააკეთა სცენიდან და ოპოზიციის მხარდამჭერებს, რომელნიც თავისუფლების მოედანზე იმყოფებიან, მიმართა და უთხრა, რომ 26 ოქტომბერს მათ უნდა გააკეთონ არჩევანი”. “კურიერის” ჟურნალისტს, ლიკა ალელიშვილს ძალიან სურდა, რომ სალომე ზურაბიშვილს ღიად ეთქვა, ხმა ამას და ამას მიეცითო, ან „ქართულ ოცნებას“ არ მისცეთო, მაგრამ არ უთქვამს. ალელიშვილმა კი მაინც თქვა, რომ პრეზიდენტმა პოლიტიკური განცხადება გააკეთაო.  

„ქართულმა ოცნებამ“ და მისი კონტროლის ქვეშ მყოფმა მედიებმა საკუთარ ოპონენტებს ყველანაირი პირობა შეუქმნეს იმისთვის, რომ მმართველი პარტიის წინასაარჩევნო კამპანიას თუ პროპაგანდას არ უპასუხო და მხოლოდ დასცინო. იმდენად დევალვირებულია „ქართული ოცნების“ პროპაგანდისტული დისკურსი, რომ მათთან სერიოზულ დისკუსიაში შესასვლელად, დიდი ჯაფაა საჭირო. საბოლოოდ ისე მოხდა, რომ მთელი მმართველი პარტია “დარდუბალას”  პერსონაჟად იქცა. იგივე ბედი ეწია თავად შალვა რამიშვილსაც.  

ამის დასტური არის ისიც, რომ ბიძინა ივანიშვილის გუშინდელ ინტერვიუს „იმედთან“ სერიოზულად, თითქმის, არავინ გამოხმაურებია. ივანიშვილი მის პოლიტიკურ კარიერას ისევ დედის როლსა და რძეზე საუბრით ასრულებს, რომელსაც 12 წლის შემდეგ მამის რძეც დაემატა. 2011 წლის 29 ოქტომბერს, ივანიშვილმა ეკა ბერიძესთან ინტერვიუში, ტელეკომპანია “მაესტროს” ეთერში, გვამცნო, რომ დედის როლის, ბიოლოგიური მშობიარობის მნიშვნელობაზე წიგნის დაწერას აპირებდა. 

მაშინ ერთ-ერთ ინტერვიუში ბიძინამ ისიც თქვა, რომ ამ სახელმწიფოს თითოეული წევრი, მიუხედავად მისი ეთნიკური, რელიგიური თუ სექსუალური კუთვნილებისა, თანასწორი უფლებებით უნდა სარგებლობდესო, მაგრამ დღეს ასე აღარ ფიქრობს, რადგან მამაკაცის ძუძუშიც აღმოაჩინა რძე. 

ამიტომაც იყო, რომ გაზაფხულიდან მოყოლებული, სამთავრობო მედიები ცდილობდნენ, ლგბტ საკითხები მთავარ თემად ექციათ, პოლიტიკური თუ სამოქალაქო საზოგადოების აქტივისტები ამ დებატებში ჩაეთრიათ და შემდეგ საკუთარი თავი ქვეყნის „გაგევებისგან“ მხსნელად წარმოეჩინათ. „პრაიდი, პრაიდმა, პრაიდს“, „ლგბტ პროპაგანდა, პროპაგანდას...“ ატრიალებენ უსასრულოდ, რომ როგორმე კრებსითი გუბაზ სანიკიძე გეების უფლებადამცველად გაასაღონ და შემდეგ სარფიანად გაყიდონ. იქნებ, ამან მაინც გადაარჩინოს ივანიშვილის ძალაუფლება. ცხადია, ეს ჰომოფობიური პროპაგანდა უფროს თაობაზე იყო გათვლილი, რომელსაც შეიძლება ჯერ ისევ სჯეროდეს, რომ სექსუალური იდენტობის შეცვლა ცისარტყელას დროშის ფრიალით არის შესაძლებელი. ამ ირაციონალურ და გაუცნობიერებელ ფობიებზე ცდილობს „ოცნება“, დააშენოს საკუთარი გამარჯვება, თორემ, სინამდვილეში, კარგად იცის, რომ არავითარი პროპაგანდა არ არსებობს და ეს ჰომოფობიური კამპანია დასავლეთის დისკრედიტაციისთვის არის წამოწყებული, ზუსტად ისე, როგორც რუსეთში - “ევროპა გვრყვნის!”

სწორედ ეს ახასიათებთ ძალაუფლების ხიბლში ჩაძირულ პოლიტიკურ ძალებს, ადეკვატურობას კარგავენ და რეალობას ვერ ხედავენ. ასე მოუვიდა “მოქალაქეთა კავშირსაც” და “ნაციონალურ მოძრაობასაც”, რომელიც 2012 წლის 2 ოქტომბრის არჩევნების დროს, საკუთარ გამარჯვებაში დარწმუნებული ღამის 12 საათამდე იყო. იქიდან გამომდინარე, რომ არჩევნებში მონაწილე ძირითად ბირთვს როგორც წესი, შუახნის ასაკს გადაცილებული მოქალაქეები შეადგენენ, „ოცნება“ ვერ ხედავს, რომ 26 ოქტომბრის არჩევნებისთვის ყველაზე მეტად ახალგაზრდა თაობა ემზადება, ახალგაზრდებს კი „გაგევების ზღაპრების“ არ სჯერათ.   

საბოლოოდ, ასეთი ტრაგიკომიკური სურათი მივიღეთ, „ქართული ოცნება“, რომელსაც ყველა ინსტიტუცია მისაკუთრებული აქვს, აბსოლუტური ძალაუფლების პირობებში ყველაზე კომიკურ და სასაცილო ადამიანთა ჯგუფად ჩამოყალიბდა. 

“დარდუბალას” შემქმნელები “დარდუბალას” პერსონაჟებად იქცნენ. თავად ბიძინა ივანიშვილი კი ქვეყნის მთავარ „დარდუბალად“. 

ავტორი, ნუგზარ მეტრეველი. 




ბლოგში გამოთქმული მოსაზრებები ეკუთვნის ავტორს და შეიძლება არ ასახავდეს რედაქციის პოზიციას.

გარდა იმისა, რომ „ქართული ოცნების“ ხელისუფლებას საგარეო პოლიტიკური კურსის ცვლილებასა და ქვეყნის მმართველობის ავტორიტარულ სისტემაზე დაჩქარებულ გადაყვანას ვედავებით, კიდევ ერთი კრიტიკა, რომელიც საზოგადოებაში მის წინააღმდეგ არსებობს, ეს რეგრესული და ჩამორჩენილი პოლიტიკური დისკურსების გამოყენება და ზოგადად პოლიტიკური იდეოლოგიის წარმოებაა. გარდა იმისა, რომ ამ დისკურსებს, ის რუსული თუ უნგრული ავტორიტარიზმების იდელოგიების სიმულაციით აშენებს, ხელისუფლება რეანიმაციას უკეთებს 90-იან წლებში დომინანტურ, ჩამორჩენილ პოლიტიკურ და საზოგადოებრივ იდეებს, რომელიც გვეგონა, რომ თანდათანობით წარსულს ჩავაბარეთ. ამ დისკურსებს შორისაა: ჰომოფობია, არმენოფობია, ეთნო-ცენტრიზმი. ბოლო წლებში ამ იდეებს და აფექტებს აქტიურად სხვადასხვა მარგინალური პოლიტიკური, თუ ნახევრად პოლიტიკური ძალები იყენებდნენ (მაგალითად, „პატრიოტთა ალიანსი“, „ალტ-ინფო“, რადიკალიზებული კლერიკალური წრეები და ა.შ.) და გვეგონა, რომ ისინი ცენტრის, ძალაუფლების პოლიტიკურ ენაში აღარ დაბრუნდებოდა. თუმცა, ეს ასე არ მოხდა და დღეს „ქართული ოცნების“ ხელისუფლება “ალტ-ინფოზე ალტ-ინფოა,” ანუ ბნელზე ბნელია და მათი იდეების უფრო მასშტაბურ და მასობრივ გენერირებას ახდენს.  

ამ დისკურსებს შორის ყველაზე თვალშისაცემი და წამყვანი ეთნო-რელიგიური ნაციონალიზმია, რომელიც იმ წარმოსახვას და იდეას, თუ ვინ ვართ “ჩვენ ეს ხალხი”, ვინც სახელმწიფოს ვაშენებთ, კვლავ ეთნიკური და რელიგიური მარკერებით (ქართველები, მართმადიდებლები) აგებს და უარს ამბობს “ჩვენ”-ის გაგების უფრო ინკლუზიურ და პროგრესულ (მოქალაქეობის, თანასწორობის, მრავალფეროვნების) იდეებზე დაფუძნებაზე. 

წინასაარჩევნო კონტექსტში ეთნო-რელიგიური ნაციონალიზმის ყველაზე უხეში გამოვლინება “ქართული ოცნების” რიტორიკაში “ენა, მამული, სარწმუნოების” სლოგანით დაიწყო. ეს სლოგანი ხელისუფლების რიტორიკაში გაჩნდა, როგორც პასუხი პროტესტში ჩართული ახალგაზრდების ფიცის ტექსტზე. ეს ფიცი “რუსული კანონის” წინააღმდეგ ორგანიზებული მრავალკვირიანი პროტესტის ერთ-ერთ დღეს დაიბადა, რომელშიც ქართველი მუსლიმებიც მონაწილეობდნენ და თანამონაწილეობის ამ სპონტანურმა გამოცდილებამ მოითხოვა ცნობილი ეროვნული და პოლიტიკური მანტრის რეფორმულირება, როგორც “ენა, მამული, ერთობა.” ამ ფიცის ტექსტს ხელისუფლებამ ნამდვილი ბრძოლა გამოუცხადა და მაშინ ქალაქი აჭრელდა “ქართული ოცნების” პოსტერებით, სამების ფოტოთი და წარწერით “მამული, ენა, სარწმუნოება”, სადაც სარწმუნოება, მხოლოდ მართლმადიდებლობას ნიშნავდა და ამდენად, გამორიცხავდა სხვა არამართლმადიდებელ მოქალაქეებს “ჩვენი” ერთობიდან და წარმოსახვიდან.   

ამის შემდეგ წინასაარჩევნო კამპანიის აქტიურ ფაზაში ხელისუფლებამ თავდაპირველად საუბარი ქრისტიანობის სახელმწიფო რელიგიად გამოცხადებაზე დაიწყო. ეს იდეა თავად ეკლესიამ არ მიიღო სასულიერო სფეროს სახელმწიფოსგან კონტროლის მაღალი რისკების გამო. ამის შემდეგ ხელისუფლებამ საქართველოს კონსტიტუციაში ქართული სახელმწიფოს დაფუძნებაში ეკლესიის მისიისა და განსაკუთრებული როლის ხაზგასმაზე დაიწყო საუბარი. ხელისუფლება ჯიუტად მოუწოდებდა საკუთარ ამომარჩეველს კიდევ ერთხელ მიეცა ხმა მისთვის, რათა ამგვარი იდეის კონსტიტუციონალიზებისთვის საჭირო უმრავლესობა ჰქონოდა. იმ ფონზე, როდესაც კონსტიტუციაში ისედაც არსებობს ჩანაწერი ეკლესიის განსაკუთრებული ისტორიული როლის შესახებ და ეკლესიას ისედაც აქვს მინიჭებული მთელი რიგი პრეფერენციები და პრივილეგიები კონსტიტუციური შეთანხმებით, ახალი ჩანაწერის გაკეთების აუცილებლობა საზოგადოების დიდი ნაწილისთვის ბუნდოვანი დარჩა. თუმცა, ის აშკარად მიუთითებდა იმაზე, რომ ამ განცხადებით ხელისუფლება თანამედროვე, ანუ მოდერნული და სეკულარული სახელმწიფოს პარადიგმას ცვლიდა, რომელიც ქვემოდან, “ყველა მოქალაქის” თანხმობით ფუძნდება და რელიგიური და ეთნიკური მარკერები მის კონსტრუირებაში ნაკლებად უნდა პრევალირებდეს.  

თუმცა, აშკარა იყო, რომ სისტემა ამით არ გაჩერდებოდა და ეთნო-რელიგიური ნაციონალიზმის გენერირებისთვის მას დასჭირდებოდა ახალი “სხვები”, რომელთა სიძულვილსა და განდევნაზე დააფუძნებდა ის საკუთარ თავს. 

თავდაპირველად ეს “სხვები” ლგბქტი ადამიანები აღმოჩნდნენ და მათი განდევნისთვის და დეჰუმანიზებისთვის ხელისუფლებამ ფაშისტური კანონი მიიღო, ე.წ. “ოჯახური ღირებულებებისა და არასრულწლოვანის დაცვის შესახებ.” ჩემი აზრით, ამ ინიციატიავამ ელექტორალურად არ იმუშავა, რადგან ჩვენმა მოქალაქეებმა ჭკუის სწავლება მმართველი პარტიის ლიდერების მხრიდან, რომელთა ოჯახების ფარისევლობისა და კორუფციის შესახებ ჭორებით არის ქალაქები სავსე, მორალურად და ემოციურად არ მიიღეს. ოჯახებმა, რომლებსაც სიღარიბე, მიგრაცია, ძალადობა, პატრიარქატი ანგრევს, ძალიან კარგად იციან, რა სჭირდებათ სინამდვილეში დაცვისა და გადარჩენისთვის. და ეს ნამდვილად არ არის ლგბტი ადამიანებისთვის ადამიანობის ჩამორთმევა. რამდენიმე კვირის წინ კი, ცნობილი ტრანსგენდერი ქალის სასტიკმა მკვლელობამ აჩვენა, რომ ჰომო/ბი/ტრანსფობიის შედეგი მხოლოდ ძალადობა და სიკვდილია. ამ ტრაგედიამ გამოაფხიზლა საზოგადოება და მედიაში ჩვეულებრივი მოქალაქეებიც კი, კესარიას მეზობლები ალაპარაკდნენ და ტელევიზორებიდან ჰუმანიზმის გაკვეთილები ჩაუტარეს ხელისუფლებას. 

სხვების, უცხოების მონიშვნა ამით არ დასრულდებოდა. ეს კარგად ვიცოდით. ბოლო დღეების საჯარო განხილვების ანალიზი აჩვენებს, რომ ამჯერად ”სხვების” იერარქიები და საზღვრები ეთნიკურ უმცირესობებზე გავიდა. რამდენიმე დღის წინ “რუსთავი 2”-მა, რომელიც ბოლო წლებში ხელისუფლების პროპაგანდისტი ტელევიზია გახდა, ქალაქ რუსთავში „ქართული ოცნების“ ლიდერების შეხვედრა ადგილობრივ აზერბაიჯანელ თემთან შეაფასა, როგორც შეხვედრა დიასპორასთან. თემის აქტივისტების, სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციების მიერ არა ერთხელ გაკრიტიკებული მოსაზრება, რომ არ შეიძლება საქართველოში ისტორიულად მცხოვრები ეთნიკური ჯგუფები სხვა სახელმწიფოს დაუკავშირო და დიასპორად, ანუ ამ სხვა სახელმწიფოს საქართველოში წარმომადგენლად განიხილო, “რუსთავი 2”-მა ისევ ჯიუტად გაიმეორა და ამ დრომდე ბოდიშიც კი არ მოიხადა. 

მაგრამ უარესი შემთხვევა “პოსტივის” ხელისუფლების ყველაზე ბნელი და ამორალური ქვეცნობიერების მატერებელი ტელევეზიის მხრიდან დაფიქსირდა. „პოსტივის“ ჟურნალისტი ჯერ ერთ-ერთ პოლიტიკოსს მიეჭრა და ჰკითხე, თუ რატომ მალავდა და რცხვენოდა მისი სომხური წარმომავლობის. შემდეგ ტელევიზიამ ვრცელი სიუჟეტი ააწყო ამ პოლიტიკოსის ბიოგრაფიაზე, სადაც ვიდეომასალის ბოლოს, ერთი კაცი ერევნიდან ამტკიცებდა, რომ პოლიტიკოსი მისი ნათესავი იყო „დედის ხაზით“ და გასაჭირის დროს არ დაეხმარა. ეს შემთხვევა ბოლო წლებში არმენოფობიის პოლიტიკური გამოყენების ყველაზე ნათელი მაგალითია. 

არმენოფობიას ხანგძლივი ისტორია აქვს საქართველოში, ყველაზე ხშირად ის გავლენიანი ადამიანების დელეგიტიმაციისთვის გამოიყენება. არმენოფობიის საფუძველიც ხომ ისტორიულად ჩვენს დიდ ქალაქებში სომეხი თემის ეკონომიკური თუ კულტურული  გავლენები და მასთან დაკავშირებული უკმაყოფილებები გახდა. 90-იან წლებში ქართულ ინტილიგენციაში სწორედ არმენოფობიული ისტერია იყო ყველაზე ძლიერი. სომხის ამოცნობა კი არ იყო რთული, რადგან თუნდაც ძველ თბილისში მცხოვრები ოჯახების დიდი ნაწილი შერეული იყო. სომხებს და ქართველებს ბევრი საერთო კულტურული მახასიათებელი აქვს და ეს ჩვენს წინაპრებში არ იწვევდა გაუცხოებასა და სტერილიზაციის ინსტიქტებს. მაგრამ ჩვენ კარგად გვახსოვს 90-იანი წლები და იმ დროის რეპრესიული ქართული ნაციონალიზმი, რომელიც ჰომოგენიზაციის აგრესიულ იდეებზე იდგა და სხვა ეთნიკური ჯგუფებისგან ქვეყნის, ტერიტორიების, სხუელის გაწმენდის იდეებს პროპაგანდირებდა. მაშინ ბევრმა ეთნიკურმა ჯგუფმა დატოვა ქვეყანა. რთულ რეგიონებში კონფლიქტებიც მოხდა. ამავდროულად არა ერთმა ეთნიკურმა უმცირესობამ „ქართულ სხეულში“ ასიმილაცია გადაწყვიტა და საკუთარი იდენტობის მარკერების, სახელების, გვარების, რწმენის, ენის დათმობა მოუწია. ეს გამოცდილება, ჩემი აზრით, ჩვენი ისტორიული სირცხვილია და არსებითად ანტიქართული ფენომენიც. საერთო ქართული იდენტობა სწორედ შერევით, კულტურების გადაკვეთით იღებდა მის უნიკალურ ხასიათს.    

ბოლო წლებში, ალბათ, ყველას გვქონდა განცდა, რომ ამ წარსულთან გამიჯვნა მოვახერხეთ. მართალია ამაზე ღია საუბრის, სახელების დარქმევისა და შეთანხმების გარეშე, მაგრამ მაინც. ამ ტრანსფორმაციას ხელს არ უწყობდა განათლების სისტემა, არც კულტურის პოლიტიკა. უბრალოდ ტრავმამ, სირცხვილმა და გლობალურ ქსელებში მასობრივმა ჩართულობამ ბუნებრივად მოიტანა ცვლილებები საზოგადოებაში. ახლა კი აშკარაა, რომ „ქართული ოცნების“ ხელისუფლება და მისი პროპაგანდის იარაღები გვაბრუნებენ წარსულში, სადაც არც ერთი გაგებით აღარ უნდა გვინდოდეს დაბრუნება.

რთულია იმის თქმა, თუ რა გრძელვადიანი გავლენა ექნება „ქართული ოცნების“ რეგრესულ და ბნელ პოლიტიკას ჩვენს საზოგადოებაზე. პროპაგანდის მეთოდურ მუშაობას საბოლოოდ ავისხლეტთ და დავივიწყებთ, თუ ის მაინც ღრმა კვალს დატოვებს ჩვენზე და რეგრესული დისკურსების გაძლიერებას შეუწყობს ხელს. ანუ ჩაედინება ქვემოთ, გავა ოფიცილაური დისკურსის მიღმა და კიდევ უფრო აგრესიული და უკონტროლო სამოქალაქო პრაქტიკების და კონფლიქტების ნაწილი გახდება. 

მინდა მაინც დავიტოვო იმედი, რომ ის ხილული კონფლიქტი პოლიტიკურ ელიტასა და საზოგადოებას შორის, საბოლოოდ მორალური და ინტელექტუალური უპირატესობის მქონე საზოგადოების გამარჯვებით დასრულდება და ველური, რეგრესული პროპაგანდის სახადს ადვილად მოვიხდით. თუმცა, დარწმუნებული ვარ, რომ ამ გამარჯვებისთვის საჭიროა ჩვენს გამოცდილებაში დაგროვებული მანკიერი იდეების, გრძნობებისა და პრაქტიკების შესახებ ღიად ლაპარაკი. მნიშვნელოვანია, მას გავემიჯნოთ არა დუმილით, არამედ საუბრით და საბოლოო შეთანხმებებით. ამის გაკეთება პოლიტიკოსებმაც უნდა შეძლონ, ვიტყოდი პირველ რიგში პოლიტიკოსებმა უნდა შეძლონ. მათ შორის იმათმა, ვინც სისტემამ მიზანში ამოიღო.

„სხვათა შორის, თქვენ ახლა ხელში გიჭირავთ ფლაიერი, ხომ, სადაც აღწერილია ყველა ის გეგმა, რომლის განხორციელებასაც თქვენ აპირებთ, ივანიშვილის ხელისუფლებიდან გასტუმრების შემდეგ. ბევრი საინტერესო დაპირება, თუ შეიძლება, პროექტი ვუწოდოთ. 

გავეცანი ამ დოკუმენტს არაერთხელ. ერთ-ერთი არის, თუ არ ვცდები, სააკაშვილის ფონდის, თუ არ ვცდები, ერთი მილიარდი ევროს მოზიდვა, ხომ? 

ბოდიში, თუ არასწორად მახსოვს, მაგრამ ვიცი, რომ შინაარსი ეს არის. ამასთან დაკავშირებით სულ მქონდა კითხვა, თუ შეიძლება გვითხრათ, აი, რა თანხა შეიძლება შევიდეს სააკაშვილის ფონდში ემიგრანტების დასაფინანსებლად? ეს კითხვა გამიჩნდა, როდესაც ვკითხულობდი იმ პროგრამებს“. 

ჟურნალიზმი შეკითხვის დასმის პროფესიაა. გაქვს შეკითხვა, პოულობ შესაბამის რესპონდენტს და რასაც მისგან გაიგებ, უამბობ მკითხველს, მსმენელს ან მაყურებელს.

რადგან შეკითხვის დასმა პროფესიაა, პროფესიულ უნარებსაც მოითხოვს. სულ მცირე, წინასწარ უნდა იცოდე, რას ეკითხები რესპონდენტს და რატომ.

ზოგადადაც - ლაივ-ინტერვიუებში ინტერვიუერის ძირითადი საქმე სტუდიებში მუშაობა სრულებითაც არ არის. მთავარი და გადამწყვეტია - რამდენად მომზადებული შედიხარ პირდაპირ ეთერში.

საკუთრივ ეთერში მუშაობის მთავარი გამოწვევა კი დროის მართვაა. როგორც წესი, მაყურებელს ან მსმენელს არასოდეს აქვს ფუფუნება, იმდენივე დრო დაუთმოს ინტერვიუში განსახილველ თემასა და სტუმარს, რამდენიც ინტერვიუერს. მას ამაში ხელფასს არავინ უხდის.

არის ხოლმე, როცა შეკითხვის გრძლად დასმა გიწევს, რომ მაყურებელს (მკითხველს, რადიომსმენელს) კონტექსტი გააცნო.

ანა ახალაიას გიორგი ვაშაძესთან 20 სექტემბრის ინტერვიუ ეს შემთხვევა არ არის (ციტატა დასაწყისში). თუ ჟურნალისტი რაიმე დოკუმენტს არაერთხელ გაეცნო, ლაივში ამდენჯერ ნათქვამი „თუ არ ვცდები“ ან არაპროფესიონალიზმია, ან ტყუილი.

სამართლიანობისთვის უნდა ითქვას, რომ ტოქშოუების ეს ნიჭიერი, ამბიციური, მაგრამ დემოკრატიებში ეტაბლირებული მედიებისთვის უჩვეულოდ ახალგაზრდა და გამოუცდელი მასპინძელი, დასავლელ კოლეგებთან შედარებით, მწირ სარედაქციო რესურსს ფლობს.

როცა BBC-ს, France Télévisions-ის ან ARD/ZDF-ის ნახევარსაათიან ტოქშოუებს ვუყურებთ, უნდა წარმოვიდგინოთ - წამყვანს პროდიუსერების, რედაქტორების, მკვლევარების დიდი გუნდი უმაგრებს ზურგს.

ანა ახალია კი, ისევე, როგორც მისი ქართველი კოლეგების უმრავლესობა,  რამდენიმესაათიან ეთერს ლამის მარტო ამზადებს. თანაც, არა მხოლოდ კვირაში ერთხელ. 

ფუფუნებაა ტექნიკური და სტუმრების მომწვევი (guest booker) პროდიუსერებიც. 

თუმცა, თანამედროვე ტექნოლოგიურ სამყაროში ხელოვნური ინტელექტი გამოგვიჩნდა მკვლევარ-თანაშემწედ. ადეკვატურად გამოყენების შემთხვევაში ეს შეიძლება მცირერესურსიან მედიებში მომუშავე ჟურნალისტებისთვის დიდი დახმარება აღმოჩნდეს. მაგრამ, როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ - ახალბედა თანაშემწის სამსახურით სარგებლობისას პასუხისმგებლობა (მნიშვნელოვანი ფაქტების ალტერნატიულად გადამოწმება) და ადეკვატურობა (უნდა ვიცოდეთ, რა ინფორმაციაზე აქვს წვდომა ხელოვნურ ინტელექტს და მხოლოდ შესაბამისი ამოცანები დავუსვათ) აუცილებელია. 

ამდენი „თუ არ ვცდებისა“ და „თუ სწორად მახსოვს“ შემდეგ, თავდაჯერებულობის მცდარი მაგალითი „მთავარი არხის“ დეა მამისეიშვილია: (https://www.facebook.com/watch/?v=2756818811151702)

„ბატონო ბიძინა, თქვენთვის ამანათია. ბოდიში, უფრო სწორად - თქვენთვის სანქციებია. თქვენ ხართ რიგში 41-ე და ამერიკა მადლობას გიხდით მოთმინებისთვის. თქვენი ტყვიაგაუმტარი შუშა სანქციებს აპარებს. 

ამერიკასთან საქმის დასალაგებლად პრემიერი ირაკლი გაუშვა ბიძინამ, მაგრამ, ირაკლის თეთრი სახლის კარი დაკეტილი დახვდა. იქამდე ევროპის კარიც ხომ დაკეტილი დახვდა. რას ვიზამთ, ირაკლი, ამერიკული ნამცხვარი ყოველთვის ტკბილი არ არის.

 …

არა უშავს - შეგიძლია ჰამასის, ჰესბოლასა და თალიბანის ლიდერებთან ერთად ქუნაფა მიირთვა.

იცი ქუნაფა რა არის? არა უშავს, მაგასაც გაგასინჯებენ.

საპარლამენტო სიას ჩავხედე და ძალიან ბოლოში ხარ გადასროლილი“.

ქართულ პოლიტიკურ ტოქშოუებში ბოლო დროს დამკვიდრებული მონოლოგები ხშირად მცდარი, ჟანრთან აცდენილი ხასიათისაა. ზემოთ ციტირებულის მსგავსად.

ტელეინტერვიუების სარკასტულ-იუმორისტული, ერთგვარად ფამილარული მონოლოგები არც დასავლური მედიისთვისაა უცხო, მაგრამ ერთ კონკრეტულ და ფართოდ გავრცელებულ ფორმატში - The Late Show.

ეს ფორმატი ჩვენთანაც პოპულარულია. მაგალითად, ვანო ჯავახიშვილს ამის გამო არავინ აკრიტიკებს.

პოლიტიკური ტოქშოუების ამოცანა კი მაყურებლის გართობა და გახალისება არ არის.

სულ პირიქით - პირისპირ ინტერვიუები გადაწყვეტილების მიმღებთა ანგარიშვალდებულების, ამომრჩევლისთვის ინფორმირებული არჩევანის უზრუნველყოფისთვის შეიქმნა.

ამიტომ სტივ სეკური, ჯეიკ ტაპერი, ან კრისტიან ამანპური, სტუმართან ლაპარაკის დაწყებამდე, მაყურებელს სიღრმისეულ ინფორმაციას აწვდიან თემაზე, რომელზე სალაპარაკოდაც რესპონდენტი შეარჩიეს და მოემზადნენ. 

როგორც წესი, მონოლოგის თემა იმდღევანდელი სტუმრის ყველაზე მოსისხლე ოპონენტების პოზიციაა. ეს პრაგმატულიცაა - ასე იზოგება მაყურებლის დრო. საჭირო აღარაა ყოველი შეკითხვის დასმისას გრძელი ციტატების მოშველიება.

სტივ სეკური ეთერს ხშირად მკაფიო დასკვნით, ან რიტორიკული შეკითხვით იწყებს, მაგრამ ეს არასდროსაა მიახლოვებულიც კი დეა მამისეიშვილისეულ „იცი ქუნაფა რა არის? არა უშავს, მაგასაც გაგასინჯებენ”-თან.

დეას სატელევიზიო ესთეტიკა ალმოდოვარის ადრეული ფილმების ტელე-გმირებთან უფრო ახლოს არის. ოღონდ, ალმოდოვარი ამ პერსონაჟებით ტელეჟურნალისტიკის მზარდ ზედაპირულობასა და სენსაციურობისკენ ვნებას დასცინის, ჩვენ კი მის მონოლოგობზე დაკვირვება ერთ-ერთი ყველაზე გავლენიანი კრიტიკული ტელეარხის პოლიტიკურ პრაიმტაიმში გვიხდება.

მკითხველის ნაწილს, ალბათ, სამართლიანად გაუჩნდებოდა შეკითხვა - რამდენად მიზანშეწონილია ამ ვითარებაში სამთავრობო პროპაგანდანდისტულ „იმედთან“ და „პოსტივისთან“ შედარებით ფინანსურად სუსტი და სახელმწიფოს მხრიდან ხშირად უსამართლოდ დაჩაგრული ოპოზიციური მედიის კრიტიკა?

საქმე ისაა, რომ პოლარიზაცია მხოლოდ პოლიტიკური ლანდშაფტის დილემა არ არის. ამ დილემის კვალდაკვალ პოლარიზებულია ქართული სატელევიზო სივრცეც.

თითქმის ყველა მსხვილ პოლიტიკურ მოთამაშეს საკუთარი სატელევიზიო პლატფორმა რომ აქვს, განსაკუთრებით კარგად წინასაარჩევნო სოციოლოგიურ შერკინებებში გამოჩნდა.

ცხადია, ეს ამცირებს ტელემედიისადმი ნდობას უკეთ ინფორმირებულ (მედიაწიგნიერ) მაყურებელში და კიდევ უფრო მოწყვლადს ხდის ინფორმაციულად  ტელევიზიებზე ჯერ კიდევ სრულად დამოკიდებულ სეგმენტს - 60+-ს მოქალაქეებს, განსაკუთრებით იმ რეგიონებში, სადაც ხარისხიან ინტერნეტზე წვდომა ჯერ კიდევ დაბალია.

ამას ის სოციოლოგიური კვლევები ადასტურებს, რომელიც პოლიტიკურ თამაშში ჩართული მაუწყებლების ეთერებში თითქმის არასდროს ხვდება.

არადა, წლევანდელი არჩევნების ეპოქალური მნიშვნელობა პარადიგმის ცლილებაშია. აღარაა საკმარისი ქვეყანამ ორ ლიდერს შორის უკეთესი აირჩიოს - გამოსავალი მრავალფეროვნებაშია. პარტიების გაძლიერებაში.

და როგორ უნდა გააკეთოს ქართულმა ამომრჩეველმა ინფორმირებული არჩევანი, როცა ერთ მხარეს სამთავრობო პროპაგანდისტული ტელევიზიებია, ბრჭყვიალ-ბრჭყვიალა, ძვირიანი გასართობი შოუებითა და ანტიდასავლური, ნაციონალისტურ-ქსენოფობიური პოლიტიკური შინაარსით, მეორე მხარეს კი - კრიტიკული, შედარებით მცირერესურსიანი არხები, რომელთაც ბაზარზე ოპერირება მათი დამფინანსებელი პოლიტ-ცენტრების გაბღენძილი ეგოების გათვალისწინებით უხდებათ?!

ესეც ერთგვარი რიტორიკული შეკითხვაა. მაგრამ, ალბათ, არც პედრო ალმოდოვარს მოეწონებოდა და არც სტივ სეკურს.