დილის გადაცემა, რომელშიც სუშის ჭამის იაპონური ტრადიციის აღსაწერად ქალი, როგორც დეკორაცია ისე იყო გამოყენებული, „რუსთავი 2-მა“ თვითრეგულირების ორგანოში განიხილა და  „მაუწყებლობის შესახებ“ საქართველოს კანონისა და მაუწყებელთა ქცევის კოდექსის ორი მუხლის დარღვევა დაადგინა. გადაცემა "რუსთავი 2-ის" ვებგვერდიდან აიღეს, „დილა მშვიდობისა საქართველოს“ სარედაქციო გუნდმა კი მაყურებელს დილის ეთერში გასული კადრების გამო ბოდიში მოუხადა.

საქართველოში სუშის ფედერაციის გახსნისა და სუშის ჭამის იაპონური ტრადიციის შესახებ გადაცემა 21 მარტს გავიდა, უფრო ზუსტად, ამ თემას „დილა მშვიდობისა საქართველოს“ ერთ-ერთი ნაწილი დაეთმო. გადაცემაში იაპონურ კულტურასა და სამზარეულოზე საუბრობდნენ. სუშის მირთმევის ერთ-ერთი ტრადიციის (ნიატაიმორი) აღსაწერად კი აჩვენეს შიშველი ქალი, რომელსაც სხეულის ნაწილები დაფარული ჰქონდა მცენარეებითა და სუშით. რუსთავი 2-ის ერთ-ერთი ჟურნალისტი და გადაცემის სტუმარი სუშს მოდელის სხეულიდან მიირთმევდნენ.

გადაცემის ამ ნაწილს საზოგადოებაში დიდი განხილვა მოჰყვა. იურისტი, ქალთა უფლებების დამცველი გვანცა ხონელიძე ბლოგში, რომელიც „მედიაჩეკერისთვის“ დაწერა, ამბობს, რომ ამ სცენაში ქალი გამოყენებული იყო როგორც დეკორაცია, ნივთი და ეს აღრმავებდა საზოგადოებაში ისედაც არსებულ გენდერულ სტერეოტიპებს.

ეს ფაქტი, მოგვიანებით, თავად „რუსთავი 2-ის“ თვითრეგულირების ორგანომაც დაადგინა. კომისიამ გადაცემის ამ ნაწილზე თვითინიცირებით იმსჯელა.

გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილის მიხედვით, კომისიამ რამდენიმე გარემოებაზე გაამახვილა ყურადღება.  გადაწყვეტილებაში ვკითხულობთ, რომ გადაცემის ნაწილი იაპონური სამზარეულოს კულტურის შესახებ ქმნიდა შთაბეჭდილებას, რომ ქალის სხეული წარმოადგენს საჭმლის ლანგარს, რაც არის დამამცირებელი, სექსისტური და ლახავს ადამიანის უფლებებს. ასევე, გადაცემის ეს ნაწილი იყო სექსისზმის გამოვლინება, მოხდა ქალის ობიექტივიზაცია, მისი ნივთად წარმოჩენა, გადაცემა იყო შეურაცხმყოფელი და აკნინებდა ქალს, რაც თავის მხრივ, ხელს უწყობს ქალთა მიმართ ისედაც არსებული სტერეოტიპული განწყობების გაძლიერებას.

ამავე, სამოტივაციო ნაწილში ნათქვამია, რომ ნიატაიმორი (ქალის სხეულიდან სუშის მირთმევა) ნამდვილად არის იაპონური კულტურის ნაწილი, თუმცა, ეს არ გამორციხვას მაუწყებლის პასუხისმგებლობას აიცილოს ქალთა მიმართ დამამცირებელი მოპყრობა.

ამ გარემოებების გამო, კომისიამ გადაცემას „მაუწყებელთა ქცევის კოდექსის“ 31-ე („მრავალფეროვნების, თანასწორობისა და შემწყნარებლობის პრინციპი) და 33-ე (სახელმწიფო რეკომენდაციები მაუწყებლის მიერ მრავალფეროვნების, თანასწორობისა და ტოლერანტობის პრინციპების დაცვის შესახებ) პრინციპების დარღვევა დაუდგინა.

„მაუწყებელმა თავიდან უნდა აიცილოს რელიგიური, ეთნიკური, ან სხვა ნიშნის მიხედვით მიხედვით რომელიმე ჯგუფის შეურაცხყოფა, მათ შორის, გარკვეული ლექსიკის ან გამოსახულების გამოყენება“, - ვკითხულობთ გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილში.

თვითრეგულირების ორგანოს გადაწყვეტილებით, "რუსთავი 2-ს" გადაცემის მაუწყებლის ინტერნეტ წყაროებიდან ამოღება, დილის გადაცემის სარედაქციო გუნდს კი მომხდარზე საჯარო რეაგირება დაევალა.

გადაწყვეტილების შემდეგ, „დილა მშვიდობისა საქართველოს“ სარედაქციო გუნდმა მაყურებელს ბოდიში მოუხადა.

„გუნდის მიზანს იაპონური კულტურის შესახებ ინფორმაციის გადმოცემა წარმოადგენდა, თუმცა ჩვენ ვაცნობიერებთ, რომ გადაცემაში გამოყენებული მეთოდი იყო შეცდომა, რომელსაც ნეგატიური შედეგების მოტანა შეუძლია ქალთა უფლებებისთვის. გვსურს, აღვნიშნოთ, რომ გადაცემის სარედაქციო გუნდი სრულად იაზრებს ამ პასუხისმგებლობას, ბოდიშს იხდის ეთერში გასული კადრების გამო და შეეცდება, მომავალში აღარასდროს დაუშვას მსგავსი მედიაკონტენტის განთავსება“, - ნათქვამია სარედაქციო გუნდის განცხადებაში.

 

20-22 მარტს, სოციალურ ქსელსა და საიტებზე: iTV.ge და droni.ge, გავრცელდა ლოს ანჯელესში ჩატარებული ერთ-ერთი სპეცოპერაციის ამსახველი ვიდეომასალა, რომელშიც ჩანს, რომ კაცი, რომელსაც სავარაუდოდ აკავებენ, ცეკვის მსგავს მოძრაობებს აკეთებს. ვიდეომასალას ქართული ნაციონალური ცეკვის “შალახოს” მელოდია ადევს, საიტები კი მტკიცებითში წერენ, რომ “ლოს ანჯელესში, ქართველმა, დაკავებისას “შალახო” იცეკვა”.

დამონტაჟებული ვიდეო, თავდაპირველად, 20 მარტს სოციალური ქსელის მომხმარებელმა ოთო ბარბაქაძემ გაავრცელა. “მგონი ქართველი დააკავეს LA-ში” - წერს იგი იუმორით. ამავე პოსტის კომენტარებიდან კი ირკვევა, რომ ვიდეო მან დაამონტაჟა და სპეცოპერაციის კადრებს “შალახოს“ მუსიკა დაადო.

iTV.ge-მ და droni.ge-მ დამონტაჟებული ვიდეო გადამოწმების გარეშე გამოაქვეყნეს. iTV.ge ვიდეოს ტექსტს აღარ ურთავს და სათაურშივე წერს, რომ დაკავებული ქართველია და ის “შალახოს” ცეკვავს. Droni.ge მტკიცებით ფორმაში მხოლოდ იმას წერს, რომ დაკავებისას კაცი “შალახოს” ცეკვავდა, სოციალური ქსელის მომხმარებლები კი ამ ფაქტის გამო ფიქრობენ, რომ ის ქართველია.

სინამდვილეში, სპეცოპერაცია კალიფორნიაში 19 მარტს ჩატარდა. ბრალდებულის აყვანის კადრებს CBS Los Angeles პირდაპირ ეთერში გადასცემდა. თუმცა, მისი ეთნიკური წარმომავლობის შესახებ ინფორმაცია უცნობია.

15 მარტს, ტელეკომპანია “რუსთავი 2-ის” მთავარი საინფორმაციო გამოშვების ერთ-ერთი სიუჟეტი ოჯახურ კონფლიქტს ეხებოდა. კერძოდ, 23 წლიანი თანაცხოვრების შემდეგ, ცოლ-ქმარი ერთმანეთს ურთიერთბრალდებებს უყენებს. 5 შვილის დედა ქმარს ფსიქოლოგიურ, ფიზიკურ და სექსუალურ ძალადობაში ადანაშაულებს. თავის მხრივ, ძალადობაში დადანაშაულებული ქმარი ბრალდებებს უარყოფს და მის მეუღლეს შვილებზე და დედამთილზე ძალადობაში სდებს ბრალს.

მიუხედავად იმისა, რომ ძალადობის სავარაუდო მსხვერპლი ქალი სიუჟეტში დაფარულია [დიდი ალბათობით, არასრულწლოვანი შვილების იდენტიფიცირების თავიდან ასაცილებლად], ერთ-ერთი დოკუმენტით მისი პირდაპირი იდენტიფიცირება ხდება. მასში სრულად იკითხება ქალის საახელი და გვარი, ასევე პირადი ნომერი. ეს კი, თავის მხრივ, მისი არასრულწლოვანი შვილების [სიუჟეტიდან ირკვევა, რომ 5 შვილიდან 3 არასრულწლოვანია] ირიბ იდენტიფიცირებასაც ახდენს.

ამასთან, დედის მხრიდან შვილზე სავარაუდო ძალადობის ნიშნების საილუსტრაციოდ, სიუჟეტში ერთ-ერთი არასრულწლოვნის ფოტოც არის ნაჩვენები, საიდანაც მიუხედავად იმისა, რომ ის დაფარულია, ახლობლებისთვის მისი ამოცნობა მაინც არის შესაძლებელი. ამასთან, ნაჩვენებია იმ სახლის შიდა კადრებიც, სადაც ამჟამად არასრულწლოვნები ცხოვრობენ. შესაბამისად, ნაცნობები სავარაუდო ძალადობის მსხვერპლი ბავშვების იდენტიფიცირებას სიუჟტიდან მარტივად შეძლებენ.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის “ბავშვთა საკითხების გაშუქების” სახელმძღვანელო წესებში ვკითხულობთ, რომ ნებისმიერი ფორმის ძალადობის შემთხვევაში, არასრულწლოვნის როგორც პირდაპირი, ისე ირიბი იდენტიფიცირება დაუშვებელია, მიუხედავად იმისა “ბავშვი მოძალადის როლშია, მსხვერპლის თუ მოწმის”.

“უფრო მეტად ნუღარ მოახდენთ ბავშვის სტიგმატიზებას. თავი აარიდეთ კატეგორიზაციას ან სიუჟეტის ისეთ აღწერას, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს ბავშვისათვის სამაგიეროს გადახდა - დამატებითი ფიზიკური ან ფსიქოლოგიური ზიანის მიყენება, დამცირება, დისკრიმინაცია ან საზოგადოების მიერ გარიყვა”, - ვკითხულობთ სახელმძღვანელოში.

ზუსტად 200 წლის წინ, 1819 წლის 21 მარტს (ძველი სტილით 8 მარტს), პირველი ქართული გაზეთი გამოვიდა. „საქართველოს გაზეთი“ - ასე ერქვა თაბახის ფურცლის ზომის,  4 გვერდიან გაზეთს, რომელშიც ძირითადად აქვეყნებდნენ ცენტრალური და ადგილობრივი მთავრობის ბრძანებებსა და განკარგულებებს, რუსეთისა და საქართველოს ამბებს, მოთხრობებს, ანეკდოტებს, განცხადებებს, მათ შორის ყმების გაყიდვის შესახებ და ასევე, ამბებს უცხოეთიდან.

საგამომცემლო საქმიანობის დაწყება საქართველოში მე-19 საუკუნის მეორე ათწლეულს უკავშირდება. კონკრეტული პიროვნებებისა და საგამომცემლო საქმიანობის დეტალებზე დოკუმენტები შემორჩენილი არ არის, თუმცა, ისტორიული წყაროების მიხედვით, გაზეთის დაარსების იდეა თბილისში 1818 წელს გასჩენიათ.

ინიციატორებს კავკასიის მთავარმმართებელი, გენერალი ერმალოვი დაურწმუნებიათ, რომ ადგილობრივი გაზეთი მთავრობის ღონისძიებების შესრულებას გააადვილებდა, რადგან რუსული ენა მოსახლეობის დიდი ნაწილისთვის გაუგებარი იყო. ერმალოვს კი რუსეთის იმპერატორისთვის უთხოვია ნებართვა. საბოლოოდ, ნებართვა გაიცა და საგამომცემლო საქმიანობის ხელმძღვანელობა თბილისის გუბერნატორს, ხოვენს დაევალა.

ფინანსურად მთავრობა ამ საქმიანობაში ჩართული არ ყოფილა. გაზეთი იმედს ხელისმომწერებზე ამყარებდა. პირველი ნომერი, ავტორების მიერ გავრცელებული განცხადების თანახმად, 1819 წლის 1 მარტს უნდა გამოსულიყო, თუმცა, ვერ შეუკრებიათ ხელისმომწერთა საკმარისი რაოდენობა, 500 ადამიანი. მომდევნო დღეებში ხელისმომწერთა შეგროვებაში გამომცემლებს სომხეთის გრიგორიანული ეკლესიის საქართველოს ეპარქიის არქიეპისკოპოსი, ნერსე დახმარებიათ.

საბოლოოდ, 8 მარტს (ძველი სტილით) თბილისში პირველი ქართული გაზეთი, „საქართველოს გაზეთი“ გამოვიდა. 

გაზეთის ტირაჟი დაახლოებით 150-200 ეგზემპლარი იყო. თავდაპირველად იგი 2 მანეთი ღირდა, მოგვიანებით კი 3 მანეთი და 20 კაპიკი გახდა. იმ დროისთვის თბილისში მხოლოდ ერთი სტამბა არსებობდა, რომელიც სამხედრო კორპუსის შტაბში იყო მოწყობილი. „საქართველოს გაზეთი“ ამ სტამბაში იბეჭედებოდა. იმავე შენობაში მოეწყო რედაქციაც.

გაზეთი კვირაში ერთხელ, პარასკევობით გამოდიოდა. მას რუსულ ენაზე აწყობდნენ, რადგან ცენზურა უნდა გაევლო, შემდეგ კი მასალები ქართულად ითარგმნებოდა და დასაბეჭდად უშვებდნენ. გამოცემაში აქვეყნებდნენ ცენტრალური და ადგილობრივი მთავრობის ბრძანებებსა და განკარგულებებს, რუსეთისა და საქართველოს ამბებს, უცხოეთის ამბებს, მოთხრობებს, ანეკდოტებს და სხვადასხვა სახის განცხადებებს, მათ შორის განცხადებებს ყმების გაყიდვის შესახებ.

შერეული ამბავი

„ანანურის მაზრის სოფელს ჟინვანს მცხოვრებს სახელმწიფოს ყმას ქარველს თამაზა სასია შვილს, როგორც გვარწმუნებენ მოხუცებულნი მეზობელნი და მისი მოძღვარი ანანურის დეკანოზი ბეჟანოვი, უცოცხლია ასცამეტი წელიწადი თავის სიცოცხლეში სრულიად უსნეულოდ და ფებერლის იბ. მომკვდარა ჩვეულებითი სიკვდილით“, - ასეთი განცხადებით მთავრდება გაზეთის პირველი ნომერი.

 

1820 წლის 30 ივლისის ნომერში ვკითხულობთ: 

"საჯაროდ იქნება გაყიდული გლეხი გოგი ელბაქიძე თავის ცოლით, შვილით და სამი სული რქოსან საქონელით".

1820 წელს გაზეთს სახელი შეეცვალა და"ქართული გაზეთის" სახელით გამოდიდა. სახელწოდებასთან ერთად პირველ გვერდზე წმინდა გიორგის გერბიც გამოჩნდა. 1921 წლის ბოლოს გამომცემლებს გაზეთის დახურვა მოუხდათ, რადგან ხელისმომწერების საკმარისი რაოდენობა ვეღარ შეგროვდა. მოსახლეობის უდიდეს ნაწილს არ ჰქონდა იმის ფული, რომ ყოველკვირეულად 3 მანეთი და 20 კაპიკი გადაეხადა გაზეთში. გამოცემის ერთ-ერთი პირობა კი, მინიმუმ 500 ხელისმომწერის არსებობა იყო.

რა მნიშვნელობა ჰქონდა პირველ ქართულ გაზეთს

ისტორიკოსი ლაშა ბაქრაძე ამბობს, რომ მიუხედავად ყველაფრისა, ამ გაზეთის გამოცემა მაინც მნიშვნელოვანი მოვლენა იყო, რადგან ამ ფაქტმა დაუდო სათავე ქართულ ჟურნალისტიკას: "გაზეთი პირველ რიგში იმპერიის იდეებს ემსახურებოდა და ოფიციალურ ინფორმაციას აწვდიდა ქართულ საზოგადოებას. თუმცა, მისი გამოცემა ძალიან მნიშვნელოვანია ქართული ჟურნალისტიკისთვის, რადგან ეს პირველი ქართულენოვანი გაზეთი იყო. მასში უცხოეთის ამბებიც იბეჭდებოდა, მაგალითად რა ხდებოდა „ ანგლიაში“ ან „ფრანციაში“.

„და მაინც, კარგი იყო, თუ ცუდი პირველი ქართული გაზეთის დაარსება? ჩვენი აზრით, ეს იყო ცუდ გარემოებებში განხორციელებული კარგი საქმე. ცუდი იყო ის, რომ გაზეთი არ იყო ადგილობრივთა ეროვნული ინიციატივა, ცუდი იყო ის, რომ გაზეთი რუსეთის იმპერიამ საკუთარი პრაგმატული მიზნებისათივს, ანუ ყოფილ საქართველოს ტერიტორიაზე მცხოვრები მოსახელობის ერთიან რუსულ სივრცეში ინტეგრაციისა და ასიმილაციისთვის დაგეგმა, ცუდი იყო ის, რომ ამ გაზეთის მესვეურს, ანუ რუსეთის მმართველობას სინამდვილეში სძულდა ქართული ენა და მაშინ, როდესაც ერთი ხელით გაზეთს აარსებდა, მეორე ხელით ქართულ წერა-კითხვას, საქმის წარმოებასა და ქართულ ენაზე წირვა-ლოცვას კრძალავდა.

თუმცა, კარგიც იყო. კარგი იყო ის, რომ საქართველოს მოსახლეობამ ბოლოსდაბოლოს მშობლიურ ენაზე იხილა ცივილიზაციის ისეთი მნიშვნელოვანი პროდუქტი, რასაც გაზეთი ჰქვია“, - წერს ჟურნალისტი მაგდა მემანიშვილი 2016 წელს „მედიაჩეკერისთვის“ დაწერილ ბლოგში “საქართველოს გაზეთის” სიტკბო და სიმწარე“.

ამავე ბლოგის მიხედვით, ევროპაში პირველი გაზეთი ჯერ კიდევ 1605 წელს სტრასბურგში გამოვიდა. რუსეთში გაზეთი პირველად 1702 წელს, ამერიკის შეერთებულ შტატებში კი - 1704 წელს იხილეს. იმპერიებსა და დასავლური ცივილიზაციის ლიდერ ქვეყნებს რომ თავი გავანებოთ, აფრიკასა (1773) და ინდოეთშიც (1780) კი, პირველი გაზეთი უფრო ადრე გამოვიდა, ვიდრე საქართველოში. თუმცა, იქაც ეს ცივილიზაციის ძალისმიერი მეთოდით შეტანის შედეგი იყო, ოღონდ იქ დამპყრობლები ევროპის ქვეყნები - საფრანგეთი და დიდი ბრიტანეთი - იყვნენ.

დღეს, 20 მარტს,  94 ხმით არცერთის წინააღმდეგ, საქართველოს პარლამენტმა საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს წევრად მიხეილ ჩიკვილაძე აირჩია. 

 

მაუწყებლობის შესახებ კანონის 24-ე მუხლის მიხედვით, მეურვის უფლებამოსილების ვადა არაუმეტეს ექვსი წელია. ჩიკვილაძე საზოგადოებრივ მაუწყებელში ზაზა შათირიშვილს ცვლის და ვინაიდან შათირიშვილი ამ პოზიციაზე ერთი წელი მუშაობდა, იგი ხუთი წლის ვადით აირჩიეს.  

4 მარტს, საკონკურსო კომისიასთან გასაუბრებისას, ჩიკვილაძემ  აღნიშნა , რომ საზოგადოებრივი მაუწყებლის დირექტორის, ვასილ მაღლაფერიძის მეგობარია. 

„ბატონ ვასილს მე ვიცნობ ჯერ კიდევ უნივერსიტეტიდან... ჩვენ ვმეგობრობდით და დღესაც გრძელდება ეს მეგობრობა", - განაცხადა მიხეილ ჩიკვილაძემ და დაამატა, რომ ამჟამად საზოგადოებრივი მაუწყებლის დირექტორს იშვიათად ხვდება. 

 

.

---

მიხეილ ჩიკვილაძე 2014 წლიდან დღემდე თბილისის N35-ე საჯარო სკოლის დირექტორია.
2014 წლამდე, სხვადასხვა დროს იგი იყო თბილისის მეორე გიმნაზიის და საერო სკოლა „ოლიმპის“ დირექტორი და ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებელი თბილისის 51-ე, 46-ე 101-ე და 6-ე საჯარო სკოლებში.
1993-1997 წლებში საქართველოს ტელერადიო კორპორაციის მთავარი რედაქტორის თანამდებობას იკავებდა. 
1982 წლიდან დღემდე მიხეილ ჩიკვილაძე ვაჟთა ვოკალური ანსამბლის, „ფაზისის“ სოლისტია. 

---

საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს წევრის პოზიცია ვაკანტური მას შემდეგ გახდა, რაც იგი საპარლამენტო უმრავლესობის კვოტით არჩეულმა ზაზა შათირიშვილმა, ვადაზე ადრე დატოვა. მან უფლებამოსილების ვადამდე შეწყვეტის თაობაზე განცხადებით პარლამენტს 2018 წლის 24 დეკემბერს მიმართა. როგორც შათირიშვილმა გამოცემა „ლიბერალს“ განუცხადა, აფუძნებს ახალ ტელევიზიასა და ჟურნალს, ამიტომ ინტერესთა კონფლიქტის გამო ბორდიდან გადის.

 

მეურვის ვაკანტურ ადგილზე გამოცხადებულ ღია კონკურსში სულ ცხრა კანდიდატი მონაწილეობდა: მალხაზ ასლამაზაშვილი, დონარა შონავა, მიხეილ ჩიკვილაძე, ზაალ ანჯაფარიძე, მიხეილ ჭიაურელი, მანანა ღოღობერიძე, ნინო მინდიაშვილი, ია მამალაძე.  თავდაპირველად, საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს წევრობის კანდიდატის შესარჩევმა კომისიამ მათგან  სამი შეარჩია - მიხეილ ჩიკვილაძე, ნინო მინდიაშვილი და მანანა ღოღობერიძე.  

პრეზიდენტ დონალდ ტრამპის მიერ წარდგენილი აშშ-ს 2020 წლის ბიუჯეტის პროექტი, რადიო „თავისუფლების“ სამი სამსახურის დახურვას ითვალისწინებს. მათ შორის, ქართული ბიუროსი. საბოლოო გადაწყვეტილება ბიუჯეტის თაობაზე აშშ-ის კონგრესმა უნდა მიიღოს, რომელსაც ხშირად დოკუმენტში მნიშვნელოვანი ცვლილებები შეაქვს.

რადიო თავისუფლების ქართული ბიუროს ინფორმაციით, თეთრი სახლის მიერ კონგრესში გაგზავნილი ბიუჯეტის პირველადი პროექტით, 2020 წელს, რადიო თავისუფლების ბიუჯეტი 124 მილიონიდან 87 მილიონამდე მცირდება. ეს ითვალისწინებს ქართული, თათარ-ბაშკირული და ჩრდილო-კავკასიური სამსახურების დახურვას. გარდა ამისა, პროექტის მიხედვით ბალკანეთის სამსახურში უნდა გაუქმდეს მონტენეგროს და მაკედონიის მიმართულებები.

თეთრი სახლის მიერ კონგრესში გაგზავნილი ბიუჯეტის პირველადი პროექტი აშშ-ის გლობალური მედიის სააგენტოს (USAGM) გვერდზე 18 მარტს გამოქვეყნდა.

საბოლოო გადაწყვეტილება ბიუჯეტის თაობაზე აშშ-ის კონგრესმა უნდა მიიღოს, რომელსაც ხშირად თეთრი სახლის პროექტში მნიშვნელოვანი ცვლილებები შეაქვს. რადიო თავისუფლების ქართული ბიუროს ცნობით, 2019 წელს კონგრესმა რადიო თავისუფლებისთვის 124 მილიონიანი ბიუჯეტი დაამტკიცა, მაშინ როდესაც პრეზიდენტი მხოლოდ 91 მილიონის დამტკიცებას ითხოვდა.

რადიო თავისუფლება 22 ქვეყანაში 26 ენაზე მაუწყებლობს. მისი მისიაა ობიექტური და პროფესიული ახალი ამბებისა და ინფორმაციის მიწოდება ქვეყნებში, სადაც თავისუფალი მედია შეზღუდულია.

ტექნოლოგიური სიახლეების ვებგვერდი Recode ბოლო პერიოდში მედიის შრომის ბაზარზე მიმდინარე მოვლენებსა და დროთა განმავლობაში "ჟურნალისტის" განმარტების ცვლილების ტენდენციაზე აქვეყნებს სტატიას .

აშშ-ში ბოლო რამდენიმე თვის განმავლობაში მედია გამოცემებში მომუშავე კადრების მასობრივი შემცირება დაიწყო. მიუხედავად ასეთი ტენდენციისა, LinkedIn-ის ბოლო მონაცემები აჩვენებს, რომ მდგომარეობა არც ისე ცუდი შეიძლება იყოს, თუ "ჟურნალისტის" უფრო ფართო განმარტებას გამოვიყენებთ.

2004 წლიდან, მას შემდეგ, რაც Facebook-ი შეიქმნა, ჟურნალისტთა დასაქმების მაჩვენებელი 14%-ით შემცირდა. საზოგადოებასთან ურთიერთობის სფეროში მომუშავეებისთვის, რომელთაც ხშირად ჟურნალისტების მსგავსი განათლება და უნარ-ჩვევები აქვთ, ეს მაჩვენებელი კიდევ უფრო ნეგატიური აღმოჩნდა. ამავე დროს, უნდა აღინიშნოს, რომ ძალიან სწრაფად იზრდება "სოციალური მედიასა" და "კონტენტის" სფეროში დასაქმებულთა რიცხვი.

 LinkedIn-ზე დასაქმებულთა წილი პროფესიების მიხედვით 

LinkedIn-ის მონაცემებმა აჩვენა, რომ 2018 წელს ოთხივე კატეგორიაში: ჟურნალისტიკაში, PR-ში, კონტენტსა და სოციალურ მედიაში - დასაქმების ბევრად მაღალი მაჩვენებელი იყო, ვიდრე მაშინ, როდესაც Facebook-ს ჯერ კიდევ theFacebook.com ერქვა.

LinkedIn-ის მონაცემთა უფროსი მეცნიერის, ალან ფრიტზლერის, განცხადებით, ეს მონაცემები იმაზე მიუთითებს, რომ ჟურნალისტიკასა და PR-თან დაკავშირებული სამუშაო ადგილები კი არ ქრება, არამედ დროთა განმავლობაში სახელს იცვლის. ადამიანები, რომლებიც ერთ დროს ჟურნალისტიკაში ან საზოგადოებასთან ურთიერთობის სფეროში მუშაობდნენ, ნელ-ნელა "კონტენტის შემქმნელებად" და "სოციალურ მედია მენეჯერებად" იქცნენ.

LinkedIn-ის მონაცემებზე დაყრდნობით, რედაქტორების, რეპორტიორებისა და ჟურნალისტების სამუშაო ადგილების შემცირება არც ისე დიდ პრობლემას წარმოადგენს, თუმცა რადიკალურად განსხვავებული სურათია PEW-ის მიერ ჩატარებულ კვლევაში, რომელშიც "შრომის სტატისტიკის ბიუროს" (BLS) მონაცემებია გამოყენებული. ეს კი იმითაა განპირობებული, თუ რა განსაზღვრავს "ჟურნალისტიკას".

ბიუროს მონაცემთა ბაზაში ჟურნალისტად მიჩნეული იყვნენ მხოლოდ ის ადამიანები, რომლებიც ახალი ამბების ინდუსტრიაში მუშაობდნენ. თუმცა, Recode-ის ცნობით, დღესდღეობით ადამიანთა ნაწილი, რომელიც საკუთარ თავს ჟურნალისტს უწოდებს, ტრადიციულ ჟურნალისტიკაში ტრადიციული მედიასაშუალებებისთვის აღარ მუშაობს.

მაგალითად, BLS-ის მონაცემებში ვერ მოხვდნენ ციფრული მედიის პროდიუსერები და პოდკასტის ავტორები. გარდა ამისა, დღეს უკვე უამრავი კომპანია არსებობს, რომლის მთავარი მიმართულება სარედაქციო მხარე არაა და, შესაბამისად, ეს დამსაქმებლებიც ტიპურ ჟურნალისტურ კომპანიებს შორის არ მოაზრებიან, თუმცა აქ მუშაობენ ადამიანები, რომლებიც ჟურნალისტურ საქმიანობას ასრულებენ. მაგალითად, კომპანია Dollar Shave Club-ის მიერ შექმნილი ჟურნალი კაცებისთვის MEL Magazine. ეს კომპანია კვლევისას არა ჟურნალისტურ, არამედ იმ კომპანიებს შორის მოხვდება, რომლებიც თავის მოვლის საშუალებებს ყიდის. ხოლო, უშუალოდ LinkedIn-ის 70 ადამიანისგან შემდგარი სარედაქციო პერსონალი დასაქმების სერვისის ინდუსტრიაში შეიძლება იყოს განხილული.

"ათი წლის წინ, ჟურნალისტური სამუშაო სტაბილური და პროგნოზირებადი იყო, შეგეძლო ამისთვის მომზადებულიყავი, არსებობდა გარკვეული გზა. მაგალითად, ბეჭდურ მედიაში კლასიკური "მარშრუტი" იყო პატარა გაზეთიდან დაწყება, შემდეგ ცოტა უფრო დიდსა და ბოლოს ყველაზე დიდ გაზეთში გადასვლა",- აცხადებს ბოსტონის უნივერსიტეტის ჟურნალისტიკის დეპარტამენტის პროფესორი კრის დეილი.

ეს ტრაექტორია შეიცვალა და იშვიათი გახდა. დეილის ბევრ ჟურნალისტ სტუდენტს ახლა ისეთი სამუშაო აქვს, რომლიც დამოუკიდებელი არაა - ანუ ისინი მუშაობენ ჟურნალისტებად, თუმცა ნაკლები შანსია იმისა, რომ თავიანთი დამსაქმებელი კომპანია გამოიძიონ - მაგალითად, საინფორმაციო ბიულეტენის მწერალი ჰოსპიტალისთვის ან არასამთავრობო ორგანიზაციაში მომუშავე გამომძიებელი რეპორტიორი .

“ისინი არ მუშაობენ პრესისთვის ან ტელევიზიისთვის, მაგრამ იმავე უნარებს იყენებენ. ესაა სამსახურები, რომლებიც ფაქტების მოძიებასა და ინტერვიუს აღებას მოიცავს - ფაქტობრივად ჟურნალისტობას," - განმარტავს დეილი.

LinkedIn-ის მონაცემები მოიცავს ყველას, ვინც ჟურნალისტის, რედაქტორის, საინფორმაციოს ხელმძღვანელის, რეპორტიორისა და ამ საქმიანობებთან დაკავშირებულ პოზიციაზე იყო დასაქმებული, განურჩევლად იმისა, თუ რა ტიპის კომპანიაში მუშაობდნენ. ამ ჟურნალისტებისთვის დამახასიათებელი საკვალიფიკაციო უნარები კი მონაცემთა ანალიზს, ციფრულ მარკეტინგს, Adobe Premiere-ისა და Illustrator-ის ცოდნას მოიცავს.

ადამიანების სუბიექტური განმარტება ჟურნალისტიკაზე ყოველთვის განსხვავებულია, თუმცა LinkedIn-ის ზემოთნახსენები კვლევის მიგნებები ცხადყოფს, რომ ჟურნალისტიკის დღევანდელი მდგომარეობა შესაძლოა არც ისეთი არასახარბიელოა, როგორც სხვები ფიქრობენ.

გამოქვეყნდა: versobooks.com-ზე

ავტორი: ლორნა ფინლაისონი

ბრენტონ ტარანტმა, შეიარაღებულმა მამაკაცმა, რომელმაც გასულ პარასკევს, კრაისტჩერჩში, ახალ ზელანდიაში, მეჩეთში ცეცხლი გახსნა, მსოფლიო აღაშფოთა. შეკითხვები გაჩნდა იმასთან დაკავშირებითაც, როგორი რეაქცია უნდა ჰქონდეს ახალი ამბების მედიას ასეთ მოვლენებზე.  ამ სტატიაში, ლორნა ფინლაისონი კრიტიკულად განიხილავს ბრიტანული მედიის მიერ თეთრი რასის უპირატესობის რწმენის მქონე ადამიანების მიერ ჩადენილი ძალადობის გაშუქებას. მისი მტკიცებით, ასეთი თავდასხმები არის არა თავად იმიგრაციითა და „განხვავებებით“ გამოწვეული, არამედ მედიისა და პოლიტიკური კლასის მიერ, რომელიც იმიგრანტებსა და მუსლიმებს უმოწყალოდ აქცევს განტევების ვაცებად, ხოლო მათ წინააღმდეგ ზიზღის მქადაგებლებს კი ლეგიტიმაციას ანიჭებს.

ბრენტონ ტარანტმა, შეიარაღებულმა მამაკაცმა, რომელმაც კრაისტჩერჩში, ახალ ზელანდიაში, მეჩეთში ცეცხლი გახსნა, 50 ადამიანის სიცოცხლე იმსხვერპლა. ორი დაშავებული კრიტიკულ მდგომარეობაში რჩება. დიდ ბრიტანეთში, სარის საგრაფოში, შაბათ საღამოს, ტარანტის მასობრივი ხოცვა-ჟლეტვის შთაგონებით, ცივი იარაღით მომხდარი თავდასხმის შედეგად, ერთი ადამიანი მოხვდა საავადმყოფოში.

მართალია, თავად მედიის მიერ ასეთი ფაქტების გაშუქება მიდრეკილია იმისაკენ, რომ რასისტული ძალადობის სხვა შემთხვევები წაახალისოს - რითაც წყალს ასხამს ბოროტმოქმედთა წისქვილზე - არგუმენტი, რომ ასეთი თავდასხმები საერთოდ არ უნდა გაშუქდეს საფუძველს მოკლებული ჩანს არაერთი მიზეზის გამო, როგორც პრაქტიკის, ისე პრინციპების დონეზე. ამდენად, რჩება კითხვა როგორ უნდა გაშუქდეს ასეთი მოვლენები - და ვინაიდან ეს არც მეტი, არც ნაკლები, სიკვდილ-სიცოცხლის საკითხია, ამაზე უფრო მნიშვნელოვანი შეკითხვა ცოტა შეიძლება იყოს.

ახალი ამბების მედიის მიზნებისა და პასუხისმგებლობების აღწერისას, ყველაზე მინიმალურად და არაორაზროვნად შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ისინი არსებობენ ჩვენი ინფორმირებისათვის: რომ მოგვიყვნენ რა ხდება, გააანალიზონ ფაქტები და რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია, მოგვაწოდონ შესაბამისი კონტექსტი, რათა მიღებული ინფორმაცია გავიაზროთ. კრაისტჩერჩის ხოცვა-ჟლეტვის შემთხვევაში, ეს უნდა ნიშნავდეს ისეთი შეკითხვების დასმას როგორიცაა: რატომ მოხდა ეს? რამდენად ხშირად ხდება ასეთი შემთხვევები? და თუკი ხშირია ასეთი შემთხვევები, რა პირობები უწყობს ხელს მსგავსი ინციდენტების რიცხვის ზრდას?

წამყვან ბრიტანულ მედიასაშუალებებს განსაკუთრებულად არ გაუმახვილებიათ ყურადღება ამ საკითხებზე. უმეტესწილად, მათი გაშუქება სამი მთავარი თემით შემოიფარგლებოდა.

პირველი: შოკი. პარასკევს მომხდარი თავდასხმის მსგავსი მოვლენები ყოველთვის იწვევს შოკს. რთულია შეაფასო გარდაცვალების შემთხვევებისა და მიყენებული ტანჯვის მასშტაბები, იმისდა მიუხედავად, რამდენად ხშირად ხდება ასეთი მოვლენები ან რამდენად მოსალონდელი ან მოულოდნელია ის. თუმცა ახალი ამბების პროგრამების მეშვეობით, როგორიცაა BBC-ის Newsnight, ასეთი სენტიმენტი სხვა რამეში გადაიზრდება ხოლმე. Newsnight განსაკუთრებულ აქცენტს აკეთებდა იმაზე, თითქოს კრაისტჩერჩის თავდასხმა „ციდან ჩამოვარდა“, ვინაიდან ტარანტის სახელი პოლიციის მეთვალყურეობის ქვეშ მყოფ ადამიანთა არცერთ სიაში არ იძებნებოდა.

ეს საერთოდაც არ ნიშნავს იმას, რომ მისი ქმედებები „ციდან ჩამოვარდა“, თითქოს უფრო ფართო კონტექსტში არაფერი მიანიშნებდა იმაზე, რომ რაღაც ამდაგვარი სადღაც შეიძლება მომხდარიყო. მედია გაშუქებების უმეტესი ნაწილი იმასაც კი არ აღიარებს ხოლმე, რომ რასისტული ძალადობა და სიძულვილით მოტივირებული დანაშაულები ბევრ ქვეყანაში იზრდება - მათ შორის დიდ ბრიტანეთში, სადაც ბრექსიტის რეფერენდუმის პერიოდში და რაფერენდუმამდე ასეთი დანაშაულები დრამატულად გაიზარდა. მაშინ, როდესაც განსაკუთრებული აქცენტი კეთდებოდა ახალ ზელანდიაზე როგორც უნიკალურად ინკლუზიურ და ტოლერანტულ საზოგადოებაზე, ახალომსახლეთა კოლონიის ეს რომანტიკული იმიჯი, სადავოდ გადაიქცა.

ახალი ამბები გაშუქების მეორე თემა არის: სოციალური მედია. ხოცვა-ჟლეტვის დღეს, Newsnight-იცა და Channel 4 News-იც განსაკუთრებულად ფოკუსირდნენ ინტერნეტის და სოციალური მედიის, კერძოდ, Facebook-ის როლზე ამ სისასტიკის წახალისებასა და გამოსახულებების გავრცელებაში. იმ ფაქტმა, რომ მკვლელმა თავდასხმის პირდაპირი ეთერი გაუშვა Facebook-ზე, დამატებითი მსუსხავი განზომილება შესძინა ამ მოვლენებს. მაგრამ ამბის ამ კუთხით წარმოჩენა ემსახურება ყურადღებისა და დისკუსიის გადატანას სტრატეგიულად არაპროდუქტიული მიმართულებით. შედეგად საკითხი შემდეგნაირად დგება (როგორც მაგალითად Channel 4-ის ინტერვიური მოიქცა): „მუშაობენ თუ არა სოციალური მედიის კომპანიები საკმარისად კარგად?“ რაც რთულ, მაგრამ არასაკმარის დისკუსიაზე მიანიშნებს. როგორც ვხედავთ, ნაკლებად მოსალოდნელია - როგორც ტექნილოგიური, ისე პოლიტიკური მიზეზებით - ინტერნეტის ეფექტური „რეგულირება“. ინტერნეტსა და სოციალურ მედიაზე ასეთი ფოკუსირება კი ისე წარმოაჩენს სიტუაციას, თითქოს ეს იყოს პასუხი კითხვაზე თუ რატომ იზრდება რადიკალური მემარჯვენე ძალადობა. ეს მიდგომა უფრო ფარტთო პოლიტიკასა და კულტურაზე, მათ შორის ახალ ამბებსა და მეინსტრიმულ მედიაზე ნაკლებად ამახვილებს ყურადღებას. მედია კარგი გამოდის, სოციალური მედია - ცუდი.

მესამე თემა არის უსაფრთხოება და კონტრ-ტერორიზმი. Newsnight-მა მაყურებელს შესთავაზა ინტერვიუ Prevent-ის „კოორდინატორთან“ - კონტრ-ტერორისტული კანონის, რომელიც ფართოდ შეფასდა როგორც რასისტული და რომელიც საჯარო მოხელეებს, როგორებიც არიან მასწავლებლები, სთხოვს იმოქმედონ ეფექტურად როგორც პოლიციისაა და უსაფრთხოების სამსახურების დანამატებმა, რათა „რადიკალიზაციის“ ნიშნების მონიტორინგი განახორციელონ თავიანთი პასუხისმგებლობის ფარგლებში. ამავდროულად, Channel 4-მა ინტერვიუ აიღო სტრატეგიული დიალოგის ინსტიტუტის (ISD) წარმომადგენლისგან. ეს არის ანალიტიკური ინსტიტუტი, რომელიც „ექსტრემიზმთან გამკლავების რეალური გზების“ ძიებითაა დაკავებული. არც ისე დიდი ხნის წინ, ასეთ ორგანიზაციებს გარკვეული ეჭვის თვალით უყურებდნენ, რადგან ფაქტები ცხადყოფდა, რომ ისინი მუსლიმი მოსახლეობის დამატებით სტიგმატიზირებას უწყობდნენ ხელს, რაც სინამდვილეში ტერორიზმთან ბრძოლაში კონტრ-პროდუქტიული იყო. ახლა კი ისინი რეაბილიტირდნენ და ისლამოფობიასთან ბრძოლაში წინა ხაზზე გამოვიდნენ.

Channel 4-ისა და Newsnight-ის გაშუქებაში ყველაზე უხერხული ასპექტი ალბათ ის იყო, რომ პარასკევს მომხდარი ხოცვა-ჟლეტვის მინიმალური კონტექსტუალიზაცია ISD-ისა და Prevent-ის წარმომადგენლების იმედად დატოვეს. „ციდან ჩამოვარდნის“ ნარატივის საპასუხოდ ISD-ის სპიკერმა პირდაპირ განაცხადა: „რაღაც ამდაგვარისათვის ჩვენ წინასწარ შემზადებულები ვიყავით.“ BBC-ზე კი Prevent-ის კოორდინატორმა კითხვის ნიშნის ქვეშ დააყენა „ლეგიტიმური“ რადიკალური მემარჯვენეობის იდეა, რომელსაც შეუძლია, რომ კრაისტჩერჩში სალოცავად მისულ ადამიანებზე თავდასხმაზე პასუხისმგებლობას გაქეცეს: „დიდი ბოდიში მაგრამ შეუძლებელია რომ თან ევროპის ისლამიზაციის კონტექსტში „დიდი ჩანაცვლების“ ნარატივს ავრცელებდე და თან არ ელოდო, რომ ასეთ ლაპარაკს რეზონანსი არ მოჰყვება ტარანტის მსგავს ადამიანებში, რომლებიც მზად არიან ძალადობის აქტების ჩასადენად. შეუძლებელია რომ ჯერ ამ ნარატივს ავრცელებდე და მერე პასუხისმგებლობა მოიხსნა, როდესაც ვიღაც ძალადობას ჩაიდენს, რადგან სწორედ შენ კვებავდი ამ ნარატივს და ამ ძალადობას.“

მართალია კოორდინატორი ამ შემთხვევაში ერთ-ერთ რადიკალურ მემარჯვენე დაჯგუფებაზე „იდენტობის თაობაზე“ საუბრობდა, მაგრამ მისი სიტყვება თვითონ გადაცემა Newsnight-საც მიემართებოდა, ან ზოგადად ახალი ამბების მედიას. როგორც Newsnight-მა, ასევე Channel 4 News-მა კრაისტჩერჩის ხოცვა-ჟლეტვის დღე გადააქციეს რადიკალური მემარჯვენეებისათვის პლატფორმის მიცემის კიდევ ერთ შემთხვევად. მართალია მხოლოდ Newsnight-ის გაშუქებას მოჰყვა საჩივრები და პეტიცია, მაგრამ შეიძლება ითქვას რომ Channel 4-ის გაშუქება კიდევ უფრო უარესი იყო. მათ გაუშვეს ნაწყვეტი 2017 წელს ჩაწერილი ინტერვიუდან რეინოლდ კამიუსთან, რომელსაც ისინი მოიხსენიებდნენ როგორც „მოხუცი ფრანგი მემარჯვენე ინტელექტუალი.“

კრაისტჩერჩის მკვლელის „მანიფესტი“, რომელიც მან თავდასხვმამდე გაავრცელა ონლაინ, დასათაურებული იყო კამიუს 2012 წელს გამოცემული წიგნის „დიდი ჩანაცვლების“ მიხედვით, რომლითაც კამიუ ცდილობს გაავრცელოს თეორია, რომ თეთრკანიან ევროპელებს სისტემურად ანაცვლებენ მუქ კანიანი, არაქრისტიანი დამპყრობლები.

Channel 4-ის წამყვანი, ერთგვარი თავდაცვითი პოზიციიდან, ამბობდა, რომ კამიუს სიტყვები „უკუღმა ამოტრიალდა ექსტრემისტების გონებაში ... ახალმა ზელანდიამ კი ამგვარი მენტალური გამრუდებების ტრაგიკული შედეგები ნახა.“ იოტისოდენა განსხვავებით მისაღებ და მიუღებელ რასიზმს შორის, პროგრამა ცდილობდა აეხსნა, რომ „ბატონი კამიუ მხარს უჭერდა საფრანგეთიდან უცხოელების გაყრის მეთოდებს, მაგრამ ის არასდორს უჭერდა მხარს ძალადობას.“ სიტყვა „უცხოელები“ აქ მრავლისმთქმელია.

კამიუ განსაკუთრებით წუხდა საფრანგეთში მცხოვრებ ჩრდილო აფრიკელებსა და მუსლიმებზე - რომელთაგან ბევრი არა მხოლოდ მოქალაქეა ამ ქვეყნის, არამედ აქ დაიბადნენ. როგორ შეიძლება რომ არათეთრკანიანი მოსახლეობა საფრანგეთიდან გაიყვანო ძალადობის გარეშე (მაგრამ „ძალის“ გამოყენებით) გაუგებარი რჩება, თუმცა Channel 4-ის ანალიზის ლოგიკური ჯაჭვის ბოლო აქ როგორც ჩანს ის არის, რომ ადამიანი რასისტად ან „ექსტრემისტად“ მანამდე არ ითვლება, ვიდრე ის რეალურად არ აიღებს იარაღს ხელში და ცეცხლს არ გაუხსნის ადამიანებს.

ერთ-ერთი მთავარი არგუმენტი რადიკალური მემარჯვენეებისა და რასისტების ხმის მეინსტრიმულ ახალ ამბებში გაჟღერების მხარდასაჭერად - გარდა „თავისუფალი სიტყვის“ სრულიად დამაბნეველი არგუმენტისა - იყოს ის, რომ სწორედ ამ გზით არის შესაძლებელი, რომ ისინი გამოწვევის წინაშე დააყენო და წარმოაჩინო იმდენად ცუდად, რომ მედიაში მათმა გამოჩენამ მხოლოდ და მხოლოდ დაანგრიოს მათი რეპუტაცია: „მიეცით თოკი მათ, რომ თავიანთი თავები ჩამოიხრჩონ.“ თუმცა, ეს დამოკიდებულია იმაზე თუ რა პირობებით მოხდება მათი ჩართვა და რა კონტრ-ნარატივები იქნება მიწოდებული მაყურებლებისთვის. როგორც Channel 4-მა კამიუს, Newsnight-მაც უაპელაციოდ დაუთმო პლატფორმა „იდნტობის თაობის“ წარმომადგენელს. მისი მტკიცებით, კრაისტჩერჩის თავდასხმების მსგავსი შემთხვევები იმიგრაციის „გარდაუვალი“ შედეგებია. ყველაზე მწვავე კითხვა, რომელიც ამ თემაზე წამყვანმა დასვა იყო კომენტარი: „თქვენ ძალიან სერიოზულ რამეს ამბობთ ახლა.“

დამაჯერებელი ალტერნატიული ანალიზის არარსებობის პირობებში, საფრთხე არსებობს, რომ ის, რაც იდენტობის თაობის წარმომადგენელმა თქვა ბევრი ადამიანის ტვინში დარჩეს როგორც საკმაოდ გონივრული ნათქვამი. მან ცხადად დაგმო თავად ძალადობა, ნიშნად განმარტებასა და გამართლებას შორის განსხვავებისა, რასაც ასევე ეყრდნობიან ხოლმე ისინი, ვინც ისლამისტური ტერორის აქტების ახსნას ცდილობენ - რა თქმა უნდა, ყოველგვარი შენდობის გარეშე - ახლო აღმოსავლეთში დიდი ბრიტანეთის მსგავსი ქვეყნების მოქმედებებით. ასეთი განსხვავების გაკეთება, შესაძლოა კიდევ უფრო აღმაშფოთებელი იყოს ბევრისათვის მედიაში ვიდრე იდენტობის თაობის ლიდერის კონკრეტული ახსნა - ევფემისტური, ყალბი ნარატივი „კულტურულ შეუთავსებლობაზე“, რომელსაც გამოხმაურება მოჰყვება ხოლმე მეინსტრიმული მედიის დიდ ნაწილში იმიგრაციასთან დაკავშირებით. მართლაც, იგივე მედიები სწრაფადვე გაბრაზდებიან ხოლმე, როდესაც მემარცხენეები გაბედავენ და მიანიშნებენ დიდი ბრიტანეთის პოლიტიკის როლზე ისლამისტური ტერორის გაღვივებაში. თუმცა, რატომ წავიდეთ უფრო სიღრმეებში, როცა შეგვიძლია რომ ISIS-ის თავდასხმები სოციალურ მედიას დავაბრალოთ?

რადიკალური მემარჯვენეობისა და ისლამისტური ტერორიზმის შედარება გაგრძელდა დამატებით თემად პარასკევის ტელე გაშუქებებში, რაც ბეჭდურ მედიაშიც გამეორდა. სახეზე გვქონდა ორი, ერთმანეთის საპირისპირო ტერორიზმის ფორმა, რომლებიც სარკისებურად იმეორებენ ერთმანეთს. შესაძლოა აქამდე ზედმეტად ვფოკუსირდებოდით ხოლმე ისლამისტურ საფრთხეზე, მაგრამ ახლა, კრაისტჩერჩის შემდეგ, „ბალანსი“ აღდგება. ეს ორი ფენომენი წარმოდგენილი იყო როგორც თანაბარი თავისი წარმოშობისა და სტრატეგიის ნიშნით (ინტერნეტისა და სოციალური მედიის გამოყენება), მათი მორალური სტატუსით (ორივე თანაბრად ზიზღის აღმძვრელი), და მათთან ბრძოლის საშუალებების მიხედვით (რეგულაცია და თვალთვალი).

მაგრამ პარალელი ცუდად არის გავლებული. თუკი რადიკალურ მემარჯვენე ტერორს ჰყავს ოპოზიტი ან ანალოგი, ამისათვის უფრო ცხადი კანდიდატი რადიკალური მემარცხენე ტერორი იქნებოდა - თუმცა, რა თქმა უნდა, ამ მომენტში ვირტუალურად ის არ არსებობს. ამიტომაც, „ისლამისტებს“ შეუძლიათ ეს ნიშა შეავსონ. ორივე ტერმინი - „რადიკალური მემარჯვენე“ და „ისლამისტი“ - ასევე წარმოადგენს საკითხში წამოჭრილი ფენომენის რასობრივი განზომილების თავის არიდების საშუალებას (ტერმინი „თეთრი რასის უპირატესობის რწმენის მომხრე“, რომელიც ტარანტის მსგავსი ადამიანების გაცილებით უფრო ინფორმაციული აღმწერი იქნებოდა, იშვიათად გამოიყენება ხოლმე.)

მეტიც, ეს ფენომენები განსხვავდებიან ფუნდამენტურად თავიანთ კონტექსტებში, მასშტაბებსა და მიზეზობრიობაში. რადიკალური მემარჯვენეები შესაძლოა მუდმივად მიანიშნებდნენ საზოგადოების „ისლამიზაციაზე“ მაგრამ ამას არაფერი აქვს რეალობასთან საერთო. თეთრკანიანი ქრისტიანები და ათეისტები დიდ ბრიტანეთში არ ცხოვრობენ მუდმივი შევიწროვების საფრთხის ქვეშ მათი კანის ფერის ან რელიგიური კუთვნილების გამო.

თავდასხმები, რომლების მოწმენიც გავხდით დიდ ბრიტანეთში, გასული რამდენიმე წლის მანძილზე, ისეთი ჯგუფების მიმდევრების მიერ, როგორიც არის ISIS, არ მომხდარა ისლამური რადიკალიზმის ფართოდ გავრცელების საფუძველზე. ისინი მოხდნენ, რასაც სულ უფრო ხშირად ადასტურებს რიცხვები როგორც მარცხნიდან, ისე მარჯვნიდან, როგორც დიდი ბრიტანეთის საგარეო პოლიტიკის მოსალოდნელი შედეგები. თუკი ამას არ მივიჩნევთ ისლამურ სამყაროში ბრიტანეთის მოქმედებების საპასუხო პირდაპირ საპროტესტო ქმედებებს, მაშინ ის არის - როგორც ამის შესახებ ლეიბორისტთა ლიდერმა განაცხადა მანჩესტერის აფეთქების შემდეგ, 2017 წლის გენერალური არჩევნების წინ - დასავლური სამხედრო ძალების მიერ ახლო აღმოსავლეთში უზარმაზარი ტერიტორიების განადგურების შედეგი. განადგურების, რომელმაც გააჩინა ქაოსი და სასოწარკვეთილება, რომლის პირობებში ისეთმა ორგანიზაციებმა დაიწყეს აღზევება როგორიცაა ISIS.

ამის საპირისპიროდ კი, რადიკალურ მემარჯვენეობაზე ან თეთრი რასის უპირატესობის რწმენაზე დაფუძნებული ძალადობა წარმოადგენს ფუნდამენტურ გაგრძელებას გარშემო არსებული პოლიტიკური და კულტურული კლიმატის - რაშიც მედია ინსტრუმენტულ როლს ასრულებს. იგი იქმნება არა თავად იმიგრაციის, ან „განსხვავების“ მიზეზით, არამედ მედიისა და პოლიტიკური კლასის მიერ, რომლებიც უმოწყალოდ აქცევენ იმიგრანტებსა და მუსლიმებს განტევების ვაცებად, მაშინ როდესაც ანიჭებენ ლეგიტიმაციას იმათ, ვინც ზემოხსენებული ჯგუფების წინააღმდეგ ზიზღს ქადაგებს. კრაისტჩერჩის ხოცვა-ჟლეტვის გაშუქებაც არ წარმოადგენდა გამონაკლისს.

9 მარტს Fox News-ის შოუს წამყვანმა ჯენი პირომ ამერიკელ პოლიტიკოსს ილჰან ომარის, რომელიც წარმოშობით სომალიდანაა, ჰკითხა ნიშნავდა თუ არა მის მიერ ჰიჯაბის ტარება იმას, რომ ის შარიათის კანონს მისდევდა, რაც მისივე შეფასებით “ამერიკის კონსტიტუციის მიხედვით არაერთიკურია”. მისი ეს კომენტარი Fox News-ში მეორე დღესვე დაგმეს.

16 მარტს პიროს შოუ - “სამართლიანობა” ეთერში აღარ გავიდა. მალევე the New York Times-მა და CNN-მა საკუთარ წყაროებზე დაყრდნობით ინფორმაცია გაავრცელეს, რომ ის სამსახურიდან გაათავისუფლეს. Fox News-ში Imediaethics-ის კითხვაზე, შეესაბამებოდა თუ არა წამყვანის გათავისუფლების შესახებ ინფორმაცია სიმართლეს, პასუხი არ ისურვეს. “შიდა საკითხებზე კომენტარს არ ვაკეთებთ”, - განაცხადეს Fox News-ში.

ეს პირველი შემთხვევა არ არის, როდესაც პიროს შუს მიმართ პრეტენზიები აქვთ. 2015 წელს ბრიტანეთის კომუნიკაციების მარეგულირებლმა (OFCom) ის არასწორი ინფორმაციის გარცელებაში ამხილა. ის ამტკიცებდა, თითქოს იქ ე.წ. “no-go” ზონები არსებობდა, სადაც შარიათის კანონები მოქმედებდა და ბრიტანეთის არამუსლიმი მოქალაქეები იქ მისვლას თავს არიდებდნენ.

წყარო: imediaethics.org

გვანცა ხონელიძე, იურისტი, ორგანიზაცია ქალთა მზერის დამფუძნებელი

რამხელა ძალისხმევითაც სამოქალაქო აქტივისტები ქალების მიმართ არსებული სტერეოტიპული და არასერიოზული დამოკიდებულებების განეიტრალებას ვცდილობთ, იმდენივე ძალისხმევით მედიის დაუფიქრებელი ნაბიჯები უკუპროცესს აწარმოებს.

21 მარტს „რუსთავი 2-ის“ დილის ეთერში ვიხილეთ სიუჟეტი, რომელშიც შიშველი ქალის სხეულზე სუში იყო დალაგებული. ეს ფაქტი მე, როგორც რიგით მაყურებელს, მხოლოდ ერთი კუთხით მადარდებს, ეს დარდი არ ეხება სუშის ფედერაციას და იმას, ვაკეთებთ თუ არა კარგ სუშს საქართველოში. ეს ეხება ბევრისთვის უხილავ, მაგრამ ჩემთვის უცხადეს პრობლემას, - ქალები დღემდე მოვიაზრებით დეკორაციებად. ნებისმიერ სიუჟეტს გმირი ჰყავს და ისტორიის ხაზი აქვს, ტელევიზია კი ამ სიუჟეტის მთხრობელად გვევლინება. სიმპტომატურია რომ ამ სიუჟეტებში გასაგნებულის, არასერიოზული პერსონაჟის, გამრთობის როლს ქალი და მისი სხეული ასრულებს.

გასაგნებას/განივთებას ბევრად დიდი სოციალური ეფექტი აქვს, ვიდრე ერთი შეხედვით გვგონია. ეს პროცესი შეიძლება უშუალო აქტორის თავისუფალი ნებით ხდებოდეს, მაგრამ გრძელვადიანი ეფექტი იქონიოს იმ სოციალურ ჯგუფზე, რომელსაც ეს აქტორი წარმოადგენს. ქვეყანაში სადაც ქალების ფიზიკური შევიწროვება კულტურულ ნორმატივად მოიაზრება, ასევე ნორმალიზებულად აღიქმება შიშველი ქალის სხეულის მაგიდად გამოყენება სატელევიზიო ეთერში. ეს არც პირადი სივრცეა და არც ფილმის -„სექსი დიდ ქალაქში“ ცნობილი სიუჟეტი, სამანტას სხეულზე სუში რომ აქვს დალაგებული, ესაა დილის გადაცემა ქვეყანაში, სადაც ყოველ მეშვიდე ქალს ერთხელ მაინც გამოუცდია ძალადობა.

ქართული მედიასივრცისთვის ქალის აბუჩად აგდება უხარისხო მედიაპროდუქტის გასაღებისთვის დიდი ხნის აპრობირებული გზაა. ამის სათავეებში ჯერკიდევ ადრეული 2000-იანი წლებიდან დგას შალვა რამიშვილი, რომელსაც ქალები, სარეკლამო ჭრის დროს, ხან დასაცინად გამოჰყავდა, ხან უხამსი ხუმრობების სამიზნედ.

ქალების რეპრეზენტირების კუთხით, დღემდე, ტელევიზია 202-ის დაწესებული სტანდარტი არ მორყეულა. თუ „რუსთავი 2-ის“ დილის ეთერში შიშველ ქალს მაგიდის როლს ათამაშებენ რეიტინგის ასაწვად, პარალელურად, შალვა რამიშვილი გართობად გვასაღებს ქალების ჩხუბისა და თმებით თრევის ვიდეოებს, სხვა პოპულარულ არხებზე კი ქალებზე ძალადობის ისტორიებს, როგორც პირად, სასაცილო გამოცდილებას, ისე ყვებიან.

ნარატივი ყველგან ერთია, ჩვენი სხეული ჩვენგან დამოუკიდებლად ჩააბეს რეიტინგზე ნადირობის უწყვეტ ჯაჭვში. ამ სახეხატის ყოველდღიური წარმოების შემდეგ, აღარ უნდა გვიკვირდეს რატომ არ გვეკიდებიან სერიოზულად და რატომ მომართავენ ქალების სექსუალურ და პირად ცხოვრებას ჩვენსავე საწინააღმდეგოდ. ტელევიზია, როგორც ძლიერი ინფლუენსერი, არ არის შეჯერებული, რომ ჩვენი სოციალური ჯგუფი სერიოზული, პოლიტიკურად აქტიური, ჭკვიანი და ძლიერი წარმოაჩინოს.

1950-60-იანი წლების ამერიკული რეკლამები, როგორც იმდროინდელი საზოგადოების ანარეკლი, სექსიზმით და რასიზმით გაჯერებული იყო. განვითარებული დემოკრატიები, ქალების სოციალური წინააღმდეგობების გარეშე, დღეს არ იარსებებდა. რაც ამ წლებში მისაღებად ითვლებოდა, ნელ-ნელა ამ წინააღმდეგობებმა ანტისოციალურ ქმედებად და ამ ჯგუფების მიზანმიმართულ ჩაგვრად დააიდენტიფიცირა.

მე, როგორც ფემინისტი, ვამბობ, ჯანსაღად არასოდეს იფუნქციონირებს საზოგადოება, რომელიც  მაგიდად შიშველ სხეულს, როგორც სექსის ბაზისური ინსტინქტის ილუსტრაციას ისე იყენებს. თანამედროვე ადამიანის ტვინში ეს სცენა აგდებს ბმულებს - ჭამა, სექსი, დაუფლება. საგნის ფუნქციის შემსრულებისგან, ისევე როგორც საგნისგან, ნებართვას არავინ იღებს, შესაბამისად, არ არსებობს თანხმობა, როგორც ქალის ხმის, ნების გამომხატველი ცნება.

ასეთი სცენები პროტესტს უნდა იწვევდეს ჩვენში, ასეთი მედია კონტენტი არ უნდა შევისაღოთ და მეტი სიღრმისეული განათლება და მგრძნობელობა უნდა მოვითხოვოთ მედია სივრცისგან.

„ვინ არ იცის ჩვენს დროში განცხადებათა მნიშვნელობა?
ხალხთა ცხოვრებაში განცხადება ისეთს უცილობელს საჭიროებას შეადგენს,
ვითარცა „პური ჩვენი არსობისა“, -
გაზეთი „ცნობის ფურცელი“, 1897 წელი 

ერთი წუთით წარმოიდგინეთ, რა შეიძლება ნახო, ან სად შეიძლება გაერთო XIX საუკუნის ბოლოსა და XX საუკუნის დასაწყისის ტფილისში? რომელ სასტუმროში შეიძლება გაჩერდნენ, მაგალითად, „და-ძმა ვარდროპნი, რომლებიც ჩვენში ქართული ენის შესასწავლად ჩამოვიდნენ“?

სად შეიძლება გამოეწყო „უკანასკნელის ფასონების“ ტანისამოსში, სად გაიკრიჭო და გაიპარსო თმა-წვერი, სად იყიდო „რევოლვერი“, გაკოხტავებულმა და გადიდგულებულმა კი სად გაისველო ყელი - „დანიაში“, თუ „პურ-ღვინოში“? ყველგან გპირდებიან „შინაურ საჭმელ-სასმელს, როგორც ევროპიულს, ისე ჩვენებურს“. აქ რომ მოათავებ მოლხენას, მერე იქნებ საღამოს „ტანცებზეც“ მოგინდეს გავლა...



მეორე ამბავია, რამდენად გაგწვდება ჯიბე ამ ყველაფერზე. ფული თუ არ გყოფნის, შენი რა მიდის - ფინანსურ პირამიდაზე ჯერ არაფერი გსმენია, „ივერიაში“ გამოქვეყნებულ განცხადებაში კი ირწმუნებიან - „დიდი ცოდნისა და ხარჯის გარეშე, ყველა ადვილად და პატიოსნურად იშოვნის 400 მანეთს, მხოლოდ ჩქარა გამოგზავნეთ თქვენი ადრესიო“.

თუკი მაინც გეძვირა, იქნებ რომელიმე ბაღში შეგევლო კულა გლდანელის და ნესტორ ესებუას ჭიდაობის სანახავად? ან თუნდაც დიდუბეში, დოღის საყურებლად? ნაძალადევის პირდაპირ დანიშნულ ბურთაობას უკვე ვეღარ მიუსწრებ იმიტომ, რომ „ბურთი სწორედ 5 საათზედ გავარდება“.




არა, დოღი და ჭიდაობა ყოველთვის მოესწრება, ჯობს „ტფილისში უნახველი უშველებელის ტანის 18 წლის კაცი“ იხილო, ან „გრძნეული და მბრძანებელი გველებისა, ინდოელი ქალი მისს პასტრელი“, თუნდაც „ლიუმიერის კინემატოგრაფი - ცხოველი ფოტოგრაფიული სურათები“, ბოლო-ბოლო, გოლოვინის პროსპექტზე აისეირნებ, სადაც აფრიკაში დაჭერილ ცოცხალ სირაქლემას ნახავ, ან მადათოვის კუნძულზე გადახვალ და ფეცის დიდ მუზეუმში გამოფენილ, „100-მდე სხვა-და-სხვა საგანს“ დაათვალიერებ.



ამ ეპოქის ტფილისის მცხოვრები, მიუხედავად იმისა, იცოდა თუ არა წერა-კითხვა, სადმე, ერევნის მოედანზე, ან იარმურკაზე მაინც შეიტყობდი იმ სარეკლამო განცხადებების შინაარსს, რაც სხვებს პრესაში ამოეკითხათ...

ფაქტია, XIX საუკუნის ბოლოსა და XX საუკუნის დასაწყისის ქართულ პრესაში უამრავი სარეკლამო განცხადება, მარკეტინგული ხრიკი და რიგ შემთხვევებში - სარეკლამო კამპანიაც კი გვხდებოდა. კრეატიული მედია-მენეჯერები, პოტენციური დამკვეთების დასაინტერესებლად, გაზეთში მრავალფეროვან კლიშეებსაც ათავსებდნენ, რითაც მეწარმეებსა თუ სერვისის მიმწოდებლებს საკუთარი პროდუქციის სარეკლამო განცხადების გაფორმება შეეძლოთ. ამ და სხვა ხერხებით, პირდაპირ თუ ირიბად, იმდროინდელ საქმოსნებს საკუთარ გაზეთში სარეკლამო განცხადებების გამოქვეყნების აუცილებლობაში არწმუნებდნენ.


სარეკლამო განცხადებების მიხედვით, იყიდება ყველაფერი, პროდუქტიც და სერვისიც: ყოველდღიური მოხმარების საგნები, ჰიგიენური საშუალებები, ფოტოგრაფიული ხელობის კურსები, ქონების, სიცოცხლის დაზღვევისა და სამედიცინო სერვისები:

„კონფექტები რუსთაველი“ - თითოეული „კონფექტი“ შეხვეულია ქაღალდში, რომელზედაც დაბეჭდილია საუკეთესო და ანდაზად გადაქცეული ლექსები „ვეფხვის ტყაოსნიდგან“ და წვეულებებში შეადგენენ საუცხოვო შესაქცევარსა;

ყინული - სრულიად სუფთა, ფილტრით დაწმენდილის წყლისაგან მომზადებული, სასმელსა და საჭმელში სახმარებლად;

საქალო ჰიგიენური ბალიშები;

რძის ფქვილი ნესტლესი - ძუძუ-მწოვარა ბავშვთა საზრდოებლად;

ფხვნილი თმისა და ბალნის მოსაცილებლად;

სატუალეტო საშუალება დედათათვის;

მრავალ-გვარი ამერიკანული კლეონკები სტოლის გადასაფარებლად;

ელექტრონის ზარები;

შობის ხის სრული მორთულობა.

პარალელურად, იმდროინდელი მეწარმეები აქტიურად იცავენ საკუთარ პროდუქციას გაყალბებისგან და მომხმარებლებს აფრთხილებდნენ, რომ მხოლოდ და მხოლოდ მათი სამარკო ნიშნის მქონე პროდუქცია შეიძინონ.


დიდი ყურადღება ეთმობა საგანმანათლებლო ტიპის პროდუქციას, ახლადგამოცემულ წიგნებს, მათ შორის, თარგმნილ ლიტერატურას, რომელთა შესახებ განცხადებები არა მხოლოდ რეკლამის, არამედ ახალი ამბების სახითაც კი გვხვდება.


თავისთავად საინტერესოა ის გამონაკლისი შემთხვევები, როდესაც სარეკლამო განცხადებების ავტორთა ფანტაზია, იმდროინდელ ეპოქაზე მეტად, დღევანდელ რეალობასთან უფრო ახლოსაა. ამ თვალსაზრისით, გამორჩეულია 1898 წელს, „ბათომში, სანდროს მიერ აღებული სასტუმრო „ლონდონის“ შესახებ [დროში მცირედი აცდენით] გამოქვეყნებული „თიზერი“ და რეკლამა:


ასევე, სარეკლამო ტექსტებისა და მათი ვიზუალური მხარის მრავალფეროვნების მიუხედავად, ერთ-ერთი გამორჩეული სარეკლამო კამპანია ცნობილი ქართველი მეცენატის, მიტროფანე ლაღიძის უალკოჰოლო სასმელებს უკავშირდება. აღნიშნული კამპანიის რელევანტურობა და ეფექტურობა უფრო ცხადად ჩანს, თუკი გავიხსენებთ, რომ 1914 წელს, რუსეთის იმპერატორმა ნიკოლოზ მეორემ „მშრალი კანონი“ შემოიღო. ბუნებრივია, ეს კანონი რუსეთის მიერ ოკუპირებულ საქართველოზეც ვრცელდებოდა.

1915 წელს, გაზეთის რამდენიმე ნომერში, აღნიშნული კომპანია ერთსა და იმავე ილუსტრაციას იყენებს, ტექსტი კი მუდმივად იცვლება - „ბასიაკობის“ გასაკიცხი ჩვეულების ნაცვლად, რომელიც ღვინის ბოთლზე მიწოლილი, დაბეჩავებული კაცის მწარე ხვედრით არის გამოსახული, გამაგრილებელი სასმელის წყლის ბოთლის გვერდით, მხნე, ფხიზელი მთხრობელი დგას, რომელიც დაწვრილებით გვიამბობს, თუ რა დადებითი შედეგი მოჰყვა ღვინის აკრძალვას; როგორ უნდა გაარჩიო ამ კომპანიის ეტიკეტი - ყალბისაგან; „რამ დაღუპა კნიაზები, რამ გახადა ყველა ბანკის მონათ“ და ა.შ.


დასასრულს, აუცილებლად უნდა აღვნიშნოთ, რომ რამდენიც არ უნდა ვიკვლიოთ, ან ვისაუბროთ ამ პერიოდის სარეკლამო სფეროსა და იმდროინდელ ტენდენციებზე, ენა და ხასიათი, რითაც ძველი ქართული სარეკლამო განცხადებები იწერებოდა, ნებისმიერ მთხრობელზე უკეთ აღწერს ყველაფერს.


 

რამდენიმე კვირის წინ, საქართველოს პრეზიდენტმა პირველად შეიძინა რეალური პოლიტიკური აქტუალობა (ფრანგულ პენსიას, კლარნეტის შეძენას და ნინოობის დღესასწაულზე ბოდბეში წირვაზე დასწრებას თუ არ ჩავთვლით) და ისიც არც თუ სასიამოვნო თემით - ცილისწამების შესახებ კანონმდებლობის გამკაცრების ინიციატივით. რთული მისახვედრი არ არის, რომ ამ თემის გააქტიურება პრეზიდენტის ადმინისტრაციის მხრიდან ლაშა ჟვანიასთვის სულიწმინდის გამოცხადებას არ მოჰყოლია და არც დიმიტრი გაბუნიას უთენებია ჯერჯერობით ღამეები მსოფლიო პრაქტიკის შესწავლით. სალომე ზურაბიშვილის სენსიტიურობა ცილისწამების თემაზე პირდაპირაა დაკავშირებული ჩავლილ საარჩევნო ისტერიკასთან.

როგორც მოსალოდნელი იყო, რადიკალურად პოლარიზებულ პოლიტიკურ და მედიაგარემოში წინასაარჩევნო ბატალიები საკმაოდ ბინძურ ფორმებს იღებდა, იქნებოდა ეს საპრეზიდენტო კანდიდატების აბსურდული მიზეზებით დემონიზაცია, ერთმანეთის საარჩევნო შტაბებში სერგო ორჯონიკიძის ძიება, შვილების დუელი, კანდიდატთა პირადი ცხოვრებით სპეკულაცია თუ სასულიერო იერარქების მობილიზება კონკურენტების ანათემაზე გადასაცემად.

პრეზიდენტის ჯერაც ჩანასახში მყოფ ინიციატივას, რომელიც სავარაუდოდ მალე საკანონმდებლო ინიციატივად იქცევა (ჩვენი პოლიტიკოსების არც თუ ისე პრინციპულ, ხანმოკლე დროის პერიოდში 180 გრადუსით შემობრუნებულ პოზიციებს თუ გადავხედავთ), დიდი გამოხმაურება მოჰყვა მედია და არასამთავრობო წრეებში. Music Box-ის და საფერავი TV-ის (მართლა არსებობს ასეთი ტელევიზია) გარდა, ქართული ტელევიზიებიდან ალბათ საზოგადოებრივი მაუწყებლის პირველი არხი იყო ერთადერთი, რომელმაც ცილისწამების შესახებ კანონის გამკაცრების ინიციატივის პრობლემურობას არ დაუთმო სათანადო ყურადღება. ტელეარხისთვის ამბის გაშუქების საბაბი ძირითადად მთავრობის რომელიმე წევრის განცხადება ხდებოდა, სადაც ისინი მართალია ურთიერთგამომრიცხავ განცხადებებს აკეთებდნენ, მაგრამ ერთხმად მიესალმებოდნენ პრეზიდენტის სრულიად ბუნდოვან ინიციატივას.

29 იანვარს კი, პირველმა არხმა, რომლის ვებგვერდიც ზოგჯერ შეიძლება პრეზიდენტის ადმინისტრაციის ვებგვერდში აგერიოთ (იხ. ფოტო), გადაწყვიტა, ცილისწამების თემისთვის გადაცემა „თავისუფალი ხედვის“ ერთი მთლიანი ბლოკი დაეთმო.

გადაცემის ამ ბლოკის მთავარი კითხვა შემდეგნაირად ჟღერდა - გვჭირდება თუ არა ცილისწამების კანონით რეგულირება? თემაზე ამომწურავად და სიღრმისეულად სასაუბროდ არხმა შიდა რესურსები გამოიყენა და გადაცემის სამ წამყვანთან ერთად მწერალი, ესეისტი, საზოგადოებრივი მაუწყებლის მედიაწარმოების ბლოკის დირექტორი (რასაც არ უნდა ნიშნავდეს ეს) პაატა ქურდაძე მიიწვია.

რთულია არ დაეთანხმო პაატა ქურდაძეს, როდესაც ის ამბობს, რომ ყალბი ინფორმაციებით მიყენებულ ზიანზე სადისკუსიო ველის შექმნის აუცილებლობა დგას. მაგრამ, „ევროპულ ესთეტიკასთან ძალიან ღრმად ნაზიარებმა ადამიანმა“, როგორც მას ოდესღაც საზოგადოებრივი მაუწყებლის გენერალური დირექტორის მრჩეველი უწოდებდა ნეტგაზეთთან ინტერვიუში, ცილისწამების მუხლთან დაკავშირებით, მსუბუქად რომ ვთქვათ, მთავრობის წევრებისა და საქართველოს პრეზიდენტის ადმინისტრაციის პოზიციების გასამყარებლად რამდენიმე მსუყე განცხადება გააკეთა.

წუთით რომ დავივიწყოთ ის ფაქტი, რომ გადაცემის მთავარი კითხვა გვჭირდება თუ არა ცილისწამების კანონით რეგულირება? აპრიორი არარელევანტურად ჟღერს, რადგან ასეთი კანონმდებლობა უკვე არსებობს საქართველოში (კანონი სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შესახებ, თავი IV), თავად ქურდაძის მოსაზრებებში რამდენიმე საგულისხმო მომენტის გამოყოფა შეიძლება.

ცილისწამებას არაფერი აქვს საერთო გამოხატვის თავისუფლებასთან - ეს პათოსი გასდევდა გადაცემის მთელ ბლოკს, სადაც ქურდაძე ამტკიცებდა, რომ „ცილისწამება არის ძალადობის ერთ-ერთი ფორმა, ეს არის, თუ გნებავთ მორალური, ფსიქოლოგიური ძალადობა, რომელიც ძალიან ადვილად შეიძლება გადაიზარდოს სხვის მიმართ, თუნდაც ცილისმწამებლის მიმართ აგრესიაში ან აგრესიაში საკუთარი თავის მიმართ, მის უკიდურეს გამოხატულებამდე, თუნდაც თვითმკვლელობამდეც კი, ამიტომ ცილის წამების დაკავშირება, ჩემი აზრით, აზრის გამოხატვის თავისუფლებასთან, ეს არის ძალიან რბილად რომ ვთქვა ფუნდამენტური შეცდომა“.

ერთი შეხედვით, ამ წინადადებაში არაფერია არალოგიკური, ვიდრე მის ბოლო ნაწილამდე მივალთ. ცილისწამება მართლაც შეიძლება იქცეს საკმაოდ სავალალო შედეგების მიზეზად, მაგრამ ეს როგორ შეიძლება გახდეს ლოგიკური წანამძღვარი მტკიცებისა, რომ ცილისწამებას აზრის გამოხატვის თავისუფლებასთან არაფერი აქვს საერთო, ჯერ-ჯერობით ამოცანად რჩება პირადად ჩემთვის. გვერდზე გადავდოთ ის ფაქტი, რომ ქართული კანონმდებლობა სწორედ სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შუქზე ხედავს ცილისწამების საკითხს. მთავარი შეცდომა, რისკენაც ეს მიდგომა გვიბიძგებს, ალბათ არის ის, რომ კანონმდებლობის გამკაცრების მომხრეები ისე წარმოაჩენენ სიტუაციას, თითქოს გამოხატვის თავისუფლება საქართველოში აბსოლუტურია და მას არაფერი ზღუდავს. დიდი იურიდიული განათლება არ სჭირდება გამოხატვის თავისუფლების შესახებ კანონის IV თავში იმის გაგებას, რომ პირს ეკისრება სამოქალაქო სამართლებრივი პასუხისმგებლობა კერძო და საჯარო პირის ცილისწამებისთვის.

„ჩვენ ვართ ქვეყანა, რომელმაც გამოიარა რამდენიმე ისეთი პერიოდი, თითქმის ასეული წლის განმავლობაში, რეპრესიები, რომელიც ძირითადად, როგორც წესი, ეფუძნება სახელმწიფოებრივ რანგში აყვანილ ცილისწამებებს. მიუხედავად ამისა, ასეთი სამწუხარო და ტრაგიკული უზარმაზარი გამოცდილებისა, რატომღაც გადავწყვიტეთ 2004 წელს, რომ მოგვეხდინა ცილისწამების დეკრიმინალიზება და შევედით ახალ ერაში, როდესაც დაუსჯელი ცილისწამებების, რეპრესიების ეპოქაში ვცხოვრობთ დღეს“, - ეს კიდევ ერთი განცხადებაა, რომელიც პირველი არხის წარმომადგენელმა გააკეთა გადაცემაში და რომელსაც გარდა ლოგიკური გამართულობისა, პრობლემა აქვს ფაქტების სრულიად უკუღმა დანახვაშიც.

იმ რეპრესიების პერიოდში, რომელზეც ბატონი ქურდაძე საუბრობდა გადაცემაში, სწორედ ცილისწამების შესახებ არსებული მკაცრი კანონმდებლობა შეიძლება გამხდარიყო ადამიანთა რეპრესიების საფუძველი. პრობლემა, რომელიც ცილისწამების კანონმდებლობის გამკაცრებას შეიძლება მოჰყვეს, სახელმწიფოს მიერ, ამ კანონის მეშვეობით, განსხვავებული აზრის ჩასახშობად შექმნილი ნოყიერი ნიადაგი იქნება. ზუსტადაც რომ გამოხატვის თავისუფლების მკაცრი შეზღუდვის ტრაგიკული და სამწუხარო გამოცდილება, რომელიც საქართველოს აქვს ისტორიულად, უნდა იყოს იმპულსი იმის გასააზრებლად, რომ სახელმწიფოს მხრიდან ადამიანების რეპრესირების მექანიზმად შეიძლება იქცეს ისეთი კანონი, რომელიც ცილისწამების შემთხვევაში, ადამიანებს არაპროპორციულად მკაცრ სასჯელს მიუსჯის.

2004 წელს მიღებულ კანონს სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შესახებ, რომელიც მედიის სფეროში წინა ხელისუფლების ალბათ ერთადერთ პოზიტიურ ნაბიჯად უნდა შეფასდეს, მთელი იმ რეპრესიებისა და უზურპაციის პირობებში, რასთან შეჯახებაც მედიის წარმომადგენლებს უწევდათ, არ გაუუქმებია ცილისწამების მუხლი ბოლომდე. მან უბრალოდ გაზარდა გარანტიები იმისა, რომ ვისაც როდის და როგორ მოუნდება, ისე ვერ დასჯის ჟურნალისტს, თუნდაც არასწორი ფაქტების გავრცელების შემთხვევაში. უპირველეს ყოვლისა კი, ხელისუფლება ვერ გაასამართლებს ჟურნალისტებს მათთვის არასასურველი ინფორმაციის გავრცელების გამო.

ჟურნალისტიკა არ არის მათემატიკა ან ფიზიკა, სადაც შეიძლება ფორმულაში ჩასვა რიცხვები და შედეგი 100%-იანი სიზუსტით მიიღო. ჟურნალისტიკა თავისი არსით არის ინტერპრეტაციული საქმიანობა და მითი ფაქტებისა და მოსაზრებების სრული გამიჯვნის შესაძლებლობის შესახებ დიდი ხანია კითხვის ნიშნის ქვეშ დადგა აკადემიურ თუ პროფესიულ სფეროში. შესაბამისად ალბათობა იმისა, რომ ნებსით თუ უნებლიედ, რეპორტიორმა არასწორად ინტერპრეტირებული ან დამახინჯებული ფაქტები გაავრცელოს, საშუალოზე უფრო დიდია.

მორიგი საინტერესო მიგნება, რომელიც ბატონმა პაატამ შემოგვთავაზა მდგომარეობს შემდეგში: თურმე, ე.წ. Fake News-ის გაგება დასავლეთში სხვაა და ჩვენთან სხვა, რადგან პოლიტიკურ კონტექსტში შეფასების კრიტერიუმები განსხვავდება. თურმე საფრანგეთში, როდესაც ადამიანს განიხილავენ პოლიტიკურ კონტექსტში, იქ მხოლოდ მის საქმიანობას განიხილავენ, მის პროფესიონალიზმს, ჩვენ კი პირდაპირ მისი პირადი ცხოვრების განხილვაზე გადავდივართ. ბატონმა პაატამ ისიც კი დაამატა, რომ მას არასდროს მოუსმენია მაგალითად, საფრანგეთში განეხილოთ ემანუელ მაკრონი კარგი კაცია თუ ცუდი.

მსუბუქად თვითკოლონიზატორულ ტონს თუ ცოდვად არ ჩავუთვლით საზოგადოებრივი მაუწყებლის მედია პროდუქტების დირექტორს, ის ნამდვილად ცოდვად უნდა ჩავუთვალოთ, რომ საფრანგეთის მოქალაქეს არ სმენია მთელი ის მედია ლაყაფი, რომელიც მაგალითად მაკრონისა და მისი ასაკით დიდი, ყოფილი მასწავლების ცოლობას მოჰყვა, ანდა მედიით აგორებული ჭორები მაკრონისა და მისი დაცვის თანამშრომლის ალექსანდრე ბენალას საყვარლობის შესახებ.

ერთი სიტყვით, ეს ნაივური წარმოდგენა, რომ დასავლეთში საპრეზიდენტო არჩევნები მხოლოდ საქმიანად მიმდინარეობს და პოლიტიკური პოლარიზაცია მარტო ჩვენნაირ განუვითარებელ და ჩამორჩენილ ქვეყნებში იღებს პირადი ცხოვრების განქიქების ფორმას, მსუბუქად რომ ვთქვათ, ზედაპირული და რეალობისგან აცდენილია. სხვა თუ არაფერი, აშშ-ის გასული საპრეზიდენტო არჩევნებიც გამოდგება მაგალითად, სადაც პირადი შეურაცხყოფებისა და კომპრომატების ომის ნამდვილი მასტერკლასები დაიდო.

თუმცა ამ განცხადებას კიდევ ერთი შრე ჰქონდა, თითქოს ყალბი ახალი ამბების, ე.წ. Fake News-ების მომრავლება ცილისწამების მუხლის გამკაცრების საჭიროებაზე მიუთითებდეს. მთელს იმ დისკუსიას, რომელსაც ჩვენთან სათავე ქალბატონმა პრეზიდენტმა დაუდო, სწორედ სალომე ზურაბიშვილის მიერ ნახსენები საფრანგეთში მიღებული კანონი გაჰყვება წითელ ზოლად. აი, ნახეთ, საფრანგეთმა ეს კანონი მიიღო, ჩვენ კიდე რაზე ვტეხთ განგაშს, ცოტათი ცილისწამების კანონს თუ გავამკაცრებთ და ერთი ორ ადამიანს თუ დავსჯით ფაქტებით გაუმყარებელი ინფორმაციის გავრცელების გამოო. ამ დღიდან მოყოლებული, მთავრობის წევრებიც დაიბნენ და თუკი, მაგალითად, ქალაქის მერი Fake News-ების გაკონტროლების აუცილებლობაზე საუბრობდა, პარლამენტის თავმჯდომარე პირადი შეურაცხყოფების კრიმინალიზებისკენ მიგვერეკებოდა.

ეს დაბნეულობა კი ალბათ იმისი ბრალია, რომ დასაწყისშივე ტყუილი თქვა პრეზიდენტმა (განზრახ ან უცოდინრობით). დიახ, საფრანგეთის ეროვნულმა ასამბლეამ კანონი ნამდვილად მიიღო, 2018 წლის 20 ნოემბერს. ოღონდ ამ კანონს არაფერი აქვს საერთო ცილისწამებასთან. იგი Fake News-ების გავრცელებასთან დასაპირისპირებლად მიიღო საფრანგეთმა და ძირითადად ორ მთავარ ზომას ითვალისწინებს: ციფრული პლატფორმების გამჭვირვალობის იძულებას და საკანონმდებლო ბრძანებულების გამოცემას, რომელმაც ხელი უნდა შეუშალოს ცრუ ამბის გავრცელებას თუკი ის ცალსახად ყალბია, ვრცელდება მასობრივად და წინასწარგანზრახვით და თუკი იგი ქმნის არჩევნებზე ზეგავლენის მოხდენის საფრთხეს.

შესაბამისად, ის კოგნიტური დისონანსი, რომელიც პრეზიდენტის დამსახურებით, მთავრობის წევრებსა და მის მხარდამჭერებს შორის შეიქმნა, კიდევ ერთხელ ცხადყოფს, რომ როდესაც მიგვითითებენ, რომ რაღაც დასავლეთში ასეა, თითის ნაცვლად, მიმართულებას უნდა გავხედოთ. დასავლურად შემოსაღებული იდეები, შესაძლოა მხოლოდ და მხოლოდ საქართველოში მცხოვრები საფრანგეთის რამდენიმე მოქალაქის თავში იყოს.