კატეგორია: ეთიკა

“მეცნიერების საგანგაშო დასკვნა - კორონავირუსი მელოტებში ყველაზე მძიმე ფორმებით მიმდინარეობს”, - ამ და მსგავსი სათაურით, 5 ივნისს, რამდენიმე ონლაინ გამოცემამ გამოაქვეყნა სტატია, რომელშიც ნათქვამია, რომ “ეპიდემიოლოგების სენსაციური დასკვნით, მელოტი ადამიანები Covid-19-ისგან გარდაცვალების ყველაზე დიდი რისკის ქვეშ იმყოფებიან”. გამოცემები ამ ინფორმაციას აქვეყნებენ ერთ-ერთ პროფესორზე დაყრდნობით და მტკიცებით ფორმაში, თუმცა არ უთითებენ, რომ ეს დასკვნა მხოლოდ მცირერიცხოვან პაციენტებზე დაკვირვებას ემყარება.

გამოცემები წერენ, რომ ამ აღმოჩენის ერთ-ერთი მთავარი ავტორია პროფესორი ვინმე კარლო უემბიერი, რომელმაც “ტელეგრაფთან” ინტერვიუში განაცხადა, რომ სიმელოტე ინფიცირებულ პაციენტებს შორის ხშირ შემთხვევაში დაავადების რთული ფორმების გამომწვევია. ამას იგი იმით ხსნის, რომ “უთმო მამაკაცებს ორგანიზმში ისეთ ჰორმონები უვითარდებათ, რომლის შემდეგაც ვირუსული ნაწილაკებისთვის უფრო მარტივდება ორგანიზმის დასნებოვნება”.

altმსგავსი შინაარსის ინფორმაცია იძებნება ონლაინ გამოცემებზე: რეზონანსზე, ნიუპოსტსზე და ნიუსრეპორტზე. ამ უკანასკნელის მასალა კი სოციალური ქსელის გვერდზე გაზიარებული აქვს ტელეკომპანია კავკასიასაც. ტექსტები ყველგან იდენტურია.

“ერთ-ერთი კვლევის თანახმად დადასტურდა, რომ ესპანეთში 122 კოვიდ ინფიცირებული პაციენტიდან 79% მელოტი იყო. მეორე კვლევაში კი მადრიდში ერთ-ერთი საავადმყოფოში მყოფი 41 დაავადებული პაციენტიდან 71% მელოტი იყო”, - ვკითხულობთ ამ სტატიებში.

გამოქვეყნებული სტატიების მიხედვით, არცერთ შემთხვევაში არ ჩანს მცდელობა დამატებითი ინფორმაციის ან წყაროს მოძიების, რაც ავტორს ამ მსჯელობის ასეთ, მტკიცებით ფორმაში განვითარების სრულ შესაძლებლობას მისცემდა.


altalt












მსგავსი შინაარსის ინფორმაცია The Telegraph-ზე ნამდვილად იძებნება. ავტორი წერს, რომ მელოტი მამაკაცები შესაძლოა იყვნენ მაღალი რისკის ქვეშ, რომ მათ უფრო მწვავე სიმპტომები ექნებათ კორონავირუსის. სტატიაში ასევე ნამდვილად არის საუბარია ჰორმონ ანდროგენზე, რაც ორგანიზმს შესაძლოა ხდიდეს მოწყვლადს კორონავირუსის მიმართ, თუმცა მნიშვნელოვანია, რომ ამ სტატიას არ აქვს იმგვარი მტკიცებითი ტონი, როგორც ეს ზემოთდასახელებულმა ქართულმა გამოცემებმა გამოიყენეს და ტექსტი გაჯერებულია სიტყვებით: “შესაძლებელია”, “ვარაუდოებენ” და ა.შ.

უნდა აღინიშნოს, რომ ეს არ არის პირველი შემთხვევა, როდესაც Covid-19-ით დაინფიცირებას, სიმპტომების სიმწვავეს ან გარდაცვალების რისკს სხვადასხვა ფაქტორს უკავშირებენ - მაგალითად, სქესს, ფიზიკურ მახასიათებელს, კანის ფერს, გენს, ასევე ქცევასაც, მაგალითად, ნიკოტინის მოხმარება და ა.შ.

ინტერნეტ სივრცეში არაერთი მასალა იძებნება სათაურით - ”რატომ კლავს კორონავირუსი უფრო მეტ კაცს, ვიდრე ქალს”, ბევრგან ყურადღება კანის ფერზეა გამახვილებული - “შავკანიან ბრიტანელებში კორონავირუსით გარდაცვალება 4-ჯერ უფრო მაღალია, ვიდრე თეთრკანიანებში”. ვრცელდებოდა ვარაუდიც, რომ ორგანიზმში D ვიტამინის ნაკლებობა სიკვდილიანობის მაღალ მაჩვენებელს იწვევს. ერთ-ერთი, ყველაზე ვირუსულად გავრცელებული ყალბი ამბავი კი შეეხებოდა კვლევას, თითქოსდა, “ნიკოტინი კორონავირუსს ბლოკავს”, რაც სინამდვილეში ყოველგვარ საფუძველს მოკლებულია.


“კაქტუს-მედიის” დამფუძნებელი ჟურნალისტი ცირა გვასალია,რომელიც საქართველოსა და მსოფლიოში მიმდინარე ჯანდაცვის საკითხებს აქტიურად აშუქებს, ამბობს, რომ ინფორმაციის გამოქვეყნებისას, მითუმეტეს, როდესაც ეს სამედიცინო თემას ეხება, ძალიან მნიშვნელოვანია ამბავმა გაიაროს ე.წ. რეცენზიები, რაც გულისხმობს, რომ კვლევას სანდოობის უფრო მაღალი ხარისხი ჰქონდეს.

“ძალიან ბევრი კვლევა ძალიან ბევრი კუთხით შუქდება, ზოგი მაღალი ხარისხის, ე.წ.”პიარ რევიუ” ჟურნალებში, რაც გულისხმობს იმას, რომ სტატიები რომლებიც იქ ქვეყნდება, რეცენზიებს გადის და რა თქმა უნდა, ის მაღალი სანდოობის არის. თუმცა არსებობსსხვა ჟურნალები და ონლაინ პლატფორმები, რომლებიც აქვეყნებს ისეთ ვერსიებს, რომელთაც რეცენზია გავლილი არ აქვთ და ნაკლები სანდოობისაა”, - ამბობს იგი და ამატებს, რომ ასეთ კვლევებში ზოგჯერ მონაწილეობს მხოლოდ 10, 20 , 30, ან თუნდაც 100-მდე ადამიანიც, მაგრამ ათასზე ნაკლები. ამ კვლევებს კი ახლავს შეზღუდვები და სწორედ ეს შეზღუდვებია ძალიან საინტერესო, - “როდესაც ესა თუ ის მონაცემი ქვეყნდება შეზღუდვებით, მაგალითად, არ ყავს საკონტროლო ჯგუფი, ასეთი კვლევის განზოგადება არ შეიძლება”.

საკონტროლო ჯგუფი კი, მისი განმარტებით, იმიტომაა მნიშვნელოვანი, რომ როდესაც კვლევის დიზაინი დგება, კარგ შემთხვევაში, იქმნება ორი ჯგუფი: თვით გამოსაცდელი მედიკამენტის და საკონტროლო ჯგუფი. მედიკამენტის ჯგუფი იღებს იმ მედიკამენტს ან მედიკამენტების კომბინაციას, რაც გამოიცდება, ხოლო საკონტროლო ჯგუფი იღებს პლაცებოს, რაც არ არის მედიკამენტი. საბოლოოდ, კვლევის შედეგების შეჯამების დროს, ორი ჯგუფის შედეგები დარდება ერთმანეთს და განსხვავებაში გამოიხატება მედიკამენტის უსაფრთხოება და ეფექტურობა.

alt

ცირა გვასალიას, რომელიც აქტიურად წერს კორონავირუსის შესახებაც, იმის საილუსტრაციოდ, რომ მედიამ დიდი სიფრთხილე უნდა გამოიჩინოს სამედიცინო მასალების გავრცელებისას, ჟურნალ Lancet-ში გამოქვეყნებული კვლევის მაგალითი მოჰყავს.

ცირა გვიყვება, რომ სამედიცინო და სამეცნირო ჟურნალმა Lancet-მა მაისში გამოაქვეყნა კვლევა, რომელიც ამბობდა, რომ პრეპარატი პლაქვენილი ახალი კორონავირუსის სამკურნალოდ არაეფექტურია, რის გამოც ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციამ ის დროებით თავისი გლობალური კვლევიდან ამოიღო. მათ შორის, როგორც სამკურნალო საშუალება, გამოყენებიდან ამოიღო საქართველომაც. ამის შემდეგ კი დაახლოებით ასამდე მეცნიერმა დაწერა სტატია, საჩივრის წერილის ფორმით ჟურნალ Lancet-ის მისამართით, რომელშიც ნათქვამი იყო, რომ მათ მიერ გამოქვეყნებულ კვლევას პრეპარატ პლაქველინზე არ ჰქონდა საკმარისი მონაცემები და ეჭვი შეიტანეს გამოქვეყნებული მონაცემების სიზუსტეში.

“მათი განმარტებით, აუცილებელი იყო, რომ გამოექვეყნებინათ მონაცემები იმის შესახებ სად და რომელ კლინიკებში ჩატარდა ეს კვლევები, როგორ და რა პირობებში, ვინაიდან ამ მონაცემების გარეშე კვლევა არ არის ვალიდური. 5 ივნისს, ჟურნალმა ეს სტატია გავრცელებიდან ამოიღო და გამოქვეყნებული მასალის გამო ბოდიში მოიხადა”, - ამბობს იგი.

მისივე განმარტებით, გამოცემის რედაქტორმა, რიჩარდ ჰორტონმა გარდიანთან საუბრისას განმარტა, რომ “ეს არის კვლევის წესების გადაცდომის შოკისმომგვრელი მაგალითი ჯანდაცვის გლობალური საგანგებო მდგომარეობის მიმდინარეობისას.” ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციამ კი პრეპარატი პლაქვენილი 3 ივნისს “სოლიდარობის კვლევაში” დააბრუნა.

“ეს შემთხვევა კარგია იმის საილუსტრაციოდ რომ, როდესაც ვკითხულობთ ნებისმიერ სტატიას, აუცილებლად უნდა ვნახოთ კვლევის დიზაინი, მონაცემები თუ არის ხელმისაწვდომი და ამის მიხედვით უნდა შევაფასოთ ეს კვლევა. და უკვე ეთიკის ამბავიცაა, რომ კვლევაშივე იყოს მითითებული შეზღუდვები, ანუ საკონტროლო ჯგუფი ჰყავდა თუ არა მაგალითად”,- ამბობს ცირა გვასალია.

alt

მონაცემებისა და ასევე კვლევის მიგნებების გამოყენება არის ერთ-ერთი იმ მნიშვნელოვან დილემებს შორის, რის წინაშეც მედია დადგა კორონავირუსის პანდემიის გაშუქებისას.

„როდესაც მონაცემებს ვიყენებთ, ერთი, მნიშვნელოვანია სანდო წყაროს შერჩევა და მეორე, წყაროს ღიად მითითება, რათა აუდიტორიამ თავად შეძლოს მისი სანდოობის შეფასება. სანდოობა და მასთან ერთად გამჭვირვალობა კიდევ უფრო მნიშვნელოვანი ხდება ახლა, ამ ვითარებაში, როდესაც ინფორმაცია ფრაგმენტულია, არასრული და ხანდახან სანდო წყაროებიც კი ხაზგასმით აღნიშნავენ, რომ მათი მონაცემები ამ კონკრეტულ ეტაპზე შსაძლებელია ვერ წარმოაჩენდნენ ტენდენციებს”, - ვკითხულობთ რადიო თავისუფლების ქართულენოვანი სამსახურის მმართველი რედაქტორის ნინო ჯაფიაშვილის კომენტარს გზამკვლევში, რომელიც საქართველოს ურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ არის მომზადებული.

მაღალკვალიფიციური, სანდო წყაროების შერჩევა, სამეცნიერო დოკუმენტაციის გაცნობა მიაჩნია სიზუსტის დაცვისთვის მნიშვნელოვნად ზვიად ქორიძეს, მედიაექსპერტს, საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭოს წევრს.

„როდესაც ვსაუბრობთ ისეთ სერიოზულ თემაზე, როგორიც არის პანდემია, საჭიროა ძალიან ბევრი წყაროს მოძიება, ბევრი დოკუმენტის გაცნობა დ გააზრება. გვჭირდება მაღალკვალიფიციური ადამიანების: მეცნიერების, ექიმების, მკვლევრების პოზიციების მოძიება და, თავისთავად, მნიშვნელოვანია, რომ როცა ამას ვიძიებთ, ვეძებოთ საკმაოდ მაღალრეიტინგულ და გავლენიან სამეცნიერო ჟურნალებში”, - ვკითხულობთ ზვიად ქორიძის რეკომენდაციას ამავე გზამკვლევში.

„შეარჩიეთ ექსპერტები ყურადღებით. მეცნიერების ერთ დარგში ნობელის პრემიის მიღება არ ნიშნავს იმას, რომ ეს ადამიანი მეცნიერების ყველა დარგში ერკვევა. არც დოქტორის ხარისხი და პრესტიჟულ სამედიცინო სკოლაში სწავლება არ აქცევს მას სხვა კონკრეტულ საკითხში კომპეტენტურ და ავტორიტეტულ მეცნიერად. დაურეკეთ ოთხ ან ხუთ დამოუკიდებელ მეცნიერს, თუ ისინი ერთსა და იმავე პასუხს გაგცემენ კონკრეტულ საკითხზე, მაშინ თქვენს მასალაში ამ ინფორმაციის გამოყენება ღირს“, ‐ ამბობს ჰარვარდის უნივერსიტეტის ეპიდემიოლოგი, პროფესორი ბილ ჰენეჯი.


alt
სტატია მოამზადა "მედიაჩეკერმა" აღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტის (EWMI) ACCESS-ის პროექტის მხარდაჭერით ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) დაფინანსებით. სტატიის შინაარსზე პასუხისმგებელია "მედიაჩეკერი". ის შესაძლოა არ გამოხატავდეს USAID-ის, ამერიკის შეერთებული შტატების მთავრობის ან/და EWMI-ს შეხედულებებს.
კატეგორია: დეზინფორმაცია

“მეცნიერების საგანგაშო დასკვნა - კორონავირუსი მელოტებში ყველაზე მძიმე ფორმებით მიმდინარეობს”, - ამ და მსგავსი სათაურით, 5 ივნისს, რამდენიმე ონლაინ გამოცემამ გამოაქვეყნა სტატია, რომელშიც ნათქვამია, რომ “ეპიდემიოლოგების სენსაციური დასკვნით, მელოტი ადამიანები Covid-19-ისგან გარდაცვალების ყველაზე დიდი რისკის ქვეშ იმყოფებიან”. გამოცემები ამ ინფორმაციას აქვეყნებენ ერთ-ერთ პროფესორზე დაყრდნობით და მტკიცებით ფორმაში, თუმცა არ უთითებენ, რომ ეს დასკვნა მხოლოდ მცირერიცხოვან პაციენტებზე დაკვირვებას ემყარება.

გამოცემები წერენ, რომ ამ აღმოჩენის ერთ-ერთი მთავარი ავტორია პროფესორი ვინმე კარლო უემბიერი, რომელმაც “ტელეგრაფთან” ინტერვიუში განაცხადა, რომ სიმელოტე ინფიცირებულ პაციენტებს შორის ხშირ შემთხვევაში დაავადების რთული ფორმების გამომწვევია. ამას იგი იმით ხსნის, რომ “უთმო მამაკაცებს ორგანიზმში ისეთ ჰორმონები უვითარდებათ, რომლის შემდეგაც ვირუსული ნაწილაკებისთვის უფრო მარტივდება ორგანიზმის დასნებოვნება”.

altმსგავსი შინაარსის ინფორმაცია იძებნება ონლაინ გამოცემებზე: რეზონანსზე, ნიუპოსტსზე და ნიუსრეპორტზე. ამ უკანასკნელის მასალა კი სოციალური ქსელის გვერდზე გაზიარებული აქვს ტელეკომპანია კავკასიასაც. ტექსტები ყველგან იდენტურია.

“ერთ-ერთი კვლევის თანახმად დადასტურდა, რომ ესპანეთში 122 კოვიდ ინფიცირებული პაციენტიდან 79% მელოტი იყო. მეორე კვლევაში კი მადრიდში ერთ-ერთი საავადმყოფოში მყოფი 41 დაავადებული პაციენტიდან 71% მელოტი იყო”, - ვკითხულობთ ამ სტატიებში.

გამოქვეყნებული სტატიების მიხედვით, არცერთ შემთხვევაში არ ჩანს მცდელობა დამატებითი ინფორმაციის ან წყაროს მოძიების, რაც ავტორს ამ მსჯელობის ასეთ, მტკიცებით ფორმაში განვითარების სრულ შესაძლებლობას მისცემდა.


altalt












მსგავსი შინაარსის ინფორმაცია The Telegraph-ზე ნამდვილად იძებნება. ავტორი წერს, რომ მელოტი მამაკაცები შესაძლოა იყვნენ მაღალი რისკის ქვეშ, რომ მათ უფრო მწვავე სიმპტომები ექნებათ კორონავირუსის. სტატიაში ასევე ნამდვილად არის საუბარია ჰორმონ ანდროგენზე, რაც ორგანიზმს შესაძლოა ხდიდეს მოწყვლადს კორონავირუსის მიმართ, თუმცა მნიშვნელოვანია, რომ ამ სტატიას არ აქვს იმგვარი მტკიცებითი ტონი, როგორც ეს ზემოთდასახელებულმა ქართულმა გამოცემებმა გამოიყენეს და ტექსტი გაჯერებულია სიტყვებით: “შესაძლებელია”, “ვარაუდოებენ” და ა.შ.

უნდა აღინიშნოს, რომ ეს არ არის პირველი შემთხვევა, როდესაც Covid-19-ით დაინფიცირებას, სიმპტომების სიმწვავეს ან გარდაცვალების რისკს სხვადასხვა ფაქტორს უკავშირებენ - მაგალითად, სქესს, ფიზიკურ მახასიათებელს, კანის ფერს, გენს, ასევე ქცევასაც, მაგალითად, ნიკოტინის მოხმარება და ა.შ.

ინტერნეტ სივრცეში არაერთი მასალა იძებნება სათაურით - ”რატომ კლავს კორონავირუსი უფრო მეტ კაცს, ვიდრე ქალს”, ბევრგან ყურადღება კანის ფერზეა გამახვილებული - “შავკანიან ბრიტანელებში კორონავირუსით გარდაცვალება 4-ჯერ უფრო მაღალია, ვიდრე თეთრკანიანებში”. ვრცელდებოდა ვარაუდიც, რომ ორგანიზმში D ვიტამინის ნაკლებობა სიკვდილიანობის მაღალ მაჩვენებელს იწვევს. ერთ-ერთი, ყველაზე ვირუსულად გავრცელებული ყალბი ამბავი კი შეეხებოდა კვლევას, თითქოსდა, “ნიკოტინი კორონავირუსს ბლოკავს”, რაც სინამდვილეში ყოველგვარ საფუძველს მოკლებულია.


“კაქტუს-მედიის” დამფუძნებელი ჟურნალისტი ცირა გვასალია,რომელიც საქართველოსა და მსოფლიოში მიმდინარე ჯანდაცვის საკითხებს აქტიურად აშუქებს, ამბობს, რომ ინფორმაციის გამოქვეყნებისას, მითუმეტეს, როდესაც ეს სამედიცინო თემას ეხება, ძალიან მნიშვნელოვანია ამბავმა გაიაროს ე.წ. რეცენზიები, რაც გულისხმობს, რომ კვლევას სანდოობის უფრო მაღალი ხარისხი ჰქონდეს.

“ძალიან ბევრი კვლევა ძალიან ბევრი კუთხით შუქდება, ზოგი მაღალი ხარისხის, ე.წ.”პიარ რევიუ” ჟურნალებში, რაც გულისხმობს იმას, რომ სტატიები რომლებიც იქ ქვეყნდება, რეცენზიებს გადის და რა თქმა უნდა, ის მაღალი სანდოობის არის. თუმცა არსებობსსხვა ჟურნალები და ონლაინ პლატფორმები, რომლებიც აქვეყნებს ისეთ ვერსიებს, რომელთაც რეცენზია გავლილი არ აქვთ და ნაკლები სანდოობისაა”, - ამბობს იგი და ამატებს, რომ ასეთ კვლევებში ზოგჯერ მონაწილეობს მხოლოდ 10, 20 , 30, ან თუნდაც 100-მდე ადამიანიც, მაგრამ ათასზე ნაკლები. ამ კვლევებს კი ახლავს შეზღუდვები და სწორედ ეს შეზღუდვებია ძალიან საინტერესო, - “როდესაც ესა თუ ის მონაცემი ქვეყნდება შეზღუდვებით, მაგალითად, არ ყავს საკონტროლო ჯგუფი, ასეთი კვლევის განზოგადება არ შეიძლება”.

საკონტროლო ჯგუფი კი, მისი განმარტებით, იმიტომაა მნიშვნელოვანი, რომ როდესაც კვლევის დიზაინი დგება, კარგ შემთხვევაში, იქმნება ორი ჯგუფი: თვით გამოსაცდელი მედიკამენტის და საკონტროლო ჯგუფი. მედიკამენტის ჯგუფი იღებს იმ მედიკამენტს ან მედიკამენტების კომბინაციას, რაც გამოიცდება, ხოლო საკონტროლო ჯგუფი იღებს პლაცებოს, რაც არ არის მედიკამენტი. საბოლოოდ, კვლევის შედეგების შეჯამების დროს, ორი ჯგუფის შედეგები დარდება ერთმანეთს და განსხვავებაში გამოიხატება მედიკამენტის უსაფრთხოება და ეფექტურობა.

alt

ცირა გვასალიას, რომელიც აქტიურად წერს კორონავირუსის შესახებაც, იმის საილუსტრაციოდ, რომ მედიამ დიდი სიფრთხილე უნდა გამოიჩინოს სამედიცინო მასალების გავრცელებისას, ჟურნალ Lancet-ში გამოქვეყნებული კვლევის მაგალითი მოჰყავს.

ცირა გვიყვება, რომ სამედიცინო და სამეცნირო ჟურნალმა Lancet-მა მაისში გამოაქვეყნა კვლევა, რომელიც ამბობდა, რომ პრეპარატი პლაქვენილი ახალი კორონავირუსის სამკურნალოდ არაეფექტურია, რის გამოც ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციამ ის დროებით თავისი გლობალური კვლევიდან ამოიღო. მათ შორის, როგორც სამკურნალო საშუალება, გამოყენებიდან ამოიღო საქართველომაც. ამის შემდეგ კი დაახლოებით ასამდე მეცნიერმა დაწერა სტატია, საჩივრის წერილის ფორმით ჟურნალ Lancet-ის მისამართით, რომელშიც ნათქვამი იყო, რომ მათ მიერ გამოქვეყნებულ კვლევას პრეპარატ პლაქველინზე არ ჰქონდა საკმარისი მონაცემები და ეჭვი შეიტანეს გამოქვეყნებული მონაცემების სიზუსტეში.

“მათი განმარტებით, აუცილებელი იყო, რომ გამოექვეყნებინათ მონაცემები იმის შესახებ სად და რომელ კლინიკებში ჩატარდა ეს კვლევები, როგორ და რა პირობებში, ვინაიდან ამ მონაცემების გარეშე კვლევა არ არის ვალიდური. 5 ივნისს, ჟურნალმა ეს სტატია გავრცელებიდან ამოიღო და გამოქვეყნებული მასალის გამო ბოდიში მოიხადა”, - ამბობს იგი.

მისივე განმარტებით, გამოცემის რედაქტორმა, რიჩარდ ჰორტონმა გარდიანთან საუბრისას განმარტა, რომ “ეს არის კვლევის წესების გადაცდომის შოკისმომგვრელი მაგალითი ჯანდაცვის გლობალური საგანგებო მდგომარეობის მიმდინარეობისას.” ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციამ კი პრეპარატი პლაქვენილი 3 ივნისს “სოლიდარობის კვლევაში” დააბრუნა.

“ეს შემთხვევა კარგია იმის საილუსტრაციოდ რომ, როდესაც ვკითხულობთ ნებისმიერ სტატიას, აუცილებლად უნდა ვნახოთ კვლევის დიზაინი, მონაცემები თუ არის ხელმისაწვდომი და ამის მიხედვით უნდა შევაფასოთ ეს კვლევა. და უკვე ეთიკის ამბავიცაა, რომ კვლევაშივე იყოს მითითებული შეზღუდვები, ანუ საკონტროლო ჯგუფი ჰყავდა თუ არა მაგალითად”,- ამბობს ცირა გვასალია.

alt

მონაცემებისა და ასევე კვლევის მიგნებების გამოყენება არის ერთ-ერთი იმ მნიშვნელოვან დილემებს შორის, რის წინაშეც მედია დადგა კორონავირუსის პანდემიის გაშუქებისას.

„როდესაც მონაცემებს ვიყენებთ, ერთი, მნიშვნელოვანია სანდო წყაროს შერჩევა და მეორე, წყაროს ღიად მითითება, რათა აუდიტორიამ თავად შეძლოს მისი სანდოობის შეფასება. სანდოობა და მასთან ერთად გამჭვირვალობა კიდევ უფრო მნიშვნელოვანი ხდება ახლა, ამ ვითარებაში, როდესაც ინფორმაცია ფრაგმენტულია, არასრული და ხანდახან სანდო წყაროებიც კი ხაზგასმით აღნიშნავენ, რომ მათი მონაცემები ამ კონკრეტულ ეტაპზე შსაძლებელია ვერ წარმოაჩენდნენ ტენდენციებს”, - ვკითხულობთ რადიო თავისუფლების ქართულენოვანი სამსახურის მმართველი რედაქტორის ნინო ჯაფიაშვილის კომენტარს გზამკვლევში, რომელიც საქართველოს ურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ არის მომზადებული.

მაღალკვალიფიციური, სანდო წყაროების შერჩევა, სამეცნიერო დოკუმენტაციის გაცნობა მიაჩნია სიზუსტის დაცვისთვის მნიშვნელოვნად ზვიად ქორიძეს, მედიაექსპერტს, საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭოს წევრს.

„როდესაც ვსაუბრობთ ისეთ სერიოზულ თემაზე, როგორიც არის პანდემია, საჭიროა ძალიან ბევრი წყაროს მოძიება, ბევრი დოკუმენტის გაცნობა დ გააზრება. გვჭირდება მაღალკვალიფიციური ადამიანების: მეცნიერების, ექიმების, მკვლევრების პოზიციების მოძიება და, თავისთავად, მნიშვნელოვანია, რომ როცა ამას ვიძიებთ, ვეძებოთ საკმაოდ მაღალრეიტინგულ და გავლენიან სამეცნიერო ჟურნალებში”, - ვკითხულობთ ზვიად ქორიძის რეკომენდაციას ამავე გზამკვლევში.

„შეარჩიეთ ექსპერტები ყურადღებით. მეცნიერების ერთ დარგში ნობელის პრემიის მიღება არ ნიშნავს იმას, რომ ეს ადამიანი მეცნიერების ყველა დარგში ერკვევა. არც დოქტორის ხარისხი და პრესტიჟულ სამედიცინო სკოლაში სწავლება არ აქცევს მას სხვა კონკრეტულ საკითხში კომპეტენტურ და ავტორიტეტულ მეცნიერად. დაურეკეთ ოთხ ან ხუთ დამოუკიდებელ მეცნიერს, თუ ისინი ერთსა და იმავე პასუხს გაგცემენ კონკრეტულ საკითხზე, მაშინ თქვენს მასალაში ამ ინფორმაციის გამოყენება ღირს“, ‐ ამბობს ჰარვარდის უნივერსიტეტის ეპიდემიოლოგი, პროფესორი ბილ ჰენეჯი.


alt
სტატია მოამზადა "მედიაჩეკერმა" აღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტის (EWMI) ACCESS-ის პროექტის მხარდაჭერით ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) დაფინანსებით. სტატიის შინაარსზე პასუხისმგებელია "მედიაჩეკერი". ის შესაძლოა არ გამოხატავდეს USAID-ის, ამერიკის შეერთებული შტატების მთავრობის ან/და EWMI-ს შეხედულებებს.
კატეგორია: ეთიკა

“ვირუსის გამო შესაძლოა მთელი ზაფხული ზღვაში ბანაობა აიკრძალოს” - მსგავსი სათაურით, ბოლო რამდენიმე დღეა, სხვადასხვა საიტებზე ვირუსულად ვრცელდება ინფორმაცია იმის შესახებ, რომ "ზაფხულის მოსვლასთან ერთად კორონავირუსი უფრო სწრაფად გავრცელდება. ერთ-ერთი მოსაზრებით კი ამას ზღვაზე და აუზზე ადამიანების ხშირი ბანაობა შეუწყობს ხელს". ამავე საიტებზე, სრულიად დაუდასტურებელ წყაროებზე დაყრდნობით, წერენ იმასაც, რომ “პარლამენტში რამდენიმე ადამიანი გამოვიდა ინიციატივით, მთელი ზაფხულის განმავლობაში აიკრძალოს ზღვაში ბანაობა”.

მსგავსი ტექსტები იძებნება საიტებზე: geonewest.com, izolacia.club, epicentri.club. ასევე, აქტიურად ავრცელებს ფეისბუკის გვერდი -“უბრალოდ ძალიან საინტერესო”, რომელსაც სოციალურ ქსელში 40 ათასამდე გამომწერი ჰყავს. ტექსტები ყველგან იდენტურია და არსად გვხვდება რაიმე წყარო, მტკიცებულება, რის საფუძველზეც ეს საიტები მსგავს მსჯელობას ავითარებენ. გაურკვეველია ისიც, რას გულისხმობენ პარლამენტის წევრების ინიციატივაში, ვინაიდან მსგავსი განცხადება ამ დრომდე არცერთ პარლამენტარს არ გაუკეთებია.

მიუხედავად იმისა, რომ ამგვარი მსჯელობის დამადასტურებელი არანაირი წყარო არ მოიპოვება, სოციალურ ქსელში, მომხმარებლების კომენტარებზე დაკვირვება აჩვენებს, რომ მათ გარკვეულ ნაწილს ამ ამბის სჯერა. მკითხველები წერენ, რომ ასეთი აკრძალვა მათთვის გაუგებარია.

სინამდვილეში, ამ დრომდე არ არსებობს არანაირი მტკიცებულება იმის შესახებ, რომ ზღვაში ბანაობა ვირუსის გავრცელებას შეუწყობს ხელს.

alt


ვრცელდება თუ არა ვირუსი წყალში -
რა ვიცით ამ დროისთვის

აშშ-ს დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრის (CDC) ოფიციალურ ვებგვერდზე ვკითხულობთ, რომ ამ დროისთვის არ არსებობს მტკიცებულება იმის შესახებ, რომ კორონავირუსი შესაძლოა გავრცელდეს წყალში, აუზზე, აბაზანებსა თუ წყლის დინების სხვა ადგილებში.

რაც შეეხება ბანაობისას გასათვალისწინებელ რეკომენდაციებს, CDC წერს, რომ:

  • ყველამ უნდა დაიცვას ის მითითებები, რომელსაც დაადგენს კონკრეტული სახელწიფო ქვეყნის საჭიროებიდან გამომდინარე, - როდის და როგორ შეიძლება ფუნქციონირდეს წყლის ობიექტები.

  • ინდივიდებმა კი უნდა გააგრძელონ საკუთარი თავისა და სხვების დაცვა ასეთ ადგილებში, როგორც წყალში, ისე მის გარეთ - მაგალითად, სოციალური დისტანციისა და ჰიგიენის მკაცრი წესების დაცვით. 
 
alt


ამერიკული ჟურნალი WebMD, რომელიც სამედიცინო თემატიკაზე მუშაობს, წერს, რომ სანაპიროზე გასვლის შემთხვევაში, ზღვის წყალი სანერვიულო არ არის. მთავარი ვირუსის გამო დაწესებული სხვა რეკომენდაციებისა და შეზღუდვების გათვალისწინებაა: “კერძოდ, სოციალური დისტანციის დაცვა უფრო შორ მანძილზე იქნება საჭირო, ვიდრე ჩვეულებრივადაა დაშვებული, ვინაიდან სანაპიროზე, ნიავის დროს შხეფების გადაადგილება უფრო შორ მანძილზეა შესაძლებელი”.

ზღვის წყალი რისკად რომ არ მოიაზრება, ამის შესახებ აჭარის ჯანდაცვის მინისტრის მოადგილემ ნინო ნიჟარაძემ, საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიასთან ისაუბრა. მისი განცხადებით, სარიკსო მხოლოდ სანაპიროზე რუჯის მიღებაა: "ზღვაში ბანაობასა და ინფიცირებას შორის კავშირი დადასტურებული არ არის და ასეთი არც ერთი შემთხვევა არ გამოვლენილა. შესაბამისად, ზღვაში ბანაობა რისკის შემცველი არ არის. რისკი მოიაზრება ბანაობის შემდეგ, როცა რუჯის მისაღებად წვება ადამიანი, აუცილებელია, რომ ამ დროს იყოს დაცული სოციალური დისტანცია, ორმეტრიანი მანძილი და დაყოვნება არ იყოს ხანგრძლივი".

მინისტრის მოადგილე ხაზგასმით აღნიშნავს, რომ ქვეყანაში ეპიდსიტუაციის გაუარესების შემთხვევაში, შეზღუდვები სავარაუდოდ გამკაცრდება, ეს გამკაცრება შეეხება გარუჯვის წესებსაც, თუმცა, რაც ამ ეტაპზე დადასტურებულია და რაც ზუსტად ვიცით, ზღვაში ბანაობა არ აიკრძალება.

საქართველოს დაავადებათა კონტროლის ეროვნული ცენტრის გადამდებ დაავადებათა დეპარტამენტის ხელმძღვანელის ხათუნა ზახაშვილის განმარტებით, დაავადებათა კონტროლის ცენტრი მუშაობს რეკომენდაციებზე, რაც საზღვაო სეზონთან იქნება დაკავშირებული. იგი განმარტავს, რომ ისინი აქტიურად აკვირდებიან იმ ქვეყნების გამოცდილებას, რომელთაც საზღვაო კურორტები აქვთ.

alt

“ბანაობასა და კოვიდს შორის პირდაპირი კავშირის რისკები ჯერ არავის დაუდგენია. სამხრეთის ქვეყნებში, სადაც ზღვის სეზონმა უკვე გაიარა, იქაც გარკვეულ წესებს მიმართავდნენ და ეს იყო ისევ და ისევ ფიზიკური დისტანცირება, რაც გულისხმობდა იმას, რომ პლაჟებზე თავშეყრა და სიმჭიდროვე კონტროლირებადი იყო”, - აცხადებს ხათუნა ზახაშვილი.


რა საერთო აქვთ იმ საიტებს, რომლებიც ამ დეზინფორმაციას ავრცელებენ

ინფორმაცია, რომ ზაფხულში ზღვაში ბანაობა აიკრძალება, თავდაპირველად epicentri.club-მა გაავრცელა, მოგვიანებით გამოჩნდა იდენტური ტექსტები geonewest.com-სა და izolacia.club-ზე.

  • “ჩვენ შესახებ” განყოფილება, რომელშიც გამოცემის მისიის შესახებ ამოვიკითხავდით, არცერთ საიტს არ აქვს;
  • სამივე საიტზე მეწტილად სენსაციურ სათაურებს ვხვდებით, რაც აჩენს განცდას, რომ სამივე საიტი კლიქბაითია;
  • სამივე საიტი რუსეთშია რეგისტრირებული. ამათგან, ორი - epicentri.club და izolacia.club - ბოლო ერთ თვეში.
  alt
 

alt



alt





alt
სტატია მოამზადა "მედიაჩეკერმა" აღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტის (EWMI) ACCESS-ის პროექტის მხარდაჭერით ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) დაფინანსებით. სტატიის შინაარსზე პასუხისმგებელია "მედიაჩეკერი". ის შესაძლოა არ გამოხატავდეს USAID-ის, ამერიკის შეერთებული შტატების მთავრობის ან/და EWMI-ს შეხედულებებს.
კატეგორია: დეზინფორმაცია

“ვირუსის გამო შესაძლოა მთელი ზაფხული ზღვაში ბანაობა აიკრძალოს” - მსგავსი სათაურით, ბოლო რამდენიმე დღეა, სხვადასხვა საიტებზე ვირუსულად ვრცელდება ინფორმაცია იმის შესახებ, რომ "ზაფხულის მოსვლასთან ერთად კორონავირუსი უფრო სწრაფად გავრცელდება. ერთ-ერთი მოსაზრებით კი ამას ზღვაზე და აუზზე ადამიანების ხშირი ბანაობა შეუწყობს ხელს". ამავე საიტებზე, სრულიად დაუდასტურებელ წყაროებზე დაყრდნობით, წერენ იმასაც, რომ “პარლამენტში რამდენიმე ადამიანი გამოვიდა ინიციატივით, მთელი ზაფხულის განმავლობაში აიკრძალოს ზღვაში ბანაობა”.

მსგავსი ტექსტები იძებნება საიტებზე: geonewest.com, izolacia.club, epicentri.club. ასევე, აქტიურად ავრცელებს ფეისბუკის გვერდი -“უბრალოდ ძალიან საინტერესო”, რომელსაც სოციალურ ქსელში 40 ათასამდე გამომწერი ჰყავს. ტექსტები ყველგან იდენტურია და არსად გვხვდება რაიმე წყარო, მტკიცებულება, რის საფუძველზეც ეს საიტები მსგავს მსჯელობას ავითარებენ. გაურკვეველია ისიც, რას გულისხმობენ პარლამენტის წევრების ინიციატივაში, ვინაიდან მსგავსი განცხადება ამ დრომდე არცერთ პარლამენტარს არ გაუკეთებია.

მიუხედავად იმისა, რომ ამგვარი მსჯელობის დამადასტურებელი არანაირი წყარო არ მოიპოვება, სოციალურ ქსელში, მომხმარებლების კომენტარებზე დაკვირვება აჩვენებს, რომ მათ გარკვეულ ნაწილს ამ ამბის სჯერა. მკითხველები წერენ, რომ ასეთი აკრძალვა მათთვის გაუგებარია.

სინამდვილეში, ამ დრომდე არ არსებობს არანაირი მტკიცებულება იმის შესახებ, რომ ზღვაში ბანაობა ვირუსის გავრცელებას შეუწყობს ხელს.

alt


ვრცელდება თუ არა ვირუსი წყალში -
რა ვიცით ამ დროისთვის

აშშ-ს დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრის (CDC) ოფიციალურ ვებგვერდზე ვკითხულობთ, რომ ამ დროისთვის არ არსებობს მტკიცებულება იმის შესახებ, რომ კორონავირუსი შესაძლოა გავრცელდეს წყალში, აუზზე, აბაზანებსა თუ წყლის დინების სხვა ადგილებში.

რაც შეეხება ბანაობისას გასათვალისწინებელ რეკომენდაციებს, CDC წერს, რომ:

  • ყველამ უნდა დაიცვას ის მითითებები, რომელსაც დაადგენს კონკრეტული სახელწიფო ქვეყნის საჭიროებიდან გამომდინარე, - როდის და როგორ შეიძლება ფუნქციონირდეს წყლის ობიექტები.

  • ინდივიდებმა კი უნდა გააგრძელონ საკუთარი თავისა და სხვების დაცვა ასეთ ადგილებში, როგორც წყალში, ისე მის გარეთ - მაგალითად, სოციალური დისტანციისა და ჰიგიენის მკაცრი წესების დაცვით. 
 
alt


ამერიკული ჟურნალი WebMD, რომელიც სამედიცინო თემატიკაზე მუშაობს, წერს, რომ სანაპიროზე გასვლის შემთხვევაში, ზღვის წყალი სანერვიულო არ არის. მთავარი ვირუსის გამო დაწესებული სხვა რეკომენდაციებისა და შეზღუდვების გათვალისწინებაა: “კერძოდ, სოციალური დისტანციის დაცვა უფრო შორ მანძილზე იქნება საჭირო, ვიდრე ჩვეულებრივადაა დაშვებული, ვინაიდან სანაპიროზე, ნიავის დროს შხეფების გადაადგილება უფრო შორ მანძილზეა შესაძლებელი”.

ზღვის წყალი რისკად რომ არ მოიაზრება, ამის შესახებ აჭარის ჯანდაცვის მინისტრის მოადგილემ ნინო ნიჟარაძემ, საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიასთან ისაუბრა. მისი განცხადებით, სარიკსო მხოლოდ სანაპიროზე რუჯის მიღებაა: "ზღვაში ბანაობასა და ინფიცირებას შორის კავშირი დადასტურებული არ არის და ასეთი არც ერთი შემთხვევა არ გამოვლენილა. შესაბამისად, ზღვაში ბანაობა რისკის შემცველი არ არის. რისკი მოიაზრება ბანაობის შემდეგ, როცა რუჯის მისაღებად წვება ადამიანი, აუცილებელია, რომ ამ დროს იყოს დაცული სოციალური დისტანცია, ორმეტრიანი მანძილი და დაყოვნება არ იყოს ხანგრძლივი".

მინისტრის მოადგილე ხაზგასმით აღნიშნავს, რომ ქვეყანაში ეპიდსიტუაციის გაუარესების შემთხვევაში, შეზღუდვები სავარაუდოდ გამკაცრდება, ეს გამკაცრება შეეხება გარუჯვის წესებსაც, თუმცა, რაც ამ ეტაპზე დადასტურებულია და რაც ზუსტად ვიცით, ზღვაში ბანაობა არ აიკრძალება.

საქართველოს დაავადებათა კონტროლის ეროვნული ცენტრის გადამდებ დაავადებათა დეპარტამენტის ხელმძღვანელის ხათუნა ზახაშვილის განმარტებით, დაავადებათა კონტროლის ცენტრი მუშაობს რეკომენდაციებზე, რაც საზღვაო სეზონთან იქნება დაკავშირებული. იგი განმარტავს, რომ ისინი აქტიურად აკვირდებიან იმ ქვეყნების გამოცდილებას, რომელთაც საზღვაო კურორტები აქვთ.

alt

“ბანაობასა და კოვიდს შორის პირდაპირი კავშირის რისკები ჯერ არავის დაუდგენია. სამხრეთის ქვეყნებში, სადაც ზღვის სეზონმა უკვე გაიარა, იქაც გარკვეულ წესებს მიმართავდნენ და ეს იყო ისევ და ისევ ფიზიკური დისტანცირება, რაც გულისხმობდა იმას, რომ პლაჟებზე თავშეყრა და სიმჭიდროვე კონტროლირებადი იყო”, - აცხადებს ხათუნა ზახაშვილი.


რა საერთო აქვთ იმ საიტებს, რომლებიც ამ დეზინფორმაციას ავრცელებენ

ინფორმაცია, რომ ზაფხულში ზღვაში ბანაობა აიკრძალება, თავდაპირველად epicentri.club-მა გაავრცელა, მოგვიანებით გამოჩნდა იდენტური ტექსტები geonewest.com-სა და izolacia.club-ზე.

  • “ჩვენ შესახებ” განყოფილება, რომელშიც გამოცემის მისიის შესახებ ამოვიკითხავდით, არცერთ საიტს არ აქვს;
  • სამივე საიტზე მეწტილად სენსაციურ სათაურებს ვხვდებით, რაც აჩენს განცდას, რომ სამივე საიტი კლიქბაითია;
  • სამივე საიტი რუსეთშია რეგისტრირებული. ამათგან, ორი - epicentri.club და izolacia.club - ბოლო ერთ თვეში.
  alt
 

alt



alt





alt
სტატია მოამზადა "მედიაჩეკერმა" აღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტის (EWMI) ACCESS-ის პროექტის მხარდაჭერით ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) დაფინანსებით. სტატიის შინაარსზე პასუხისმგებელია "მედიაჩეკერი". ის შესაძლოა არ გამოხატავდეს USAID-ის, ამერიკის შეერთებული შტატების მთავრობის ან/და EWMI-ს შეხედულებებს.
კატეგორია: ეთიკა
ევროსკეპტიციზმი და ანტიდასავლური განწყობების გაძლიერება, უკვე იქცა Covid-19-ის თანმდევ “სიმპტომად”. პრორუსული მედია ბოლო პერიოდში განსაკუთრებულად ცდილობს მკითხველი დაარწმუნოს, რომ ევროკავშირმა წევრი სახელმწიფოები ბედის ანაბარა მიატოვა და მათი მშველელი რუსეთი აღმოჩნდა.

25 მარტს, "საქართველო და მსოფლიომ" გამოაქვეყნა სტატია სათაურით - “ევროკავშირმა იტალია ბედის ანაბარა მიაგდო. რუსეთმა დახმარების ხელი გაუწოდა”, რომელშიც ხაზგასმულია, რომ “ვლადიმერ პუტინმა იტალიელ ხალხსა და იტალიის ხელმძღვანელობას თანადგომა გამოუცხადა უკიდურესად მძიმე ეპიდემიოლოგიური მდგომარეობის გამო, რომელიც ქვეყანაში არის შექმნილი. კონტემ მადლობა გადაუხადა რუსეთს დასახმარებლად გადადგმული ნაბიჯებისთვის”.

alt“რუსეთის სამხედრო-კოსმოსური ძალების თვითმფრინავით 22 მარტს იტალიაში ჩავიდა სამხედრო ვირუსოლოგებისა და მედიკოსების რვა ბრიგადა, ჩაიტანეს ტრანსპორტისა და ტერიტორიის აეროზოლური დეზინფექციის კომპლექტები, აგრეთვე სამედიცინო მოწყობილობა”, - ვკითხულობთ სტატიაში.

რუსეთის გზავნილს იტალიისადმი დიდი განხილვა და კრიტიკა მოჰყვა. რუსეთმა მართლა გაუგზავნა იტალიას დახმარება სლოგანით ”სიყვარულით რუსეთისგან”. თუმცა სინამდვილეში მისია არა რუსეთის ჯანდაცვის, არამედ თავდაცვის სამინისტრომ განახორციელა.

ამ გზავნილზე ბევრი შეფასება დაიწერა იტალიურ მედიაში. მაგალითად იტალიური გამოცემა la stampa წერდა, რომ ამ ჰუმანიტარული დახმარების უმრავლესობა გამოუსადეგარი იყო და სინამდვილეში მას პოლიტიკური მიზანი ჰქონდა.

ასევე ერთ-ერთ იტალიურ გამოცემაში გავრცელდა ამბავი, რომ იტალიისადმი გაწეული დახმარებისთვის, რუსეთი იტალიის მოქალაქეებს, პუტინისთვის ვიდეორგოლით მადლობის გადახდის სანაცვლოდ ფულს სთავაზობდა.

alt14 აპრილს, იგივე გზავნილებით, “საქართველო და მსოფლიომ” მკითხველს კიდევ ერთი მასალა შესთავაზა. სტატიაში - “ევროკავშირმა სლოვენია ბედის ანაბარა მიატოვა”, გამოცემა სლოვენიის პრემიერ-მინისტრზე დაყრდნობით წერს, რომ “ეპიდემიის დაწყებიდან დღემდე სლოვენიას ევროკავშირისგან ერთი ნიღაბიც კი არ აქვს მიღებული და ქვეყანა მხოლოდ საკუთარი თავისა და რეგიონში მეგობრების იმედზეა”.

სად და როდის გააკეთა სლოვენიის პრემიერმა ასეთი განცხადება, მასალაში ამის დამადასტურებელი რამე წყარო მითითებული არ არის. მსგავსი განცხადება არც სხვა ქართულ, მათ შორის არც პრორუსულ საიტზე და არც უცხოურ გამოცემებში არ იძებნება.

altიმავე დღეს, იგივე გამოცემაში, კიდევ ერთი მსგავსი სტატია იძებნება. ამჯერად, გამოცემა მხოლოდ ერთი ქვეყნის მაგალითით არ კმაყოფილდება. სტატიაში, სათაურით: “რუსეთი ეხმარება სერბეთსა და სირიას კორონავირუსთან ბრძოლაში”, ავტორი გვიყვება, როგორ სთხოვს ყველა დახმარებას რუსეთს. იქვე, გვიკონკრეტებს, რა დახმარებას უგზავნის რუსეთი ამ ქვეყნებს.

რა არის რუსეთის მიზანი


ევროკავშირის მიერ გამოქვეყნებულ ანგარიშზე დაყრდნობით, როიტერსი ჯერ კიდევ მარტში წერდა, რომ ევროკავშირის წინააღმდეგ გავრცელებულ დეზინფორმაციით რუსეთი ცდილობს დასავლური ინსტიტუტების სანდოობაში ეჭვი შეიტანოს. ანგარიშში საუბარია იმაზე, რომ “რუსული კამპანიის სახით, ინტერნეტ სივრცეში აქვეყნებენ ყალბ ინფორმაციებს ინგლისურ, იტალიურ, ესპანურ, გერმანულ და ფრანგულ ენებზე და წერენ ურთიერთსაწინააღმდეგო, დამაბნეველ და ზიანის მომტან ინფორმაციებს”.

ევროკავშირის დეზინფორმაციის მონიტორინგის სამსახური - EUvsDisinfo პერიოდულად აქვეყნებს ინფორმაციას იმის შესახებ, რა ყალბ ნარატივებს ავრცელებს რუსული პროპაგანდა ევროსკეპტიციზმის გასაძლიერებლად.

ანტიდასავლური გზავნილების ნარატივი დაახლოებით ასეთია:

  • ევროკავშირი ვერ უმკლავდება კრიზისს და ის არის უბედურება ევროპისთვის;
  • ევროკავშირი ვერ ეხმარება წევს სახელმწიფოებს და ისინი სხვა ქვეყნების დახმარებაზე არიან დამოკიდებული (მეტწილად ასეთი დამხმარე ქვეყანა ჩინეთია);
  • ჩინეთი ეხმარება ევროკავშირის წევრ ქვეყნებს, მაშინ როდესაც მათ ბრიუსელი დახმარების გარეშე ტოვებს;
  • შენგენის ზონა აღარ არსებობს - ევროპელები კარანტინში არიან, თუმცა, მიგრანტები თავისუფლად გადაადგილდებიან;
იმ ფონზე, როდესაც მთელი სამყარო პანდემიას ებრძვის, ეს გზავნილები ნათლად აჩვენებს რუსეთის მიზანს სასიკეთოდ გამოიყენოს კრიზისი, - გააჩინოს განცდა, რომ პანდემიასთან გამკლავების ძალა მხოლოდ მას შესწევს და ძლევამოსილ სახელმწიფოდ წარმოჩინდეს.

დეტალური ინფორმაცია, სინამდვილეში რა დახმარება გაუწიეს ევროპულმა ქვეყნებმა ერთმანეთს კორონავირუსთან ბრძოლაში, შეგიძლიათ ამ გვერდზე იხილოთ.


alt
სტატია მოამზადა "მედიაჩეკერმა" აღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტის (EWMI) ACCESS-ის პროექტის მხარდაჭერით ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) დაფინანსებით. სტატიის შინაარსზე პასუხისმგებელია "მედიაჩეკერი". ის შესაძლოა არ გამოხატავდეს USAID-ის, ამერიკის შეერთებული შტატების მთავრობის ან/და EWMI-ს შეხედულებებს.
კატეგორია: დეზინფორმაცია
ევროსკეპტიციზმი და ანტიდასავლური განწყობების გაძლიერება, უკვე იქცა Covid-19-ის თანმდევ “სიმპტომად”. პრორუსული მედია ბოლო პერიოდში განსაკუთრებულად ცდილობს მკითხველი დაარწმუნოს, რომ ევროკავშირმა წევრი სახელმწიფოები ბედის ანაბარა მიატოვა და მათი მშველელი რუსეთი აღმოჩნდა.

25 მარტს, "საქართველო და მსოფლიომ" გამოაქვეყნა სტატია სათაურით - “ევროკავშირმა იტალია ბედის ანაბარა მიაგდო. რუსეთმა დახმარების ხელი გაუწოდა”, რომელშიც ხაზგასმულია, რომ “ვლადიმერ პუტინმა იტალიელ ხალხსა და იტალიის ხელმძღვანელობას თანადგომა გამოუცხადა უკიდურესად მძიმე ეპიდემიოლოგიური მდგომარეობის გამო, რომელიც ქვეყანაში არის შექმნილი. კონტემ მადლობა გადაუხადა რუსეთს დასახმარებლად გადადგმული ნაბიჯებისთვის”.

alt“რუსეთის სამხედრო-კოსმოსური ძალების თვითმფრინავით 22 მარტს იტალიაში ჩავიდა სამხედრო ვირუსოლოგებისა და მედიკოსების რვა ბრიგადა, ჩაიტანეს ტრანსპორტისა და ტერიტორიის აეროზოლური დეზინფექციის კომპლექტები, აგრეთვე სამედიცინო მოწყობილობა”, - ვკითხულობთ სტატიაში.

რუსეთის გზავნილს იტალიისადმი დიდი განხილვა და კრიტიკა მოჰყვა. რუსეთმა მართლა გაუგზავნა იტალიას დახმარება სლოგანით ”სიყვარულით რუსეთისგან”. თუმცა სინამდვილეში მისია არა რუსეთის ჯანდაცვის, არამედ თავდაცვის სამინისტრომ განახორციელა.

ამ გზავნილზე ბევრი შეფასება დაიწერა იტალიურ მედიაში. მაგალითად იტალიური გამოცემა la stampa წერდა, რომ ამ ჰუმანიტარული დახმარების უმრავლესობა გამოუსადეგარი იყო და სინამდვილეში მას პოლიტიკური მიზანი ჰქონდა.

ასევე ერთ-ერთ იტალიურ გამოცემაში გავრცელდა ამბავი, რომ იტალიისადმი გაწეული დახმარებისთვის, რუსეთი იტალიის მოქალაქეებს, პუტინისთვის ვიდეორგოლით მადლობის გადახდის სანაცვლოდ ფულს სთავაზობდა.

alt14 აპრილს, იგივე გზავნილებით, “საქართველო და მსოფლიომ” მკითხველს კიდევ ერთი მასალა შესთავაზა. სტატიაში - “ევროკავშირმა სლოვენია ბედის ანაბარა მიატოვა”, გამოცემა სლოვენიის პრემიერ-მინისტრზე დაყრდნობით წერს, რომ “ეპიდემიის დაწყებიდან დღემდე სლოვენიას ევროკავშირისგან ერთი ნიღაბიც კი არ აქვს მიღებული და ქვეყანა მხოლოდ საკუთარი თავისა და რეგიონში მეგობრების იმედზეა”.

სად და როდის გააკეთა სლოვენიის პრემიერმა ასეთი განცხადება, მასალაში ამის დამადასტურებელი რამე წყარო მითითებული არ არის. მსგავსი განცხადება არც სხვა ქართულ, მათ შორის არც პრორუსულ საიტზე და არც უცხოურ გამოცემებში არ იძებნება.

altიმავე დღეს, იგივე გამოცემაში, კიდევ ერთი მსგავსი სტატია იძებნება. ამჯერად, გამოცემა მხოლოდ ერთი ქვეყნის მაგალითით არ კმაყოფილდება. სტატიაში, სათაურით: “რუსეთი ეხმარება სერბეთსა და სირიას კორონავირუსთან ბრძოლაში”, ავტორი გვიყვება, როგორ სთხოვს ყველა დახმარებას რუსეთს. იქვე, გვიკონკრეტებს, რა დახმარებას უგზავნის რუსეთი ამ ქვეყნებს.

რა არის რუსეთის მიზანი


ევროკავშირის მიერ გამოქვეყნებულ ანგარიშზე დაყრდნობით, როიტერსი ჯერ კიდევ მარტში წერდა, რომ ევროკავშირის წინააღმდეგ გავრცელებულ დეზინფორმაციით რუსეთი ცდილობს დასავლური ინსტიტუტების სანდოობაში ეჭვი შეიტანოს. ანგარიშში საუბარია იმაზე, რომ “რუსული კამპანიის სახით, ინტერნეტ სივრცეში აქვეყნებენ ყალბ ინფორმაციებს ინგლისურ, იტალიურ, ესპანურ, გერმანულ და ფრანგულ ენებზე და წერენ ურთიერთსაწინააღმდეგო, დამაბნეველ და ზიანის მომტან ინფორმაციებს”.

ევროკავშირის დეზინფორმაციის მონიტორინგის სამსახური - EUvsDisinfo პერიოდულად აქვეყნებს ინფორმაციას იმის შესახებ, რა ყალბ ნარატივებს ავრცელებს რუსული პროპაგანდა ევროსკეპტიციზმის გასაძლიერებლად.

ანტიდასავლური გზავნილების ნარატივი დაახლოებით ასეთია:

  • ევროკავშირი ვერ უმკლავდება კრიზისს და ის არის უბედურება ევროპისთვის;
  • ევროკავშირი ვერ ეხმარება წევს სახელმწიფოებს და ისინი სხვა ქვეყნების დახმარებაზე არიან დამოკიდებული (მეტწილად ასეთი დამხმარე ქვეყანა ჩინეთია);
  • ჩინეთი ეხმარება ევროკავშირის წევრ ქვეყნებს, მაშინ როდესაც მათ ბრიუსელი დახმარების გარეშე ტოვებს;
  • შენგენის ზონა აღარ არსებობს - ევროპელები კარანტინში არიან, თუმცა, მიგრანტები თავისუფლად გადაადგილდებიან;
იმ ფონზე, როდესაც მთელი სამყარო პანდემიას ებრძვის, ეს გზავნილები ნათლად აჩვენებს რუსეთის მიზანს სასიკეთოდ გამოიყენოს კრიზისი, - გააჩინოს განცდა, რომ პანდემიასთან გამკლავების ძალა მხოლოდ მას შესწევს და ძლევამოსილ სახელმწიფოდ წარმოჩინდეს.

დეტალური ინფორმაცია, სინამდვილეში რა დახმარება გაუწიეს ევროპულმა ქვეყნებმა ერთმანეთს კორონავირუსთან ბრძოლაში, შეგიძლიათ ამ გვერდზე იხილოთ.


alt
სტატია მოამზადა "მედიაჩეკერმა" აღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტის (EWMI) ACCESS-ის პროექტის მხარდაჭერით ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) დაფინანსებით. სტატიის შინაარსზე პასუხისმგებელია "მედიაჩეკერი". ის შესაძლოა არ გამოხატავდეს USAID-ის, ამერიკის შეერთებული შტატების მთავრობის ან/და EWMI-ს შეხედულებებს.
კატეგორია: საერთაშორისო ამბები
Youtube კრძალავს ყველა სახის სამედიცინო შინაარსის კონტენტის გავრცელებას, რაც კორონავირუსის თემას ეხება და რაც ეწინააღმდეგება ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის რჩევებს. ამ გზით Youtube ცდილობს კორონავირუსზე დეზინფორმაციის გავრცელება შეზღუდოს.

“ყველაფერი რაც ეწინააღმდეგება ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის რეკომენდაციებს, იქნება ჩვენი პოლიტიკის დარღვევა”, - ამბობს Youtube-ს აღმასრულებელი დირექტორი.

CNN-სთან საუბარში მან თქვა, რომ მაგალითად ხალხი ამბობს: “მიიღეთ C ვიტამინი, ცედრა, ეს განგკურნავთ, და ეს არის იმ მასალის მაგალითები, რაც მათ პოლიტიკას ეწინააღმდეგება”.

შეგახსენებთ, გასულ კვირას Facebook-მა გამოაცხადა რომ მომხმარებლებმა, რომლებმაც წაიკითხეს, უყურეს და გააზიარეს ყალბი ინფორმაცია COVID-19-ზე, მიიღებდნენ გამაფრთხილებელ შეტყობინებას და მოუწოდებნენ რომ გადასულიყვნენ ჯანმოს ოფიციალურ ვებგვერდზე.

გარდა ამისა, მაგალითად, WhatsApp-ზე შეიზღუდა, ერთი და იგივე შეტყობინების 4-ზე მეტჯერ გაგზავნა და დაფორვარდება ერთსა და იმავე ჩატში.
კატეგორია: საერთაშორისო ამბები
Youtube კრძალავს ყველა სახის სამედიცინო შინაარსის კონტენტის გავრცელებას, რაც კორონავირუსის თემას ეხება და რაც ეწინააღმდეგება ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის რჩევებს. ამ გზით Youtube ცდილობს კორონავირუსზე დეზინფორმაციის გავრცელება შეზღუდოს.

“ყველაფერი რაც ეწინააღმდეგება ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის რეკომენდაციებს, იქნება ჩვენი პოლიტიკის დარღვევა”, - ამბობს Youtube-ს აღმასრულებელი დირექტორი.

BBC-სთან საუბარში მან თქვა, რომ მაგალითად ხალხი ამბობს: “მიიღეთ C ვიტამინი C, ცედრა, ეს განგკურნავთ, და ეს არის იმ მასალის მაგალითები, რაც მათ პოლიტიკას ეწინააღმდეგება”.

შეგახსენებთ, გასულ კვირას Facebook-მა გამოაცხადა რომ მომხმარებლებმა, რომლებმაც წაიკითხეს, უყურეს და გააზიარეს ყალბი ინფორმაცია COVID-19-ზე, მიიღებდნენ გამაფრთხილებელ შეტყობინებას და მოუწოდებნენ რომ გადასულიყვნენ ჯანმოს ოფიციალურ ვებგვერდზე.

გარდა ამისა, მაგალითად, WhatsApp-ზე შეიზღუდა, ერთი და იგივე შეტყობინების 4-ზე მეტჯერ გაგზავნა და დაფორვარდება ერთსა და იმავე ჩატში.
კატეგორია: დეზინფორმაცია
2019 წლის დეკემბერში, ჩინეთში, ახალი კორონავირუსის  პირველი შემთხვევა დაფიქსირდა. 2020 წლის 11 მარტს კი ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციამ COVID-19 პანდემიად გამოაცხადა. ახალმა რეალობამ და დაავადების ფართოდ გავრცელებამ, ვირუსთან დაკავშირებულ ინფორმაციაზე მოთხოვნა გაზარდა, პარალელურად, იმატა მითებისა და დეზინფორმაციის ნაკადმაც. ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციამ, ახალ კორონავირუსს, მასობრივი ინფოდემია უწოდა, სწორედ მასთან დაკავშირებული უამრავი დაუზუსტებელი ინფორმაციის გავრცელების გამო.

ვირუსის ფართოდ გავრცელებისთანავე, მედიასაშუალებებსა თუ სოციალურ ქსელში ვირუსის წარმოშობაზე არაერთი კონსპირაციული თეორია გავრცელდა. Covid-19-ის გავრცელება ხან გველს დაუკავშირეს, ხან უსადენო 5G ინტერნეტ კავშირს, ზოგი წერს, რომ ვირუსი უჰანის ლაბორატორიიდან “გამოეპარათ”, ზოგი გამოცემა დღემდე ირწმუნება, რომ კორონავირუსი ხელოვნურად შექმნილი ბიოლოგიური იარაღია, ზოგი კი, განსაკუთრებით, კრემლისტური და ანტიდასავლური გზავნილების გამავრცელებელი გამოცემები, დაჟინებით ამტკიცებენ, რომ ვირუსის გავრცელებაში ამერიკის ხელი ურევია.

"მედიაჩეკერმა" კორონავირუსის გავრცელებიდან დღემდე, ვირუსის წარმოშობის შესახებ გავრცელებული მითები მოიკვლია. ქვემოთ რამდენიმე, ყველაზე გავრცელებული დეზინფორმაციის შესახებ გიამბობთ და ამ მითების გაქარწყლებას შევეცდებით.

#1 - კორონავირუსი ხელოვნურად შექმნილი, ბიოლოგიური იარაღია
 
ერთ-ერთი ყველაზე ფართოდ გავრცელებული დეზინფორმაცია კორონავირუსის შესახებ არის ის, რომ Covid-19 ლაბორატორიაში ხელოვნურად შექმნილი ბიოლოგიური იარაღია. Ამგვარ, კონსპირაციული თეორიის გამავრცელებელ მედიასაშუალებებსა თუ ჯგუფებს, ეს აქცენტი უმეტეს შემთხვევაში სათაურშივე აქვთ გამოტანილი, ზოგ შემთხვევაში კითხვითი ფორმით, ზოგან კი ციტატად. შევხვდებით იმ ვერსიასაც, რომ კორონავირუსი ჩინეთის ან ამერიკის ლაბორატორიებში შეიქმნა.

მაგალითისთვის, “კორონავირუსი ხელოვნურად შექმნილი ბიოიარაღია?” - ამ სათაურით Versia.ge-ზე გამოქვეყნებულია მასალა, რომლის ავტორი ვირუსს მომაკვდინებელს უწოდებს და შეთქმულების თეორიის შესაძლებლობაზე საუბრობს, რომლის მიზნადაც გავრცელებულ აზრს: “ადამიანების გამოხშირვას” ასახელებს.

“ზუსტად საიდან მოიპარეს ჩინელებმა, რა გზით მოხვდა ვირუსი უხანის ლაბორატორიაში, ან საიდან გაჟონა მოსახლეობაში, ჯერჯერობით დაუდგენელია. არადა, საყურადღებოა, რომ უხანის ლაბორატორიის მეცნიერებმა ღამურიდან კორონავირუსის ადამიანზე გავრცელების შესაძლებლობაზე წლების წინ დაიწყეს საუბარი ანუ შეიძლება ითქვას, რომ ამერიკელი და ჩინელი მეცნიერები დაახლოებით, 15 წელი მუშაობდნენ ბიოლოგიურ იარაღზე, რომელიც კაცთმოძულეთა ჯგუფს საშუალებას მისცემდა, გაენადგურებინა ადამიანთა მებრძოლი ნაწილი ბრძოლისუნარიანი მამაკაცების სახით”, - ციტირებს გამოცემა ვინმე ჯაბა ტყემალაძეს, თერაპევტსა და მეცნიერს.

მსგავს კონსპირაციულ თეორიებს ვირუსის წარმოშობაზე აქტიურად ავრცელებენ ისეთი ვებპორტალები, როგორიცაა: siaxleni.com, gewold.ge, kvira.ge, The Georgian times, qartuliazri.reportiori.ge, exclusivenews.ge, for.ge, newposts.ge.

ამ გამოცემების მასალებში წყარო ან არ ჩანს, ან გამოყენებულია ისეთი ფრაზები, როგორიცაა მაგალითად: “ჩინეთის ტექნოლოგიური უნივერსიტეტის მეცნიერების აზრით” ან “გარკვეულ წრეებში”. ზოგიერი, მაგალითად, progressnews.ge, მიხეილ ცაგარელს ეყრდნობა და წერს რომ “ჩინელებმა ღამურებში 50 შტამი სხვადასხვა გრიპის ვირუსი შეუშვეს. აქედან გამომდინარე ერთ-ერთი ღამურა ან გაუშვეს ან გაექცათ.”

#2 - Covid -19 -ისა და 5G-ს კავშირი

მას შემდეგ, რაც ვირუსზე, როგორც ბიოლოგიურ იარაღზე ვნებათაღელვა შედარებით ჩაცხრა, სოციალური ქსელი ახალმა კონსპირაციულმა თეორიამ მოიცვა. ამ თეორიის მიმდევრები წერენ, რომ კორონავირუსის გავრცელებას მაღალსიჩქარიანი უსადენო ინტერნეტი 5G იწვევს.

“კორონავირუსი ადამიანის მიერ შექმნილი ვირუსია, რომელიც რაღაც მიზეზის გამო, ზუსტად მაშინ გავრცელდა, როცა 5G-ს ტესტავენ. შესაძლოა ვირუსის მიზანი დედამიწის პოპულაციის კონტროლი იყოს და მათ უამრავი ჩვენგანის თავიდან მოშორება სურდეთ”, - წერს მაგალითად სპორტული გამოცემა Crystalsport.ge, ერთ-ერთ მოკრივეზე დაყრდნობით.

ამირ ხანის ციტატას აქვეყნებს Popsport.com -იც. თუმცა ვებგვერდზე, ტექსტის ბოლოს აქვს მითითებული რომ ეს “ვერსია მეცნიერულ საფუძველს მოკლებულია”.

Siaxleni.com და Pressa.ge კი ლალი მოროშკინას სტატუსს აქვეყნებს 5G ანტენების შესაძლო კავშირზე ახალ კორონავირუსთან. ამავე თეორიაზე საუბრობს Alia.ge-ც.


#3 - ამერიკული კვალი


ჩინეთში ახალი კორონავირუსი ამერიკელმა სამხედროებმა განზრახ შეიტანეს - ეს არის ერთ-ერთი თეორია ვირუსის გავრცელებასთან დაკავშირებით, რომელიც ყველაზე აქტიურად ანტიდასავლური გზავნილების გამავრცელებელ მედიებში შეინიშნება. მაგალითად, სწორედ ამაზეა საუბარი NewsFrontGeorgia-ს ვებგვერდზე გამოქვეყნებულ მასალაში “კორონავირუსი ჩინეთში არ წარმოიშვა! გამარჯობა, ლუგარის ლაბორატორიავ”.

ანალოგიურ კონსპირაციულ თეორიას ავითარებს gewold.ge. ორივე მათგანი, ამ თეორიას, ჩინეთის საგარეო საქმეთა მინისტრის ტვიტზე დაყრდნობით ავრცელებს.




#4 - გველი, როგორც ვირუსის პირველწყარო


რამოდენიმე პორტალზე გამოქვეყნდა მოსაზრება იმის შესახებაც, რომ ახალი კორონავირუსის პირველწყარო გველია. მაგალითად Fortuna.ge-ზე ვკითხულობთ, რომ: ”მსოფლიო ჯანდაცვის მეცნიერებზე დაყრდნობით CNN წერს, რომ ახალი ვირუსის გავრცელების მიზეზი შესაძლოა იყვნენ გველები, ჩინური კრეიტი და ჩინური კობრა”.

თუმცა, უცნობია რას ეყდრნობა გამოცემა, ვინაიდან, ასეთი ინფორმაცია ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციას არ გაუვრცელებია, ოფიციალურ ვერსიებში არსადაა ნახსენები რომ ვირუსის პირველწყარო შესაძლებელია გველი იყოს.

მსგავსი ვარაუდი ვრცელდება ipress.ge-ზეც სათაურით “მეცნიერების ვარაუდით, ჩინეთში ახალი კორონავირუსის წყარო შესაძლოა, შხამიანი გველი იყოს”



რა ვიცით კორონავირუსის წარმოშობის შესახებ - სამეცნიერო თეორიები


  • ვირუსი ბიოლოგიური იარაღია და ლაბორატორიაში ხელოვნულად შექმნეს;
  • ხალი კორონავირუსის წარმოშობა დაკავშირებულია 5G ანტენების დადგმასთან;
  • Covid -19 ამერიკელმა ჯარისკაცებმა ჩინეთში განზრახ შეიტანეს;
  • ახალი კორონავირუსის გავრცელების წყარო გველია
ყველა ეს თეორია სპეკულაციაა.

ამ ეტაპზე არც მეცნიერულად და არც ლაბორატორიულად არ დასტურდება, რომ COVID-19 ჩინეთის ან ამერიკის შეერთებული შტატების რომელიმე ლაბორატორიაში შექმნეს. მეცნიერები, რომლებიც ახალი კორონავირუსის წარმოშობას იკვლევენ, ამბობენ რომ ვირუსი არ არის გენერირებული ადამიანებისგან და ის ბუნებრივი პროცესების შედეგად ჩამოყალიბებული მიკროორგანიზმია.

ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაცია (WHO) ერთ-ერთ ანგარიშში ამბობს, რომ: “COVID-19 არის ზოონოზური წარმოშობის ვირუსი. ფილოფენეტიკური (ბიოლოგიური დარგი, რომელიც შეისწავლის სხვადასხვა ორგანიზმების ევოლუციის პროცესს) ანალიზის შედეგად გამოვლინდა, რომ ვირუსის რეზერვუარი არის ღამურა, მაგრამ ჯერ არ არის გამოვლენილი მათი შუალედური გადამტანი”. ზოონოზური კი, ამერიკის შეერთებული შტატების დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრის (CDC) განმარტებით, ისეთი დაავადებაა, რომელიც შესაძლებელი გავრცელდეს ცხოველიდან ადამიანზე და ის იყოს მისი პირველწყარო.

New England Journal of Medicine-ის მიერ გამოქვეყნებულ სტატიაშიც საუბარია იმაზე, რომ ვირუსის პირველწყარო სავარაუდოდ ღამურაა, ვინაიდან კორონავირუსის რნმ-ის თანმიმდევრობა ჰგავს სწორედ იმ ვირუსების დნმ-ის მასალას, რაც ღამურებში ცირკულირებს.

ამერიკულმა სამეცნიერო გამოცემამ Nature medicine -მა, რომელიც ძალიან დიდი პოპულარობით სარგებლობს, გამოაქვეყნა კვლევა, რომელშიც ნათქვამია რომ თეორია SARS-COV-2 ლაბორატორიაში მანიპულაციის შედეგად წარმოშობაზე სარწმუნო არ არის.

”ჩვენ გთავაზობთ ორ სცენარს, რომელმაც დამაჯერებლად შეიძლება ახსნას SARS-COV-2-ის წარმოშობა:

  1. ბუნებრივი გადარჩევა მასპინძელი ცხოველის ორგანიზმში, ზოონოზურ გადაცემამდე;
  2. ბუნებრივი გადარჩევა ადამიანებში ზოონოზური გადაცემის შემდეგ”, - ვკითხულობთ კვლევაში.
სკრიფსის კვლევითი ინსტიტუტის მასალაში ნათქვამია, რომ ამ ეტაპზე არ არსებობს არანაირი მტკიცებულება კორონავირუსის ხელოვნურად შექმნის შესახებ. ამ წყაროშიც საუბარია იმაზე, რომ ვირუსის წარმოშობის ძირითად რეზერვუარს ღამურას უკავშირებენ. მართალია დადასტურებული არაა პირდაპირი გადაცემა ღამურადან ადამიანზე, მაგრამ ვარაუდობენ, რომ მათ შორის არსებობდა ვირუსის შუალედური გადამტანი.

ახალი კორონავირუსის შესახებ ამ კონსპირაციულ თეორიებს უსაფუძვლოს უწოდებენ ქართველი ეპიდემიოლოგებიც.

“მესმის, ეს არის შეთქმულების თეორიები. მე მეცნიერულ ფაქტებზე დაყრდნობით ვმსჯელობ. მეცნიერული ფაქტი არის ერთი – შესწავლილია, ვირუსის სიკვენსი გაკეთებულია, ანუ ამ ვირუსის თანმიმდევრობა გაშიფრულია. დადგენილია, რა სიხშირით ხდება იქ მუტაციები. ეს გამოაქვეყნეს ამ დარგში მსოფლიოში წამყვანმა მოლეკულურმა ბიოლოგებმა, რომლებიც ამ მეცნიერებაში ყველაზე კაშკაშა ვარსკვლავები არიან. მათ სიტყვას ყველაზე დიდი ფასი აქვს. ეს ვირუსი, სადღაც ოქტომბრის ბოლოს – ნოემბერში წარმოიქმნა. ესეც გამოთვლილია და ამ სიკვენსირების საშუალებით დადგენილია, რომ ეს არის ბუნებრივად მოხდენილი მუტაციები”, - განაცხადა დაავადებათა კონკტროლისა და საზოგადოებრივის ჯანმრთელობის ეროვნული ცენტრის გენერალური დირექტორის მოადგილემ, ლუგარის კვლევითი ცენტრის ხელმძღვანელმა პაატა იმნაძემ ტელეკომპანია “იმედის” ეთერში.



სტატია მოამზადა "მედიაჩეკერმა" აღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტის (EWMI) ACCESS-ის პროექტის მხარდაჭერით ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) დაფინანსებით. სტატიის შინაარსზე პასუხისმგებელია "მედიაჩეკერი". ის შესაძლოა არ გამოხატავდეს USAID-ის, ამერიკის შეერთებული შტატების მთავრობის ან/და EWMI-ს შეხედულებებს.
კატეგორია: ეთიკა
2019 წლის დეკემბერში, ჩინეთში, ახალი კორონავირუსის პირველი შემთხვევა დაფიქსირდა. 2020 წლის 11 მარტს კი ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციამ COVID-19 პანდემიად გამოაცხადა. ახალმა რეალობამ და დაავადების ფართოდ გავრცელებამ, ვირუსთან დაკავშირებულ ინფორმაციაზე მოთხოვნა გაზარდა, პარალელურად, იმატა მითებისა და დეზინფორმაციის ნაკადმაც. ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციამ, ახალ კორონავირუსს, მასობრივი ინფოდემია უწოდა, სწორედ მასთან დაკავშირებული უამრავი დაუზუსტებელი ინფორმაციის გავრცელების გამო.

ვირუსის ფართოდ გავრცელებისთანავე, მედიასაშუალებებსა თუ სოციალურ ქსელში ვირუსის წარმოშობაზე არაერთი კონსპირაციული თეორია გავრცელდა. Covid-19-ის გავრცელება ხან გველს დაუკავშირეს, ხან უსადენო 5G ინტერნეტ კავშირს, ზოგი წერს, რომ ვირუსი უჰანის ლაბორატორიიდან “გამოეპარათ”, ზოგი გამოცემა დღემდე ირწმუნება, რომ კორონავირუსი ხელოვნურად შექმნილი ბიოლოგიური იარაღია, ზოგი კი, განსაკუთრებით, კრემლისტური და ანტიდასავლური გზავნილების გამავრცელებელი გამოცემები, დაჟინებით ამტკიცებენ, რომ ვირუსის გავრცელებაში ამერიკის ხელი ურევია.

"მედიაჩეკერმა" კორონავირუსის გავრცელებიდან დღემდე, ვირუსის წარმოშობის შესახებ გავრცელებული მითები მოიკვლია. ქვემოთ რამდენიმე, ყველაზე გავრცელებული დეზინფორმაციის შესახებ გიამბობთ და ამ მითების გაქარწყლებას შევეცდებით.

#1 - კორონავირუსი ხელოვნურად შექმნილი, ბიოლოგიური იარაღია
 
ერთ-ერთი ყველაზე ფართოდ გავრცელებული დეზინფორმაცია კორონავირუსის შესახებ არის ის, რომ Covid-19 ლაბორატორიაში ხელოვნურად შექმნილი ბიოლოგიური იარაღია. Ამგვარ, კონსპირაციული თეორიის გამავრცელებელ მედიასაშუალებებსა თუ ჯგუფებს, ეს აქცენტი უმეტეს შემთხვევაში სათაურშივე აქვთ გამოტანილი, ზოგ შემთხვევაში კითხვითი ფორმით, ზოგან კი ციტატად. შევხვდებით იმ ვერსიასაც, რომ კორონავირუსი ჩინეთის ან ამერიკის ლაბორატორიებში შეიქმნა.

altმაგალითისთვის, “კორონავირუსი ხელოვნურად შექმნილი ბიოიარაღია?” - ამ სათაურით Versia.ge-ზე გამოქვეყნებულია მასალა, რომლის ავტორი ვირუსს მომაკვდინებელს უწოდებს და შეთქმულების თეორიის შესაძლებლობაზე საუბრობს, რომლის მიზნადაც გავრცელებულ აზრს: “ადამიანების გამოხშირვას” ასახელებს.

“ზუსტად საიდან მოიპარეს ჩინელებმა, რა გზით მოხვდა ვირუსი უხანის ლაბორატორიაში, ან საიდან გაჟონა მოსახლეობაში, ჯერჯერობით დაუდგენელია. არადა, საყურადღებოა, რომ უხანის ლაბორატორიის მეცნიერებმა ღამურიდან კორონავირუსის ადამიანზე გავრცელების შესაძლებლობაზე წლების წინ დაიწყეს საუბარი ანუ შეიძლება ითქვას, რომ ამერიკელი და ჩინელი მეცნიერები დაახლოებით, 15 წელი მუშაობდნენ ბიოლოგიურ იარაღზე, რომელიც კაცთმოძულეთა ჯგუფს საშუალებას მისცემდა, გაენადგურებინა ადამიანთა მებრძოლი ნაწილი ბრძოლისუნარიანი მამაკაცების სახით”, - ციტირებს გამოცემა ვინმე ჯაბა ტყემალაძეს, თერაპევტსა და მეცნიერს.

მსგავს კონსპირაციულ თეორიებს ვირუსის წარმოშობაზე აქტიურად ავრცელებენ ისეთი ვებპორტალები, როგორიცაა: siaxleni.com, gewold.ge, kvira.ge, The Georgian times, qartuliazri.reportiori.ge, exclusivenews.ge, for.ge, newposts.ge.

ამ გამოცემების მასალებში წყარო ან არ ჩანს, ან გამოყენებულია ისეთი ფრაზები, როგორიცაა მაგალითად: “ჩინეთის ტექნოლოგიური უნივერსიტეტის მეცნიერების აზრით” ან “გარკვეულ წრეებში”. ზოგიერი, მაგალითად, progressnews.ge, მიხეილ ცაგარელს ეყრდნობა და წერს რომ “ჩინელებმა ღამურებში 50 შტამი სხვადასხვა გრიპის ვირუსი შეუშვეს. აქედან გამომდინარე ერთ-ერთი ღამურა ან გაუშვეს ან გაექცათ.”

#2 - Covid -19 -ისა და 5G-ს კავშირი

მას შემდეგ, რაც ვირუსზე, როგორც ბიოლოგიურ იარაღზე ვნებათაღელვა შედარებით ჩაცხრა, სოციალური ქსელი ახალმა კონსპირაციულმა თეორიამ მოიცვა. ამ თეორიის მიმდევრები წერენ, რომ კორონავირუსის გავრცელებას მაღალსიჩქარიანი უსადენო ინტერნეტი 5G იწვევს.

alt“კორონავირუსი ადამიანის მიერ შექმნილი ვირუსია, რომელიც რაღაც მიზეზის გამო, ზუსტად მაშინ გავრცელდა, როცა 5G-ს ტესტავენ. შესაძლოა ვირუსის მიზანი დედამიწის პოპულაციის კონტროლი იყოს და მათ უამრავი ჩვენგანის თავიდან მოშორება სურდეთ”, - წერს მაგალითად სპორტული გამოცემა Crystalsport.ge, ერთ-ერთ მოკრივეზე დაყრდნობით.

ამირ ხანის ციტატას აქვეყნებს Popsport.com -იც. თუმცა ვებგვერდზე, ტექსტის ბოლოს აქვს მითითებული რომ ეს “ვერსია მეცნიერულ საფუძველს მოკლებულია”.

Siaxleni.com და Pressa.ge კი ლალი მოროშკინას სტატუსს აქვეყნებს 5G ანტენების შესაძლო კავშირზე ახალ კორონავირუსთან. ამავე თეორიაზე საუბრობს Alia.ge-ც.

#3 - ამერიკული კვალი

altჩინეთში ახალი კორონავირუსი ამერიკელმა სამხედროებმა განზრახ შეიტანეს - ეს არის ერთ-ერთი თეორია ვირუსის გავრცელებასთან დაკავშირებით, რომელიც ყველაზე აქტიურად ანტიდასავლური გზავნილების გამავრცელებელ მედიებში შეინიშნება. მაგალითად, სწორედ ამაზეა საუბარი NewsFrontGeorgia-ს ვებგვერდზე გამოქვეყნებულ მასალაში “კორონავირუსი ჩინეთში არ წარმოიშვა! გამარჯობა, ლუგარის ლაბორატორიავ”.

ანალოგიურ კონსპირაციულ თეორიას ავითარებს gewold.ge. ორივე მათგანი, ამ თეორიას, ჩინეთის საგარეო საქმეთა მინისტრის ტვიტზე დაყრდნობით ავრცელებს.

#4 - გველი, როგორც ვირუსის პირველწყარო

altრამდენიმე პორტალზე გამოქვეყნდა მოსაზრება იმის შესახებაც, რომ ახალი კორონავირუსის პირველწყარო გველია. მაგალითად Fortuna.ge-ზე ვკითხულობთ, რომ: ”მსოფლიო ჯანდაცვის მეცნიერებზე დაყრდნობით CNN წერს, რომ ახალი ვირუსის გავრცელების მიზეზი შესაძლოა იყვნენ გველები, ჩინური კრეიტი და ჩინური კობრა”.

თუმცა, უცნობია რას ეყდრნობა გამოცემა, ვინაიდან, ასეთი ინფორმაცია ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციას არ გაუვრცელებია, ოფიციალურ ვერსიებში არსადაა ნახსენები რომ ვირუსის პირველწყარო შესაძლებელია გველი იყოს.

მსგავსი ვარაუდი ვრცელდება ipress.ge-ზეც სათაურით “მეცნიერების ვარაუდით, ჩინეთში ახალი კორონავირუსის წყარო შესაძლოა, შხამიანი გველი იყოს”

რა ვიცით კორონავირუსის წარმოშობის შესახებ - სამეცნიერო თეორიები

  • ვირუსი ბიოლოგიური იარაღია და ლაბორატორიაში ხელოვნულად შექმნეს;
  • ხალი კორონავირუსის წარმოშობა დაკავშირებულია 5G ანტენების დადგმასთან;
  • Covid -19 ამერიკელმა ჯარისკაცებმა ჩინეთში განზრახ შეიტანეს;
  • ახალი კორონავირუსის გავრცელების წყარო გველია
ყველა ეს თეორია სპეკულაციაა.

altამ ეტაპზე არც მეცნიერულად და არც ლაბორატორიულად არ დასტურდება, რომ COVID-19 ჩინეთის ან ამერიკის შეერთებული შტატების რომელიმე ლაბორატორიაში შექმნეს. მეცნიერები, რომლებიც ახალი კორონავირუსის წარმოშობას იკვლევენ, ამბობენ რომ ვირუსი არ არის გენერირებული ადამიანებისგან და ის ბუნებრივი პროცესების შედეგად ჩამოყალიბებული მიკროორგანიზმია.

ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაცია (WHO) ერთ-ერთ ანგარიშში ამბობს, რომ: “COVID-19 არის ზოონოზური წარმოშობის ვირუსი. ფილოფენეტიკური (ბიოლოგიური დარგი, რომელიც შეისწავლის სხვადასხვა ორგანიზმების ევოლუციის პროცესს) ანალიზის შედეგად გამოვლინდა, რომ ვირუსის რეზერვუარი არის ღამურა, მაგრამ ჯერ არ არის გამოვლენილი მათი შუალედური გადამტანი”. ზოონოზური კი, ამერიკის შეერთებული შტატების დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრის (CDC) განმარტებით, ისეთი დაავადებაა, რომელიც შესაძლებელი გავრცელდეს ცხოველიდან ადამიანზე და ის იყოს მისი პირველწყარო.

New England Journal of Medicine-ის მიერ გამოქვეყნებულ სტატიაშიც საუბარია იმაზე, რომ ვირუსის პირველწყარო სავარაუდოდ ღამურაა, ვინაიდან კორონავირუსის რნმ-ის თანმიმდევრობა ჰგავს სწორედ იმ ვირუსების დნმ-ის მასალას, რაც ღამურებში ცირკულირებს.

ამერიკულმა სამეცნიერო გამოცემამ Nature medicine -მა, რომელიც ძალიან დიდი პოპულარობით სარგებლობს, გამოაქვეყნა კვლევა, რომელშიც ნათქვამია რომ თეორია SARS-COV-2 ლაბორატორიაში მანიპულაციის შედეგად წარმოშობაზე სარწმუნო არ არის.

”ჩვენ გთავაზობთ ორ სცენარს, რომელმაც დამაჯერებლად შეიძლება ახსნას SARS-COV-2-ის წარმოშობა:

  1. ბუნებრივი გადარჩევა მასპინძელი ცხოველის ორგანიზმში, ზოონოზურ გადაცემამდე;
  2. ბუნებრივი გადარჩევა ადამიანებში ზოონოზური გადაცემის შემდეგ”, - ვკითხულობთ კვლევაში.
სკრიფსის კვლევითი ინსტიტუტის მასალაში ნათქვამია, რომ ამ ეტაპზე არ არსებობს არანაირი მტკიცებულება კორონავირუსის ხელოვნურად შექმნის შესახებ. ამ წყაროშიც საუბარია იმაზე, რომ ვირუსის წარმოშობის ძირითად რეზერვუარს ღამურას უკავშირებენ. მართალია დადასტურებული არაა პირდაპირი გადაცემა ღამურადან ადამიანზე, მაგრამ ვარაუდობენ, რომ მათ შორის არსებობდა ვირუსის შუალედური გადამტანი.

ახალი კორონავირუსის შესახებ ამ კონსპირაციულ თეორიებს უსაფუძვლოს უწოდებენ ქართველი ეპიდემიოლოგებიც.

“მესმის, ეს არის შეთქმულების თეორიები. მე მეცნიერულ ფაქტებზე დაყრდნობით ვმსჯელობ. მეცნიერული ფაქტი არის ერთი – შესწავლილია, ვირუსის სიკვენსი გაკეთებულია, ანუ ამ ვირუსის თანმიმდევრობა გაშიფრულია. დადგენილია, რა სიხშირით ხდება იქ მუტაციები. ეს გამოაქვეყნეს ამ დარგში მსოფლიოში წამყვანმა მოლეკულურმა ბიოლოგებმა, რომლებიც ამ მეცნიერებაში ყველაზე კაშკაშა ვარსკვლავები არიან. მათ სიტყვას ყველაზე დიდი ფასი აქვს. ეს ვირუსი, სადღაც ოქტომბრის ბოლოს – ნოემბერში წარმოიქმნა. ესეც გამოთვლილია და ამ სიკვენსირების საშუალებით დადგენილია, რომ ეს არის ბუნებრივად მოხდენილი მუტაციები”, - განაცხადა დაავადებათა კონკტროლისა და საზოგადოებრივის ჯანმრთელობის ეროვნული ცენტრის გენერალური დირექტორის მოადგილემ, ლუგარის კვლევითი ცენტრის ხელმძღვანელმა პაატა იმნაძემ ტელეკომპანია “იმედის” ეთერში.



alt
სტატია მოამზადა "მედიაჩეკერმა" აღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტის (EWMI) ACCESS-ის პროექტის მხარდაჭერით ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) დაფინანსებით. სტატიის შინაარსზე პასუხისმგებელია "მედიაჩეკერი". ის შესაძლოა არ გამოხატავდეს USAID-ის, ამერიკის შეერთებული შტატების მთავრობის ან/და EWMI-ს შეხედულებებს.
კატეგორია: ეთიკა
„ქართველთა მარში“, „ქალთა სოლიდარობის მარში“ , „არა რუსულ ფაშიზმს“ ეს ის აქციებია, რომელთა გაშუქებას „ასავალ-დასავალი“ ძალიან ბევრ სტატიას უძღვნის. გაშუქებისას მკაფიოდ იკვეთება დადებითი შეფასებები და მხარდაჭერა ქსენოფობიური მარშის მიმართ. ტექსტები შეიცავს ჰომოფობიურ და ქსენოფობიურ გამონათქვამებს.

გაზეთში გვხვდება ფრაზები, სადაც „ქალთა სოლიდარობის მარშის“ აქტივისტებს ჟურნალისტი „პედერასტებად“ „მამათმავლებად“ და „ასო-ლიბერასტებად“ მოიხსენიებს:

● „აი ეს არის 19 ივლისის გეი-აქციის ერთ-ერთი მთავარი კულმინაცია: ვიღაც წვეროსანი ლგბტ ფერებით შეღებილი „ქართული მარშის“ სიმბოლიკით -ჯვრით!“

● „ანუ ეს მამათმავალი დადის მთავრობის მიერ გახსნილ საზაფხულო ბანაკებში და იქ რყვნის ჩვენს შვილებს!“

● „ქართველთა მარშმა“ უნდა გადაუაროს მეძავთა საროსკიპოებს და პედერასტთა სამყაროს, რომელიც ჩვენს სივრცეში შემოიჭრა“

გარდა ჰომოფობიური გამონათქვამებისა, „ასავალ-დასავალის“ ამავე ნომერში შევხვდებით ქსენოფობიასაც: „რადიკალური ზომები უნდა იქნას მიღებული ერის რეაბილიტაციისათვის! უნდა ამოქმედდეს ქართველების საკუთარ მამულში დაბრუნების პროგრამა, თორემ ხომ ხედავთ, თვალსა და ხელს შუა მათ ადგილს არაბები, მონღოლები, თურქები, ირანელები იკავებენ“.

მრავლად შეგხვდება ასევე თურქოფობიური ტექსტებიც, სადაც თურქეთის სპეცსამსახური დაკავშირებულია „ქართველთა მარშის“ საწინააღმდეგო აქციის ჩატარების ორგანიზებასთან, აქვე უკონტექსტოდაა ნახსენები ყარსის ხელშეკრულებაც და თურქეთი ჩვენს პოტენციურ დამპყრობლადაა წარმოჩენილი: „თურქეთის ნომერ პირველი ამოცანაა, რომ საქართველოს, როგორც სახელმწიფოს, ლიკვიდაცია მოახდინოს და აჭარა მიიერთოს,“-ვკითხულობთ გაზეთში.
კატეგორია: ეთიკა
14 ივლისს, თბილისში, აღმაშენებლის გამზირზე დაგეგმილი „ქართველთა მარში“ ჩატარდა. ქსენოფობიური მსვლელობით, მონაწილეები უცხოელი არალეგალების საქართველოში ყოფნას აპროტესტებდნენ. ამბავი ბეჭდური მედიის ყურადღების ცენტრში მოექცა. თითქმის ყველა გაზეთს ჰქონდა გამოქვეყნებული მასალა ჩატარებულ მსვლელობაზე, სტატიების ძირითადი ნაწილი იყო ქსენოფობიური, შეიცავდა რესპონდენტთა მხრიდან დისკრიმინაციულ გამონათქვამებს, გამოხატული იყო პოზიტიური დამოკიდებულება ჩატარებული მარშის მიმართ და აღსანიშნავია, რომ არ მომხდარა ამ აზრების და განწყობების საწინააღმდეგო, დამაბალანსებელი თუ ალტერნატიული პოზიციის გაჟღერება.

მაგალითად, გაზეთ „ასავალ-დასავალში“ ქსენოფობიური მსვლელობა შეფასებულია „პატრიოტთა სულის გამოღვიძებად“ და „ეროვნული ღირსების დაცვად“. „ქართველმა ხალხმა ეს საქმე ბოლომდე უნდა მიიყვანოს და, როგორც მართლმადიდებლებს გვეკადრება, ეს ნაცლიბერალისტული გვამი სამუდამო განსასვენებელში ჩავაბრძანოთ“.

ანალოგიურ პრობლემას ვაწყდებით გაზეთ „ალიაშიც“. სიტუაციის უფრო მწვავედ წარმოსაჩენად , ტექსტში ვკითხულობთ, რომ ასე თუ გაგრძელდა, საქართველოს მოქალაქეთა მხოლოდ 10 % იქნება ქართველი, ხოლო დანარჩენი უცხო ქვეყნის მოქალაქეები.

სრულიად განსხვავებული სურათია გაზეთ „კვირის პალიტრასა“ და „ქრონიკა პლუსში“. აქ საერთოდ ვერ შევხვდებით ამბავს ჩატარებულ მარშზე, მხოლოდ რამოდენიმე სიტყვით ძალიან ზედაპირულად და მშრალად ეხება ჟურნალისტი მომხდარ ამბავს.

რაც შეეხება „რეზონანსს“, მართალია, არ იგრძნობოდა გამოცემის პოზიტიური დამოკიდებულება ქსენოფობიური მარშის მიმართ, მაგრამ გაზეთი იქცა სიძულვილის ენის ტრიბუნად. ძირითადად, გაჟღერებული იყო მარშისტების მოთხოვნები და კომენტარის სახით, გამოქვეყნებული იყო სანდრო ბრეგაძის დისკრიმინაციული და სიძულვილის ენის შემცველი ფრაზები, რაზეც არ ყოფილა საპირისპირო, ალტერნატიული აზრი დაფიქსირებული არც გამოცემის და არც სხვა რესპონდენტების მხრიდან.

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მეშვიდე პრინციპის თანახმად, მედიამ არა მხოლოდ თავად არ უნდა გამოიყენოს სიძულვილის ენა, არამედ უნდა გაემიჯნოს რესპონდენტების მხრიდან გაჟღერებულ დისკრიმინაციულ გამონათქვამებს.

კატეგორია: ეთიკა
„ჯეჯელავა არ გაბედო და ქართველ ბავშვებს ეს ბინძური წიგნები არ გააკარო,“ - ამ სათაურით ქვეყნდება მასალა გაზეთ „ასავალ-დასავალის“ 10-16 ივლისის ნომერში.

ტექსტი გაჯერებულია სიძულვილის ენის შემცველი ფრაზებით, ლგბტ თემი „პიდარასტებად“ და „ავადმყოფებად“, ხოლო მათი საქციელი „ცივილიზებულ გარყვნილებად“ არის მოხსენიებული: „დღეს ვემონებით , სოდომისტურ, ყველაზე ბილწ და უარეს სამყაროს, რომელიც შვილებს გვირყვნის და მომავალს გვისპობს. ჩვენ მიგვაღებინეს „ანტიდისკრიმინაციული კანონი“, რომლის საფუძველზეც მამათმავლებს უფლება აქვთ, სკოლაში ბავშვებს ასწავლონ!“- ვკითხულობთ სტატიაში.

მასალაში მთავარი პათოსია ასევე ის, რომ „ ყველგან წითელთმიანი და მწვანეთმიანი ქალები სხედან -ლესბოსელებს, გენდერებს, მამათმავლებს მიჰყავთ პარადი“ და „თუ შენ, მაგალითად ბავშვს არ გაუშვებ რომელიმე გაკვეთილზე დასასწრებად, სოციალურ მუშაკი მოვა, რომელიც შეიძლება იყოს ლგბტ პირი, მოვა და წაგართმევს ბავშვს, აქაოდა შენს შვილს საბაზისო განათლების მიღების შანსს აკარგვინებო, “-ვკითხულობთ გაზეთში.

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მე-7 პრინციპში ვკითხულობთ: "ჟურნალისტს უნდა ესმოდეს მედიის მიერ დისკრიმინაციის წახალისების საფრთხე; ამიტომ ყველაფერი უნდა იღონოს ნებისმიერი პირის დისკრიმინაციის თავიდან ასაცილებლად რასის, სქესის, სექსუალური ორიენტაციის, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური და სხვა შეხედულებების, ეროვნული ან სოციალური წარმოშობის საფუძველზე ან რაიმე სხვა ნიშნით".
კატეგორია: ეთიკა
ქსენოფობიურ მსვლელობას, ე.წ. „ქართველთა მარშს“ , რომლის ძირითადი გზავნილია: „ყველა არალეგალმა უცხოელმა დატოვოს საქართველოს ტერიტორია,“ უკვე არა ერთი მასალა მიუძღვნა ბეჭდურმა მედიამ. მათ შორისაა „ასავალ-დასავალი“, რომლის მასალებიც ერთი მხრივ, მკითხველს მოუწოდებს, შეუერთდეს მარშს, მეორე მხრივ კი გაჯერებულია ქსენოფობიითა და დისკრიმინაციული ენით

ეს ის ძირითადი ფრაზებია, რასაც რესპონდენტების ტექსტებში ვაწყდებით:

√ „აზიური ქვეყნებიდან უამრავი არალეგალია ჩამოსული, სახლებს ყიდულობენ და ქართველების ადგილს იკავებენ“.

√ „საქართველო ტურიზმის კიარა, სექსტურიზმის ქვეყნად აქციეს“.

√ „18 წლის შვილი მყავს, ქუჩაში რომ გავიდეს, მეშინია, ვიღაც თურქი ან არაბი არ აეკიდოს“.

√ „აქვე ახლოს გზას თხრიან, ერთი ქართველიც არ დაასაქმეს, სულ თურქები არიან ესენი საქართველოს ხეირს დააყრიან?“

√ „ასე თუ გაგრძელდა აღმაშენებლის გამზირზე, ქართველი ვეღარ იცხოვრებს.“

√ „აღმაშენებლის გამზირზე არაბთა, თურქთა და ერაყელთა პარპაში უნდა შეწყდეს. ძალიან გათავხედებულები არიან, ახალგაზდებს რყვნიან, გაიხედავ და მშვენიერი ქართველი გოგონა თურქსა და არაბს მიჰყვება“.

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მე- 7 პრინციპი: "ჟურნალისტს უნდა ესმოდეს მედიის მიერ დისკრიმინაციის წახალისების საფრთხე; ამიტომ ყველაფერი უნდა იღონოს ნებისმიერი პირის დისკრიმინაციის თავიდან ასაცილებლად რასის, სქესის, სექსუალური ორიენტაციის, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური და სხვა შეხედულებების, ეროვნული ან სოციალური წარმოშობის საფუძველზე ან რაიმე სხვა ნიშნით.

ამ მუხლის განხილვისას კონტექსტს გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს. პირდაპირ ეტერში მოწვეული სტუმრის მიერ გაკეთებულ დისკრიმინაციულ განცხადებებს ჟურნალისტი პირდაპირ ეთერშივე უნდა გაემიჯნოს და დაუპირისპირდეს. თუ ჩანაწერია, მკაფიოდ უნდა ჩანდეს, რომ არატოლერანტული გამონათქვამები არ არის ჟურნალისტის პოზიცია. საჯარო პირს დისკრიმინაციული გამონათქვამი უნდა დაუტოვოს ჟურნალისტმა, კერძო პირს კი, შეიძლება, ამოუჭრას – თუ მიზანი არატოლერანტული გარემოს ჩვენება არ არის. ზოგადად, ევროპული ტენდენცია იმგვარია, რომ ჟურნალისტი უნდა ებრძოდეს დისკრიმინაციულ გამონათქვამებს".
კატეგორია: ეთიკა
14 ივლისს დაგეგმილ „ქართველთა მარშს“, ქსენოფობიურ აქციას, რომლის ძირითადი მოთხოვნაა „ ყველა არალეგალმა უცხოელმა დატოვოს საქართველოს ტერიტორია“ ქსენოფობიური მასალა მიუძღვნა გაზეთმა „ალიამ.“ გაზეთში გამოქვეყნებულია ინტერვიუ ერთ-ერთ ორგანიზატორთან, სანდრო ბრეგაძესთან, რომელიც დისკრიმინაციულ გამოთქმებს იყენებს უცხოელების და უცხო ქვეყნის მოქალაქეებს მიმართ.

დოკუმენტების გაყალბება, სხვადასხვა სახის კრიმინალური დანაშაული, არასრულწლოვნების გარყვნა, დაკავშირებულია მათთან: „გაივსო ეს ქვეყანა არალეგალი არაბებით, ირანელებით, ჩინელებით, პაკისტანელებით.“ - ვკითხულობთ გაზეთში.

გაზეთ „ალიას“ ამავე ნომერში გამოქვეყნებულია მასალა: „საქართველოში ინდოელთა რამდენიმე დაჯგუფება მოქმედებს, რომელიც არასრულწლოვანთა პორნოგრაფიულ ფილმებს იღებს და შემდეგ მას ევროპაში ასაღებს!“

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მე- 7 პრინციპი: "ჟურნალისტს უნდა ესმოდეს მედიის მიერ დისკრიმინაციის წახალისების საფრთხე; ამიტომ ყველაფერი უნდა იღონოს ნებისმიერი პირის დისკრიმინაციის თავიდან ასაცილებლად რასის, სქესის, სექსუალური ორიენტაციის, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური და სხვა შეხედულებების, ეროვნული ან სოციალური წარმოშობის საფუძველზე ან რაიმე სხვა ნიშნით.

ამ მუხლის განხილვისას კონტექსტს გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს. პირდაპირ ეთერში მოწვეული სტუმრის მიერ გაკეთებულ დისკრიმინაციულ განცხადებებს ჟურნალისტი პირდაპირ ეთერშივე უნდა გაემიჯნოს და დაუპირისპირდეს. თუ ჩანაწერია, მკაფიოდ უნდა ჩანდეს, რომ არატოლერანტული გამონათქვამები არ არის ჟურნალისტის პოზიცია. საჯარო პირს დისკრიმინაციული გამონათქვამი უნდა დაუტოვოს ჟურნალისტმა, კერძო პირს კი, შეიძლება, ამოუჭრას – თუ მიზანი არატოლერანტული გარემოს ჩვენება არ არის. ზოგადად, ევროპული ტენდენცია იმგვარია, რომ ჟურნალისტი უნდა ებრძოდეს დისკრიმინაციულ გამონათქვამებს".

„დაუშვებელია ბრალდებულის ეთნიკური, რელიგიური ან სხვა სახის იდენტობის დაკავშირება დანაშაულთან, ან მისი იდენტობის ხსენება, თუკი ის პირდაპირ არ უკავშირდება დანაშაულის მოტივს“ - ვკითხულობთ ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებულ სახელმძღვანელო წესებში, რომელიც კრიმინალთან დაკავშირებული საკითხების გაშუქებას ეხება.
კატეგორია: ეთიკა
ვენეციის კომისიის დასკვნის შემდეგ, რომელშიც წერია, რომ კონსტიტუციით არ უნდა აიკრძალოს ერთი სქესის პირთა პარტნიორული ურთიერთობა, გაზეთ „ასავალ-დასავალისათვის“ ახალი ჰომოფობიური ტალღის მიზეზი გახდა. სიძულვილის ენისა და დისკრიმინაციული განწყობების გარდა, რაც სექსუალური უმცირესობების მისამართით ჟღერდება, გაზეთში ვხვდებით ამ ადამიანების დასჯის წახალისების მცდელობას.

„როგორ ებრძოდა ჰიტლერი მამათმავლებსა და ნარკომანებს“ - სწორედ ამ სათაურით გამოქვეყნდა სტატია გაზეთ „ასავალ-დასავალის“ 19-25 ივნისის ნომერში. მასალა მთლიანად ჰომოფობიურია და ავტორი დადებითად აფასებს ჰიტლერის ისეთ ქმედებებს როგორიცაა: დახვრეტა, სიკვდილით დასჯა, სამუდამო პატიმრობა, ის რაც მიმართულია ადამიანის სიცოცხლის მოსპობისკენ და რაც გამართლებულია სექსუალური ორიენტაციის საფუძვლით.

„დღევანდელ მრუმე და ბილწ ცხოვრებაში, როცა ვენეციის კომისიის პრეზიდენტი ჯანი ბუკიკიოც კი „გვაბოლებს“ და იმას „გვირჩევს“ კონსტიტუციით ერთნაირსქესიანთა ქორწინება აკრძალეთ , მაგრამ მთლად ნუ აკრძალავთო, სულ უფრო და უფრო ხშირად დაისმის შეკითხვა - როგორ გაწმინდა ჰიტლერმა პედერასტებისაგან გერმანია და რა დღე დააწია ნარკომანებს.“-ვკითხულობთ გაზეთში.

ტექსტი ჰომოფობიურია და ლგბტ ადამიანიების ქცევა შეფასებულია, როგორც „გარყვნილება“, რომელიც უნდა აღიკვეთოს. მასალაში ჩანს პათოსი, რაოდენ დიდი ძალისხმევა ჩადო ჰიტლერმა და მისმა გუნდა გერმანელი ერის გადასარჩენად. „ასავალ-დასავალის“ მთლიანი ტექსტში ჯერ აღწერილია ის ხერხი, რაც განახორციელა ჰიტლერმა ამ ადამიანების გამოსავლენად და მერე განმარტებულია სქემა, როგორ განახორციელა მათი ლიკვიდაცია. წახალისებულია ჰომოსექსუალობის გამო ადამიანის მსგავსი ფორმით დასჯა. მართალია, ჟურნალისტი თვლის, რომ ჰიტლერმა და მისმა გუნდმა გერმანია დაღუპა თავის დროზე მაგრამ: „ამ ბავშვებმა, რომლებიც ფაშისტებისა და ნარკომანების სიძულვილით გაზარდეს, დანგრეული გერმანია ფერფლისგან აღადგინეს და მთელს მსოფლიოს უჩვენეს, თუ რა ძალა აქვს ჯანსაღ ნაციას, რომელმაც სოდომ-გომორულ სიბილწეს უარი უთხრა!“
კატეგორია: ეთიკა
„ბატონო ბიძინა, სანამ დროა,მოაშორეთ ქართულ მიწას ეს პარაზიტები“, „ქართულ მიწას არ გაგაყიდინებთ“ - ამ სათაურებით ქვეყნდება მასალები გაზეთ „ასავალ- დასავალის“ 12-18 მაისის ნომერში და ისევ მიწის უცხოელებზე გასხვისების თემას ეხმიანება.

მასალაში უცხო ქვეყნის მოქალაქეები წარმოჩენილი არიან მტრებად და საფრთხისშემცველ ადამიანებად, რომლებიც, ტერიტორიების წართმევას შეეცდებიან ქართველებისათვის.

გაზეთი „პრობლემის“ საილუსტრაციოდ და კიდევ უფრო მწვავედ დასახატად, იყენებს შემდეგ ფრაზებს:

●„ნებისმიერი არაბი ან ჩინელი ნებისმიერ ცირკის ქალთან“ გააფორმებს 100 დოლარად ქორწინებას და, აყიდვინებს მას მიწას და ასე მიისაკუთრებს“.

● „50 წლით რომ შემოგყავს ჩინელი და ამდენ ქართულ მიწას აძლევ, ეგენი ისე მრავლდებიან, 50 წლის მერე იქაურობა ჩინური სოფლებით გადაიპენტება!“ და „გურიაში ჩინურ ავტონომიას მოითხოვენ“.

● „თუ არ გჯერათ შედით სააკაშვილის საამაყო მემკვიდრეობად დატოვებულ იუსტიციის სახლში და თავად იხილეთ არაბები თუ ინდუსები, რომლებიც თავიანთი მრავალრიცხოვანი ჯალაბობით არიან იქ მისულები „გადასაქართველებლად.“

კატეგორია: ეთიკა
ქართული პრესა ისევ აქტიურად აგრძელებს და არა ერთ მასალას უთმობს მიწის უცხოელებზე გასხვისების საკითხს. „თუ ასე გაგრძელდა, ჩვენს მინდვრებზე 1200 არაბული ოჯახი დასახლდება“ - ამ სათაურით ქვეყნდება მასალა გარეთ „კვირის პალიტრას“ 5-11 ივნისის ნომერში.

მასალის ძირითადი პათოსია, რომ როგორც მოსახლეობა ამბობს, სოფელ კუმისს ლუკმა პურის და „თვითმყოფადობის“ წართმევის საფრთხე ემუქრება. ამ საფრთხეს კი, მასალის მიხედვით, უცხო ქვეყნის მოქალაქეებზე, კონკრეტულად კი არაბებზე, მიწის გასხვისება ქმნის.

„ეს 200 ჰექტარი მიწა, რომელზეც ახლა საუდის არაბეთის მოქალაქეები სოფლის შენებას შეუდგნენ, რამდენიმე ათეული წლის წინ ფაქტობრივად, სოფელ კუმისის ბეღელი გახლდათ“ - ამბობს რესპონდენტი ჟურნალისტთან საუბარში.

გარდა ქსენოფობიური განწყობებისა, მასალა გვთავაზობს მხოლოდ ერთ რეალობას, რომ დასახელებული „პრობლემიდან“ გამომდინარე, პოზიტიურად უნდა შეფასდეს საკონსტიტუციო ცვლილებები მიწის უცხოელებზე გასხვისების აკრძალვასთან დაკავშირებით. მკითხველი იღებს მხოლოდ ცალმხრივ და დაუბალანსებელ ინფორმაციას, სტატიაში მოწოდებული არ არის, ალტერნატიული ინფორმაცია, მიწის გასხვისების პიზიტიურ შედეგებზე.