ფემინისტები აღიარებენ, რომ მასმედია ნებსით თუ უნებლიეთ აკონტოროლებს ქალის ცხოვრებას მისთვის მორგებული როლების პოპულარიზაციით. 1880-იან წლებში ამერიკის შეერთებულ შტატებში ადამიანის უფლებების აქტივისტი და ქალთა მოძრაობის ერთ-ერთი ლიდერი, სიუზენ ენთონი (Susan B. Anthony) წერდა იმის შესახებ, რომ მანამ, სანამ კაცების მიერ კონტროლდებოდა მედიასაშუალებები, ყველა ქალი ვალდებული იყო ეწერა სტატიები, რომლებიც იქნებოდა კაცების იდეების ანარეკლი. ქალთა იდეები კი მუდმივად მეორეხარისხოვანი იყო და შესაბამისად, არ იბეჭდებოდა.

მედიაში ქალთა სახეების ღირსეული წარმოდგენის მოთხოვნით გამოსვლები მე-20 საუკუნის მეორე ნახევარში დაიწყო. აპროტესტებდნენ გაზეთების გარე კანზე დატანილ სექსუალურ ობიექტად ქცეულ ქალთა გამოსახულებებს, აკრიტიკებდნენ რეპორტაჟებისა და გადაცემების დროს გამოყენებულ დამამცირებელ ენას, რომ არაფერი ითქვას სარეკლამო კამპანიებზე, სადაც ქალის განივთებული იმიჯი ტრენდს ქმნიდა. ქალის საზოგადოებრივი იმიჯი ფასდებოდა რამდენიმე ეპითეტით: ვნებიანი, დამოკიდებული, უმეტესად, მაინც - სულელი.

ფემინისტურმა მოძრაობამ გარკვეულწილად განავითარა მედია, რომელმაც დაიწყო ქალთა სახეების მეტად მრავალფეროვნად წარმოჩენა. ასე მაგალითად, ეკრანებსა და ჟურნალების გარეკანზე გამოჩნდნენ სხვადასხვა უმცირესობის წარმომადგენელი ქალები, სხვადასხვა ასაკის ქალები, დამოუკიდებელი, წარმატებული ქალები, რამაც რეალობას დაუახლოვა მედიის მიერ შექმნილი პროდუქტი.

მაღალი ეთიკით გამორჩეული მედია იწყებს საკუთარი პროდუქტის შემოწმებას გენდერული ბალანსის დაცვისთვის, რადგან იცის, რომ მისი გავლენა შესაძლოა მტკივნეულად აისახოს საზოგადოების კონკრეტულ ჯგუფებზე, მაღალკვალიფიციურმა ჟურნალისტმა იცის, რომ ის შეიძლება გახდეს სტერეოტიპების გამტარი ან/და კვლავმწარმოებელი.

განსაკუთრებით მწვავედ დგას საკითხი ე.წ. “Fashion magazines” შემთხვევაში, სადაც გამხდარი ქალები გამუდმებით არწმუნებენ მკითხველებს, პატარა გოგონებს, რომ მათი გარეგნობა არის იდეალური, მათი არაჯანსაღი ცხოვრების წესი კი - ყველასთვის მისაღები. ამგვარი გზავნილები სწორედ მედიის საშუალებით ვრცელდება წარმატებით.

ბოლოს მსოფლიო შეთანხმდა, რომ ქალთა ამგვარი არარეალისტური როლების წარმოჩენა(და ხშირ შემთხვევაში შექმნა) ქალის დისკრიმინაციის პირდაპირი მცდელობა. მრავალი ბრძოლის, პროტესტის თუ დაუმორჩილებლობის შედეგად პროგრესული საზოგადოების მიერ შემუშავდა სამართლებრივი რეგულაციები.

გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის მიერ მიღებულ კონვენციაში “ქალთა მიმართ ყველა ფორმის დისკრიმიანციის აღმოფხვრის შესახებ” ხმამაღლა ითქვა, რომ ქალების თანასწორობა გარანტირებულია ყველგან: მედიაში, საზოგადოებაში, პოლიტიკაში, სოციალურ, ეკონომიკურ თუ კულტურულ ცხოვრებაში.

აი, რა უნდა იცოდეს ეთიკურმა მასმედიამ…

2012 წლის 8 მარტს სან-ფრანცისკოში ქალთა საერთაშორისო დღის აღნიშვნის ღონისძიებას დავესწარი. პირველი გრძნობა, რომელიც გზად მიმავალს გამიჩნდა, ღიმილისმომგვრელი დამორცხვება იყო. მეგონა, მივდიოდი იქ, დაგვახვედრებდნენ ყვავილებს, მამაკაცებიც ხელზე ამბორით შეგვეგებებოდნენ და ამ ყველაფრის წარმოდგენისას ბუნებრივად გამიჩნდა კითხვა - რატომ გადაწყვიტა მასპინძელმა ორგანიზაციამ ასეთ სტერეოტიპულ ღონისძიებაზე ჩვენი წაყვანა?

ჩემგან განსხვავებით ეს კითხვა არ გასჩენია შვედ კოლეგას, რომელმაც ამაყად შეაბიჯა დარბაზში და ღირსეული სიტყვითაც გამოიჩინა თავი.

შეხვედრა გახსნა ჯაზის შემსრულებელმა აფრო-ამერიკელმა ქალმა. მან სიმღერით გაგვახსენა თანასწორობა, შემდგომ სცენაზე ავიდნენ სხვადასხვა ფემინისტური მოძრაობის აქტივისტები და ეს ყველაფერი დაგვირგვინდა იმით, რომ იმ წლის ყველაზე ძლიერ ფემინისტად და ქალთა უფლებების დამცველად სან-ფრანცისკოს მამრობითი სქესის მერი დასახელდა. არავის გაუღიმია ცინიკურად, მე კი მაინც ვათვალიერებდი ირგვლივ ხალხს.

ამ დღეს დავფიქრდი, როგორ იცვლის მნიშვნელობას 8 მარტი იმის მიხედვით, თუ სად იმყოფები.

რა ხდება ჩვენთან, საქართველოში.

ამ დღეს ერთნი აღნიშნავენ ლამაზი, ნაზი, ფაქიზი ქალების სიყვარულის დღეს, გამალებით უმტკიცებენ ერთგულებას ბანალური ნივთების მირთმევით. ან „მაქსიმალურს გაიღებენ“ და საკუთარ თავს შესთავაზებენ, როგორც უზენაეს საჩუქარს. ასე მაგალითად, გურიის გუბერნატორმა 3 მარტს, დედის დღეს, გურულ ქალებს შესწუწუნა, ცოლიანი რომ არ ვიყო ან თქვენ დაოჯახებულები, სულ ყველას ცოლად მოგიყვანდითო.

ცხადია, მედიამ სტერეოტიპებზე უნდა ისაუბროს, უნდა ამხილოს, საზოგადოება დააინტერესოს, თუმცა რეალობა ისაა რომ მოუმზადებელი მედია თავად ხდება სტერეოტიპების დამამკვიდრებელი ან გამავრცელებელი.

თუ თვალს გადავავლებთ საზოგადოების ფართო ფენებზე მომუშავე მედიასაშუალებებს, ვნახავთ, რომ ყოველდღიურ პროგრამებში გენდერული სტერეოტიპები ჭარბობს. ისინი ქმნიან ქალთა ცალსახოვან იმიჯს: ქალებს უმეტესად წარმოაჩენენ მარტოხელად, დაუცველად, მსხვერპლად ან კაცზე დამოკიდებულად. სხვათა შორის, მედია არც კაცებს ინდობს და საკმაოდ არარეალისტურად წარმოადგენს მაყურებლის წინაშე.

მამაკაცი წარმოჩენილია, როგორც ძალაუფლების მქონე, უფრო გონიერი, შეძლებული და ძლიერი. მედია თითქმის არ ტოვებს ადგილს მასკულინური სტრუქტურის ალტერნატიული ხედვისთვის. აღნიშნული მიდგომა ხშირად წარმოშობს ცრუ მოლოდინებს ერთმანეთის მიმართ, ხოლო დაუბალანსებელ გენდერულ როლებს წესად გვთავაზობს.

სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია მედია, რომელიც თავად არის გზავნილი და ამავდროულად, მგზავნელიც, აკეთებდეს არა უბრალოდ დაბალანსებულ, არამედ გენდერულადაც დაბალანსებულ პროდუქტს, რადგან მას შეუძლია იყოს ქალთა უფლებრივი თანასწორობის მიღწევის და დაცვის ერთ-ერთი მყარი გარანტი.