6 ივლისს, ტელეკომპანია “რუსთავი 2-ის” გადაცემაში გავიდა სიუჟეტი მაშველ გოგონაზე - “სუსტი ძლიერი სქესი”. სიუჟეტის გმირი 23 წლის სოფი ცისკარიშვილია - პროფესიით საბანკო საქმის სპეციალისტია, რომელიც ამჟამად სამაშველო სამსახურში მუშაობს და აქტიურ სამაშველო საქმიანობას, მოდელობასაც უთავსებს.

ჟურნალისტი ამბობს, რომ სოფიმ “მაშველის პროფესია კარგად მოირგო და სტერეოტიპი დაარღვია”. აქვე, ჟურნალისტი სიუჟეტის გმირს სუსტი სქესის წარმომადგენელს უწოდებს: “23 წლის სოფი ცისკარიშვილი ერთადერთი სუსტი სქესის წარმომადგენელია სამაშველო სამსახურში".

ის ხაზს უსვამს ქალთან - როგორც “სუსტი სქესის” წარმომადგენელთან თანამშრომლების განსაკუთრებულ დამოკიდებულებასაც: “მიუხედავად იმისა, რომ სოფის შესაძლებლობებში ეჭვი არ ეპარებათ, ცდილობენ გაუფრთხილდნენ და მინიმალურად დატვირთონ”.

„სუსტი ძლიერი სქესი“ - ამავე სათაურითაა დაარქივებული სიუჟეტი, ტელეკომპანიის ოფიციალურ ვებგვერდზეც. როგორც სიუჟეტის აღწერაში ვკითხულობთ,“ 23 წლის სოფო სამაშველო სამსახურის ერთადერთი სუსტი სქესის წარმომადგენელია (...) ის, გამორჩეული გარეგნობის გარდა, აქტიური ცხოვრების წესით სხვა ქალებისგან განსხვავდება“.

მაუწყებელთა ქცევის კოდექსის თანახმად (მუხლი 33), მაუწყებელმა ხელი არ უნდა შეუწყოს სტერეოტიპების ჩამოყალიბებას.

გენდერულ თანასწორობასა და მედიაზე ევროსაბჭოს წევრი ქვეყნების მინისტრთა კომიტეტის რეკომენდაციის თანახმად, მედია საშუალებებმა ხელი უნდა შეუწყონ თვითრეგულირების მექანიზმების, შიდა ქცევის/ეთიკის კოდექსებისა და შიდა მონიტორინგის, ასევე ისეთი სტანდარტების შემუშავებას, რაც მედია გაშუქებაში გენდერულ თანასწორობას შეუწყობს ხელს, უნდა უზრუნველყონ ქალთა და მამაკაცთა არასტერეოტიპული იმიჯი, ფუნქცია და ხილვადობა, რომელიც თავისუფალია სექსისტური რეკლამირების, ენისა და შინაარსისაგან, რასაც სქესის საფუძველზე დისკრიმინაციის, სიძულვილისა და გენდერზე დაფუძნებული ძალადობისკენ მივყავართ.

23 ივნისს „გურია ნიუსის“ ვებგვერდზე გამოქვეყნდა სტატია „გურიელიძის კომპანია წყალქვეშა ნადირობითაა დაკავებული“. სტატიაში ორგანიზაცია „თბილისის ზოოპარკის მონიტორინგი“ თბილისის ზოოპარკის დირექტორს ზურაბ გურიელიძეს ბრალს სდებს წყალქვეშა ნადირობისა და სანადირო იარაღის გაყიდვაში. ორგანიზაცია აცხადებს, რომ გურიელიძე შპს „პოსეიდონის სამყაროს“ მეწილეა. ეს კომპანია კი წყალქვეშა ნადირობის ტურებს მართავს და ვაჭრობს წყალქვეშა ნადირობისთვის განკუთვნილი იარაღით. ორგანიზაცია ამ ინფორმაციის ერთ-ერთ წყაროდ „საერთაშორისო გამჭვირვალობა - საქართველოს“ უთითებს.

მასალაში მოყვანილია „თბილისის ზოოპარკის მონიტორინგის“ წარმომადგენლის ციტატა:

„ზოოპარკის დირექტორს ზ. გურიელიძეს (ადამიანს რომელიც მუდმივად ცდილობს დაგვარწმუნოს რომ არის დაკავებული ცხოველთა გადარჩენით) რამდენად გააჩნია მორალური უფლება ეკავოს ზოოლოგიური პარკის დირექტორის პოსტი იმ დროს, როდესაც პარტნიორისა და მეწილის სახით არის ჩართული ბიზნესში, რომელიც დაკავებულია სანადირო იარაღის ვაჭრობითა და ნადირობის ტურების გამართვით. ბიზნესში, რომელიც ემსახურება ცხოველთა განადგურებას გართობისა და კომერციული მოგების მიზნით".

ზურაბ გურიელიძე მართლაც ფლობს კომპანია „პოსეიდონის სამყაროს“ 5 პროცენტს. რეესტრში მითითებული წესდების მიხედვით, „პოსეიდონის სამყარო“ არის მრავალპროფილიანი ტურისტული კომპანია, რომელიც დაინტერესებულ პირებს სთავაზობს დაივინგს, წყალქვეშა ნადირობას, სპორტული თევზაობის, ეკოტურიზმის და სხვა საზღვაო და საწყლოსნო ტურების და კვლევითი ექსპედიციების მოწყობას“.

„გურია ნიუსის“ სტატიაში გამოქვეყნებისას არ იყო ზურაბ გურიელიძის კომენტარი. მეორე დღეს გაჩნდა მინაწერი, რომ გამოცემა ეცდებოდა მასთან დაკავშირებას. მოგვიანებით კი მასალა საერთოდ გაქრა საიტიდან.

ზურაბ გურიელიძის თქმით, „გურია ნიუსიდან“ ამ დრომდე მას არავინ დაკავშირებია. გურიელიძემ Mediachecker-თან საუბრისას განაცხადა, რომ წყალქვეშა ნადირობა არ ნიშნავს წყალქვეშ იარაღით ჩასვლას და პირდაპირი გაგებით ნადირობას. წყალქვეშა ნადირობის დროს ადამიანი წყალში ჩადის ერთი პატარა ისრით, საყვინთავი აღჭურვილობის გარეშე. მას შეუძლია ხელით დაიჭიროს ერთი-ორი თევზი. ბუნებრივად მეტი თევზის დაჭერის შესაძლებლობა მას არ აქვს. გურიელიძის თქმით, ეს არის ერთ-ერთი მიღებული ფორმა წყალქვეშა სამყაროს უკეთ გასაცნობად და არანაირად არ ეწინააღმდეგება მის საქმიანობას.

გარდა ამისა, „გურია ნიუსის“ მასალაში, რესპონდენტი ინფორმაციის წყაროდ „საერთაშორისო გამჭვირვალობა- საქართველოს“ უთითებს. თავად მასალაში ორგანიზაციის პოზიცია წარმოჩენილი არაა, მისი ოფიციალური განცხადება მოგვიანებით გავრცელდა: „გვსურს აღვნიშნოთ, რომ „საერთაშორისო გამჭვირვალობა – საქართველოს“ თბილისის ზოოპარკის დირექტორის საქმიანობასთან დაკავშირებით არავითარი კვლევა არ ჩაუტარებია.სავარაუდოდ, ხსენებული მონაცემების მოპოვება ჩვენი ორგანიზაციის მიერ შექმნილი საძიებო სისტემისhttp://companyinfo.ge/ka/საშუალებით მოხდა, სადაც ავტომატურად იტვირთება საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს მონაცემები. ვფიქრობთ, რომ ეს კამპანია ზურაბ გურიელიძის წინააღმდეგ მიზანმიმართულ ხასიათს ატარებს და მის დისკრედიტაციას ისახავს მიზნად. იმ შემთხვევაშიც კი, თუ გამოქვეყნებული ინფორმაცია სიმართლეს შეესაბამება, ამ კომპანიაში წილის ფლობა არ წარმოადგენს კანონის დარღვევას ან ინტერესთა შეუთავსებლობის მაგალითს. შესაბამისად, ამ ინფორმაციის გამოყენებით, ბატონი გურიელიძის იმიჯის შელახვის მცდელობა უსაფუძვლოა“.

Media Checker „გურია ნიუსსაც“ დაუკავშირდა. რედაქციის განმარტებით, სტატია საიტიდან მოიხსნა იმ მიზეზით, რომ ის ცალმხრივი იყო. რედაქტორის განმარტებით, ამავე თემის შესახებ ახალ სტატიაზე ამ წუთებში მუშაობენ.

ინფორმაციის შესწორების სტანდარტი ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მეხუთე მუხლშია განმარტებული: „მედია ვალდებულია, შეასწოროს გამოქვეყნებული არსებითად არაზუსტი ინფორმაცია, რომელსაც შეცდომაში შეჰყავს საზოგადოება“. ამავე მუხლის განმარტებით ნაწილში კი აღნიშნულია:“ამ მუხლით ჟურნალისტები და რედაქტორები პასუხისმგებლობას იღებენ, რომ პატიოსნად განაცხადონ არაზუსტი ინფორმაციის გამოქვეყნების შესახებ და შეასწორონ ის. მიუღებელია შესწორება იმგვარად, რომ თავიდან გაკეთდეს სიუჟეტი ან სტატია, სადაც არაზუსტ ინფორმაციას ჩაენაცვლება ზუსტი ინფორმაცია, მაგრამ არ იქნება გაცხადებული უკვე დაშვებული შეცდომის შესახებ“.

MediaChecker: მასალაში დაზუსტების მიზნით, შეტანილია ცვლილება.

პირველადი ვერსია: MediaChecker „გურია ნიუსსაც“ დაუკავშირდა. რედაქციის განმარტებით, სტატია საიტიდან მოიხსნა იმ მიზეზით, რომ ის არასრულყოფილი იყო.

ჩასწორებული: MediaChecker „გურია ნიუსსაც“ დაუკავშირდა. რედაქციის განმარტებით, სტატია საიტიდან მოიხსნა იმ მიზეზით, რომ ის ცალმხივი იყო.

„რუსულ რეალითი შოუში წყვილი ყველას თვალწინ სექსით დაკავდა“, „15 წლის რუსი გოგონა გააშიშვლეს სცემეს და თმა დაუწვეს“, „გარყვნილმა ოჯახმა ინტერნეტმომხმარებლები შოკში ჩააგდო - ცოლ-ქმრის "შიშველი თამაშები" მცირეწლოვანი შვილების თვალწინ“ , "შიშველმა ქალმა მიმავალი სატვირთო გააჩერა და მძღოლებს "ჩვენება" მოუწყო, “სექსუალური წამყვანი პირდაპირ ეთერში გაშიშვლდა“,„ნახევრად შიშველი მოდელები, კამერის წინ პოზიორობენ, გამნათებელს უდროოდ მოუნდა“...– ვიდეოებს მსგავსი სათაურებით, რომლებშიც სექსუალური სცენებია ასახული, პალიტა TV-ის მკითხველი და მაყურებელი საიტზე ხშირად გადააწყდება. როგორც წესი, ვიდეოებს, იშვიათი გამონაკლისის გარდა, ნიშანი 18+ ადევს.

ქათული სამართლებრივი სივრცე ამ მომენტისათვის ვერ არეგულირებს ინტერნეტს, შესაბამისად რაიმე ტიპის რეგულაციის მოძებნა, რომელიც მსგავსი ვიდეომასალების განთავსებისგან თავის შეკავებისკენ მოუწოდებდა პალიტრა TV-ის, -არ არსებობს.

“საქართველოში, ამ მომენტისათვის არ არსებობს ინტერნეტ რეგულაცია, რომელიც ეროტიკის გავრცელებას აკრძალავდა. მაუწყებელთა ქცევის კოდექსი არეგულირებს ტელევიზიებში უხამსობის ჩვენებას და მაუწყებლებს განუსაზღვრასვს სპეციალურ დროს. ინტერნეტის შემთხვევაში ეს ასე არაა და სექსუალური ხასიათის მასალები ხელმისაწვდომია 24 საათის განმავლობაში“, - განმარტავს მედია სამართლის სპეციალისტი მამუკა ანდღულაძე.

მისივე თქმით, მნიშვნელოვანია ყურადღება მიექცეს არა მხოლოდ ვიდეომასალის შინაარსს, არამედ ვიდეომასალის ქვეშ განთავსებულ კომენტარებსაც, რომლებიც შესაძლოა სტერეოტიპების გაღვივებას უწყობდეს ხელს.

როგორც იურისტი ამბობს, სტერეოტიპების გაღვივების კუთხით საგულისხმო კომენტარია დატოვებული ერთ-ერთ ვიდეოზე, რომელშიც რუსული რეალითი შოუს მონაწილეების სექსუალური აქტის ამსახველი კადრებია ნაჩვენები.

- კომენტარების ველში ვკითხულბთ:

„ამიტომ ვაფრენ ამ ქალებზე. გავკარი ავადმყოფ, მუდამ მოღუშულ, გაუბედურებულ ქართველ ქალს რომელიც ოქროში რომ ჩასვა, მაინც უკმაყოფილო იქნება“ - წერს მომხმარებელი დაზმირი.

„ატვირთული ვიდეოს ქვეშ არაერთი შეურაცხმყოფელი კომენტარია, მათ შორის საზოგადოებაში არსებული სამწუხარო სტერეტოპების დამამკვიდრებელი და გამაძლიერებელი. მედიამ უნდა მიიღოს ყველა შესაძლო ზომა, რათა წაშალოს არსებული კომენტარები. ზოგადად კი, სასურველია, მედიამ თავი შეიკავოს ისეთი ინფორმაციის, მათ შორის, ვიდეობის გავრცელებისაგან, რომელმაც შეიძლება სტერეოტიპების დამკვიდრებასა და გაღრმავებას შეუწყოს ხელი“ - დასძენს მედიასამართლის სპეციალისტი მამუკა ანდღულაძე.

ტოკშოუ გარკვეულ თემებზე საუბარს გულისხმობს. ამიტომაც მთელი გადაცემა უმთავრესად დამოკიდებულია იმაზე, თუ რა კითხვებს დასვამს წამყვანი და მოწვეულ სტუმრებთან საუბრით რა მიმართულებით წაიყვანს გადაცემას. კითხვის დასმის ტექნიკა და სტილი არის ის, რაც წამყვანს მისი სხვა კოლეგებისგან გამოარჩევს.

თბილისში დატრიალებული სტიქიური უბედურება დაახლოებით ორი კვირის განმავლობაში მთავარი თემა იყო ყველა გადაცემისთვის, მათ შორის ტოკშოუებისთვის. ყველა არხის ეთერში რესპონდენტები მეორდებოდნენ, დაახლოებით მსგავს შინაარსის იყო წამყვანების კითხვები, თუმცა მკვეთრად განსხვავდებოდა მათი ფორმულირება.

გაუგებარი კითხვები

განსაკუთრებით რთულია პირდაპირ ეთერში მუშაობა. ამ რეჟიმში გადაცემის წაყვანა დამატებით სხვა უნარებთან არის დაკავშირებული. ქართულ მედიასივრცეში არის წამყვანების კატეგორია, რომელთა ტექსტების ინტონაციით, სტრუქტურით ადვილად გასარჩევია, კითხვას სუფლიორიდან კითხულობს თუ იმ დროს აყალიბებს აზრს. ასეთ დროს წაკითხულისგან განსხვავებით, ექსპრომტად დასმული კითხვისას აზრი ჩამოუყალიბებელია როგორც გრამატიკულად, ისე შინაარსობრივად:

„მე მინდა, რომ შენი 13 ივნისი და აი, ის თაობა და აი, ის საყოველთაო სოლიდარობა, ეს თითქოს გაგვიკვირდა, მაგრამ გასაკვირი არ იყო, მაგრამ აი, მინდა, რომ აი, ამ პათოსს შეუერთდე, მოყვე და რას მოუწოდებდი შენ ჩვენს თანამოქალაქეებს, ვინც ახლა გვიყურებენ?“

„და ჩვენს დარბაზში, ძირითადად თქვენ როგორც ხედავთ, ის ადამიანები, როგორც წესი, რომელსაც თქვენ ხედავთ, სხვადასხვა ტოკშოუებში, თუნდაც ჩემთან გადაცემებში, ისინი სხედან, ხმას არ იღებენ და უბრალოდ უყურებენ ამ კადრებს. მე ვფიქრობ, მართლაც მთავარი გმირების ერთი მცირე პროცენტი არის დღეს აქ თავმოყრილი, ის თაობა, რომელსაც, როგორც აღმოჩნდა, ჩვენ არ ვიცნობდით. გიორგი, როგორ მოხდა არ ვიცნობდით? აი, ძალიან ბევრჯერ ითქვა.“

გრძელი კითხვები

წამყვანთა მეორე ნაწილი გრძელი კითხვებით გამოირჩევა, ხშირ შემთხვევაში ერთი კითხვის დასმის ქრონომეტრაჟი ერთ წუთს აჭარბებს. ასეთ დროს ისმევა რამდენიმე კითხვა ერთდროულად, ჟურნალისტი ცდილობს ჩაატიოს ყველა ინფორმაცია, რაც იცის თემასთან დაკავშირებით. რესპონდენტიც სურვილისამებრ პასუხობს მისთვის ყველაზე კომფორტულ კითხვას ან იმას, რის აზრსაც გაიგებს.

„ბატონო ირაკლი, მე მაქვს ძალიან ბევრი კითხვა, კონკრეტული კითხვა, რომელიც შეეხება იმ ადამიანებს, ვინც ნახა ძალიან დიდი ზარალი, ადამიანური მსხვერპლი, ოჯახის წევრების დაკარგვა და ამის მიღმა ძალიან დიდი ზარალი უსახლკაროდ დარჩენილი ადამიანები, მაგრამ მანამდე მინდა, ერთი ასეთი კითხვა დაგისვათ, როგორ ფიქრობთ, თქვენ, ქვეყნის პრემიერ მინისტრი, იყო თუ არა შესაძლებელი ამ ტრაგედიის თავიდან აცილება? ვგულისხმობ ადამიანურ მსხვერპლზე თუ ხელისუფლება იყო იმაზე მეტად, რაც გააკეთა, შეუძლებელი იყო დავუშვათ თქვენთვის რაიმეს გაკეთება? მე შეგახსენებთ, რომ ამ დღეებში თქვენი ოპონენტების მხრიდან არაერთხელ გაისმა ბრალდება, რომ ხელისუფლებამ დაიგვიანა, როცა წყნეთში ჩამოწვა მეწყერი. უკვე ძალიან გვიან, რაღაც პერიოდის შემდეგ, საათების შემდეგ მოხდაო ადამიანების ევაკუაცია კი არადა, დახმარება, რატომ არ მოხდა ევაკუაცია დროული და ა.შ. თქვენ ალბათ ამ დღეების განმავლობაში ისმენდით ასეთი ტიპის განცხადებებს. იყო თუ არა ხელისუფლების რეაქცია დროული და შეიძლებოდა თუ არა აი ამ ადამიანური მსხვერპლის თავიდან აცილება, როგორ ფიქრობთ თქვენ მას შემდეგ, რაც ცნობილი გახდა და მიიღეთ ინფორმაცია რომ წყნეთში იყო ჩამოწოლილი მეწყერი?“

ბუნდოვნად ჩამოყალიბებულ კითხვაზე წამყვანი კონკრეტულ პასუხს ითხოვს, თუმცა იმდენი ხნის განმავლობაში საუბრობს, იმდენ ინფორმაციას და კითხვას ატევს, რომ რესპონდენტი მხოლოდ მცირე ნაწილზე პასუხს ახერხებს.

„მე მინდა ერთი კითხვა დაგისვათ, კონკრეტულად რას უპირებს ხელისუფლება, დაუშვათ, იმ ადამიანებს, ვინც მიიღო ზარალი, ვინც დაკარგა ყველაფერი. აქ იყო საუბარი ახალი სახლების მშენებლობაზე, აქ იყო საუბარი საბანკო შეღავათებზე ზოგისთვის მთლიანად განულებაზე საბანკო სესხების. ძალიან საინტერესოა თქვენგან კონკრეტული პასუხები, რომ გვითხრათ პირდაპირ ეთერში ,რა ელოდებათ ადამიანებს ,რომლებმაც ამხელა ზარალი ნახეს, თუმცა მანამდე, თქვენი ნებართვით, მე მინდა უბრალოდ წავიკითხო დედაქალაქის ყოფილი მერის გიგი უგულავას განცხადება, რომელიც მან გაავრცელა:

„მე, თბილისის ყოფილი მერი, პასუხისმგებლობას ვიღებ იმაზე, რასაც ჩემს გუნდთან ერთად მივაღწიე, ან ვერ მივაღწიე. ჩემი პოზიცია არასოდეს შეიცვლება იმის მიხედვით, არის თუ არა მომგებიანი. ეს გზა აუცილებელია ქალაქის ფუნქციონირებისათვის და მისი საჭიროება რამდენიმე დღეში მწვავედ გამოჩნდება, როცა ქალაქს სატრანსპორტო ქაოსი მოიცავს.“

ეს იყო დედაქალაქის ყოფილი მერის განცხადება. უბრალოდ მაყურებლისთვის მინდოდა, გამეცნო იგი და ახლა მინდა, თქვენგან მივიღო პირდაპირი პასუხი, რას უპირებთ კონკრეტულად ამ ადამიანებს, ახალი მშენებლობა, გამოიყო თბილისში მიწა თუ ჯერ არა რის გამოყოფილი? როდის მოხდება? სად მოხდება და როგორ მოხდება ამ ხალხის უზრუნველყოფა საცხოვრებლით? გისმენთ.“

აზრგამეორებული კითხვები

წამყვანთა ნაწილი მიიჩნევს, რომ რესპონდენტმა ერთხელ ფორმულირებული კითხვა ვერ გაიგო, ამიტომ ერთ ჯერზე რამდენჯერმე უნდა გაიმეოროს კითხვა, სხვადასხვა ფორმულირებით:

მაშინ, როდესაც ათი დღის წინ მოხდა ასეთი რაღაც, რა გააკეთა დედაქალაქის მერიამ იმისათვის, თუნდაც პრევენციისთვის, რომ სტიქიის შემთხვევაში არ მომხდარიყო იგივე ან კიდევ უფრო უარესი რაც მივიღეთ. ანუ ათი დღის წინ ეს რომ მოხდა, რა გააკეთეთ თქვენ იმისთვის, რომ მსხვერპლი არ მოჰყოლოდა სტიქიას?

„რამდენად არსებობს იმის საშიშროება, რომ სტიქიის შემდეგ დედაქალაქში გავრცელედეს რაიმე ტიპის ეპიდემია. რა კეთდება ამ მიმართულებით თქვენ თუ ხედავთ ამ საფრთხეებს, რომ თავიდან იქნეს აცილებული ეპიდემია, მით უმეტეს, რომ ჯერ არ არის ნაპოვნი ყველა გარდაცვლილი ... ხომ არ შეიძლება, ხომ არ არსებობს იმის საფრთხე, რომ გავიდეს რაღაც პერიოდი და ადამიანები, რომლებიც იყვნენ მოხალისეები მაგალითად, ჰქონდათ რაიმე ტიპის განაკაწრი, მათ არც აცრა გაუკეთებიათ და ერთი თვის შემდეგ აღმოჩნდეს, რომ ეს საფრთხე გაჩნდა. მათ არ გაუკეთებიათ არც ტეტანუსის აცრა, მაგრამ მიიღეს თუნდაც პატარა დაზიანებები ანუ რაღაც პერიოდის შემდეგ თქვენ პირადად ხომ არ ფიქრობთ, რომ შესაძლებელია რაიმე საფრთხეები გაჩნდეს ჯანმრთელობასთან დაკავშირებით“.

„მომიყევით“ ტიპის შეკითხვები

წამყვანების ნაწილს კითხვის დასმის თავისი ტექნიკა აქვს, უფრო სწორად, რესპონდენტთან საუბრის დაწყების თავისებური სტილი:

რესპონდენტი 1

- მომიყევით იმ ღამეს რა მოხდა

რესპონდენტი 2

-მომიყევით სად იყავით, რატომ იყავით?

რესპონდენტი 3

-როგორი გოგო იყო, მომიყევით

რესპონდენტი 4

-რთული ღამე იყო, მომიყევით რა

რესპონდენტი 5

-უმძიმესი ღამე გქონდათ და მართლა სასწაულით გადარჩით სიკვდილს, მომიყევით რა

საუბრის გახსნის შემდეგ დამატებითი „კითხვებიც“ ისმევა, რომელიც კონკრეტულ დეტალებზეა ფოკუსირებული:

-რა გესმოდათ, ქალბატონო სვეტა, და რას ხედავდით?

-ახლა, რაც კადრებში ჩანს, ამას საკუთარი თვალით უყურებდით?

-რა არის ახლა თქვენი ეზოს ადგილას?

-მესმის, რომ ახლა ხართ შოკურ მდგომარეობაში, მაგრამ როგორ გესახებათ მომავალი?

-ბოლოს როდის ნახეთ, გოგოებო?

-რას ამბობდა? რას ყვებოდა? როგორ მუშაობდა? რას აპირებდა? რაზე ოცნებობდა?

-ახლა როცა ნელ-ნელა გამოვდივართ ყველა შოკური მდგომარეობიდან, ახლა რა ფიქრები და განცდები გაქვთ?

-თუ არის ცნობილი, რა ვითარებაში დაიღუპა ის მაშველი, რომელიც ორი დღის წინ იპოვეს?

geworld.ge-მ გამოაქვეყნა სტატია სახელწოდებით „აგრესიული ჰომოსექსუალიზმი“, ანუ დემოტრაკია პირდაპირი გაგებით!“

სტატიაში ავტორი ბაკურ სვანიძე ჰომოფობიურ და ანტიდასავლური განცხადებებს აკეთებს. ასევე, აღვივებს სტერეოტიპებს სექსუალური უმცირესობების და დასავლური კულტურის მიმართ.

ბაკურ სვანიძე ჰომოსექსუალებს მოიხსენიებს „პედერასტებად“. ის ჰომოსექსუალების მიმართ სტერეოტიპებს შემდეგი ფრაზებით აძლიერებს:

„რა უცნაური მოვლენა შეიძლება არსებობდეს ჰომოსექსუალიზმთან კავშირში? _ მაგალითად, პედერასტების დამცველი “ძველი ბიჭები”!“

„აჰ, არიცოდი ეს, ღმერთო, და ეს ლგბტ-ები ვიღაც უცოდველი “უმცირესობა” გეგონა და ამიტომ “გააჯეჯილე” ასე აქამდე?“

„დარწმუნებული ვარ, თუკი ლგბტ-პირები რეალურ ძალაუფლებას ჩაიგდებენ ხელში, მათზე აგრესიული, მათზე მოძალადე, მათზე დიქტატორი და მათზე სადისტი არავინ და არაფერი იქნება! ისინი ფიზიკურად მოსპობენ და გაანადგურებენ ყველა მათგან განსხვავებულს“.

„აკი, უკვე დღესვე და ახლავე, როდესაც “მაზოლზე” დააჭერ, თავს ვერ იკავებენ და თავიანთ აგრესიულ და ბოროტ ბუნებას ავლენენ!“

„ისინი ითვისებენ ხელოვნებას-აქაოდა, ღირებულ ხელოვნებას მხოლოდ ლგბტ-პირები ქმნიანო! ისინი ითვისებენ განათლებას-აქაოდა, ლგბტ-პირები ყველაზე ინტელექტუალები არიანო!“

სვანიძე საზოგადოებას ჰომოსექსუალებად და ჩვეულებრივ ადამიანებად ყოფს. ის საკმაოდ ხშირად ახსენებს სიტყვებს „ჩვეულებრივი ადამიანები“, „ნორმალური ადამიანები” და მათ ლგბტ პირების საპირისპიროდ იყენებს.

“ნებისმიერქვეყანაშიარალგბტ-პირები, ანუნორმალურიადამიანები, უმრავლესობაშიარიან“, - აღნიშნულია სტატიაში.

ამერიკის შეერთებული შტატების უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილებას ერთი სქესის მქონე პირთა ქორწინების შესახებ ბაკურ სვანიძე „უმცირესობის დიქტატურას“ უწოდებს. პრეზიდენტ ბარაკ ობამას კი, ამ გადაწყვეტილების მხარდაჭერის გამო რუსეთის, კრემლის ინტერესების გამტარებლად მიიჩნევს. თუმცა იქვე დასძენს, რომ ობამას კრემლის აგენტობას ვერ დაამტკიცებს.

სტატიაში ასევე საუბარია იმაზე, რომ „ამერიკაზე, ნატოსა და ე.წ. დასავლურ ფასეულობებზე “გადამკვდარი” ადამიანები ძირითადად ან ლგბტ თემის წარმომადგენლები არიან, ან მათი დამცველები ყველაფრის ფასად, რაც სამშობლოს ფულზე გაყიდვის ტოლფასია!“

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მეშვიდე მუხლი: „ჟურნალისტს უნდა ესმოდეს მედიის მიერ დისკრიმინაციისწახალისების საფრთხე; ამიტომ ყველაფერი უნდა იღონოსნებისმიერი პირის დისკრიმინაციის თავიდან ასაცილებლადრასის, სქესის, სექსუალური ორიენტაციის, ენის, რელიგიის,პოლიტიკური და სხვა შეხედულებების, ეროვნული ანსოციალური წარმოშობის საფუძველზე ან რაიმე სხვა ნიშნით“.

გაზეთი „ალია“ უარყოფითი ტონით აშუქებს აშშ-ის უზენაესი სასამართლოს 26 ივნისის გადაწყვეტილებას ერთი და იმავე სქესის ადამიანების ქორწინების დაკანონების თაობაზე. ამ მოვლენის შეფასებისას გაზეთის ჟურნალისტები და მათი რესპონდენტები სიძულვილის ენასაც იყენებენ. ინტერვიუები ჩაწერილია იმ რესპონდენტებთან, რომლებიც პრორუსული, ამავე დროს - ანტიდასავლური შეხედულებებით არიან ცნობილი. ჰომოფობიური სიტყვებით გაჯერებულ ანტიდასავლურ რიტორიკას ჟურნალისტებიც მიმართავენ.

30 ივნისის ნომერში „ალიას“ ჟურნალისტი წერს: „ამერიკა ჩვენი პარტნიორია, მაგრამ გვაიძულებს, გავფერადდეთ, ანგარიშს არ უწევს ჩვენს ღირებულებებს და ახდენს ჩვენს დისკრიმინაციას. მას ჩვენ ასეთი არ ვჭირდებით - თავმოყვარე, ღირსეული, მებრძოლი, ტრადიციების მიმდევარი და ჭეშმარიტი მართლმადიდებელი ხალხი. როგორ შეიძლება ქართველს ელაპარაკო პიდარასტობაზე, ლესბოსელობაზე, მაშინ, როცა მისი ღირებულება არის - მამული, ენა, სარწმუნოება“.

ამავე გაზეთში გამოქვეყნებულია ინტერვიუ სასულიერო პირთან, ელიზბარ დიაკონიძესთან, რომელიც აცხადებს: „ქვეყანა, სადაც ერთსქესიანთა ქორწინებას აკანონებენ და იმუქრება, რომ ამას გაავრცელებს მთელს მსოფლიოში, ესაა ძეშეცდომილის ქმედება, მან ზედმიწევნით იცის, რას ავრცელებს და ესაა სულიერი გახრწნილობა. აი, ეს გახლავთ შედეგი სააკაშვილის, „რესპუბლიკელთა“ და მის დამქაშთა მეგობრობისა ამერიკულ ზნეობასთან. ანუ ამერიკაში რომ ჩახვალ და ქალმა რომ უარი გითხრას, ამისათვის კაცი ხომ უნდა იყოს გამზადებული? გამოდის, სულერთია, ვინ დაგთანხმდება, იყოს შენი პარტნიორი უზნეობაში. დიახ, ესაა ქვეყანა, საიდანაც ყოველნაირი უზნეობა მოდის ევროპისკენ!“

იგივე რესპონდენტი შეურაცხმყოფელი სიტყვებით მოიხსენიებს „საერთაშორისო გამჭვირვალობა - საქართველოს“ ხელმძღვანელს, ეკა გიგაურს, რომელმაც პოპულისტური უწოდა პრემიერ-მინისტრის განცხადებას, რომ „ოჯახი არის ქალისა და მამაკაცის ერთობა“.

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მეშვიდე მუხლი: "ჟურნალისტს უნდა ესმოდეს მედიის მიერ დისკრიმინაციისწახალისების საფრთხე; ამიტომ ყველაფერი უნდა იღონოსნებისმიერი პირის დისკრიმინაციის თავიდან ასაცილებლადრასის, სქესის, სექსუალური ორიენტაციის, ენის, რელიგიის,პოლიტიკური და სხვა შეხედულებების, ეროვნული ანსოციალური წარმოშობის საფუძველზე ან რაიმე სხვა ნიშნით".

ონლაინ მედიაზე დაკვირვებამ აჩვენა, რომ საინფორმაციო სააგენტოები რიგ შემთხვევებში სარეკლამო და სარედაქციო მასალებს ერთმანეთისაგან არ მიჯნავენ. კომერციული რეკლამები სარედაქციო მასალის სახით ძირითადად ორ რუბრიკაში, "საზოგადოებასა" და "ბიზნესში" ხვდება. მასალებს არსად აქვს მითითებული რომ სარეკლამოა.

19 მაისს -info9.ge-მ გაავრცელა მასალები სახელწოდებით:გალტ & თაგარტმა მიიღო Global Banking and Finance Review-ს ჯილდოები „საუკეთესო საინვესტიციო საბროკერო კომპანია“ და „საუკეთესო კორპორატიული მრჩეველი ფინანსებში“ 2015 წელს“ და „ნიუ ჰოსპიტალსის“ წარმატება შუააზიის უმსხვილეს საერთაშორისო გამოფენაზე.“ ორივე სტატიაში იკვეთება ფარული რეკლამა.

სტატიაში - „გალტ&თაგარტმა მიიღო ჯილდო ნომინაციაში „საუკეთესო საინვესტიციო საბროკერო კომპანია“ და „საუკეთესო კორპორატიული მრჩეველი ფინანსებში“ 2015 წელს“ - დეტალურადაა აღწერილი კომპანიის სერვისები და მომსახურება, იგი მოხსენიებულია, როგორც წამყვანი კომპანია საქართველოს საინვესტიციო და საბანკო სფეროში.

„გალტ & თაგარტი მოწოდებულია გაუწიოს მის კლიენტებს საუკეთესო კორპორატიული საკონსულტაციო მომსახურება, როგორც ადგილობრივი, ისე საერთაშორისო ტრანზაქციების შემთხვევაში. ჩვენი საბროკერო მომსახურება მომხმარებელს სთავაზობს შეუდარებელ რეგიონალურ გამოცდილებას და წამყვან ბაზრებზე ვაჭრობის შესაძლებლობას“, - ნათქვამია მასალაში,რომელიც ბიზნესის ბლოკშია განთავსებული.

იმავე მედიასაშუალებაში გამოქვეყნებულ მეორე სტატიაში საუბარია „ნიუ ჰოსპიტალის“ წარმატებაზე ყაზახეთში გამართულ გამოფენაზე.

„ნიუ ჰოსპიტლის“ საგამოფენო სტენდს პირადად ეწვია ყაზახეთის რესპუბლიკის ჯანდაცვის მინისტრი და დაინტერესება გამოთქვა სამომავლო თანამშრომლობის შესახებ.“ „ნიუ ჰოსპიტლის“ თანამედროვე ტექნოლოგიებით დაინტერესდნენ არა მარტო დსთ-ს ქვეყნების დელეგაციები, არამედ გამოფენაზე წარმოდგენილი ევროპის წამყვანი საუნივერსიტეტო კლინიკების წარმომადგენლები“, - ნათქვამია ეკონომიკის ბლოკში გამოქვეყნებულ სტატიაში.

ფარული რეკლამის შემთხვევები გამოვლინდა საინფორმაციო სააგენტო ambebi.ge-ზე გამოქვეყნებულ სტატიაში სახელწოდებით: „სერია "კიდევ 49 წიგნი" - ნებისმიერი ტომი 7 ლარად! ექსკლუზიურად მხოლოდ "რიდერსლენდზე."

სტატია ონლაინ მაღაზია Readersland.ge-ის აქციას ეძღვნება: „მხოლოდ "რიდერსლენდზე" შეძლებენ წიგნის მოყვარულები, 26 მაისიდან 30 მაისის ჩათვლით - ექსკლუზიურ ფასად სერიის "კიდევ 49 წიგნი, რომელიც უნდა წაიკითხო სანამ ცოცხალი ხარ" - ნებისმიერი ტომის 7 ლარად შეძენას.“ სტატიაშივე მითითებულია, თუ სად შეუძლია დაინტერესებულ მკითხველს წიგნების შეღავათიან ფასში შეძენა, მასალაში ასევე აღწერილია Readersland.ge-ის - სხვა სერვისები და სიახლეები.

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მეცხრე მუხლის თანახმად: “სარედაქციო მასალები მკვეთრად უნდა გაიმიჯნოსმარკეტინგული, სარეკლამო და სპონსორის მიერდაფინანსებული მასალებისაგან.”

სარეკლამო მასალები, წესისამებრ, აღნიშნულია რეკლამის ნიშნით (R) ან (A). აღნიშნული ნიშნები სასურველია განთავსდეს მასალის თავშივე, სათაურის ქვეშ, რათა მკითხველს თავიდანვე შეექმნას წარმოდგენა, თუ რა ტიპის ინფორმაციას ეცნობა.

ზემოთხსენებულ არცერთ სტატიაში არ იყო მითითებული, რომ გამოქვეყნებული მასალები სარეკლამო ხასიათისაა, მაშინ, როცა ისინი ცალსახად ემსახურებოდა ამა თუ იმ პროდუქციისა თუ სერვისის რეკლამირებას.

რეკლამა ბევრი მედიასაშუალებისთვის შემოსავლის ერთ-ერთ წყაროა და ამაში არაეთიკური არაფერია. თუმცა, უნდა მოხდეს სარედაქციო სტატიებისა და სარეკლამო მასალების ერთმანეთისაგან მკვეთრი გამიჯვნა, რათა მკითხველი არ შეცდეს ან არ მოტყუვდეს ინფორმაციის გაცნობისას. მედიამ პატივი უნდა სცეს საზოგადოების უფლებას მიიღოს უტყუარი ინფორმაცია.

დამოუკიდებელი ჟურნალისტი და ჟურნალისტთა ტრენერი მონიკა ელენა ამბობს, რომ ეთიკური ზღვარი სარედაქციო და სარეკლამო მასალებს შორის ბუნდოვანი გახდა. მისი თქმით, მედისაშუალებებით გავრცელებული სარეკლამო სტატიები დღევანდელი ჟურნალისტიკის ქამელეონებია. ხშირად რეკლამა, რომელიც გამოიყურება როგორც სარედაქციო მასალა, არწმუნებს მკითხველს, რომ ის ნეიტრალურ დაბალანსებულ სტატიას კითხულობს, სინამდვილეში კი კარგად შეფუთულ რეკლამას ეცნობა.

„იდეალურ სამყაროში მედიასაშუალება მკაცრად უნდა მიჯნავდეს მარკეტინგს და სარედაქციო მასალას, რაც რეკლამის დამკვეთებისგან მის სარედაქციო დამოუკიდებლობას გაამყარებდა. ეს იმას ნიშნავს, რომ მედიამ არ უნდა "გაანიუსოს" მასალები, რომელიც რეკლამაა ისე, თითქოს ჩვეულებრივი მასალაა,“- ამბობს დამოუკიდებელი ექსპერტი.

მისივე თქმით, მედიასაშუალებები მუდმივი ფინანსური წნეხის ქვეშ არიან, რაც რეკლამის დამკვეთებს აძლევს უფრო მეტ ბერკეტს, რომ სარედაქციო გადაწყვეტილებების პროცესში ჩაერიონ და მოახდინონ ზეწოლა გამომცემლებზე.

სარედაქციო და სარეკლამო მასალებს შორის ზღვარის გავლების პრობლემა არამხოლოდ ქართულ, არამედ წამყვან ევროპულ და ამერიკულ გამოცემებშიც მწვავედ დგას.

2013 წელს სარეკლამო და სარედაქციო მასალის ბუნდოვნად გამიჯვნისათვის სკანდალში გაეხვია მაღალი სტანდარტის მქონე გამოცემა„ატლანტიკი“ (The Atlantic), რომელმაც გამოაქვეყნა სარეკლამო სტატია „საიენტოლოგიის ეკლესიაზე“ (Church of Scientology), თუმცა არცთუ ისე ნათლად მიუთითა, რომ სტატია სარეკლამო ხასიათის იყო.

მიუხედავად იმისა, რომ მასალის თავში მითითებული იყო ნიშანი „სარეკლამო სტატია“, მისი დაკავშირება სტატიასთან რთული იყო. აღნიშნული მასალის ფონი და სტილი, ასევე კომენტარების ველი, არაფრით განსხვავდებოდა ჩვეულებრივი სარედაქციო სტატიისაგან.

ეს დეტალები მალე შეამჩნიეს ერთგულმა მკითხველებმა, რასაც უკმაყოფილების ტალღა მოჰყვა, „ატლანტიკმა“ მალევე ამოიღო სტატია და განცხადება გაავრცელა, რომელშიც აღიარა დაშვებული შეცდომა და ბოდიში მოუხადა მკითხველს.

22 ივნისს „მაესტროს“ მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში გავიდა კადრ-სინქრონი, რომელიც კახეთში გარყვნილი ქმედებისათვის ახალგაზრდა მამაკაცის დაკავების შესახებ მოგვითხრობდა. სიუჟეტში აღნიშნულია, რომ არასრულწლოვანთა მშობლების ინფორმაციით, მან ბავშვებთან სექსუალური კავშირის დამყარება სცადა, ამის შესახებ საუბარი კი აუკრძალა.

სოფლის მცხოვრებლების გარდა ჟურნალისტს ჩაწერილი ჰყავდა ბავშვიც, რომელიც იხსენებდა, როგორ მოხდა ყველაფერი. ბავშვი ზურგითაა ჩაწერილი,კადრი „დაბლარულია“ და არასრულწლოვნის იდენტიფიცირება არ ხდება.

„გვითხრა, არავის უთხრათ, თორემ გცემთო. ჩვენც არ გვითქვია. მე მამაჩემისათვის ვაპირებდი თქმას, მაგრამ მრცხვენოდა და მერიდებოდა“, - ამბობს არასრულწლოვანი.

UNICEF-ის მიერ შემუშავებულ სახელმძღვანელოში, რომელიც მედიაში ბავშვთა საკითხების გაშუქების საერთაშორისო და ეროვნულ სტანდარტებს ეხება, საუბარია ინტერვიუს აღების ფორმაზეც. წიგნში ვკითხულობთ, რომ ინტერვიუს აღებისას ჟურნალისტმა ზიანი არ უნდა მიაყენოს ბავშვს და უნდა აარიდოს ისეთი კითხვეები, რომლებიც იწვევს ტრავმის შედეგად წარმოქმნილი ტკივილისა და უარყოფითი ემოციის ხელახლა განცდას.

განსაკუთრებულ მდგომარეობაში მყოფი ბავშვთა საკითხების გაშუქების თავის მეექვსე პუნქტში ასევე აღნიშნულია, რომ არ უნდა გამოქვეყნდეს მასალა, რომელმაც შეიძლება საფრთხე შეუქმნას ბავშვს, მის თანატოლებს, და-ძმებს, მაშინაც კი, თუ შეცვლილია, შენიღბულია ან არ არის მითითებული ბავშვის ვინაობა.

18 ივნისს, გადაცემა “პროფილში”, რომელიც მთლიანად 13 ივნისის ღამეს თბილისში მომხდარ წყალდიდობას მიეძღვნა, სტუდიაში მყოფი სტიქიით დაზარალებული ადამიანები წყალდიდობის დროს გადატანილ ამბებს მცირეწლოვანი ბავშვების თანდასწრებით იხსენებენ.

გადაცემაში სტუმრად მყოფ ერთ-ერთ ბავშვს წამყვანი, მშობლის თანხმობით, კითხვებსაც უსვამს:

- დედი, რა გახსოვს იმ ღამეს?

- ფანჯრიდან რომ გადავედით და სახურავზე რომ აგვსვა მამამ.

- შეგეშინდა შენ, დე?

- გოგონა უარის ნიშნად წამყვანს თავს უქნევს.

მანამდე დედა, რომელიც სტუდიაში კიდევ ერთ მცირეწლოვან ბავშვთან ერთად იმყოფება, დეტალურად იხსენებს 13 ივნისს დატრიალებული სტიქიის მოვლენებს: როგორ იტბორებოდა მათი ბინა, როგორ აანგრია მეუღლემ შიშველი ხელებით აივნის სახურავი, როგორ შეყარეს ბავშვები აივანზე და მეზობლების დახმარებით, როგორ გადავიდნენ სამშვიდობოზე. დედა ამბობს, რომ უფროს გოგონას, რომელიც მილზე იყო ჩაჭიდებული და ცალი ხელით საკუთარ თავს იმაგრებდა, მეორეთი კი პატარა ძმას იკავებდა, ამ დროს ხელიც დაუზიანდა. ის მაყურებელს გოგონას ხელზე არსებულ დაზიანებასაც უჩვენებს და ამბობს, რომ პატარა ნატუკას ხელი დღემდე სტკივა.

გადაცემაში მიწვეული და სიუჟეტის გმირი მშობლების ნაწილი ამბობს, რომ 13 ივნისის სტიქიის შემდეგ ბავშვები შეიცვალნენ: ღამით ცუდად სძინავთ, ხშირად იღვიძებენ და ახსენებენ წყალს, გახდნენ გულჩათხრობილები და აქვთ შიშის გრძნობა. წამყვანი გადაცემის მსვლელობის დროს თავადაც აცხადებს, რომ მისი დაკვირვებით, სტიქიით დაზარალებულ ოჯახებში მყოფი ბავშვები სტრესში არიან და მათ ფსიქოლოგიური დახმარება სჭირდებათ.

ასეთ დროს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, რომ გადატანილი განსაცდელის გახსენებით, ბავშვს ფსიქოლოგიური ტრავმა ხელახლა არ მიადგეს.

“ ზიანი არ მიაყენოთ არც ერთ ბავშვს. თავი აარიდეთ ისეთი კითხვების დასმას, ან ისეთი დამოკიდებულების ან მოსაზრებების გამოხატვას, რომლებსაც აქვს განსჯის ხასიათი, რომლებიც არ ითვალისწინებს ბავშვის კულტურულ ფასეულობებს და საფრთხეს უქმნის ან ამცირებს ბავშვს, ან რომლებიც იწვევს ტრავმის შედეგად წარმოქმნილი ტკივილის და უარყოფითი ემოციის ხელახალ განცდას”, ვკითხულობთ გაეროს ბავშვთა ფონდის მიერ მომზადებულ სახელმძღვანელო პრინციპებში.

“მაუწყებელთა ქცევის კოდექსის” 44-ე მუხლში კი, აღნიშნულია, რომ არასრულწლოვანის ინფორმაციისა და გამოხატვის თავისუფლების პატივისცემასთან ერთად, მაუწყებელმა უნდა უზრუნველყოს პროგრამაში მონაწილე არასრულწლოვანთა ფიზიკური, ფსიქოლოგიური და სულიერი კეთილდღეობის დაცვა, მშობელთა, მზრუნველთა ან მეურვეთა თანხმობის მიუხედავად.