18.03.2023
ორდერების თანახმად, ამ სასამართლოს წევრ ქვეყნებს აქვთ ვლადიმერ პუტინისა და მარია ლვოვა-ბელოვას დაკავებისა და სასამართლოსთვის მათი გადაცემის ვალდებულება.
ამ სასიამოვნო ინფორმაციას სიტყვათა აღრევის გამო უსიამოვნო ელფერი რომ არ დაჰკრავდეს, აუცილებელია ერთმანეთისგან გაიმიჯნოს პარონიმები:
ორდერი და ორდენი
შინაარსით სხვადასხვა, მაგრამ ბგერობრივად მსგავსი სიტყვების აღრევა ხშირია. პარონიმებს შეცდომით იყენებენ ერთიმეორის მაგივრად და ზოგიერთ შემთხვევაში (მაგალითად, ამ კონკრეტულ შემთხვევაში) შინაარსობრივი მხარე, გზავნილი მეტად ზარალდება.ორდენი უცხო სიტყვათა ლექსიკონში განიმარტება ასე:
სხვადასხვა ხარისხისა და სახელწოდების ნიშანი, რომლითაც ხელისუფლება აჯილდოებს სამხედრო ან სამოქალაქო დამსახურებისათვის.ორდენი წარჩინების ნიშანია, საპატიო ჯილდო განსაკუთრებული დამსახურებისათვის.
ორდერი კი „წერილობითი განკარგულებაა, ბრძანება, საბუთი, რომელიც რისამე ნებართვას, რისამე მიღების უფლებას იძლევა. მაგ., დაპატიმრების ორდერი“.
ჰააგის სასამართლომ ორდერები გასცა.
![ბეჭდურ და ონლაინ მედიაგამოცემებში, სათაურებში, რეკლამებსა და
საინფორმაციო ბროშურებში ეს და მსგავსი სიტყვები ხშირად
შეგხვდებათ.
„ცნობადი სახეები“, „ყურებადი ფილმები“, „მოხმარებადი
პროდუქტები“, „გაყიდვადი ნივთები“, „კონტროლირებადი ტერიტორია“,
„მოთხოვნადი ბრენდი“, „განხილვადი საკითხები“...
ხშირია კრიტიკული შეძახილებიც - „ეს რა ქართულია!“, „ამ ფორმების
გამოყენება დაუშვებელია!“.
ფაქტი ისაა, რომ -ად ბოლოსართიანი ეს ფორმები
თანამედროვე ქართულ მეტყველებაში უკვე დამკვიდრებულია და მათ ნაცვლად
რეკომენდებული/შემოთავაზებული სიტყვები ყოველთვის არ შეესატყვისება
ხოლმე აღსანიშნს (ვარიანტები ან მნიშვნელობას უცვლის სიტყვას -
იკარგება სემანტიკური ნიუანსი, ან რამდენიმე სიტყვითაა საჭირო იმავეს
გამოთქმა).
დასაშვებია თუ არა მათი ლიტერატურულ ნორმებად
აღიარება?
არგუმენტი 1: აკაკი შანიძე, „ქართული გრამატიკის
საფუძვლებში“ მოცემული არგუმენტი. მეცნიერი წერს: „ვითარებითი
ნიშანი ზედსართავ სახელებს აწარმოებს არსებითთაგან: თვალადი, ტანადი,
ფერადი, პურადი, გულადი, პირადი. ეგევე მაწარმოებელი (ად) ჩანს თავადში და სულადში.
მხოლოდ ესენი არსებითებია. იგივე წარმოებაა ზედსართავ სახელებშიც:
დიდი – დიადი, მცირე – მცირე- დი, პირველი – პირველადი.[...]აღნიშნული
წარმოება ამჟამად ძალიან იფართოებს მოქმედების არეს: ტექნიკური
ლიტერატურის ენაში ჩვეულებრივი ხდება მსგავსად გაკეთებული ფორმები:
საწყისთაგან: ჭედადი, ფეთქადი, დენადი, ხსნადი, ხურე- ბადი,
კუმშვადი“.
წყარო: ენათმეცნიერების ინსტიტუტის სამეცნიერო
ტერმინოლოგიისა და თარგმნითი ლექსიკონების განყოფილების ხელმძღვანელი,
ფილოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორი ლია ქაროსანიძე, „-ად ბოლოსართიანი
მიმღეობისათვის ქართულში“.
არგუმენტი 2: საგულისხმოა სიმონ ყაუხჩიშვილის კვლევა
ამ საკითხთან დაკავშირებით. მკვლევარმა ძველი ქართული ნათარგმნი და
ორიგინალური ლიტერატურიდან ამოკრიბა ისეთი ფორმები, რომლებიც ზმნური
საწყისებიდანაა ნაწარმოები. მაგალითად, აღზრდადი, გარდაცვალებადი,
მოკუდინებადი, ქმნადი, აღებადი, გრძნობადი, ზიარებადი, მიდრეკადი,
წოდებადი... გამოვიყენოთ თუ არა -ად ბოლოსართიანი სიტყვები?
-ად ბოლოსართით
ნაწარმოებმა სიტყვებმა ტექნიკურ ლიტერატურასთან ერთად მასმედიის
ენაშიც დაიმკვიდრა ადგილი. ჩაწერეთ გუგლის საძიებო სისტემაში სათაურში
გამოტანილი სამეულიდან ერთ-ერთი და უამრავ სტატიას, ბლოგს, მასალას
გაეცნობით, სადაც ეს ფორმებია გამოყენებული.
გარდა ამისა, სამეტყველო ენას აქვს ეკონომიურობისკენ მიდრეკილება.
მოცემული ფორმები კი სწორედ ამგვარ სწრაფვას გამოხატავენ. ამას
დაემატა ენაში არსებული სათანადო თარგის გამოყენებით ახალი ფორმების
წარმოების შესაძლებლობა, ასევე უცხო ენათა გავლენა და შედეგად
დასახელებული ფორმები სამეტყველო, ე.წ. ხალხურ მეტყველებაში
დამკვიდრდა.
რამდენად აქვს აზრი უკვე დამკვიდრებული ამ ფორმების
აკრძალვას?
„-ად ბოლოსართიან
ფორმათა მოჭარბება 21-ე საუკუნის ქართულში უდავოდ მოწმობს იმას, რომ
ეს წარმოება ქართულისათვის ბუნებრივია, მისი გამოყენების აკრძალვა კი
– დაუსაბუთებელი“ - ვკითხულობთ ლია ქაროსანიძის ნახსენებ წერილში.](https://cdn.gweb.ge/buffer/1001663/pictures/category/0e4d55c429e1095c1fa6d1b1faeeb426.png "ბეჭდურ და ონლაინ მედიაგამოცემებში, სათაურებში, რეკლამებსა და
საინფორმაციო ბროშურებში ეს და მსგავსი სიტყვები ხშირად
შეგხვდებათ.
„ცნობადი სახეები“, „ყურებადი ფილმები“, „მოხმარებადი
პროდუქტები“, „გაყიდვადი ნივთები“, „კონტროლირებადი ტერიტორია“,
„მოთხოვნადი ბრენდი“, „განხილვადი საკითხები“...
ხშირია კრიტიკული შეძახილებიც - „ეს რა ქართულია!“, „ამ ფორმების
გამოყენება დაუშვებელია!“.
ფაქტი ისაა, რომ -ად ბოლოსართიანი ეს ფორმები
თანამედროვე ქართულ მეტყველებაში უკვე დამკვიდრებულია და მათ ნაცვლად
რეკომენდებული/შემოთავაზებული სიტყვები ყოველთვის არ შეესატყვისება
ხოლმე აღსანიშნს (ვარიანტები ან მნიშვნელობას უცვლის სიტყვას -
იკარგება სემანტიკური ნიუანსი, ან რამდენიმე სიტყვითაა საჭირო იმავეს
გამოთქმა).
დასაშვებია თუ არა მათი ლიტერატურულ ნორმებად
აღიარება?
არგუმენტი 1: აკაკი შანიძე, „ქართული გრამატიკის
საფუძვლებში“ მოცემული არგუმენტი. მეცნიერი წერს: „ვითარებითი
ნიშანი ზედსართავ სახელებს აწარმოებს არსებითთაგან: თვალადი, ტანადი,
ფერადი, პურადი, გულადი, პირადი. ეგევე მაწარმოებელი (ად) ჩანს თავადში და სულადში.
მხოლოდ ესენი არსებითებია. იგივე წარმოებაა ზედსართავ სახელებშიც:
დიდი – დიადი, მცირე – მცირე- დი, პირველი – პირველადი.[...]აღნიშნული
წარმოება ამჟამად ძალიან იფართოებს მოქმედების არეს: ტექნიკური
ლიტერატურის ენაში ჩვეულებრივი ხდება მსგავსად გაკეთებული ფორმები:
საწყისთაგან: ჭედადი, ფეთქადი, დენადი, ხსნადი, ხურე- ბადი,
კუმშვადი“.
წყარო: ენათმეცნიერების ინსტიტუტის სამეცნიერო
ტერმინოლოგიისა და თარგმნითი ლექსიკონების განყოფილების ხელმძღვანელი,
ფილოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორი ლია ქაროსანიძე, „-ად ბოლოსართიანი
მიმღეობისათვის ქართულში“.
არგუმენტი 2: საგულისხმოა სიმონ ყაუხჩიშვილის კვლევა
ამ საკითხთან დაკავშირებით. მკვლევარმა ძველი ქართული ნათარგმნი და
ორიგინალური ლიტერატურიდან ამოკრიბა ისეთი ფორმები, რომლებიც ზმნური
საწყისებიდანაა ნაწარმოები. მაგალითად, აღზრდადი, გარდაცვალებადი,
მოკუდინებადი, ქმნადი, აღებადი, გრძნობადი, ზიარებადი, მიდრეკადი,
წოდებადი... გამოვიყენოთ თუ არა -ად ბოლოსართიანი სიტყვები?
-ად ბოლოსართით
ნაწარმოებმა სიტყვებმა ტექნიკურ ლიტერატურასთან ერთად მასმედიის
ენაშიც დაიმკვიდრა ადგილი. ჩაწერეთ გუგლის საძიებო სისტემაში სათაურში
გამოტანილი სამეულიდან ერთ-ერთი და უამრავ სტატიას, ბლოგს, მასალას
გაეცნობით, სადაც ეს ფორმებია გამოყენებული.
გარდა ამისა, სამეტყველო ენას აქვს ეკონომიურობისკენ მიდრეკილება.
მოცემული ფორმები კი სწორედ ამგვარ სწრაფვას გამოხატავენ. ამას
დაემატა ენაში არსებული სათანადო თარგის გამოყენებით ახალი ფორმების
წარმოების შესაძლებლობა, ასევე უცხო ენათა გავლენა და შედეგად
დასახელებული ფორმები სამეტყველო, ე.წ. ხალხურ მეტყველებაში
დამკვიდრდა.
რამდენად აქვს აზრი უკვე დამკვიდრებული ამ ფორმების
აკრძალვას?
„-ად ბოლოსართიან
ფორმათა მოჭარბება 21-ე საუკუნის ქართულში უდავოდ მოწმობს იმას, რომ
ეს წარმოება ქართულისათვის ბუნებრივია, მისი გამოყენების აკრძალვა კი
– დაუსაბუთებელი“ - ვკითხულობთ ლია ქაროსანიძის ნახსენებ წერილში.")
