ავტოსაგზაო შემთხვევების შედეგად დაღუპულთა და დაზარალებულთა სტატისტიკის მიხედვით საქართველოს ევროპაში ერთ-ერთი ყველაზე ცუდი მაჩვენებელი აქვს. ამასთან ყოველწლიურად მზარდია ავტოავარიების მსხვერპლთა რაოდენობა. შესაბამისად, თითოეული ასეთი შემთხვევა მედიის აქტიურ ყურადღებას იქცევს.

ერთ-ერთი ბოლო ასეთი შემთხვევა 18 აგვისტოს მოხდა სოფელ ნოსირთან - ორი ავტომობილს შეჯახების შედეგად ცეცხლი გაუჩნდა, დაიღუპა ორი და სამი ადამიანი დაშავდა.

ტელეკომპანია "რუსთავი 2-ის "საინფორმაციო გამოშვება “კურიერში" მომხდარის გაშუქებისას ეთერში აჩვენეს კადრი, თუ როგორ გადააქვთ სამართალდამცავებს ერთ-ერთი გარდაცვლილის დანახშირებული გვამი. დამწვარი ადამიანის ფოტო დაურთო საკუთარ მასალას "პრაიმტაიმმა", თუმცა მოგვიანებით ფოტო შეცვალა. მისი იდენტური ტექსტი გაავრცელა mediamall.ge-მაც, თუმცა "პრაიმტაიმისგან" განსხვავებით მძიმე ფოტო არ შეუცვლია.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის სახელმძღვანელო წესების მიხედვით, “მიზანშეწონილი არ არის დაზარალებულის, გვამისა ან დასახიჩრებული სხეულის, სისხლისა და სხვა მსგავსი სცენების ჩვენება მნიშვნელოვანი სარედაქციო დასაბუთების გარეშე. მათი გადაღება უნდა მოხდეს მხოლოდ გარკვეული მანძილიდან, რათა შეუძლებელი იყოს დაზარალებულის იდენტიფიცირება”.

“კურიერის” რეპორტაჟში, ისევე როგორც "პრაიმტაიმისა" და mediamall.ge-ს შემთხვევაში, არ იყო დასაბუთებული, თუ რა მიზანს ემსახურებოდა დანახშირებული გვამის ჩვენება. 

უბედური შემთხვევების გაშუქების დროს ჟურნალისტებს სიფრთხილისკენ მოუწოდებენ ევროპის ქვეყნების პრესის საბჭოები. მაგალითად, ნორვეგიაში ჟურნალისტების ქცევის კოდექსი აფრთხილებს მათ, რომ გაითვალისწინონ, თუ რა გავლენას იქონიებს უბედური შემთხვევისა და კრიმინალის კონკრეტული ფაქტის გაშუქება კონკრეტულ მსხვერპლსა და მის ახლობლებზე - “გამოიჩინეთ ყურადღება მწუხარებასა და შოკში მყოფი ადამიანების მიმართ,” - მიმართავენ ჟურნალისტებს. 

ბელგიაში ეთიკის კოდექსი ჟურნალისტებს მოუწოდებს, სიფრთხილე გამოიჩინონ უბედური შემთხვევის მსხვერპლებთან ან მათ ოჯახებთან მუშაობის დროს.

გერმანიაში პრესის ეთიკის კოდექსის მიხედვით, მედიამ თავი უნდა აარიდოს ძალადობის, სისასტიკის და ტანჯვის სენსაციურ გამოსახულებას: “პირველ გვერდებზე ძალადობისა და უბედური შემთხვევების გრაფიკული გამოსახულების განთავსების დროს პრესამ უნა გაითვალისწინოს ამის შესაძლო ზეგავლენა ბავშვებსა და ახალგაზრდებზე”.

„კავკაზ პლიუსი“ (ge.kavkazplus.com) ონლაინგამოცემაა, რომელიც ქართულ, რუსულ და ინგლისურ ენებზე სისტემატურად აქვეყნებს ეთნიკურად სომეხი ერის საწინააღმდეგო, ქსენოფობიური კონტექსტის და დისკრიმინაციული შინაარსის მასალებს. მათი აბსოლუტური უმრავლესობა კი დაუსაბუთებელი და მანიპულაციურია.  „კავკაზ პლიუსის“ მიერ გავრცელებული მასალები ტოვებს შთაბეჭდილებას, რომ გამოცემა მიზანმიმართულად ცდილობს ეთნიკურად სომეხი ერის დისკრიმინაციას, ხელს უწყობს სტერეოტიპების ჩამოყალიბებას და შუღლის გაღვივებას ორ ერს შორის. 

 2016 წლიდან დღემდე „კავკაზ პლიუსის“ გვერდზე არმენოფობიური შინაარსის ასობით მასალა იძებნება. გამოცემა ღიად აცხადებს, რომ კონკრეტული მიზანი ამოძრავებთ და იქვე ხაზს უსვამს, რომ ზოგადად სომეხი ხალხის საწინააღმდეგო არაფერი აქვთ და მათი მიზანი მხოლოდ ნაციონალისტებთან ბრძოლაა.



სომეხი ერი - როგორც საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის საფრთხე

გამოცემა მხოლოდ ვარაუდებზე დაყრდნობით მკითხველს არწმუნებს, რომ ეთნიკურად სომეხ ერს საქართველოს ტერიტორიების მიტაცება სურს. აღვივებს აზრს თითქოს მათ „თვალი დაადგეს“ ქართულ მიწას, ცდილობენ სამცხე-ჯავახეთის მითვისებას და ასევე სურთ „მიიტაცონ“ ბათუმი და საქართველოს სხვა საკურორტო ქალაქები.

„მათ [ეთნიკურად სომხების] გეგმებშია - საქართველოს განადგურება და დანაწევრიანება რუსების ხელით იმისათვის, რომ რუსეთის დახმარებით საქართველოს წაართვას სამცხე-ჯავახეთი, ხოლო შეძლებისდაგვარად „გაატარონ დერეფანი ზღვასთან“, - ვკითხულობთ „კავკაზ პლიუსის“ სტატიაში.

მას შემდეგ კი, რაც 2019 წლის აპრილში დავით-გარეჯის სამონასტრო კომპლექსთან, საქართველო-აზერბაიჯანის საზღვრის მონაკვეთთან დაკავშირებული პრობლემა გამწვავდა, გამოცემამ დაიწყო იმის მტკიცება, რომ სომხებს დავით-გარეჯის მიტაცება სურთ. 29 მაისს გამოქვეყნებულ სტატიაში „სომხური წარწერები და სომხური პრეტენზიები დავით გარეჯზე“ აღნიშნულია, რომ აზერბაიჯანსა და საქართველოს შორის კონფლიქტი ეთნიკურ სომხებს ძალიან „აწყობთ“ და ცდილობენ, რომ ხელოვნურად გააჩაღონ მტრობა ორ ქვეყანას შორის.

ამავე სტატიაში „კავკაზ პლიუსი“ ავითარებს აზრს, თითქოს, რუსეთ-საქართველოს „წაჩხუბება“ „სომეხი ძმების“ ბრალია:


გამოცემა ხშირად მანიპულირებს რუსეთის მიერ საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიების საკითხით. „კავკაზ პლიუსი“ მკითხველს არწმუნებს, რომ აფხაზეთში ეთნიკურად სომხები „უმრავლესობას შეადგენენ და აკონტროლებენ ოკუპირებული ტერიტორიის მთელ ეკონომიკას და მათ მიერ დახოცილთა ქართველების სახლებში სახლობენ და რაც მთავარია - არ უშვებენ არა მხოლოდ ქართველ ლტოლვილებს, არამედ ქართველ მღვდლებს ქართულ ეკლესიებთან და მონასტრებთან“, - ნათქვამია სტატიაში, ისე, რომ გაუგებარი რჩება, თუ რა წყაროებს ეყრდნობა და რა აძლევს ამის თქმის საფუძველს ავტორს.

რელიგიით მანიპულირება და ფაქტების დამახინჯება

გამოცემა ხშირად მანიპულირებს რელიგიური საკითხებით და ხელს უწყობს შუღლის გაღვივებას ეთნიკურად სომეხი ხალხის მიმართ. 4 ივლისს გამოცემამ ყალბი ფოტოს დართვით გამოაქვეყნა სტატია, თითქოს სომხებმა ქართული ეკლესია დაიპყრეს და სათივედ გადააქციეს. ინფორმაციის წყაროდ კი რუსული საიტი infoteka24.ru მოჰყავს, რომელიც თავის მხრივ TV Travel-ის ფილმს ეყრდნობა.

ეს სტატია გამონაკლისი არ არის. მხოლოდ პირად მოსაზრებებს და "რუსეთის ჯავახკის დიასპორის" ფეისბუკ პოსტს ეყრდნობა სტატია,  რომლის თანახმადაც, ახალციხეში სპორტულ-კულტურული ცენტრი იმ „ბოევიკების“ მოსამზადებლად ფუნქციონირებს, რომლებსაც სომხები ქართული სალოცავების დაპყრობისთვის ამზადებენ:

„აღასი არაბიანი პირდაპირ მოუწოდებს სომეხ ექსტრემისტებს ჩამოვიდნენ საქართველოში და დაიპყრონ ქართული ეკლესიები. ამ მოწოდებების ფონზე გასაგები ხდება, თუ რისთვის სჭირდებათ სომეხ ნაციონალისტებსა და სეპარატისტებს ახალციხეში „სპორტულ-კულტურული ცენტრი“. პასუხი ნათელია - რათა მოამზადონ ბოევიკები ქართული სალოცავების დაპყრობისთვის.“ - პოსტი მართლაც გამოქვეყნდა, თუმცა ქართული ეკლესიის დაპყრობის შესახებ მოწოდება ტექსტში არ გვხვდება.

გამოცემა მკითხველს არწმუნებს, რომ სომხებმა ერთხელ უკვე სცადეს ქართული ტაძრის დაპყრობა და ამის დასტურად 2017 წელს კუმურდოში განვითარებული მოვლენები მოჰყავს, თუმცა ფაქტების დამახინჯებით:

„2017 წლის სექტემბერში ასეთი მცდელობა უკვე იყო - მაშინ სომეხმა ექსტრემისტებმა სცადეს დაეპყროთ ქართული ტაძარი კუმურდო და ქართულ პოლიციას დაუშინეს ქვები", - წერს „კავკაზ პლიუსი“.

სინამდვილეში, სოფელ კუმურდოში ადგილობრივებსა და პოლოციას შორის დაპირისპირების მიზეზი არა ტაძრის დაპყრობა, არამედ ტაძრის ეზოში ქვაჯვარის აღმართვა გახდა. სომეხთა სამოციქულო მართლმადიდებელი ეკლესიის მრევლს მისი დადგმის საშუალება პოლიციამ არ მისცა.

ეთნიკური სომხების მიერ ქართული ტაძრების “მიტაცებაზე” მხოლოდ ამ სტატიაში არ საუბრობენ. გამოცემა „ახსენებს“ მკითხველს, რომ სომეხმა ნაციონალისტებმა საქართველოს ტერიტორიაზე არსებულ 465 ქართულ ეკლესიაზე ოფიციალური მოთხოვნები წარმოადგინეს. თუმცა, ამ შემთხვევაშიც უცნობია, თუ რაზე დაყრდნობით წერს ავტორი ამას. ფაქტების, მტკიცებულებების, არგუმენტების ნაკლებობა ამ გამოცემის ერთგვარი სტილია.

სომხების კავშირი ქვეყანაში მიმდინარე მოვლენებთან

გამოცემა ცდილობს, რომ ქვეყანაში მიმდინარე ნეგატიური მოვლენები პირდაპირ დააკავშიროს ეთნიკურად სომეხ ერთან. მაგალითად, 21 ივნისს საქართველოში საპროტესტო აქციის დაშლაში, შემდგომ განვითარებულ მოვლენებსა და რუსეთის მიერ ქართული კომპანიებისთვის ფრენების აკრძალვაშიც კი „კავკაზ პლიუსი“ სომხეთის ინტერესებს „ხედავს“. 5 ივლისს გამოქვეყნებულ სტატიაში „რუსეთსა და საქართველოს შორის ახალი ომის გაჩაღების სომხური გეგმების ჩაშლა“, გამოცემა წერს, რომ „სომხური პროვოკატორებისთვის იდეალური სიტუაცია იქნებოდა, თუ 20-21 ივნისს თბილისში სახელმწიფო გადატრიალება მოხდებოდა“, რაც არ გამოუვიდათ.

იმავე მსჯელობას ავრცელებს გამოცემა სტატიაში „რატომ გააგზავნა სომხეთმა თავისი ბოევიკები საქართველოს პარლამენტთან?“ - ტექსტის მიხედვით, 20-21 ივნისს პარლამენტზე თავდასხმა ბრძანების საფუძველზე შეთანხმებულად ხდებოდა და თავდამსხმელებს შორის სომეხი „ბოევიკები“ იყვნენ. აღსანიშნავია, რომ გამოცემა ინფორმაციის წყაროდ "იმედის "საინფორმაციო გამოშვება „ქრონიკის“ კადრებს იმოწმებს, თუმცა ამ კადრებიდან არ მტკიცდება, რომ აქციაში მონაწილე პირები “სომეხი ბოევიკები” იყვნენ, ამაზე მინიშნება არც “იმედს” გაუკეთებია. ამავე სტატიაში გამოცემა ავითარებს აზრს, რომ „ფაშინიანის სომხეთი პირდაპირ არის ჩართული საქართველოს პარლამენტის ხელში ჩაგდების მცდელობაში“. როგორც სხვა შემთხვევებში, სტატია დაუსაბუთებელია და არ ჩანს, რას ეყრდნობა ავტორი ამ მოსაზრების გავრცელებისას.

დაუსაბუთებელი პარალელები და რუსული  გამოცემები ინფორმაციის წყაროდ

„ფაშინიანი გეგმავს 2050 წლისთვის ქართული მიწების დაპყრობას?“ - ამ სათაურით 7 აგვისტოს „კავკაზ პლიუსმა“ გამოაქვეყნა სტატია, რომელშიც ავტორი ამტკიცებს, რომ სომხეთის პრემიერ-მინისტრი 2050 წლისთვის სომხეთის მოსახლეობის 5 მილიონ ადამიანამდე გაზარდას საქართველოს ტერიტორიების მითვისების ხარჯზე გეგმავს. ავტორი ვარაუდობს, რომ სომხეთში შობადობის დაბალი მაჩვენებლის გათვალისწინებით, მოსახლეობის ზრდა არარეალურია და წერს:


მსგავს დაუსაბუთებელ, უარგუმენტო მოსაზრებებს მხოლოდ ამ სტატიაში არ ვხდებით. სხვა მასალებშიც (რომლებიც სომხების დისკრიმინაციას ემსახურება) ავტორი ხშირად საკუთარ კითხვას მტკიცებით ფორმაში თავადვე პასუხობს. თითოეულ სტატიაში ფაქტების, მტკიცებულებების და არგუმენტების ნაცვლად გამოყენებულია სიტყვები „ნათელია“, „აშკარაა“, „ცხადია“, „მართლაც ასეა“, „არარეალურია“ „შეიძლება“, „გამოდის, რომ...“, „ფაქტია“, „როგორც ჩანს“ და ა.შ. ამ ფრაზებით ავტორი ცდილობს მოსაზრებების ფაქტად წარმოჩენას.

გარდა ამისა, სტატიებში, ამა თუ იმ ინფორმაციის წყაროდ „კავკაზ პლიუსი“ ხშირად უთითებს ისეთ გამოცემებს, როგორიც არის რუსული პროპაგანდისტული მედიაგამოცემა „სპუტნიკი“, რუსულენოვანი საიტები pikabu.ru, regnum.ru, infoteka24.ru, aif.ru და სხვა.

„კავკაზ პლიუსზე“ გამოქვეყნებული მასალები მოვლენების არასწორი ინტერპრეტაციით, ფაქტების დამახინჯებით, მანიპულაციით და დაუსაბუთებელი პარალელებით ტოვებს შთაბეჭდილებას, რომ გამოცემის მიზანი ეთნიკურად სომეხი ერის დისკრიმინაცია და ქსენოფობიის გაღვივებაა.

"კავკაზპლიუსის შესახებ"

სტატიებზე, როგორც წესი, ავტორი მითითებული არ არის. საიტზე არ იძებნება ინფორმაცია არც სარედაქციო გუნდის შესახებ. უცნობია ასევე ვინაა ვებსაიტის მესაკუთრე. უფრო მეტიც, ვებგვერდზე საკონტაქტო ინფორმაციაც კი არ არის განთავსებული. დახურულია დომენის მფლობელის შესახებაც ინფორმაცია. მხოლოდ იმის გარკვევაა შესაძლებელი რომ დომენი უკრაინიდან არის რეგისტრირებული.

აგვისტოს ომი მიხეილ სააკაშვილისა და ნაციონალური მოძრაობის მიერ როგორც ძალაუფლების „ყველაფრის ფასად“ შენარჩუნებისა და საზოგადოების თვალში „დაკარგული ლეგიტიმაციის“ ხელახლა მოპოვების გზა - ამ კონტექსტში წარმოჩინდა ყოფილი ხელისუფლება ტელეკომპანია „იმედის“ ეთერში 11 აგვისტოს გასულ ფილმში - „ჩვენ მშვიდობით მოვიგებთ სხვის დაწყებულ ომს“, რომლის ავტორიც და მასზე მომუშავე გუნდიც მითითებული არ არის.

მნიშვნელოვანი ფაქტების მიჩქმალვა, მანიპულაცია და არაზუსტი ინფორმაცია ფონად გასდევს 40 წუთიან ფილმს, სახელწოდებით “ჩვენ მშვიდობით მოვიგებთ სხვის დაწყებულ ომს!”

 სიუჟეტი 2008 წლის რუსეთ-საქართველოს ომში ნაციონალური მოძრაობისა და იმდროინდელი პრეზიდენტის ბრალეულობაზეა აგებული ისე, რომ განვითარებულ მოვლენებში რუსეთის ფედერაციის პასუხისმგებლობა მინიმუმამდეა დაყვანილი. აგვისტოს ომი წარმოჩენილია როგორც “მაშველი რგოლი” სააკაშვილისთვის, რამაც შესაძლებლობა მისცა “ოპოზიციის წნეხისგან” გათავისუფლებულიყო და დაებრუნებინა “დაკარგული ლეგიტიმაცია”.

ფილმში ავტორი რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობების მიმოხილვას 2004 წელს, ქვეყნის სათავეში ახალი ხელისუფლების მოსვლიდან იწყებს და იმ შეცდომებსა თუ ქმედებებს აღწერს, რაც მისივე შეფასებით, ყოფილმა ხელისუფლებამ ოკუპირებულ რეგიონებთან მიმართებით და ჩრდილოელ მეზობელთან ურთიერთობის კონტექსტში მიზანმიმართულად განახორციელა. ასე მაგალითად, ფილმიდან ვიგებთ, რომ 2004 წელს ახალმა ხელისუფლებამ პრაქტიკულად მოგვარებული, ან უფრო ზუსტად, მოგვარების გზაზე დამდგარი კონფლიქტები ჩაიბარა, მაშინდელმა მთავრობამ კი, სახალხო დიპლომატიის ერთ-ერთი მექანიზმი და ადგილობრივ მოსახლეობასთან ურთიერთობების დათბობა-გაღრმავების ერთადერთი საშუალება ერგნეთის ბაზრობა გააუქმა, რითაც სააკაშვილი-ოქრუაშვილის [ირაკლი ოქრუაშვილი იმ დროისთვის თავდაცვის მინისტრის თანამდებობას იკავებდა] ტანდემმა „კონფრონტაციის გზა“ აირჩია და ოსურ მხარეს პირდაპირ ანიშნა, რომ „ოფიციალური თბილისის არჩევანი შერიგების და დაახლოების პოლიტიკა აღარ არის“.

ერგნეთის ბაზრობის გაუქმების კომპონენტი ფილმში აპრიორი უარყოფითად ისეა განხილული, რომ საპირისპირო მხარე - კორუფცია, კონტრაბანდა, დაუფიქსირებელი გადასახადები და ა.შ. განხილული არ არის და არც ყოფილი ხელისუფლების წარმომადგენლების პოზიცია ჩანს იმის შესახებ, თუ რატომ მიიღეს მათ აღნიშნული გადაწყვეტილება და რა იყო ამის მთავარი მოტივატორი.

 ამასთან, ავტორი 2004-2008 წლების შუალედში ცხინვალის რეგიონში მომხდარ არაერთ შეტაკებასა და დაპირისპირებაზე იმგვარად საუბრობს, რომ ყველა კონტექსტში ყოფილი ხელისუფლების ბრალზე, განზრახ პროვოკაციულობასა და კონფრონტაციულობაზე მიუთითებს. იქვე დასძენს, რომ სააკაშვილი “წარმატებით ახერხებდა კრემლის პროვოცირებას”.

ნაციონალური მოძრაობის მხრიდან აგვისტოს ომის ინსპირირების დასტურად 2007-2008 წლებში მაშინდელი ხელისუფლების მხრიდან ბიზნესის, მედიის, ოპონენტების და მშვიდობიანი მოქალაქეების მიმართ ჩადენილ დანაშაულებებსაც გვახსენებს. სააკაშვილი მოხსენიებულია დიქტატორად. 2008 წლის საპრეზიდენტო არჩევნები კი აპრიორი გაყალბებულად არის წარმოჩენილი. არადა, მიუხედავად დაფიქსირებული ხარვეზებისა, მაშინ რომელიმე საერთაშორისო სადამკვირვებლო ორგანიზაციას საყოველთაო გაყალბების ნიშნებზე არ უსაუბრია და არც მისი შედეგები დაუყენებია ეჭვქვეშ. 2004-2008 წლების მიმოხილვის დასასრულს ავტორი ამტკიცებს, რომ სააკაშვილმა მიზანმიმართულად ჩაითრია ქვეყანა სისხლიან ავანტურაში.

ფილმის მიწურულს დრო უკვე უშუალოდ აგვისტოს ომის დეტალების განხილვას ეთმობა, საიდანაც ვიგებთ, რომ სააკაშვილისთვის შექმნილი პოლიტიკური კრიზისის ფონზე, „გარე მტრის საქართველოში შემოჭრა“ იყო საჭირო, რისთვისაც ისეთი სამხედრო ოპერაცია უნდა დაგეგმილიყო, რომელზე რეაგირებაც რუსეთის მხრიდან გარდაუვალი იქნებოდა, რისთვისაც „სააკაშვილის ხელისუფლებამ დემონსტრაციული, ფართომასშტაბიანი ოპერაცია განიზრახა“.

 „ყველას გვახსოვს, როგორც ვუყურებდით ტელეეკრანებს, გვიკვირდა ჩვენი მედიის, რომელიც ამ ყველაფერს იღებდა და მსოფლიოს გადასცემდა, ვამბობდით, მტრები ხომ არ არიან, რას აკეთებენ, მოწინააღმდეგეს აწვდიან ინფორმაციასო. დიახ, გეგმის შემადგენელი ნაწილი ზუსტად ეს პროპაგანდა იყო. მთელ მსოფლიოს უნდა ენახა ქართველების დიდი სამხედრო ძალის მოქმედება რეგიონში. საჯაროდ სილაგაწნული რუსეთი კი იძულებული უნდა ყოფილიყო, სამხედრო ძალებით შემოსულიყო საქართველოში“, - ვისმენთ ფილმში.

მასალაში 8 აგვისტოს რუსთაველის გამზირზე საქართველოს მხარდამჭერი აქცია-კონცერტი, რომელსაც მეგობარი ქვეყნების პრეზიდენტებიც ესწრებოდნენ, ომში გამარჯვების ზეიმად არის გამოცხადებული. არადა, ღონისძიების მიზანი მსოფლიოსთვის სწორედ რუსეთის მიერ საქართველოში განხორციელეული აგრესიისა და მეგობარი ქვეყნების მხარდაჭერის ჩვენება იყო. ფილმში ყოფილ პრეზიდენტს საერთაშორისო თანამეგობრობის სათანადო არაინფორმირებულობაშიც სდებენ ბრალს. არადა, სწორედ საერთაშორისო პარტნიორების ჩართულობით გამართული მოლაპარაკებების შედეგად გახდა რუსეთის ფედერაცია იძულებული, რომ რეგიონში საბრძოლო მოქმედებები შეეჩერებინა და ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ შეთანხმებისთვის მოეწერა ხელი. აღსანიშნავია, რომ აღნიშნული შეთანხმების პირობებს რუსეთი დღემდე უხეშად არღვევს, რის გამოც, ის დასავლელი პარტნიორების მხრიდან კრიტიკის ობიექტი არაერთხელ გამხდარა.

 „რუსეთის იმპერატორმა ალექსანდრე მესამემ თავის დროზე თქვა - რუსეთს ჰყავს ორი ჰყავს ორი მოკავშირე, არმია და ფლოტია. 21-ე საუკუნეში ამ მოკავშირეებს შეიძლება თავისუფლად დაემატოს სააკაშვილიც. კრემლისთვის ძნელად თუ მოიძებნება სააკაშვილზე ხელსაყრელი პოლიტიკოსი რუსული ჩექმის სამხრეთ კავკასიაში კვლავ შემოსადგმელად. ამ დიდ ტრაგედიაში გაიმარჯვა მხოლოდ მიხეილ სააკაშვილმა და მისი დანაშაულებრივი რეჟიმის შემოქმედებმა. მათ მიაღწიეს უპირველეს მიზანს - მოიპოვეს ლეგიტიმაციის საჭირო ხარისხი და შეინარჩუნეს ძალაუფლება“, - სწორედ ასე იხსნება ფილმში აგვისტოს ომის ანთოლოგია - სრული პასუხისმგებლობის ყოფილ ხელისუფლებაზე გადატანა და რუსეთის ფაქტორის შემცირება.

 ფილმში რუსეთი არა კონფლიქტის მხარედ, არამედ მესამე, განყენებულ აქტორად არის წარმოჩენილი, რომელიც იძულებული გახდა, რომ ერთი აგრესიული აქტორის მხრიდან მეორეს მიმართ განხორციელებულ ოპერაციაში მშვიდობისმყოფელის სტატუსით ჩართულიყო. ასევე, არ არის გაანალიზებული ისტორიული კონტექსტი. არც უკრაინასთან პარალელებია გავლებული, რაც ჩრდილოელი მეზობლის რეგიონში განზრახვებსა და მიზნებს თავის სახელს დაარქმევდა. პირიქით, საპირწონედ, რუსეთის პრეზიდენტის განცხადებას ვისმენთ, სადაც ის ამბობს, რომ „რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობების დაძაბვის მიზეზი არის საქართველოს გეგმები ძალით აღადგინოს კონტროლი აფხაზეთისა და სამხრეთ ოსეთის თვითგამოცხადებულ რეგიონებზე და არა საქართველოს მისწრაფება ნატოსკენ“.

 გარდა ამისა, აგვისტოს ომის შემდეგ, თავად ვლადიმირ პუტინმა აღიარა, რომ ის საქართველოში ფართომასშტაბიანი სამხედრო ინტერვენციისთვის ჯერ კიდევ 2006 წლიდან ემზადებოდა და მისი ქმედებები საქართველოს მხრიდან „კონფრონტაციაზე“ მყისიერი პასუხი ვერ იქნებოდა.

ფილმში მოვლენების მსგავსი ცალმხრივი განხილვა, კონტექსტისა და ფაქტების არასწორად წარმოჩენა პირდაპირ იმეორებს აგვისტოს ომის შესახებ უკვე კარგად ცნობილი რუსული პროპაგანდის ნარატივს, ხელს უწყობს 2008 წლის მოვლენებში რუსეთის როლის გამოცლის პოლიტიკას და ანტისახელმწიფოებრივი რიტორიკის გაძლიერებას.

 მიუხედავად იმისა, რომ მთელი ფილმი პირადად სააკაშვილს და ზოგადად მის გარემოცვას სდებს ბრალს 2008 წლის ომის დაწყებაში, საერთოდ არ ჩანს მისი ან მისი გუნდის პოზიციის წარმოჩენის მცდელობა. მოვლენების შემფასებლად საუბრობენ მხოლოდ დავით უსუფაშვილი (შენების მოძრაობა), ირაკლი სესიაშვილი (ქართული ოცნება), რიჩარდ მაილსი (აშშ-ს ყოფილი ელჩი), გოგა ხაინდრავა (რეჟისორი), პაატა ზაქარეიშვილი (ანალიტიკოსი) და მამუკა არეშიძე (ანალიტიკოსი). არც ერთი რესპონდენტი არ არის წარმოდგენილი ფორმალური ბალანსისთვის მაინც. სიუჟეტი ცალმხრივად, მანიპულაციურად აჩვენებს განვითარებულ მოვლენებს, რაც ქმნის შთაბეჭდილებას, რომ ფილმი შეიქმნა არა აგვისტოს ომის და მანამდე განვითარებული მოვლენების გამოსარკვევად, არამედ მხოლოდ მიხეილ სააკაშვილის, იმდროინდელი პრეზიდენტის ბრალეულობის წარმოსაჩენად.

9 აგვისტოს სხვადასხვა მედიასაშუალებებმა გაავრცელეს ინფორმაცია, თითქოს, თბილისის საქალაქო სასამართლომ საჯარო რეესტრის სააგენტოს ყოფილი უფროსი პაპუნა უგრეხელიძე ძალადობასა და სექსუალურ შევიწროვებაში უდანაშაულოდ ცნო. სინამდვილეში, სასამართლოს პაპუნა უგრეხელიძის მიერ ეკა მესხიძის სექსუალური შევიწროების საკითხზე საერთოდ არ უმსჯელია.

მცდარი ინფორმაცია, გადამოწმების გარეშე გაავრცელა ტელეკომპანია „იმედმა“ და გამოცემებმა: „ინტერპრესნიუსი“, „აიპრესი“, "ლიბერალი" „კვირის პალიტრა“, „ამბები.ჯი“, „პირველი რადიო“, „გურიანიუსი“, „მარშალპრესი“, „ნიუსპოსტი“, „ფორტუნა“, „ინფოფოსტალიონი“, 2020news,  ექსკლუზივნიუსი. 

ზემოთჩამოთვლილი მედიასაშუალებები, პაპუნა უგრეხელიძეზე და მის ადვოკატზე დაყრდნობით აცხადებენ, რომ სასამართლომ პაპუნა უგრეხელიძე უდანაშაულოდ ცნო და დაადგინა, რომ მისი საჯარო რეესტრის თავმჯდომარეობის პერიოდში არანაირ ძალადობასა და სექსუალურ შევიწროებას ადგილი არ ჰქონია, რაც სიმართლეს არ შეესაბამება.

სინამდვილეში, თბილისის საქალაქო სასამართლომ მხოლოდ პაპუნა უგრეხელიძის მოთხოვნებზე იმსჯელა და დააკმაყოფილა მისი მოთხოვნების ნაწილი, რომლის თანახმადაც, მოსამართლემ ეკა მესხიძეს დაავალა, რომ სხვადასხვა ტელეეთერით გავრცელებული ცნობები უარყოს. გარდა ამისა, სასამართლოს ჯერ დასაბუთებული გადაწყვეტილება არ გამოუცხადებია და დღეს მხოლოდ სარეზულუციო ნაწილი გამოაცხადა.

ეკა მესხიძის ადვოკატი მარიკა დუმბაძე „ნეტგაზეთთან“ საუბრისას ამბობს, რომ საია აღნიშნული გადაწყვეტილების სააპელაციო სასამართლოში გაასაჩივრებას გეგმავს.

„დღეს სასამართლოს არ უმსჯელია სექსუალურ შევიწროებაზე და გენდერული ნიშნით დისკრიმინაციაზე. შესაბამისად, სასამართლო ვერ იტყოდა, რომ ადგილი არ ჰქონია ეკატერინე მესხიძის მიმართ განხორციელებულ შევიწროებას და სქესის ნიშნით დისკრიმინაციას. სასამართლომ იმსჯელა მხოლოდ იმ მოთხოვნებზე, რომელიც დააყენა პაპუნა უგრეხელიძემ. პაპუნა უგრეხელიძეს ჰქონდა დაყენებული სასარჩელო მოთხოვნა ცნობების უარყოფასთან დაკავშირებით. მას ჰქონდა სასარჩელო მოთხოვნა, რომელშიც რამდენიმე გარემოების უარყოფას ითხოვდა, უბრალოდ. აქედან სასამართლომ ნაწილზე ჩათვალა, რომ უნდა მოეთხოვა უარყოფა ეკატერინე მესხიძისგან, ნაწილზე – არა”, – უთხრა ნეტგაზეთს მარიკა დუმბაძემ.

2018 წლის მარტში, საჯარო რეესტრის თავმჯდომარეს პაპუნა უგრეხელიძეს ყოფილმა თანამშრომელმა ეკა მესხიძემ სექსუალურ შევიწროებაში დასდო ბრალი. პაპუნა უგრეხელემ ბრალდება უარყო და თანამდებობა დატოვა. თუმცა, მისი მხრიდან სექსუალური შევიწროება სახალხო დამცველმა დაადასტურა.

“ ჟურნალისტმა უნდა მოძებნოს ყველა გზა, რათა დაიცვას მთავარი პრინციპი  - „არ ავნო“. ეს არ არის ქველმოქმედება, ამან შესაძლოა კიდევ უფრო დიდი ზიანი მოიტანოს”, - გვეუბნება ფსიქოლოგი მაია ცირამუა სიღარიბის ზღვარს მიღმა მცხოვრები ბავშვების შესახებ მომზადებულ ისეთ მასალებზე, რომლებშიც ამ ბავშვების იდენტიფიცირება ხდება და ისინი ქველმოქმედების ობიექტებად არიან წარმოჩენილი.

ასეთი მასალები ონლაინ მედიის ნაწილსა და სხვადასხვა საიტებსა და ჯგუფებში, პერიოდულად, ვირუსულად ვრცელდება. ხშირ შემთხვევებში ინფორმაცია ზედაპირული და ცალხმრივია, არასრულწლოვნები ყვებიან როგორ ენატრებათ საჭმელი, ტკბილეული, ტირიან… გვაჩვენებენ მათ განცდებს, სახეებს ახლო კადრებით.

მაგალითად, ბოლო რამდენიმე დღეა, ონლაინ მედიის ნაწილსა და სხვადასხვა საიტზე, აქტიურად ვრცელდება მასალა იმერეთის ერთ-ერთ სოფელში მცხოვრებ არასრულწლოვან გოგოზე, რომელმაც საკვების ფულის საშოვნელად თმა გაყიდა.

ამბავი პირველად ფეისბუკში საქველმოქმედო მიზნით შექმნილ ერთ-ერთ გვერდზე გამოქვეყნდა. ვიდეომასალაში, სევდიანი მელოდიის ფონზე, 7 წლის გოგო ყვება, როგორ ენატრება ისეთი გემრიელი საჭმელი, როგორის სუნიც მეზობლების სახლიდან გამოდის და როგორ ჩააბარა თმა სილამაზის სალონში. მასალაში არასრუწლოვანი სრულად არის იდენტიფიცირებული - ახლო კადრებით ჩანს ვიდეოში, დასახელებულია მისი ვინაობა და საცხოვრებელი ადგილი.

---

«მედიის მთავარი ამოცანა უნდა იყოს არა ის, რომ დახმარების მუხტი გააღვიძოს ადამიანებში, არამედ მედიის ამოცანაა, რომ გააშუქოს პრობლემები და რაც შეიძლება მეტი "აკაკუნოს" იმ იმ ინსტიტუციების კარზე, რომელთა პირდაპირი ვალდებულებაა, რომ დაეხმაროს სოციალური პრობლემების მქონე ოჯახებს» - მაია ცირამუა, ბავშვთა ფსიქოლოგი

---

ამბავი მძიმე სოციალურ პირობებში მცხოვრები ოჯახის შესახებ, უცვლელად გამოაქვეყნდა „პალიტრავიდეოს“, რადიო „ფორტუნას“, „რეზონანსის“, „ალიას“, „ნიუპოსტის“, „პრაიმტაიმის“, "სააგენრო პირველის" და სხვა ონლაინ გამოცემების გვერდებზე, მომზადდა სიუჟეტი "მაესტროზე". ფოტო ან/და ვიდეო კადრებით, ბავშვის სახელის და გვარის, ოჯახის მისამართის დასახელებით, თითოეულ მასალაში არასრულწლოვნები პირდაპირ იყვნენ იდენტიფიცირებული.

არცერთ გამოცემას არ უცდია ეს ამბავი გამოეყენიბინა ბავშვთა სიღარიბეზე, რაც გაეროს ბავშვთა ფონდის მიერ ჩატარებული „მოსახლეობის კეთილდღეობის კვლევის“ ბოლო ანგარიშის მიხედვით, საკმაოდ სერიოზული პრობლემაა საქართველოში (ბავშვების 22,1% საარსებო მინიმუმის, 6.8% კი უკიდურესი სიღარიბის ზღვარს ქვემოთ ცხოვრობს), როგორც სისტემურ პრობლემაზე სამსჯელოდ, დაკავშირებოდა პასუხისმგებელ სახელმწიფო უწყებებს, ესაუბრა ბავშვთა სიღარიბის მიზეზებზე, შედეგებსა და გამოსავალზე.

ბავშვთა სიღარიბე მედიის დღის წესრიგში მუდამ რომ უნდა იყოს, ამაზე არავინ დაობს. თუმცა, საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის ბავშვთა საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელოს მიხედვით, მედიას უნდა ახსოვდეს, რომ მსგავს თემებზე მუშაობისას უპირატესი ბავშვის ინტერესია, მასალები ისე უნდა მომზადდეს, რომ ხელი არ შეეწყოს არასრულწლოვნების სტიგმატიზებას და მათი უფლებების დარღვევას.

ბავშვთა ფსიქოლოგი მაია ცირამუა ფიქრობს, რომ სოციალურად მძიმე მდგომარეობაში მყოფი ბავშვების იდენტიფიცირება ძალიან სახიფათოა:

„სარისკოა, იმიტომ, რომ, რაც არ უნდა სამწუხარო იყოს, სოციალური პრობლემების მქონე ბავშვები ძალიან ხშირად ხდებიან ჩაგვრის ობიექტები თანატოლების მხრიდან და არა მხოლოდ თანატოლების - მე მინახავს შემთხვევები, როდესაც მასწავლებელი საჯაროდ შეურაცხყოფას აყენებს ბავშვს. მსგავსი ტიპის გაშუქებით, ეს რისკები იზრდება და, შესაძლოა, ისინი ჩაგვრის ობიექტები გახდნენ. როდესაც ბავშვი ხდება მოწყალების ობიექტი, ჩვენ არ ვიცით ეს ყველაფერი სამომავლოდ როგორ აისახება მის მიმართ დამოკიდებულებაზე, როგორ ჩაიწერება ეს მის ბიოგრაფიაში და ა.შ.“

მისივე თქმით, კონკრეტული შემთხვეევბის გაშუქებისას, მედიის მთავარი აქცენტი სწორედ სისტემური პრობლემის ჩვენება უნდა იყოს: „მედიის მთავარი ამოცანა უნდა იყოს არა ის, რომ დახმარების მუხტი გააღვიძოს ადამიანებში, არამედ მედიის ამოცანაა, რომ გააშუქოს პრობლემები და რაც შეიძლება მეტი „აკაკუნოს“ იმ იმ ინსტიტუციების კარზე, რომელთა პირდაპირი ვალდებულებაა, რომ დაეხმაროს სოციალური პრობლემების მქონე ოჯახებს.“

ისე როგორც 7 წლის გოგოს შესახებ მასალაში, სხვა ამგვარ შემთხვევებშიც, ხშირად ჩანან არასრუწლოვნების მშობლები, რაც გვაძლევს იმის გარაუდის საფუძველს, რომ არსებობს მშობლის თანხმობა ბავშვების გადაღებაზე. თუმცა, ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია უთითებს, რომ მშობლის თანხმობა არ ათავისუფლებს ჟურნალისტს პასუხისმგებლობისგან, თავად გადაწყვიტოს რამდენად სწორი იქნება ამა თუ იმ საკითხზე ბავშვის კომენტარის ჩაწერა, ან ფოტოს გამოქვეყნება.

„მან თავად უნდა შეაფასოს ის ნეგატიური შედეგები, რაც შეიძლება ბავშვის იდენტიფიცირებას მოჰყვეს. ზოგჯერ მშობლები ნაკლები ინფორმაციის, განათლების თუ უბრალოდ მძიმე ემოციური მდგომარეობის გამო, ვერ იაზრებენ, რა საფრთხეების მომტანია მასალაში ბავშვის იდენტიფიცირება“, - ვკითხულობთ ქარტიის სახელმძღვანელო წესებში.

---

«ჟურნალისტი ვალდებულია, დაიცვას ბავშვის უფლებები; პროფესიული საქმიანობისას უპირატესი მნიშვნელობა მიანიჭოს ბავშვის ინტერესებს, არ მოამზადოს და არ გამოაქვეყნოს ბავშვების შესახებ ისეთი სტატიები ან რეპორტაჟები, რომლებიც საზიანო იქნება მათთვის», - საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია , მე-8 პრინციპი

---

მაია ცირამუა კი აღნიშნავს, რომ მაშინაც კი, როდესაც მშობლის თანხმობა არსებობს, ბავშვის ინტერესი უნდა იყოს ამოსავალი პრინციპი ყველასთვის და მედიამ ყველა გზა უნდა მოძებნოს, რომ დაიცვას ბავშვთა უფლებები.

„შესაძლოა, მშობელს ყველა რესურსი ამოწურული აქვს და მისთვის ფიზიკური გადარჩენაა მნიშვნელოვანი, შესაძლოა მან ვერ გაიაზროს ის რისკები, რასთანაც ბავშვის იდენტიფიცირება არის დაკავშირებული. ზოგჯერ, მშობელი ბავშვის ინტერესის დამცველი არ არის. მე მგონია, რომ ჟურნალისტს არა მხოლოდ პროფესიული, არამედ სამოქალაქო პასუხისმგებლობაც აკისრია. - ჟურნალისტმა უნდა მოძებნოს ყველა გზა, რათა დაიცვას მთავარი პრინციპი - „არ ავნო“. ეს არ არის ქველმოქმედება, ამან შესაძლოა კიდევ უფრო დიდი ზიანი მოიტანოს”, - ამბობს მაია ცირამუა.



„უპირველესად ბავშვის უფლებების დაცვას ხაზგასმით უთითებს ქარტიის მე-8 პრინციპიც:

„ჟურნალისტი ვალდებულია, დაიცვას ბავშვის უფლებები; პროფესიული საქმიანობისას უპირატესი მნიშვნელობა მიანიჭოს ბავშვის ინტერესებს, არ მოამზადოს და არ გამოაქვეყნოს ბავშვების შესახებ ისეთი სტატიები ან რეპორტაჟები, რომლებიც საზიანო იქნება მათთვის.

ქარტიის პრაქტიკაში არსებობს საქმეები, სადაც სწორედ ბავშვთა სიღარიბის ზემოთმოთხრობილი პრობლემური გაშუქების გამო, მე-8 პრინციპის დარღვევა დადგინდა.

მაგალითად, 2018 წელს გამოქვეყნებულ ერთ-ერთ გადაწყვეტილებაში, რომელიც ტელეკომპანია “ობიექტივში” გასულ მასალას ეხება, საბჭო უთითებს, რომ მასალაში,რომელიც 7 და 6 წლის არასრულწლოვნებს შეეხებოდა, ჟურნალისტს სავარაუდოდ ჰქონდა მიზანი შემდგომში დახმარების იმედით შეჭირვებული არასრულწლოვანების მიმართ გამოეწვია საზოგადოების თანაგრძნობა, თუმცა საკითხს არ მიუდგა განსაკუთრებული სიფრთხილით.

“ჟურნალისტს ეკისრება პოზიტიური ვალდებულება შეაფასოს თუ რა ზეგავლენა შეიძლება მოახდინოს ამ სიუჟეტმა ბავშვებზე. ასაკის გამო ბავშვი ვერ აფასებს და ვერ იღებს გააზრებულ გადაწყვეტილებას თუ რამდენად შეესაბამება მის ინტერესებს, რომ საზოგადოების ფართო ფენამ ნახოს მისი გაჭირვება, ემოციები და ა.შ. ჟურნალისტმა უნდა შეაფასოს, სიუჟეტი ხომ არ გამოიწვევს მის სტიგმატიზებას, დაცინვას მძიმე სოციალურ პირობებში ცხოვრების და მიტოვების გამო. საბჭო მიიჩნევს, რომ ბავშვის ამ კონტექსტში წარმოჩენა არ ემსახურებოდა მის საუკეთესო ინტერესს”, - ვკითხულობთ ქარტიის საბჭოს გადაწყვეტილებაში.

 

რედ.: სტატიის მთავარ ფოტოდ გამოყენებულია Unicef-ის ფოტო