როგორ მუშაობენ რეგიონული ტელევიზიები საქართველოში და რა გამოწვევებია მათ წინაშე - „მედიაჩეკერი“ „საქართველოს რეგიონულ მაუწყებელთა ალიანსის“ დირექტორს, ნათია კუპრაშვილს ესაუბრა. 

„საქართველოს რეგიონულ მაუწყებელთა ალიანსი“ ტელე და რადიო კომპანიების მიერ არის დაფუძნებული და მიზნად ისახავს რეგიონული მედიის განვითარების გზით, რეგიონში მცხოვრები აუდიტორიისთვის ხარისხიანი და შინაარსიანი აუდიო-ვიზუალური პროდუქტის მიწოდებასა და მოსახლეობის ინფორმირებას. ალიანსი 30-ზე მეტ ტელე-რადიო მაუწყებელს აერთიანებს. 


რა ფინანსური რესურსით არსებობს დღეს რეგიონული მედია? 

ფინანსების წყარო, ზოგადად, მედიისთვის არის სარეკლამო შემოსავალი, მასში ითვლება კერძო და სახელმწიფო დაკვეთიდან შემოსული თანხები და მეორე, ეს არის დონორთა მხარდაჭერა. ამ შემთხვევაში დონორად შესაძლებელია ადგილობრივი მოსახლეც კი იგულისხმებოდეს.

აბსოლუტურად დარწმუნებული ვარ, რომ „ქართულმა ოცნებამ“ მიზანმიმართული პოლიტიკა აწარმოა, რეგიონული მედიებიდან ადგილობრივი შემოსავალი რომ გაექრო. პირველ რიგში, საკანონმდებლო ცვლილებებით შეამცირა სარეკლამო ინვენტარი,  დრო და ასევე, კატეგორიები. მედიებს აეკრძალათ გარკვეული ტიპის რეკლამების გაკეთება, შეუმცირდათ რეკლამის გასაყიდი დრო და ბოლოს, „საზოგადოებრივ მაუწყებელს“ მიეცა რეკლამის გაყიდვის უფლება. პირველ რიგში, სწორედ ამ უკანასკნელმა იქონია გავლენა, რადგან ამხელა დაფინანსების არხთან კონკურენცია რთული გახდა.  წარმოიდგინეთ, სად „საზოგადოებრივი მაუწყებელი“ რომ შექმნის კონტენტს თავისი რესურსებით და სად ეს პატარა მედიები. კონკურენციის კუთხით, ძალიან პრობლემური თემაა და ვფიქრობ, ეს სრულიად მიზანმიმართული გადაწყვეტილება იყო. ასევე, შექმნეს ისეთი სისტემა, რომ რეგიონული მედიების რეიტინგი ციფრებში არ არსებობდეს, ესეც სახელმწიფო პოლიტიკის შედეგია. „ქართული ოცნების“ მიერ ისიც წინასწარ განსაზღვრულია, რომ სახელმწიფოს მხრიდან გამოცხადებულ ყველა კონსოლიდირებულ ტენდერში  რეგიონული მედიების მონაწილეობა აკრძალულია. ამის საფუძველზე რეგიონული ტელევიზიების დაფინანსება მინიმუმამდე დავიდა, რუსულმა კანონმა კი ეს დაფინანსება საბოლოოდ გააქრო. ამ კანონის შემდეგ უკვე ის მცირე აქტორებიც დაშინდნენ, რომელთა ფული ამ ტელევიზიებს ნაწილობრივ აცოცხლებდა. ცხადია, არავის უნდა, რომ იმ ე.წ. უცხო ძალასთან ერთად მოიაზრებოდეს ამ თუ იმ მედიის დამფინანსებლად. აქედან გამომდინარე, ეს ადგილობრივი ფული რეგიონულ მედიებში, ფაქტიურად, სულ ბოლომდე გაქრა. 


მაშინ რა არის თუნდაც ის მინიმალური შემოსავალი, რის ხარჯზეც ეს მედიები არსებობენ?

ერთადერთი ვინც დარჩა ერთგულ გადამხდელად, ეს არის ადგილობრივი მოსახლეობა. ეს არის განცხადებები. მათი წილი არ შემცირებულა. არსებობს სტერეოტიპი, რომ ეს განცხადებები მხოლოდ გარდაცვალების შესახებ ინფორმაციაა, ასე არ არის. საერთოდ ნეკროლოგი ჟურნალისტიკაში ერთ-ერთი ყველაზე ძველი ჟანრია, დასავლურ მედიაშიც ხშირად შეგხვდებათ და ძალიან საინტერესოა. გარდაცვლილებს ძალიან დიდ პატივს ვცემ, რადგან ისინი ძალიან დიდი ხნის განმავლობაში მხარს უჭერდნენ და აფინანსებდნენ რეგიონში მედიებს და რაც მთავარია, სანაცვლოდ არაფერს ითხოვდნენ. მუდმივი მოგონება ძალიან კარგი ამბავია ყველასათვის და მათ შორის ადგილობრივი მედიისთვის. ეს მნიშვნელოვანი შემოსავალი იყო და ჯერჯერობით ისევ რჩება. არსებობენ კიდევ ადგილობრივი მოქალაქეები, ვისაც სურს, რომ რაღაც მოჰყვეს, გაუზიაროს თავის თანასოფლელებს ან მეზობლებს, რა ხდება მის თავს კარგი თუ ცუდი. ამის ტრადიციაც რჩება და ესეც მუდმივი შემოსავლია რეგიონული მედიისთვის. 

დონორების მხარდაჭერა არ აქვს რეგიონულ მედიას?

„ქართული ოცნების“ პირობებში დონორთა მხარდაჭერა გაქრა. ჩვენს წევრებს შორის 22 რეგიონული ტელევიზიაა და მათ აბსოლუტურ უმრავლესობას, 18-19 მედიას დონორთა მხარდაჭერა ყოველთვის ჰქონდა, მაგრამ 2013 წლიდან მოყოლებული ნელ-ნელა დაცოტავდა და ბოლოსკენ მათი ფინანსური მხარდაჭერა მხოლოდ სამ არხს ჰქონდა. 

რა იყო ამის მიზეზი?

ამ დონორებს გარე ძალა კი დაარქვეს, მაგრამ სინამდვილეში არც ერთი მათგანი არ ახორციელებს დამოუკიდებლად რაიმე ტიპის ინტერვენციას. ყოველთვის იყო და დღემდე არის პრაქტიკა, რომ ის ყველა პარტნიორს ეკითხება და იღებს რეკომენდაციას ვისი მხარდაჭერა ღირს, ქვეყანას რა სჭირდება, რომელი სფეროს განვითარებისთვის და ხელისუფლებაც ყოველთვის უზიარებს თავის რეკომენდაციებს. როგორც ჩანს რეგიონულ მედიაზე ეს რეკომენდაციები არ მიდიოდა. ჩემთვის ერთ-ერთი პირველი სიგნალი, რამდენიმე წლის წინ, „ლაივ პრესის“ დახურვა იყო. სამწუხაროდ, ეს ჩვენთვის საკმარისი არ აღმოჩნდა, რომ მიმხვდარიყავით, რა ხდებოდა ჩვენს თავს და დღევანდელ დღემდე ასეთი დასუსტებულები არ მოვსულიყავით. ახლა მხოლოდ ტელევიზიებზე არ ვსაუბრობ, ონლაინ მედიებშიც იგივე მდგომარეობაა. რაც ამ პოლიტიკის შედეგად ყველაზე მეტად შემცირდა, იყო ადგილობრივი ამბის წარმოება. ოლიგარქიზაციას რა კვებავს ყველაზე მეტად? ის რომ ვერ მოვახერხეთ (მედიის) დეცენტრალიზაცია. მთელი ჩვენი პრობლემა ცენტრალიზებული სისტემაა, სადაც რეალურად არ ისმის ხალხის ხმა, მათი რეალური პრობლემები. მედიამ ეს პრობლემები კიდევ უფრო მეტად გააღრმავა. დამოუკიდებელი მედია არის ყველაზე საშიში აქტორი ნებისმიერი ავტორიტარისთვის და ამიტომაც იყო, რომ სისტემამ ნელ-ნელა რეგიონში ეს ხმები გააქრო. რუსული კანონი უკვე საკონტროლო გასროლა იყო, რომელიც ასეთი მედიებისთვის დაიწერა. უნდა ვიფიქროთ და დავსვათ კითხვა, საიდან გაჩნდა კონკრეტულად 20-პროცენტიანი წილი მედიის ნაწილში? იმიტომ რომ ნაციონალურ მედიებში შეიძლება იყოს უცხოური ინტერვენცია, როგორც დასავლური, ისე ჩრდილოეთის მხრიდან, მაგრამ ბრუნვა იმდენად დიდია, რომ 20 პროცენტამდე რთულად ადის. იმხელა ფულზე არ არის საუბარი, რომ საერთო ბიუჯეტის 20%-მდე ავიდეს, ამიტომაც არის, რომ პირდაპირ მცირე და დამოუკიდებელ აქტორებს დაუმიზნეს.

ეს კანონი არ არის მხოლოდ ფინანსურ შემოსავალზე, როგორც ვთქვით, რეგიონულ მედიებს დღეს დონორები არ ჰყავთ, მაგრამ მაინც ეხებათ. ამ კანონის ქვეშ ნებისმიერი დაუსაბუთებელი შემოსავალი ხვდება. ასევე, ფული რომ საერთოდ არ აიღო და კონტენტი გქონდეს დასავლური, ესეც უცხოური ძალის ინტერესების გატარებათ ითვლება. მინდა გითხრათ, რომ რეგიონულ მედიაში, საბედნიეროდ, კონტენტი ძირითადად არის ამერიკული და ევროპული წარმოების. ესენია: შემეცნებითი გადაცემები, საგანმანათლებლო პროგრამები, დოკუმენტური ფილმები… რეგიონული მედიების ძირითადი მაყურებელი რეგიონებში მცხოვრები ახალგაზრდობა აღმოჩნდა და მათ, სწორედ ეს ნაწილი აინტერესებთ, რაც შემეცნებას, განათლებას მოიცავს.  


კონკრეტულად რა იგულისხმეთ ჩრდილოეთის მხრიდან ინტერვენციაში?

როგორც კი გართულდა დასავლეთის ფული, გაიოლდა ჩრდილოეთის. პირველად ეს 2015 წელს ვიგრძენით, როდესაც ციფრულ მაუწყებლობაზე გადასვლა მიმდინარეობდა, ტელევიზიების ტექნიკის გამოცვლა ხდებოდა, ამ დროს საიდანღაც გაჩნდნენ რუსული ბიზნესები, რომელნიც ყველას სთავაზობდნენ, ახალი გადამცემებისა და აპარატურის ყიდვას. ასევე, ამ მიგრაციის ტალღის დროს გაჩნდა ბევრი რეკლამის დამკვეთი, რომელსაც გეტყვით, რომ რეგიონული ტელევიზიების უმრავლესობამ უთხრა უარი, სხვათაშორის ცენტრალური ტელევიზიებისგან განსხვავებით. ეს მედიები არასდროს მოკიდებენ ხელს ისეთ ფულს, რომელმაც შესაძლოა, რეალური გავლენა შინაარსზე იქონიოს, ეს მათ წლების განმავლობაში დაამტკიცეს.

ტყუილია, რომ მედიას აღარ ენდობიან. მათ ურეკავენ, სთხოვენ მისვლას და დახმარებას, მაგრამ აღარ აქვთ ამის საშუალება, მათ შეიძლება ბენზინიც კი არ ჰქონდეს. თავისი მიზანმიმართული პოლიტიკით ხელისუფლებამ მათ ეს საშუალებები გაუქრო. ბოლოს უკვე ისიც გაუკეთა, რომ თავისი ფუნქციიდან გამოიყვანა და ბარიკადებთანაც დააყენა. წარმოიდგინეთ, კომუნისტების დროს რომ ტელევიზიას შექმნი მიწისქვეშეთში, იმ დროიდან მოყოლებული დამოუკიდებლობისთვის იბრძვი, დღეს ისევ ქუჩაში გაყენებენ. ეს ადამიანები ჟურნალისტიკას თავს არასდროს დაანებებენ, ეს უკვე მათი ოჯახური ტრადიციაა. სწორედ ეს ტრადიცია და ბრაზის გრძნობაა, რაც მათ აძლიერებს. ამიტომ დღეს ისინი ყველაფერს აკეთებენ, რომ მაუწყებლობა არ შეაჩერონ. 


ადგილობრივი თვითმმართველობიდან არ აქვს დაფინანსება რეგიონულ მედიას? 

ჩვენთან შემავალი ტელევიზიებიდან 6-7 არხი იყო, რომელსაც მუდმივად ჰქონდა ადგილობრივი თვითმმართველობის დაფინანსება. მაგრამ ეს ფული მათი არსებობისთვის გადამწყვეტი არასდროს იყო. ჩვენ მაინც სულ ვსაუბრობდით, რომ შესაძლებელია, ეს ყოფილიყო გავლენის მომტანი და სიფრთხილე იყო საჭირო. რეალურად ეგრე ფუნქციონირებს დასავლური რეგიონული მედია. პრინციპში, ვიდრე პირველი რუსიფიკაცია მოხდებოდა, ჩვენც ეგეთი მოდელებით ვარსებობდით. მაგალითად, იმერეთში მეაბრეშუმეებმა გააკეთეს პირველი გამომცემლობები, რომელსაც თვითონვე აფინანსებდნენ. ადგილობრივი თვითმმართველობა კრებდა ფულს და გაზეთს გამოსცემდა. 

დღევანდელ დღეს რომ დავუბრუნდეთ, არის რამდენიმე ტელევიზია დარჩენილი, რომელსაც აქვს თვითმმართველობის ფული, მაგრამ იქ სახელისუფლო გავლენა ძალიან მაღალია. აქამდე ამ მუნიციპალურ ფულს აბალანსებდა სხვა შემოსავლებიც, ბიზნესის, დონორის და ა.შ. 

გელა მთივლიშვილი - ჟურნალისტი, მთის ამბები / საქართველოს ამბების დამფუძნებელი და რედაქტორი. არის არაერთი გახმაურებული ჟურნალისტური გამოძიების ავტორი. მისმა საგამოძიებო ფილმმა - „დანაშაული შოვში“ მიიღო „საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის“ ჯილდო წლის საუკეთესო ჟურნალისტური გამოძიებისთვის, საუკეთესო ჟურნალისტური გამოძიებისათვის მთივლიშვილს გადაეცა „ევროპის ფონდის“ ჯილდოც ფილმისთვის - „რაჭის ტყეების ოკუპაცია“.

საგამომძიებლო საქმიანობისა და აქტიური სამოქალაქო ჩართულობისთვის წლების განმავლობაში მთივლიშვილი არაერთხელ გახდა ხელისუფლების მხრიდან ძალადობის სამიზნე. 

განათლებით იურისტი ხართ, როდის და როგორ აღმოჩნდით ჟურნალისტიკაში? 

2005 წლიდან ვმუშაობდი „ადამიანის უფლებათა ცენტრში“, რომლის ხელმძღვანელი ყოფილი სახალხო დამცველი, უჩა ნანუაშვილი იყო. როგორც რეგიონული კოორდინატორი, ძირითადად უფლებადაცვით საქმიანობაში ვიყავი ჩართული. ვამზადებდი მასალებს, მათ შორის ვიდეო მასალებს, ვწერდი სტატიებს, მევალებოდა დარღვევების გამოკვეთა, იდენტიფიცირება, ადამიანებთან შეხვედრა და ა.შ. 

ამის შემდეგ ვიყავი სასჯელაღსრულების დაწესებულებების საზოგადოებრივი მონიტორინგის ჯგუფის წევრი. 2012 წელს როდესაც ის ცნობილი ვიდეომასალა გავრცელდა, რასაც „ქართული ოცნების“ ხელისუფლებაში მოსვლა დაეფუძნა, მაშინ შეიქმნა ეს მონიტორინგის ჯგუფი, რომლის წევრებსაც უფლება გვქონდა შევსულიყავით სასჯელაღსრულებით დაწესებულებებში და შესაბამისად, პატიმრების უფლებების მონიტორინგს ვატარებდით. დაახლოებით 2 წელი ვიყავი ამ ჯგუფში. ის პერიოდი ძალიან მძიმე იყო, მაგრამ ამავდროულად, ძალიან საინტერესო და პროფესიული განვითარების თვალსაზრისით, ძალიან ბევრის მომცემი. ამ წლებში, ცხადია, ჟურნალისტური საქმიანობითაც ვიყავი დაკავებული.

 

დამოუკიდებელ ჟურნალისტად მუშაობა როდის დაიწყე?

2010 წელს გავაკეთე „კახეთის საინფორმაციო ცენტრი“. ეს იყო ერთ-ერთი პირველი რეგიონული ონლაინ მედია საქართველოში. ამ პროექტმა იმდენად კარგად იმუშავა, რომ იმავე პერიოდში, ძალიან მალე, ასეთი ტიპის მედიები სხვა ბევრ რეგიონში შეიქმნა: სამეგრელოში, შიდა ქართლში, იმერეთში, მცხეთა-მთიანეთში. „კახეთის საინფორმაციო ცენტრი“ ძალიან კარგი მოდელი იყო და საკმაოდ ეფექტურად იმუშავა. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი იყო მაგალითად, ლაფანყურის საქმე, ლოპოტას ხეობაში ჩატარებული სპეცოპერაცია. ყველა ამბობდა, რომ დივერსანტები შემოვიდნენ დაღესტანიდან და აპირებდნენ დივერსიული აქტების მოწყობას. ეს გადამწყვეტი მომენტი იყო კახეთის რეგიონული ორგანიზაციისთვის, ჩვენ მაშინ ყველაფერი გავაკეთეთ, რომ ხალხისთვის სიმართლე გვეთქვა. გვეთქვა, რომ ხელისუფლების მიერ გავრცელებული ინფორმაცია სიმართლეს არ შეესაბამებოდა და ყველაფერი სხვაგვარად იყო. მოვამზადეთ არაერთი სიუჟეტი, სადაც მოვყევით, სინამდვილეში რა ხდებოდა, როგორ შეიქმნა ეს ჯგუფი საქართველოში, ვინ ხელმძღვანელობდა, ვინ იყო მომზადებაში ჩართული, რა მოხდა და რატომ წავიდა ეს ხალხი ლოპოტას გავლით, რას აპირებდა, ვინ იყვნენ ლიკვიდირებული ადამიანები, რა კავშირი ჰქონდა ამას პანკისის ხეობასთან და ა.შ. 

ამ მასალებზე მუშაობის დროს პრეზიდენტის დაცვის წევრებმა ძალიან ცუდ დღეში ჩაგვაგდეს. მაშინდელი უსაფრთხოების სამსახურის განსაკუთრებული კონტროლის და ზეწოლის ქვეშ ვიყავით, მაგრამ ამ ყველაფერს გავუძელით და ჩვენს პროფესიულ მოვალეობას მაინც ვასრულებდით. 

2012 წლის წინასაარჩევნო პერიოდი იყო და მახსოვს, როგორ აქტიურად იყენებდა ამ ლაფანყურის ამბავს დღევანდელი მმართველი პარტია, ყველა წინასაარჩევნო შეხვედრაზე კახეთში დადიოდნენ და ამ საქმის გამოძიებასა და შესაძლო დამნაშავე პირთა დასჯას ჰპირდებოდნენ. 12 წელია ხელისუფლებაში არიან და ეს საქმე ჯერაც არავის გამოუძიებია და არავინ დასჯილა. ამ საქმეს სულ მივყვებოდი, ბევრი ინფორმაციით აღვიჭურვე და გეტყვით, რომ ყველა ცოცხალი მოწმე, რომელიც იმ ოპერაციის დროს გადარჩა, მათგან ფაქტობრივად ცოცხალი აღარავინ არის. ზოგი მათგანი დაიღუპა, ზოგი კი, საქართველოს ფარგლებს გარეთ მოკლეს. ერთ-ერთი მათგანი ზელიმხან ხანგოშვილი იყო, რომელიც გერმანიაში რუსეთის მიერ გაგზავნილმა სპეცსამსახურის თანამშრომელმა მოკლა. ეს უმნიშვნელოვანესი საქმე გამოუძიებელი დარჩა. 

2012 წლამდე რა სახის ზეწოლას განიცდიდით ხელისუფლებისგან? მახსოვს, რომ დაკავებულიც იყავით. 

დაკავებული ვიყავი, მაგრამ არაოფიციალურად, რადგან დაკავების ოქმი არ შეადგინეს. მაშინ „კახეთის საინფორმაციო ცენტრი“ 3 რეგიონში ოპერირებდა, ძირითადად ეს იყო კახეთი, ქვემო ქართლი და მცხეთა-მთიანეთი. ასე ვთქვათ, აღმოსავლეთ საქართველოს ვფარავდით. 2012 წლის შემოდგომა იყო, „ქართული ოცნების“ მხარდამჭერები მთიანეთში სერიოზული წნეხის ქვეშ იყვნენ. პრინციპში, ყველგან ასე იყო. ისევე, როგორც დღეს არის, ამ კუთხით, არაფერი იცვლება. ადამიანებს იბარებდნენ პოლიციაში, ავიწროვებდნენ, მათზე ზეწოლას ახდენდნენ, სამსახურებიდან გათავისუფლებით ემუქრებოდნენ და ა.შ. ამ პროცესში შინაგან საქმეთა სამინისტროს ყველა ორგანო იყო ჩართული. მახსოვს, ერთ დილას დამირეკეს და მითხრეს, რომ მთელი ეს ჯგუფები პოლიციაში ისევ დაიბარეს. მაშინვე ჩავედი. თიანეთის პოლიციის შენობასთან დაახლოებით 50-60 მეტრის დაშორებით დავდექი ჩემი კამერით და გარედან ვიღებდი. ის პოლიციის შენობაც შუშის იყო, ამიტომ კარგად ჩანდა, ვინ შედიოდა და გამოდიოდა. უცებ გამოვარდა იქიდან პოლიციელი, ჩემი კამერიანად გამიტაცა და შიგნით შემათრია. წამართვეს კამერა, წამიშალეს მთელი გადაღებული მასალა, ვიდეო მტკიცებულებები და დაახლოებით ორი საათი ვიყავი პოლიციის შენობაში დაკავებული. მერე, როდესაც ეს ამბავი გახმაურდა და თბილისიდან ჩვენი კოლეგა ჟურნალისტები და სხვადასხვა უფლებადაცვითი ორგანიზაციების წარმომადგენლები ემზადებოდნენ ჩამოსასვლელად, ეს რომ გაიგეს, გარეთ გამომაგდეს და როგორც გითხარით, დაკავება არ გააფორმეს. 

„ქართული ოცნების“ დღევანდელი მაღალი თანამდებობის პირები მაშინ ამბობდნენ, რომ უკანონოდ დააკავეს ჟურნალისტი, რომელიც ჩვენს აქტივისტებზე ზეწოლას აშუქებდაო. 12 წლის თავზე, 29 იანვარს უკვე თავად დამაკავეს სრულიად უმიზეზოდ.  

იანვრის ბოლო რიცხვები იყო, ოფისიდან ვადევნებდი თვალს კეკელიძის ქუჩაზე ხატიაშვილების ოჯახის საცხოვრებელი ბინიდან გამოსახლების პროცესს. როდესაც ვნახე, რომ ჟურნალისტი გადმოაგდეს მანქანის სახურავიდან და კინაღამ მოკლეს, მაშინვე ავიღე კამერა, ავდექი და წავედი გადასაღებად. ავედი თუ არა კეკელიძეზე, დავინახე, ერთი დაკავებული მიჰყავდა პოლიციას, კამერის ჩართვაც ვერ მოვასწარი, ამოვიღე ტელეფონი და დავიწყე გადაღება. საკმაოდ უხეში ფორმით მიჰყავდათ დაკავებული, ამიტომ უკან გავყევი, 4-5 მეტრის დისტანცია მეჭირა და არც კომუნიკაციაში შევსულვარ მათთან, უბრალოდ ვიღებდი. როდესაც ეს დაკავებული უკვე მანქანაში ჩასვეს, ვაკე-საბურთალოს პოლიციის სამმართველოს უფროსის მოადგილე, ვინმე თათარაშვილი მობრუნდა, მტაცა ხელი და მანქანაში ჩამსვა. არაფრის გულისთვის დამაკავეს. 

მაშინ არც მითქვამს და არც მიფიქრია, რომ ეს შეიძლება ყოფილიყო ხელისუფლების მხრიდან ანგარიშსწორება შოვის ტრაგედიის გაშუქების გამო. დღევანდელი გადმოსახედიდან, სრულიად დარწმუნებული ვარ, რომ დამსაჯეს. სპეციალურმა საგამოძიებო სამსახურმა დაზარალებულად მცნო სისხლის სამართლის საქმეში, ჩემი დაკავების მთლიანი ჩანაწერები აქვს ამოღებული საგამოძიებო სამსახურს, სადაც ჩანს, რომ სრულიად უკანონოდ ვარ დაკავებული. არა მხოლოდ თავისუფლება აღმიკვეთეს უკანონოდ, არამედ პროფესიულ საქმიანობაშიც შემიშალეს ხელი. გარდა ამისა, მანქანაში გავხდი პოლიციელებისგან სერიოზული ფიზიკური ძალადობის მსხვერპლი, ყელში ხელს საშინლად მიჭერდნენ. აგრესია, რაც მათ ჩემ მიმართ მანქანაში გამოიჩინეს, ვფიქრობ, იმაზე მიუთითებს, რომ ეს ანგარიშსწორებაც იყო. 

პოლიციის განყოფილებაში 6 საათი ვიყავი დაკავებული და შემდეგ ცნობილმა მოსამართლე სჩერბაკოვმა სრულიად უსაფუძვლოდ 2 000-ლარიანი ჯარიმაც შემიფარდა. ეს საქმე რამდენიმე დღის წინ ადამიანის უფლებათა ევროპულ სასამართლოში გაიგზავნა. საქართველოს ევროპული კონვენციის რამდენიმე მუხლის დარღვევას ვედავებით. 

ამ კითხვას ყველა ჩვენს რესპოდენტს ვუსვამთ, ვისაც რამდენიმე ხელისუფლების პირობებში უმუშავია, რა განასხვავებს მათ დამოკიდებულებას მედიის მიმართ? 

2005 წლიდან, როდესაც უკვე ჟურნალისტური მასალების მომზადება დავიწყე, მახსოვს, კონტრაბანდული საწვავის საქმეს და ძირითადად ისეთ საკითხებს ვიკვლევდით, რაც მაღალი თანამდებობის პირებს უკავშირდებოდა. 2006-2007 წლებში სახლში ორჯერ შემომიგდეს ხელყუმბარა და მესამედ მესროლეს. 2006-ში ეზოში შემოგდებული ხელყუმბარით სახლის კარ-ფანჯარა სულ ჩაიმსხვრა და მთელი ეზო დაილეწა. 2007-ში უკვე სახლის სამზარეულოს ესროლეს, რომელშიც გაზის ბალონი იდგა, ცხადია, აფეთქდა და ყველაფერი დაანგრია. გვერდით ოთახებში მე, დედაჩემს, ჩემს დისშვილებს გვეძინა... არც მინდა ამის გახსენება, რადგან მაგ შემთხვევიდან ძალიან მძიმე ტრავმები დაგვრჩა. დედამ ძალიან მძიმედ გადაიტანა ეგ ამბავი და მას შემდეგ ჯანმრთელობის პრობლემა აქვს. 

არ ვიცი, ენა როგორ უბრუნდებათ ურცხვებს და შუბლზე ძარღვგაწყვეტილებს, რომლებიც ჩვენ გვეძახიან წინა ხელისუფლების წარმომადგენლებს. 

მახსოვს 2013 წელს, სანამ ხელისუფლებაში ახალი მოსულები იყვნენ, სისტემატურად აწყობდნენ ბრიფინგებს. მაშინ ღარიბაშვილი შინაგან საქმეთა მინისტრი იყო და მის ბრიფინგზე დავსვი კითხვა დაღესტნიდან ჩამოსული ჩრდილო კავკასიელი აქტივისტების გაუჩინარების თაობაზე, მაშინ პირველად იყო, რომ ღარიბაშვილმა გაბედა და „ნაციონალი“ მიწოდა. 

რატომ გაბრაზდა მაშინ ღარიბაშვილი?

იმიტომ რომ, სინამდვილეში ჩვენმა სუსმა მოიტაცა ის ორი აქტივისტი და რუსეთისთვის გადაცემას აპირებდა. მაშინ ერთის გადარჩენა მოვახერხეთ და ის ადამიანი დღემდე საქართველოში ცხოვრობს, მეორეს ვერ მივუსწარით და რამდენადაც ვიცი, აფხაზეთის გავლით გადასცეს რუსეთს. 

2012 წელს, ვიდრე „ქართული ოცნება“ ხელისუფლებაში მოვიდოდა, გარკვეული სახის ზეწოლა იყო ღარიბაშვილის ოჯახის წევრებზე, რომლებიც დედოფლისწყაროში ცხოვრობდნენ. ცხადია, არც ერთი არხი მაშინ ამას არ აშუქებდა. ჩვენ არაერთხელ, ღამის 12 ან 2 საათზეც კი ავსულვართ გადასაღებად და „კახეთის საინფორმაციო ცენტრი“ პრაქტიკულად ერთადერთი იყო, ვინც ამას სისტემატურად აშუქებდა. ამიტომ ღარიბაშვილის მშობლებს, განსაკუთრებით მამას, ტარიელ ღარიბაშვილს სულ ჰქონდა კომუნიკაცია ჩვენთან. არავის არაფერს ვაყვედრი, რადგან მაშინაც და ახლაც ჩვენს პროფესიულ მოვალეობას ვასრულებდით, უბრალოდ, რბილად რომ ვთქვა, უხერხულია მათი მხრიდან, მე რომ დღეს  „ნაციონალს“ მეძახიან. 

უსაფრთხოების თუ საფრთხის განცდა - რომელი გქონდა მაშინ და გაქვს ახლა?

ჩვენი მედიის შემთხვევაში, ჩვენ არც მაშინ ვიყავით დაცულები და არც ახლა ვართ. მაგრამ სხვაობა ერთია, მაშინ თუკი ფაქტზე ინფორმაციას ვავრცელებდით, ამას რეაგირება მოჰყვებოდა, ანგარიშს უწევდნენ. რა ხდება ახლა? ნებისმიერი ფაქტი, მოვლენა, პრობლემა თუ მათ არ ეხებათ, არ რეაგირებენ. ნებისმიერი რეკომენდაცია, განცხადება თუ რჩევა ადგილობრივი უფლებადაცვითი ორგანიზაციების მხრიდან თუ საერთაშორისო ტრიბუნიდან გაკეთებული სრულიად შეგნებულად აქვთ დაიგნორებული.  

ფიზიკური საფრთხის მიუხედავად, რომლის წინაშეც მე მაშინ აღმოვჩნდი, თავად ორგანიზაცია ახლა გაცილებით უფრო დიდი საფრთხის წინაშეა და ახლა უფრო მეტი სტრესი მაქვს. 

ახლა პირდაპირ ღირსებაზე შეგვდგნენ, გვაცხადებენ „აგენტებად“ და გაქრობას გვიპირებენ. ვინც ეს კანონი მიიღო, შესაძლებელია, მათთვის სიტყვების ეს ნაკრები - „უცხო ქვეყნის ინტერესების გამტარი“ არაფერს ნიშნავს, მაგრამ ჩემთვის ეს ყველაზე მძიმე იარლიყია. ჩემი ცხოვრების 20 წელი, მას შემდეგ რაც ვმუშაობ, დავხარჯე აქტივიზმში, ჟურნალისტიკაში, ადამიანის უფლებების დაცვაში, იმიტომ რომ აქ ვცხოვრობ, სულ აქ ვაპირებ ცხოვრებას და ეს სტატუსი არის დამღა ღირსებაზე. 

შეიძლება ჩვენს შთამომავლებს მოუწიოთ მომავალში იმის მტკიცება, რომ ჩვენ უცხო ქვეყნის ინტერესები არასდროს გაგვიტარებია. ამიტომ, ვიდრე ცოცხალი ვარ და ვიდრე ამის წინააღმდეგ ბრძოლის უნარი მაქვს, მე ამ სტატუსს ნებით არასდროს დავიკრავ. გამორიცხულია. 

მე არასდროს დავემორჩილება რუსულ კანონს, რომელიც საქართველოს ხელისუფლებამ კი მიიღო, მაგრამ მთელი თავისი სულისკვეთებით რუსულია. წინ გვიდევს მაგალითი რა მდგომარეობამდე მიიყვანა ამ კანონმა მეზობელი რუსეთი, სადაც აღარ დარჩა თავისუფალი მედია, სადაც ჟურნალისტები, აქტივისტები, უფლებადამცველები ან მოკლეს, ან დააპატიმრეს, ან ქვეყნიდან გააქციეს. ამიტომ დღეს რუსეთში დაჩაგრულ ადამიანს არ ჰყავს მხარდამჭერი, ის, ვინც გააშუქებს ან მისი პრობლემის მოგვარებისთვის იბრძოლებს. ზუსტად იგივე გველის ჩვენ და შესაძლებელია კიდევ უფრო უარესი, რადგან პატარა ქვეყანა ვართ და ამის გაკეთება ბევრად მარტივად შეიძლება.

როგორი მოლოდინი გაქვს?

წინააღმდეგობა იქნება ბოლომდე, ვიდრე ბრძოლას შევძლებთ. ძალიან იმედიანად ვარ, ჩვენი მკითხველისა და მაყურებლების მხარდაჭერით, ჩვენ ამ ბრძოლას აუცილებლად მოვიგებთ. მოთხოვნის შემთხვევაში, ჩვენ არც საფინანსო დეკლარაციის წარდგენას ვაპირებთ და არც ჯარიმის ნებაყოფლობით გადახდას. ჟურნალისტურ საქმიანობას ბოლომდე გავაგრძელებთ. არც არჩევნებამდე და არც არჩევნების შემდეგ, ჩვენს აუდიტორიას ობიექტური ინფორმაციის გარეშე არ დავტოვებთ. არც ჩვენ მაღალმთიან რეგიონებს თუ ყველა სხვა რეგონს მივატოვებთ უყურადღებოდ. ყველგან ვიქნებით, სადაც აქამდე ვიყავით და შეიძლება უფრო მეტიც, შეიძლება ბევრი ახალი აქტივობაც წამოვიწყოთ, რადგან ახლა ყველაზე მეტად სჭირდება ამ ქვეყანას ჩვენი გვერდში დგომა და მსახურება. 

როდესაც ასეთი ნიშური მედია ხარ, კიდევ უფრო ახლოს ხარ შენს აუდიტორიასთან, რადგან როცა მათ რაიმე უჭირთ, იციან, რომ ჩვენ არ დავტოვებთ უყურადღებოთ. პირველი შემთხვევა იყო, როდესაც ჩვენ, მთელი რედაქცია საპროტესტო აქციების დროს ქუჩაში გავედით და ეს იყო კანონის წინააღმდეგ ბრძოლა. აქამდე არასდროს გავსულვართ, რადგან ჩვენთვის პროფესიული სტანდარტები ყოველთვის ძალიან მნიშვნელოვანი იყო. ახლა არის სერიოზული წყალგამყოფი, დიდი წითელი ხაზი და ჩვენ თუ არ ვიბრძოლეთ, ვერ გადავრჩებით და თუ ჩვენ ვერ გადავრჩებით, ჩვენი აუდიტორია ყველაფრის მიღმა დარჩება. ამიტომაც არის, რომ ძალიან აქტიურ მხარდაჭერას ვგრძნობთ, არა მხოლოდ ჩვენი მაყურებლებისგან. შიში ნამდვილად არის რეგიონებში, ამას ვერ უარვყოფთ, მაგრამ მაინც ცდილობენ გვაჩვენონ, რომ ჩვენთან არიან, ჩვენი სჯერათ და მათი იმედი უნდა გვქონდეს. თითოეული ასეთი სიტყვა ჩვენ კიდევ უფრო გვაძლიერებს!

აღწერა: მაისში, რუსული კანონის საკანონმდებლო განხილვის პარალელურად კანონის საწინააღმდეგო აქციებში ჩართულ ჟურნალისტებს, არასამთავრობო ორგანიზაციების თანამშრომლებსა და აქტივისტებს საცხოვრებელ სახლებსა და ოფისებთან სიძულვილის ენის შემცველი პლაკატები გაუკრეს. სახლთან ღირსების შემლახველი პლაკატები და წარწერები დახვდა გელა მთივლიშვილსაც. 

როგორც წესი, ქართული სატელევიზიო მედიის შინაარსი არჩევნების მოახლოებასთან ერთად იცვლება, ჩნდება გამოგონილი და იმალება ნამდვილი ამბები. იცვლება და მძაფრდება მედიის ენა. თინა სტამბოლიშვილთან „მედიაჩეკერის“ ინტერვიუში იმ გზავნილების შესახებ წაიკითხავთ, რაც მმართველი პარტიისგან და სამთავრობო მედიიდან ისმის. 

თინა სტამბოლიშვილი სტრატეგიული კომუნიკაციების ექსპერტია, რომელსაც  სხვადასხვა [საფინანსო სექტორი, ენერგეტიკა, მედია] ინდუსტრიაში მუშაობის 20-წლიანი გამოცდილება აქვს. სტამბოლიშვილი ქცევის მეცნიერებებისა (behavioral science) და კომუნიკაციების მკვლევარია და უნივერსიტეტებში მარკეტინგს, საკომუნიკაციო სტრატეგიას, კორპორაციულ პასუხისმგებლობასა და საზოგადოებასთან ურთიერთობას ასწავლის.

თინა, რა მთავარ გზავნილს ატარებს მმართველი პარტიის წინასაარჩევნო კამპანია? 

„ქართული ოცნების“ კომუნიკაციის მთავარი ამოცანა ამ პირობებში, ვგულისხმობ კვლევების შედეგებს, სადაც პარტიის რეიტინგი ჯამურად აღებული ოპოზიციის საერთო რეიტინგზე დაბალია, იმ შთაბეჭდილების შექმნაა, რომ გაცილებით მეტი მხარდამჭერი ჰყავთ, ვიდრე ეს სინამდვილეშია. ისინიც ატარებენ გამოკითხვებს და ზომავენ რეიტინგს, ამიტომ მათ აქვთ ინფორმაცია რეალური ციფრების შესახებ. 

თავად იმის აფიშირება და მტკიცება, რომ - „ჩვენ 60% გვიჭერს მხარს“ არის უკვე იმ ტექნიკის ნაწილი, რომელიც აჩვენებს, თითქოს უმრავლესობა მათ მხარესაა და ამას სხვადასხვა გზით აკეთებენ. ციფრების გაზრდა და ამის პროპაგანდა ერთია, მაგრამ არსებობს სხვა სქემებიც. ერთ-ერთია ტროლ-ბოტების აქტიური მუშაობა იმისათვის, რომ მათი კონტენტი გამრავლდეს, გამოჩნდეს თითქოს ბევრი მოწონება, გაზიარება, პოზიტიური გამოხმაურება აქვთ. ასევე, ტროლ-ბოტები აქტიურად იყნებენ ე.წ. დაჰაჰავების, როგორც დაცინვის ან პირიქით, გაბრაზებულ ემოჯის ოპოზიციონერების ან ოპოზიციური შინაარსის პოსტებზე სოციალურ ქსელებში, ესეც იმისთვის, რომ მათი სიმრავლე გამოჩნდეს.   

„ქართული ოცნება“ არა მხოლოდ დადებით რეიტინგს ზომავს, არამედ უარყოფითსაც, რაც იმ მოქალაქეებს გულისხმობს, რომელთაც ივანიშვილის პარტია არ მოსწონთ. უარყოფითი რეიტინგი კიდევ სხვა მაჩვენებელია, რომელიც ძალიან მაღალი აქვთ. რადგან იციან, რომ მათ მიმართ უარყოფითი დამოკიდებულება საკმაოდ დიდია, უფრო დიდი, ვიდრე დადებითი, ისინი ცდილობენ, ძირითადი აქცენტი პოზიტიურ, ანუ კარგ ამბებზე გააკეთონ. 

რა ხდება ცუდ ამბებთან დაკავშირებით? მაგალითად, „იმედმა“ და Postv-იმ 3 სექტემბერს საქართველოს რკინიგზაზე მომხდარი ავარია, რომელსაც 2 ადამიანის სიცოცხლე ემსხვერპლა, არ გააშუქა. არ გააშუქეს 12 აგვისტოს, ზუგდიდის ერთ-ერთ კორპუსში გვიან ღამით გაჩენილი ხანძრის შედეგად ბავშვების დაღუპვის ამბავიც. რა არის ამის მიზეზი და მიზანი? 

დიახ, სწორედ ამ ნეგატიური რეიტინგის და რეალური პრობლემების პირობებში, მათ არაფერში სჭირდებათ ე.წ. ცუდი ამბების გაშუქება. ისინი ცდილობენ აქცენტი მხოლოდ დადებითზე, ე.წ. კარგ ამბებზე გააკეთონ. ყველამ ვიცით, რომ მედიის ყურადღების ცენტრში ყოველთვის არის კრიმინალური ქრონიკა და თუ მედიას აქვს მასალა, საინფორმაციო გამოშვებას ყოველთვის ამით იწყებს. თუკი მაყურებელს პირველ ჯერზე ხვდება ასეთი შემზარავი ამბავი ანუ ნეგატიური ინფორმაცია, მაშინვე უჩნდება შთაბეჭდილება, რომ კრიმინალი, ტრაგედია, განუკითხაობა, უბედური შემთხვევების რაოდენობა გაიზარდა. მაყურებელმა რაც არ უნდა ნახოს ამ პირველი ე.წ. ნეგატიური ხასიათის სიუჟეტის შემდეგ, შთაბეჭდილება, განცდა ნეგატიური რჩება. აქედან გამომდინარე, ისინი ცდილობენ ეთერიდან ისეთი ამბები, რომელიც მაყურებელს აფიქრებინებს, რომ ქვეყანაში ცუდი რაღაცეები ხდება, გააქრონ.  

შეიძლება თქვათ, რომ სოციალური მედიის ეპოქაში ასეთი ამბების მიჩქმალვა რთულია. რა თქმა უნდა, სრულად ვერ გააქრობ, მაგრამ ჩვენ კარგად ვიცით, რომ საქართველოში მთავარი ინფორმაციის წყარო ჯერ ისევ ტელევიზიაა და ამიტომ გავლენაც ყველაზე დიდი აქვს. ტელევიზიებსაც თუ დააკვირდებით, რაღაც იერარქიასავით არის, თითქოს, არსებობს ერთი ცენტრი, ერთი ადამიანი, რომელიც გეგმავს და ის სხვადასხვა მედიებში იშლება. ყველაფერი გათვლილია, მათ შორის ისიც, რომ არსებობს მეტნაკლებად თავისუფალი „რუსთავი 2“, „პირველი არხი“, შემდეგ ტელეკომპანია „იმედი“ და სულ ბოლოს Postv. ამ უკანასკნელზე ისეთი ინფორმაცია გადის ხოლმე, რომელიც ხანდახან მეინსტრიმ მედიაში სულ ვერ ხვდება. ვინც ამერიკულ მედიასაც ადევნებს თვალ-ყურს, დაინახავს, რომ Postv-ის მსგავსი ნიუსები მხოლოდ ძალიან ყვითელ, ოდიოზურ მედიებში შეიძლება მოხვდეს. ასე ნაწილდება ყველგან როლები. ამის შემდეგ მოდის მათ მიერ კონტროლირებადი სოცმედია ანგარიშები - ჯგუფები და გვერდები, რომლებიც სასურველ ინფორმაციას ავრცელებენ. 

რაც შეეხება ცენტრალიზებას, ვინც რუსულ მედიას იცნობს, იცის, რომ ასეა რუსულ მედიაშიც. ყველა საინფორმაციო სააგენტო აბსოლუტურად იდენტურ ინფორმაციას ავრცელებს. იქ არის ერთი სახელმწიფო საინფორმაციო სააგენტო TACC-ი , რომელიც გადასცემს მასალას და ის უცვლელი სახით ყველა სხვა საინფორმაციო საშუალებაში ხვდება. ამიტომ ჩვენთან პატარა სხვაობა ჯერ არის, რადგან ე.წ. იერარქიასავით შეიქმნა და არსებობს მეტად და ნაკლებად პროსახელისუფლო არხები. 

თქვენს კითხვას რომ დავუბრუნდე, რასაკვირველია, ამ ტელევიზიების საშუალებით ცდილობენ, რომ არ წარმოაჩინონ პრობლემები, ნეგატიური ამბები და მაყურებელი დაარწმუნონ, თითქოს ყველაფერი კარგად არის. 

თავად პოლიტიკოსები თუ საუბრობენ რეალურ პრობლემებზე სატელევიზიო გამოსვლებისას ან საარჩევნო პროგრამებში? 

საქმეც ამაშია, რომ არც საარჩევნო პროგრამებში საუბრობენ რეალურ პრობლემებსა და მათი მოგვარების გზებზე, რაც ძალიან გამიკვირდა. მათზე რომ ისაუბრო, უნდა აღიარო, რომ გაქვს პრობლემა და ეს არ უნდათ. მაგალითად, სიღარიბის დაძლევა, ინფლაციასთან გამკლავება, სამუშაო ადგილები - ეს თემები ჯერჯერობით არ ჩანს. ამიტომაც ყველანი ვართ იმის მოწმეები, რომ აქცენტი სრულიად არ არსებულ პრობლემებზე აქვთ. იმაზე, რომ ვითომ ახლა ჩვენი ქვეყნის წინაშე მთავარი პრობლემა სქესის შეცვლა, ერთნაირსქესიანთა ქორწინება, ომის საფრთხეა, რომელსაც გადაგვარჩინეს და ა.შ. ეს ყველაფერი მხოლოდ იმისთვის ხდება, რომ რეალურ პრობლემებზე არ ისაუბრო და საარჩევნო პროგრამაში მათი მოგვარების გზები არ შეიტანო. 

მხოლოდ ნეგატიურ და არარსებულ პრობლემებზე რომ არ იყოს საუბარი, გვხვდება ასევე, ე.წ. დადებითი მესიჯები. თუმცა, ცალკე რომ განიხილო, გეგონება, რომ ასეთი კამპანია ისეთ პარტიას აქვს, რომელიც ხელისუფლებაში არასდროს ყოფილა - „ჩვენ ავაშენებთ ასეთ და ასეთ ქვეყანას...“ სასაცილოდაც კი ჟღერს მსგავსი კომუნიკაცია მამრთველი პარტიისგან, რომელიც 12 წელია უკვე ხელისუფლებაშია. 

ერთ-ერთი მესიჯია - „მშვიდობით, ღირსებითა და კეთილდღეობით ევროპისკენ!“ კონკრეტულად რას ეუბნებიან ამომრჩევლებს ამ სიტყვებით? 

ძალიან საინტერესოა, რომ მესიჯბოქსში დარჩა სიტყვა „ევროპა“, რადგან მათი ამომრჩევლების უმრავლესობა მაინც პროდასავლურადაა განწყობილი. ამ სლოგანით სურთ, ეს ხალხი დაარწმუნონ, რომ „ქართულ ოცნებას“ დასავლეთისთვის ზურგი არ შეუქცევია. 

სიტყვები - „ღირსებით ევროპისკენ“ ნიშნავს, რომ არის სხვა (ცუდი) ევროპა, რომელიც ეწინააღმდეგება ჩვენს ეროვნულ იდენტობას, რომლისგანაც ჩვენ „ქართული ოცნება“ გვიცავს, თითქოს არიან ქვეყნები, რომლებიც ევროკავშირში თავს „უღირსად“ გრძნობენ. ამიტომ, ისინი ჩვენ არა მხოლოდ ომის საფრთხისგან, არამედ გადაგვარების საშიშროებისგანაც გვიცავენ. თუ დააკვირდებით, ნახავთ, რომ არ შუქდება ვთქვათ, სხვადასხვა დელეგაციის ვიზიტი დასავლეთიდან, სადაც საუბარი იმ რეალურ პრობლემაზეა, რომლის წინაშეც ვდგავართ და ეს არის საქართველოს ევროინტეგრაციის პროცესის შეჩერება. ამიტომ „ღირსებით ევროპისკენ“ ნიშნავს, რომ არსებობს განსხვავებული გზებიც, რომლის მეშვეობითაც ბიძინა ივანიშვილი, თითქოს ჩვენ ევროპაში მიგვიყვანს. 

ისინი ახერხებენ ლავირებას ორ დისკურსს შორის. ერთი მხრივ, მთელი საარჩევნო კამპანია დგას ანტიდასავლურ რიტორიკაზე და მეორე მხრივ, გვეუბნებიან, რომ დასავლეთისკენ აქვთ გეზი. ისინი ცდილობენ წარმოაჩინონ 2 დასავლეთი და გვითხრან, რომ ჩვენ ევროპას კი არ ვერჩით, არამედ ვერჩით „ცუდ ბიძიებს” ევროპაში, რომლებიც გვაიძულებენ დავთმოთ ჩვენი ეროვნული იდენტობა. მეტსაც გეტყვით, რომ უფრო შორსაც მიდიან. ისინი გვეუბნებიან, რომ არა მხოლოდ საქართველო უნდა გადავარჩინოთ ამ „ცუდი ბიძებისგან“, არამედ თავად ევროპა და ამერიკაც. 

„ღირსებით ევროპისკენ“ არ გულისხმობს იმას, რომ ევროპულ ოჯახში ჩვენი წესებით შევალთ და არა იმით, რასაც ევროპა გვკარნახობს? 

რა თქმა უნდა, ეს ხაზიც არის. მაგრამ ისინი, თითქოს ცდილობენ დასავლეთს გამოაცალონ ის იდეა, რისთვისაც ჩვენ, ყველას გვინდა დასავლეთში ინტეგრირება. მაგალითად დემოკრატია, პლურალიზმი, აზრის თავისუფლება, ადამიანის უფლებების დაცვა... გვეუბნებიან, რომ ეს ყველაფერი გადასაყრელია. ისევე, როგორც პუტინს, რომელსაც  სასაცილოდაც არ ჰყოფნის დემოკრატიის მთავარი პრინციპი, რომ ძალა არის ხალხში. პუტინი თავიდანვე ამ რწმენით მოვიდა ხელისუფლებაში, რომ მსოფლიოს ფარული ძალები მართავენ, ხალხი რეალურად არაფერს წყვეტს და მისი მანიპულირება სრულად არის შესაძლებელიც და აუცილებელიც. ასე მოქმედებს დღემდე პუტინის რუსეთი და მე დარწმუნებული ვარ, რომ „ქართული ოცნების“ მმართველ პირებსაც ასეთი წარმოდგენა აქვთ დემოკრატიაზე. 

ისევ მედიას რომ დავუბრუნდეთ. უკვე ვისაუბრეთ გამოტოვებულ თემებზე, ნეგატიურ ინფორმაციაზე, რომელსაც სამთავრობო მედია არ აშუქებს. ამის პარალელურად, აქტიურად გაშუქდა წყალტუბოში „ქართული ოცნების“ წევრის დაღუპვის ამბავი, რომლის გარდაცვალებაც ჯერ "ნაციონალურ მოძრაობას", შემდეგ კი არასამთავრობო ორგანიზაციებს და მათ დონორებსაც კი დაბრალდა. რა მოხდა ამ შემთხვევაში?

ის, რომ უბედურ შემთხვევას თუ კრიმინალს, როგორც რეალურ პრობლემას არ აშუქებენ, ეს არ ნიშნავს, რომ ცუდი ამბავი მათ ეთერში საერთოდ არ მოხვდება. უნდა ვიცოდეთ, რომ ასევე, აქტიურად გაშუქდება, მაგალითად, ოპოზიციაზე ძალადობის ფაქტები იმისათვის, რომ სუსტებად წარმოაჩინონ. თვითონ კი წარმოჩინდნენ დომინანტად, რომელთაც აქვთ ძალა და ოპოზიციას ჩაგრავენ. ერთი სიტყვით, ეს ამომრჩეველთან საკუთარი ძალის დემონსტრირებაა. 

ანუ აქცენტი „ქართული ოცნების“ ძალის დემონსტირებაზე იქნება და არა, ვთქვათ, „მოძალადე, ბოროტ“ ოპოზიციაზე, რომელიც მმართელ პარტიას თავს ესხმის?

კი, მე მჯერა, რომ იქნება ორგანიზებული თავდასხმებიც, რომელსაც მედია წარმოაჩენს ერთი მხრივ, როგორც ხალხს, რომელიც ოპოზიციას თავად უპირისპირდება და მეორე მხრივ, როგორ ჩაგრავს მათ მმართველი გუნდი, როგორი ძლიერები არიან. 

ასევე საინტერესოა, რომ ბიძინა ივანიშვილის ტყვიაგაუმტარი შუშის კოლბით გადაადგილებას, რომელიც სინამდვილეში შეშინებული ადამიანის საქციელია, პროპაგანდა წარმოაჩენს, როგორც სიძლიერეს. მას სპეციალურად უტოლებენ დონალდ ტრამპს, რობერტ ფიცოს (ვისზეც თავდასხმები  მოხდა) და გვეუბნებიან, რომ ივანიშვილიც ამ რანგშია, იმ ლიდერთა კლუბშია, რომელსაც სამყაროს გადარჩენა გლობალური ომის პარტიისგან უნდა. მისი განეიტრალება სურთ და ამიტომ ვიცავთ მის უსაფრთხოებას. ისინი სისუსტეს და შიშსაც გვიფუთავენ, როგორც ძალას და ძლიერებას.

 კიდევ რას უნდა ველოდოთ 26 ოქტომბრამდე?

 იქნება  გამოგონილი, პროპაგანდის მიერ შეთხზული ისტორიები ოპოზიციონერებზე. ასევე, ბოლო 2 კვირაა ქართულ სოციალურ ქსელებში თვალში მომხვდა, როგორ აფასებენ საქართველოს რუსი ბლოგერები თუ ინფლუენსერები. ისინი გვაქებენ, როგორი ისტორიისა და კულტურის ქვეყანა ვართ, რომ სად იყო რუსეთი, როდესაც საქართველო უკვე განვითარებული ქვეყანა იყო და ამ ქვეყანას ეხლა დასავლეთის მხრიდან ამ ისტორიის თუ კულტურის გადაგვარება ემუქრება. ზუსტად იგივე თქვა ლავროვმა. მოკლედ, ამ მესიჯით ჩვენ გვეუბნებიან, რომ რუსები პატივს სცემენ ჩვენს ისტორიას, კულტურას თუ ადათ-წესებს და მეორე, რომ რუსები „ევროპული გადაგვარებისგან“ გვიცავენ. 

ეს მესიჯი კიდევ უფრო გააქტიურდება იმის პარალელურად, რომ კაპიტალი არის კაპიტალი, გინდ დასავლური იყოს ის და გინდ - ჩინური. სინამდვილეში, ჩვენ ვიცით, რომ დასავლურ კაპიტალს მოჰყვება სამართლიანი სასამართლოს მოთხოვნა, რადგან სხვანაირად ის ვერ იფუნქციონირებს, აგრეთვე მოჰყვება თავისუფალი გარემოს მოთხოვნა, რადგან თუ არ იქნება თავისუფალი ბაზარი, ვერც დასავლური კაპიტალი იარსებებს. მაშინ, როდესაც სხვა, არადასავლურ კაპიტალს ასეთი მოთხოვნები არ აქვს. ის მთლიანად დგას კორუფციაზე და ცხადია, არანაირი გარემოს დაცვა თუ შრომითი უფლებები მათ არ აინტერესებთ. ასეთი კაპიტალი პოზიტიურად აისახება მხოლოდ ვიწრო წრეზე და აქედან გამომდინარე, სოციალური უთანასწორობა კიდევ უფრო გაიზრდება. 

სამწუხაროდ, ეს ყველამ არ იცის და ამიტომაც "ქართული ოცნების" პროპაგანდა ამ არადასავლურ კაპიტალს, როგორც ალტერნატივასა და „კეთილდღეობის“ საფუძველს თამამად წარმოგვიდგენს. 

ნინო ზურიაშვილი 1997 წლიდან ჟურნალისტად მუშაობს. 2005 წელს მან კოლეგებთან ერთად დამოუკიდებელი საგამოძიებო მედიაორგანიზაცია „სტუდია მონიტორი“ დააფუძნა და დღემდე მისი რედაქტორია. 

"სტუდია მონიტორის" გამოძიებებს მოპოვებული აქვს: ჯიპა ფრიდმანის (8-ჯერ), ევროკავშირის (7-ჯერ), ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის (11-ჯერ), ევროპის ფონდის (2-ჯერ) პრიზები. ზურიაშვილს კი საუკეთესო ჟურნალისტური გამოძიებებისთვის მიღებული აქვს IRE-ის, ჯიპა ფრიდმანის და ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის პრიზები.

თითქმის 25-წლიანი გამოცდილების მქონე გამომძიებელ ჟურნალისტთან ინტერვიუში წაიკითხავთ კრიტიკული მედიის მიმართ ხელისუფლებების დამოკიდებულებას შორის მსგავსებასა და განსხვავებაზე.
 

როგორც ვიცით, განათლებით ეკონომისტი ხართ, როგორ მოხვდით ჟურნალისტიკაში? 

ხომ იცი, როგორც ხდებოდა?! 90-იანი წლები იყო და უმუშევარი ვიყავი, ჩემმა მეგობარმა შემომთავაზა ერთ-ერთ გაზეთში სწორედ, ეკონომიკის თემებზე წერა. ამის შემდეგ სხვადასხვა გაზეთში ვწერდი, რადგან მაშინ ასეთი გამოცემები მალე იხურებოდა ხოლმე. დავიწყებდი სადღაც მუშაობას, დაიხურებოდა, წავიდოდი სხვაგან, შემდეგ ისიც იხურებოდა და ასე… ბოლოს აღმოვჩნდი გაზეთ „კავკასონში“, სადაც შედარებით დიდხანს გავჩერდი. სწორედ მაშინ, 1998 წელს "კავკასიის ინსტიტუტმა", გია ნოდია ხელმძღვანელობით, გამოაცხადა კონკურსი  ჟურნალისტური გამოძიების გრანტის მისაღებად, რომელიც მოვიგე. ნიუსების კეთება არ მომწონდა, იყო სისწრაფე და ზედაპირულობა, ახალი ამბების ჟურნალისტებს საკითხში ჩაღრმავებისა და მასალის კარგად მოძიების დრო არ აქვთ. სწორედ ამ გრანტის მეშვეობით პირველად გავაკეთე  ჟურნალისტური გამოძიება და ამის შემდეგ - კიდევ რამდენიმე. 2000 წლის ივლისში აკაკი გოგიჩაიშვილმა „60 წუთში“ მიმიწვია. მანდ უკვე საბოლოოდ, მივხვდი, რომ ეს საქმე ძალიან მაინტერესებს. 

როგორი იყო ჟურნალისტისთვის შევარდნაძის მთავრობის პირობებში მუშაობა? რა დაბრკოლებებს გიქმნიდათ “მოქალაქეთა კავშირი”? 

შევარდნაძის მთავრობა ჩვენ ვერაფრით გვიშლიდა ხელს. მუქარები მაშინაც იყო, სიკვდილითაც კი გვემუქრებოდნენ მე და ჩემს მეგობრებს, მაგრამ იმ წლებში ძალა ჩვენს ხელში იყო და ეს ძალა ძალიან დიდი რეიტინგი იყო, რაც ცალსახად, გავლენასა და ნდობას ნიშნავდა. დღესაც კი ბევრი მიცნობს როგორც „60 წუთის“ ჟურნალისტს და არა როგორც „სტუდია მონიტორისას“. ეს არის ის ერთადერთი, რაც იმ პერიოდიდან მენატრება. ამ რეიტინგისა და ნდობის  გამო იყო, რომ არავითარი მუქარის ჩვენ არ გვეშინოდა. ერთხელ ამერიკის საელჩოში ვიყავით და ელჩს ვუამბეთ მუქარების შესახებ, მან პირდაპირ გვითხრა: Go public.  ეს იყო ჩვენი დაცვა, ყველაფერზე ღიად ვლაპარაკობდით და ძალიან დიდი მხარდაჭერა გვქონდა ხალხში. პოლიციასაც ყოველთვის მივმართავდით, მაგრამ სამწუხაროდ, არც ერთი ხელისუფლების პირობებში მე არ მახსოვს მხარდაჭერა და დაცვა პოლიციისგან. ალბათ, ისე წავალ ჟურნალისტიკიდან, შეგრძნება, რომ ჩემი სახელმწიფო  მიცავს, არ მექნება. 

იმ პერიოდში, საგამოძიებო ჟურნალისტიკა თქვენთვის ყველასთვის სიახლე იყო. შეცდომები თუ იყო თქვენი მხრიდან? 

ამაზეც აუცილებლად ვიტყვი. კი, რა თქმა უნდა, შეცდომები გვქონდა ადრეულ ეტაპზე და მათ შორის, ძალიან უხეში შეცდომებიც. მაშინ ეთიკის კოდექსიც კი არ არსებობდა და არც ადამიანი არსებობდა, ვინც ამას გვასწავლიდა. ჩვენ მიერ დაშვებულ შეცდომებს მე პირადად სტუდენტებს ვასწავლიდი ხოლმე, როგორც მაგალითს, რატომ და რა ტიპის შეცდომა იქნა დაშვებული კონკრეტულ შემთხვევაში. 

ცხადია, ეს იყო და ამიტომაც, შემდეგ უკვე მე თვითონ აქტიურად ვიყავი ეთიკის ქარტიის შექმნაში ჩართული, იმისათვის რომ დაწერილი კოდექსი გვქონოდა. ახლა, უკვე "სტუდია მონიტორში", გარდა იმისა, რომ ხელს ვაწერთ ეთიკის კოდექსს, რამდენიმე დამცავი მექანიზმიც გვაქვს.

წარმოიდგინეთ, როდესაც "სტუდია მონიტორში" მზადდება მედიაპროდუქტი იმას ამოწმებს: იურისტი, სამი რედაქტორი, შიდა ფაქტჩეკერი და იურისტი - "ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციიდან“. ისინი ყველა რიცხვს, თარიღს, დოკუმენტს თავიდან ბოლომდე ამოწმებენ, რომ სადმე რამე შეცდომა არ გაიპაროს. 

როგორი ვითარება იყო, რა შეიცვალა ვარდების რევოლუციის შემდეგ? 

რომ წარმოიდგინოთ, მაშინ, 2003-2004 წლებში მწვერვალზე ვიყავით, საიდანაც გადმოგვაგდეს. მიშამ[სააკაშვილმა] პრაქტიკულად დაშალა ტელევიზია. 2005-ში კი ქიბარ ხალვაშმა უკვე გადაცემა „60 წუთი“ დახურა.  

რა იყო "60 წუთი"-ის დახურვის ოფიციალური მიზეზი? და თუ გახსოვთ, რომელმა გამოძიებამ გააღიზიანა ყველაზე მეტად არხის მაშინდელი ხელმძღვანელობა? 

ასეთი რამე ითქვა, რომ ბევრი რეფორმაა გასატარებელი და ხელისუფლებას გვერდში უნდა დავუდგეთო. თან ახლა ხალხს გართობა უფრო აინტერესებსო. 

მახსოვს, მაშინ გორში ჩავედით, სადაც აღმოვაჩინეთ, რომ ადამიანები ბიზნესებს ტოვებდნენ და სახელმწიფოს „ჩუქნიდნენ“. სწორედ ამ თემაზე გააკეთა მაშინ ნანა ბიგანიშვილმა ჟურნალისტური გამოძიება, რაც შესაძლებელია, უკანასკნელი წვეთი იყო. ეს სიუჟეტი ცხადია, ეთერში არ გაუშვეს. ჩვენ ის შემდეგ, "სტუდია მონიტორის" მეშვეობით გავავრცელეთ. 

მიუხედავად ამისა, მაშინ ჩვენ თავს უფლება არ მივეცით, რომ ამ საქმიდან გავსულიყავით და ჟურნალისტური გამოძიება აღარ გვეკეთებინა. უკვე ბევრ ადამიანთან გვქონდა კავშირი, ბევრი იყო ჩვენს იმედზე და არ გამოვიდოდა, რომ ამ პროფესიიდან გავპარულიყავით. იმ პერიოდში იყო ფაქტები, როცა ბიზნესმენებს ართმევდნენ ქონებას და ამ ხალხს კომუნიკაცია ჩვენთან ჰქონდა, მათთვის მნიშვნელოვანი იყო, რომ ხალხს გაეგო მათი პრობლემების შესახებ. ამიტომ მეგობრებმა 2005 წელს დავაფუძნეთ არასამთავრობო ორგანიზაცია „სტუდია მონიტორი“. ნანა ბიგანიშვილმა, მაგდა მემანიშვილმა და მე დავიწყეთ მონიტორში ჟურნალისტური გამოძიებების კეთება. 

თუმცა, ძალიან რთული იყო მუშაობის დაწყება, არც პროექტების წერა ვიცოდით, არც დამოუკიდებლად მუშაობა. მანამდე საათივით აწყობილ ორგანიზაციაში ვიყავით, სადაც ჩვენი საქმე მხოლოდ გამოძიება, გადაღება და მონტაჟი იყო. ახლა უკვე არც ფული გვქონდა, არც ოფისი, კამერები, სამონტაჟო, მანქანა, ბენზინი… ყველაფერი ჩვენი საზრუნავი იყო. 

3 ძირითადი რამე სჭირდება დამოუკიდებელ ჟურნალისტს: ფინანსური რესურსი რომ პროდუქტი შექმნას, მიიღოს ინფორმაცია და შემდეგ გაავრცელოს ეს ინფორმაცია. სამივე მიმართულებით პრობლემები გვქონდა. მაინც ვამზადებდით მასალას, მაგრამ ვერ ვავრცელებდით. წარმოიდგინეთ, რომ ერთი პერიოდი კინოს სახლის პატარა დარბაზში ვუშვებდით ჩვენს ფილმებს. თუმცა, საბოლოოდ, ეს პრობლემებიც გადავლახეთ.

რა არის ის, რაც სამივე ხელისუფლებას აერთიანებს? 

მესამე ხელისუფლებაა, რომლის პირობებშიც მიწევს მუშაობა და სამივე მათგანი რამდენიმე წლის თავზე, როგორც კი ვერ აღწევენ მიზნებს, არ ატარებენ რეფორმებს, იწყებენ ტყუილების გავრცელებას. სწორედ ამ ტყუილების მასიურად გავრცელების შემდეგ კრიტიკულად განწყობილი მედიის მიმართ აგრესიულიები ხდებიან. ეს დიაგნოზივით არის. სულ რომ არაფერი იცოდე ამა თუ იმ ხელისუფლების შესახებ, როგორც კი დაინახავ მის აგრესიას კრიტიკული მედიის მიმართ, ეს ნიშნავს, რომ მას ძალიან ბევრი აქვს დასამალი და ტყუილი ძალაუფლების შენარჩუნებისთვის სჭირდება. 

აი, მაგალითად, რით განსხვავდება "ქართული ოცნების" პირობებში მუშაობა მისი წინამორბედების პერიოდისგან? როგორი იყო მედიისთვის სამუშაო გარემო “რუსულ კანონამდე”?

პირველ წლებში, თითქოს, გადაულახავი პრობლემა არ ყოფილა და მეტნაკლებად გვქონდა მუშაობის საშუალება. ფინანსური სტაბილურობა მეტწილად გარანტირებული გვქონდა, მაგრამ პირველი, საიდანაც დაიწყეს პრობლემების შექმნა, ეს არის ის, რომ ინფორმაციის მოწოდება ჩაკეტეს. 

იყო ასეთი ამბავი, ერთი ძალიან უწყინარი ინფორმაციის გამოთხოვის დროს, ჩვენმა კოლეგამ სხვა ორგანიზაციიდან NCDC-ის პრესცენტრის უფროსისგან შეცდომით მიიღო სხვისთვის განკუთვნილი ელექტრონული წერილი, სადაც ეწერა, რომ ჩვენთვის ინფორმაცია არ მოეწოდებინათ. 

ამჯერად "ქართული ოცნების" რეიტინგი შემცირდა და ის იბრძვის ძალაუფლების გასახანგრძლივებლად. შესაბამისად, გაიზარდა მისი აგრესია დამოუკიდებელი მედიის მიმართ. ისინი ჩვენ არ გვაძლევენ კომენტარს, არ გვაძლევენ ინფორმაციას, შენობაშიც კი არ გვიშვებს, შემთხვევით ვინმე რომ არ დაგველაპარაკოს... 

აქაც ამოვდივარ იმ 3 კომპონენტიდან, რომელიც ჟურნალისტს სჭირდება - ფინანსური სტაბილურობა, ინფორმაციის მიღება და შექმნილი პროდუქტის გავრცელება. აქამდე ისინი ჩვენს ფინანსურ სტაბილურობას ვერ უპირისპირდებოდნენ, რადგან საერთაშორისო დონორები გვყავს, ვერც ინფორმაციის გავრცელებაში შეგვიშალეს ხელი, რადგან საბედნიეროდ, არა ერთი კრიტიკული ტელევიზიაა და ჩვენ „მთავარ არხზე“ გავდივართ, ამიტომ ერთადერთი, რაც დარჩათ, იყო ის, რომ ხელს გვიშლიდნენ ინფორმაციის მიღებაში. თუმცა, ცხადია, ეს არ აღმოჩნდა საკმარისი, რომ მუშაობა შეგვეწყვიტა. 

ბოლო პერიოდში მთავრობამ დაიწყო ინფორმაციული შეტევა დონორებზე, რომ არ დავეფინანსებინეთ საზოგადოებრივი ორგანიზაციები და მედია. ანუ შეეცადნენ, რომ ფინანსურად შევერყიეთ. ცხადია, დონორებმა არ შეგვიწყვიტეს დაფინანსება და ამ წარუმატებელი მცდელობის შემდეგ, უკვე შემოიტანეს “რუსული კანონი”, რომელიც პირველ რიგში, დამოუკიდებელი მედიის წინააღმდეგ არის მიღებული.
 

„სტუდია მონიტორი“ და პირადად თქვენ ერთ-ერთი ხართ მათ შორის, ვისაც ოფისსა და სახლთან სიძულვილის ენის შემცველი პლაკატები გაუკრეს, შეღებეს თქვენი პირადი ავტომობილიც, იყო უცხო ნომრებიდან მუქარის ზარებიც. როგორ აფასებთ ამ მოვლენებს?

რუსული კანონი ეს არის რუსული სცენარის დასაწყისი, იარაღი, რომელსაც იყენებენ ჩვენ წინააღმდეგ. ყველაზე მეტად გული იმაზე მწყდება, რომ არსებობს ხალხი, ვისაც ალბათ, ჯერ ისევ სჯერა, რომ ამ კანონის მიზანი გამჭვირვალობაა. გამჭვირვალების მომხრე მეც ვარ და საჯარო ინტერესის საგანი მათ მიერ, კორუფციის გზით მოპოვებული ფულის გამჭვირვალობა უფროა. ჩვენს საქმიანობაში ყოველი თეთრი არის გამჭვირვალე, ჩვენ არაფერი გვაქვს დასამალი, მაგრამ თუკი მათი მიზანი მართლაც გამჭვირვალობაა, გაემკაცრებინათ კანონი სწორედ ამ მიმართულებით. ასეთ შემთხვევაში, სადაც გვეტყოდნენ, იქ დავრეგისტრირდებოდით. ამ ფულის მოსაპოვებლად ჩვენ კონკურსებში ვმონაწილეობთ და ვიმარჯვებთ. მაგრამ რა შუაშია უცხო ქვეყნის ინტერესების გამტარებელი?! 

აგენტის სტატუსს რისთვის გვანიჭებენ? განცდა მაქვს, რომ უდიდესი ძალადობისა და წნეხის ქვეშ ვარ მეც და ჩვენი ორგანიზაციაც. არ დავუშვებთ, რომ ამ გაკოტრებულმა ხელისუფლებამ ასე იძალადოს ჩვენზე. ეს არის ღირსების შემლახავი კანონი, რომელსაც ჩვენ არ დავემორჩლებით. თავად წერონ და იკითხონ ის კანონები, რომელსაც საკუთარი თავის გადარჩენისთვის აკოპირებენ რუსებისგან. 

ხე ხომ ნაყოფით იცნობა? ამიტომ ნახონ ჩვენი ფილმები, 250-მდეა და გვაჩვენონ ერთი ნამუშევარი მაინც, სადაც უცხო ქვეყნის ინტერესებს ვატარებთ.  

რას აპირებთ, როგორ მომავალს ხედავთ ამ კანონის პირობებში?

ამ ხელისუფლების პირობებში ძალიან მღვრიე გარემო შეიქმნა და მომავლის განჭვრეტა რთულია. თუმცა, ერთი ვიცი, საქართველოს მოსახლეობამ დაინახა ხელისუფლების რეალური სახე და დარწმუნებული ვარ, გონივრულად მოიქცევა. ჩვენ, ცხადია, არსად დავრეგისტრირდებით. არაფრის გვეშინია არც მათი პლაკატების, დახვედრების, ზარებისა თუ მოხატული მანქანების. ჩვენ ჩვენს საქმეს აუცილებლად გავაგრძელებთ!

TV 24-ში განვითარებული მოვლენების შესახებ "მედიაჩეკერთან“ ინტერვიუში  ტელევიზიის ახალი ამბების ტოქშოუს პროდიუსერმა, ირაკლი აბსანძემ ისაუბრა.


როგორ დაიწყო თქვენი და TV 24-ის თანამშრომლობა?

როცა მე არხზე მუშაობის დაწყების წინადადება მივიღე, რა თქმა უნდა, თავიდანვე მოვიკითხე, რა პოლიტიკური სარჩული შეიძლებოდა ჰქონოდა ამას, რა მიზნები ამოძრავებდა შალელაშვილსა და მის ოჯახს. მათ შორის, პოლიტიკოსებში, მედია სფეროში და ყველა მეუბნებოდა, რომ ქართული პოლიტიკის ტოქსიკური პოლუსებიდან არცერთს არ ეკუთვნის და ამ პოლუსებს მიღმა აპირებს ეს კაცი ოპერირებასო. ასეც იყო სამ კვირაზე მეტი ხნის განმავლობაში, სანამ ეს ამბები დატრიალდებოდა. მართლა გვქონდა სასურველი, გამორჩეული ვითარება ქართულ ტელემედიაში, როცა ფაქტობრივად არცერთი პოლიტიკური ძალის მედია გაგრძელებას არ წარმოვადგენდით და თანაბარი კრიტიკულობითა თუ კეთილგანწყობით შეგვეძლო ყველა პოლიტიკური პროცესის შესახებ მოგვეყოლა.

როგორც შემდეგ გაირკვა, ესეც რაღაც თაღლითური ფანდი იყო ამ დროის განმავლობაში, სანამ ჩვენ ვმუშაობდით და ამ ტელევიზიის რაღაცისთვის დამსგავსებას ვცდილობდით, ძალიან მწირი ტექნიკური და ადამიანური რესურსით. როგორც ჩანს და უკვე დადასტურებულად გაირკვა, შალელაშვილი და სანდრო თოფურია დადიოდნენ პოლიტიკურ მოთამაშეებთან და თავის თავს სთავაზობდნენ, როგორც ამ დაბალანსებული ტელევიზიის გარანტებს.


რას გულისხმობთ ფრაზაში  - "სანამ ეს ამბები დატრიალდებოდა". რა შეიცვალა ერთ დღეს? 

ეს დაიწყო ნანას [ლეჟავა] შეხვედრით მფლობელთან, შოთა შალელაშვილთან. მანამდე დირექტორის მხრიდან რამდენიმე ისეთი პასუხისმგებლობა დაგროვდა, რომელიც შეთანხმებული იყო შალელაშვილის მარჯვენა ხელთან, სანდრო თოფურიასთან და შემდეგ მან ამ ყველაფერზე უტიფრად თქვა უარი. მაშინ გაჩნდა პირველი განსაკუთრებული შეკითხვა და დასაბუთებული ეჭვი იმის შესახებ, რომ რადგან პოლიტიკური თამაში არ გამოუვიდათ, აპირებდნენ ტელევიზიის მილევად რეჟიმში გადაყვანას. მაგალითად, მფლობელმა დირექტორს მოსთხოვა, რომ სტაფი მნიშვნელოვნად უნდა შემცირებულიყო, როცა ისედაც ერთი ადამიანი ხუთის საქმეს აკეთებდა.

მაშინვე აშკარა გახდა, რომ ეს არ იყო კონსტრუქციული წინადადება და ეს არ შეიძლებოდა ტელევიზიის გაგრძელების მოტივით ახსნილიყო. ეს უკვე ტელევიზიის მილევად რეჟიმში გადაყვანისთვის ხდებოდა. სინამდვილეშიც ასე აღმოჩნდა. 


თქვენი სტატუსიდან გამომდინარე, იყავით ჩართული მოლაპარაკებებში?

არხის მენეჯმენტს მე არ წარმოვადგენდი, უბრალოდ ეს ყველაფერი ვიცი, იმიტომ რომ ფაქტობრივად, ყველამ ყველაფერი იცის იქ, ტელევიზიაში. ნანამ გადაწყვიტა ასე ღიად წასვლა, როცა მიხვდა, რომ თაღლითობას ჰქონდა ადგილი.


როგორ განვითარდა და დასრულდა ნანა ლეჟავას შოთა შალელაშვილთან შეხვედრა?

ნანას შეხვედრა შოთასთან ძირითადად ემსახურებოდა იმის გარკვევას, მხოლოდ სანდრო იყო ის, ვინც ამას უტიფრად უარყოფდა, თუ შალელაშვილსაც იგივე პოზიცია ჰქონდა. როგორც აღმოჩნდა, ისიც ამ პოზიციაზეა. ის ბოლომდე უარყოფს, რომ მიმდინარე პროცესების შესახებ ყველაფერი იცოდა, მათ შორის შესყიდვების შესახებაც, მაგრამ როგორც საქმე აჩვენებს და როგორი პათოსითაც ის ნანაზე ლაპარაკობს, დარწმუნებული ვარ, რომ ის ინფორმირებული ყველაფერზე იყო და სიტყვიერი თუ კონტრაქტის შეთანხმებების უარყოფაც მისი გადაწყვეტილება იყო.

ეს შეხვედრა ძალიან მძიმედ დასრულდა და ნანამ თქვა, რომ მათთან ბრძოლას სამართლებრივად გააგრძელებდა. მე, ისევე როგორც ჩემმა ბევრმა კოლეგამ, ამ შეხვედრის 22-წუთიან ჩანაწერს მოვუსმინეთ. იქ ჩანს, რომ შოთა შალელაშვილი აშკარად სანდრო თოფურიას უფრო ენდობა, ვიდრე ნანას. მის მხარესაა და შესაბამისად, მასთან რაიმე სახის არგუმენტების თქმას აზრი აღარ ჰქონდა. აბსოლუტურად შეთანხმებული წყვილი და ერთობლივად დაგეგმილი სპეცოპერაციაა. ახლა, მთელი ამბავი ისაა, რომ თურმე ნანამ არია ყველაფერი.

ძალიან საინტერესოა, როგორი იყო ჩვენი წამოსვლიდან მეორე დღესვე ნიუსის მუშაობის მთავარი ხაზი. დილიდან დააანონსეს TV24-ის ექსკლუზივი სალომე ზურაბიშვილის ირგვლივ ახალი პარტიის შექმნის შესახებ, რომელშიც მონაწილეობას შალელაშვილიც მიიღებდა. ეს არხმა საკუთარ ექსკლუზივად გაასაღა. მომდევნო გამოშვებაში კი შოთა შალელაშვილმა ეს ფაქტი კატეგორიულად უარყო და უარყვეს სხვებმაც.

ჩემი აზრით, ძალიან კარგად ჩანს, რომ ეს მაყურებლის მანიპულირების მცდელობა იყო. ძალიან უცნაურია, როდესაც არხი ავრცელებს ექსკლუზივს თავისი მფლობელის პოლიტიკური გეგმების შესახებ და შემდეგ ეს პოლიტიკური პირი ამ გაჟღერებულ ინფორმაციას უარყოფს. ეს შალელაშვილის მხრიდან ვითარების დაზვერვის ან ვა-ბანკზე წასვლის მცდელობას უფრო ჰგავდა, ვიდრე ექსკლუზივის მოპოვებას და მაყურებლისთვის იმის განმარტებას, რატომ შეიძლებოდა ეს მათთვის საინტერესო ყოფილიყო.


როგორი იყო არხის სარედაქციო პოლიტიკა ან თუ ჰქონდათ მისი შეცვლის მცდელობა?

ისედაც სამი კვირა ვიმაუწყებლეთ. მცდელობაც არ ჰქონიათ და ამასაც თავისი ახსნა აქვს. როდესაც სავაჭროდ ტელევიზიით დადიხარ და პოლიტიკურ ჯგუფებს ეუბნები, მე მათგან, რამდენიმესგან პირადად მაქვს ინფორმაცია, რომ ნახეთ, როგორი დაბალანსებული, მიუკერძოებელი ტელევიზია გვაქვს და როგორი მედია კულტურით გვინდა, შემოვიდეთ პოლიტიკურ სივრცეშიო, იქ შალელაშვილის კონტენტში მითითებების ადგილი არ იყო. ზუსტად იმიტომ შეარჩია მან ის დირექტორიც და შემდეგ ის ადამიანებიც, ვინც იქ მუშაობენ. სხვათაშორის, ყველა ადამიანი სანდრო თოფურიას და შესაბამისად, შალელაშვილის აქტიური თანხმობით იყო დასაქმებული. ალბათ, ზუსტად ამიტომ სჭირდებოდათ ეს სტაფი, რომ სხვებისთვის ეჩვენებინათ ტელევიზია, რომელიც არ იქნებოდა, როგორც მინიმუმ, სამარცხვინო.

ერთ დღეს ნანამ უკვე ყველა თანამშრომელს გაანდო, თუ რა ხდებოდა. როგორც თვითონ წერს, ვითარება უკვე 20 ივნისიდან შეიცვალა. ეს, ალბათ, უკვე ის თარიღია, როცა  შალელაშვილი დარწმუნდა, რომ ტელევიზიას პოლიტიკურად ვერ გამოიყენებდა და გადაწყვიტა, რომ გაჩერების რეჟიმზე გადაეყვანა. მაშინ დაიწყო წუწუნი, რომ მაგალითად, საინფორმაციო არხს, როგორც შალელაშვილი პოზიციონირებდა, რაში სჭირდება „როიტერსი“, საიდანაც მსოფლიო ახალ ამბებს ვგებულობთ. ძვირია და გააუქმეთო. ასევე, საუბრები იყო კამერაზე, სამონტაჟოებზე. ზუსტად ამ მემონტაჟეების ხარჯზე ეთერს არ ეტყობოდა, რომ ასეთ კუსტარულ ვითარებაში გავდიოდით ეთერში. აღარ ჩანდა ახალი შენობა, სადაც უნდა გავსულიყავით. მანამდე იყო საუბარი, რომ დიღომში, საიდანაც ადრე დიდი გადაცემებით „ტვ პირველი“ მაუწყებლობდა, შალელაშვილი აკეთებდა დიდ სატელევიზიო სტუდიას ახალი ამბების ტელევიზიისთვის.

პოლიტიკოსებისთვის ისიც კი ნათქვამი აქვს, რომ შევისყიდე და ეს იქნება ჩვენი ცენტრალური ოფისიო. თანდათან ჩნდებიან ადამიანები, ვისაც ამ სტუდიის მოწყობას უკვეთავდა და შემდეგ გაქრა. ძალიან კარგად ჩანს სურათი, რომ ყველაფერი, რასაც ეს ადამიანი აკეთებდა, იყო უბრალოდ ხმაურის შესაქმნელად. იმისთვის, რომ როცა მივიდოდა ვინმესთან სალაპარაკოდ, მას დახვედროდა ქალაქში მოარული ამბები, რომ შალელაშვილი დიდ ტელევიზიას აკეთებს, არემონტებს შენობას, აჰყავს სტაფი და ა.შ.

შემიძლია დავადასტურო, რომ 20 ივნისის შემდეგ, ყოველდღე ახალ-ახალი ეგეთი პრობლემა ჩნდებოდა. სანდრო თოფურია მაშინ საქართველოში არ იყო, შტატებში იყო თუ არ ვცდები და ხან ხმოვანი შეტობინებით, ხან წერილობით, ხან მეილით მუდმივად, ყოველდღიურად ახალ-ახალი უარყოფა მოდიოდა იმის, რაც შეთანხმებული იყო. მაგალითად, იურისტები, რომლებიც მისი სურვილით დასაქმდნენ, თურმე არ ყოფილა მასთან შეთანხმებული. ფილმები, რომელიც თვითონ აარჩია, თურმე მას არ უნდოდა და ა.შ.


როგორ განვითარდა პროცესები ნანა ლეჟავას მფლობელთან შეხვედრის შემდეგ? 

სტაფმა დაიწყო ფიქრი, როგორ შეიძლებოდა ემოქმედათ სამომავლოდ. იმ არხზე ადამიანები სამუშაოდ სხვა ტელევიზიებიდან წამოვიდნენ. შეიძლება ზუსტად იმის გამოც, რაც მე მაღლა ვთქვი. გამორჩეული ვითარება იყო, როცა ამ პოლიტიკური კონიუნქტურისგან დამოუკიდებლად, თავისუფლად მუშაობა შეგვეძლო. უფრო სწორად, გვეგონა, რომ ასე იყო. ადამიანებმა დატოვეს სამსახური და ახლა მუშაობენ იქ და ხელფასსაც არ აძლევენ.

შესაბამისად, თანამშრომლებშიც დაიწყო იმაზე ფიქრი, როგორ მოვიქცეთ? დაიწყეს იურისტებთან, მედია უფლებების დაცვით ორგანიზაციებთან, პროფკავშირებთან კონსულტაციები.პირველი რეაქცია იყო, რომ არ მივცეთ რაიმე ხელშესახები საბაბი, რომ საბოტაჟში დაგვადანაშაულონ, ამიტომ პირველი დღეები, მე არა, მე იმ დღიდან არ მივსულვარ ტელევიზიაში, მაგრამ ადამიანები მუშაობდნენ, ეთერში გადიოდა გადაცემა. ხარისხზე იქ ვერ დადებდა ვერავინ თავს, ადამიანებს ისეთ ფსიქოლოგიურ ვითარებაში უწევდათ მუშაობა, მაგრამ როცა უკვე ძალიან აშკარად გამოჩნდა, რომ ხელფასის გადახდასაც არ აპირებდნენ, ამ ხელფასის მძევლებად აპირებდნენ ადამიანების მოქცევას. ჩვენ კონტრაქტში გვიწერია, რომ პირველიდან ხუთამდე უნდა მიგვეღო ანაზღაურება. ახლა უკვე აღარ არის ხუთი, კარგახანია გადაცდა.

ჩვენ ვიცით, რომ წინა თვეში ადამიანებს ჩარიცხული აქვთ ზუსტად ის ხელფასი, რაც კონტრაქტში წერია. ამის შემდეგ შოთას რიტორიკაში გაჩნდა ის, რომ თურმე საშემოსავლო დაქირავებულის გადასახდელი ყოფილა. აქ კურიოზი ისაა, რომ წინა თვეში ჩარიცხულია ზუსტად ის, რაც კონტრაქტში წერია, უბრალოდ ახლა კანონიერად როგორ უნდა დაასაბუთონ ის, რომ ამ თვეში სხვა ხელფასი უნდა ჩაერიცხოს ადამიანებს, ეგ არ ვიცი. ეს უკვე შოთას გადასაწყვეტია.


ტელევიზიის თანამშრომლებს თუ შეხვდა შოთა შალელაშვილი ან მისი მეუღლე? როგორ ხდება მათ შორის კომუნიკაცია?

შალელაშვილს მანამდე ნანასთანაც არ ჰქონდა შეხვედრა. მისი საკონტაქტო პირი სანდრო თოფურია იყო. შემდეგ მან [ლეჟავამ] ითხოვა, რომ იქნებ თანამშრომლებს მაინც შეხვდეთ და გაარკვიოთ, რა ხდებაო. თუ არ ვცდები, სანდრო თოფურია თანამშრომლებს ერთხელ შეხვდა, შალელაშვილი კი მათ დღემდე არ შეხვედრია.


ვინ ასრულებს ახლა TV 24-ის დირექტორის მოვალეობას და რატომ არ გადის საინფორმაციო გამოშვებები ტელევიზიის ეთერში?

საინფორმაციო იმიტომ არ გადის ეთერში, რომ საეთეროს პერსონალმა თქვა, თუ ხელფასს არ გვაძლევთ, არ გავუშვებთ ეთერშიო. ნანა იმიტომ ინარჩუნებდა სიჩუმეს, რომ ადამიანებისთვის, თუნდაც კუთვნილი ანაზღაურების მიღებაში, ხელი არ შეეშალა. მის სამუშაო ოთახში ახლა ტექნიკური დირექტორი ზის, რომელიც სხვათაშორის, იმავე სანდრო თოფურიამ არაკეთილსინდისიერების გამო ცოტა ხნის წინ სამსახურიდან გაუშვა. ამბობდა, რომ „ატკატებს“ აკეთებდა, მკვდარ სულებს ხელფასებს უხდიდა და ასე შემდეგ. ანუ, ფაქტობრივად სისხლის სამართლის დანაშაულზე ლაპარაკობდა. ახლა ეს ადამიანი მოაბრუნეს და დირექტორის კაბინეტში ზის, ტექნიკური დირექტორის სტატუსით.

როგორც ვიცი, ტელევიზიაში თანამშრომლების ნაწილი დადის და ელოდებიან, როდის იქნება ხელფასი. ეთერში არ გადის არაფერი. რაც ვიცი ისაა, რომ ადამიანები კითხულობენ, როდის მოგვარდება ეს პრობლემა, რომ გაიგონ მაინც, ამ თვის ხელფასი ექნებათ თუ არა.


თუ გაქვთ ინფორმაცია, რას აპირებენ ჟურნალისტები?

როგორც კი ნანამ ეს ამბები გაასაჯაროვა, ვთქვი, რომ ამ თაღლითებთან თანამშრომლობას აღარ ვაპირებდი. ეს ცხადი გახდა მათთვისაც და იმის გამო, რომ გადაწყვეტილების ფორმირებაში არ ჩავრეულიყავი, ვცდილობ, რაც შეიძლება შემცირებული მქონდეს ურთიერთობაც, რომ რაიმე ზეწოლად არ აღიქვან. ეს ყველამ თავად უნდა გადაწყვიტოს. მაგრამ მას შემდეგ, რაც ეს პროცესი მიმდინარეობს, უბრალოდ არჩევანს არ უტოვებენ. როგორ შეიძლება მუშაობა გააგრძელო, როცა ხელფასზე გაწუწუნებენ და თითქოს, ჯილდო უნდა ჩაგირიცხონ, ისეთ  რანგში აიყვანეს კუთვნილი ანაზღაურების ჩარიცხვა.

თანამშრომლებს აქვთ კითხვები, ამ კითხვებს ვერავინ ვერ პასუხობს, მათ შორის ვერც საინფორმაციო სამსახურის უფროსი, იმედა დარსალია. ვიცი, რომ დარსალია ცდილობს, შეხვედრები ჰქონდეს მათ შორის შოთასთანაც. არ ვიცი, შეხვდა თუ არა, მაგრამ ის რომ რაიმე გასაგები გზავნილი მოსულიყო მფლობელების მხრიდან, რომელიც ამ ადამიანებს დააკვალიანებდა, აგრძელებენ მუშაობას თუ არა, ასეთი არ ყოფილა, თორემ ნამდვილად მეცოდინებოდა.


როგორ შეაჯამებდით, TV 24-თან თანამშრომლობას?

ბევრს ვიცნობდი, ბევრს არ ვიცნობდი, საინტერესო და ძალიან კარგი ახალგაზრდა კოლეგები გავიცანი. მართლა იყო შესაძლებლობა, მიუხედავად ტექნიკური და კადრობრივი სიდუხჭირისა, შემოქმედებითად გვემუშავა. კარგი შეგრძნება იყო, როცა ახალ ამბებს მხოლოდ მაყურებლის ინტერესის და მათთვის ინფორმირებული არჩევანის შესაძლებლობის პრიზმაში ატარებდი.

ბოლო მომენტამდე ერთ გუნდად ვმუშაობდით, ერთმანეთს ვეწუწუნებოდით: დავიღალე ძალიან, რამდენი ადამიანის საქმეს ვაკეთებ, მაგრამ ის, რომ ექსპერიმენტი ესე დასრულდებოდა, ვერ წარმოვიდგენდით.




როგორ განვითარდა მოვლენები TV 24-ში


ცნობილი, რომ TV 24 დირექტორმა და მთავარი საინფორმაციო გამოშვების ერთ-ერთმა წამყვანმა, ნანა ლეჟავამ დატოვა 8 ივლისს გახდა. თუმცა, საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს მონაცემებით, ლეჟავა დირექტორობის თანამდებობიდან 6 ივლისს გათავისუფლდა და TV 24-ის დირექტორი ისევ ტელეკომპანიის 100%-იანი წილის მფლობელი, შოთა შალელაშვილის მეუღლე, ირა ფიჩხაძე გახდა. ტელევიზიის ამ გადაწყვეტილებას ხელს როგორც მესაკუთრის მინდობილი პირი, შალელაშვილი აწერს. ლეჟავამდე ტელეკომპანიის დირექტორი სწორედ ფიჩხაძე იყო.

შოთა შალელაშვილის მეუღლემ TV 24 მიმდინარე წლის 29 იანვარს 50 000 აშშ დოლარად იყიდა. შალელაშვილი „ქართული ოცნების“ ყოფილი დეპუტატი და მილიონერი ბიზნესმენია. მან IX მოწვევის პარლამენტი 2019 წელს დატოვა. ამჟამად ის პარტიის - „თაობები საქართველოსთვის“ თავმჯდომარეა და 2024 წლის საპარლამენტო არჩევნებში მონაწილეობას გეგმავს. 

TV 24-მა საცდელი მაუწყებლობა 10 ივნისს დაიწყო. 1 თვის შემდეგ, 10 ივლისს კი, დაახლოებით 19:54 წუთზე ტელევიზიის ეთერში გაჩნდა წარწერა: „საცდელი მაუწყებლობის ეტაპი დასრულდა, მალე დაგიბრუნდებით“. ეთერში არ გასულა მთავარი საინფორმაციო გამოშვება, მაუწყებლობა არ განახლებულა დღესაც.

TV 24-დან დირექტორის წასვლის მიზეზებზე საუბრისას შოთა შალელაშვილის ასისტენტმა, სანდრო თოფურიამ იმავე დღეს, 8 ივლისს „მედიაჩეკერთან“ საუბრისას განაცხადა, რომ ნანა ლეჟავამ ეს გადაწყვეტილება თავად მიიღო, რადგან მფლობელისგან შეთავაზებულ თანამშრომლობის ფორმატზე კატეგორიული უარი თქვა, ფინანსურ ნაწილთან მისი დაკავშირება კი გამორიცხული იყო.  

TV 24-ის ყოფილმა დირექტორმა კი 10 ივლისს, დაახლოებით 20:00 საათზე ტელევიზიიდან მისი წამოსვლის მიზეზების შესახებ ვრცელი განცხადება სოციალურ ქსელში გამოაქვეყნა. 

„მედიაჩეკერმა“ შოთა შალელაშვილთან ინტერვიუ TV 24-ის მაუწყებლობის დაწყებამდე, 2024 წლის აპრილში ჩაწერა. მაშინ შალელაშვილმა მეუღლის მიერ ტელეკომპანიის ყიდვა საკუთარ პოლიტიკურ გეგმებსა და მოახლოებულ საპარლამენტო არჩევნებს არ დაუკავშირა და თქვა, რომ ტელევიზია მისი და მისი მეუღლის პირადი მომსახურეობისთვის არ იქნებოდა. 

„დამერწმუნეთ, სიტყვას გაძლევთ, რომ ბოროტად არ გამოვიყენებ. მე საერთოდ ბავშვობიდან მაქვს ობიექტურობის განცდა და ვერ ვიტან აი ზედმეტად პიარს, ზედმეტად დაუმსახურებლად გამოჩენას...ეს მე თვითონ ადამიანურად არ მახასიათებს, ამიტომ გპირდებით, რომ ჩვენი ტელევიზია იქნება ობიექტური, ხალხის სამსახურში და თუ ის დაკარგავს მის დანიშნულებას, რო ის ობიექტური იყოს, ჩემი მეუღლე მიიღებს გადაწყვეტილებას, რომ არ გააგრძელოს და ამით მორჩება ეს“, - თქვა შალელაშვილმა. 

„მედიაჩეკერმა“ შოთა შალელაშვილთან დაკავშირება 11 ივლისსაც სცადა, თუმცა, მან ჩვენს ზარებსა და შეტყობინებას არ უპასუხა.

ნანა ლეჟავამ კი, გუშინ საღამოს კიდევ ერთი ფეისბუკ პოსტი გამოაქვეყნა, სადაც წერს: „თაღლითები. დღე მეორე. ხელფასები ჩაურიცხეს მხოლოდ 17 თანამშრომელს. რა კრიტერიუმით, ვერ ვხვდები. პარტიის ოფისიდან  შემოუთვალეს ხალხს, კონტრაქტებშიო სამსახურის დაწყების ვადები არეულია და ვასწორებთო. თითოეულმა ადამიანმა იცის, როდის დაიწყო მუშაობა და ზუსტად ეგ თარიღები  უწერიათ კონტრაქტებშიც და მეორე, ადამიანმა აიღო წინა თვეში ხელფასი! და მათთვის ივნისი მეორე თვეა და მათ არ აძლევთ ხელფასს! ანუ წინა თვეში კარგად იყო ყველაფერი და ახლა აირია თარიღები??? რა ვადებს ამოწმებთ,ჩლუნგებო???  დააბოლეთ „თაობები საქართველოსთვის“ წევრები (ორნი ხართ სულ) და ხალხს მიეცით კუთვნილი ანაზღაურება. არ გავჩერდები!!! ხო, კიდევ  რეორგანიზაცია გამოუცხადებიათ))) კომპენსაციების გაცემა არ უნდათ. დანარჩენს ხვალ მოვყვები ზეგაც და ყოველ დღე, სანამ ყველა არ მიიღებს იმას, რისი ღირისაცაა!!“

 

რუსეთმა რამდენიმე დღის წინ, 8 ივლისს კიევში ბავშვთა საავადმყოფო დაბომბა. უკრაინის ჯანდაცვის მინისტრის განცხადებით, ჭურვი საავადმყოფოს ონკოლოგიურ და რეანიმაციულ განყოფილებას დაეცა. მედიის მიერ გავრცელებულ კადრებში ჩანდა შენობიდან ევაკუირებული და დაშავებული ბავშვები. როგორ უნდა გააშუქოს მედიამ ტრაგედია, როცა დაზარალებული ბავშვია, მისი უფლებების დაცვით - ამ თემაზე "მედიაჩეკერთან" ინტერვიუში ბავშვთა ფსიქოლოგმა, მაია ცირამუამ ისაუბრა. 

ცირამუას თქმით, ასეთ დროს, მართლაც ძალიან მნიშვნელოვანია ე.წ. ტრავმა ინფორმირებული მიდგომების გამოყენება. 

ტრავმა ინფორმირებული ჟურნალისტიკა გულისხმობს ამბის იმის გააზრებით თხრობას, თუ რა ზეგავლენა აქვს მატრავმირებელ მოვლენას მსხვერპლზე, მაქსიმალურად უნდა დავიცვათ იგი რეტრავმატიზაციისგან.  ჟურნალისტს უნდა ჰქონდეს ბაზისური ცოდნა ფსიქოლოგიური ტრავმის, მისი გამოვლინებების შესახებ და უნდა მოქმედებდეს “არ ავნო”-ს პრინციპით.

მე მესმის, რომ ჟურნალისტისთვის და ზოგადად მთელი სამყაროსთვის აქ შეიძლება სხვა ტიპის დილემა შემოვიდეს. როდესაც ასეთ სისასტიკეზეა ლაპარაკი, ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ ადამიანებს ჰქონდეთ ამ სისასტიკის მასშტაბებზე ინფორმაცია. შეიძლება არ აჩვენო ყველა დეტალი, სულის შემძვრელი კადრები, მაგრამ სურათი უნდა ასახო. იყო ასეთი კადრი: გარეთ გამოტანილი გადასხმის ხელსაწყო და ბავშვი დედასთან ერთად. სულის შემძვრელი კადრია და ამავე დროს, ძალიან ინფორმატიული. ეს კადრი სრულად აჩვენებს ზიანის მასშტაბს. 

თუ ბავშვის უფლებების კუთხით შევხედავთ, ცხადია, უმჯობესი იქნებოდა, რომ ბავშვის ფოტო არ ყოფილიყო იდენტიფიცირებადი. როდესაც ამ კადრს ფოტო რეპორტიორი თუ ოპერატორი იღებს, რამდენად ფიქრობს ამ მომენტში ეთიკურ სტანდარტებზე, არ ვიცით და ეს ნამდვილად ის თემაა, სადაც დილემები ჩნდება. 

თანაც, ალბათ თავად რეპორტიორიც სტრესის ქვეშ არის. ამიტომ, როდესაც  ინფორმაციის განთავსება ხდება მედიაში, მაშინ უნდა მოხდეს კადრების სწორად შერჩევა. მე ვფიქრობ, რომ ახლოდან არც ამ ტრაგედიის მონაწილეებისათვის და არც მნახველისთვის, ამ კადრების ნახვა არ იქნებოდა სასურველი. 

ასევე, სულის შემძვრელია და აჩვენებს მომხდარის შინაარსს კადრი, სადაც ასახულია ქალის მონუმენტი დანგრეულ შენობაში და გულზე აწევს ბავშვები. ეს არ არის რეალური კადრი, ხომ? მაგრამ ასეთი სახით ინფორმაციის მიწოდება დამზოგავია და ამავე დროს ინფორმაციასაც გადმოსცემს სრულად.

ამიტომ როდესაც ბავშვზე ვლაპარაკობთ, უნდა გვახსოვდეს, რომ ეს არის ისტორიული მასალა, რომელსაც შეიძლება მომავალში ეს ბავშვი წააწყდეს და მისთვის ძალიან სერიოზული ტრიგერი გახდეს, როგორც ამ ტრაგედიის შემახსენებელი. ამიტომ ტრავმა ინფორმირებული მიდგომების გამოყენება, ასეთ მასალაზე მუშაობისას ძალიან მნიშვნელოვანია. მგონია, რომ მიუხედავად სერიოზული დილემური სიტუაციებისა, ჟურნალისტმა მაინც უნდა იფიქროს ადამიანებზე, განსაკუთრებით ბავშვებზე, რომლებიც ან მონაწილეობდნენ უშუალოდ ამ მოვლენებში ან ამ ამბების შემსწრეები არიან. ბავშვისთვის მთავარი საყრდენი მისი ფსიქიკური ჯანმრთელობისთვის, კეთილდღეობისთვის არის საბაზისო უსაფრთხოების განცდა, რაც ამ დროს ირღვევა და ის ძალიან დიდ მუქარას იღებს სამყაროსგან. 

ზოგადად, როდესაც ვფიქრობ ბავშვებზე, რომელნიც ამ ეპოქაში ცხოვრობენ, არიან ისინი ომის შემსწრეები თუ დისტანციიდან უყურებენ ომს, სულ მეფიქრება, რომ ეს აუცილებლად ჰპოვებს ასახვას მათ ემოციებზე, ფსიქიკაზე და ა.შ. ძალიან საინტერესო ნეირომეცნიერული კვლევებით, რომელიც იკვლევს ზოგადად იმას, თუ როგორ იგება ადამიანის თვითრეგულირების სისტემა, ამბობს, რომ ეს იწყება მუცლად ყოფნის პერიოდიდან. ერთ-ერთ ავტორი ამბობს, რომ თუ სამყაროში ომია და ამ დროს ქალი არის ფეხმძიმედ, ნაყოფი ანუ ბავშვი ამ გარემოში უკვე იწყებს დასწავლას, როგორ გაქრეს, როგორ დაიმალოს, როგორ გაიქცეს, ანუ ეს მოცემულობა უკვე აყალიბებს ფსიქიკური და ემოციური თალსაზრისით გარკვეულ მოწყვლადობას მუცლადმყოფ ბავშვში. 

აი მაგალითად, ახლა ძალიან დიდი ალბათობით, ნებისმიერი კადრი შეიძლება მოხვდეს ტიკტოკზე. ჩვენ ვიცით, რომ ტიკტოკის მომხმარებლები ბავშვებიც არიან. ეს უკვე ძალიან საზიანო შეიძლება იყოს იმათთვისაც, რომელნიც ამ კადრს ნახავენ. 

რა სახის ემოციურ ინფორმაციას იღებენ ის ბავშვები, რომლებიც ტრაგიკული მოვლენების ამსახველ კადრებს ტელეეკრანსა თუ სოციალურ ქსელებში ხედავენ?

ეს შეიძლება აღმოჩნდეს ძალიან მატრავმირებელი ინფორმაცია. გეტყვით მაგალითს: ზრდასრული ადამიანისთვის, რომელმაც ბავშვობაში განიცადა ტრავმა, რეკონსტრუირებული მასალის ნახვაც კი საკმარისი აღმოჩნდა, მისი რეტრავმატიზაციისთვის. ბავშვისთვის ასეთი თვალმოკრული კადრიც კი შეიძლება დამაზიანებელი აღმოჩნდეს. სწორედ ამიტომ ვამბობ, რომ ძალიან მნიშვნელოვანია, ჟურნალისტმა იფიქროს იმაზეც, რომ ბავშვი შეიძლება გახდეს მისი მასალის, თუნდაც, უნებლიე მომხმარებელი და შესაძლოა, ეს  გადაიქცეს ამ ბავშვის სიზმრის შინაარსად, მისი ტრავმული თამაშის შინაარსად, გაუჩნდეს კითხვები...თუ დააკვირდებით, შეამჩნევთ, რომ ბავშვები აღარ თამაშობენ ომობანას, რადგან ომი გადაიქცა რეალობად. ეს აღარ არის მძაფრსიუჟეტიანი ფილმი, ეს სინამდვილეა. 

როგორ ფიქრობთ, რა არის იმის მიზეზი, რომ არ არსებობს ომის ამსახველი მასალა, დაზარალებული ბავშვების კადრების გარეშე?  

შესაძლებელია, ვიღაცას ჰქონდეს კეთილი ზრახვები, დააფიქროს სხვა ადამიანები იმ სისასტიკეზე, რომ ომი ბავშვსაც ეხება. აქაც მნიშვნელოვანია ზომიერება, რა კადრს აჩვენებ, როგორ აჩვენებ: ახლო ხედით თუ შორიდან, რა შინაარსს დებ ამ კადრში და ა.შ. თავისთავად, სამყაროს სჭირდება შეხსენება, რომ ომი არის ყველაზე დიდი სისასტიკე და მისგან ბავშვები მაინც უნდა დავიცვათ. ამ ყველაფრის მიუხედავად, გარკვეული მედია ეთიკის სტანდარტის დაცვა აუცილებელია, იმისთვის რომ მომხმარებლის როლში მყოფი ბავშვი მაინც არ დაზიანდეს. 

ასეთი კადრები ძირითადად არის გამიზნული ისეთი ადამიანებისთვის, რომელნიც თბილ სახლებში ყავას სვამენ და ძალიან გულგრილად უყურებენ ასეთ კადრებს პრინციპით - ეს მე არ მეხება. ვისაც ეს კადრები ეხება, ისინი შესაძლებელია, უფრო დიდ უიმედობასა და უსუსურობაში ჩააგდო. ამიტომ ასეთი მოვლენებისა და ტრაგედიების გაშუქებას პროფესიონალიზმთან ერთად, ადამიანურობა, ემპათიურობა სჭირდება. 
 

მედიის მიერ ომის სისასტიკის ჩვენება რა გავლენას ახდენს ამ გულგრილ ადამიანებზე? ჟურნალისტები ხშირად ამბობენ, რომ ბავშვის კადრი ყველაზე მეტად მოქმედებს მაყურებელზე და სწორედ, ამიტომ აჩვენებენ მას. სინამდვილეში რა შედეგი აქვს ამას? 

ძალიან ინდივიდუალურია, მაგრამ თუკი კადრი არის გამიზნულად მანიპულაციური იარაღი, შენ სისხლს, დაზიანებულ სხეულს გამიზნულად აჩვენებ ახლო ხედით, ბუნებრივია, ეს გამოიწვევს უფრო მეტად განრიდებას, გაქცევის, თავის არიდების რეაქციებს. ამ დროს ირთვება ადამიანის თავდაცვითი ინსტიქტები. ჩვენ ხომ ბევრი ადამიანი ვიცით, რომელიც მიზანმიმართულად არიდებს თავს ახალ ამბებს. დაუზოგავი მედია საშუალება ზოგჯერ პირიქით, ასეთი განრიდების რეაქციებს იწვევს და ფაქტობრივად, ინფორმაციის გარეშე ტოვებს ადამიანს. ასე, რომ ეს საფრთხეც უნდა გაითვალისწინონ მედიამ და ჟურნალისტებმა. 

• ბავშვთა საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელო
• ეთიკურად გაშუქების სახელმძღვანელო ჟურნალისტებისთვის 

 

ეთერ თურაძე გაზეთ „ბათუმელების“ მთავარი რედაქტორია.ის 20 წელზე მეტია ჟურნალისტად მუშაობს. თურაძემ „ბათუმელები“ კოლეგებთან ერთად 2001 წელს დააფუძნა. რუსული კანონი ოფიციალური სახელწოდებოთ "უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ" "უცხო ძალის ინტერესების გამტარ ორგანიზაციად" დარეგისტრირებას "ბათუმელებსაც" ავალდებულებს. თურაძის შეფასებით, საქართველოს ხელისუფლებას ყველა დამოუკიდებელი მედია პლატფორმის, მათ შორის „ბათუმელებისა“ და „ნეტგაზეთის“ განადგურების გეგმა აქვს, თუმცა, ის მუშაობის შეწყვეტას არ აპირებს.

„ბათუმელების“ მთავარმა რედაქტორმა 25 აპრილს, ბათუმში დასავლეთ საქართველოს მედიასაშუალებების წარმომადგენლებთან გამართულ შეხვედრაზე პარლამენტის თავმჯდომარეს სიტყვით მიმართა და შალვა პაპუაშვილს უთხრა: „მხოლოდ ამ ხელისუფლების პირობებში მომიწია, რომ ვიყო არა კითხვის დამსმელი, არამედ ოპონირება გაგიწიოთ იმიტომ, რომ თქვენ, თქვენი ამ კანონით ცდილობთ, გვიწოდოთ „უცხო ქვეყნის ინტერესების გამტარი ძალა“.




ინტერვიუ ეთერ თურაძე


გაზეთ „ბათუმელების“ მთავარმა რედაქტორმა "მედიაჩეკერთან" ინტერვიუში წარსულ ჟურნალისტურ გამოცდილებასა და გამოწვევებზე ისაუბრა. ეთერ თურაძემ ჟურნალისტად მუშაობა ასლან აბაშიძის მმართველობის პერიოდში, მაშინ დაიწყო, როდესაც რუსულ სკოლაში ქართულ ენასა და ლიტერატურას ასწავლიდა.


რატომ გადაწყვიტეთ ჟურნალისტობა?

ბევრი რამე იყო, ალბათ, ერთად. მათ შორის ის, რომ ტელევიზორში გამოჩენა მინდოდა, ალბათ, როგორც ყველა ახალგაზრდას. ასევე ის აუტანელი გარემო, რაც მაშინ გვქონდა...გავხდე ჟურნალისტი და შევცვალო ყველაფერი - ეს ნამდვილად არ იყო და ვერც იქნებოდა, რადგან თავიდან მუშაობა მაშინდელ აჭარის ტელევიზიაში დავიწყე და ეს ნამდვილად არ იყო თავისუფლების კუნძული. პირიქით, ეს იყო აბაშიძის რეჟიმის პროპაგანდის მანქანა. მუშაობა სტაჟიორად დავიწყე და სწორედ, მანდ ჩამოვყალიბდი და მივხვდი, თუ როგორი არ უნდა ყოფილიყო ჟურნალისტი.

ცხადია, იქიდან მალე წამოვედი, მაგრამ პირველი ნაბიჯები სწორედ, აჭარის ტელევიზიაში გადავდგი. ამის შემდეგ იყო გაზეთი „აჭარა PS”, სადაც უკვე კრიტიკული სტატიების მომზადება შეგვეძლო. როცა შედიხარ მდინარეში, უკვე ხედავ, საით შეგიძლია გაცურო და როგორ გაცურო, ასე იყო ამ გაზეთში მუშაობისას. აქ დავინახე, რეალურად რა იყო ჟურნალისტიკა და რა უნდა გაგვეკეთებინა.

საბოლოოდ, მე, მზია ამაღლობელი და თედო ჯორბენაძე წამოვედით სწორედ, იმ განზრახვით, რომ გაგვეკეთებინა მედია და არა პროპაგანდა. აი ამ პერიოდზე უკვე  თამამად შემიძლია ვთქვა, რომ ეს იყო ჩვენი მიზანი.

2001 წელს დავაარსეთ “ბათუმელები”, რომელიც სასამართლო წესით მალევე დაგვიხურეს იმ საბაბით, თითქოს, ეს სახელწოდება ე.წ. მოპარული ინტელექტუალური საკუთრება იყო. ამის შემდეგ, ერთ კვირაში უკვე თბილისში დავრეგისტრირდით და თავიდან გავხსენით  “გაზეთი ბათუმელები”. შევინარჩუნეთ სახელი “ბათუმელები” და წინ მივამატეთ სიტყვა “გაზეთი”. ასე, რომ ჩვენ ერთხელ დახურულები უკვე ვართ და ამ საფუძველზე მოვახერხეთ, გავმხდარიყავით ნაციონალური გამოცემა, გავცდით რეგიონს.


თქვენ 3 სხვადასხვა ხელისუფლების პირობებში მუშაობის გამოცდილება გაქვთ. რა განასხვავებს ამ პოლიტიკურ ძალებს მედიასთან, კონკრეტულად კი “ბათუმელებთან” დამოკიდებულებაში?

პირველ რიგში უნდა ვთქვა, რომ ასლან აბაშიძის ხელისუფლებასთან ყველაზე ახლოს “ქართული ოცნებაა”. ეს ორი ხელისუფლება ერთმანეთს ჰგავს ერთი შეხედვით, პრიმიტივიზმით და მეორე მხრივ, სისასტიკით. თითქოს, ძალიან გულუბრყვილო ტექსტებს ამბობენ, თითქოს, რეაგირებენ მედიის მიმართ ჩადენილ ძალადობაზე და სინამდვილეში, ეს ყველაფერი იმართება მათი ხელით.

შევარდნაძის ხელისუფლება მე კარგად არ ვიცი, მაშინ ჩვენ მაინც ჩვენს ლოკალურ ნაჭუჭში ვიხარშებოდით და ერთადერთი ვფიქრობდით, თუ აქ აბაშიძის მთავრობა ძალიან ცუდად მოგვექცეოდა, წამოვიდოდით თბილისში და სამართლის მოსაპოვებლად მანდ ვიბრძოლებდით. ანუ თბილისი ჩვენთვის ერთგვარი გარანტი იყო. ახლა ასეთი გარანტი აღარ არსებობს. როგორც ასლან აბაშიძე ცდილობდა, ისე ეს ხელისუფლება ცდილობს, რომ ჩვენ საერთოდ არ ვიყოთ. ძალიან უცნაური შეგრძნებაა, როცა დრო, თითქოს, 20 წლით უკან ბრუნდება და სხვაობა მხოლოდ ის არის, რომ დღევანდელი პოლიტიკური ძალა უფრო ძლიერად გაწვება, ვიდრე 20 წლის წინანდელი.მაშინ ბევრად გამოუცდელები ვიყავით, ბევრად მეტ შეცდომას ვუშვებდით, უფრო არაკომპეტენტურებიც ვიყავით  და შეიძლება, მაშინ უფრო მეტი საფუძველი ჰქონდათ, რომ ასე მოგვქცეოდნენ. მაგრამ ახლა, როცა შეცდომებს, თითქმის, აღარ ვუშვებთ და თუ ვუშვებთ, ბოდიშს ვიხდით, როდესაც ვმუშაობთ გაცილებით უფრო პროფესიონალურად და ჩვენი ერთადერთი მიზანი საზოგადოების ინფორმირებაა, ამ დროს ძალიან რთულია, იმის გააზრება თუ რატომ გვებრძვიან, რატომ ხდება ეს?! ჩვენ რომ განადგურებას გვიპირებენ, ეს ხომ მხოლოდ ჩვენ, ერთ ადამიანს თუ ერთ ორგანიზაციას არ აზიანებს, ეს ხომ იმ უამრავი ადამიანის წინააღმდეგ არის მიმართული, ვინცნინფორმაციას ჩვენი საშუალებით იღებს.

უკანასკნელი 2 წლის განმავლობაში, როდესაც ჩვენ ვიბრძოდით გადარჩენისთვის, იყვნენ ადამიანები, რომელთაც იმედი ბოლომდე ჰქონდათ, რომ მაინც არ მიიღებდნენ ["უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ" რუსულ კანონს], აი, ახლა გაიწვევენ უკან, ჩააგდებენ, ხმები არ ეყოფათ, ვეტოს ვერ დაძლევენ და ა.შ. ყველა ეტაპზე მჯეროდა, რომ ბოლომდე გაიტანდნენ და მიიღებდნენ ამ კანონს. ახლაც ბევრი ფიქრობს, რომ მთელი სიმკაცრით არ აამოქმედებენ. მე კი ახლაც დარწმუნებული ვარ, რომ კი, სრული სიმკაცრით აამოქმედებენ, რადგან მათი განზრახვა ჩვენი გაქრობაა. 


რამდენად ჰგავს ერთმანეთს ასლან აბაშიძის "აღორძინებისა" და "ქართული ოცნების" ბრძოლის მეთოდები?

ასლან აბაშიძის დროს იყო ფიზიკური ძალადობა, ტექნიკის განადგურება… ასეთი შემთხვევა ბევრჯერ გვქონია, რომ ფიზიკურად გვისწორდებოდნენ. ახლა, თითქოს, ცდილობენ, რომ ფიზიკურად არ დაგვაშავონ, მაგრამ შინაარსი იგივეა.

მე 3 წელი ციხის მონიტორინგის ჯგუფის წევრი ვიყავი და იქ გვიყვებოდნენ, რომ ციხეში ასეთი წესია, როდესაც გცემენ, გცემენ ისე, რომ სხეულზე ამის კვალი არ დარჩეს; სველი ტილოთი გცემენ. შეიძლება, ბოთლი გაახვიონ ამ სველ ტილოში… პოლიციაშიც ასეთი მეთოდია. ასეა ზუსტად "ქართული ოცნება", ისე ძალადობენ რომ არ დაგაჩნდეს, ფიზიკური მტკიცებულება რომ არ იყოს.

განსაკუთრებით საშიში 2004 წელი იყო, როდესაც რევოლუციური ტალღა წამოვიდა, მაშინ დაიწყეს ხან წყლის ჭავლის გამოყენება, სპეცრაზმელების გამოყვანა, ჟურნალისტების დევნა და ა.შ. აქ ეს ჯერ არ ჩანს, თუმცა, მე ვფიქრობ, ესეც მალე იქნება. ამ ტიპის მმართველობის გაგრძელება ეს არის, ვეღარ ჩერდება


თქვენი აზრით, მაშინაც და ახლაც ეს ძალაუფლების შენარჩუნების მცდელობა იყო?

რა თქმა უნდა, ორივე შემთხვევაში ეს ბრძოლა ძალაუფლების შენარჩუნებისთვის იყო და არის. ორივე ეს ძალა კრემლის ინტერესებს ატარებს. ვის რა იძულების ფორმა აქვს და ვის რა ანგარიშვალდებულება, ეს მე არ ვიცი, მაგრამ ცალსახად ვიცი, რომ ასეა. ის, რაც აქ, აჭარაში 2003-2004 წლებში ხდებოდა, კრემლის ინტერესებში იყო. აქ იყო რუსი გენერალი, რომელიც პროცესებს მართავდა და რომლის ბრძანებითაც, ხიდები აფეთქდა. ახლაც ხომ იგივეა? ახლაც აფეთქდა ხიდები, რომელიც ჩვენ დასავლეთთან გვაკავშირებს.


რამდენად რთული იყო "ბათუმელების” არსებობა "ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის" მმართველობის დროს?

საწყის ეტაპზე ჩვენ "ნაციონალური მოძრაობისთვის" განვიხილებოდით, როგორც  ხელისუფლების აქაური მხარდამჭერები, რადგან ჩვენ პირველივე დღიდან დავიწყეთ მათი კრიტიკა. ვწერდით იმაზე, როგორ შეიჭრნენ აბაშიძის რეზიდენციაში, როგორ დაიტაცეს მისი ქონება, დაინაწილეს მანქანები და ა.შ. შეიქმნა რაღაც ბიუჯეტის ფონდი, რომლის შესახებ წარმოდგენა არავის არ ჰქონდა, აკავებდნენ ადამიანებს, ართმევდნენ ქონებას და ამბობდნენ, რომ ფული ამ ბიუჯეტში ირიცხებოდა. მაშინ ჩვენ ამას არ ველოდით და ამიტომ ცოტა შოკის მომგვრელიც იყო. არავინ ამბობს, რომ ასლან აბაშიძის ჩინოვნიკებს ფული არ ჰქონდათ მოპარული და ეს მოპარული ფული არ უნდა დაებრუნებინათ, მაგრამ სამწუხაროდ, ის, რაც აქ ხდებოდა, ეს უფრო ანგარიშსწორება იყო, ვიდრე  წართმეულის ხალხისთვის დაბრუნება. ცხადია, ამ ყველაფერს კრიტიკულად ვაშუქებდით.

არ ვიცი, კონკრეტულად რომელი ერთი მასალა გახდა ჩვენზე გაბრაზების საფუძველი, მაგრამ ჩვენთვის წითელი ხაზი იყო, როდესაც დაგვიწყეს პირადი ცხოვრების კადრებით შანტაჟი, სპეცსამსახურების მიერ ჩვენი ფიზიკური გატაცება. ეს ხდებოდა 2009-2010 წლებში, რაც ახლა ჩვეულებრივი პრაქტიკაა. მაშინ მგონი, მუქარისა და შანტაჟის პირველი შემთხვევა იყო, რასაც ჩვენ ბრიფინგი  მივუძღვენით. ეს ძალიან დიდი რისკიც იყო მაშინ როგორც ჩვენთვის, ასევე ჩვენი ოჯახის წევრებისთვის, ძალიან დიდი შეურაცხყოფაც და ტკვილიც. რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია, ჩვენ გავიგეთ, ვინ გვაშანტაჟებდა, მაგრამ მაშინდელმა ხელისუფლებამ გადაწყვიტა, რომ ეს ადამიანი არ დაესაჯა. ჩვენ შემდეგ მისი საცხოვრებელი მისამართიც გავიგეთ, მზია ამაღლობელი მივიდა მასთან სახლში, დაუკაკუნა კარზე, გამოიძახა პოლიცია, უთხრა, რომ ეს ადამიანი იყო, ვინც გვაშანტაჟებდა, მაგრამ ცხადია, პოლიცია რეაგირების გარეშე გაბრუნდა უკან. ჩვენ ამ კაცს დავუტოვეთ კონსტიტუცია და წამოვედით.


დახურვის წინაშე თუ დამდგარა მაშინ "გაზეთი ბათუმელები"? 

სამართლებრივად არა, მაგრამ 2008 წლის ომის შემდგომ ვებგვერდი დაგვიზიანეს, მუდმივად იყო ჩვენზე თავდასხმები, მუქარა და ა.შ. ამას კერძო პირები აკეთებდნენ, მაგრამ ხელისუფლება არ რეაგირებდა და არავინ დაუსჯია, დღემდე მაქვს შენახული ის მეილები, სადაც სიცოცხლის მოსპობით მემუქრებოდნენ… მაგრამ ის, რომ სახელმწიფო მოძებნის გზას და დაგვხურავს, ამაზე არასდროს გვიფიქრია და ამის საფრთხე ნამდვილად არასდროს ყოფილა. 


რა ფორმით გიპირისპირდებოდათ დღევანდელი ხელისუფლება რუსული კანონის  მიღებამდე?

როგორც ყველასთან, ისე ჩვენთან ჰიბრიდული ომი აქვთ, ხდება ჩვენი პროფესიული  დისკრედიტაცია, პერსონალური ონლაინ და პირად ცხოვრებაზე აპელირებით თავდასხმები და ა.შ. ერთი სიტყვით, ტროლ-ბოტების ქარხანა, რომელიც შენ წინააღმდეგ მუშაობს. ასევე, არანაირი წვდომა არ გვაქვს საჯარო ინფორმაციაზე, ინტერვიუსა და კომენტარზე უკვე საუბარიც ზედმეტია. ცხადია, ეს არის მუშაობაში ხელის შეშლა.   

ყველა ხელისუფლებაზე ვილაპარაკე, მაგრამ ამ ხელისუფლებაზე მეტად დაუნდობლად არავინ მოგვქცევია, ეს უბრალოდ გვაუქმებს. ჯერ დაგვარქმევს ყველაზე შეურაცხმყოფელ სახელს, "უცხო ქვეყნის ინტერესების გამტარს" და მერე უბრალოდ დაგვხურავს. ხომ ყველა გვებრძოდა?! მაგრამ მაშინ ვფიქრობდით, რომ განვითარებადი დემოკრატიის ქვეყნებში, ალბათ, ასეთი რამეები ხდება და ჩვენი ვალდებულებაა, ვიბრძოლოთ ამ ყველაფრის წინააღმდეგ და ვიბრძოდით კიდეც, მაგრამ ახლა რაც გვჭირს, ასეთი არასდროს ყოფილა. 


ახლა რას აპირებთ?

ჩვენ არ ვაპირებთ იმ რეესტრში დარეგისტრირებას, რომელიც "უცხო ქვეყნის ინტერესების გამტარს" გვიწოდებს. ეს კანონი ანტიკონსტიტუციურია. თვითონ გადაწყვიტონ. ჩვენ ვაპირებთ, გავაგრძელოთ საზოგადოების ინფორმირება და ჟურნალისტური საქმიანობა… ვიცით, რომ ამ პირობებში მუშაობა ძალიან რთული იქნება, მაგრამ ვფიქრობ, რომ მაინც შევძლებთ. ამ ქვეყანაში დამოუკიდებელი მედიის არსებობა საჭიროა. ასევე, იმ ჯგუფების არსებობაა საჭირო, რომლებიც ათასობით ადამიანს უანგაროდ ეხმარებიან. სამი თუ ოთხი ადამიანის სურვილი რომ ჩვენ არ ვიყოთ, შეუძლებელია, რომ აღსრულდეს. ეს ვერ აღსრულდება და ჩვენ როგორც აქამდე, საქმიანობას აუცილებლად გავაგრძელებთ. ყველანი მზად ვართ, რაც გულისხმობს იმას, რომ ვაპირებთ ამ ქვეყანაში გავავრცელოთ ინფორმაცია ქართულ ენაზე საქართველოს მოქალაქეებისთვის საქართველოდან, ბათუმიდან, თბილისიდან. 

საზოგადოებრივ-ლიტერატურული ჟურნალი „არილი" შემოწირულობებისთვის ფონდს ქმნის და იმედი აქვს, რომ პირველი „სამოქალაქო" ნომრის გამოსაცემად საჭირო ფინანსური რესურსი მალე შეგროვდება.

"XIX საუკუნეში, „ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების" არსებობის გარიჟრაჟზე შესანიშნავი ტრადიცია არსებობდა, გამოცემული წიგნების ბოლო გვერდზე ხშირად შემომწირველების გვარები იყო ჩამოწერილი. ამ მიდგომამ ბევრ ქვეყანაში გაიდგა ფესვები და დღესაც არაერთ ასეთ გამოცემას შეხვდებით, რომელიც ადამიანების, გულშემატკივრების ნებით გამოდის, მათი მხარდაჭერით. ამიტომ, გადავწყვიტეთ, რომ ჟურნალის ფურცლებზე და ფეისბუკ გვერდზე ჩვენი შემომწირველებიც მოვიხსენიოთ ხოლმე მადლიერებით", - ვკითხულობთ "არილის" სოციალურ ქსელში გამოქვეყნებულ განცხადებაში.

რატომ გახდა საჭირო ფონდის შექმნა?

მიმდინარე წლის 8 მაისს ცნობილი გახდა, რომ საქართველოს კულტურისა და სპორტის სამინისტროს მიერ დაფინანსების შეწყვეტის გამო ჟურნალის გამოცემა წყდებოდა. 

"არილის" მაშინდელი განცხადებით, ეს გადაწყვეტილება პოლიტიკური“ იყო, რადგან ჟურნალი და მისი რედაქტორები "არ ემორჩილებიან სამინისტროს ცენზურას, ყოველთვის გამოხატავდნენ კრიტიკულ პოზიციას და ამ თვალსაზრისით არასდროს უფიქრიათ რაიმე კომპრომისზე. „არილმა“ მხარი დაუჭირა რუსული კანონის წინააღმდეგ მოძრაობას, სოლიდარობა გამოუცხადა თავისუფალ გამომცემლობებს, რომლებიც არაადეკვატური პოლიტიკოსების თავდასხმის სამიზნეები გახდნენ და, რაც მთავარია, ერთგულად აგრძელებდა საკუთარი ღირებულებებისა და პრინციპების დაცვას".

ჟურნალმა ამავე განცხადებით საკუთარ მკითხველებს, ავტორებს, მეგობრებსა და პარტნიორებს, საგამომცემლო სახლებსა და შესაბამის ფონდებს მიმართა, "არილის" გადასარჩენად ერთად ეფიქრათ. 

"არილის" ახალი ნომერი გამოვიდა


საზოგადობრივ-ლიტერატურულმა ჟურნალმა 8 მაისს მეორე - მხარდამჭერების სამადლობელი განცხადებაც გამოაქვეყნა და "არილის" შემდეგი ნომრის გამოცემაც დააანონსა.

მართლაც, მაისის ბოლოს "ბერძნული კულტურის ფონდის" (Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού) ფინანსური მხარდაჭერით "არილის" 2024 წლის მეორე -  თანამედროვე ბერძნული ლიტერატურისადმი მიძღვნილი ნომერი გამოიცა.

 

ინტერვიუ "არილის" რედაქტორთან

"არილის" გამოცემასთან დაკავშირებულ პრობლემებსა და სამომავლო გეგმებზე "მედიაჩეკერი" ჟურნალის რედაქტორს, ლექსო დორეულს ესაუბრა. 

რა პრობლემის წინაშე აღმოჩნდა „არილი“ კულტურის მინისტრად თეა წულუკიანის დანიშვნის შემდეგ?

პრობლემა „არილისთვისაც“ იგივეა, რაც, ზოგადად, კულტურის, ხელოვნების სექტორისთვის. თეა წულუკიანის მინისტრად დანიშვნით სახელმწიფოს მხრიდან კულტურის დაფინანსების პროცესის სრული პოლიტიზება მოხდა. 

კერძოდ, კულტურის დაფინანსების პოლიტიკა მთლიანად დაუკავშირდა იმას, ხარ თუ არა მმართველი პარტიის, „ქართული ოცნების“ დეკლარირებული მხარდამჭერი. არადა, დემოკრატიულ ქვეყნებში კულტურის სექტორის დაფინანსების უმთავრესი, ფუძემდებლური პრინციპი შეგვიძლია, ასე ჩამოვაყალიბოთ: სახელმწიფო აფინანსების კულტურას, მაგრამ არ ერევა მის ავტონომიურობაში, ფუნქციონირებაში. განათლებისა და კულტურის სფეროთა განვითარებისთვის გადამწყვეტია, რომ მასში ე. წ. „დაუინტერესებელი“, უანგარო ფული ჩაიდოს; ფული, რომელსაც თან არ მოჰყვება კონკრეტული პოლიტიკური ინტერესი. 

საქართველოს კულტურის სამინისტრომ, გარდა იმისა, რომ ამ პრინციპზე უარი თქვა, გადაწყვიტა უშუალოდ ხელოვნების ესთეტიკური პროცესის მეთვალყურეობა, მასში ხისტი ჩარევა და ინსტრუმენტალიზებაც კი. ეს, ცხადია, საბჭოთა წარსულს გვახსენებს და მსგავსი მიდგომები ავტორიტარული და ტოტალიტარული რეჟიმებისთვისაა დამახასიათებელი. ასე, კულტურა კარგავს ორ ფუნდამენტურ თვისებას, რომელთა გარეშეც მის არსებობას უბრალოდ აზრი არა აქვს - ავტონომიურობას და თავისუფლებას. 

„არილი“ ლიტერატურული გამოცემაა. ჩვენ, თითქმის, არასდროს დაგვიტოვებია ესთეტიკური სივრცე (გამონაკლისი იყო ჩვენი ქვეყნისთვის ეგზისტენციალური მნიშვნელობის საკითხი - ე. წ „რუსული კანონი“ და შეცვლილი პოლიტიკური კურსი ოკუპანტისკენ - რაზეც ფიზიკურად ვერ გავჩუმდებოდით), მაგრამ მისი რედაქტორები დამოუკიდებლად ყოველთვის გამოვხატავდით კრიტიკულ პოზიციას ქვეყანაში მიმდინარე პოლიტიკურ თუ სოციალურ მოვლენებთან დაკავშირებით. 

გარდა ამისა, „არილი“ აფიქსირებდა თავის მკაფიოდ კრიტიკულ პოზიციას კულტურის პოლიტიკის არსებულ გამოწვევებთან დაკავშირებით. შესაბამისად, სამინისტროს რეპრესიები ჩვენც შეგვეხო, დაფინანსება სრულად შეგვიწყვიტეს და ამ ეტაპზე ვერ ვახერხებთ გამოცემის გაგრძელებას. შედეგად, უამრავი ავტორი დარჩა თავისუფალი სივრცის, პლატფორმის გარეშე, სადაც საკუთარი იდეების, ტექსტების გამოქვეყნებას შეძლებდნენ. ეს ცენზურის ფორმაა და მეტი არაფერი. ჩვენი, მწერლების გაჩუმებას, „მოთვინიერებას“ ასე ცდილობენ და ფაქტია, ამ ეტაპზე ამ ქვეყანაში აღარ არსებობს თავისუფალი ლიტერატურული გამოცემა. თუ პათეტიკურად არ გაიჟღერებს, ბოლო ბასტიონი "არილი" იყო... მაგრამ კარგად გვესმის, რომ „არილის“ არსებობას მხოლოდ იმ შემთხვევაში აქვს აზრი, თუ ის თავისუფალი იქნება. 

როგორი იქნება „არილის“ მომავალი და როგორ გააგრძელებს ჟურნალი გამოცემას?

განცხადების გავრცელების შემდეგ დიდი მხარდაჭერა ვიგრძენით ავტორებისა და მკითხველებისგან. გამოხმაურება იმდენად მასშტაბური იყო, რომ ცოტა გაგვიკვირდა და გაგვიხარდა კიდეც. მოგეხსენებათ, „არილი“ ერთ-ერთი ყველაზე გავლენიანი და ავტორიტეტული ლიტერატურული გამოცემაა. დღეში ჩვენს საიტს ათასობით ადამიანი სტუმრობს, ჩვენს რესურსს აქტიურად იყენებენ საგანმანათლებლო სივრცეშიც - სკოლებსა და უნივერსიტეტებში... მაგრამ მაინც არ ველოდით, თუ ამდენი გულშემატკივარი გვყავდა... ზოგიერთი იმასაც წერდა: „ახლა რა ვქნათ? როგორ ვიცხოვროთ არილის გარეშეო?“...

მკითხველები გამოთქვამენ სურვილს, ფინანსურად დაგვეხმარონ. გამოჩნდნენ ორგანიზაციებიც, რომლებმაც ასევე გამოთქვეს შემოწირულობების გაკეთების სურვილი. როგორც მოგეხსენებათ, "არილი" წლების მანძილზე თანამშრომლობდა საერთაშორისო ორგანიზაციებსა და დონორებთან. უამრავი თემატური ნომერი მოგვიმზადებია „ფონდი ღია საზოგადოება-საქართველოს“, სხვა საერთაშორისო ფონდებისა და ინსტიტუტების, საელჩოებისა და კულტურის ცენტრების ფინანსური მხარდაჭერით. მაგრამ „რუსული კანონის“ ამოქმედების შემთხვევაში, ვფიქრობ, ეს შესაძლებლობაც შეგვეზღუდება.. და მერე რა უნდა ვქნათ? ჩვენი არსებობა უბრალოდ შეუძლებელი გახდება ამ ქვეყანაში? არ ვიცი...

თქვენი აზრით, რატომ არის მნიშვნელოვანი, ქვეყანაში არსებობდეს მსგავსი გამოცემები? რაში და როგორ ეხმარება ის საზოგადოებას?

კულტურა და, განსაკუთრებით კი, ლიტერატურა არის მთავარი და ყველაზე ძლიერი მედიუმი, რეპრეზენტატორი იდეების, დისკურსების, ღირებულებების... ხშირად ადამიანებს პოლიტიკოსების არ სჯერათ, მაგრამ, სამაგიეროდ, სჯერათ მწერლების.

ლიტერატურის ენაზე თარგმნილი ღირებულებები და იდეები ყველაზე სწრაფად აღწევს ადამიანების ტვინებამდე. როგორც ჩანს, სწორედ, ეს გაიაზრეს არსებული პოლიტიკური რეჟიმის მესვეურებმა და ამიტომაც მოინდომეს რეპრესიების ქვეშ მოექციათ „არილი“. 

„არილი“ ხომ დასავლური ცივილიზაციის იდეებს, ღირებულებებს თარგმნადა ლიტერატურის ენაზე. სწორედ, ამ ყველაზე სანდო ენით აღწევდნენ თავისუფლების, ტოლერანტობის, თანასწორობის იდეები ადამიანებამდე ჩვენი საშუალებით; ვრცელდებოდნენ ისინი სკოლებსა და უნივერსიტეტებში, მკითხველების გონებაში... უამრავი ამერიკელი, ევროპელი ავტორი, ტექსტი სწორედ ჩვენი საშუალებით აღმოაჩინა მკითხველმა... 

მე მჯერა, არ არსებობს ლიტერატურაზე სანდო და საიმედო პარტნიორი იდეების გავრცელებაში... ამას აკეთებდა „არილი“ თავისი არსებობის 30 წლის მანძილზე... რეჟიმს, რომელშიც გვიწევს ცხოვრება და ვცდილობთ, ვებრძოლოთ, არ შევეგუოთ, როგორც ჩანს, გადაწყვეტილი აქვს, რომ გეზი დასავლური სამყაროდან ტერორისტული სახელმწიფოსკენ, რუსეთისკენ აიღოს და ამ გზაზე შეუძლებელია, თვალში არ გასჩხეროდა „არილი“...

საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიის რედაქტორი და წამყვანი, ირინა ყურუა და რადიოს რედაქტორი მაია მერკვილაძე "მედიაჩეკერთან" ინტერვიუში ტელევიზიაში არსებულ პრობლემებზე საუბრობენ და მედიის დღევანდელ მდგომარეობას აფასებენ. მერკვილაძე აჭარის ტელევიზიის საინფორმაციო სამსახურის უფროსის ყოფილი მოადგილეა. ის თანამდებობიდან 2020 წელს გაათავისუფლეს. 

მედიაჩეკერი: დღევანდელი პოლიტიკური კონტექსტის გათვალისწინებით, რა მდგომარეობაა დღეს საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიასა და რადიოში?

ირინა ყურუა: არ ულხინს დღეს აჭარის საზოგადოებრივ მაუწყებელს, როგორც ზოგადად მედიას, მაგრამ ახლა ყველაზე დიდი პრობლემა თვითცენზურაა. დარწმუნებული ვარ, ნიუსრუმს ან რომელიმე სხვა რგოლს ყოველწამიერად არავინ ურეკავს და დირექტივებს არ აძლევს. ყველაზე მეტად რაზეც მტკივა გული, არის ის, რომ ამ ხალხში არიან ის ძალიან კარგი, სწორი ღირებულებების მქონე ჟურნალისტები, რომელთან ერთადაც გვიმუშავია მეც, ჩემს საუკეთესო კოლეგებსაც, იმ ჟურნალისტებსაც, ვისზეც დღეს მედია დგას. დღეს ეს ადამიანები არსად, არსად იძებნებიან. რატომ? ისინი თვითგადარჩენის რეჟიმში არიან და თავს მალავენ. მე და მაიკოს [მერკვილაძეს] ხშირად გვიკამათია იმაზე, რომ ვერ ვიქნებით მკაცრები და ყველას გმირობას ვერ მოვთხოვთ, მაგრამ მგონია, რომ ჟურნალისტიკა არის ის ადგილი, სადაც პერსონალური გმირობაა საჭირო იმისათვის, რომ არ დაიკარგოს მთავარი მონაპოვარი - გამოხატვის თავისუფლება. 

მაია მერკვილაძე: როდესაც საარჩევნო პერიოდში კეთდებოდა არხის მონიტორინგი, იქ კარგად ჩანდა შედეგები. ვთქვათ, რამდენი პროცენტი ეთმობოდა ხელისუფლებას და მათ ოპონენტებს და ეს პროცენტულად კარგად ჩანდა, როგორც რაოდენობრივად, ისე თვისებრივად. ასე ზეპირი შეფასებით, არ ვიცი რამდენად ობიექტური იქნება, თუმცა, მე მაქვს ჩემი სუბიექტური აზრიც და შეფასებებიც. მე ვიცი, რას ვაკეთებდით ჩვენ და რა კეთდება ახლა. არ ვიტყვი, რომ საუკეთესო პროდუქტს ვქმნიდით, მაგრამ თამამად შემიძლია ვთქვა, რომ ჩვენ ვსვამდით შეკითხვებს და ვცდილობდით, რომ პასუხები გვეპოვნა. ჩემი შეფასებით, ის, რისგანაც დაცლილია ახლა აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებელი, არის სწორედ შეკითხვები. აქედან გამომდინარე არ ჩანს ის ხალხი, ვისაც ეს შეკითხვები მიემართება. ტელევიზიაში მუშაობენ ჩემი კოლეგები, რომლებიც გრძნობენ ამ უხერხულობას, დარწმუნებული ვარ და ვხედავ ამას, ეს უხერხულობა არსებობს. თუმცა, ისე მოხდა შინაარსის შეცვლა და შეკითხვების გამოცლა, რომ კონკრეტული დავალება არ ყოფილა, თუ როგორ უნდა გაეკეთებინათ. მხოლოდ ის ითქვა, თუ რა არ უნდა ყოფილიყო. ასეთი პოლიტიკა იყო, რომ არ გაეკეთებინათ ადამიანებს ის, რაც მანამდე კეთდებოდა. 

ირინა ყურუა: საზოგადოებრივ მაუწყებელს, ყველა სხვა მაუწყებლისგან განსხვავებით, მეტი პასუხისმგებლობა და ტვირთი აქვს. როდესაც ხალხის ფულით იკვებები და არსებობ, ხალხი უნდა იყოს შენი პრიორიტეტი და არა ხელისუფლება. არაფერს ორიგინალურს არ ვამბობ, მაგრამ როდესაც ვერ იცავ ჟურნალისტურ პრინციპს, ეს უკვე სირცხვილი კი არა, დანაშაულია.  

მაია მერკვილაძე: ახლაც კონკრეტული მითითებები და მითუმეტეს რადიოში, სადაც მე ვმუშაობ, არაფერი ეგეთი არ არის. რაც შეეხება სხვა გადაცემებს ან თუნდაც ტელევიზიას, ის, რაც შეიძლება გარედან არ ჩანდეს, არის, რომ კონკრეტული ჟურნალისტების ზეწოლის შედეგად გადაწყვეტილებები იცვლება. მაგალითად, თუკი მიმდინარეობს აქცია და ის არ გადაიცემა პირდაპირ ეთერში, ეს ჟურნალისტები აპროტესტებენ, ითხოვენ და ამის შედეგად აქცია ირთვება პირდაპირ ეთერში. 

აგრეთვე, ამ პროცესში ყურში ძალიან ცუდად მხვდება, როდესაც ამ კანონპროექტს ეძახიან "გამჭვირვალობის კანონს". სამწუხაროდ, ეს ისმოდა ჩვენი ტელევიზიიდანაც. კლიშეებს მეც ვერიდები და მაგალითად, არც "რუსულ კანონს" ვეძახი და არც "აგენტების კანონს". მირჩევნია, ვთქვა კანონპროექტი უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ, მაგრამ მისთვის გამჭვირვალობის კანონის დარქმევა, ჩემი აზრით, არის მავნებლობა. ამ ტერმინებში ჩანს პოზიცია, სამწუხაროდ. 

მედიაჩეკერი: როგორ აფასებთ დღევანდელ პოლიტიკურ პროცესებსა და მედიის მდგომარეობას?

ირინა ყურუა: ახლა რასაც ჩვენ ვუყურებთ, არის ჟურნალისტებზე ზეწოლა. პატრულს ეძახი საშველად და ის არ მოდის. [საუბარია ნოდარ მელაძის განცხადებაზე „ტვ პირველის" მიმდებარედ ჩასაფრებასთან დაკავშირებით, რა დროსაც მელაძემ 112-ის მიმართა.] ისეა ჩამოშლილი ქვეყანაში ინსტიტუციები, რომ სწორედ, ჟურნალისტმა უნდა ამოიღოს ხმა. ახლა ბრძოლის პირველ ხაზზე უნდა იყვნენ ჟურნალისტები. რა არ გადაგვიტანია. ასლან აბაშიძის დროს კასეტებით გავრბოდით, უშიშროების სამსახურის მანქანები მოგვსდევდნენ და თბილისში მაინც ვაგზავნიდით მასალას. იმ დროს ციფრული ტექნოლოგიები განვითარებული არ იყო. მაშინ არ შეგვშინებია. სახლიდან რომ გამოვდიოდი. უშიშროების ბიჭებს ვესალმებოდი, ხომ კარგად ხართ-მეთქი, იმდენად ვცნობდით უკვე სახეზე ერთმანეთს. ასეთი გამოცდილების მქონე ჟურნალისტებს აშინებენ?! 

მე მაინც ვფიქრობ, რომ ჩვენმა კოლეგებმა შიგნიდან უნდა მოვძებნოთ ძალა. ეს დროებითი შემოტევებიც როგორღაც უნდა გადავლახოთ, თორემ ახლა რომ ჩავიკარგოთ, გავისუსოთ, დაველოდოთ, რომ წინა პლანზე ჩემი კოლეგა გავაგდო, ის მეხამრიდათ გამოვიყენო და ამით თავი დავიზღვიო, ასე არ გამოვა. სამსახურსაც დავკარგავთ, მერე რა?! რამდენჯერ გვაქვს ეს გამოცდილი. მთავარია, ჩვენი პროფესიული პრინციპი არ დაიკარგოს, იმიტომ რომ დღეს ჟურნალისტიკა ადამიანებზე, პერსონებზე დგას. ასეთი ხანა უდგას საქართველოში დღეს ჟურნალისტიკას და ესეც არ არის ახალი. ყოველთვის გამოსულა მედია ამ წნეხიდან. 

მე სოლიდარობის იმედი მაქვს ამ ჩვენი ჟურნალისტური ოჯახის. კი, ძალიან ბევრი ადამიანი დღეს ძალიან ცუდ როლს თამაშობს და მათ ნამდვილად უღალატეს საკუთარ პროფესიას, მაგრამ მგონი, ახლა იმის დროც არ არის, რომ დავიყოთ ჩვენიანებად და სხვისიანებად. პირიქით, მე მაშინ უფრო ბედნიერად ვიგრძნობ თავს, როდესაც უფრო მეტი ადამიანი მიხვდება, რომ არასწორ მხარეს დგომა ჟურნალისტიკა არ არის. ახალი თაობა გვასწავლის, რა უნდა ვქნათ. არა აქვს მნიშვნელობა რა პროფესიის ან მომავალი პროფესიის არიან. მე უნდა ვიყო იქ, სადაც ჩემი სტუდენტები არიან, რომელნიც იმდენად სწორად აზროვნებენ, რომ მათგან ვსწავლობ ბევრ რამეს. და ახლა მათ ხომ ვერ დავემალები?! ვიდრე მაქვს საშუალება ვცდილობ, სადაც სათქმელია, ვილაპარაკო. მეტი რა შემიძლია?! ამიტომ ვფიქრობ, რომ ეს თვითცენზურაც როგორღაც უნდა გადავლახოთ და ერთმანეთი გავაძლიეროთ. 

ძალიან მესიამოვნა, იმ დღეს სოლიდარობის მიზნით კოლეგები რომ მივიდნენ „ტვ პირველის“ ოფისთან  და გაამაგრეს ერთმანეთი. ასეც უნდა იყოს, მეც მივიდოდი, უბრალოდ შორს ვარ.

“უკრაინელი ქალები ფრონტის ხაზზე, მაგრამ არა სათაურებში” - Foreign Policy-ზე გამოქვეყნებულ სტატიაში ვკითხულობთ, რომ რესპონდენტებს შორის, რომლებიც უკრაინის ომთან დაკავშირებით საუბრობენ, მხოლოდ 23%-ია ქალი. ეს ერთი მაგალითიც კარგად აჩვენებს, რამდენად დიდი გამოწვევაა გენდერულად მგრძნობიარე გაშუქება, განსაკუთრებით კი, კონფლიქტებისა და ომის დროს.

საკითხი მნიშვნელოვანია, რადგან

• მედია საზოგადოების ინფორმირებულობის მხრივ მნიშვნელოვან როლს თამაშობს - მას შეუძლია, სტერეოტიპები გააძლიეროს, ან პირიქით, დაამსხვრიოს.
• კონფლიქტების გაშუქებისას, ზოგიერთ შემთხვევაში არ არის გათვალისწინებული გენდერული პრობლემატიკა.
• ჟურნალისტებმა ყურადღება უნდა მიაქციონ იმას, რომ კონფლიქტის ანალიზის დროს კაცებთან ერთად ქალების ხმები და შეხედულებები გათვალისწინებული იყოს.

თემის აქტუალობის გათვალისწინებით, საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიამ შეიმუშავა სახელმძღვანელო წესები. დოკუმენტი მოიცავს რეკომენდაციებს იმასთან დაკავშირებით, თუ რა საკითხებს უნდა მიაქციოს ყურადღება ჟურნალისტებმა მასალის მომზადების, რესპონდენტების მოძიების, კითხვების დასმის, შეგროვებული მასალის დამუშავების პროცესში და ა.შ.

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭოს თავმჯდომარე, ხატია ღოღობერიძე საუბრობს მედიაში გენდერულად მგრძნობიარე საკითხების გაშუქების მნიშვნელობაზე.

მედიაჩეკერი: კონფლიქტებისა და ომის გაშუქება ნებისმიერ შემთხვევაში საფრთხილოა. მაგრამ როდესაც ამ გარემოებას გენდერულად მგრძნობიარე საკითხები ემატება, გაცილებით სენსიტიურია. როგორ ფიქრობ, რა არის ძირითადი გამოწვევები?

ხატია ღოღობერიძე: ზოგადად, გენდერულად სენსიტიური გაშუქება გამოწვევაა ჩვენს მედიაში და არა მხოლოდ. ამიტომ გადავწყვიტეთ, ერთობლივად გაგვეკეთებინა სახელმძღვანელო, რომლითაც ჟურნალისტებს მივცემდით რეკომენდაციებს, როგორ შეიძლება, მოიქცნენ ასეთ დროს.

ჩემი აზრით, ერთ-ერთი მთავარი გამოწვევა არის ქალების საჭიროებებზე ნაკლები ყურადღების მიქცევა. არსებულ რეალობაში, როდესაც სამხედროების უმრავლესობა კაცია და საომარი მოქმედებები მიდის, მათზეა დიდი აქცენტი. მაგრამ ეს არ ნიშნავს იმას, რომ ომის დროს ქალები არ ზიანდებიან და ომს არ აქვს მათზე გავლენა. მნიშვნელოვანია, ქალები ჩანდნენ მედიების მასალებში, მათ შორის, მათი საჭიროებებიც. ქალებს უფრო ხშირად ვხედავთ პასიურ როლებში და ნაკლებად ჩანან ქალები, რომლებიც არიან ლიდერები და ცვლიან გარემოს - იქნება ეს სამშვიდობო მოლაპარაკებებში ჩართვა თუ სამხედრო ქალები, რომლებიც ძალიან ბევრს აკეთებენ იმისთვის, რომ არსებული ვითარება გაუმჯობესდეს.

ერთ-ერთ მაგალითს გავიხსენებ - როდესაც უკრაინელებისთვის ჰუმანიტარული დახმარება გროვდებოდა, ყველას ახსოვდა ტანსაცმელი, მაგრამ არავის გახსენებია, ვთქვათ, ჰიგიენური საფენები, რაც ძალიან მნიშვნელოვანია, რადგან ჩვეულებრივ მარტივად ხელმისაწვდომი ნივთები ომის დროს რთულად საშოვნელია. ამიტომ მედია თუ გაამახვილებს ყურადღებას იმაზე, რა საჭიროებები აქვთ ქალებს, იქნება ძალიან კარგი.

სახელმძღვანელოში მოკლედაა მიმოხილული ტერმინოლოგია, რეკომენდაციები გაშუქებისა და უსაფრთხოების ნაწილში. ასევე, არის რეკომენდაციები მედიამენეჯერებისთვის, რა უნდა გაითვალისწინონ ეთიკური გაშუქებისას. მაგალითად, გადაამზადონ ჟურნალისტები, უზრუნველყონ ფიზიკური და მენტალური ჯანმრთელობის საკითხების მოგვარება იმ რეპორტიორებისთვის, ვისაც უწევს მსგავს საკითხებზე მუშაობა და ა.შ.

მედიაჩეკერი: სახელმძღვანელო წესებში გაწერილია ძირითადი პრინციპები, რაც ჟურნალისტს ამ საკითხის გაშუქებისას მეტ ცოდნას მისცემს. როგორ აფასებ, ზოგადად, მსგავსი სახელმძღვანელო წესების არსებობასა და როგორია მათი გამოყენების პრაქტიკა მედიაში?

ხატია ღოღობერიძე: სახელმძღვანელო მაქსიმალურად ეყრდნობა დღევანდელ პრაქტიკას და ვეცადეთ, ისეთი ინფორმაცია შეგვეგროვებინა, რაც ჟურნალისტებს მიმდინარე პერიოდში გამოადგებოდათ. როცა ეს სახელმძღვანელო იქმნებოდა, ისრაელში ომი არ იყო, მომზადების იდეა უკრაინის ომის შემდეგ გაჩნდა. ვეცადეთ, რომ პრაქტიკული ნაწილი გაგვეთვალისწინებინა და ჟურნალისტებისთვის ყოფილიყო გამოსადეგი.

როგორც ჟურნალისტმა, შემიძლია ვთქვა, რომ ძალიან ხშირად შევსულვარ ეთიკის ქარტიის ვებგვერდზე, მინახავს სხვადასხვა სახელმძღვანელო და გამომიყენებია. უნდა ვიხელმძღვანელოთ წესებით და რეკომენდაციებით იმისთვის, რომ ჩვენი მედიაპროდუქტი იყოს სანდო და დაბალანსებული, მათ შორის, გენდერულად დაბალანსებული. მგონია, რომ ძალიან გამოსადეგი და ასევე მარტივად მოძიებადიცაა. ქარტიის ვებგვერდზე ყველას შეუძლია ნახოს და ჩაიკითხოს ძირითადი პრინციპები, რაც მუშაობისას გამოადგება.

მედიაჩეკერი: ჟურნალისტიც იმ საზოგადოების ნაწილია, სადაც იზრდება, შესაბამისად, შესაძლებელია, მასაც ჰქონდეს სტერეოტიპები. როგორ ფიქრობ, რამდენად მნიშვნელოვანია, ჟურნალისტმა დაივიწყოს წინასწარ განწყობები და ისე გააშუქოს ამბავი?

ხატია ღოღობერიძე: მე ხშირად ვამბობ ხოლმე სწორედ ამას, რაც მკითხე. ჩვენ, ჟურნალისტებს ისეთივე განათლება გვაქვს, რასაც განათლების არსებული სისტემა გვაძლევს და ჩვენც ვართ ამ საზოგადოების ნაწილი. შესაბამისად, შეიძლება ვიყოთ სტერეოტიპების გავლენის ქვეშ. ეს, ცხადია, არ არის კარგი, მაგრამ რეალობაა. მეორე მხარეს არის მედიის პასუხისმგებლობა. როდესაც ირჩევ ამ პროფესიას, გაქვს დამატებითი პასუხისმგებლობაც - შენ არ ხარ უბრალოდ დამკვირვებელი ან აუდიტორია, რომელიც მხოლოდ "მოიხმარს" ინფორმაციას, არამედ ხარ ადამიანი, რომელიც ავრცელებს მას.

ჟურნალისტი ვალდებულია, იზრუნოს თვითგანვითარებაზე და გამოიჩინოს უფრო მეტი პასუხისმგებლობა, რადგან მედიის როლი ძალიან დიდია. მედიას შეუძლია სტერეოტიპების როგორც გაღრმავება, ასევე პირიქით, მის დამსხვრევაში მონაწილეობის მიღება - ცხადია, მან უნდა აირჩიოს მეორე და ამისთვის აუცილებელია, მოინდომოს უფრო მეტ საკითხში გარკვევა. უნდა მოინდომონ მედიამენეჯერებმაც, რადგან მხოლოდ ჟურნალისტების ნებით ეს ვერ ხდება.

მედიაჩეკერი: ახლაც ახსენე და სახელმძღვანელოშიც ერთ-ერთი საკითხი, რაზეც ყურადღება გაქვთ გამახვილებული, არის მედიამენეჯერები. შენი შეფასებით, რამდენად დიდია მათი როლი და რამდენად ეკისრებათ პასუხისმგებლობა მედიამენეჯერებს გადაცდომების, ამბების სტერეოტიპულ გაშუქებაში?

ხატია ღოღობერიძე: ეთიკის ქარტიიდან რამდენ შეხვედრაზეც ვყოფილვარ ჟურნალისტებთან, ალბათ, ყველგან გაჟღერებულა ეს აზრი - ჩვენ კი ვიცით, რომ ასეა სწორი, მაგრამ რა ვქნათ, როდესაც მედიამენეჯერები სხვა რამეს გვავალებენ. რეალურად, მედიის გარკვეულ ნაწილში ეს პრობლემა არსებობს, როდესაც მედიამენეჯერები ერთპიროვნულად წყვეტენ, რა არის მათთვის უფრო საინტერესო და ეთიკურად გააშუქებენ თუ "სკანდალურად".

მედიამენეჯერების როლი მგონია ძალიან მნიშვნელოვანი. ამას ვუწოდებდი ერთგვარ პოლიტიკურ ნებას, პოლიტიკურ გადაწყვეტილებას მათი მხრიდან, რომ ეთიკურად გაშუქდეს ესა თუ ის საკითხი, განსაკუთრებით ქალებთან, უმცირესობებთან დაკავშირებით და ა.შ. თუმცა აქაც ჟურნალისტის პასუხისმგებლობას ვერ გამოვრიცხავდი. მესმის სამსახურის დაკარგვის საფრთხე, მესმის ის, რომ რთულია, ზემდგომს შეეწინააღმდეგო. შეიძლება, ჩემთვის ეს ნაკლებად რთულია, მაგრამ ვითვალისწინებ სხვა ადამიანების გამოცდილებასაც - ყველასთვის არ არის მარტივი ხელმძღვანელისთვის წინააღმდეგობის გაწევა, მაგრამ ჩვენ გვაქვს ჩვენი პასუხისმგებლობა და როდესაც იცი, რომ რაღაც არის არასწორი და გაქვს შენი პრინციპები და ღირებულებები, ძალიან რთულია, რომ ამაზე ხელი მოაწერო.

რეალურად, ორივე რგოლის მუშაობაა საჭირო. მხოლოდ მედიამენეჯერებს არ დავაკისრებდი პასუხისმგებლობას. თუმცა მგონია, თუ მათი პოლიტიკური ნება იქნება, ბევრად უფრო ეთიკურად გაშუქდება სხვადასხვა საკითხი, ვიდრე დღეს შუქდება.