კატეგორია: ბლოგი
2008 წლის აგვისტოში რუსეთის სამხედრო აგრესიიდან 8 წელი გავიდა და ამ
დრომდე, ქვეყნის 20% ოკუპირებულია, 250 000 ადამიანი კი - დევნილობაში
ცხოვრობს. სწორედ ამიტომ, ბოლო ხუთი წელია საზოგადოების ინტერესი
კონფლიქტის მიმართ, უცვლელია. მიუხედავად ამისა, ხშირად, უპასუხო
კითხვების გამო, მედიისთვის არაკომფორტულია ამ თემაზე წერა.
კონფლიქტი, თავისი ავტორიტეტული ელფერით, გაშუქების საბაბს დამოუკიდებლად ქმნის, მაგრამ მნიშვნელოვანია, მედიამ გაშუქებისას საზოგადოების კონკრეტული მოლოდინი, კონფლიქტის სოციალურ - პოლიტიკური მახასიათებელი გააანალიზოს და გაითვალისწინოს. თუ მხედველობაში მივიღებთ, რომ დამოუკიდებლობის 25 წლის თავზეც ტერიტორიული მთლიანობის პრობლემა ჩვენი ყოველდღიური პოლიტიკური ცხოვრების ნაწილია, დროა, მედიამ საზოგადოების მოლოდინის შექმნისას, კვლევები აქტიურად გამოიყენოს.
კითხვებზე პასუხისთვის საინტერესო მონაცემებს გვაძლევს NDI-ის დაკვეთით CRRC-საქართველოს მიერ ჩატარებული კვლევები. ბოლო ასეთი კვლევა 2016 წლის ივნისში განხორციელდა და მის ფარგლებში, ქვეყნის მასშტაბით, 4,113 ინტერვიუ ჩატარდა, მათ შორის ეროვნული უმცირესობებით მჭიდროდ დასახლებულ რეგიონებში.
ამ კვლევაზე დაყრდნობით ვუპასუხოთ იმ სამ კითხვას, რაც შესაძლოა, თემის გაშუქებით დაინტერესებულ ჟურნალისტებს გაუჩნდეთ. ეს კითხვები მედიას კონფლიქტის სოციალურ - პოლიტიკური მახასიათებლის გაანალიზებაში დაეხმარება.
· კითხვა 1: რა ადგილი უჭირავს ტერიტორიულ მთლიანობას ქვეყნის პრობლემებში? უკეთ რომ ვთქვათ, მნიშვნელოვანია თუ არა ეს პრობლემა საზოგადოებისთვის ?
ბოლო ხუთი წელია, ტერიტორიული მთლიანობა ქვეყნის ყველაზე მნიშნელოვანი პრობლემების ხუთეულშია. ივნისის გამოკითხვებით, ის მესამეა სამუშაო ადგილების და სიღარიბის შემდეგ. ამავე დროს, ის განეკუთვნება საკითხთა იმ ჯგუფს, რომელიც თანაბრად აწუხებს ქალაქად თუ სოფლად მცხოვრებ მოსახლეობას. განსხვავება არც ასაკობრივი კუთხით შეიმჩნევა, თუმცა კითხვებს აჩენს თემისადმი ინტერესი ეთნიკური უმცირესობებით დასახლებულ რეგიონებში. აქ მხოლოდ 7 % აღნიშნავს ამ თემის მნიშვნელობას, მაშინ როდესაც ქვეყნის სხვა ნაწილებში ეს რიცხვი 27% ნაკლები არაა.
რამ განაპირობა ასეთი სხვაობა? არის ეს განათლების პოლიტიკის თუ მედიაზე ნაკლები ხელმისაწვდომობის ბრალი ? აღნიშნული კითხვები მედიის საკვლევ ღია საკითხებად დავტოვოთ. კითხვა 2: რა შიდა თუ გარე ფაქტორები აყალიბებს საზოგადოების მოთხოვნებს კონფლიქტის გაშუქებაზე ? უკეთ რომ ვთქვათ, როდის უფრო ღელავს საზოგადოება კონფლიქტზე?
როგორც დიაგრამიდან ჩანს, ბოლო პერიოდში პირველი აღმასვლა 2013 წლის ნოემბრის გამოკითხვამ აჩვენა. ამ პერიოდში ჟენევის მოლაპარაკების 25-ე რაუნდია და აქტიურად განიხილება მისი ჩანაცვლება/გაუქმების საკითხი. გრიგორი კარასინმა განაცხადა: „ჟენევის დისკუსიების შეწყვეტის შესაძლებლობა სულ უფრო რეალური ხდება“ რასაც ახლდა შიდაკომენტარები, მათ შორის მინისტრის ორაზროვანი განცხადება: “ჟენევის მოლაპარაკების ფორმატის ცვლილება გამორიცხული არ არის“ და არსამთავრობოთა პასუხი: „ეს საფრთხის შემცველია“.
კონტექსტი - 20 წელი სოხუმის დაცემიდან, თავის კვალს ტოვებს, თუმცა მთავარი აქცენტი საგარეო ფაქტორების მიერაა შემოტანილი. ასეთივე მოვლენა გვაქვს 2016 წლის ივნისში, როდესაც თემა მოულოდნელად კვლავ აქტიურდება. ამჯერად მიზეზი ტრაგიკული შემთხვევაა: აფხაზი მებაჟის, რაშიდ კანჯი-ოღლის მიერ ხურჩაში ადგილობრივი მკვიდრის, გიგა ოთხოზორიას მკვლელობა. მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოს მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე მსგავსი ფაქტი პირველად მოხდა და საზოგადოება აღშფოთდა მომხდარი დანაშაულით, აღნიშნულმა შემთხვევამ ვერ შეიძინა გრძელვადიანი პოლიტიკური გავლენის დამახასიათებელი ნიშნები. ეს საკითხი დაისვა კრიზისების პრევენციის შეხვედრაზეც და ჟენევის მოლაპარაკების ფორმატშიც, თუმცა მედიამ თემის გარშემო ‘’ტემპერატურის აწევა, ’’ საერთო საზოგადოებრივი მოვლენის შექმნა ვერ მოახერხა, მიუხედავად იმისა, რომ გაშუქების საბაბი იყო, მათ შორის: რამდენიმე აქცია კანცელარიასთან, იყო მშვიდობიანი მარში, იყო ფეისბუკ პოსტები და იყო რუსეთის მხრიდან პრობლემის ქართულ-აფხაზურად მონათვლა, აფხაზეთის მხრიდან კი 20–ზე მეტი შემთხვევის „გახსენება“, როდესაც ქართველების მიზეზით ეთნიკურად აფხაზი დაიღუპა.
ამავე პერიოდში მოხდა მნიშვნელოვანი მოვლენები: ქართულ, აფხაზურ და ოსურ მხარეებს შორის პატიმრების გაცვლა და აფხაზეთის მიმართულებით ინციდენტების პრევენციისა და მათზე რეაგირების მექანიზმების შეხვედრების აღდგენა, რასაც მედიაში მხოლოდ ნიუსის სივრცე შეხვდა.
როგორც ჩანს, კონფლიქტების თემაზე მედიის დღის წესრიგი გრძელვადიანი სტრატეგიის ნაკლებობასთან ერთად, ადვილად მანიპულირებადია. ადვილად შესამჩნევია ტენდენცია: 1) მედია ნიუსური შინაარსისაა და ძლიერაა დამოკიდებულია პოლიტიკოსების მიერ ნაკარნახევ თემებზე, ნაკლებად გააჩნია უნარი თავად წამოწიოს საკითხები; 2) კონფლიქტთან დაკავშირებული თემები მედიისთვის ნაკლებად აქტუალურია, თუ ის არაა დაკავშირებული საგარეო ფაქტორებთან. მსგავსად ნაკარნახევი დღის წესრიგი შესაძლებლობას ტოვებს, უცხო ქვეყნის პროპაგანდამ მედია ბოროტად გამოიყენოს, საზოგადოებაში წინასწარი მოლოდინის გასაჩენად. რამდენად გამოიყენება აღნიშნული სტრატეგია, მაგალითად, ჟენევის ყოველი მოლაპარკების წინ ?
ეს თემა შესაძლებლობას გვაძლევს კიდევ შორს წავიდეთ კვლევისას და მედიისათვის მნიშვნელოვან მესამე კითხვასაც ვუპასუხოთ.
კითხვა 3: იქნება თუ არა პოლიტიკური მესიჯები ამ თემაზე წინასაარჩევნო პერიოდში, ანუ უნდა წეროს თუ არა მედიამ კონფლიქტზე ამ პერიოდში ?
ტერიტორიული მთლიანობა, როგორც მესამე ყველაზე მნიშვნელოვანი პრობლემა ქვეყნისათვის ბუნებრივად აჩენს კითხვებს. საზოგადოებას სურს მოისმინოს, რატომ უნდა მისცეს ხმა ამა თუ იმ პარტიას და რა შეცდომები იყო ამ მიმართულებით, რაც ცალსახად ოპოზიციური ნიშის ქვეშ აქცევს თემას. თუ გავითვალისწინებთ, რომ იმ ადამიანთა რიცხვი, რომლებსაც არ აქვთ გადაწვეტილი, არჩევნებში ვის მისცემენ ხმას 57% -ია, რაც ნებისმიერი პარტიისათვის მნიშვნელოვანი სამიზნე აუდიტორიაა. ხოლო, მათგან ნახევარზე მეტი (63%), აცხადებს, რომ მათთვის მნიშვნელოვანია ტერიტორიული მთლიანობა. ეს ნიშნავს, რომ საზოგადოება ოკუპირებულ ტერიტორიებსა და დევნილი მოსახლეობის პრობლემებზე აუცილებლად იხილავს დებატებს წინასაარჩევნო პერიოდში.
თუმცა, ვინაიდან არსებობს საკითხზე მკვეთრად გამოხატული უკმაყოფილება მთავრობის პოლიტიკის მიმართ და მასზე საგარეო ფაქტორის გამოხატული გავლენა, უფრო მოსალოდნელია, თემა რუსეთთან ურთიერთობისა და საქართველოს ევროატლანტიკური კურსის ქოლგის ქვეშ შემავალ შიდა საკითხად განიხილოს.
გიორგი ჯანგიანი, საქართველოს რეფორმების ასოციაცია, კონფლიქტებისა და საერთაშორისო უსაფრთხოების ანალიტიკოსი
კონფლიქტი, თავისი ავტორიტეტული ელფერით, გაშუქების საბაბს დამოუკიდებლად ქმნის, მაგრამ მნიშვნელოვანია, მედიამ გაშუქებისას საზოგადოების კონკრეტული მოლოდინი, კონფლიქტის სოციალურ - პოლიტიკური მახასიათებელი გააანალიზოს და გაითვალისწინოს. თუ მხედველობაში მივიღებთ, რომ დამოუკიდებლობის 25 წლის თავზეც ტერიტორიული მთლიანობის პრობლემა ჩვენი ყოველდღიური პოლიტიკური ცხოვრების ნაწილია, დროა, მედიამ საზოგადოების მოლოდინის შექმნისას, კვლევები აქტიურად გამოიყენოს.
კითხვებზე პასუხისთვის საინტერესო მონაცემებს გვაძლევს NDI-ის დაკვეთით CRRC-საქართველოს მიერ ჩატარებული კვლევები. ბოლო ასეთი კვლევა 2016 წლის ივნისში განხორციელდა და მის ფარგლებში, ქვეყნის მასშტაბით, 4,113 ინტერვიუ ჩატარდა, მათ შორის ეროვნული უმცირესობებით მჭიდროდ დასახლებულ რეგიონებში.
ამ კვლევაზე დაყრდნობით ვუპასუხოთ იმ სამ კითხვას, რაც შესაძლოა, თემის გაშუქებით დაინტერესებულ ჟურნალისტებს გაუჩნდეთ. ეს კითხვები მედიას კონფლიქტის სოციალურ - პოლიტიკური მახასიათებლის გაანალიზებაში დაეხმარება.
· კითხვა 1: რა ადგილი უჭირავს ტერიტორიულ მთლიანობას ქვეყნის პრობლემებში? უკეთ რომ ვთქვათ, მნიშვნელოვანია თუ არა ეს პრობლემა საზოგადოებისთვის ?
ბოლო ხუთი წელია, ტერიტორიული მთლიანობა ქვეყნის ყველაზე მნიშნელოვანი პრობლემების ხუთეულშია. ივნისის გამოკითხვებით, ის მესამეა სამუშაო ადგილების და სიღარიბის შემდეგ. ამავე დროს, ის განეკუთვნება საკითხთა იმ ჯგუფს, რომელიც თანაბრად აწუხებს ქალაქად თუ სოფლად მცხოვრებ მოსახლეობას. განსხვავება არც ასაკობრივი კუთხით შეიმჩნევა, თუმცა კითხვებს აჩენს თემისადმი ინტერესი ეთნიკური უმცირესობებით დასახლებულ რეგიონებში. აქ მხოლოდ 7 % აღნიშნავს ამ თემის მნიშვნელობას, მაშინ როდესაც ქვეყნის სხვა ნაწილებში ეს რიცხვი 27% ნაკლები არაა.
რამ განაპირობა ასეთი სხვაობა? არის ეს განათლების პოლიტიკის თუ მედიაზე ნაკლები ხელმისაწვდომობის ბრალი ? აღნიშნული კითხვები მედიის საკვლევ ღია საკითხებად დავტოვოთ. კითხვა 2: რა შიდა თუ გარე ფაქტორები აყალიბებს საზოგადოების მოთხოვნებს კონფლიქტის გაშუქებაზე ? უკეთ რომ ვთქვათ, როდის უფრო ღელავს საზოგადოება კონფლიქტზე?
როგორც დიაგრამიდან ჩანს, ბოლო პერიოდში პირველი აღმასვლა 2013 წლის ნოემბრის გამოკითხვამ აჩვენა. ამ პერიოდში ჟენევის მოლაპარაკების 25-ე რაუნდია და აქტიურად განიხილება მისი ჩანაცვლება/გაუქმების საკითხი. გრიგორი კარასინმა განაცხადა: „ჟენევის დისკუსიების შეწყვეტის შესაძლებლობა სულ უფრო რეალური ხდება“ რასაც ახლდა შიდაკომენტარები, მათ შორის მინისტრის ორაზროვანი განცხადება: “ჟენევის მოლაპარაკების ფორმატის ცვლილება გამორიცხული არ არის“ და არსამთავრობოთა პასუხი: „ეს საფრთხის შემცველია“.
კონტექსტი - 20 წელი სოხუმის დაცემიდან, თავის კვალს ტოვებს, თუმცა მთავარი აქცენტი საგარეო ფაქტორების მიერაა შემოტანილი. ასეთივე მოვლენა გვაქვს 2016 წლის ივნისში, როდესაც თემა მოულოდნელად კვლავ აქტიურდება. ამჯერად მიზეზი ტრაგიკული შემთხვევაა: აფხაზი მებაჟის, რაშიდ კანჯი-ოღლის მიერ ხურჩაში ადგილობრივი მკვიდრის, გიგა ოთხოზორიას მკვლელობა. მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოს მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე მსგავსი ფაქტი პირველად მოხდა და საზოგადოება აღშფოთდა მომხდარი დანაშაულით, აღნიშნულმა შემთხვევამ ვერ შეიძინა გრძელვადიანი პოლიტიკური გავლენის დამახასიათებელი ნიშნები. ეს საკითხი დაისვა კრიზისების პრევენციის შეხვედრაზეც და ჟენევის მოლაპარაკების ფორმატშიც, თუმცა მედიამ თემის გარშემო ‘’ტემპერატურის აწევა, ’’ საერთო საზოგადოებრივი მოვლენის შექმნა ვერ მოახერხა, მიუხედავად იმისა, რომ გაშუქების საბაბი იყო, მათ შორის: რამდენიმე აქცია კანცელარიასთან, იყო მშვიდობიანი მარში, იყო ფეისბუკ პოსტები და იყო რუსეთის მხრიდან პრობლემის ქართულ-აფხაზურად მონათვლა, აფხაზეთის მხრიდან კი 20–ზე მეტი შემთხვევის „გახსენება“, როდესაც ქართველების მიზეზით ეთნიკურად აფხაზი დაიღუპა.
ამავე პერიოდში მოხდა მნიშვნელოვანი მოვლენები: ქართულ, აფხაზურ და ოსურ მხარეებს შორის პატიმრების გაცვლა და აფხაზეთის მიმართულებით ინციდენტების პრევენციისა და მათზე რეაგირების მექანიზმების შეხვედრების აღდგენა, რასაც მედიაში მხოლოდ ნიუსის სივრცე შეხვდა.
როგორც ჩანს, კონფლიქტების თემაზე მედიის დღის წესრიგი გრძელვადიანი სტრატეგიის ნაკლებობასთან ერთად, ადვილად მანიპულირებადია. ადვილად შესამჩნევია ტენდენცია: 1) მედია ნიუსური შინაარსისაა და ძლიერაა დამოკიდებულია პოლიტიკოსების მიერ ნაკარნახევ თემებზე, ნაკლებად გააჩნია უნარი თავად წამოწიოს საკითხები; 2) კონფლიქტთან დაკავშირებული თემები მედიისთვის ნაკლებად აქტუალურია, თუ ის არაა დაკავშირებული საგარეო ფაქტორებთან. მსგავსად ნაკარნახევი დღის წესრიგი შესაძლებლობას ტოვებს, უცხო ქვეყნის პროპაგანდამ მედია ბოროტად გამოიყენოს, საზოგადოებაში წინასწარი მოლოდინის გასაჩენად. რამდენად გამოიყენება აღნიშნული სტრატეგია, მაგალითად, ჟენევის ყოველი მოლაპარკების წინ ?
ეს თემა შესაძლებლობას გვაძლევს კიდევ შორს წავიდეთ კვლევისას და მედიისათვის მნიშვნელოვან მესამე კითხვასაც ვუპასუხოთ.
კითხვა 3: იქნება თუ არა პოლიტიკური მესიჯები ამ თემაზე წინასაარჩევნო პერიოდში, ანუ უნდა წეროს თუ არა მედიამ კონფლიქტზე ამ პერიოდში ?
ტერიტორიული მთლიანობა, როგორც მესამე ყველაზე მნიშვნელოვანი პრობლემა ქვეყნისათვის ბუნებრივად აჩენს კითხვებს. საზოგადოებას სურს მოისმინოს, რატომ უნდა მისცეს ხმა ამა თუ იმ პარტიას და რა შეცდომები იყო ამ მიმართულებით, რაც ცალსახად ოპოზიციური ნიშის ქვეშ აქცევს თემას. თუ გავითვალისწინებთ, რომ იმ ადამიანთა რიცხვი, რომლებსაც არ აქვთ გადაწვეტილი, არჩევნებში ვის მისცემენ ხმას 57% -ია, რაც ნებისმიერი პარტიისათვის მნიშვნელოვანი სამიზნე აუდიტორიაა. ხოლო, მათგან ნახევარზე მეტი (63%), აცხადებს, რომ მათთვის მნიშვნელოვანია ტერიტორიული მთლიანობა. ეს ნიშნავს, რომ საზოგადოება ოკუპირებულ ტერიტორიებსა და დევნილი მოსახლეობის პრობლემებზე აუცილებლად იხილავს დებატებს წინასაარჩევნო პერიოდში.
თუმცა, ვინაიდან არსებობს საკითხზე მკვეთრად გამოხატული უკმაყოფილება მთავრობის პოლიტიკის მიმართ და მასზე საგარეო ფაქტორის გამოხატული გავლენა, უფრო მოსალოდნელია, თემა რუსეთთან ურთიერთობისა და საქართველოს ევროატლანტიკური კურსის ქოლგის ქვეშ შემავალ შიდა საკითხად განიხილოს.
გიორგი ჯანგიანი, საქართველოს რეფორმების ასოციაცია, კონფლიქტებისა და საერთაშორისო უსაფრთხოების ანალიტიკოსი
31.08.2016
