შინაგან საქმეთა სამინისტროს ინფორმაციით, „ტვ პირველის“ ჟურნალისტსა და ოპერატორზე თავდასხმის ფაქტთან დაკავშირებით ერთი პირი დააკავეს.

რა მოხდა?

30 ივნისს წალკის მუნიციპალიტეტის სოფელ წინწყაროში, „ტვ პირველის” ჟურნალისტ ნინო ელიკაშვილს და ოპერატორ პაპუნა ხაჩიძეს პროფესიული მოვალეობის შესრულების დროს დაესხნენ თავს.

ჟურნალისტები ამბობენ, რომ ისინი სოფელში ადგილობრივების პროტესტის გასაშუქებლად იყვნენ ჩასულები და გამგებლის მიერ მიწების შესაძლო მითვისების საკითხზე მუშაობდნენ.

გადამღებ ჯგუფს ფიზიკურად დაუპირისპირდა სოფლის გამგებლის ნათესავი. მოგვიანებით, კი ჟურნალისტს სიტყვიერი შეურაცხყოფა მიაყენა გამგებლის კიდევ ერთმა ოჯახის წევრმა. მომხდარის ამსახველი კადრები „ტვ პირველმა“ გაავრცელა.

გამოძიების დეტალები

ჟურნალისტების თავდასხმის ფაქტთან დაკავშირებით გამოძიება ორი მუხლით: ძალადობისა (სსკ-ის 126-ე ) და ჟურნალისტისათვის პროფესიულ საქმიანობაში უკანონოდ ხელის შეშლის (სსკ-ის 154-ე) გამო მიმდინარეობს.

ტელეკომპანია "ფორმულაში" ამბობენ, რომ ხელისუფლება არხთან ბოიკოტის რეჟიმშია. 29 ივისს ჟურნალისტმა ვახო სანაიამ გადაცემა „პოლიტმეტრში“ თქვა, რომ კრიტიკული არხების მიმართ ბოიკოტი “ქართულმა ოცნებამ“, დიდი ხანია, წესად აქცია.” მმართველ პარტიაში გვეუბნებიან, რომ გადაწყვეტილების მიღების ერთ-ერთი მიზეზი არხის დაბალი რეიტინგია.

რა მოხდა

გადაცემა „პოლიტმეტრის“ წამყვანის, ვახო სანაიას ინფორმაციით, პარტიაში აზრთა სხვადასხვაობა იყო მაუწყებელში მისვლასთან დაკავშირებით. ზოგიერთი მაღალი თანამდებობის პირი, მზად იყო მონაწილეობა მიეღო გადაცემებში, თუმცა ისინი “გზიდან მიაბრუნეს” და რამდენიმეკვირიანი ფიქრის შემდეგ, მმართველმა პარტიამ კვლავ უარი თქვა “ფორმულას” ეთერში მისვლაზე. Სანაიამ ამ ნაბიჯს „ქართული ოცნების“ უპასუხისმგებლო მედიაპოლიტიკა” უწოდა.

“თქვენ კი არ ირჩევთ მედიასაშუალებებს, მედიასაშუალებები ირჩევენ, ვისთანაც აქვთ შეკითხვები, რომლებზეც პასუხები არა მხოლოდ ჩვენ, უპირველეს ყოვლისა, საზოგადოებას აინტერესებს“, - ასე მიმართა ჟურნალისტმა მმართველ პარტიას “ფორმულას” ეთერიდან.

რა პასუხი აქვს ხელისუფლებას

“ქართული ოცნების“ პრესსამსახურის თანამშრომელი გრეტა წიწავა გვეუბნება, რომ გადაწყვეტილების მიღების კრიტერიუმებს შორის იყო "არხის დაბალი რეიტინგი და წამყვანი სახეების მიდგომა".

„იყო სხვადასხვა კრიტერიუმები, რაც შეფასდა გადაწყვეტილების მიღების პროცესში. მათ შორის იყო რეიტინგები, მიდგომა, არხის პოზიცია, მისი ჟურნალისტების, „ფოლოვერების“ პოზიცია - ეს ყველაფერი ფასდებოდა და ამან გამოიღო შესაბამისი გადაწყვეტილება".

დაბალრეიტინგულ ტელევიზიებს შორისაა პოსტივიც, თუმცა, მას ხელისუფლების წარმომადგენლები ხშირად სტუმრობენ. გრეტა წიწავა ამას იმით ხსნის, რომ საუბარია მხოლოდ ოპოზიციურ არხებზე: "პოსტვ ოპოზიციური არხი არა მგონია რომ იყოს, დაბალანსებული ტელევიზიაა” - განგვიმარტავს გრეტა წიწავა.

"ფორმულას" ჟურნალისტების მიდგომის ერთ-ერთ მაგალითად კი წიწავა მიშა მშვილდაძის მიერ 24 ივნისს ფეისბუკზე გამოქვეყნებულ პოსტს ასახელებს, სადაც იუმორისტული გადაცემის წამყვანი შეურაცხმყოფელად მოიხსენიებს „ქართული ოცნების“ ლიდერებს.

წიწავა ამბვობს, რომ ხელისუფლება ოპოზიციურ არხებს რეიტინგულ გადაცემებში მონაწილეობაზე შეუთანმდა და „[მათგან] არანაირი პრეტენზია არ არის“.

“ქართულმა ოცნებამ” აირჩია გადაცემის ფორმატებიც და “მთავარ არხზე” და “ტვ პირველზე” მხოლოდ წამყვანებთან პირისპირ, ოპონენტების გარეშე საუბრობს.

“ფორმულა” ამბობს, რომ “ქართული ოცნების” დისკრიმინაციული მიდგომის გამო, ხმას მიაწვდის დასავლელ პარტნიორებს.

სად მიდის და სად არ მიდის “ქართული ოცნება“?

“ფორმულას” გადაცემები ერთადერთი არ არის, სადაც მმართველი პარტია მონაწილეობას არ იღებს. 2021 წლის ივნისამდე “ქართული ოცნება” არ დადიოდა “ტვ პირველზე”, “მთავარ არხზე” და “კავკასიაზე” და უარს ამობდა სხვა ტელევიზიის ზოგიერთ გადაცემაში მონაწილეობაზე. ყველაზე ხშირად მმართველი პარტიის წარმომადგენლები “იმედსა” და “პოსტივის” სტუმრობდნენ.

ეს ტენდენცია „საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის“ მიერ გაეროს განვითარების პროგრამის პროექტის ფარგლებში ჩატარებულ მედიამონიტორინგების ანგარიშებშიც არის ასახული.

“მთავარ არხზე” ხელისუფლება ერთადერთ გადაცემაში იღებს მონაწილეობას - ტოქშოუში “ინტერვიუ ხელისუფლებასთან”. ჟურნალისტ გიორგი გაბუნიას საავტორო გადაცემა 2021 წლის 14 ივნისიდან გადის ეთერში. როგორც მთავარი არხის დირექტორი, ნიკა გვარამია ამბობს, ხელისუფლება მხოლოდ ერთი-ერთზე ინტერვიუს ფორმატს დათანხმდა და უარს ამბობს დებატებში მონაწილეობაზე.

რამდენიმე კვირაა, ქართული ოცნების წარმომადგენლებმა დაიწყეს „ტვ პირველის“ გადაცემა “რეაქციაში” სტუმრობაც, თუმცა არ დადიან ამ ტელევიზიის სხვა გადაცემებში.

ტელეკომპანია „პირველის“ ორი ტოქშოუს, “პოლიტიკური პარასკევისა” და “საჯარო პოლიტიკის” წამყვანი ეკა მიშველაძე ამბობს, რომ ბევრი მცდელობის მიუხედავად, მის გადაცემებში მმართველი პარტია არ დადის: ”სულ არაფერს, ესეც სჯობს [რომ “რეაქციაში” სტუმრობა მაინც დაიწყეს]. ალბათ, სხვა გადაცემებში მაშინ მოვლენ, როცა თავად გადაწყვეტენ. უცნაური შეხედულებები აქვთ”.

„ტვ პირველის” ჟურნალისტ ნინო ელიკაშვილს და ოპერატორ პაპუნა ხაჩიძეს წალკაში თავს დაესხნენ. “ტვ პირველის” მიერ გავრცელებულ კადრებში ჩანს, რომ ადგილზე მყოფი კაცი ფიზიკურ და სიტყვიერ შეურაცხყოფას აყენებს ჟურნალისტს.

“ტვ პირველის” ჟურნალისტის თქმით, წალკის სოფელ წინწყაროში ადგილობრივების თხოვნით, მათი პროტესტის გასაშუქებლად იყვნენ ჩასულები. სოფელ ს გამგებლის ერთ-ერთი ოჯახის წევრი კი ადგილზე მივიდა და გადამღებ ჯგუფს სიტყვიერად და ფიზიკურად დაუპირისპირდა. მოგვიანებით, ჟურნალისტს სიტყვიერი შეურაცხყოფა მიაყენა გამგებლის კიდევ ერთმა ოჯახის წევრმაც.

შინაგან საქმეთა სამინისტროს ინფორმაციით, ქვემო ქართლის პოლიციის დეპარტამენტმა მომხდარ ფაქტთან დაკავშირებით გამოძიება სისხლის სამართლის კოდექსის 126-ე (ძალადობის) და 154-ე (ჟურნალისტურ საქმიანობაში ხელის შეშლის) მუხლებით დაიწყო.

ორი წელი გავიდა 2019 წლის 20-21 ივნისის ანტისაოკუპაციო აქციის დაშლის შემდეგ, სადაც მედიის 40 წარმომადგენელი დაშავდა, თუმცა დღემდე გამოძიება არ დასრულებულა. Ბრალი არ წარდგენია არცერთ სამართალდამცავს მათ შორის იმ ჟურნალისტების შემთხვევაშიც, რომლებიც პროკურატურამ ოფიციალურად სცნო დაზარალებულად.

რა მოხდა

მედიის წარმომადგენლებმა 20 ივნისის ღამეს სამართალდამცავების მიერ ნასროლი რეზინის ტყვიებით სხეულის დაზიანებები მიიღეს. Დაშავებულების ნაწილი ამბობს, რომ მათ ჟურნალისტურ საქმიანობაში ხელი შეეშალათ.

20-21 ივნისის მოვლენების დროს დაშავებულების ყველა საქმეს მთავარი პროკურატურა ერთ დიდ საქმეში აერთიანებს. საქართველოს გენერალური პროკურატურის საზოგადოებასთან და მედიასთან ურთიერთობის დეპარტამენტის უფროსი, ბაია ცანავა ამბობს, რომ გამოძიება ახლაც მიმდინარეობს.

2019 წელს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია დაუკავშირდა აქციაზე დაშავებულ მედიის 40 წარმომადგენელს. მათგან დღემდე მხოლოდ 3 ჟურნალისტია დაზარალებულად ცნობილი.

ჟურნალისტების საქმე სტრასბურგში

“გურიანიუსის” ჟურნალისტ მერაბ ცაავას, “კავკაზსკი უზელის” ჟურნალისტ ბესლან კმუზოვს და დამოუკიდებელ ჟურნალისტ ზაზა სვანაძეს, დაზარალებულის სტატუსი 6 აპრილს მიენიჭა. მათი საქმე “ადამიანთა უფლებების ცენტრმა” ადამიანის უფლებათა ევროპულ სასამართლოში გაგზავნა.

“Ეს ჟურნალისტები პროკურატურამ გამოკითხვაზე მხოლოდ მას შემდეგ დაიბარა და დაზარალებულის სტატუსი მიანიჭა, რაც სტრასბურგის სასამართლომ ამის შესახებ სახელმწიფოსთან კომუნიკაცია დაიწყო” - ამბობს “ადამიანის უფლებათა ცენტრის” დირექტორი ალეკო ცქიტიშვილი.

Კიდევ თერთმეტი დაშავებული ჟურნალისტის უფლებებს საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია იცავს, თუმცა მათთვის პროკურატურას დაშავებულის სტატუსი არ მიუნიჭებია.

“Საიამ” ადამიანის უფლებათა დაცვის ევროპულ ცენტრთან" (EHRAC) ერთად 20-21 ივნისს დაშავებული მოქალაქეების, მათ შორის ჟურნალისტების სახელით, ადამიანის უფლებათა ევროპულ სასამართლოში 2 სარჩელი გააგზავნა." სარჩელები აქციის დაშლისას დაშავებული 22 ადამიანის, მათ შორის მედიის 11 წარმომადგენლის მიმართ, სახელმწიფოს მიერ ძალის გადამეტებასა და საქმის არაეფექტურ გამოძიებას ეხება.

ორგანიზაციის ინფორმაციით, სტრასბურგის სასამართლომ შეტანილი საჩივრების არსებითი განხილვა 18 ივნისს დაიწყო და საქართველოს მთავრობას კითხვებით მიმართა.

როგორ აფასებენ უფლებადამცველები გამოძიებას

“საიას” შეფასებით, “აქტიური სპეციალური საშუალებების გამოყენებისა და სამართალდამცავთა მხრიდან ფიზიკური თუ სიტყვიერი ძალადობის შედეგად დაირღვა მედიის წარმომადგენელთა უფლებები, მათ შორის, გამოხატვის თავისუფლება, არასათანადო მოპყრობისგან დაცვის უფლება.”

Გამოძიება არაეფექტურად მიმდინარეობსო, ამბობს ადვოკატი გიორგი ტაბატაძე, რომელიც დაშავებული ჟურნალისტების უფლებებს იცავს: “საქმის მასალებს არ გვაცნობენ და შესაბამისად, დეტალებიც არ ვიცით, როგორ მიმდინარეობს გამოძიება. ჩვენ არ გვეძლევა საშუალება, რომ დავაკვირდეთ პროცესს” - გვეუბნება ადვოკატი.

Გამოძიებას “არაეფექტურს” უწოდებს “ადამიანთა უფლებების ცენტრის” ადვოკატი დიმიტრი ნოზაძეც, მიზეზად მასაც ის მოჰყავს, რომ პროკურატურა მათ საქმის მასალების სრულად გაცნობის შესაზლებლობას არ აძლევს: “გვყავს დაზარალებულები, მაგრამ არ ვიცით, ვინ უნდა აგოს პასუხი.” - ამბობს ნოზაძე.

Როდესაც “ადამიანის უფლებათა ცენტრმა” პროკურატურისგან საგამოძიებო მასალები გამოითხოვა, როგორც ადვოკატი ამბობს, მხოლოდ გამოკითხვის ოქმები და ჯანმრთელობის ცნობები მიაწოდეს, “რაც ჩვენ მიერვე იყო წარდგენილიო”, გვეუბნება დიმიტრი ნოზაძე და დასძენს: “ვფიქრობთ, ვინმესთვის ან რამისთვის ხელის დაფარების მცდელობა ხომ არ არის, იმიტომ, რომ დღემდე არ გვყავს ბრალდებული.”

პროდუქტის განთავსების წესების დარღვევის გამო, კომუნიკაციების კომისიამ ტელეკომპანია „მთავარი არხი“ და „იმედი“ 2500-2500 ლარით დააჯარიმა.

„მთავარი არხი“ ეთერში 26 აპრილს გასულ გადაცემაში - „შენი დილა“ გასული სიუჟეტის გამო დაჯარიმდა, რომელიც მაღაზია „ელიტ ელექტრონიკსის“ ფასდაკლებებსა და შეთავაზებებს ეხებოდა. კომისიის ინფორმაციით, სიუჟეტში დეტალურად იყო წარმოდგენილი კონკრეტული ბრენდების საყოფაცხოვრებო ტექნიკა.

“იმედს” კი 18 მაისს გადაცემაში - „იმედის დღე“, „ლილო მოლის“ შესახებ გასული სიუჟეტის გამო დაეკისრა ჯარიმა. რეპორტაჟი სავაჭრო ცენტრის 30 წლის იუბილეს ეძღვნებოდა და ფასდაკლებების კვირეულსა და ახალ აპლიკაციას ეხებოდა. სიუჟეტი “მაყურებელს აპლიკაციის ინტერფეისისა და ფუნქციების შესახებ დეტალურ ინფორმაციას აწვდიდა. სტუდიაში მოწვეული სტუმრები დეტალურად საუბრობდნენ „ლილო მოლის“ უპირატესობებზე.

კომისიის შეფასებით, გადაცემებში პროდუქტებს გადაჭარბებული მნიშვნელობა მიენიჭა, რაც გავლენას ახდენდა პროგრამის შინაარსზე:

„სიუჟეტებში მოხდა შეძენისკენ წაქეზება, სარეკლამო განცხადებების გაჟღერება, ინფორმაციის მიწოდება ხელმისაწვდომობის შესახებ და გაკეთდა პროდუქტის პოზიტიურ თვისებებზე მითითება. ასევე სიუჟეტებისთვის დათმობილი დროის ხანგრძლივობა მიუთითებს პროდუქტის განთავსების წესების დარღვევაზე, რითაც მაუწყებლების მხრიდან დაირღვა საქართველოს კანონმდებლობა“ - აცხადებს კომისია.

კომუნიკაციების კომისიის განმარტებით, მსგავსი კანონდარღვევისთვის „მთავარ არხსა” და “იმედს” იანვარ-თებერვლის პერიოდში გაფრთხილება მიღებული ჰქონდათ, სამართალდარღვევის განმეორებით ჩადენის გამო კი მაუწყებლები დაჯარიმდნენ.

ეთერში არასრულწლოვანთათვის შეუფერებელი გადაცემის განთავსების გამო, კომუნიკაციების კომისიამ ტელეკომპანია „ობიექტივი“ 2500 ლარით დააჯარიმა.

რა მოხდა?

ადამიანების წამებისა და გაუპატიურების კადრები, რის გამოც მაუწყებელი დაჯარიმდა, 23 აპრილს, გადაცემა „სტუდია N8-ში“ გავიდა. გადაცემის წამყვანმა ირმა ინაშვილმა, რომელიც ამავე დროს პარტია „პატრიოტთა ალიანსის“ ერთ-ერთი ლიდერია, გადაცემის შესავალშივე დააანონსა, რომ მაყურებელი იხილავდა “პატიმართა წამების შემაძრწუნებელ კადრებს, რომელიც ფართო საზოგადოებას არასდროს უნახავს“.

რამდენიმე წუთის განმავლობაში ეთერში დაუფარავად გადიოდა პატიმრების ცემის, გაუპატიურების, წამების ამსახველი კადრები. გადაცემის წამყვანის თქმით, ამ მასალის ჩვენების მიზანი ახალგაზრდებისთვის “სააკაშვილ-ბოკერიას რეჟიმის“ შეხსენება იყო. “ახალგაზრდობამ უნდა უყუროს ამ კადრებს და უნდა დაფიქრდეს ამ ყველაფერზე”, - ამბობდა ირმა ინაშვილი.

კომუნიკაციის კომისიის შეფასება

კომუნიკაციების კომისიის შეფასებით, „ობიექტივმა“ „მაუწყებლობის შესახებ“ საქართველოს კანონი დაარღვია, რადგან კადრები მაუწყებლის ეთერში 23:00 საათისთვის გავიდა, 18 წლამდე არასრულწლოვნისთვის შეუფერებელი და ძალადობის ამსახველი სცენების ახლო ხედით ჩვენება კი მაუწყებელს 06:00 საათიდან 00:00 საათამდე ეკრძალება.

გადაცემა „სტუდია N8“ კანონით დაუშვებელ დროს, „ობიექტივის“ ეთერში სხვადასხვა დღეებში რამდენჯერმე გამეორდა, თუმცა, მაუწყებელი მხოლოდ 23 აპრილის ეთერის გამო დაჯარიმდა. კომუნიკაციების კომისიის საზოგადოებასთან ურთიერთობის დეპარტამენტის ხელმძღვანელი, ლანა ბერიძე ამბობს, რომ „ერთ დარღვევაზე ერთხელ ხდება დაჯარიმება და სამართალწარმოება, თუ კიდევ გაიმეორებენ და დაარღვევენ კანონს, მომავალშიც განიხილავს და შეისწავლის კომისია“.

საქართველოში მედიაგარემო გაუარესდა, განსაკუთრებით კრიტიკული მედიის წარმომადგენლებისთვის კი საფრთხის შემცველი გახდა პროფესიული საქმიანობის შესრულება - ასე აფასებს ქართულ მედიაგარემოს "საერთაშორისო გამჭვირვალობა საქართველო".

არასამთავრობო ორგანიზაცია იმ პრობლემებს გამოყოფს, რომელთა წინაშეც კრიტიკული მედია დგას. მათ შორისაა: სახელმწიფოს მხრიდან ჟურნალისტების პროფესიული საქმიანობის ხელის შეშლასა და ძალადობაზე არასათანადო რეაგირება, პოლიტიკურად მოტივირებული საქმეები, აგრესიული რიტორიკა მმართველი პარტიიდან და სოციალურ ქსელებში, სავარაუდოდ, მათ მიერ მხარდაჭერილი დეზინფორმაციული კამპანია.

მედიის წინაშე არსებული გამოწვევები - საპარლამენტო არჩევნების შემდგომ პერიოდში

„საერთაშორისო გამჭვირვალობა“ მედიის გამოწვევებზე საუბრისას ყურადღებას ამახვილებს ჟურნალისტების მიმართ გახშირებულ ძალადობის ფაქტებზე.

“მნიშვნელოვანია სამართალდამცავი ორგანოების მიერ არა მხოლოდ გამოძიების დაწყება, არამედ დამნაშავეების დროული იდენტიფიცირება და მათი პასუხისგებაში მიცემა. გამოცდილება გვიჩვენებს, რომ ხშირად მსგავს ფაქტებზე არ ხდება სათანადო რეაგირება, კერძოდ, დროში იწელება გამოძიება, არ ანიჭებენ ჟურნალისტებს დაზარალებულის სტატუსს და ა.შ., რაც თავის მხრივ, ახალისებს ძალადობას და კიდევ უფრო ართულებს მედიის წარმომადგენლებისათვის მუშაობას.”,- ამბობენ არასამთავრობო ორგანიზაციაში.

„საერთაშორისო გამჭვირვალობა საქართველო“ ხაზს უსვამს ხელისუფლების წარმომადგენლების მხრიდან კრიტიკული მედიის მიმართ აგრესიულ განცხადებებსა და მუქარებს ჟურნალისტების მიმართ. „სწორედ განსხვავებული აზრის მიმართ ხელისუფლების აგრესიული მიდგომის გამოძახილია ჟურნალისტების წინააღმდეგ გახშირებული ძალადობის ფაქტები.“, - განმარტავენ არასამთავრობო ორგანიზაციაში.

ორგანიზაციაში ამბობენ, რომ სამწუხარო ტენდენციად იქცა მედიის წარმომადგენლებისათვის გადაადგილების თუ ცალკეული უწყებების შენობებში შესვლის დაუსაბუთებელი შეზღუდვა, რაც მნიშვნელოვნად ართულებს ან შეუძლებელს ხდის პროფესიული საქმიანობის შესრულებას.

მედიის წინაშე არსებულ გამოწვევებს შორის დასახელებულია ხელისუფლების მიერ ჟურნალისტების წყაროს იდენტიფიცირების მცდელობები, ფარული მოსმენა და სოციალურ ქსელებში ჟურნალისტების დისკრედიტაციის კამპანიები.

„საერთაშორისო გამჭვირვალობა“ ინსტიტუციურ დევნაზეც საუბრობს და ამბობს, რომ კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის ცალკეული გადაწყვეტილებები მედიაგარემოსთვის სახიფათო გამოწვევად რჩება და კრიტიკული მედიის შეზღუდვის ნიშნებს შეიცავს.

მიუხედავად იმისა, რომ ბოლო წლებში ქვეყანაში მაუწყებლების რაოდენობა მკვეთრად გაიზარდა და მედიაბაზარზე არაერთი ახალი ტელევიზია გაჩნდა, მაუწყებლების ძირითადი ნაწილს ბავშვებისა და მოზარდების აუდიტორია მაინც ყურადღების მიღმა დარჩა.

ტელევიზიების დიდი ნაწილი მათ დროს ან სრულად არ უთმობს და მათზე მორგებულ პროდუქტს არ სთავაზობს ან მხოლოდ ზედაპირული და არა რაიმე კონცეფციასა და სტრატეგიაზე დაფუძნებული მასალებით შემოიფარგლება.

სად ვიპოვოთ საბავშვო გადაცემები?

მაგალითად, ამ სეგმენტისთვის განკუთვნილ მედიაპროდუქტს საერთოდ ვერ შევხვდებით ტელეკომპანიების - „მაესტროს“, „ტვ პირველის“, „კავკასიის“, „რუსთავი 2-ის’, „მთავარი არხისა“ და „პოს ტვ-ის“ სამაუწყებლო ბადეებში.

შემეცნებით-გასართობი ტიპის გადაცემა „ბუკიპედიას“ სთავაზობს ბავშვებს საზოგადოებრივი მაუწყებლის „აჭარის ტელევიზია“, სადაც ანიმაციური პერსონაჟი ბუ პატარებს დაახლოებით 5 წუთიან ვიდეოში სხვადასხვა ფაქტისა თუ მოვლენის შესახებ უყვება (მაგალითად: საათის შექმნის ისტორია; ყველაფერი ვიკინგებზე; ანიმაციის შექმნის ისტორია და სხვ.). გადაცემის აღწერაში ვკითხულობთ, რომ ის ეთერში პარასკევიდან კვირის ჩათვლით, 17:50 საათზე გადის, გადის, თუმცა გასულ კვირას ის ეთერში ყოველ დღე (გარდა 26 მაისისა) დღის 11:50 სთ-ზე გავიდა.

კვირაობით, ბავშვებსა და მოზარდებზე გათვლილ ორ პროექტს - „საქანელას“ და „ჩათს“ ამზადებს ტელეკომპანია „ფორმულა“. მათგან პირველი საბავშვო სერიალია, რომელიც სკოლის ასაკის მოსწავლეების ყოველდღიურ რუტინასა და თავგადასავლებს აღწერს. „ჩათი“ კი - ტოქშოუს ფორმატის გადაცემაა, რომელსაც მოზარდები მასპინძლობენ და ზრდასრულებთან ერთად მათი თანატოლების წინაშე არსებულ სხვადასხვა პრობლემასა თუ გამოწვევაზე მსჯელობენ. მაგალითად, ერთ-ერთი ბოლო გადაცემა ბავშვთა უფლებებსა და ბავშვთა კოდექსზე მსჯელობას დაეთმო.

ბავშვებისთვის გათვლილი გადაცემა - „პატარების დიდი შოუ“ გადიოდა ტელეკომპანია „იმედის“ ეთერშიც, თუმცა მისი ბოლო ეპიზოდი 29 მარტს ვნახეთ. გადაცემის მიზანი საზოგადოებისთვის სხვადასხვა გამორჩეული შესაძლებლობისა და უნარის მქონე პატარების გაცნობა იყო. აქ თქვენ ნახავდით - „პატარა ვიზაჟისტს“; „პატარა ნიჩბოსანს“; „პატარა მოჭადრაკე“; „პატარა მათემატიკოსს“, „სწორი კვების პატარა ექსპერტს; „ევროპისა და მსოფლიო ჩემპიონს“; „პატარა მომღერალს“; „პატარა კინოლოგს“ და სხვა.

ბავშვებსა და მოზარდებზე გათვლილ გადაცემათა სიუხვით გამოირჩევა საზოგადოებრივი მაუწყებლის პირველი არხი. „შაბათ-კვირას“ დღის 11:45 სთ-ზე აქ ქართული საბავშვო ანიმაციური სერიალის „მაშველების“ ნახვაა შესაძლებელი. ორშაბათიდან-პარასკევის ჩათვლით 20:00 სთ-ისთვის მაუწყებლის ეთერში გადაცემა „წიგნების თაროს“ დრო დგება. ეს უფროსკლასელთა ინტელექტუალური სატელევიზიო თამაშია, რომელიც ცოდნაში შეჯიბრის პრინციპზეა დაფუძნებული. ბოლო დროს პროექტს სტუდენტური ფორმატიც დაემატა. უნდა აღინიშნოს, რომ ტელეთამაში ადეკვატურად პასუხობს ფორმატს, ამასთან ის მოზარდებსა და ახალგაზრდებში წიგნის პოპულარიზაციას უწყობს ხელს. ცალკე აღნიშვნის ღირსია საზოგადოებრივი მაუწყებლის პროექტი ტელე-სკოლა, რომელიც პანდემიის პერიოდში სწავლების დისტანციურ რეჟიმზე გადასვლისას შეიქმნა და მისი მიზანი სკოლებს მიღმა დარჩენილი მოსწავლეების სწავლების პროცესში დახმარება და ხელშეწყობა იყო. აქ სასკოლო საგნებთან ერთად დრო მოზარდებისთვის საინტერესო სხვადასხვა აქტივობასაც ეთმობა. ბადე ასევე დატვირთულია მხატვრული, დოკუმენტური და ანიმაციური ფილმებით.

საბავშვო არხები

გარდა ნაციონალური მაუწყებლებისა, ასევე, საყურადღებოა უშუალოდ ბავშვებისთვის განკუთვნილი არხებიც. მაგალითად, არხზე „ბასტი-ბუბუ“ მთელი დღის განმავლობაში გადის გადაცემები ბავშვებზე და მათი მონაწილეობით. თუმცა, აღსანიშნავია, რომ გადაცემების უმრავლესობას არ აქვს ზოგადი კონცეფცია და განსაზღვრული ფორმატი. პროგრამების აბსოლუტური უმრავლესობა მცირეწლოვან ბავშვებზეა გათვლილი და ისინი შედარებით დიდი ასაკის მოზარდებს მოთხოვნებსა და ინტერესებს არ ეხმიანება.

იგივე შეიძლება ითქვას კიდევ ერთ საბავშვო არხ - „ენკიბენკიზეც“. თუმცა, აქ „ბასტი-ბუბუსგან“ განსხვავებით, ასევე ვხვდებით შემეცნებითი შინაარსის გადაცემებსაც. მაგალითად: „ზღაპრად თქმული ისტორია“, „ლიტერატურული თერაპია“. ის, რომ საბავშვო გადაცემები ტელევიზიების საეთერო ბადეში თითქმის არ გვხვდება, ეს „ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის“ 2016 წლის ანგარიშშიც მოხვდა. მაშინ ქარტია წერდა, რომ მაუწყებელთა უმრავლესობას ბავშვებისთვის/მოზარდებისთვის განკუთვნილი პროგრამები საერთოდ არ აქვს, საბავშვო გადაცემების ნაწილი კი კრიტიკას იმსახურებს, რადგან ის სხვადასხვა ასაკის ბავშვს მრავალფეროვან და საინტერესო გადაცემებს არ სთავაზობს და ზოგიერთი მათგანი გენდერულ სტერეოტიპებსაც ამყარებს. ანგარიშის გამოქვეყნებიდან 5 წლისთავზე, ამ მხრივ სიტუაცია დიდად არ შეცვლილა და ბავშვებისა და მოზარდების ინტერესი მაუწყებელთა სარედაქციო პოლიტიკის მნიშვნელოვან ნაწილად ვერ იქცა. მეტიც, ტელეკომპანიების უმეტესობა მათ დღემდე უგულებელყოფს და დღის წესრიგის მიღმა ტოვებს.

მედიანალიტიკოსის ზვიად ქორიძის თქმით, ბავშვებზე და ბავშვებისთვის გადაცემების შექმნით თავად ტელევიზიებიც დაინტერესებულნი არიან, მაგრამ მათი კეთება არის ძალიან „რთული, დელიკატური“ და ხშირ შემთხვევაში, მაუწყებლები მსგავს ფორმატებს სწორედ ამიტომ „უფრთხიან“. ამიტომაც, მისივე შეფასებით, ტელევიზიები ასეთი შინაარსის უცხოური გადაცემების ყიდვას ანიჭებენ უპირატესობას. თუმცა, მას ძირითადად მხოლოდ თარგმნიან და არსებულ რეალობასთან არ არგებენ, რის გამოც „იკარგება ძალიან ბევრი კომპონენტი“ და ის ისეთივე მიმზიდეველი ვეღარ არის, როგორც ეს იმპორტიორ ქვეყანაში იყო.

„ბავშვებზე გადაცემა არ უნდა იყოს მორალისტური და დიდაქტიკური, ბავშვებზე გადაცემა და ბავშვებისთვის გადაცემა უნდა იყოს შემეცნებითი. ეს არის მთავარი დანიშნულება ტელევიზიის“, - უთხრა მან „მედიაჩეკერს“.

“რომ მოვა დრო მერე მიხვდები რა საფრთხეში გააბი შენი მომავალი ვერ გიცნივარ” - მსგავსი მუქარის შემცველი შინაარსის შეტყობინებები ხულოს საკრებულოს „ქართული ოცნების“ დეპუტატმა ნუგზარ სოლომონიძემ 27 მაისს Factcheck.ge-ის ჟურნალისტ ნაზიბროლა რეხვიაშვილს მისწერა.

რა მოხდა?

ნაზი რეხვიაშვილის ამბობს, რომ საკრებულოს დეპუტატი გაღიზიანდა მის მიერ ფეისბუქში გაზიარებული TV-25-ის ვიდეოს გამო, სადაც დეპუტატი აჭარის მთავრობის თავმჯდომარეს, თორნიკე რიჟვაძეს „აჭარის უმაღლესი საბჭოს თავმჯდომარედ“ და „კაცურ-კაცურ მოყვარედ“ მოიხსენიებს.

ნაზი რეხვიაშვილი წერდა: “თორნიკე რიჟვაძე რომ უმაღლესი საბჭოს თავმჯდომარე ჰგონია, თან - არჩეული, აზრს რომ ვერ აყალიბებს და "კაცურ კაცურ მოყვარედ" უმაღლეს შეფასებად მიაჩნია, ან ოპოზიციაში რა უნდა, ან მმართველ გუნდში?”.

ფეისბუქზე პოსტის გამოქვეყნების შემდეგ ნუგზარ სოლომონიძემ ჟურნალისტს პირად შეტყობინებებში მისწერა და დაემუქრა. დეპუტატი ამას არც მედიასთან უარყოფს - “პირადულს ვინც შეეხება, მიიღებს საკადრისს“ - ამბობს სოლომონიძე “ფორმულასთან“ საუბრისას.

ნაზი რეხვიაშვილი სამართლებრივი დავის დაწყებას აპირებს და ამბობს, რომ დღეს, 28 მაისს „საერთაშორისო გამჭვირვალობა საქართველოს“ რეგიონულ კოორდინატორ მალხაზ ჟკადუასაც შეხვდება - “გავივლი [კონსულტაციას] რა ფორმით უნდა გავაკეთო ეს განცხადება“.

მედიის საკითხებზე მომუშავე ორგანიზაციების შეფასებები

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია: „[სამართალდამცავებმა] მყისიერად გამოიძიონ მომხდარი ფაქტი, ხელისუფლების წარმომადგენელს კანონის შესაბამისად მოსთხოვონ პასუხი და დაუყოვნებლივ მიიღონ პრევენციული ღონისძიებები ჟურნალისტის უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად”.

factcheck.ge:„ჟურნალისტებზე მუქარა და ზეწოლა დაუშვებელია. ამგვარი ქმედებები ერთი მხრივ, საფრთხის ქვეშ აყენებს კონკრეტული ადამიანის ფიზიკურ უსაფრთხოებას, ხოლო მეორე მხრივ დემოკრატიული განვითარების პროცესს, ვინაიდან მიზნად ისახავს კრიტიკულად განწყობილი ადამიანების გაჩუმებას და, შესაძლოა, მსუსხავი ეფექტიც კი იქონიოს“.

მედიაკოალიცია: “ჟურნალისტზე მუქარა სისხლსამართლებრივი და პოლიტიკური პასუხისმგებლობის საკითხი უნდა იყოს.’

„რადიო თავისუფლების“ ჟურნალისტმა გოგი გვახარიამ ცრუ ინფორმაციის გავრცელების საქმეზე გაზეთ „ალიას“ სასამართლო დავა მოუგო. „ალიას“ ცრუ ინფორმაციის უარყოფა და 2000 ლარის ოდენობით  მორალური კომპენსაციის გადახდა დაეკისრა.

გოგი გვახარია ამბობს, რომ სასამართლო დავის მოგების იმედი არ ჰქონდა, რადგან ეუბნებოდნენ, ჩივილს აზრი არ აქვსო: “უკვირდათ, აქამდეც ბევრი დაიწერა გვახარიაზე და რატომ იმათ არ უჩივლაო. ის, რომ საჯარო ფიგურა ვარ და თმენის ვალდებულება მაქვს, ამას დიდი ხანია მივეჩვიე, მაგრამ ნამდვილად არავის ვაპატიებ ოჯახის წევრზე მსგავსი საზიზღრობების დაწერას“.

გაზეთ “ალიას” ცრუ ინფორმაცია

სტატია, სათაურით, “რა უამბეს ალიას გოგი გვახარიას ბაბუაზე”, “ალიაში” 2019 წლის 20 მაისს გამოქვეყნდა. სტატიაში საუბარი იყო „ვინმე გვახარიაზე“, რომელიც საბჭოთა პერიოდში გალის რაიონული გაზეთის რედაქტორი იყო.

“ალია” წერდა, რომ ის კომუნისტური პარტიიდან გაზეთის კუთვნილი ფინანსების მითვისების გამო გარიცხეს და მან მითვისებული თანხით ყველაზე ძვირადღირებული ავტომობილი - „პობედა“ იყიდა. ავტორი წერდა, რომ ეს პირი ჟურნალისტ გოგი გვახარიას ბაბუა იყო. სტატიაში ასევე ნათქვამი იყო, რომ ჟურნალისტმა გოგი გვახარიამ „ფეხი ახალგაზრდა კომუნისტიდან აიდგა“.

“იმდენად აბსურდული იყო ყველაფერი, რაც წავიკითხე, მხოლოდ ჩემზე რომ ყოფილიყო, არ მექნებოდა ასეთი რეაქცია. მაგრამ მიუხედავად იმისა, [ბაბუაჩემი] რომ ცოცხალი არ არის, მის უკან დგას ოჯახი, ნათესავები, უამრავი ადამიანი, ვისაც ახსოვს ის.” - ამბობს გოგი გვახარია და დასძენს, აშკარაა, ბაბუაჩემი არაფერ შუაში არ იყო, ეს ყველაფერი ჩემ გამო დაიწერაო.

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის 2019 წლის დასკვნა

2019 წელს გოგი გვახარიამ ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიასაც მიმართა. ქარტიის საბჭომ სადავო მასალა განიხილა და სამი პრინციპის დარღვევა დაადგინა:

• პირველი პრინციპი: ჟურნალისტმა პატივი უნდა სცეს სიმართლეს და საზოგადოების უფლებას – მიიღოს ზუსტი ინფორმაცია.
• მეხუთე პრინციპი: მედია ვალდებულია, შეასწოროს გამოქვეყნებული არსებითად არაზუსტი ინფორმაცია, რომელსაც შეცდომაში შეჰყავს საზოგადოება.
• მეშვიდე პრინციპი: ჟურნალისტს უნდა ესმოდეს მედიის მიერ დისკრიმინაციის წახალისების საფრთხე; ამიტომ ყველაფერი უნდა იღონოს ნებისმიერი პირის დისკრიმინაციის თავიდან ასაცილებლად რასის, სქესის, სექსუალური ორიენტაციის, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური და სხვა შეხედულებების, ეროვნული ან სოციალური წარმოშობის საფუძველზე ან რაიმე სხვა ნიშნით.

ბათუმის საქალაქო სასამართლომ „აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებლის ყოფილი დირექტორის, ნათია კაპანაძის, სარჩელის განხილვა დაიწყო. პირველი სასამართლო სხდომა სარჩელის წარდგენიდან 2 წლის შემდეგ, 25 მაისს გაიმართა.

თავდაპირველად პროცესი დისტანციურად დანიშნა, თუმცა კაპანაძის უფლებადამცველის მიმართვის შემდეგ, სასამართლო სხდომის დარბაზში ჩატარებაზე დათანხმდა.

"მოსამზადებელ სხდომაზე სასამართლომ ჩვენ მიერ წარდგენილი შუამდგომლობები განიხილა, მეორე მხარეს შუამდგომლობები არ ჰქონდა. განხილვის შემდეგ კი სასამართლო პროცესი გადავდეთ",- გვეუბნება " საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის" ადვოკატი ილონა დიასამიძე.

სასამართლომ ნაწილობრივ დააკმაყოფილა მოსარჩელე მხარის შუამდგომლობა და მოწმედ დაკითხავს მაუწყებლის მრჩეველთა საბჭოს ყოფილ თავმჯდომარეს ნატა იმედაიშვილს და საბჭოს ყოფილ წევრს ბეჟან გობაძეს.

რას ითხოვს კაპანაძე?

საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიისა და რადიოს ყოფილი დირექტორი თანამდებობაზე აღდგენას, მისი უნდობლობის საკითხზე მიღებული გადაწყვეტილების ბათილად ცნობას, იძულებითი განაცდური ხელფასის ანაზღაურებასა და დირექტორის პოზიციაზე გამოცხადებული კონკურსის ბათილად ცნობას ითხოვს.

ნათია კაპანაძემ სარჩელი ბათუმის საქალაქო სასამართლოში 2019 წლის 30 აპრილს შეიტანა. საია სასამართლოს სარჩელის განხილვის ხელოვნურად გაჭიანურებაში ადანაშაულებდა და პოლიტიკურ ინტერესებზე საუბრობდა. სასამართლოში კი ამბობდნენ, რომ სხდომის არ დანიშვნა პანდემიას უკავშირდებოდა.

ჯერჯერობით უცნობია მომდევნო სხდომის თარიღი. ადვოკატი ილონა დიასამიძე ამბობს, რომ სასამართლო მას მომდევნო სხდომის დანიშვნის შესახებ პროცესამდე ერთი კვირით ადრე შეატყობინებს.

საქმის დეტალები

აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებლის მრჩეველთა საბჭომ ნათია კაპანაძე იმპიჩმენტის წესით 4 ხმით 1-ის წინააღმდეგ გადაირჩია. ტელევიზიის მრჩეველთა საბჭოს წევრები, გიგა ჩხარტიშვილისა და ირაკლი დარცმელიძის არგუმენტებით:

• „ნათია კაპანაძის დირექტორობის დროს მაუწყებლის რეიტინგი შემცირდა.“
• „ის არ თანამშრომლობდა მრჩეველთა საბჭოს წევრებთან და მათთან ურთიერთობას ტელევიზიის თანამშრომლებსაც უკრძალავდა.“
• „ტელევიზიაში არ სრულდებოდა პრიორიტეტები და გარკვეული საკითხები კანონის გვერდის ავლით წყდებოდა.“

საიაში მიიჩნევენ, რომ ნათია კაპანაძისადმი მაუწყებლის მრჩეველთა საბჭოს მიერ უნდობლობის გამოცხადება ეფუძნებოდა „არა სამართლებრივ არგუმენტებს, არამედ ნაკარნახევი იყო ხელისუფლების ინტერესით, შეეცვალა მაუწყებლის სარედაქციო პოლიტიკა.“

ხელმძღვანელობის ცვლილების შემდეგ აჭარის საზოგადოებრივ მაუწყებელზე მმართველი პარტიის გავლენის შესახებ რამდენიმე საერთაშორისო ანგარიშში, მათ შორის აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტის 2020 წლისა და „რეპორტიორების საზღვრებს გარეშეს“ 2021 წლის ანგარიშებშია საუბარი.

2021 წლის წლის პირველ სამ თვეში ტელემაუწყებლებმა რეკლამებით საერთო ჯამში 14.5 მილიონი ლარი გამოიმუშავეს. საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის ინფორმაციით, ეს 3%-იანი ზრდაა წინა წლის იმავე პერიოდთან შედარებით. ამ თანხიდან 13.2 მილიონი ლარი პირდაპირ რეკლამასა და სპონსორობაზე მოდის. 

წლის პირველ სამ თვეში რადიოებმა რეკლამებით 1.4 მილიონი ლარის შემოსავალი მიიღეს. ეს წინა წლის ამავე პერიოდთან შედარებით 24%-იანი კლებაა.

არხების მიხედვით სარეკლამო შემოსავლები 2021 წლის პირველ კვარტალში ასე გადანაწილდა:

კომისიის ინფორმაციით, ჯამური სარეკლამო შემოსავლების ზრდა ჰქონდათ:

• „ტელეკომპანია პირველს“
• „სილქნეტს“
• „ფორმულას“
• „პოსტვს“
• „GDS TV-ს“
• „რ.ბ.ჯ-ს“

სარეკლამო შემოსავალი შეუმცირდათ:

• „ტელე იმედს"
• „რუსთავი 2-ს"
• „მთავარი არხს“
• საზოგადოებრივ მაუწყებელს

სარეკლამო შემოსავლები მოიცავს პირდაპირ რეკლამას, სპონსორობას, პროდუქტის განთავსებას, განცხადებებსა და "ტელეშოფინგს".

გასულ წელს მაუწყებლების კომერციული შემოსავალი 9%-ით შემცირდა 2019 წელთან შედარებით. კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის ანგარიშის მიხედვით, განსაკუთრებული კლება პანდემიის გამო ქვეყანაში მკაცრი რეგულაციების პერიოდს დაემთხვა.