სახელმწიფო სტრუქტურებიდან ინფორმაციის მიწოდების მაქსიმალური ვადა 10 დღითაა განსაზღვრული, თუმცა, რიგ შემთხვევებში, ეს პროცესი შესაძლოა ერთ თვეზე მეტ ხანსაც გაგრძელდეს.

---

რატომ არის ეს თემა მნიშვნელოვანი?

მოქალაქეებს, მედიის წარმომადგენლებს აქვთ კონსტიტუციური უფლება ჰქონდეთ წვდომა საჯარო ინფორმაციაზე, რათა შეძლონ მიმდინარე პროცესების კონტროლი.

• ჟურნალისტის საქმიანობიდან გამომდინარე ეს მეტად მნიშვნელოვანია, ვინაიდან ინფორმაცია არის მასობრივი კომუნიკაციის მთავარი ღირებულება.
• დღეს, საჯარო უწყებებიდან საჯარო ინფორმაციის გამოთხოვა განსაკუთრებით გართულებულია კრიტიკული მედიისთვის.
• ეს საკითხი განხილულია "ევროპული კომისიის" 2022 წლის დასკვნაშიც, სადაც ვკითხულობთ, რომ ხელისუფლებამ უნდა უზრუნველყოს საჯარო ინფორმაციაზე წვდომა და პროცესების გამჭვირვალობა.

რა არის საჯარო ინფორმაცია?

• საჯარო ინფორმაცია არის ნებისმიერი სახის მასალა (დოკუმენტი, აუდიოჩანაწერი,ფოტო, გეგმა, ელექტრონული ინფორმაცია, სქემა), რომელიც საჯარო უწყებაშია დაცული.
• ამავდროულად, ის მოიცავს კონკრეტული საჯარო სამსახურის ან მისი მოხელეების მიერ სამსახურეობრივ საქმიანობასთან დაკავშირებულ დეტალებს.
• კანონით, საჯარო ინფორმაცია ღიაა და ხელმისაწვდომი ყველასთვის, გარდა იმ შემთხვევებისა როცა საქმე ეხება სახელმწიფო, კომერციულ ან პირად საიდუმლოებას.
• საჯარო დაწესებულების უარი საჯარო ინფორმაციის გაცემაზე განმცხადებელს უნდა ეცნობოს დაუყოვნებლივ.
• ასევე, დაწესებულება ვალდებულია გადაწყვეტილების მიღებიდან 3 დღის ვადაში პირს წერილობით განუმარტოს გასაჩივრების წესები.

რა არის პრობლემა?

სახელმწიფო სტრუქტურები ხშირად არღვევენ კანონით განსაზღვრულ ვადებს ან საერთოდ არ გასცემენ კონკრეტულ საკითხებზე ინფორმაციას. ასევე, არსებობს შემთხვევები, როდესაც სხვადასხვა უწყებიდან გამოთხოვილი ინფორმაცია არასრულია, ან განსხვავდება მანამდე მოწოდებული იმავე მასალისგან.

საჯარო სამსახურების მსგავსი დამოკიდებულება აფერხებს:

• გადამოწმებული, ზუსტი ინფორმაციის გავრცელებას.
• ჟურნალისტის პროფესიულ საქმიანობას.

გამოთხოვის გარეშე, სახელმწიფო სტრუქტურების ელექტრონულ გვერდებზე, ძირითადად, მხოლოდ კვლევები და კონკრეტულ სამსახურსა თუ სამინისტროეზე ზოგადი ინფორმაციაა ხელმისაწვდომი.

ამასთანავე, ვებგვერდები როგორც წესი, გაუმართავია ხოლო მოქალაქეებისთვის, იმ პირობების შესრულება, რომელსაც საიტი რეგისტრაციისათვის ითხოვს - რთული.

მაგალითად, საჯარო და კერძო სექტორში, ელექტრონული სერვისების ერთიან პორტალზე, my.gov.ge, ავტორიზაციისთვის მოქალაქეს ორი გზა აქვს:

1. შეიძინოს სპეციალური მოწყობილობა, რომელიც პირადობის მოწმობით ვერიფიკაციას უზრუნველყოფს.
2. მივიდეს იუსტიციის სახლის რომელიმე ფილიალში, მომხმარებლის სახელის და პაროლის ასაღებად. ამ უკანასკნელისთვის კი შესაძლოა უწყებაში რამდენჯერმე ვიზიტიც კი დაგჭირდეთ სხვადასხვა ტექნიკური გაუმართაობის გამო.

როგორ არღვევენ ვადებს საჯარო უწყებები?

თუ საჯარო უწყება საჯარო ინფორმაციას შესაბამის ვადაში არ გასცემს, გასაჩივრება შესაძლებელია, თუმცა:

• მედიის, განსაკუთრებით, პატარა რედაქციების რესურსით მუდმივად სასამართლოსთვის მიმართვა, ფაქტობრივად, შეუძლებელია.
• სასამართლო სისტემაში არ არის დადგენილი ადმინისტრაციული საქმის განხილვის კონკრეტული დროები.
• ხელოვნურად არ ინიშნება სასამართლო სხდომები, ეს პროცესი კი შეიძლება ერთ წელზე დიდხანსაც გაგრძელდეს.

"საჯარო უწყებების მიერ პროცესის გაჭიანურება ართმევს საზოგადოებას უფლებას, რომ მიიღოს ზუსტი და დროული ინფორმაცია მიმდინარე პროცესების შესახებ." - ამბობს "საერთაშორისო გამჭვირვალობა - საქართველოს" მედია პროგრამის მენეჯერი, მედია სამართლის სპეციალისტი - მამუკა ანდღულაძე.

ონლაინ მედიის გამოცდილება

საჯარო სამსახურებიდან არა მარტო ინფორმაციის გამოთხოვა, მედიასთან კომუნიკაციაზე პასუხისმგებელ პირებთან დაკავშირებაც გართულებულია.

გამოცემა "ნეტგაზეთს" მთავრობის ადმინისტრაციისგან აინტერესებდა რამდენი ადამიანია დასაქმებული მთავრობის პრესსამსახურში, როგორია მათი ანაზღაურება, თუმცა მათ ეს ინფორმაცია ვერ მიიღეს.

„ნეტგაზეთი“ ითხოვდა თბილისის ისტორიულ უბანში, მდებარე შენობის შესახებ ექსპერტიზის ეროვნული ბიუროსა და მუნიციპალური ლაბორატორიის დასკვნებსა, განკარგულების დოკუმენტსაც, რომლის საფუძველზეც შენობა მიმდინარე წლის აგვისტოში დაანგრიეს - პასუხი ამ შემთხვევაშიც არ მიუღიათ.

„ჩემი აზრით, საჯარო ინფორმაცია, რომელიც უწყებების კრიტიკის საგნად შეიძლება იქცეს იბლოკება, ხოლო შედარებით "უსაფრთხო" მასალებს გვაწვდიან ხოლმეო“ - ამბობს "ნეტგაზეთის" რედაქტორი, დათო ქოქოშვილი, რადგან, "ნეტგაზეთმა" ერთადერთი, რაზეც ნეტგაზეთმა ბოლო პერიოდში წვდომა მოიპოვა, ხანძრების სტატისტიკა და ყურძნის სუბსიდირებაში დახარჯული თანხის რაოდენობაა 2008 წლიდან დღემდე.

ინფორმაციის გამოთხოვასთან დაკავშირებული პრობლემები არამხოლოდ რამდენიმე უწყებისთვისაა ტენდენციური, არამედ კონკრეტულ პიროვნებებთანაც ასოცირდება.

"როდესაც თეა წულუკიანი წარმოადგენდა იუსტიციის სამინისტროს, მათგან ინფორმაციის მიღება არსებითად გართულებული იყო, ამჟამად იმავე დაბრკოლებას კულტურის სამინისტროში ვაწყდებით." - ამბობს ინფორმაციის განვითარების თავისუფლების ინსტიტუტის მთავარი იურისტი - გიორგი დავითური.

გამოცემა „პუბლიკას“ რედაქტორი, ლიკა ზაკაშვილიც გვეუბნება, "ყველაზე დახურული უწყება კულტურის სამინისტროა, ბოლო 4-5 თვეში ინფორმაციას მუდმივად ვადების დარღვევით გვაწვდიან, უმეტეს შემთხვევებში ჩვენს სატელეფონო ზარებზეც კი არ გვპასუხობენო“.

---

ამ თემაზე ნახეთ სტატია, "IDFI: წულუკიანის იწყება ყველაზე დახურულია"

---

გამოსავალი

სახელმწიფო უწყებები ჟურნალისტის მიერ ვადის დარღვევასთან დაკავშირებით შეტანილ საჩივარს ხშირად არც განიხილავენ და მათ პირდაპირ სასამართლოსთვის მიმართვისკენ მოუწოდებენ.

• მედიის წარმომადგენლებს სხვადასხვა საჯარო უწყებებთან კომუნიკაციასა და სასამართლო პროცესების წარმოებაში ინფორმაციის თავისუფლების განვითარების ინსტიტუტი (IDFI) - ეხმარება.
• ამ სერვისით ძირითადად ონლაინ გამოცემები და კრიტიკული მედიის წარმოამდგენლები სარგებლობენ, სახელისუფლებო მედიას კი, როგორც IDFI-ში ამბობენ, მათთვის არასდროს მიუმართავს.
• ორგანიზაცია, მეტწილად გამოთხოვილ ინფორმაციას, სახელმწიფო სტრუქტურებიდან, მეტწილად, სასამართლოს გზით მოიპოვებს, თუმცა ეს პროცესი ხანგრძლივია და აფერხებს ჟურნალისტის საქმიანობას.

IDFI-ს მთავარი იურისტი გიორგი დავითური ამბობს, რომ საჯარო ინფორმაციის გამოთხოვასთან დაკავშირებული პრობლემების აღმოსაფხვრელად, ერთ-ერთი საუკეთესო გამოსავალი ინფორმაციის თავისუფლების აქტის (FOIA) კანონპროექტის დამტკიცებაა.

რა არის FOIA (Freedom of Information Act)?

ინფორმაციის თავისუფლების აქტი (FOIA) საჯარო დაწესებულებაში დაცულ ინფორმაციაზე წვდომისათვის ერთ-ერთი საუკეთესო მექანიზმია.

აქტი ითვალისწინებს, სპეციალური თანამდებობის პირისა და სახელმწიფო ინსტიტუტის არსებობას, ასევე საჯარო უწყებებს აქვთ ვალდებულება, რომ წარადგინონ ყოველწლიური ანგარიში.

მაგალითად, აშშ-ს ინფორმაციის თავისუფლების აქტის მიხედვით, საჯარო დაწესებულების მიერ მომზადებული ანგარიში უნდა ასახავდეს სტატისტიკას:

• განმცხადებელთა მიერ მოთხოვნილი ინფორმაციის გაცემაზე უარის რაოდენობაზე.
• უარის მიზეზებსა და სამართლებრივი საფუძვლებზე.
• საშუალო ვადაზე, რომელიც საჯარო დაწესებულებამ მოანდომა სხვადასხვა განცხადებების განხილვას.

საქართველოში, კანონპროექტი ინფორმაციის თავისუფლების შესახებ, 2014 წელს, სამოქალაქო სექტორისა და იუსტიციის სამინისტროს ერთობლივი წამოწყებით შეიმუშავეს თუმცა ის საქართველოს პარლამენტში ჯერაც არ არის რეგისტრირებული.

ინფორმაციის მიღების უფლება კონსტიტუციითაა გარანტირებული, თუმცა, მოქალაქეებს, მათ შორის ჟურნალისტებს, ხშირად ეს უფლება ელახებათ და უწევთ დავა ინფორმაციისთვის, რომელსაც პროცესების ხანგრძლივობიდან გამომდინარე, დროულობის ღირებულება დაკარგული აქვს.

ირანში ანტისამთავრობო პროტესტისა და არეულობის ფონზე ხელისუფლებამ ინტერნეტზე წვდომა მასობრივად შეზღუდა. ირანელები ვერ იყენებენ Instagram-სა და WhatsApp-ს. ეს ქვეყანაში 2019 წლის შემდეგ ინტერნეტის შეზღუდვის ყველაზე მასშტაბური შემთხვევაა.

რა ხდება?

ირანის ათობით ქალაქში მასშტაბური ანტისამთავრობო გამოსვლები 2022 წლის 16 სექტემბერს 22 წლის ქალის, მაჰსა ამინის სიკვდილის შემდეგ დაიწყო. ის 13 სექტემბერს ირანის ე.წ მორალის პოლიციამ ჰიჯაბის ტარების კანონის დარღვევის გამო დააკვა. მალევე მისი საავადმყოფოში გადაყვანა გახდა საჭირო, სადაც ის გარდაიცვალა.

დემონსტრანტები ითხოვენ გაუქმდეს კანონი, რომელიც 9 წელს გადაცილებულ ყველა ქალს ჰიჯაბის ტარებას ავალდებულებს.

რატომ ზღუდავს ინტერნეტზე წვდომას ირანის ხელისუფლება?

ირანში ინტერნეტის შეზღუდვა საპროტესტო გამოსვლების ჩახშობის ერთ-ერთი მეთოდია.

• სხვადასხვა წყაროს ინფორმაციით, ირანში მიმდინარე საპროტესტო გამოსვლების დროს ათამდე ადამიანი დაიღუპა, დაშავდა ასობით მოქალაქე.
• ოფიციალური საინფორმაციო წყაროები ირანში ხელისუფლების კონტროლქვეშაა.
• ირანის მთავრობა უარყოფს, რომ აქციის მონაწილეები ქვეყნის უსაფრთხოების ძალებმა დახოცეს და ამბობს, რომ შესაძლოა ეს შეიარაღებულმა დისიდენტებმა ჩაიდინეს.
• ინტერნეტი და სოციალური ქსელები კი დემონსტრანტებისა და მათი მხარდამჭერებისთვის ინფორმაციის გავრცელების ერთადერთი ხელმისაწვდომი საშუალებაა.

სოციალურ ქსელში ვრცელდება მუსლიმი ქალების ვიდეოები, რომლებიც პროტესტის ნიშნად თავსაბურავებს იხსნიან და თმას იჭრიან.

ბრიტანული ორგანიზაცია NetBlocks-ის ინფორმაციით:

• ირანში მობილური ინტერნეტი გაითიშა თითქმის ყველა ქსელზე
• 21 სექტემბერს ირანში წვდომა შეიზღუდა Instagram-სა და WhatsApp-ზე.
• სხვა სოციალური ქსელები: Facebook, Youtube, Telegram და Twitter ირანში მანამდეც დაბლოკილი იყო.
• მოსახლეობა ამ პლატფორმებზე შესვლას VPN-ით (ვირტუალური კერძო ქსელი) ახერხებს.

რა მოხდა 2019 წელს?

• 2019 წლის ნოემბერში ირანის ხელისუფლებამ საპროტესტო აქციების დროს ინტერნეტი ერთი კვირით გათიშა.
• საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაცია “ამნესთი ინთერნეშენალის” მონაცემებით, საწვავის ფასის ზრდის გამო დაწყებული დემონსტრაციების დროს 2019 წელს ირანის უსაფრთხოების ძალებმა 323 ადამიანი მოკლეს.
• ორგანიზაცია ამბობს, რომ ირანის ხელისუფლებამ ინტერნეტი მიზანმიმართულად, ადამიანის უფლებების დარღვევების მასშტაბების დასამალად, დაბლოკა.

მიუხედავად იმისა, რომ გაეროს ადამიანის უფლებათა კომიტეტის მიხედვით, სახელმწიფოებმა მშვიდობიანი შეკრებების დროს ინტერნეტ კავშირი არ უნდა დაბლოკონ ან შეაფერხონ, ზოგიერთი მთავრობა ამ მეთოდს, მისთვის არასასურველი აქციების ჩასახშობად იყენებს.

უკრაინის წინააღმდეგ რუსეთის ომის, კავკასიის რეგიონში შეიარაღებული კონფლიქტის, პოლიტიკური არასტაბილურობისა და კოვიდ პანდემიის ფონზე თბილისში სხვადასხვა ქვეყნიდან ჟურნალისტები შეიკრიბებიან და მედიის სფეროში მთავარ გამოწვევებზე იმსჯელებენ.

22-25 სექტემბერს საერთაშორისო მედია კონფერენციაზე უკრაინელი, ქართველი, სომეხი და მოლდოველი ჟურნალისტები, რედაქტორები და მედიამენეჯერები თავიანთ გამოცდილებასა და ცოდნას ერთმანეთს გაუზიარებენ.

კონფერენციის მთავარი სპიკერი ჟურნალ Time-ის 2022 წლის 100 ყველაზე გავლენიან ადამიანთა სიაში დასახელებული უკრაინელი ჟურნალისტი, “უკრაინსკა პრავდას” მთავარი რედაქტორი სევგილ მუსაევა იქნება.

რატომ არის მნიშვნელოვანი?

ჰიბრიდული ომისა და სოციალური მედიის ეპოქის გათვალისწიებით, ჟურნალისტებს დღეს უკრაინაში უპრეცენდენტო ვითარებაში უწევთ მუშაობა.

რეგიონში რთული პოლიტიკური და ეკონომიკური მდგომარეობის, მიმდინარე მასშტაბური ომის დროს, როდესაც მედიის როლი სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია, ხოლო ბოლო კვლევები აჩვენებს, რომ საქართველოში მედიაგარემო უარსედება, ჟურნალისტებს შესაძლებლობა ექნებათ:

• უკრაინელი კოლეგებისგან მოისმინონ როგორ უმკლავდებიან იმ სირთულეებს, რომლებსაც ახლა ისინი ყოველდღიურად აწყდებიან.
• მიიღონ რჩევები საერთაშორისო ექსპერტებისგან.
• გაამყარონ კონტაქტები ერთმანეთთან.
• გააზიარონ თავიანთი გამოცდილება.
• მხარი დაუჭირონ და გააძლიერონ დამოუკიდებელი ჟურნალისტიკა.

ვინ ატარებს კონფერენციას?

თბილისის საერთაშორისო მედია კონფერენციის ორგანიზატორი მედიის მხარდამჭერი არასამთავრობო ორგანიზაცია “ინტერნიუსია”.

კონფერენციას მხარს უჭერს შვედეთის მთავრობაც, სტუმრებს შორის იქნება შვედეთის ელჩი ულრიკ ტიდესტრომი.

რა თემებს განიხილავენ კონფერენციაზე?

კონფერენცია ჟურნალისტებისთვის ერთგვარი ფორუმი იქნება. ისინი ომისა და კრიზისის დროს მუშაობის შესახებ რჩევებსა და პროფესიულ გამოცდილებას გააზიარებენ, ისაუბრებენ ეფექტიანი და ინოვაციური ამბის თხრობის ფორმებსა და მედიის ფინანსურ ნაწილზე, როგორებიცაა შემოწირულობები და კონტენტის მონეტიზაცია.

3 დღის განმავლობაში გაიმართება პრეზენტაციები, პანელური დისკუსიები, ტრენინგები და კონსულტაციები.

ჟურნალისტებს ბიზნესის მიმართულებით კონსულტაციებს გაუწევს:

• საერთაშორისო მედიისა და მარკეტინგის კონსულტანტი, კომპანია “ნიუსგეინის” თანადამფუძნებელი, მიშელ ფოსტერი, რომელსაც აშშ-ში, აზიაში, აფრიკაში, ბალკანურ და ბალტიისპირეთის ქვეყნებში მუშაობის გამოცდილება აქვს.
• “ინტერნიუსის” მედია ბიზნესის გუნდის დირექტორი ჯეისონ ლამბერტი.

მედიასაშუალებების ბიზნეს განვითარების გეგმაზე ისაუბრებენ უკრაინელი მედია მენეჯერებიც, მათ შორის გამოცემა Kyiv Independent-ის წარმომადგენელი ზახარ პროტსიუკი.

ადგილობრივი მედიასაშუალებებისთვის აუდიტორიის ჩართულობის საკითხს შეეხებიან ქართველი მედია მენეჯერები, მათ შორის ანი სირბილაძე (DigitalNews), ნინო ტურაშვილი (პალიტრა მედია) და გიორგი გოგუა (პროექტი 64, მედიაჩეკერი).

ამბის თხრობის შესახებ სესიებს კი “რადიო თავისუფლების” რედაქტორი ნინო ჯაფიაშვილი, რეჟისორი ნინო ორჯონიკიძე და ქუჩის მხატვარი “გაგოშა” გაუძღვებიან.

კონფერენციის ბოლო დღეს მონაწილეები სასწავლო ვიზიტით კახეთში “მთის ამბებს” ესტუმრებიან.

სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურის (სუს) ყოფილი მაღალჩინოსანი სოსო გოგაშვილი ამბობს, რომ “რუსთავი 2-ის” საქმის ერთ-ერთ მოსამართლეზე ზეწოლა ხდებოდა.

რა ხდება?

სოსო გოგაშვილმა ციხიდან მორიგი წერილი გაავრცელა, რომელშიც დაადასტურა უზენაესი და სააპელაციო სასამართლოს ყოფილი მოსამართლის, ბესარიონ ალავიძის განცხადება მასზე ზეწოლის შესახებ.

• რუსთავი 2-ის საქმის ერთ-ერთმა მოსამართლემ ბესარიონ ალავიძემ 17 სექტემბერს “მთავარ არხთან” ინტერვიუში თქვა, რომ ხელისუფლების მხრიდან მასსა და სხვა მოსამართლეებზე ზეწოლის ფაქტები იყო.

• საქართველოს უზენაესი სასამართლოს დიდმა პალატამ, 9 მოსამართლემ, მათ შორის ალავიძემ, ტელეკომპანია „რუსთავი 2“ 2017 წლის 2 მარტს ქიბარ ხალვაშს მიაკუთვნა.

რას ამბობს სუს-ის ყოფილი მაღალჩინოსანი?

სოსო გოგაშვილი წერს, რომ მოსამართლეზე ზეწოლა სუს-ის მხრიდან თბილისის სააპელაციო სასამართლოს თავმჯდომარის, მიხეილ ჩინჩალაძის, მოთხოვნის შემდეგ დაიწყო:

• “მას შემდეგ, რაც მიხეილ ჩინჩალაძემ ალავიძეზე არაერთი ზეწოლის შემდეგ ვერ მიაღწია მიზანს მიეღო მისგან თანხმობა “რუსთავი 2-ის” საქმეზე ოცნებისთვის სასურველი გადაწყვეტილების შესახებ, მან საქმეში ჩართო მძიმე არტილერია.” “ჩაინიშნა საგანგებო თათბირი ბიძინა ივანიშვილის ბიზნეს ცენტრში, სადაც გადაწყდა, რომ საქმეში უნდა ჩავრთულიყავით ჩვენ - სუსი.”

• “ჩვენ ივანიშვილისგან მივიღეთ შესაბამისი დავალება - ალავიძეზე სასურველი გადაწყვეტილების მისაღებად უნდა შეგვეთავაზებინა მუდმივი სამსახური, ფულადი პრემია და ხელშეუხებლობა. ეს ყველაფერი უნდა მომხდარიყო სახელმწიფო ინტერესებზე აპელირებით, უარის შემთხვევაში პრობლემების შექმნით.”

• “სუსში გამოიძებნა თანამდებობის პირი, რომელიც მას დიდი ხანი იცნობდა და ჰქონდა კარგი ურთიერთობა. მას დაევალა ალავიძესთან შეხვედრა და მისი დარწმუნება. შეხვედრა შედგა რამდენჯერმე, ხდებოდა ამ შეხვედრის აუდიო ჩაწერა, ოფიცერს ჩანაწერი მოჰქონდა ჩემთან და მე მას ვუგზავნიდი ჩინჩალაძეს.”

სოსო გოგაშვილი ყოფილ მოსამართლეს, ბესარიონ ალავიძეს ზეწოლის შესახებ ბოლომდე საუბრისკენ, სუს-ის თანამშრომელს, “შემსრულებელ ოფიცერს” კი სისტემის მხილებისკენ მოუწოდებს.

ვინ არის სოსო გოგაშვილი?

სოსო გოგაშვილი სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურის უფროსის ყოფილი მოადგილეა. ის 15 ივლისს დააკავეს და ბრალი 3 მუხლით წარუდგინეს:

• სამსახურებრივი უფლებამოსილების გადამეტება, რამაც სახელმწიფოს კანონიერი ინტერესის არსებითი დარღვევა გამოიწვია.
• პერსონალური მონაცემების უკანონოდ მოპოვება, შენახვა, გავრცელება, რამაც მნიშვნელოვანი ზიანი გამოიწვია.
• სამსახურებრივი მდგომარეობის გამოყენებით და ცეცხლსასროლი იარაღისა და საბრძოლო მასალის მართლსაწინააღმდეგო შეძენა და შენახვა.
• გოგაშვილს 18 ივლისს აღკვეთის ღონისძიების სახით პატიმრობა შეეფარდა.

სოსო გოგაშვილის დაკავებამდე 2 დღით ადრე, 2022 წლის 13 ივლისს ტელეკომპანია “მაესტროს” ეთერში მომღერალმა და ტელეწამყვანმა გია გაჩეჩილაძემ (“უცნობმა”) “მთავარი არხის” ჟურნალისტების საუბრის ფარული ჩანაწერი გამოაქვეყნა. მასში ჟურნალისტები წყაროსგან, სოსო გოგაშვილისგან მიწოდებულ მასალაზე საუბრობდნენ.

ამ თემაზე: “უცნობის” გავრცელებული ჩანაწერები - რა ირკვევა?

"ქართული ოცნების" დეპუტატებმა "მაუწყებლობის შესახებ" კანონში ცვლილებებისთვის კანონპროექტი მოამზადეს, რომლითაც სახელმწიფო, მედიაზე რეგულირების სფეროს ზრდის. ინიციატორები ამბობენ, რომ ეს ევროკავშირის დირექტივაა, მედიის სფეროს ექსპერტები კი რისკებს ხედავენ.

რატომ არის თემა მნიშვნელოვანი?

ახალი კანონპროექტი ერთი მხრივ აფართოებს კომუნიკაციების კომისიის გავლენის სფეროს, მეორე მხრივ კი საშუალებას აძლევს მას, შევიდეს მედია პროდუქტის შინაარსობრივი ნაწილის განხილვაში.

რა იცვლება?

• მაუწყებლობის შესახებ კანონის მიხედვით, დღეს, კომუნიკაციების კომისია განსაზღვრავს მაუწყებლობის სფეროში საქმიანობის ავტორიზაციის წესებს და აკვირდება, ხომ არ არღვევენ მაუწყებლები თვითრეგულირების პროცედურულ ნორმებს;

• კომისია არეგულირებას მხოლოდ ეროვნულ ტელე და რადიო მაუწყებლებს და მხოლოდ მათ მიმართ არსებობს სავალდებულო ავტორიზაციის მოთხოვნა.

• ახალი კანონპროექტით შემოდის "მედია მომსახურების" ცნება და რეგულაციის სფერო გაფართოვდება და ინტერნეტზეც გავრცელდება.

ეს ნიშნავს, რომ ახალი კანონპროექტი დაარეგულირებს:

• ტელევიზიას
• რადიოს
• რეკლამის სფეროს
• "გამოძახებით მედია მომსახურებას"

"გამოძახებით მედია მომსახურებაში" იგულისხმება ნებისმიმერი ვებგვერდი, სადაც მომწოდებელი აუდიტორიას სთავაზობს კონტენტს, ხილო მომხმარებელი თავად ირჩევთ რას და როდის უყუროთ. უფრო კონკრეტულად, როგორც კანონპროექტის ერთ-ერთმა ავტორმა, ბექა ოდიშარიამ გვითხრა, გამოძახებით აუდიოვიზუალური მედია მომსახურებების მაგალითებია - Netflix, Disney+, Hulu, HBO Max, Cavea +, SILK TV-ის კატალოგი (მედიათეკა)  და ა.შ.

შესაბამისად, თუ აქამდე გამოძახებით მედიამომსახურების შინაარსის ვებგვერდების ფუნქციონირებისთვის ავტორიზაციის გავლა არ იყო საჭირო, ახალი კანონპროექტით, მფლობელებს მოუწევთ, სავალდებულო ავტორიზაცია კომუნიკაციების მარეგულირებელ კომისიაში გაიარონ.

რაც მთავარია:

• თუ მაუწყებლობის შესახებ კანონით, კომუნიკაციების კომისია მხოლოდ პროცედურული წესების დარღვევას აკონტროლებდა, ახალი კანონპროექტი მას შინაარსში შესვლის საშუალებასაც აძლევს.

• ანუ, ის, რაც აქამდე მედიის თვითრეგულირების ფარგლებში იყო მოქცეული, სახელმწიფო რეგულირების სფეროში გადავა.

რა საჭიროა ცვლილებები კანონში? — "ოცნების" არგუმენტები

მმართველი პარტიის წარმომადგენლები ამბობენ, რომ კანონპროექტის მიზანი ქართული კანონმდებლობის ევროდირექტივასთან შესაბამისობაში მოყვანაა და ის ასოცირების შეთანხმებით ნაკისრ ვალდებულებასა და ევროკავშირის "შემოქმედებითი ევროპის" პროგრამაში საქართველოს სრულყოფილად მონაწილეობის წინაპირობაა.

რას გულისხმობს ევროდირექტივა?

2014 წლის ასოცირების შეთანხმებით, საქართველოს დაეკისრა ვალდებულება, რომ აუდიოვიზუალური მედია მომსახურების სფეროში კანონმდებლობა ევროკავშირის კანონმდებლობის მოქმედ რედაქციას დაუახლოვოს, მათ შორის:

• დაიცვას კულტურული მრავალფეროვნება, უზუნველჰყოს მედია პრულალიზმი, გაზარდოს შშმ ადამიანების ხელმსაწვდომობა მედიაზე, შექმნას სიძულვილის ენისა და ტერორიზმის წაქეზების პრევენციის მექანიზმები და ა.შ.

რა არის პრობლემა?

მედიის ადვოკატირების საკითხზე მომუშავე ორანიზაციები აქამდეც ხშირად აკრიტიკებდნენ კომუნიკაციების კომისიას, შინაარსში ჩარევის მცდელობების გამო.

• მაგალითად, ორგანიზაცია “მედიაომბუდსმენის” დირექტორი, ნათია კაპანაძე, შინაარსში ჩარევის მცდელობას უწოდებს კომისიის მიერ, 2022 წლის 23 აგვისტოს მიღებულ გადაწყვეტილებას, როდესაც "ქართული ოცნების" საჩივრის საფუძველზე, აქცია "შინ ევროპისკენ" ვიდეორგოლის გაშვების გამო, "მთავარი არხი" 118 688 ლარით დააჯარიმა, "ტვ პირველი" და "ფორმულა" კი წერილობით გააფრთხილა.

"მაუწყებლობის შესახებ" კანონში ცვლილებები იქნება პოლიტიკური იარაღი, რომელიც "რაღაც მომენტში მედიის წინააღმდეგ აუცილებლად გაისვრის", — ამბობს მედიაექსპერტი ლაშა ტუღუში.

კანონპროექტი ითვალისწინებს კომისიის სამართლებრივი აქტების დაუყოვნებლივ აღსრულებასაც, მიუხედავად იმისა, გასაჩივრდა თუ არა ისინი სასამართლოში, სადაც, მედიის ექსპერტები კიდევ ერთ საფრთხეს ხედავენ.

"ბოლო დროს მიღებული გადაწყვეტილებებიდან გამომდინარე, ძალიან დიდი შანსია, ხელისუფლებისადმი კრიტიკულად განწყობილი მაუწყებლების მიმართ მიღებული იყოს ძალიან დიდი ზომის ჯარიმებიც", — ამბობს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის დირექტორი, მარიამ გოგოსაშვილი.

მედიის რეგულირების მცდელობები "ცილისწამების აღკვეთის" მოტივით

"ქართულ ოცნების" წარმომადგენლები მედიის რეგულირების შესახებ ბოლო წლებში აქტიურად საუბრობენ.

• 2019 წელს, ხელისუფლების წარმომადგენლები გამოხატვის თავისუფლების კუთხით შეზღუდვების დაწესების აუცილებლობას ცილისწამებასთან დაკავშირებული რეგულაციების საჭიროებით ასაბუთებდნენ. მაშინ ამ აზრს პრეზიდენტი სალომე ზურაბიშვილიც უჭერდა მხარს, პატრიარქმა ილია II-მ კი ამ თემას საშობაო ეპისტოლე დაუთმო, რასაც ამ იდეის მხარდასაჭერად "ქართული ოცნების" განცხადებები მოჰყვა.

• 2021 წლის 28 ოქტომბერს, ხელისუფლების ღია მხარდამჭერმა გიორგი გაჩეჩილაძემ (უცნობი) პარლამენტს "მაუწყებლობის შესახებ" კანონში ცვლილებების შესატანად საკანონმდებლო ინიციატივა წარუდგინა. გაჩეჩილაძე პარლამენტს მიმართა თხოვნით “შეიმუშაონ სათანადო ცვლილებები, რომლებიც გამორიცხავს ჟურნალისტების მხრიდან ცილისმწამებლური და პიროვნების დაუმსახურებლად შეურაცხმყოფელი ფაქტების გასაჯაროებას”.

ახალი კანონპროექტით, ამ საკითხს “პასუხის უფლების” ცნება არეგულირებს. ამ ახალი ჩანაწერით, მოქალაქეს აქვს უფლება, კომუნიკაციების კომისიაში გაასაჩივროს მედიის მიერ მასზე სავარაუდოდ გავრცელებული ცრუ ინფორმაცია, ცილისწამება და ა.შ.

რა არის პრობლემა?

ცილისწამებისთვის დავა აქამდეც შესაძლებელი იყო, თანაც, ამისთვის რამდენიმე გზა არსებობს — შეგიძლიათ მიმართოთ:

• მაუწყებლის თვითრეგულირების ორგანოს;
• ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიას;
• სასამართლოს.

ახალი კანონპროექტით კი, ასეთი დავები მარეგულირებელ კომისიასაც დაექვემდებარება.

"გაუგებარია, რატომ დადგა ცილისწამების შესახებ დავების მარეგულირებელ კომისიაში გადამისამართების აუცილებლობა, თანაც ისე, რომ არ არსებობს ჯეროვანი სიზუსტის დასადგენად გაწერილი სტანდარტი, რომლითაც იხელმძღვანელებს მარეგულირებელი კომისია", — ამბობს მარიამ გოგოსაშვილი.

რატომ არის მნიშვნელოვანი თვითრეგულირების მექანიზმი?

ჟურნალისტური თვითრეგულირება სარედაქციო დამოუკიდებლობას იცავს და სახელმწიფო კონტროლს ამცირებს.

ევროდირექტივის მიხედვით, უნდა მივიღოთ ეფექტური ზომები მათ შორის, სიძულვილის ენის რეგულირებასთან დაკავშირებით, თუმცა რა უნდა იყოს ეფექტური ზომა, ამაში არჩევანის თავისუფლებას გვაძლევს.

ეს შეიძლება იყოს:

• რეგულირება;
• თვითრეგულირება;
• შერეული რეგულირება.

მედიის რეგულირების გამოცდილება

საქართველოში რეგულირების პრაქტიკა 2007 წლამდე არსებობდა და ადმინისტრაციული ორგანოსგან რეგულირდებოდა ისეთი შინაარსობრივი საკითხები, როგორიც შეიძლება იყოს ჯეროვანი სიზუსტის დადგენა, სიძულვილის ენა, სახელმწიფო გადატრიალებისკენ მოწოდება და ასე შემდეგ.

თუმცა, 2007 წელს, ტელეკომპანია "იმედის" მაგალითმა გვაჩვენა, რამდენად საფრთხისშემცველი შეიძლება იყოს ეს მიდგომა მთავრობისთვის არასასურველი მედიებისთვის, რადგან თბილისის საქალაქო სასამართლომ "იმედს" ლიცენზია იმ მოტივით შეუწყვიტა, რომ "ტელეკომპანია 7 ნოემბრის არეულობის გაშუქებისას ხელისუფლების ჩამოგდების პროპაგანდას ეწეოდა".

სად არის გამოსავალი?

მედიის ადვოკატირების კოალიცია, რომელიც 16 ორგანიზაციისგან შედგება, კანონპროექტის მთავარ საფრთხედ მედიის თვითრეგულირებიდან სახელმწიფო რეგულირებაში გადატანას მიიჩნევს, რადგან “კომისიის მხრიდან შინაარსში ჩარევა ქმნის გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდის რისკებს.”

“შესაბამისად, პარლამენტმა კანონპროექტი შინაარსობრივ რეგულირებასთან დაკავშირებული საკითხების გარეშე უნდა მიიღოს და შეიქმნას სამუშაო ჯგუფი, რომელიც იმსჯელებს ისეთ ეფექტიან მექანიზმებზე, რომლებიც საფრთხეს არ შეუქმნის გამოხატვის თავისუფლებას.”

"მაუწყებლის შესახებ" კანონის განხილვა პარლამენტის კომიტეტებში მომავალი კვირიდან დაიწყება.

სუსის შესაძლო უკანონო ფარული მიყურადებისა და თვალთვალის ამსახველი ფაილების გასაჯაროვების შემდეგ ერთი წელი გავიდა. 58 ათასამდე დოკუმენტი შეიცავდა დამუშავებულ ინფორმაციას ათასობით ადამიანის, მათ შორის ჟურნალისტებისა და მედიის წარმომადგენლების შესახებ.

რატომ არის თემა მნიშვნელოვანი?

პროკურატურამ გამოძიება 2021 წელსვე დაიწყო, თუმცა უფლებადამცველების თქმით, დღემდე არ არის ნათელი, გრძელდება თუ არა უკანონო მოსმენა-მიყურადება.

რა უნდა ვიცოდეთ?

• დღეისთვის ფარული მოსმენების საქმეზე დაზარალებულად 36 ჟურნალისტია ცნობილი, მაგრამ ამ სტატუსის მოლოდინში კიდევ ბევრია.

• სარჩელები გაგზავნილია სტრასბურგის სასამართლოშიც.

რას ცვლის დაზარალებულის სტატუსი?

• დაზარალებულის სტატუსის მქონე ადამიანებს საქმეზე მიმდინარე გამოძიების შესახებ მეტი ინფორმაციის მიღება შეუძლიათ.

• დაზარალებულის სტატუსის მოთხოვნის პროცესში მთავარი მიზანია დადგინდეს, რომ ჟურნალისტებს მიადგათ ზიანი, რომელიც ჯერ კიდევ გრძელდება.

“რადგან სახელმწიფოს ერთი წლის თავზე არ გადაუდგამს აქტიური ნაბიჯები და არ გვაქვს კონკრეტული შედეგი, გვიჩნდება განცდა, რომ უკანონო მოსმენებისა და მიყურადების პროცესი დღემდე გრძელდება, შესაბამისად, დაზარალებულის სტატუსის მოპოვება ჟურნალისტების უფლებების დაცვისთვის ერთ-ერთი ძალიან მნიშვნელოვანი ეტაპია.” - ამბობს ნათია კაპანაძე, რომლის ორგანიზაცია, “მედიაომბუდსმენი” დაზარალებული ჟურნალისტების უფლებებს იცავს.

რატომ გაიგზავნა სარჩელები სტრასბურგში?

ჟურნალისტებს მოსმენების, ე.წ კრებსების, საქმეზე დახმარებას არასამთავრობო ორგანიზაციები უწევენ, მათ შორისაა “მედიაომბუდსმენი” და “საქართველოს დემოკრატიული ინიციატივა”. მათ სარჩლები გაგზავნეს ადამიანის უფლებათა ევროპულ სასამართლოშიც.

• პროკურატურამ უკანონო მოსმენების საქმეზე გამოძიება 2021 წლის სექტემბერში საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 158-ე მუხლის პირველი, მეორე და მეოთხე ნაწილებით დაიწყო, რაც კერძო საუბრის უნებართვო ჩაწერას ან მიყურადებას და კერძო კომუნიკაციის ჩანაწერის, ტექნიკური საშუალებით მოპოვებული ინფორმაციის ან კომპიუტერული მონაცემის უკანონოდ გამოყენებას და გავრცელებას გულისხმობს.

თუმცა, გამოძიების დაწყებიდან 9 თვის შემდეგ არასამთავრობო სექტორმა უწყების რეაგირება არაფექტიანად შეაფასა. მედიაკოალიცამ, რომელიც 16 ორგანიზაციას აერთიანებს, თქვა, რომ:

• გამოკითხული არ იყო შესაძლო უკანონო ფარული მოსმენა-მიყურადების მსხვერპლთა ნაწილი.

• უკვე გამოკითხული პირებიდან დაზარალებულის სტატუსის მინიჭებაზე პროკურატურამ და სასამართლომ ყველას დაუსაბუთებელი უარი განუცხადა.

• დაზარალებულად ცნობაზე სხვადასხვა მიზეზით უარს ამბობდა სასამართლოც.

დანაშაულის მსხვერპლები და მათი უფლებადამცველები დაზარალებულის სტატუსის გარეშე ინფორმაციულ ვაკუუმში რჩებოდნენ. მომდევნო ნაბიჯი ევროპული სასამართლო იყო. სახელმწიფოს რეაგირებაც ამის შემდეგ დაიწყო.

რიცხვებში

• “მედიაობუდსმენი” 14 მედიასაშუალების 41 ჟურნალისტს ეხმარება.

• მათგან 32 ჟურნალისტი თბილისის პროკურატურამ უკვე ცნო დაზარალებულად.

• “საქართველოს დემოკრატიული ინიციატივა” სამი ტელევიზიის “მთავარი არხის”, “ფორმულისა” და ტელეკომპანია “პირველის” 43 ჟურნალისტის ინტერესებს იცავს.

• მათგან 38 ჟურნალისტი მალე დაზარალებულის სტატუსს მოითხოვს.

სახელმწიფოს რეაგირება

• “მედიაომბუდმენმა” 12 ივლისს გაასაჯაროვა, რომ ადამიანის უფლებათა ევროპულ სასამართლოში 10 ჟურნალისტის, მათ შორის “ ფორმულას” ტელეწამყვანის თამარ ჩიხლაძის, სარჩელი გაგზავნა.

• ორი დღის შემდეგ, თბილისის პროკურატურამ „ფორმულას“ ჟურნალისტი თამარ ჩიხლაძე გამოკითხვაზე დაიბარა და დაზარალებულის სტატუსი მიანიჭა.

• დღეს დაზარალებულად არის ცნობილი ის 10 ჟურნალისტიც, რომელთა სახელითაც სტრასბურგში საჩივარი გაიგზავნა.

“იმის მიუხედავად, რომ მათ უკვე აქვთ დაზარალებულის სტატუსი, სახელმიწფოს უმოქმედობა კვალავც ამ ჟურნალისტების უფლებების დაღვევის მაჩვენებლია და ჩვენ, ცხადია, ვეცდებით, რომ ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ დაინახოს ის რისკები, რომლებიც შეექმნათ ჟურნალისტებს იმ პერიოდში, როცა მათ სახელმწიფო არ უსმენდა და უარს ეუბნებოდა დაზარალებულად ცნობაზე”, - განმარტავს ნათია კაპანაძე.

სტრასბურგში 5 ჟურნალისტის საქმე 2022 წლის 7 ივლისს გაგზავნა ორგანიზაცია “საქართველოს დემოკრატიულმა ინიციატივამაც”, მოგვიანებით მათგან ოთხი დაზარალებულად ცნეს.

საერთაშორისო რეაგირება ჟურნალისტების ფარულ მიყურადებაზე

• ევროკავშირმა 12 აგვისტოს გამოქვეყნებულ ანგარიიშში, 2021 წელს გამოწვევებს შორის, რომლებმაც საქართველოს დემოკრატიულ საფუძვლებს ძირის გამოთხრის საფრთხე შეუქმნა დაასახელა ცნობები ქართული და დიპლომატიური საზოგადოების ნაწილის მოსმენების შესახებ.

• ჟურნალისტების, სავარაუდოდ, უკანონოდ მიყურადებას „ძალიან შემაშფოთებელი“ უწოდა საერთაშორისო ორგანიზაცია „რეპორტიორებმა საზღვრებს გარეშე“ და ხელისუფლებას გამჭვირვალე და დამოუკიდებელი გამოძიებისკენ მოუწოდა.

• “საერთაშორისო გამჭვირვალობა-საქართველოს” მიერ 2021 წლის სექტემბერში გამოქვეყნებული ანგარიშის თანახმად კი, ქვეყანაში უკანონო მოსმენები გრძელდება, მათ შორის კრიტიკული მედიის ჟურნალისტების წინააღმდეგ და ამას ტოტალური ხასიათი აქვს.

რას ამბობს სუს-ის ყოფილი მაღალჩინოსანი უკანონო მოსმენებზე?

2022 წლის 15 სექტემბერს უკანონო მოსმენების შესახებ ციხიდან ინფორმაცია გაავრცელა სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურის (სუს) ყოფილმა მაღალჩინოსანმა სოსო გოგაშვილმა. ის ხელისუფლებას უკანონო მიიყურადებაში ადანაშაულებს და ამბობს, რომ “ოცნების მმართველობის პერიოდში უკანონო მოსმენების მასშტაბმა რამდენჯერმე გადააჭარბა ნაცების პერიოდს.”

სუს-ის ყოფილი მაღალჩინოსანი წერს, რომ:

• უსმენენ ყველას, განურჩევლად პოლიტიკური, რელიგიური თუ სხვა მრწამსისა. უსმენენ არამხოლოდ ე.წ მთავარ ობიექტს, არამედ მისი ოჯახის წევრებსა და გარემოცვას. 

• "ქართული ოცნების" დამფუძნებელი ბიძინა ივანიშვილი მოსმენებისათვის იყენებს სუსს, შსს, თავდაცვის სამინისტროს, კრიმინალურ პოლიციას, დაზვერვასა და პროკურატურას.

• უკანონო მოსმენებს ახორციელებს დაახლოებით 2000 ოპერატიული მუშაკი. ერთდროულად შესაძლებელია დაახლოებით 100 000 ადამიანის მოსმენა.

•  პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის მიერ ოპერატიულ ტექნიკური დეპარტამენტის შემოწმების დროს უკანონო მოსმენები ჩერდება. 

• ოპერატიულ ტექნიკური დეპარტამენტი გარდა ჯი ეს ემ (GSM) ქსელიების მოსმენისა, ვირუსების საშუალებით უკანონოდ უსმენს სხვადასხვა აპლიკაციების, კომპიუტერების, ლეპტოპების საშუალებით. შესაძლებელია ოფისების უკანონო აღჭურვა. 

• კონტროლდება პრეზიდენტის ოფისი, ოპოზიციური პარტიების ოფისები, არასამთავრობო ორგანიზაციების, საერთაშორისო მისიების, რელიგიური კონფესიების და ა.შ. ე.წ ,,ვიპ პერსონების’’ საუბრებს ოპერატიულ ტექნიკური დეპარტამენტი უგროვებს ივანიშვილს და ყოველდღიურ რეჟიმში აწვდის მას.

• “ჩემს პერიოდში ოტოდან ბექა მამარდაშვილი მე მიგზავნიდა ამ კრებსებს, რომელსაც ვამუშავებინებდი სპეციალურ ჯგუფს და ყოველ მეორე დღეს ვატანდი ჩემს თანამშრომლებს ივანიშვილთან, კობახიძესთან, პარტიაში და პრემიერ მინისტრთან, რა თქმა უნდა გომელაური იღებდა სრულ პატაკს. ივანიშვილი, ინფორმაციის გაცნობის შემდეგ, საჭიროების შემთხვევაში გვაძლევდა მითითებებს (სუსსა და პარტიას), რომელი ობიექტისთვის რა უნდა გაგვეკეთებინა.”

სოსო გოგაშვილი სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურის უფროსის ყოფილი მოადგილეა. ის 15 ივლისს დააკავეს და ბრალი 3 მუხლით წარუდგინეს:

• სამსახურებრივი უფლებამოსილების გადამეტება, რამაც სახელმწიფოს კანონიერი ინტერესის არსებითი დარღვევა გამოიწვია.

• პერსონალური მონაცემების უკანონოდ მოპოვება, შენახვა, გავრცელება, რამაც მნიშვნელოვანი ზიანი გამოიწვია.

• სამსახურებრივი მდგომარეობის გამოყენებით და ცეცხლსასროლი იარაღისა და საბრძოლო მასალის მართლსაწინააღმდეგო შეძენა და შენახვა.

გოგაშვილს 18 ივლისს აღკვეთის ღონისძიების სახით პატიმრობა შეეფარდა.

Bm.ge-ის მთავარ რედაქტორი და BMGTV-ის ჟურნალისტი, თელარა გელანტია, 12 სექტემბერს საქართველოს მთავრობის სხდომის პრეკონფერენციაზე არ შეუშვეს.

რა მოხდა?

“ბიზნეს მედია საქართველოს” ინფორმაციით, 14:00 საათზე დანიშნული სხდომის გასაშუქებლად BMGTV-ის ჯგუფი წავიდა, მაგრამ მთავრობის ადმინისტრაციაში არ შეუშვეს.

რას ამბობს თელარა გელანტია?

ჟურნალისტი მეათე წელია მთავრობის სხდომებს აშუქებს, თუმცა დღეს ადმინისტრაციაში არ შეშვების მიზეზად “ბევრი შეკითხვის დასმა” და “კოლეგების შეწუხება” დაუსახელეს.

• “ოფიციალურ მიზეზად პრესსამსახურის თანამშრომელმა ნინო ცხადაძემ მითხრა, რომ თურმე წესებს ვარღვევ - ბევრ კითხვას ვსვამ და სხვა კოლეგებს ვაწუხებ და ა.შ. თან დაკვირვებაც აწარმოეს თურმე ჩემზე და ეს მოიფიქრეს (ვიცი, ნინო არაფერ შუაშია - უთხრეს და მითხრა) (BMG-იდან მარტო მე ამკრძალეს დღეს - სხვაზე არ აქვთ პრობლემა)”

• “გონივრული ეჭვი მაქვს, მთავრობის ადმინისტრაცია გააღიზიანა ჩემმა სიუჟეტმაც (9 სექტემბერს გავიდა ეთერში) სადაც მოვყევით, როგორ ირღვევა კანონი და ორი წელია მთავრობის არცერთი განკარგულება არ გამოუქვეყნებიათ”, - წერს თელარა გელანტია სოციალურ ქსელში.

ფინანსთა მინისტრის და მთავრობის განმარტება

მთავრობის ადმინისტრაციის პრესსამსახურში ამ მომენტისთვის ჩვენს ზარებს არ პასუხობენ. Bm.ge-ის ინფორმაციით, მომხდარს მედიის და მთავრობის პრესსამსახურის საერთო ჩატში მთავრობის თანამშრომელი გამოეხმაურა:

• „ბევრჯერ გავაფრთხილეთ და ვთხოვეთ ინტერვიუს რეჟიმში აღარ დაესვა კითხვები, თუმცა, სამწუხაროდ, არ ითვალისწინებს ჩვენს თხოვნას. თქვენს ტელევიზიასთან არანაირი პრობლემა და პრეტენზია არ არის და დღეს ოპერატორს შეეძლო შესვლა. რაც შეეხება ჟურნალისტს, კიდევ ერთხელ გეუბნები, რომ არის ელემენტარული წესი რისი დაცვაც არ მეგონა თუ ასეთი რთული იქნებოდა მისთვის“

თელარა გელანტიას არ შეშვების მიზეზებზე ჟურნალისტებმა პრესკონფერენციაზე ფინანსთა მინისტრს, ლაშა ხუციშვილს ჰკითხეს. მინისტრი ამბობს, რომ “ არ ჰგონია ჟურნალისტის არ შეშვება კონკრეტულ რეპორტაჟს უკავშირდებოდეს”

მინისტრი ამბობს, რომ:

• „არ ვიცი რამდენად არის ეს დასჯა, უბრალოდ ეს ინფორმაცია თქვენგან მივიღე. ბუნებრივია, ადმინისტრაცია გააკეთებს განმარტებას ამასთან დაკავშირებით, რატომ მოხდა ეს კონკრეტული ფაქტი.“

• „ჩემთვის არასასურველი შეკითხვები არ არსებობს. ნებისმიერი შეკითხვა არის შეკითხვა, რომელზეც ბუნებრივია, ჩემი მოსაზრებები და პასუხები მექნება. მოვისმენთ ადმინისტრაციის განმარტებას და შემდგომ შეიძლება შეფასება.“

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიას მიიჩნია, რომ მედიის მიმართ არათანაბარი მიდგომა დაუშვებელი და დისკრიმინაციულია.

• მედიის როლი დემოკრატიული საზოგადოების განვითარებაში შეუცვლელია, ამიტომაც მნიშვნელოვანია, რომ ყველა მედიასაშუალების წარმომადგენელი თანაბარ პირობებში იყოს. 
• ქარტია საქართველოს მთავრობას მოუწოდებს, არ ჩააყენონ დისკრიმინაციულ მდგომარეობაში კრიტიკული მედიის წარმომადგენლები და შეუქმნან სათანადო სამუშაო პირობები.

ჟურნალისტების “დაბლოკვა”

ეს პირველი შემთხვევა არ არის, როდესაც ხელისუფლების მიმართ კრიტიკულად განწყობილი მედიასაშუალებები სამთავრობო უწყებაში ბრიფინგზე არ შეუშვეს.

• ტელეკომპანია „პირველის“ გადამღები ჯგუფი 2021 წლის 8 დეკემბერს კულტურის მინისტრის, თეა წეულკიანის, ბრიფინგზე მეორედ არ შეუშვეს.

• „პირველისა“ და „მთავარი არხის“ ჟურნალისტები კულტურის სამინისტროში დაგეგმილ ბრიფინგზე არ შეუშვეს 22 ნოემბერსაც.

• 11 ნოემბერს კი “ტვ პირველის”, “მთავარი არხისა” და “ფორმულას” ჟურნალისტები იუსტიციის სამინისტროში გამართულ ბრიფინგზე ვერ მოხვდნენ.

რა ხდება?

ტელეკომპანია "იმედის" მფლობელმა ირაკლი რუხაძემ, გადაცემაში "ნოესთან" უპასუხა კითხვებს, მის მიმართ სანქციების დაწესების მოთხოვნის შესახებ. მისი თქმით, არხის მფლობელის სტატუსმა პოლიტიკაში გახვია.

რატომ არის საინტერესო ეს თემა?

ტელეიმედის მესაკუთრე ირაკლი რუხაძე ერთ-ერთია, რომლის სანქცირებასაც უკრაინის კორუფციასთან ბრძოლის სააგენტო ითხოვს. განცხადება უკრაინის რადას ფრაქცია "ხალხის მსახურის" თავმჯდომარე დავით არახამიამ გაავრცელა. რუხაძე, ამავე სიაში შეყვანილ სხვა ბიზნესმენებთან ერთად, "ივანიშვილის რეჟიმის დამფინანსებლად" არის მოხსენიებული.

რუხაძის სანქცირებას "დროას" ლიდერი ელენე ხოშტარიაც მოითხოვს და ტელევიზიის მეპატრონეს "ოლიგარქიული მმართველობის ერთ-ერთ საყრდენს" უწოდებს. ხოშტარიას, რუხაძის წინააღმდეგ, სამი არგუმენტი მოჰყავს. ამბობს, რომ რუხაძე აკონტროლებს:

• საბანკო სექტორს;
• პროპაგანდისტულ მედიას ("იმედი", GDS, "მაესტრო");
• ღიად ეწინააღმდეგება სანქციების რეალიზებას მათ შორის, საბანკო სექტორში.

რას ამბობს რუხაძე?

არხის მფლობელი მისი დასანქცირების მოთხოვნას ტელეკომპანია "იმედის" პოლიტიკურ გავლენას უკავშირებს.

"იმედმა" იმაზე მეტად გამხვია პოლიტიკაში, ვიდრე მინდა ვიყო გახვეული. როცა "იმედი" ასეთი რეიტინგული არხია, და “ქრონიკას” ქვეყნის მეოთხედი უყურებს, გინდა-არ გინდა, ეს გრევს პოლიტიკაში, იწვევს უამრავ ვნებათაღელვას”.

უფრო დეტალურად

• საბანკო სექტორზე:

რუხაძისთვის ეს ბრალდება "სიგიჟის იქითაა" და სანქციის მოთხოვნის რეალური მიზეზი "იმედის" მფლობელობაა.

• სანქციებზე:

მედიაჰოლდინგის მფლობელი ამბობს, რომ ამერიკის მოქალაქეა და "ბევრად მაღალ დონეზე იცავს კომპანიებს, ვიდრე საშუალო ქართული კომპანია".

• “პროპაგანდისტულ მედიაზე”

რუხაძე ამაყობს, რომ "იმედის" მფლობელია, თუმცა არ უკვირს, რომ ბევრს არ მოსწონს "იმედი", განსაკუთრებით — "ნაციონალური მოძრაობის" მოქმედ, ან ყოფილ წევრებს.

"იმედი", რა თქმა უნდა, შენს [ნაციონალური მოძრაობის] წინააღმდეგ იქნება, რაც რა თქმა უნდა, შენ არ მოგეწონება. არ მოგეწონება "იმედი" რომ არსებობს საერთოდ."

რა უნდა ვიცოდეთ?

• 2021 წლის 5 აგვისტოს “იმედის” დამაარსებლის ბადრი პატარკაციშვილის ოჯახმა გაავრცელა განცხადება, საიდანაც გაირკვა, რომ "იმედის" საკუთრების უფლება გადაეცა Hunnewell Partners-ის მიერ კონტროლირებად კომპანიას.
• ირაკლი რუხაძე Hunnewell Partners-ის მფლობელია, შესაბამისად, მედიაჰოლდინგი “იმედიც” მის მფლობელობაში გადავიდა.
• არხმა, მფლობელის შეცვლიდან მალევე, 2021 წლის 18 ოქტომბერს, გაავრცელა განცხადება, რომელშიც თქვა, რომ წინასაარჩევნოდ საგანგებო რეჟიმზე გადადის, რადგან "ვერ დაუშვებენ ნაციონალური მოძრაობის რევანშს".
• "იმედი", სხვადასხვა კვლევებში და მათ შორის, ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის პოსტ-საარჩევნო პერიოდის კვლევაში მოხსენიებულია როგორც ხელისუფლებისადმი მიკერძოებული ტელევიზია. 
• ირაკლი რუხაძის პოლტიკური საჯარო განცხადებები თანხვედრაშია მმართველი პარტიის — "ქართული ოცნების" ნარატივთან. მაგალითად, გადაცემაში “ნოესთან” მან გაიმერა “ქართული ოცნების” მესიჯბოქსი, რომ დღეს “მთავარი საფრთხეა ომში არ ჩაგვითრიონ”.
• რუხაძე ასევე ამბობს, რომ სანამ "იმედი" არსებობს, გამოიყენებს ყველა ლეგალურ მეთოდს, რომ "ნაციონალური მოძრაობა" ვერ დაბრუნდეს ხელისუფლებაში.

ევროკავშირი საქართველოს 5 ივლისის ძალადობის დამნაშავეების მართლმსაჯულებისთვის გადაცემისკენ მოუწოდებს.

ევროკავშირის წარმომადგენლობა საქართველოსა და ევროკავშირს შორის გამართული ასოცირების საბჭოს მე-7 სხდომის შემდეგ ერთობლივ განცხადებას ავრცელებს.

რას წერია განცხადებაში მედიაზე?

ევროკავშირმა ხაზი გაუსვა, რომ საჭიროა, 2021 წლის 5 ივლისის თბილისი პრაიდის მარშის კონტექსტში, მედია-პროფესიონალების წინააღმდეგ ძალადობის ეფექტიანი და ეფექტური გამოძიება და პრევენციული ზომების გაძლიერება.

• ევროკავშირმა მოუწოდა საქართველოს ყველა დამნაშავის მართლმსაჯულებისთვის გადაცემისკენ და ამავდროულად, აღნიშნა ამ მიმართულებით გადადგმული ნაბიჯები.

ევროკავშირმა კიდევ ერთხელ დაადასტურა საქართველოსადმი მხარდაჭერა ჰიბრიდული და კიბერ საფრთხეების წინააღმდეგ ბრძოლაში.

• ამ კონტექსტში ევროკავშირმა შეშფოთება გამოხატა გაზრდილ ანტი-დასავლურ დეზინფორმაციასა და რიტორიკასთან დაკავშირებით, რომელიც საფრთხეს უქმნის საქართველოს ევროპულ გზას.

კონტექსტი

2021 წლის 5 ივლისს "თბილისი პრაიდის" მიერ დაგეგმილი "ღირსების მარშის" წინააღმდეგ გამოსული ძალადობრივი ჯგუფები მედიის 53 წარმომადგენელს ფიზიკურად გაუსწორდნენ.

დაშავებულებს შორის იყო ტელეკომპანია „პირველის“ ოპერატორი, ალექსანდრე ლაშქარავა, რომელიც 11 ივლისს გარდაიცვალა.

ძალადობრივი აქციის ორგანიზატორების დასჯას უშედეგოდ ითხოვს მედია, არასამთავრობო სექტორი და სამოქალაქო საზოგადოება. თუმცა, ამ დრომდე არც ერთი ორგანიზატორი პასუხისგებაში მიცემული არ არის.

ისრაელის თავდაცვის ძალებმა აღიარა, რომ პალესტინელ-ამერიკელი ჟურნალისტი, შირენ აბუ აკილი, მათი მხრიდან გასროლილმა ტყვიამ იმსხვერპლა.

ისრაელის მხარემ მომხდარის შიდა გამოძიების შედეგები 5 სექტემბერს გამოაქვეყნა.

რა მოხდა?

2022 წლის 11 მაისს, მდინარე იორდანეს დასავლეთ სანაპიროზე მდებარე ქალაქ ჯენინში, ისრაელის უსაფრთხოების ძალების მიერ მოწყობილი ოპერაციის გაშუქებისას “ალ-ჯაზირას” ერთი ჟურნალისტი მოკლეს, ერთი კი - დაჭრეს.

მოკლულ ჟურნალისტს შირინ აბუ აკლის პრესის ნიშნის მქონე ჯავშანჟილეტი ეცვა, ის 51 წლის იყო.

ამ თემაზე: ისრაელის რეიდის დროს „ალ-ჯაზირას“ რეპორტიორი მოკლეს

რას ამბობს ისრაელის მხარე?

ისრაელის თავდაცვის ძალების განცხადებაში წერია, რომ შეუძლებელია დადგინდეს სროლის წყარო, რომელმაც ჟურნალისტი მოკლა, თუმცა, დიდი ალბათობით, კორესპონდენტს შემთხვევით ისრაელის თავდაცვის ძალების იარაღიდან გასროლილი ტყვია მოხვდა.

• ისრაელის არმია მომხდარში მონაწილე ჯარისკაცების მიმართ სისხლის სამართლებრივ დევნას არ დაიწყებს.

• ისრაელის მხარე განმარტავს, რომ მათი ჯარისკაცები მხოლოდ “შეიარაღებულ ტერორისტებად” იდენტიფიცირებულ პირებს უმიზნებდნენ და არ არსებობს ეჭვი, რომ ტყვია სამოქალაქო პირს, კონკრეტულად ჟურნალისტს განზრახ ესროლეს.

“ალ-ჯაზირას” პასუხი

მოკლული ჟურნალისტის დამსაქმებელი მედიასაშუალება “ალ-ჯაზირა” ისრაელის თავდაცვის ძალების გამოძიებას გმობს და მიიჩნევს, რომ შემთხვევიდან 100 დღეზე მეტით ამ გამოძიების შედეგების დაგვიანება ჟურნალისტის მკვლელობისთვის სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობის თავიდან აცილებას ემსახურება.

რუსულ დამოუკიდებელ მედიასაშუალება “ნოვაია გაზეტას” მოსკოვის სასამართლომ ლიცენზია შეუჩერა და ამით, გაზეთის რუსეთში მუშაობა აკრძალა.

სასამართლოს გადაწყვეტილებამდე ერთი კვირით ადრე საბჭოთა კავშირის ბოლო ლიდერი, მიხეილ გორბაჩოვი გარდაიცვალა. გორბაჩოვი “ნოვაია გაზეტას” დაარსებას 1990-იან წლებში ნობელის პრემიით მიღებული თანხით დაეხმარა.

რა ხდება?

“ნოვაია გაზეტა” რუსეთის მედიის მარეგულირებემა ე.წ როსკომნადზორმა იმ დოკუმენტების წარუდგენლობაში დაადანაშაულა, რომელიც 2006 წელს გამოცემის მესაკუთრეების ცვლილებას ეხება. სასამართლომ გაზეთის ლიცენზია სწორედ ამ სარჩელის საფუძველზე შეაჩერა.

გაზეთის რედაქტორი დმიტრი მურატოვი მოსკოვის სასამართლოს გადაწყვეტილებას “უსაფუძვლოსა” და “პოლიტიკურს” უწოდებს. მურატოვი გადაწყვეტილების გასაჩივრებას აპირებს.

“ნოვაია გაზეტას” ვებგვერდის ლიცენზიის გაუქმების საკითხს კი მოსკოვის სასამართლო კი მომდევნო კვირაში გადაწყვეტს.

კონტექსტი

• "ნოვაია გაზეტა" კრემლისადმი კრიტიკულად განწყობილი მედიაა და მუქარის, ძალადობისა და მკვლელობების მიუხედავად დამოუკიდებელ სარედაქციო პოლიტიკას მაინც აგრძელებს.

• რუსეთის უკრაინაში შეჭრის შემდეგ რუსეთში მიღებული კანონმდებლობის გამო “ნოვაია გაზეტამ” გადარჩენის მიზნით ჯერ ომის გაშუქება, შემდეგ კი მთლიანად მუშაობა შეაჩერა.

• გაზეთის დაფუძნებიდან დღემდე მისი 6 ჟურნალისტია მოკლული, მათ შორისაა ანნა პოლიტკოვსკაია.

• დმიტრი მურატოვს გამოხატვის თავისუფლებისათვის გაბედული ბრძოლისათვის, მშვიდობის დარგში ნობელის პრემია გასულ წელს ფილიპინელ ჟურნალისტ მარია რესასთან ერთად გადასცეს. მურატოვს ნობელის პრემიის მინიჭება კრემლშიც მიულოცეს.

• მოგვიანებით ჟურნალისტმა უკრაინელი ლტოლვილების დასახმარებლად მედალი აქუციონზე გაყიდა.

• დმიტრი მურატოვი სიტყვის თავისუფლებას თავისი საქმიანობით რუსეთში ათწლეულებია იცავს. ის დამოუკიდებელი გაზეთის "ნოვაია გაზეტას" ერთ-ერთი დამფუძნებელია და მის რედაქტორად 1995 წლიდან მუშაობს.

მედიაკოალიცია ამბობს, რომ შინაგან საქმეთა სამინისტრო ვალდებულია განმარტოს რუსი ფოტოჟურნალისტის საქართველოში შემოსვლაზე უარის თქმის მიზეზი.

"მედიის ადვოკატირების კოალიცია" მზადაა, დაიცვას ვასილ კრესტიანინოვის ინტერესები, რომელიც საქართველოში არ შემოუშვეს. 

კრესტიანინოვი საქართველოში 2021 წლის ნოემბრიდან ცხოვრობს. მას საქართველოში შემოსვლაზე უარი უკვე მეორედ უთხრეს.

რა ხდება?

2022 წლის 3 სექტემბერს რუსულენოვანმა გამოცემა The Insider-მა დაწერა, რომ ფოტოჟურნალისტი ვასილი კრესტიანინოვი, საქართველოში არ შემოუშვეს.

ვასილი კრესტიანინოვი Associated Press-სა და The Insider-ისთვის მუშაობს.

მედიაკოალიციის წარმომადგენელი ნათია კაპანაძე მედიაჩეკერთან ამბობს, რომ ვასილ კრესტიანინოვი დაინტერესებულია სამართლებრივი მექანიზმების გამოყენებით.

რას ითხოვს მედიაკოალიცია?

• კოალიციამ ჟურნალისტური საქმიანობის მიმართ მაღალი საჯარო ინტერესის გათვალისწინებით, შინაგან საქმეთა სამინისტროს მიმართა.

• ორგანიზაციამ უწყებისგან მოითხოვა ინფორმაცია რუსი ფოტოჟურნალისტის საქართველოში არშემოშვების მიზეზებთან დაკავშირებით.

• კოალიციის თქმით, ფოტოჟურნალისტი დაინტერესებულია სამართლებრივი მექანიზმების გამოყენებით და მას ორგანიზაცია — "უფლებები საქართველო" დაეხმარება.

რას ჰყვება რუსი ფოტოჟურნალისტი?

კრესტიანინოვი რუსულენოვან გამოცემასთან ამბობს, რომ:

• თბილისში ვილნიუსიდან, ერევნის გავლით ბრუნდებოდა.

• თბილისის საერთაშორისო აეროპორტში მისთვის კითხვები არ დაუსვამთ.

• მესაზღვრემ ფოტოჟურნალისტის პასპორტს ფოტო გადაუღო და "ზემდგომ პირებს გაუგზავნა".

• ერთი საათის შემდეგ პოლიციის თანამშრომელმა უთხრა, რომ ერევნის თვირთმფრინავში უნდა დაბრუნებულიყო და პასპორტი ბორტგამცილებელს ისე გადასცა, რომ საქართველოში შესვლაზე უარის მიზეზები მისთვის არ განუმარტავს.

რა წერია დოკუმენტში?

ჟურნალისტის თქმით, ძალისხმევის შედეგად შეძლო იმ საბუთის მიღება, რომელშიც უარის მიზეზია მითითებული:

• დოკუმენტის ფოტო ასლზე მონიშნულია პუნქტი — "არ აკმაყოფილებს საქართველოს კანონმდებლობით განსაზღვრულ სხვა მოთხოვნებს".

• რუსული გამოცემის თანახმად, ჟურნალისტი ქვეყანაში პირველად 2022 წლის 23 აგვისტოს არ შემოუშვეს.
• კრესტიანინოვი, საქართველოში შემოსვლაზე უკვე მეორედ მიღებულ უარს, საქმიანობის გამო ზეწოლას უკავშირებს. როგორც ფოტოჟურნალისტი, სხვადასხვა დამოუკიდებელ გამოცემასთან თანამშრომლობს და პოლიტიკურ მოვლენებს აშუქებს სხვადასხვა ქვეყანაში.

კონტექსტი

რუსეთ-უკრაინის ომის დაწყების შემდეგ კრემლის პოლიტიკის მიმართ კრიტიკულად განწყობილი რამდენიმე ჟურნალისტი და ბლოგერი არ შემოუშვეს. მათ შორის, საქართველოში შემოსვლაზე უარი მიიღო:

• უკრაინელმა ჟურნალისტმა დიმიტრი გორდონმა
• რუსული კრიტიკული ტელევიზიის, "დოჟდის" ჟურნალისტმა მიხეილ ფიშმანიმ
• რუსმა ბლოგერმა ალექსეი რომანოვმა
• და რუსული მედიასაშუალების „მედიაზონის” ჟურნალისტმა დავიდ ფრენკელმა.