უკრაინის წინააღმედეგ რუსეთის ომის დაწყებამ მსოფლიო მედიაში ბევრი რამ შეცვალა, საქართველოში მედიაგარემო გაუარესდა, ხელოვნური ინტელექტის განვითარებამ კი ჟურნალისტიკაში ცვლილებები გამოიწვია. “მედიაჩეკერმა” ამ თემებზე 2022 წელს არაერთ ჟურნალისტთან და მედია ექსპერტთან ჩაწერა ინტერვიუ. წარმოგიდგენთ ყველაზე მნიშვნელოვან მონაკვეთებს წლის ინტერვიუებიდან.

ციფრული კომუნიკაციების გერმანელი მკვლევარი ლენარტ ჰოფედიტზი

ვიტყოდი, რომ 5-10 წელიწადში ჟურნალისტებს უფრო მეტად რედაქტორის ფუნქცია ექნებათ და ხელოვნური ინტელექტის შექმნილ პროდუქტს გააკონტროლებენ, შემოქმედებით ნაწილში მათი როლი შემცირდება, თუმცა საგამოძიებო ჟურნალისტიკისთვის მაინც ტრადიციული გაშუქება იქნება საჭირო.

კონტენტის 80% (ფოტო, ტექსტი, ვიდეო) შეიძლება ხელოვნურმა ინტელექტმა შექმნას, თუმცა ჟურნალისტმა (რედაქციამ) უნდა გადაწყვიტოს რა გამოაქვეყნოს და მიაწოდოს AI-ს სანდო წყაროები.

სრული ინტერვიუ წაიკითხეთ აქ - ხელოვნური ინტელექტის გავლენა მედიაზე - ინტერვიუ AI-ს მკვლევართან

“უკრაინსკა პრავდას” მთავარი რედაქტორი სევგილ მუსაიევა

ჩემს თავთან ერთგვარი შეთანხმება მაქვს, რომ თითოეულ ტრავმაზე ვიფიქრებ, რომლებიც რუსეთ-უკრაინის ომის დროს მივიღე. მაგრამ რთულია, რადგან ამ ომში ოთხი მეგობარი უკვე დავკარგე - მათ შორის, კოლეგები. ასეთ რამეს ვერასდროს შეეგუები. ეს სტატისტიკა არ არის, ვფიქრობ, თითოეული ისტორია, თითოეული ბედისწერა მნიშვნელოვანია.

სრული ინტერვიუ წაიკითხეთ აქ - “სიმართლე გეხმარება გამარჯვებაში” - ინტერვიუ უკრაინელ ჟურნალისტ სევგილ მუსაიევასთან

IWPR-ის კავკასიის რეგიონული დირექტორი, ბექა ბაჯელიძე

ომის შემდეგ იქნება გასაშუქებელი ზიანი, ზიანის მოცულობა. ჟურნალისტებს დასჭირდებათ მეტი გადამზადება. სამწუხაროდ, ცოტა ცინიკური დამოკიდებულებაა ტრეინინგების მიმართ. მაგრამ, როგორც იტყვიან ხოლმე ჯარისკაცები, უმჯობესია ვარჯიშის დროს დაღვარო სისხლი, ვიდრე - ომში. ამიტომ, ჯობია ისწავლო და შეცდომა დაუშვა სწავლის დროს, ვიდრე უშუალოდ სამუშაოს შესრულების დროს.

სრული ინტერვიუ წაიკითხეთ აქ - მედიის გამოწვევები ომში და ომის შემდეგ - ინტერვიუ ბექა ბაჯელიძესთან

მარგარიტა ლიუტოვა ტელეკომპანია „დოჟდის“ ყოფილი ჟურნალისტი

თითქოს საზღვარგარეთიდან უფრო ადვილია გაიგო, რა ხდება რუსეთში, ვიდრე თვითონ რუსებისთვის, ვინც ქვეყანაში ცხოვრობს, რადგან თითქმის ყველაფერი დაბლოკილია. ვინც ქვეყანაში ცხოვრობს, მათ ინფორმაციის მისაღებად დამატებითი ძალისხმევის გაწევა უწევთ.

სრული ინტერვიუ წაიკითხეთ აქ - ინტერვიუ "დოჟდის" ჟურნალისტთან - "რა მოსატანია ჩემი პრობლემები იმასთან, რასაც ხალხი უკრაინაში განიცდის"

“პირველი არხიდან” წამოსული ჟურნალისტი ქეთი თუთბერიძე

ვერც 2019 და ვერც 2020 წელს, 17 მაისს ჩვენ ვერ გავაკეთეთ სიუჟეტი ლგბტ თემის უფლებებზე. გვეუბნებოდნენ, „პროპაგანდად“ ჩაგვეთვლებაო.

მაუწყებელს მძიმე ცენზურის მრავალწლიანი პრაქტიკა აქვს გამოვლილი, მითუმეტეს წინა ხელისუფლების პირობებში და ზოგადად, უნდა შეიქმნას პრეცედენტი, რომ ყველა დაბლოკილმა მასალამ იხილოს დღის შუქი.

სრული ინტერვიუ წაიკითხეთ აქ - მაუწყებელში მაღლაფერიძის გავლენა ძლიერდება - ინტერვიუ პირველი არხიდან წამოსულ ქეთი თუთბერიძესთან

საზოგადოებრივი მაუწყებლის “პირველი არხის” ახალი და მიმდინარე ამბების ბლოკის დირექტორი გიორგი გვიმრაძე

.არ ვიცი, როგორ უნდა დავამტკიცო, რომ არ გვაქვს პოლიტიკური ზეწოლა. ჩვენ, თანამედროვე რეალობაში უკვე მივეჩვიეთ, რომ შენს წინააღმდეგ შეიძლება გაიჟღეროს ბრალდებამ, რომლის საწინააღმდეგოს მტკიცება უბრალოდ, შეუძლებელია. დაგაბრალებენ, რომ ხარ სპილო და უნდა ამტკიცო საპირისპირო. როცა საუბრობენ, რომ არსებობს ჩემ მიმართ ზეწოლა, როგორ დავამტკიცო საპირისპირო? შეგიძლიათ მითხრათ, რა შეიძლება იყოს თუნდაც ერთი ინსტრუმენტი, ჩემივე სიტყვის გარდა? ვინც ენდობა ჩემს სიტყვას, მას სჯერა კიდეც ამის.

სრული ინტერვიუ წაიკითხეთ აქ - მედიისგან ნაჩვენები სურათი არის ბნელი და მასში ყველა აქტორი ცუდია — გიორგი გვიმრაძე, პირველი არხის ახალი ამბების ბლოკის დირექტორი

ჟურნალისტი და აქტივისტი ნინია კაკაბაძე

ამ ხელისუფლებამ ჟურნალისტები აქცია პოლიტიკურ აქტორებად. არ ეკონტაქტებიან მედიას, რომლებიც არ მოსწონთ და მედიის წარმომადგენლები აქციეს თავიანთ მთავარ ოპონენტებად. უცხადებენ ბოიკოტს, არ პასუხობენ კითხვებზე, არ მიდიან გადაცემებში და, თავისდაუნებურად, ეს მედიასაშუალებები ხდებიან მათი ერთი-ერთი მთავარი მოწინააღმდეგე.

როდესაც არ გელაპარაკებიან, გდევნიან, შეურაცხყოფას გაყენებენ, წარმოუდგენელია იყო ნეიტრალური. ძალიან რთულია ამ პირობებში მუშაობა. ვფიქრობ, ყველაზე დიდი გამოწვევა მედიისთვის სწორედ ის იქნება, რომ დაიბრუნოს თავისი ფუნქცია.

სრული ინტერვიუ წაიკითხეთ აქ - მედიაგარემო 5 ივლისის ძალადობიდან ერთი წლის შემდეგ - ინტერვიუ ნინია კაკაბაძესთან

დეზინფორმაციის მკვლევარი და ჟურნალისტი ჯეინ ლიტვინენკო

პროპაგანდისა და დეზინოფმაციის გავრცელება ფინანსურად მოგებიანია, ხოლო სოციალური მედიის კომპანიებს არ აქვთ ამაზე სისტემური, ეფექტური რეაქცია. სანამ ეს არ მოხდება პრობლემა გაგრძელდება, დეზინფორმაციისა და პროპაგანდის აუდიტორია გაიზრდება, და უფრო და უფრო მეტად დაგვაზიანებს.

სრული ინტერვიუ წაიკითხეთ აქ - თუ არაფერი შეიცვალა, რთული წლები გველოდება - ინტერვიუ დეზინფორმაციის მკვლევრ ჯეინ ლიტვინენკოსთან

"ინფორმაციის თავისუფლების განვითარების ინსტიტუტის" ერთ-ერთი დამფუძნებელი ლევან ავალიშვილი

საკმაოდ რთულია ბალანსის დაცვა გამოხატვის თავისუფლებასა და პროპაგანდის აკრძალვას შორის, მაგრამ უნდა გვახსოვდეს, სწორედ ოკუპაციის ფაქტორის გამო, საქართველოს მოცემულობა ნებისმიერი სხვა ქვეყნის მაგალითისგან განსხვავებულია, სადაც დილემური იყო არჩევანი რუსული პროპაგანდისტული მედიის აკრძალვასა და სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების დაცვას შორის.

სრული ინტერვიუ წაიკითხეთ აქ - ოკუპირებული ქვეყნისგან, მორალურად გაუმართლებელია რუსული პროპაგანდის დაშვება — ლევან ავალიშვილი, IDFI

OC Media-ს თანადამფუძნებელი მარიამ ნიკურაძე

ფინანსური დამოუკიდებლობა ყოველთვის გამოწვევაა, რადგან არასდროს გვაქვს შეგრძნება, რომ მომდევნო ხუთი წელი კარგად ვიქნებით. სულ ვნერვიულობთ იმაზე, რომ რამე პრობლემა შეიქმნება. ასევე სულ გვაქვს პრობლემა, რომ არ არის საკმარისი კადრი, რადგან ყოველთვის ბევრი საქმეა, გადაწვის“ ზღვარზე ვართ. ძალიან ბევრი სამუშაოა. კარგი იქნებოდა, რომ მეტი კადრი გვყავდეს, მაგრამ ფინანსურად რთულია. ეს ყველაზე მეტად ონლაინ მედიების გამოწვევაა.

სრული ინტერვიუ წაიკითხეთ აქ - OC Media-ს 5 წელი - სირთულეები, გამოწვევები და გეგმები - ინტერვიუ მარიამ ნიკურაძესთან

“ინტერნიუსის” მედია ბიზნესის დირექტორი ჯეისონ ლამბერტი

გარანტირებულია, რომ ადრე თუ გვიან, მედიასაშუალებების გრანტები დასრულდება, ყველაზე კარგი, რაც გრანტით მხარდაჭერილ გამოცემებს შეგვიძლია უთხრათ არის: ახლა არის დრო ექსპერიმენტებისთვის, შექმნან ფინანსური გეგმები, სცადონ სიახლეები.

სრული ინტერვიუ წაიკითხეთ აქ - როგორ უნდა გაძლიერდეს მედია ფინანსურად - ინტერვიუ საერთაშორისო მედია კონსულტანტებთან

მედია მკვლევარი, ამსტერდამის თავისუფალი უნივერსიტეტის პროფესორი აირინ კოსტერა

რეალითი შოუებს აქვს დიდი რეიტინგი, მხოლოდ იმიტომ, რომ საზოგადოებას ერთგვარ “საკვებს” აძლევენ სასაუბროდ. თუ გვსურს, რომ ტრადიციულ მედიასაც ჰქონდეს ასეთივე რეიტინგი, ადამიანებს უნდა ვესაუბროთ ისეთ თემებზე, რაც მათთვის ნაცნობია და ყოველდღიურ ცხოვრებაში აწუხებთ.

სრული ინტერვიუ წაიკითხეთ აქ - რეიტინგი საინფორმაციო ღირებულების წინააღმდეგ - ინტერვიუ მედია მკვლევარ აირინ კოსტერა მეიერთან

გასულ ხუთ წელიწადში, პრესის თავისუფლების მსოფლიო ინდექსში საქართველოს პოზიციების დაღმასვლა ფართო სურათით გვიჩვენებს, როგორ უარესდება მედიაგარემო.



2022 წელს, მედიასთან დაკავშირებით დანერგილი ზოგიერთი საკანონმდებლო, თუ სამარათლებრივი პრაქტიკა, არც 2023 წლის მიმართ აჩენს პოზიტიურ მოლოდინებს.
მაგალითად:

• 2022 წელს ინიცირებული საკანონმდებლო პროექტები, რომელიც პირდაპირ, ან ირიბად არის კავშირში ჟურნალისტურ საქმიანობასთან, შესაძლოა, 2023 წელს ნეგატიურად აისახოს მედიაგარემოზე.
• პრობლემურია სასამართლო პრაქტიკის ცვლილებაც, რომლითაც მტკიცების ტვირთი არა მედიასაშუალებაზე, არამედ ჟურნალისტზე გადადის, რაც დამატებით ზრდის წნეხს ჟურნალისტების მიმართ.
• მდგომარეობას სულ უფრო ამძიმებს უმეტესწილად, ხელისუფლების გავლენიანი პირების აგრესიული და დამამცირებელი განცხადებები, რაც ზოგიერთ შემთხვევაში, ჟურნალისტებზე მოხშირებული თავდასხმების მაპროვოცირებელია.

2022 წელს, საქართველოში პრესის თავისუფლების ხარისხი გაუარესდა და მსოფლიო ინდექსში, 180 ქვეყანას შორის, მე-60-დან 89-ე ადგილზე გადაინაცვლა.
რატომ?

• ეს მეტწილად, გასული წლის 5 ივნისს, მედიის 50-ზე მეტ წარმომადგენელზე ძალადობამ გამოიწვია, რომლის ორგანიზატორები ქართულ მართლმსაჯულებას ამ დრომდე არ დაუსჯია.

საერთაშორისო ორგანიზაციის, "რეპორტიორები საზღვრებს გარეშე" (RSF) ანგარიშის მიხედვით, მდგომარეობა ამ ფაქტორებმა გააუარესა:

• რეპორტიორებზე თავდასხმა;
• მედიის მფლობელების ხშირი ჩარევა სარედაქციო შინაარსში;
• დიდი მედიასაშუალებები ხშირად იცავენ მფლობელთა ინტერესებს;
• მედიამფლობელების ხშირი მჭიდრო კავშირები პოლიტიკურ ლიდერებთან;
• ხელისუფლება მედიის კრიტიკას პასუხობს ცენზურით, რეიდებითა და დაშინებით.

ორგანიზაცია "RSF" შეფასებაში მიუთითებს, რომ პრესის თავისუფლება, დემოკრატიის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორი, საქართველოში კიდევ უფრო გაუარესებულია და ამ კუთხით, ისევ პრობლემურ ქვეყნებს შორისაა.

• "ბოლო წლებში მედიის თავისუფლება სერიოზულად იზღუდება, რაც ქვეყანაში დემოკრატიის უკუსვლის ტენდენციის ნაწილია" — ასე შეაფასეს მსოფლიო პრესის ინდექსში საქართველოს პოზიციების ნეგატიური ცვლილება ევროპარლამენტარებმა.
• “შეშფოთებით აღვნიშნავთ საქართველოში ჟურნალისტების მიმართ ძალადობის ეპიზოდების მზარდ რაოდენობას”, — განახცხადა ევროკომისარმა ვლადის დომბროვსკისიმ, ქართული მედიაგარემოს განხილვისას.

გარდა ამისა, "მედიაჩეკერის" დაკვირვებით, 2022 წელს, ძირითადი გამოწვევები იყო:

1. სასამართლო დავები მედიის მფლობელთა წინააღმდეგ.

• მიმდინარე: თავდაცვის სამინისტროს სარჩელი "ფორმულას" დამფუძნებლისა და საკონტროლო პაკეტის მფლობელის, დავით კეზერაშვილის წინააღმდეგ.

არხის მენეჯმენტი მიიჩნევს, რომ დავა, რეალურად, ტელევიზიის ფინანსურად დაზიანებას ისახავს მიზნად. "წვრთნების საქმეზე" კეზერაშვილს, შესაძლოა, 5 მილიონი ევროს ზიანის ანაზღაურება დაეკისროს, რაც "ფორმულას" აქტივამდე მივა, "რადგან კეზერაშვილს, საქართველოში, ტელეკომპანიისა და სახლის გარდა, სხვა ქონება არ გააჩნია."
კეზერაშვილის საქმეზე სხდომა 2023 წლის 24 იანვრისთვის არის ჩანიშნული.

• დასრულებული: ხაზარაძე-ჯაფარიძე-წერეთლის ე.წ. "ფულის გათეთრების" საქმე.

"ტვ პირველის" მფლობელი ვატო წერეთელი მიიჩნევდა, რომ პროკურატურის ბრალდება, თითქოს მისი მამა, ავთანდილ წერეთელი, ბადრი ჯაფარიძესა და მამუკა ხაზარაძეს 2008 წელს ფულის გათეთრებაში ეხმარებოდა, უკავშირდებოდა ხელისუფლების სურვილს, შეექმნა პრობლემები კრიტიკული მედიისთვის. 3-წლიანი პროცესი 2022 წლის იანვარში დასრულდა. სასამართლომ სამივე ბრალდებული დამნაშავედ ცნო და 7-წლიანი პატიმრობა მიუსაჯა, თუმცა, "დანაშაულის ხანდაზმულობის გამო", ისინი არ დაუპატიმრებიათ.

2. "მთავარი არხის" დამფუძნებლის, ნიკა გვარამიას დაკავება

• 2022 წლის 16 მაისს, თბილისის საქალაქო სასამართლომ მას "რუსთავი 2"-ის საქმეზე, 3 წლითა და 6 თვით პატიმრობა მიუსაჯა. 2 ნოემბერს, გადაწყვეტილება ძალაში დატოვა სააპელაციო სასამართლომაც. 

გვარამიას დაპატიმრება კრიტიკულად შეფასდა:

• დასავლელი პოლიტიკოსებისგან, ასევე, მედიის საკითხებზე მომუშავე ქართული, თუ საერთაშორისო ორგანიზაციებისგან.
• "საქმე პოლიტიკურად მოტივირებული იყო, ოპოზიციური მედიის დასუსტების მიზნით" — ორანიზაცია “რეპორტიორები საზღვრებს გარეშე”.
• "გვარამიას პატიმრობა რისკის ქვეშ აყენებს ევროპულ მომავალს", — აშშ-ის საელჩო.
• "გადაიხედოს ქვეყნის მთავარი ოპოზიციური მაუწყებლის მთავარი რედაქტორის, ნიკა გვარამიას სასჯელი" — ევროპარლამენტის რეზოლუცია ქართულ მედიაზე.
• გვარამიას შეწყალების მოთხოვნით, საქართველოს პრეზიდენტს, სალომე ზურაბიშვილს მიმართა სახალხო დამცველმა. ასევე, მედიაკოალიციამ, 60 არასამთავრობო ორგანიზაციასთან ერთად.

3. "ოცნების" მაღალჩინოსნებისა და მათი ოჯახის წევრების სასამართლო პროცესები კრიტიკული მედიებისა და კონკრეტული ჟურნალისტების წინააღმდეგ.

• 2022 წელს, მმართველი გუნდის, ან მათი ოჯახის წევრების მიერ, “მთავარი არხის”, “ტვ პირველისა” და “ფორმულას” წინააღმდეგ, ცილისწამების ბრალდებით, სასამართლოში 28 სარჩელი შევიდა.
• არასამთავრობო ორგანიზაცია "საერთაშორისო გამჭვირვალობა - საქართველოს" შეფასებით, დროის მცირე მონაკვეთში კრიტიკული მედიის წინააღმდეგ სარჩელების სიმრავლე "აშკარად კოორდინირებულ ტენდენციაზე მიანიშნებს, რაც მედიის საქმიანობის შეზღუდვასა და დაშინებას ისახავს მიზნად.

დეტალურად:  მაღალჩინოსნების სასამართლო პროცესები კრიტიკული მედიის წინააღმდეგ

4. საკანონმდებლო ინიციატივები, რომლებმაც შესაძლოა, გაზარდოს სახელმწიფოს ჩარევა მაუწყებლების საქმიანობაში

• საპარლამენტო უმრავლესობის ინიციატივით, "მაუწყებლობის შესახებ" კანონში ცვლილებებით, სახელმწიფომ მედიაზე რეგულირების სფერო გაზარდა, რადგან მედია პროდუქტის შინაარსთან დაკავშირებული პრობლემური საკითხები, რომელიც კანონის მანამდე მოქმედი რედაქციით მაუწყებლების თვითრეგულირების ორგანოებში განიხილებოდა, ამიერიდან კომუნიკაციების მარეგულირებელი კომისიის უფლებამოსილებაშიც გადადის.

ინიციატორები, "ოცნების" დეპუტატები ამბობენ, რომ ეს ევროკავშირის დირექტივაა. მედიის სფეროს ექსპერტები კი სახელმწიფოს მხრიდან, კერძო მაუწყებლების საქმიანობაში ჩარევის რისკებს ხედავენ.

დეტალურად:  რა პრობლემა აქვს "მაუწყებლობის შესახებ" ახალ კანონპროექტს?

• კანონპროექტი "დეოლიგარქიზაციის შესახებ", რომელიც შესაძლოა, იმდენადვე შეეხოს მდიდარ, გავლენიან ადამიანებს, რამდენადაც — მედიას.

კანონპროექტი დასკვნას ვენეციის კომისიისგან ელოდება. "ოცნების" გადაწყვეტილება, უკრაინული კანონპროექტის ანალოგით დააკმაყოფილოს ევროკომისიის მოთხოვნა დეოლიგარქიზაციის შესახებ, კრიტიკულად შეფასდა, რადგან თავად კანონპროექტის ინიციატორები ამბობენ, რომ პროექტში გაწერილი კრიტერიუმებით "აქსიომაა", რომ ოლიგარქი ივანიშვილი კი არა, დავით კეზერაშვილია — ოპოზიციური არხის, "ფორმულას" დამფუძნებელი.

პრობლემაა ისიც, რომ ავტორებს კანონპროექტში არ დაუკონკრეტებიათ, რა ბედი ეწევა მედიას, თუ კანონი მის მფლობელს ოლიგარქად ცნობს.

დეტალურად: როგორ შეიძლება შეცვალოს "ფორმულას" მომავალი კანონმა "დეოლიგარქიზაციის შესახებ"

5. კომუნიკაციების მარეგულირებელი კომისიის სადავო გადაწყვეტილებები

• უპრეცედენტოდ მაღალი ჯარიმა ოპოზიციური არხების მიმართ

2022 წლის 23 აგვისტოს, კომისიამ, “ოცნების” საჩივრის საფუძველზე, “მთავარი არხი” 118 688 ლარით დააჯარიმა, ტელეკომპანია “პირველი” და “ფორმულა” კი წერილობითი გააფრთხილა. მედიაკოალიციამ, რომელიც 16 არასამთავრობო ორგანიზაციას აერთიანებს, თქვა, რომ კომისიის გადაწყვეტილება არის პოლიტიკური, დაუსაბუთებელი და აუარესებს მედიაგარემოს.

• ორმაგი სტანდარტი დეპუტატის მიერ, ტელევიზიის ფლობის მიმართ

2022 წლის ოქტომბერში, ტელეკომპანია "პოსტივის" საკონტროლო პაკეტი დეპუტატმა ვიქტორ ჯაფარიძემ იყიდა. კომუნიკაციების კომისიამ ამაში პრობლემას ვერ დაინახა, თუმცა, 2016 წელს, მსგავს შემთხვაში კანონდარღვევა დაადგინა, როდესაც დეპუტატ ნატო ჩხეიძეს არ მისცა ტელევიზიის ფლობის უფლება.

6. პოლიტიკური ცენზურის შესაძლო ფაქტები საზოგადოებრივ მაუწყებელებში

პირველი არხი:

• 2022 წლის აპრილში, საზმაუს ბორდის თავმჯდომარედ ვასილ მაღლაფერიძე აირჩიეს. ვასილ მაღლაფერიძე მმართველი პარტიის, "ქართული ოცნების" თავმჯდომარის მოადგილე და პოლიტსაბჭოს წევრი იყო. ამან გააჩინა კითხვები არხის სარედაქციო დამოუკიდებლობის შესახებ.
• მანამდე, 2022 წლის თებერვალში, "ახალი კვირის" წამყვანმა და ორმა რეპორტიორმა, გადაცემის დახურვის მიზეზად ცენზურა და არხზე "შავი სიების" არსებობის ფაქტორი დაასახელა. მაუწყებელმა ისინი გაათავისუფლა, რაც სახალხო დამცველმა უკანონოდ ცნო და არხს მათი აღდგენის მოთხოვნით მიმართა.
• ქეთი თუთბერიძემ, პირველი არხის მიერ გათავისუფლებული ამ საკვირაო გადაცემის რეპორტიორმა, "მედიაჩეკერთან" ინტერვიუში თქვა, რომ მაუწყებელში ვასილ მაღლაფერიძის გავლენა გაძლიერდა. მისი თქმით, არხზე პოლიტიკური კონტროლი 2019 წლიდან გახშირდა. თუთბერიძე მიიჩნევს, რომ "ამ კონტროლის სისტემის ავტორი ვასილ მაღლაფერიძე იყო, ხოლო ზეწოლის გამტარი კი - საინფორმაციო სამსახურის ხელმძღვანელი ეკა შონია".

დეტალურად: ინტერვიუ პირველი არხიდან წამოსულ ქეთი თუთბერიძესთან

აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებელი:

• 2022 წელსაც გაგრძელდა სასამართლო დავა აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებლის ყოფილ დირექტორს, ნათია კაპანაძესა და, მაუწყებელს შორის. კაპანაძე იმპიჩმენტის შემდეგ, მაუწყებლის ბორდის მხრიდან მის მიმართ გამოცხადებული უნდობლობის საკითხზე მიღებული გადაწყვეტილების ბათილად ცნობას ითხოვდა.
• 2022 წლის ნოემბერში სააპელაციო სასამართლომ არ დააკმაყოფილა მისი მოთხოვნა. კაპანაძე მიიჩნევს, რომ სასამართლოს ეს გადაწყვეტილება პოლიტიზებულია და სამართლებრივ ბრძოლას საერთაშორისო მექნიზმების გამოყენებით აპირებს.

7. თავდასხმები და მუქარები 2022 წელს — (არასრული ჩამონათვალი):

• თებერვალში, "ფორმულას" რეპორტიორს, რატი წვერავას, 5 ივნისის საქმეზე ბრალდებული გიორგი ნასყიდაშვილი, სასამართლო დარბაზში დაემუქრა.
• მარტში, თბილისსა და ზუგდიდში, "ფორმულას" და "მთავარი არხის" ჟურნალისტებს თავს დაესხნენ. თავდასხმიდან 1 თვეში, "მთავარი არხის" რეპორტიორებზე თავდასხმის ფაქტზე „ალტ-ინფოს“ ორი წევრი დააკავეს.
• მაისში, ჟურნალისტ ვიკა ბუკიას მოკვლით დაემუქრნენ.
• ივნისში, "ტვ პირველმა" განაცხადა, რომ მის ჟურნალისტს, ნანუკა ქაჯაიას უცნობმა პირებმა სიტყვიერი და ფიზიკური შეურაცხყოფა მიაყენეს.
• ივლისში, “ტვ პირველის” მფლობელმა ვატო წერეთელმა თქვა, რომ აშშ-ის საელჩოს ტერიტორიაზე, “ოცნების” დეპუტატები თავს ჯგუფურად დაესხნენ. მმართველი გუნდი ამას „პროვოკაციაზე რეაქციით“ ამართლებდა.
• ივლისში, გამოძიება დაიწყო "ტვ მონიტორინგის" თანამშრომლებისთვის უკანონოდ ხელის შეშლის ფაქტზე. ტელევიზიის ჟურნალისტების თქმით, მათ "ალტ ინფოს" არაფხიზელ მდგომარეობაში მყოფი წევრები და მხარდამჭერები დაესხნენ თავს.
• აგვისტოში, "ფორმულას" გადამღებ ჯგუფს პირდაპირი ჩართვისას თავს დაესხნენ. ჟურნალისტური საქმიანობისთვის ხელის შეშლის ფაქტზე, 1 პირი დააკავეს.

8. "კრებსების საქმე" — დაზარალებული ჟურნალისტები

• 2022 წელს, საქართველოს პროკურატურამ 42 ჟურნალისტი დაზარალებულად ცნო, თუმცა, მხოლოდ მას შემდეგ, რაც ჟურნალისტებმა დახმარებისთვის არასამთავრობო ორგანიზაცია "მედიაომბუდსმენს" მიმართეს. ჟურნალისტების ინტერესებს იცავს კიდევ ერთი ორგანიზაცია — "საქართველოს დემოკრატიული ინიციატივა.
• საქმე ეხება სუსის შესაძლო უკანონო ფარული მიყურადებისა და თვალთვალის ამსახველ ფაილებს, რომელიც მედიაში 2021 წელს გამოქვეყნდა.
• ჟურნალისტების სარჩელები სტრასბურგშიც გაიგზავნა.

დეტალურად: ერთი წელი ჟურნალისტების ფარული მოსმენებიდან - რა შეიცვალა?

9. შემოსავლების კლება

• ორგანიზაციის “რეპორტიორიები საზღვრებს გარეშე” შეფასებით, სარეკლამო ბაზრის განუვითარებლობა და დაფინანსების პრობლემა ერთ-ერთია იმ ფაქტორებს შორის, რომელიც არასახარბიელო მდგომარეობას ქმნის მედიისთვის საქართველოში.
• 2022 წელს, საქართველოს პოპულარულმა კერძო მაუწყებლებმა, წინა წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით, მნიშვნელოვანად დაკარგეს შემოსავლები მას შემდეგ, რაც 2022 წლის მარტში ამოქმედდა კანონი, რომელიც მაუწყებლებს აზარტული თამაშების რეკლამირებას უკრძალავს. არსებული მონაცემებით, საუბარია ჯამურად 40 მილიონ ლარზე, რომელიც სხვადასხვა ტელევიზიაზე ნაწილდებოდა.

დეტალურად: ტელევიზიების სარეკლამო შემოსავლები შემცირდა

10. პრორუსული გავლენები ქართულ მედიაში და რუსეთის მიერ დაბლოკილი ქართული ვებგვერდები.

• 2022 წლის მაისში დემოკრატიის კვლევის ინსტიტუტმა (DRI) გამოაქვეყნა კვლევა, რომლის მიხედვით, საქართველოში ღიად პროკრემლისტური სადეზინფორმაციო კამპანიის მთავარი პლატფორმა „ალტ-ინფოა“.
• მათივე კვლევით, მნიშვნელოვნად გაიზარდა ულტრამემარჯვენე ექსტრემიზმი სოციალური მედიის პოპულარული პლათფორმების ქართულენოვან აუდიტორიაში.

ამ თემაზე: ოკუპირებული ქვეყნისგან, მორალურად გაუმართლებელია რუსული პროპაგანდის დაშვება — ლევან ავალიშვილი, IDFI

• 2022 წლის აპრილში რუსეთმა დაბლოკა “ნეტგაზეთის” და „აქცენტის“ რუსულენოვანი გამოცემები. დაბლოკვამდე რამდენიმე დღით ადრე მათ რუსეთის კომუნიკაციების მარეგულირებელი ორგანოსგან გამაფრთხილებელი წერილები მიიღეს.

11. საჯარო ინფორმაციის გამოთხოვის პრობლემა

• სახელმწიფო სტრუქტურებიდან ინფორმაციის მიწოდების მაქსიმალური ვადა 10 დღითაა განსაზღვრული, თუმცა, ისინი ხშირად არღვევენ კანონით განსაზღვრულ ვადებს ან საერთოდ არ გასცემენ კონკრეტულ საკითხებზე ინფორმაციას.

საჯარო სამსახურების მსგავსი დამოკიდებულება აფერხებს: გადამოწმებული, ზუსტი ინფორმაციის გავრცელებას. ჟურნალისტის პროფესიულ საქმიანობას.

• “ინფორმაციის თავისუფლების განვითარების ინსტიტუტის (IDFI) ანგარიშით, ყველაზე დახურულია კულტურის სამინისტრო — თეა წულუკიანის უწყება.
• გახშირდა შემთხვევები, როდესაც საჯარო უწყება კრიტიკულად განწყობილ მედიასაშუალებებს არ აწვდის ინფორმაციას შეხვედრების და სხვადასხვა აქტივობის შესახებ, არ უშვებს პრესკონფერენციებზე. საჯარო ინფორმაციის გაუცემლობის პარალელურად, აღნიშნული პრობლემის მოგვარება კრიტიკულად მნიშვნელოვანია — აღნიშნულია "სამართლიანი არჩევნების" მიერ მომზადებულ კვლევაში.

• 2022 წლის სექტემბერში, მთავრობის პრესკონფერენციაზე არ შეუშვეს BM.GE-ის მთავარი რედაქტორი თელარა გელანტია.
• ამ ფაქტის შემდეგ, სახალხო დამცველმა ნინო ლომჯარიამ ხელისუფლებას მოუწოდა, ჟურნალისტებს მისცენ მთავრობის სხდომაზე დასწრების შესაძლებლობა.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიამ ქარტიის პრიზი 2022-ის გამარჯვებულები გამოავლინა.

წელს, ქარტიის პრიზი შვიდ კატეგორიაში გაიცა:

რა მოხდა?
პარლამენტმა "მაუწყებლობის შესახებ" კანონში შესატან ცვლილებებს მესამე მოსმენით, 81 ხმით დაუჭირა მხარი.

რას ნიშნავს ეს?

• სახელმწიფომ გაზარდა რეგულირების სფერო მედიაზე;
• მედია პროდუქტის შინაარსთან დაკავშირებული პრობლემური საკითხები, რომელიც კანონის ამ დრომდე მოქმედი რედაქციით მაუწყებლების თვითრეგულირების ორგანოებში განიხილებოდა, ამიერიდან კომუნიკაციების მარეგულირებელი კომისიის უფლებამოსილებაშიც გადადის.

შესაბამისად,
კანონის ამოქმედებით, კომუნიკაციების მარეგულირებელ კომისიას მიენიჭა უფლება, განიხილოს მედია პროდუქტის შინაარსობრივი ნაწილი, რაშიც მედიის საკითხებზე მომუშავე ორგანიზაციები ხელისუფლების მხრიდან, დამოუკიდებელი მედიების შინაარსში ჩარევის მაღალ საფრთხეს ხედავენ.

პროცესში გამოვლენილი ხარვეზები:
ხელისუფლების ექსკლუზიური მიდგომა, ინკლუზიურობის ნაცვლად

• კანონში ცვლილებების ავტორი მმართველი გუნდია, მიზანი — ქართული კანონმდებლობის ევროდირექტივასთან შესაბამისობაში მოყვანა, რაც 2014 წლის ასოცირების შეთანხმებით ნაკისრი ვალდებულებების ნაწილია.
• ევროკავშირის მოთხოვნაა, ამ ნაწილში საქართველოს კანონის ევროდირექტივასთან შესაბამისობაში მოყვანის პროცესი იყოს ინკლუზიური — ევროკავშირისთვის მნიშვნელოვანია, ცვლილებები მხარეების კონსენსუსით მოხდეს.

წერილი ევროპის საბჭოდან, რომელიც მთავრობამ უგულებელყო

• ევროპის საბჭოს ექსპერტებმა, კანონპროექტის მესამე მოსმენით დამტკიცებამდე, საქართველოს პარლამენტს მიმართეს წერილით, რომლითაც სამუშაო პროცესის ვადა 2023 წლის 31 მაისამდე გაახანგრძლივეს.
• წერილში საუბარია პროცესთან დაკავშირებულ პროგრესზეც, მაგრამ წერია, რომ ეს არ არის საკმარისი:

"მიუხედავად პროგრესისა, შეუძლებელია მივიჩნიოთ, რომ ამ დროისთვის საქართველო ასრულებს მას შესაბამისი დირექტივითა და ასოცირების შეთანხმებით დადგენილ პირობებში", — ნათქვამია ევროსაბჭოს ექსპერტების მიერ, 2022 წლის პირველ დეკემბერს გამოგზავნილ დოკუმენტში. ამის მიუხედავად, სამთავრობო გუნდმა პროცესი მაინც დაჩქარებულად წარმართა ისე, რომ არ დაელოდა ევროპის საბჭოს ექსპერტების საბოლოო დასკვნას.

კოალიცია "მედიის ადვოკატირებისთვის", რომელიც 16 ორგანიზაციისგან შედგება, მიიჩნევს, რომ:

• წერილში, ევროპის საბჭოს ექსპერტებმა, კანონპროექტის სადავო საკითხის შეფასებისას ქართული არასამთამთავრობო სექტორისა და მედიასაშუალებების მსგავსი პოზიცია ჩამოაყალიბეს.
• მმართველმა გუნდმა არც მედიის საკითხებზე მომუშავე პროფესიული ჯგუფების მიერ, კანონპროექტის შინაარსში იდენტიფიცირებული რისკები გაითვალისწინა.
• მხედველობაში არ მიიღეს "მაუწყებლობის შესახებ" საქართველოს კანონში ცვლილებების შეტანის თაობაზე პარლამენტის წევრის, თამარ კორძაიას ალტერნატიული წინადადება.

"ამ კანონის მესამე მოსმენით დაჩქარებულად მიღება რეალურად, არ ისახავს მიზნად ასოცირების შეთანხმებით ნაკისრი ვალდებულებების შესრულებას. არსებობს როგორც ადგილობრივი, ასევე, საერთაშორისო ორგანიზაციების მხრიდან მომზადებული დასკვნები, რომელშიც ნათქვამია, რომ აღნიშნული კანონპროექტი ხელს შეუშლის და შეამცირებს გამოხატვის თავისუფლების სტანდარტს", — თქვა მარიამ გოგოსაშვილმა, ეთიკის ქარტიის დირექტორმა.

სხვა რა პრობლემები აქვს კანონს?

• მედიის ადვოკატირების საკითხზე მომუშავე ორანიზაციები აქამდეც ხშირად აკრიტიკებდნენ კომუნიკაციების მარეგულირებელ კომისიას, შინაარსში ჩარევის მცდელობების გამო. კანონის ამ შინაარსით მიღებას კი განიხილავენ როგორც პოლიტიკურ იარაღს კრიტიკული მედიების მიმართ.
• ჟურნალისტური თვითრეგულირება მნიშვნელოვანია, რადგან იცავს სარედაქციო დამოუკიდებლობას და სახელმწიფო კონტროლს ამცირებს.
• კანონპროექტი ითვალისწინებს კომისიის სამართლებრივი აქტების დაუყოვნებლივ აღსრულებასაც, მიუხედავად იმისა, გასაჩივრდა თუ არა ისინი სასამართლოში, რაშიც, მედიის ექსპერტები კიდევ ერთ საფრთხეს ხედავენ.

კიდევ რა უნდა ვიცოდეთ?

• კანონით გათვალისწინებულია სიძულვილის ენის და ტერორიზმისკენ მოწოდებისთვის პასუხის უფლების რეგულირებაც.
• ცვლილება ასევე ითვალისწინებს მედია მომსახურების მიმწოდებლების მიერ შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირების უფლებების დაცვის გარანტიებს, სარეკლამო კომუნიკაციების განახლებულ წესებს და ვიდეოგაზიარების პლატფორმების რეგულირების შემოღებას.

კანონპროექტის ინიციატორები არიან პარლამენტის წევრები: დავით სონღულაშვილი, ეკა სეფაშვილი, ბეჟან წაქაძე, ისკო დასენი, გელა სამხარაული, ლევან მგალობლიშვილი, გიორგი ამილახვარი, ბაია კვიციანი, ირაკლი მეზურნიშვილი, ქეთევან დუმბაძე და ბექა ოდიშარია.

სპეციალურმა საგამოძიებო სამსახურმა ტელეკომპანია „ფორმულას“ ჟურნალისტის მიმართ განხორციელებული ძალადობის ფაქტზე რუსეთის ფედერაციის მოქალაქე ამხილა.

რა მოხდა?

2022 წლის 9 ნოემბერს, “ფორმულას” ჟურნალისტი დავით ქურდაძე რუსეთის მოქალაქეების მიერ საქართველოში ფულის გათეთრების სქემის შესახებ რეპორტაჟს ამზადებდა.

ტელეკომპანიის ცნობით, რუსეთიდან გადმორიცხულ თანხებზე კითხვის დასმის დროს, რუსეთის მოქალაქემ ავტომობილი ჟურნალისტს დააჯახა და ადგილიდან მიიმალა.

რას ამბობს გამოძიება?

სპეციალური საგამოძიებო სამსახურის გამოძიებით დადგინდა, რომ “ფორმულას” ჟურნალისტი და ოპერატორი რუსეთის მოქალაქის ჩაწერას ცდილობდნენ. ბრალდებულმა ავტომობილი მის წინ მდგომ ჟურნალისტს განზრახ დააჯახა ფეხების არეში, რის შემდეგაც ჟურნალისტმა მსუბუქი დაზიანება მიიღო.

ბრალდება

2022 წლის 20 დეკემბერს რუსეთის ფედერაციის მოქალაქის მიმართ საქართველოს გენერალურმა პროკურატურამ სისხლისსამართლებრივი დევნა საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 126-ე მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული დანაშაულის ჩადენისთვის დაიწყო.

ეს მუხლის ძალადობას გულისხმობს და ისჯება ჯარიმით ან საზოგადოებისთვის სასარგებლო შრომით ვადით 120-დან 180 საათამდე, ან შინაპატიმრობით 6 თვიდან 1 წლამდე, ანდა ერთ წლამდე თავისუფლების აღკვეთით.

“მაუწყებლობის შესახებ” კანონში ცვლილებების კანონპროექტს 19 დეკემბერს დარგობრივი ეკონომიკისა და ევროპასთან ინტეგრაციის კომიტეტების ერთობლივი სხდომაზე მესამე მოსმენით მხარი დაუჭირეს.

მმართველი პარტიის მომზადებული კანონპროექტი 22 დეკემბერს პარლამენტის პლენარულ სხდომაზე კენჭისყრაზე გავა.

რატომ არის თემა მნიშვნელოვანი?

ახალი კანონპროექტი ერთი მხრივ აფართოებს კომუნიკაციების კომისიის გავლენის სფეროს, მეორე მხრივ კი საშუალებას აძლევს მას, შევიდეს მედია პროდუქტის შინაარსობრივი ნაწილის განხილვაში.

კანონპროექტის ინიციატორები ამბობენ, რომ კანონპროექტი ევროკავშირის დირექტივას პასუხობს, მედიის სფეროს ექსპერტები კი რისკებს ხედავენ.

ახალი კანონპროექტი ტელევიზია, რადიოს, რეკლამის სფეროსა და “გამოძახებით მედია მომსახურებას” დაარეგულირებს.

მოკლედ და მარტივად — რა პრობლემა აქვს "მაუწყებლობის შესახებ" ახალ კანონპროექტს?

საქართველოში ტელევიზორს 1956 წლიდან უყურებენ. აქედან, ათწლეულების მანძილზე, საყვარელი პროგრამის სანახავად ტელევიზორთან ზუსტ დროს უნდა ვყოფილიყავით, და თუ რაიმეს გამოვტოვებდით, მისი განმეორებითი ჩვენების იმედად გვიწევდა ყოფნა.

90-იანი წლების მიწურულს, ტექნოლოგიების განვითარებამ ტელეყურების კულტურაც შეცვალა, ჯერ შეერთებულ შტატებში, შემდეგ სხვა ქვეყანებში. საქართველოში მოგვიანებით — მეტწილად, 2010 წლიდან, მას შემდეგ, რაც ქვეყანაში IPTV ტექნოლოგიის (*ტელევიზიის გავრცელება ინტერნეტ პროტოკოლის ქსელებით) დანერგვამ პროგრამების დროში გადანაცვლებით ყურების შესაძლებლობა გააჩინა.

რას ნიშნავს IPTV ტექნოლოგია?

• მარტივად: ეს საკაბელო ტელევიზიისა და სატელიტური მაუწყებლობის გაუმჯობესებული ალტერნატივაა, რადგან მაუწყებლობის ტრანზიტის ტრადიციული ტექნოლოგიები, ტელევიზორის მხოლოდ რეალურ დროში ყურების შესაძლებლობას იძლევა.
• მათგან განსხვავებით, IPTV ტექნოლოგია, სხვა შესაძლებლობებთან ერთად, ვიდეოს მოთხოვნით მიწოდებას გულისხმობს და მუშაობს ისე, რომ შეძლო "დაპაუზება", დროში წანაცვლებით ყურება, ან ერთი არხის პროგრამიდან სხვა არხის პროგრამაზე ისე გადართვა, რომ უკან დაბრუნებისას იქიდან განაგრძო ყურება, სადაც შეწყვიტე.

რამდენად ხელმისაწვდომია გადახვევის ფუნქცია საქართველოში?

• საქართველოში, აბონენტებმა IPTV ტექნოლოგიით სარგებლობა 2010 წლიდან დაიწყეს და წლის ბოლოს მათი რაოდენობა 13 000 იყო.
• კომუნიკაციების მარეგულირებელი კომისიის ანალიტიკური გვერდის მიხედვით, 2018 წლიდან დღემდე, ეს მაჩვენებელი განსაკუთრებით მზარდია.
• 2022 წლის სექტემბრის მაჩვენებლით, მაუწყებლობის IPTV ტექნოლოგიით ტრანზიტის სერვისს საქართველოში 589,408 აბონენტი იყენებს.

მონაცემების წყარო: TMI

 

რამდენად პოპულარულია?

• საქართველოში ტელევიზიებს მეტწილად, რეალურ დროში უყურებენ. შესაბამისად, ტელეყურების საერთო მონაცემებში, გადახვევით ყურების პროცენტი დაბალია.
• ამ ფუნქციის გამოყენება შედარებით გაიზარდა კოვიდ 19-ის დროს ლოქდაუნისას, 2020-21 წლებში და 12-13% შეადგინა.

მონაცემების წყარო: TMI

ასაკობრივი სეგმენტი

• საქართველოს 7 დიდი ქალაქის — თბილისის, რუსთავის, გორის, ქუთაისის, ზუგდიდის, ბათუმისა და ფოთის მოსახლეობის მონაცემების მიხედვით, პროგრამებს გადახვევით ყველაზე მეტად, საშუალოდ, 41-დან 45 წლამდე მაყურებელი უყურებს .

მონაცემების წყარო: TMI
 

რას უყურებენ?

• 2018 წელს, გადახვევით ყურების მაჩვენებლებში მხატვრული ფილმები ლიდერობდა;
• 2022 წელს, ისევე, როგორც ბოლო წლებში, პირველ ადგილზე სერიალებია, შემდეგ თოქ-შოუები და საინფორმაციო პროგრამები.
• 2018 წლიდან დღემდე, გადახვევით ყურების პარამეტრით, ქართულ ტელესივრცეში ყველაზე პოპულარულია "ფორმულა კრეატივის" სატელევიზიო სერიალი "ჩემი ცოლის დაქალები".

მონაცემების წყარო: TMI


ამ ფუნქციით, ყველაზე ხშირად უყურებენ ტელევიზიებს:

• "იმედი", "მთავარი არხი", "GDS" და "რუსთავი 2".
• TMI-ის მონაცემებით, 2022 წლის ოქტომბერში

პოპულარული არხების გადახვევით ყურების წილი ასეთია:


მონაცემების წყარო: TMI

როგორ აისახა ეს ტექნოლოგია სატელევიზიო რეკლამის ჩვენებებზე?

ამ ტექნოლოგიამ კონფორტი შეუქმნა მაყურებელს, ტელე და სარეკლამო ინდუსტრიას კი — სირთულეები.

ძველებურად, აღარც პოპულარობაა სატელევიზიო შოუების წარმატების ერთადერთი გასაღები, რადგან თუ ამ პოპულარულ შოუებში მაყურებელი არ ნახავს რეკლამას, რეკლამის განმთავსებლებისთვის აღარ არსებობს მიზეზი ამ პროექტებში ფულის დასახარჯად.

შესაბამისად, მსოფლიოს მასშტაბით, სატელევიზიო აუდიტორიების შემსწავლელმა დიდმა კომპანიებმა დაიწყეს "ცოცხალი მაყურებლისა" და "დროში გადანაცვლებული აუდიტორიების" რეიტინგების განცალკევებულად დათვლა და ამ აუდიტორიებზე კომერციული რეკლამის განსხვავებული ფასების დადგენა.

• მათ შორისაა გაყიდვების სახლი Video Research (იაპონია), რომელიც 1962 წლიდან სწავლობს და აანალიზებს სატელევიზიო აუდიტორიას. მათ ამ მიდგომას 2016 წლის შემდეგ მიმართეს.
• მიდგომები და მონეტიზების გზები შეცვალა ამერიკულმა კომპანია "ნილსენმაც", რომელიც ახლა აუდიტორიას ითვლის არა ძველებურად, არამედ უკვე იმის გათვალისწინებით, ყოველდღიურად, რამდენ დროს ატარებენ ადამიანები ტელევიზორთან დაკავშირებულ მოწყობილობებთან, ისეთებთან, როგორიცაა: DVD/Blu-Ray მოწყობილობები, სათამაშო კომპიუტერთან და ინტერნეტთან დაკავშირებულ სხვა მოწყობილობებთან, და მათ შორის, სტრიმინგ-პლატფორმებთან (მაგ: ნეტფლიქსი, ჰულუ და ა.შ.), თუ "ჭკვიან ტელევიზორებთან". შემდეგ კი ამ მონაცემებს ადარებენ ტელევიზორის ტრადიციული ფორმით ყურებაში გატარებულ დროსთან.
• თუმცა, 2019 წელს, კვლევითმა ცენტრმა Informs-მა (*ოპერაციების კვლევისა და მენეჯმენტის მეცნიერებათა ინსტიტუტი) ჩაატარა კვლევა, რომლის მიხედვით, დროში წანაცვლებული ყურების ქცევას არ შეუმცირებია იმ მაყურებელთა რიცხვი, ვინც პირდაპირ ეთერში უყურებს ტელევიზიას და რომ პირიქით, ამ შესაძლებლობამ მაყურებელთა საერთო, ჯამური რაოდენობა გაზარდა.
• იგივეზე მიუთითებს კარნეგი-მელონის კვლევითი უნივერსიტეტის 2019 წლის კვლევა.
• საქართველოში, დიდ სარეკლამო კომპანია Butterfly Media-ს ვკითხეთ, დროში წანაცვლებული ყურების ფაქტორის გათვალისწინებით, მათაც შეცვალეს თუ არა მიდგომა რეკლამის განთავსებისას. რუსუდან ბერიანიძემ, კომპანიის მედია დირექტორმა გვითხრა, რომ ფასების დადგენა ამ კრიტერიუმით არ ხდება. კამპანიის დაგეგმვისას ხელმძღვანელობენ პარამეტრებით, რომელიც დაფუძნებულია რეიტინგების ჯამურ მაჩვენებელზე. იგულისხმება იმ წუთების რეიტინგების ჯამი, რომელშიც კონკრეტული სარეკლამო რგოლი გავიდა.

საქართველო პირველად მოხვდა "ჟურნალისტა დაცვის კომიტეტის" ყოველწლიურ ანგარიშში დაპატიმრებული ჟურნალისტების შესახებ.

რატომ არის ეს მნიშვნელოვანი?

"საქართველო ბოლო დრომდე ცნობილი იყო როგორც ქვეყანა, დემოკრატიული მიდგომებით, ის ამ ანგარიშში პირველად ხვდება ტელევიზიის ჟურნალისტის, ნიკა გვარამიასთვის 3,5 წლიანი პატიმრობის მისჯის გამო." - წერია ანგარიშში.

რა ხდება მსოფლიოში?

2022 წელი მსოფლიოში ჟურნალისტების დაპატიმრებებით რეკორდული იყო. წელს ასეთი 363 შემთხვევა დაფიქსირდა.

2022 წელს ჟურნალისტების დაპატიმრებების ყველაზე მაღალი მაჩვენებელი ირანში, ჩინეთში, მიანმარში, თურქეთსა და ბელარუსშია.

კონტექსტი

• 16 მაისს თბილისის საქალაქო სასამართლოს მოსამართლე ლაშა ჩხიკვაძემ „მთავარი არხის” დირექტორ ნიკა გვარამიას „რუსთავი 2-ის“ საქმეზე 3 წლით და 6 თვით პატიმრობა მიუსაჯა.

• სასამართლომ ნიკა გვარამია დამნაშავედ ცნო სამეწარმეო ორგანიზაციაში უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენების ფაქტზე, სისხლის სამართლის კოდექსის 220-ე მუხლით და საბოლოო სასჯელის სახედ და ზომად 3 წლითა და 6 თვით თავისუფლების აღკვეთა განესაზღვრა.

• საქალაქო სასამართლომ გვარამია დამნაშავედ ცნო „რუსთავი 2-სთვის“ 7 მილიონი ლარის ზიანის მიყენების საქმეზეც და ამ ნაწილში სასჯელის ზომად 50 000 ლარის ოდენობით ჯარიმა დააკისრა.

• მედიის ადვოკატირების კოალიციის წევრი ორგანიზაციები საქართველოს პრეზიდენტს “მთავარი არხის” დირექტორის, ნიკა გვარამიას შეწყალებისკენ მოუწოდებენ.

• ამერიკის შეერთებული შტატების საელჩომ საქართველოში ღრმა შეშფოთება გამოხატა სააპელაციო სასამართლოს მიერ ნიკა გვარამიას პატიმრობაში დატოვების შესახებ და თქვა, რომ მისი პატიმრპბა რისკის წინაშე აყენებს ქვეყნის მომავალს.

ტელეკომპანია "იმედის" საინფორმაციო სამსახურის უფროსი ირაკლი ჩიხლაძე "ამაზრზენს" უწოდებს "იმედის" ოპერატორის თავდასხმას "მთავარი არხის" ჟურნალისტზე.

14 დეკემბერს გავრცელებულ კადრებში ჩანს, რომ პირდაპირი რეპორტაჟის მსვლელობისას ჟურნალისტ ნატაშკა ჯახუტაშვილს ტელეკომპანია "იმედის" ოპერატორმა, ნიკოლოზ წეველიძემ ხელი ჰკრა, მოგვიანებით კი, სიტყვიერი შეურაცხყოფა მიაყენა.

• ირაკლი ჩიხლაძის შეფასება: "კადრები, რომელიც ვიხილე არის ამაზრზენი და კატეგორიულად მიუღებელი ჩემთვის. ძალადობის არც ერთ ფორმას გამართლება არ აქვს და ვერანაირად წაახალისებს ვერავინ. ხელის კვრაზე არანაკლებ მძიმე სანახავი და მოსასმენი იყო გინება და შეურაცხყოფა. აუცილებლად ვიმსჯელებთ და მოყვება შესაბამისი რეაგირება. ვწუხვარ და ძალიან მიმძიმს", — დაწერა ირაკლი ჩიხლაძემ ფეისბუქზე.
• მთავარი არხის შეფასება: "აბსოლუტურად ადეკვატური მიდგომაა საინფორმაციოს ხელმძღვანელის მხრიდან" — ასე შეაფასა ირაკლი ჩიხლაძის განცხადება "მთავარი არხის" საინფორმაციო სამსახურის უფროსმა თეო გილიგაშვილმა და გვითხრა, რომ ფაქტზე სამართლებრივ მსვლელობას განიხილავდნენ, თუმცა, "იმედის" თანამშრომლების მიერ გაკეთებული განცხადებები მეტნაკლებად ცვლის მათს ნაბიჯებს.

შემთხვევა კლინიკა "ვივამედის" მიმდებარე ტერიტორიაზე მოხდა, როდესაც ჟურნალისტები მიხეილ სააკაშვილის ადვოკატთან, შალვა ხაჭაპურიძესთან წერდნენ ინტერვიუს.

მომხდართან დაკავშირებით ფეისბუქის საჯარო სტატუსით მოიხადა ბოდიში "იმედის" ოპერატორმა ნიკოლოზ წეველიძემ.

"პირდაპირი ეთერის ნახვის შემდეგ მივხვდი, რომ ძალიან უხეშად გამომივიდა და კიდევ ერთხელ ვწუხვარ ამის გამო. რაც შეეხება უკვე კადრს მიღმა განვითარებულ მოვლენებს, ამაზე თავის მართლებას ვერ დავიწყებ და ბოდიშს ვიხდი კიდევ ერთხელ", — დაწერა ოპერატორმა.

რა მოხდა — მოკლედ:

• თბილისის სააპელაციო სასამართლომ არ დააკმაყოფილა ტელეკომპანია "რუსთავი 2"-ის დამფუძნებლების, დავით დვალისა და ჯარჯი აქიმიძის სარჩელი. შესაბამისი გადაწყვეტილება დღეს, 14 დეკემბერს, მოსამართლე გოჩა ჯეირანაშვილმა მიიღო.
• დვალი და აქიმიძე არხის 60%-იანი წილის დაბრუნებასა და 2004 წელს გაფორმებული ნასყიდობის ხელშეკრულების ბათილად ცნობას ითხოვდნენ, რომლის მიხედვით, "რუსთავი 2-ის" საკონტროლო პაკეტი ქიბარ ხალვაშის ხელში გადავიდა.
• თბილისის სააპელაციო სასამართლომ, დღევანდელი გადაწყვეტილებით ძალაში დატოვა თბილისის საქალაქო სასამართლოს 2021 წლის 12 აგვისტოს გადაწყვეტილება, რომლის მიხედვით, არხი მოქმედი მფლობელის, ქიბარ ხალვაშის საკუთრებაში რჩება.

რას აპირებენ არხის დამფუძნებლები?

დვალი-აქიმიძის სამართლებრივ უფლებებს ადვოკატი კახა კოჟორიძე იცავს. სასამართლოს დღევანდელი გადაწყვეტილების შემდეგ, კოჟორიძემ გვითხრა, რომ სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება არ ყოფილა მოულოდნელი და იცოდნენ, რომ "სასამართლო ვერ იქნებოდა თავისუფალი პოლიტიკური გავლენისგან, როდესაც საქმე ტელეკომპანია "რუსთავი 2"-ს ეხება."

ადვოკატის თქმით, მომჩივნები უზენაეს სასამართლოს მიმართავენ და, თუ უზენაესი სასამართლოც არსებულ გადაწყვეტილებას დატოვებს ძალაში, სამართლებრივ ბრძოლას ადამიანის უფლებათა ევროპულ სასამართლოში გააგრძელებენ.

ხალვაში — (არა)კეთილსინდისიერი მყიდველი?

• სასამართლოს პოზიციით, "საქმეში არსებული მტკიცებულებებით, არ დასტურდება, რომ ქიბარ ხალვაში არაკეთილსინდისიერი შემსყიდველია."
• კოჟორიძის პოზიციით კი, არ არსებობს ევროპული, ან სხვა ქვეყნების სამოქალაქო სამართალი, რომელიც კეთილსინდისიერ მყიდველად ცნობს ქიბარ ხალვაშს, რომელიც საკუთარ ჩვენებაშივე აღიარებს, რომ ნასყიდობის საფასური არა დამფუძნებლებს, არამედ იმ დროინდელ შს მინისტრებს — ოქრუაშვილსა და მერაბიშვილს გადაუხადა.

ქიბარ ხალვაშის ჩვენება

კახა კოჟორიძეს მხედველობაში აქვს ქიბარ ხალვაშის 2014 წლის ჩვენება, რომელშიც სასამართლოს უთხრა, რომ:

• ტელევიზიის 60%-იანი წილი აქიმიძისა და დვალისგან 1 200 000 დოლარად, ირაკლი ოქრუაშვილთან მოლაპარაკების შემდეგ იყიდა და მას არხის დამფუძნებლებთან უშუალო შეხება არ ჰქონია.
• "მოგვიანებით გაიგო" დვალისა და აქიმიძის მიერ "რუსთავი 2-ის" წილის ხელისუფლებისგან ზეწოლის შედეგად დათმობის შესახებ.
• 200 000 დოლარი, ნაღდი ფულის სახით, ყოველთვიურად ვანო მერაბიშვილთან მიჰქონდა და 4 მილიონი დოლარი აქვს გადახდილი. მისივე თქმით, კომპანიის წილები 2006 წელს, საქართველოს მესამე პრეზიდენტის მიხეილ სააკაშვილის მხრიდან ზეწოლის გამო გაასხვისა.

"რუსთავი-2-ის" ყოფილი მფლობელების სასამართლო პროცესები — ქრონოლოგია:

• 2012 წელს, ხელისუფლების ცვლილების შემდეგ, “რუსთავი 2-ის” წილების საქმეზე, დავით დვალმა და ჯარჯი აქიმიძემ პროკურატურას მიმართეს. მათი ადვოკატი კახა კოჟორიძე ამბობს, რომ „მოქმედ ხელისუფლებას არ აწყობს, ვინმესთვის ბრალის წაყენება და გამტყუნება. ამიტომ, 2012 წლიდან გამოძიება თაროზე შემოიდო და ხანდაზმულობის ვადა გაუვიდა”.
• 2015 წელს საქალაქო სასამართლოში სარჩელი ქიბარ ხალვაშმა შეიტანა იმის დასამტკიცებლად, რომ ტელეკომპანიის წილები არაკეთილსინდისიერი გარიგების საფუძველზე დაათმობინეს.
• 2015 წელსვე, ქიბარ ხალვაში, საქმის მოგების შემთხვევაში, ჯარჯი აქიმიძესა და დავით დვალს საჯაროდ შეჰპირდა „რუსთავი 2-ის“ 50%-იანი წილის გადაცემას.
• 2017 წელს საქართველოს სამივე ინსტანციის სასამართლომ ტელეკომპანია ქიბარ ხალვაშს დაუბრუნა, ”რუსთავი 2-მა" კი გადაწყვეტილება სტრასბურგის ადამიანის უფლებათა ევროპულ სასმართლოში გაასაჩივრა.
• 2019 წლის 18 ივლისს ადამიანის უფლებების ევროპულმა სასამართლომ დაადასტურა საქართველოს სამივე ინსტანციის სასამართლოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილება და “რუსთავი 2”-ის მესაკუთრედ ქიბარ ხალვაში დარჩა.
• 2019 წელს, სტასბურგის სასამართლოს გადაწყვეტილების შემდეგ, „რუსთავი 2-ის“ წილების დასაბრუნებლად სასამართლო დავა დავით დვალმა და ჯარჯი აქიმიძემ დაიწყეს. ისინი წილის დაბრუნებას იმავე არგუმენტებით ითხოვენ, რა არგუმენტებითაც უზენაესმა სასამართლომ ტელევიზია ქიბარ ხალვაშს დაუბრუნა.
• 2021 წლის აგვისტოში, თბილისის საქალაქო სასამართლომ "რუსთავი 2-ის" წილები ქიბარ ხალვაშის მფლობელობაში დატოვა.

2022 წელს საქართველოში 200 ვებგვერდი დაიბლოკა. დაბლოკვის საფუძველი უმეტესწილად, საავტორო უფლებები იყო.

რიცხვებში:

საქართველოში, 2017-2022 წლებში:

• სულ დაიბლოკა 480 ვებგვერდი.
• ყველაზე მეტი — 200 გვერდი, დაიბლოკა წელს, 2022-ში.

ფოტო: ინფოგრაგიკა IDFI-ის კვლევიდან

კანონი:

გვერდის დაბლოკვის წინაპირობას კანონი განსაზღვრავს და მოტივი შეიძლება იყოს საჯარო წესრიგი, დანაშაულის თავიდან აცილება, საავტორო უფლება.

მაგალითად, 2022 წელს, ვებგვერდების დაბლოკვის მაღალმა მაჩვენებელმა ასახა ის დაბლოკილი საიტებიც, სადაც მანამდე, მხატვრული ფილმები და სერიალები საავტორო უფლებების დარღვევით ვრცელდებოდა. მათი დაბლოკვის მოთხოვნით მარეგულირებელ კომისიას "კავეა პლუსმა" მიმართა.

"ინფორმაციის თავისუფლების განვითარების ინსტიტუტმა" (IDFI), 2017 წლიდან 2022 წლის სექტემბრის ჩათვლით, საქართველოში დაბლოკილი ვებგვერდები შეისწავლა, რომლის მიხედვით, კვლევაში მოცემული 480 გვერდის დაბლოკვის სამართლებრივი საფუძვლები იყო:

• საავტორო უფლებების დამრღვევი პროდუქცია - 77%
• პორნოგრაფია - 6.5%
• კანონმდებლობის დამრღვევი სხვა პროდუქცია - 6.5%

საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება

საქართველოს კანონმდებლობით, განსაზღვრული იყო დაუშვებელი პროდუქცია, რომელიც კიდევ 6 პუნქტს მოიცავდა, თუმცა, საკონსტიტუციო სასამართლოს 2019 წლის გადაწყვეტილებამ ("ალექსანდრე მძინარაშვილი საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის წინააღმდეგ") არაკონსტიტუციურად ცნო, გამოხატვის თავისუფლების უფლების ფორმალური გარანტიების დარღვევად მიიჩნია და ის აღარ ვრცელდება ამ ჩამონათვაზე:

• სიძულვილისა და ძალადობის განსაკუთრებით მძიმე ფორმების ამსახველი მასალა;
• პირადი ცხოვრების შემლახველი, ცილისმწამებლური, შეურაცხმყოფელი, უდანაშაულობის პრეზუმფციის დამრღვევი და უზუსტო პროდუქცია.

პროცედურა

კანონით, გვერდის დაბლოკვის მოთხოვნით კომუნიკაციების მარეგულირებელ კომისიას შეუძლია მიმართოს როგორც ფიზიკურ პირმა, ასევე, იურიდიულმა პირებმა და სახელმწიფო ორგანოებმა.

დაბლოკილი გვერდების ანალიზიდან ირკვევა, რომ კომისიას ყველაზე ხშირად მიმართავდნენ:

• სახელმწიფო ორგანოები (38%),
• იურიდიული პირები (31%)
• ფიზიკური პირები (20%).

კომინიკაციების კომისია თავად არ ატარებს მონიტორინგს და მხოლოდ მიმართვის შემთხვევაში სწავლობს პრობლემას.

სამართლებრივი საფუძველის დადგენის შემთხვევაში კი, ტექნიკური აღსრულების მოთხოვნით, ინტერნეტ სერვისის მიმწოდებელ კომპანიას მიმართავს — მათ ევალებათ ვებგვერდის დაბლოკვა.

რა ვიცით დაბლოკილი ვებგვერდების შინაარსზე?

ფოტო: ინფოგრაგიკა IDFI-ის კვლევიდან

პროცენტურად, ყველაზე მაღალი მაჩვენებელი საავტორო უფლებებზე მოდის (77.9%). ჩამონათვალშია კომპიუტერულ სისტემაში შეღწევის, ნარკოტიკების უკანონო გასაღების ფაქტები, ასევე, პორნოგრაფიის გავრცელების შემთხვევები და პროსტიტუციის ხელშეწყობის ფაქტები.

• პორნოგრაფიასთან დაკავშირებით, ორ შემთხვევაში, მარეგულირებელ კომისიას შსს-ს კიბერდანაშაულთან ბრძოლის სამმართველომ მიმართა, რადგან ვებგვერდებზე არასრულწლოვანთა გამოსახულების შემცველი პორნოგრაფიული მასალები ვრცელდებოდა.
• პროსტიტუცია და პროსტიტუციის ხელშეწყობის საფუძვლით, კომუნიკაციების კომისიის მიმართვები ჯამში ეხებოდა 30 ვებგვერდზე წვდომის შეზღუდვას, 19 მათგანი დაიბლოკა.
• ფინანსური სარგებლის მიღების მიზნით, მომხმარებელთა კომპიუტერულ სისტემაში შეღწევის საფუძვლით ხუთი ვებგვერდი დაიბლოკა.

IDFI მიუთითებს, რომ სისტემურ დონეზე არ იკვეთება, მარეგულირებელი კომისია ბოროტად იყენებდეს ვებგვერდთა დაბლოკვის მექანიზმის პროცედურულ ნორმებს. მათ შორის, არ იკვეთება საინფორმაციო ხასიათის ვებგვერდების წინააღმდეგ მისი გამოყენების პრეცედენტებინ — დაბლოკილი ვებგვერდებიდან არც ერთი არ არის მედიასაშუალება.

საერთაშორისო კონტექსტი

კიბერუსაფრთხოების კომპანია Comparitech-ის კვლევით, ინტერნეტცენზურის მაჩვენებელში საქართველოს კარგი შედეგი აქვს. კვლევაში 2022 წელს, საქართველოს დაბალი — 11-დან 2 ქულა მიენიჭა და იმ ქვეყნებს შორისა, სადაც ინტერნეტზე ცენზურა დაბალია.

რა ხდება?

სახალხო დამცველის აპარატმა, ნიკა გვარამიასთან დაკავშირებულ სააპელაციო სასამართლოს განაჩენზე, შემოწმების შედეგები გამოაქვეყნა.

ომბუდსმენი მიიჩნევს, რომ ნიკა გვარამიასთვის პატიმრობის შეფარდება ევროპული სასამართლოს მიერ, მე-18 მუხლის დარღვევასთან დაკავშირებით დანერგილი ტესტის მიხედვით უნდა შეფასდეს და დამარწმუნებელი პასუხი გაეცეს კითხვებს:

• ხომ არ არსებობს საქმეში პოლიტიკური, ან სხვა უკანონო მოტივი, რომლითაც ხელისუფლებამ იხელმძღვანელა;

იქვეა განმარტებული, რომ პოლიტიკური მოტივის არსებობა არ გამორიცხავს საქმეში ლეგიტიმურ სამართლებრივ საფუძვლებს.

• იმის განსასაზღვრად, დასძლევს თუ არა პოლიტიკური მოტივი შესაძლო კანონიერ მოტივს, აუცილებელია დადგინდეს, იყო თუ არა პოლიტიკური მოტივი ხელისუფლების მხრიდან.

რატომ არის ეს დოკუმენტი მნიშვნელოვანი?

ომბუდსმენის აპარატი მიიჩნევს, რომ:

• საქმეზე დასტურდება პოლიტიკური მოტივის უპირატესობა;
• გვარამიას მიმართ ბრალდება არის დაუსაბუთებელი;
• კერძო კომპანიის მენეჯერის დამნაშავედ ცნობა მოხდა დანაშაულისთვის, რომელიც არა სისხლისსამართლებრივი, არამედ, კორპორატიული სამართლის საკითხია.
• გვარამიას მიმართ, სისხლისსამართლებრივი დევნა მას შემდეგ დაიწყო, რაც 2019 წელს, ახალი კრიტიკული ტელევიზიის, "მთავარი არხის" დაარსება დააანონსა.

რა უნდა ვიცოდეთ საქმის შესახებ?

თბილისის საქალაქო სასამართლომ, ნიკა გვარამია დამნაშავედ ორ ეპიზოდში ცნო:

1 - "რეკლამების ეპიზოდი"
სასამართლომ მიიჩნია, რომ:

• გვარამიამ, "რუსთავი 2"-ის მართვისას, რეკლამის გაყიდვასთან დაკავშირებული ხელშეკრულების პირობების შეცვლით, კომპანიას უფრო მეტი შემოსავლის მიღების საშუალება არ მისცა.
• ამისთვის შეეფარდა სასჯელი: 50 000-ლარიანი ჯარიმა.

2 - "მანქანის ეპიზოდი"

სასამართლომ მიიჩნია, რომ:

• გვარამიამ, "რუსთავი 2"-ის სარეკლამო ეთერი 3 თვის განმავლობაში საბაზრო ფასზე ნაკლები ოდენობით გაყიდა პირადი დაინტერესების გამო, რომ სანაცვლოდ, რეკლამის განმთავსებელი კომპანიისგან მის მეუღლეს ავტომანქანა მიეღო.

ამისთვის შეეფარდა სასჯელი: თავისუფლების აღკვეთა 3 წლის და 6 თვის ვადით.

რა პრობლემებს ხედავს ომბუდსმენის აპარატი სასამართლოს გადაწყვეტილებაში?

თავისუფლების აღკვეთა — რელევანტური ზომა?
ომბუდსმენის მიხედვით,

• "რეკლამის ეპიზოდთან" დაკავშირებით, არათუ თავისუფლების აღკვეთა, არამედ ჯარიმის დაკისრებაც კი პრობლემური იქნებოდა.
• სააპელაციო სასამართლოს არ დაუსაბუთებია, რატომ არ შეიძლებოდა სასჯელის სხვა სახის გამოყენება და რატომ იყო პროპორციული მხოლოდ თავისუფლების აღკვეთა.

სისხლისსამართლებრივი VS კორპორატიული სამართალი
სახალხო დამცველი მიუთითებს, რომ ნებისმიერი სამეწარმეო, ანუ, კორპორატიული გადაწყვეტილება არ შეიძლება გახდეს სისხლისსამართლებრივი შეფასების საგანი. შესაბამისად, მოსამართლეს განაჩენის მიღებისას უნდა დაესაბუთებინა, რა გამოარჩევდა ამ კონკრეტულ განსახილველ შემთხვევას სტანდარტული სამეწარმეო საქმიანობისგან და რატომ დადგა სისხლისსამართლებრივი შეფასების აუცილებლობა.

სახალხო დამცველი მიიჩნევს, რომ:

• აშშ-ის, გაერთიანებული სამეფოს, კონტინენტური ევროპის ქვეყნებისა და საქართველოს სამართლებრივი პრაქტიკით, მსგავსი სამეწარმეო გადაწყვეტილება ვერ გამოიწვევს არათუ სისხლისსამართლებრივ, არამედ კორპორატიულ პასუხისმგებლობასაც კი.
• დირექტორის მიერ მიღებული გადაწყვეტილება შესაძლებელია, ნაკლები მოგების მიღებას გულისხმობდეს, მაგრამ კორპორაციის საუკეთესო ინტერესებსა და მოკლე ან გრძელვადიანი რისკების დაზღვევას ემსახურებოდეს.

პოლიტიკური მოტივის უპირატესობა
სახალხო დამცველს, დოკუმენტში მოყვანილი აქვს ხელისუფლების მაღალჩინოსნების განცხადებები, რომელიც "ცალსახად ადასტურებს გვარამიას მენეჯმენტს დაქვემდებარებული ტელევიზიის შინაარსთან და საქმიანობასთან დაკავშირებულ ინტერესს". მაგალითად:

• 2015 წელი — "ქართული ოცნების" დამფუძნებლის, ბიძინა ივანიშვილის განცხადებები "რ2"-ის საქმიანობის მიმართ, რომელსაც მაშინ გვარამია მართავდა:

"მცდელობას არ დავაკლებთ, რომ "რუსთავი 2"-ში განსხვავებული აზრი შევიდეს."
"გვინდა, შევცვალოთ დღის წესრიგი, რომელსაც დღეს „რუსთავი 2“ ადგენს“.

• 2020 წელი — "ქართული ოცნების" თავმჯდომარისა და საპარლამენტო უმრავლესობის ლიდერის, ირაკლი კობახიძის განცხადება:

"[…]გადაეცით ნიკა გვარამიას, წავიდეს ქართული მედიიდან და ქართული პოლიტიკიდან."

• 2020 წელი — იუსტიციის ყოფილი და კულტურის მოქმედი მინისტრი თეა წულუკიანი:

"იუსტიციის სამინისტრომ, ჩემი ხელმძღვანელობით, ევროპულ სასამართლოში დაამარცხა ნიკა გვარამია და ის სწორედ ამ წარმატებული დავის შემდეგად იქნა განდევნილი "რუსთავი 2“-დან".

სახალხო დამცველს, დუკუმენტში არგუმენტად მოჰყვას ევროპის საბჭოსა და "Amnesty International"-ის ანალოგიური მიდგომები პოლიტპატიმრობის დეფინიციის შესახებ, რომლის მიხედვით:

• პოლიტპატიმარია პირი, ვის წინააღმდეგაც მიმდინარეობს სისხლისსამართლებრივი დევნა, მისი პოლიტიკურად გამოხატული არაძალადობრივი აქტივობის გამო;
• რომელსაც საერთოდ არ ჩაუდენია დანაშაული;
• ან შესაძლოა, ჩაიდინა დანაშაული, თუმცა, მის მიმართ მიმდინარე სამართალწარმოება ან გამოტანილი სასჯელი აშკარად უსამართლო იყო.

რა უნდა გვახსოვდეს გვარამიას წარსულიდან

კონტექსტისათვის, სახალხო დამცველი გვარამიას პოლიტიკურ საქმიანობასაც აღწერს.

• 2003-2009 წლებში, "ნაციონალური მოძრაობის" ხელისუფლების პერიოდში, რამდენიმე მაღალ სახელმწიფო-პოლიტკურ თანამდებობას იკავებდა;
• 2012 წლიდან, ხელისუფლების შეცვლის შემდეგ, გახდა "რუსთავი 2"-ის დირექტორი;
• 2012 წელს, გვარამია ქრთამის აღების ბრალდებით დააკავეს, შემდეგ გირაო შეეფარდა;
• 2013 წელს კი, ამ საქმეზე თბილისის საქალაქო სასამართლომ უდანაშაულოდ ცნო;
• 2014 წელს, "რუსთავი 2"-ში, მის სამუშაო ოთახში სავარაუდო ფარული თვალთვალის შესახებ ინფორმაცია და ჩანაწერები გავრცელდა და გამოძიებაც დაიწყო;
• 2015-ში, მას შემდეგ, რაც "რუსთავი 2"-ის ყოფილმა მფლობელმა ქიბარ ხალვაშმა სარჩელით კომპანიის წილის დაბრუნება მოითხოვა, სასამართლომ კომპანიის წილი დააყადაღა და ნიკა გვარამიას უფლებამოსილების განხორციელება შეუზღუდა ტელეკომპანიის სარედაქციო პოლიტიკაზე მითითებით. ეს სახალხო დამცველმა სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლებაში ჩარევად შეაფასა;
• 2017 წელს საქართველოს საერთო სასამართლოებმა "რუსთავი 2" ქიბარ ხალვაშს მიაკუთვნა;
• 2019 წელს, ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ არ დაადგინა კონვენციის მე-6 მუხლის დარღვევა „რუსთავი 2“-ის საქმეში, რის შემდეგ ნიკა გვარამია გათავისუფლდა დირექტორის თანამდებობიდან.

ახალი ტელევიზია და ბრალის განახლება

მოსაზრებას საქმეში პოლიტიკური მოტივის არსებობის შესახებ, ომბუდსმენის დოკუმენტი მოვლენათა ქრონოლოგიითაც მიუთითებს.

• 2019 წლის 20 ივლისს გამოძიება დაიწყო "რუსთავი 2"-ის 9%-იანიწილის მფლობელის, ნინო ნიჟარაძის ადვოკატის 2019 წლის 17 ივლისის განცხადების საფუძველზე.
• 26 ივლისს, ნიკა გვარამიამ ახალი ტელევიზიის, "მთავარი არხის" დაფუძნების შესახებ განაცხადა;
• 9 აგვისტოს მას ბრალი წაუყენეს;

სახალხო დამცველის დასკვნის მიხედვით:

• პოლიტიკურ მოტივის უპირატესობას ადასტურებს გვარამიას მიმართ ბრალდების წარდგენა მას შემდეგ, რაც ახალი ტელევიზიის შექმნის გეგმის შესახებ განაცხადა.
• ასევე, კანონიერების პრინციპის საწინააღმდეგოდ, პირის დამნაშავედ ცნობა, დაუსაბუთებელი გამამტყუნებელი განაჩენის საფუძველზე.
• ამასთან, ხელისუფლების მაღალი თანამდებობის პირების განცხადებები ცალსახად ადასტურებს ნიკა გვარამიას თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულებაში განთავსებისა და "მთავარი არხის" საქმიანობისგან ჩამოშორებით დაინტერესებას. შესაბამისად, წინამდებარე საქმეში კანონიერ მოტივთან შედარებით, პოლიტიკური მოტივი აშკარად უპირატესია.