რამდენიმე წლის წინ პირად ელ-ფოსტაზე შეტყობინება მომივიდა, ჩემთვის უცნობმა პირმა არაიდენტიფიცირებული ელ-ფოსტიდან, დოკუმენტების მთელი წყება გამომიგზავნა, რომელიც ერთ-ერთ ბიზნესმენთან რამდენიმე ჟურნალისტის ასე ვთქვათ, საქმიან კავშირს ადასტურებდა.

პირველი რეაქცია, რასაც, ამ დროს მიმართავ, დოკუმენტების ზერელე გადახედვა და თემის გააზრებაა. შემდეგი ნაბიჯი გამომგზავნის დადგენაა, რადგან ნებისმიერ ინფორმაციას, რომელსაც ჟურნალისტს აწვდიან, აწვდიან გასავრცელებლად. მით უფრო, როცა საუბარია ექსკლუზიურ, ვიღაცის დისკრედიტაციაზე გათვლილ მასალებზე. ასეთ დროს, გიჩნდება აზრი, რომ ინფორმაციის მომწოდებელი პირადად არის დაინტერესებული მისი გავრცელებით. ბუნებრივია, სანამ საქმეს შეუდგებოდეს, ჟურნალისტი ვალდებულია, წყაროს იდენტიფიცირებაზე იზრუნოს. მეც ასე მოვიქეცი, მივწერე, თქვენი გვარი და სახელი, საერთოდ ვინაობა გვაინტერესებს-მეთქი. პასუხი არ მომსვლია. მივწერე მეორედ, არც ამჯერად მიპასუხა. ამიტომაც ეს დოკუმენტებიც გვერდზე გადავდე, „უკეთეს დრომდე“.

მაგრამ ისეც ხდება, რომ ზედმეტად აზარტული ჟურნალისტი, ასეთ „კაუჭს“ წამოეგება ხოლმე, გადარეკავს, ასე ვთქვათ, ბალანსისთვის კომენტარებს აიღებს და დოკუმენტსაც გამოაქვეყნებს. მაგრამ ეს არ იქნება, ჩემი აზრით კარგი საქციელი. რადგან მთავარი არ გეცოდინება - ვინ არის პირველადი წყარო.

რისთვის დავწერე ეს შესავალი? გუშინ ყოვლად ამაზრზენ ვიდეო კადრებთან დაკავშირებით... პირველი რამაც ჩემი ყურადღება მიიპყრო, ინგა გრიგოლიას განცხადება იყო ტელეკომპანია პირველზე.

“ბოლო ერთი საათის განმავლობაში, ჟურნალისტებს სხვადასხვა ტელევიზიაში, ფეისბუკის ინბოქსში, მისდით ერთ-ერთი ოპოზიციონერის პირადი ცხოვრების ამსახველი კადრები, იმედი მაქვს, არც ერთი ჩემი კოლეგა, არც ერთ ტელევიზიასა და არც ერთ სააგენტოში არ იკადრებს რაიმე დააკონკრეტოს ამ ფარული ვიდეოჩანაწერის შესახებ...”, როგორც გრიგოლიას სიტყვებიდან ირკვევა, ეს კადრები ჟურნალისტებს პირად ფოსტებზე დაუგზავნეს.

კადრები, ვიღაც ინკოგნიტომ სოციალურ ქსელშიც გაავრცელა. პრინციპში, მნიშვნელობა არ აქვს, ანონიმური წყარო მოგაწვდის ინფორმაციას ელექტრონულ ფოსტაზე, თუ ვიღაც გამოგონილი ექაუნთით სოციალურ ქსელში გაავრცელებს ან ინბოქსში ჩაგიგდებს. ორივე შემთხვევაში წყარო დაუდასტურებელია.

ამის მიუხედავად, რამდენიმე მედიასაშუალებამ მაინც გაავრცელა ინფორმაცია, თან მაიდენტიფიცირებელი ნიშნებით. მაგალითად სააგენტო “ინტერპრესნიუსის” მასალაში ირკვეოდა პოლიტიკოსის ვინაობა, ინფორმაცია ასეთივე ფორმით გაავრცელა სააგენტო Etanews.ge-მ და Fortuna.ge-მ. Etanews.ge-მ ვიდეოდან ამოღებული ფოტოც გამოიყენა, თუმცა ეს ინფორმაცია მალევე წაშალა და ბოდიშიც მოიხადა. ბოდიში სხვებმაც მოიხადეს, იმის დასტურად, რომ შეცდომა დაუშვეს, მაგრამ სულ რომ არაფერი ვთქვათ კონტენტის შინააარსზე, რაც თავისთავად მიუღებელია, თავად ის ფაქტი, რომ მასალას დაუდასტურებელი წყაროდან ავრცელებ, იმთავითვე არასწორია, არ არის ეს ჟურნალისტური სტანდარტი.

მაგრამ ერთია მედიის შეცდომა, რომელსაც, ბოლო ფაქტის გამო, ვფიქრობ, ზედმეტი ყურადღება ექცევა, და მეორეა, ვინ და რა მიზნით გადაიღო და გაავრცელა ეს კადრები...

ახლა, საკითხავია, რატომ მისცეს მათ საკუთარ თავს ამის უფლება?

ქართველი პოლიტიკოსების რიტორიკას რომ გადავხედოთ, ლამის დღე არ გავა, ვიღაც ვიღაცას ფარული კადრების გავრცელებით არ დაემუქროს. მაგალითად, მრეწველების ლიდერი გოგი თოფაძე... ისეთი შთაბეჭდილება გრჩება, რომ პარლამენტარს ყველაზე აქვს მაკომროპმეტირებელი ვიდეომასალები. საიდან? კაცმა არ იცის... არც არავინ ეკითხება. არ ეკითხება შს სამინისტროც - კანონის დამცველი.

არადა საქართველოს კონსტიტუციის მე-20 მუხლის პირველ პუნქტში გარკვევით წერია: „ყოველი ადამიანის პირადი ცხოვრება, პირადი საქმიანობის ადგილი, პირადი ჩანაწერი, მიმოწერა, საუბარი სატელეფონო და სხვა სახის ტექნიკური საშუალებით, აგრეთვე ტექნიკური საშუალებებით მიღებული შეტყობინებანი, ხელშეუხებელია. აღნიშნული უფლებების შეზღუდვა დაიშვება სასამართლოს გადაწყვეტილებით ან მის გარეშეც, კანონით გათვალისწინებული გადაუდებელი აუცილებლობისას“. მე არ ვიცი, მაგალითად, იგივე თოფაძეს რა კომპრომატები აქვს, რომელიც „კანონით გათვალისწინებული გადაუდებელი აუცილებლობისას“ გადაიღეს. მას თუ ეს კადრები, მართლაც აქვს, ალბათ, იგივე მეთოდით და ისეთივე მონდომებით არის გადაღებული, როგორც ბოლო „მომაკვდინებელი“ მასალა.

მავანი პოლიტიკოსები თუ მარგინალური ჯგუფები თავს ამის უფლებას აძლევენ, რადგან საზოგადოება აძლევს მათ ამის უფლებას, საზოგადოება, რომელიც ფარული კადრების ჩვენებას ისევ იმ პოლიტიკოსებმა თუ პოლიტიკურმა ჯგუფებმა მიაჩვიეს. გამოჩნდება ისეთი მედიაც, რომელიც ეთიკას, მსხვერპლის უფლებას არად დაგიდევს -სიამოვნებით გამოაქვეყნებს მასალებს, ალბათ, ანგარებითაც.

თუმცა, ამ ჩანაწერის დასრულება პესიმისტურ ნოტაზე არ მინდა, ამის საფუძველს ის ერთსულოვანი რეაქცია მაძლევს, რაც საზოგადოების ნაწილის და განსაკუთრებით, მედიის მხრიდან ბოლო მოვლენას მოჰყვა.

ხომ გახსოვთ ხალხის რეაქცია და პირადად თქვენიც, ვინც ამ წერილს კითხულობთ, რაც პატიმართა წამების, მათ მიმართ არაადამიანური მოპყრობის პირველი კადრების გავრცელებას მოჰყვა 2012 წლის სექტემბერში, საპარლამენტო არჩევნებამდე ორი კვირით ადრე. უკვე ცხადი იყო, რომ ხელისუფლებას განაჩენი ჰქონდა გამოტანილი. მმართველი „ნაციონალური მოძრაობა“ მაშინ საპარლამენტო არჩევნებში პირწმინდად დამარცხდა, იმის მიუხედავად, რომ ადმინისტრაციულ რესურსებს ფლობდა. მაშინ, კადრების ხილვით გამოწვეული საყოველთაო შოკის მიუხედავად, ზოგ არასამთავრობო ორგანიზაციას, მედიის ექსპერტს თუ რიგით ჟურნალისტს ეყო გამბედაობა, ეთქვა: ფარული ჩანაწერების ამ ფორმით გავრცელება არ შეიძლება, რადგან მათში იდენტიფიცირებულია დამცირებული და შეურაცხყოფილი ადამიანები, რომლებიც, უკვე ციხის კედლებს გარეთ, შეიძლება სხვების მხრიდან დამცირების ობიექტები გახდნენ, მოძალადენი კი ლინჩის წესითაც გაასამართლონ. კიდევ ერთი არგუმენტი იყო ის, რომ ბოლოს და ბოლოს ერთსაც და მეორესაც ჰყავთ, მშობლები , შვილები, მეუღლეები, ვისთვისაც ძნელი ასატანი იქნება ამ შემზარავი სცენების მონაწილეთა საჯაროდ გამოჭენება. ვიღაცას მეზობელი აითვალწუნებს , ოჯახის უფრო ახალგაზრდა წევრი კი, შეიძლება, კლასელებმა დაამცირონ და შეურაცხყონ.

ერთ ასეთ მაგალითზე მოგითხრობთ, რომელიც ჩემი კოლეგებისთვისაც ბევრჯერ მომიყოლია. ფარულად გადაღებულ ერთ-ერთ კადრში, რომელიც 3 წლის წინ გავრცელდა, ნაჩვენებია, როგორ სასტიკად ცემენ ახალგაზრდა მამაკაცს, შემდეგ კი აღიარებაზე ხელს აწერინებენ. ჩანაწერი პირველად „მაესტრომ“ გაავრცელა.მასში არც ციხის ზედამხედველის სახეა დაფარული, არც ნაცემი ახალგაზრდის. თუმცა, მოგვიანებით, არაერთხელ განმეორებულ იმავე კადრებში, მას შემდეგ, რაც სამოქალაქო სექტორმა შენიშვნები გამოთქვა, იმავე ადამიანთა სახეები დაფარეს. მაგრამ იმ ახალგაზრდისთვის, ვისაც ჩვენება წამების შედეგად მიაცემინეს, უკვე გვიანი იყო. დადასტურებულად ვიცი და ინფორმაცია პირველწყაროდან მაქვს,ამ ახალგაზრდას, ციხიდან გამოშვების შემდეგ, უბნის ყოჩები შეურაცხყოფას აყენებდნენ. მას ხურდა ფულსაც კი აყრიდნენ სახეში: შეძახილით: წადი, შე ბოზო!

დიახ, „ჩაშვების ინსტიტუტი“ ისეთივე მიუღებელია ფობიებით გაჟღენთილი ჩვენი საზოგადოების ერთი ნაწილისთვის, როგორი მისაღებიცაა „ჰეროიკული“ ქურდული სამყარო. და წარმოიდგინეთ, რა მოყვებოდა იმ უფრო მძიმე კადრების ჩვენებას, რომელიც შს სამინისტროს შენობაში სამი წლის წინ საკმაოდ მოზრდილ ეკრანზე გაუშვეს და რომელსაც უფლებადამცველები და მედიის მფლობელები და ჟურნალისტები ესწრებოდნენ. ვესწრებოდი მეც.

იქ შს მინისტრი ირაკლი ღარიბაშვილიც იმყოფებოდა და დროდადრო ჩანაწერების კომენტირებას აკეთებდა. ბოლოს ატყდა კამათი იმაზე, ეჩვენებინათ თუ არა ეს კადრები ტელევიზიით. ზოგმა მათი ჩვენება მოითხოვა იმ მოტივით, რომ საზოგადოებას უნდა ჰქონოდა სრული სურათი ნაციონალური მოძრაობის დანაშაულთა მასშტაბის შესახებ. ოპონენტები კი საერთაშორისო პრაქტიკით და ადამიანის ფაქტორით აპელირებდნენ, რომ არ შეიძლება ნაბან წყალს ბავშვიც გადავაყოლოთ, უფრო კონკრეტულად, არსებობს პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის ცნება. ადამიანს პირადი ცხოვრება აქვს ოჯახში, მეგობრების წრეში, და თქვენ წარმოიდგინეთ, ციხის კედლებშიც, ამიტომ თუ კადრების გავრცელებაა, ეს ისე უნდა მოხდეს, რომ ადამიანის იდენტიფიცირება შეუძლებელი იყოს.

შს სამინისტროს მიერ ადამიანთა ვიწრო წრისთვის დემონსტრირებულ ფარულ ჩანაწერებში, რომელზეც ზემოთ მოგახსენეთ, სახეები დაფარული იყო, თითქოს იდენტიფიცირებაც არ იყო შესაძლებელი, მაგრამ კადრებში ისეთი დეტალები იყო გაპარული, რომ მოძალადის და მსხვერპლის იდენტიფიცირებაც შეიძლებოდა. მაშინ აუდიტორიის ერთმა ნაწილმა დემონსტრაციულად დატოვა დარბაზი განაცხადა რა, რომ ამ კადრების ჩვენება, თუნდაც საზოგადოების ინფორმირების მიზეზით, დაუშვებელი იყო. საბოლოოდ, როგორც ცნობილია, სამოქალაქო სექტორის ზეწოლით, ხელისუფლებამ ფარული კადრების ნაწილი გაანადგურა, ის ნაწილი, რომელიც პირად ცხოვრებაში იჭრება და კანონით არის დაცული. თუმცა იმთავითვე გამოითქვა ეჭვი და მინისტრმა ღარიბაშვილმაც დაადასტურა, რომ არ არსებობს გარანტია, რომ უამრავი ჩანაწერიდან რაღაც ნაწილი, შეიძლება, შსს- ს კონტროლს მიღმა არსებობდეს, და ოდესმე ვიღაცამ სადღაც ატვირთოს.

აკი ატვირთეს კიდეც, ზუსტად იმ დროს და ზუსტად ისეთი კადრები, რომელიც საზოგადოებას „ნაციონალური მოძრაობის“ სისასტიკეებს გაასენებდა. დიახ, გაახსენებდა, რადგან თითქმის იმავე დღეს “ავადსახსენებელი” NDI-ის დაკვეთით პარტიათა რეიტინგი გამოქვეყნდა, რომელიც სულაც არ მეტყველებს სახელისუფლებო პარტიის სასარგებლოდ.

სხვა საკითხია და საინტერესოც, თავად ფარული ჩანაწერების გავრცელების პროცესი და თავად ამ კადრების დამუშავების თავისებურებები. ერთი შეხედვითაც ცხადია, რომ ეს ჩანაწერები საქმის მცოდნე ადამიანებმა დაამუშავეს- მსხვერპლის სახე პროფესიულად არის დაბლარული. არც მოძალადის იდენტიფიცირება არის შესაძლებელი, თუ არ ჩავთვლით მის ყავარჯნებს, რომლითაც შურისძიების მსურველი, თუ ძალიან მოინდომებს, მას აუცილებლად მიაგნებს. თან კადრები, რატომღაც, უკრაინულ საიტზე განათავსეს და უმალ რამდენიმე ქართულმა საიტმა ატვირთა.

გუშინ ჩემს ნიუსფიდს გადავხედე ფეისბუკში, უკრაინული საიტი თვალში არ მომხვედრია, სამაგიეროდ ქართული საიტებით ეს ვიდეო კონტენტი თითქმის ერთდროულად გავრცელდა. ამ ფაქტების ერთობლიობით, სოციალურ ქსელში ზოგიერთი ამტკიცებს, რომ ეს ჩანაწერი ვიღაცის პირადი სურვილით და კონკრეტული ადამინის დასჯის მიზნით გავრცელდა. ბოლოს და ბოლოს, ეს კადრი, როგორც ოფიციალური პირები ამბობენ, გამოძიების მასალაში დევს, შესაბამისად, ასეთი ჩანაწერები ვიღაცის ხელში შემთხვევით არ ხვდება. ჩანაწერის გავრცელების ბოლო ფაქტი, მისი გავრცელების ოპერატიულობა და ორგანიზებულობა, უფრო პოლიტიკურ მიზანშეწონილობაზე და რეიტინგების კორექტირების სურვილზე მეტყველებს. დარწმუნებული ვარ, არჩევნებამდე მსგავსი და კიდევ უფრო უარესი კადრები არაერთხელ გავრცელდება. მიზანი შეიძლება დიადი იყოს და ნათელიც, მაგრამ რა ვუყოთ ტრაგედიაგადატანილ ადამიანებს, ვინც შეიძლება ამოიცნონ, და იმ ახალგაზრდისგან განსხვავებით, მხოლოდ ხურდა ფულის სახეში შეყრით არ დაკმაყოფილდნენ? რა ვუყოთ კადრში მოხვედრილი ფიგურანტების ნათესავ-ახლობლებს, რომლებსაც სავარაუდოდ, დიდი სტრესისთვის და თუნდაც, ლოკალურ დონეზე საზოგადობრივი წნეხისთვის გავწირავთ?

გამოკითხვები, ზოგადად სოციოლოგიური კვლევები, საქმეში ჩახედულ ადამიანებს რომ ჰკითხოთ, ძალზე შრომატევადი სამუშაოა. ის, მართალია, ცოტაოდენ მათემატიკას, მაგრამ დიდ დროს და ბევრ ანალიზს მოითხოვს. მონაცემთა გროვას სპეციალური ფორმულებით ალაგებენ და გამოყავთ ზუსტი ციფრები და პროცენტები, რომლითაც იზომება განწყობა, ხედვა, რეიტინგი თუ საჭიროება.

მაგრამ რამდენადაც გამოკითხვები სასარგებლო და მძიმე სამუშაოა, იმდენად უმადური საქმეა პოლიტიკურად ისეთ პოლარიზებულ ქვეყანაში, როგორიც საქართველოა.

ავიღოთ, თუნდაც, ამერიკის ეროვნულ-დემოკრატიული ინსტიტუტის (NDI) დაკვეთით ჩატარებული კვლევები. მისი შედეგები ყოველთვის იწვევს ვნებათაღელვას, მწვავე დისკუსიებს. ხშირად ციფრები, რაოდენ ობიექტურიც არ უნდა იყოს, მანიპულაციის შესანიშნავი ინსტრუმენტია, განსაკუთრებით პოლიტიკოსებისთვის, თუმცა, მათ ხშირად არც მედია ჩამორჩება, ეს იმის მიხედვით ხდება, ვის მიმართ აქვს სიმპათია, რომელ პოლიტიკოსს ემხრობა ან „ვერ იტანს“.

მაგალითისთვის NDI- დაკვეთით ჩატარებულ ბოლო კვლევას მოვიყვან თვითმმართველობის საკითხებზე, რომელსაც მედია ახლა აშუქებს და რომელსაც, დარწმუნებული ვარ, ეს დღეები კიდევ ბევრჯერ მიუბრუნდება.

მაშ ასე, ნეტგაზეთი აქვეყნებს ინფორმაციას, სათაურით: „თვითმმართველ ქალაქებში ყველაზე დაბალი რეიტინგი გორის და თბილისის მერებს აქვთ“.

ტექსტის ლიდიც და მთლიანად შინაარსიც სათაურის გაგრძელებაა და გრაფიკულად გამოსახული შედეგებით არის გამყარებული. ნეტგაზეთი წერს: „გორის მერის ზურაბ ჯირკველიშვილის საქმიანობას დადებითად აფასებს გამოკითხულთა 7%, ხოლო ცუდად 19%; თბილისის მერის დავით ნარმანიას საქმიანობას დადებითად აფასებს გამოკითხულთა 12%, ხოლო უარყოფითად - 36%. რეიტინგის მიხედვით, ბოლოდან მესამე ადგილზე ბათუმის მერი გიორგი ერმაკოვი, რომლის საქმიანობას დადებითად აფასებს გამოკითხულთა 15%, ხოლო უარყოფითად 19%“.

ახლა ვნახოთ როგორ ეხმაურება ამ თემას ახალი ამბების სააგენტო PIA. სათაური: „დავით ნარმანიას საქმიანობას, გამოკითხულთა 56% დადებითად აფასებს“. ლიდიც სათაურის გაგრძელებაა: „ეროვნულ-დემოკრატიული ინსტიტუტის კვლევების თანახმად, თბილისის მერის დავით ნარმანიას საქმიანობას, გამოკითხულთ ნახევარზე მეტი დადებითად აფასებს.

მაგრამ ლიდს შემდეგ „გზას აცდენილი“ ტექსტი მოსდევს: „კითხვაზე, როგორც შეაფასებდით მერის საქმიანობას, 12% მიიჩნევს, რომ კარგად. 44% - საშუალოდ, 36% - ცუდად და კითხვაზე არ ვიცი პასუხი აქვს 7%-ს.“

სიმართლე გითხრათ, ნეტგაზეთამდე PIA-ს ტექსტი მომხვდა თვალში, ჩავყევი მოკლე ტექტს და კინაღამ კალკულატორს ვეცი იმ 56% დადებითი განწყობის გამოსათვლელად. ბედად ნეტგაზეთმა მომისწრო, მერე სხვა სააგენტოებიც გადავამოწმე, ბოლოს თავად კვლევაც გამომიგზავნეს. შორს ვარ იმ აზრისგან, რომ PIA-ს რედაქციაში ვერ ერკვევიან ელემენტარულ არითმეტიკაში, ეს კონკრეტული მაგალითი უფრო იმაში მარწმუნებს, რომ ვიღაცის საამებლად და მკითხველზე ზეგავლენისთვის აქ მონაცემებით მანიპულირებას მიმართეს.

ზოგადად, ადამიანებს იზიდავს ციფრებით გამოსახული ფაქტები და ციფრებით შეზავებულ ნებისმიერ ტყუილსაც სიმართლის ელფერი დაკრავს ხოლმე. რამდენადაც სოციოლოგია რთული და უფრო მეტად ჰუმანტარული მეცნიერებაა, ვიდრე ზუსტი, ამდენადაც ადვილია მის მიერ გამოყვანილი შედეგების საკუთარ თარგზე მორგება. მაგრამ ერთია, როცა ამას მიმართავს კვლევის ობიექტი, ვთქვათ, რომელიმე ჩინოვნიკი ან პოლიტიკური ორგანიზაცია, და მეორე - მედია.

PIA-ს შემთხვევა არც პირველია და, რაღა თქმა უნდა, არც უკანასკნელი იქნება, იმის გათვალისწინებითაც, რომ 2016 წელი მოდის, არჩევნების წელი, რომელსაც თან სდევს რეიტინგების ომი.

ომი კი სწორედ მედიის ხელით წარმოებს.