ბლოგი
კატეგორია - ბლოგი
როგორც ამბობენ, ობიექტური რეალობა არ არსებობს - არსებობს რეალობის მხოლოდ სუბიექტური იდენტიფიცირებები, გარემო კი ისეთია, როგორსაც ხედავ. ეს, ალბათ, ნახევრად სავსე და ნახევრად ცარიელ ჭიქას შორის სხვაობაა, როდესაც გამოხატულება იდენტურია და სხვაობას მხოლოდ აღქმის დამოკიდებულება გვაძლევს.

შეგვიძლია ირონიით ისიც ვთქვათ, რომ ქართველი ტელემაყურებელი, რომელიც ყოველდღიურ რეჟიმში მის ირგვლივ განვითარებული მოვლენების შეფასებას ცდილობს, გარკვეულწილად, არჩევანით განებივრებულია. მას ტელევიზორის მართვის პულტის ღილაკზე თითის მარტივი დაჭერით შეუძლია რეალობის ერთი პოლუსიდან მეორეზე გადაინაცვლოს. ამ შემოთავაზებული რეალობის მიღების გზაზე კი ტელემაყურებელს საინფორმაციოს წამყვანები, პროდიუსერები და ჟურნალისტები დაეხმარებიან, დაწყებული ახალი ამბების მიმდევრობისა და პრიორიტეტების განსაზღვრით, გაგრძელებული თემების ხედვის კუთხითა და წყაროების სპეციფიკური შერჩევით.

შეგვიძლია თამამად ვთქვათ, რომ ქართველი მაყურებელი რეალობას თავად ირჩევს. ყოველივე ზემოთ თქმულს უკვე დიდი ხანია შევეჩვიეთ, თუმცა, უკანასკნელ დროს დაკვირვებული ადამიანი ადვილად შენიშნავდა ე.წ. სატირულ-იუმორისტულ ტენდენციებს რაც თავს ზოგიერთი მაუწყებლის საინფორმაციო სივრცეში იჩენს. მეტი დამაჯერებლობისთვის ტელეკომპანია „რუსთავი 2-ის” 9 საათიან საინფორმაციო გამოშვებაში, წამყვან გიორგი გაბუნიას ტექსტს მოვიყვან: „მმართველი გუნდის გეგმის მიხედვით დღეს ჩვენ პარლამენტის მიერ დამტკიცებული განახლებული მთავრობა უნდა გვყოლოდა, მაგრამ არ გვყავს, იმიტომ რომ კოალიციის გეგმებში პრეზიდენტმა ჩაა...ბიჯა.“ ამ ასო-ბგერათა წყობას („ჩაა..“) და იმ პაუზას, რომელიც მას მოსდევს, ცხადია,მაყურებელი გარკვეული მიმართულებით მიჰყავს. სავარაუდოდ, წამყვანს მომარჯვებული ექნება არგუმენტი, რომ უბრალოდ ენა დაება და სიტყვა ერთიანად ვერ წარმოთქვა, მაგრამ თუკი რამდენჯერმე მოვისმენთ და დავაკვირდებით, მარტივად დავრწმუნდებით, რომ სწორედ გამიზნულ შემთხვევასთან გვაქვს საქმე.

შესაძლოა, ბევრ ჩვენგანს უნახავს უცხოურ მედიაში სხვადასხვა პოლიტიკური ფიგურის გამონათქვამების გაშარჟება, ირონია, ცინიზმიც, თუმცა აქ მნიშვნელოვანია გადაცემის ფორმატი, რომელიც მაყურებლისთვის გაცხადებულია და წამყვანს ამის შესაძლებლობას აძლევს.

ალბათ, გასაკვირია, მაგრამ ტელეწამყვან გიორგი გაბუნიას აბსოლუტურად არ აღელვებს, როდესაც ტენდენციურობასა და მიკერძოებულობაში ღიად ადანაშაულებენ. ის ფორმალურადაც კი არ მიიჩნევს საჭიროდ ბრალდება უარყოს. თითქოს ეს დასაძრახი კი არაა, პირიქით. ის კმაყოფილი გამომეტყველებით აგრძელებს გადაცემას - თითქოს კარგიც არის, რომ საჯაროდ გაცხადდა, რომელ პოლიტიკურ ორბიტაზე იმყოფება ჟურნალისტური საქმიანობის ჟამს. 9 საათიან კურიერში 13 წუთიანი ჩართვის დროს, „ნაციონალური მოძრაობის“ ერთ-ერთ ლიდერს, გიგა ბოკერიას, წამყვანმა მხოლოდ სამი კითხვა დაუსვა, რამდენჯერმე კი რეპლიკით დაეთანხმა მის მიერ გამოთქმულ მოსაზრებებს.

გასაკვირი არ არის, რომ იმავე პოლიტიკური ორბიტის განწყობა გასდევს მთელ გადაცემასაც. საინფორმაციო გამოშვებაში თითქმის 8 წუთიანი ქრონომეტრაჟის გამოკითხვა, რომელშიც 66 გამოკითხულიდან 64 მთავრობის საქმიანობას მკვეთრად უარყოფითად აფასებს, გარკვეულ ეჭვს აჩენს. ცხადია, მსგავსი გამოკითხვები რეალურ დროში არ მიმდინარეობს და მაყურებელს გამოკითხვაზე გარკვეული კონტროლი არ აქვს. ჩანაწერის მონტაჟი შესაძლებელს ხდის გამოკითხულთა პასუხები გადაირჩეს პოლიტიკური სიმპათიებიდან გამომდინარე. ასეთ დროს ერთადერთ ფაქტორს მაუწყებლის მიმართ საზოგადოების ნდობა წარმოადგენს. თუმცა, როდესაც ტელეწამყვანი არც უარყოფს საკუთარ პოლიტიკურ სიმპათიებს, სანდოობის ხარისხი დაბალია.

„რუსთავი 2“ არ გახლავთ ერთადერთი ქართულ სამაუწყებლო სივრცეში, რომელიც საკუთარ რეალობას გვთავაზობს. ობიექტური ინფორმაციის ძიებაში კი ქართველ ტელემაყურებელს სხვა არჩევანი არ აქვს, გარდა განსხვავებულ რეალობებში მოგზაურობისა.
კატეგორია - ბლოგი
ქობულეთში სასტუმრო “არმაზში” გაჩენილი ხანძრის შედეგად სამი ბავშვის გარდაცვალების ფაქტი თითქმის ყველა ქართული გაზეთის, ონლაინ გამოცემისა და ტელევიზიის წამყვანი თემა იყო.

ბუნებრივია, ასეთ შემზარავ ტრაგედიას ვერც ერთი მედიასაშუალება გვერდს ვერ აუვლიდა. უბედური შემთხვევის დროს სამი მოზარდი დაიღუპა - 10 და 11 წლის ბიჭები. ბავშვებთან დაკავშირებულ უბედურ შემთხვევებს კი საზოგადოება, როგორც წესი, განსაკუთრებული ემოციით ხვდება.

თუმცა, ეს ის შემთხვევა იყო, როცა მედიამ საზოგადოებას ისეთი პათოსით და ტემპით მიაწოდა ინფორმაცია, რომ ყოვლისმნახველი ქართული აუდიტორიაც კი შეძრწუნდა და აღშფოთდა.

ტრაგედიის შესახებ დეტალური ინფორმაცია მივიღეთ:

ვნახეთ, როგორ იწვოდა სასტუმრო,

გავიგეთ, რომ მოზარდები, რომლებიც დაიღუპნენ, თავის გადარჩენის მიზნით აბაზანაში იმალებოდნენ,

არც ის დაგვიმალეს, რომ გარდაცვლილი ბავშვების ცხედრები იმდენად იყო დამწვარი, რომ ბათუმის პროზექტურაში მათი იდენტიფიცირება ვერ მოხერხდა,

მედია არც უბედურებისგან სასოწარკვეთილი და განადგურებული მშობლების გლოვისა და მწუხარების ამსახველი კადრების ჩვენებას მოერიდა.

დამწვარი სასტუმროს და პროზექტურის წინ მყოფი, თავზარდაცემული მშობლების გლოვის ამსახველი კადრები “ქობულეთის ტრაგედიის” ერთგვარ სიმბოლოდ იქცა.

10 მაისს გადაცემაში - “იმედის კვირა” ეს კადრები სამჯერ აჩვენეს: ჯერ გადაცემის ანონსში, შემდეგ სიუჟეტში და ბოლოს ქობულეთის მაჟორიტარი დეპუტატის, ფატი ხალვაშის, ჩართვისას. არა ერთი სიუჟეტი მიუძღვნა თემას palitra.tv-მაც. სიუჟეტი „გამწარებული მშობლები და სასტუმროში დამწვარი ბავშვები“ ძირითადად მშობლების გლოვის კადრებზეა აგებული.

მედია იმდენად გაიტაცა თვითმხილველების ჩაწერამ, რომ “მაუწყებელთა ქცევის კოდექსის” სახელმძღვანელო რეკომენდაცია, რომელიც უბედური შემთხვევის გაშუქების დროს მაუწყებლის მხრიდან ზუსტი და სარწმუნო ინფორმაციის მიწოდებას მოითხოვს, თითქმის არავის გახსენებია.

ამიტომ უხვად ვისმენდით ვერსიებს იმის თაობაზე, რომ ოთახი, სადაც გარდაცვლილი მოზარდები იმყოფებოდნენ, გარედან იყო ჩაკეტილი, რომ ოთახი ერთ-ერთი გარდაცვლილი ბავშვის 28 წლის დამ ჩაკეტა, თვითონ და კი ამ დროს ქუჩაში იყო და ალკოჰოლურ სასმელს სვამდა, რომ სასტუმროში მყოფი ბავშვების მშობლები, ანსამბლის ხელმძღვანელი, ქორეოგრაფები და მასწავლებლები კი ამ დროს თურმე ქეიფობდნენ და “თრიაქობდნენ”.

მედიას დაავიწყდა, რომ უბედური შემთხვევის არასრულწლოვან მოწმეთა და დაზარალებულთა ანონიმურობა უნდა დაიცვას. ასე მაგალითად, “იმედის კვირამ“ სასტუმრო “არმაზში” მყოფი პატარა გოგონა ჩაწერა და მისი სახე არ დაფარა.

სასტუმრო “არმაზის” ხანძრის გაშუქების პროცესში ნანახით და მოსმენილით შეძრწუნებული მაყურებლები ამ დღეებში ხშირად კითხულობდნენ - არსებობს თუ არა რაიმე რეგულაცია ან რეკომენდაცია, რომელიც უბედური შემთხვევის გაშუქების წესებს ადგენს?

ასეთი რეგულაცია არსებობს.

უბედური შემთხვევის გაშუქების პრინციპები “მაუწყებელთა ქცევის კოდექსშია” გაწერილი და ამ პრინციპის თანახმად, “მაუწყებელმა არ უნდა გადაიღოს ან გაავრცელოს მასალა, რომელშიც ასახულია უბედური შემთხვევის შედეგად დაზარალებულები ან პიროვნება პირადი ტრაგედიის ან მწუხარების დროს, მათ შორის საზოგადოებრივი თავშეყრის ადგილებში, ან დაკრძალვაზე”.

ამავე კოდექსში ისიც წერია ( მუხლი51), რომ მაუწყებელმა განსაკუთრებული სიფრთხილით უნდა გააშუქოს უბედური შემთხვევები და პატივი სცეს აუდიტორიის ემოციებს.

აუდიტორიის ემოციაზე კი ამ შემთხვევაში არავის უფიქრა.
კატეგორია - ბლოგი
-საიდან ხარ? - გორელი ვარ. - სტალინი გიყვარს ხომ? პატარა გორი დიდია და რამე...

ეს დიალოგი გორელების უმეტესობისათვის ნაცნობია. ნაცნობი და მტკივნეული. შეწინააღმდეგებას აზრი არ აქვს - ნერვები უნდა მოიშალო. არადა, როგორც გერმანელებს - ჰიტლერი, გორელებს ასე გვერგო სტალინის თანაქალაქელობის „ტვირთი“და გვინდა თუ არა, უნდა ვზიდოთ.

გერმანელებისაგან განსხვავებით, გორელებს არაექსპრესიული კომპლექსი გვაქვს. თავს არ ვღუნავთ დამნაშავეებივით (ყოველ შემთხვევაში, სხვის დასანახად), თუმცა გულში მწარედ გვხვდება სხვების ქილიკი. ქილიკი, რომელიც სტერეოტიპებზეა დაფუძნებული და კბილებით ვიცავთ საკუთარ ქალაქსა და რეპუტაციას.

ბევრი დარწმუნებულია, რომ გორში სტალინის კულტია. დისკუსიისას არგუმენტად ის მოჰყავთ, რომ გორელებმა ძეგლის აღება გააპროტესტეს. სჯერათ, რომ ამ ქალაქში ბავშვებმა სოსელოს ყველა ლექსი ზეპირად იციან, რომ მათთვის აგვისტოს ომიც არ გამოდგა ჭკუის სასწავლებელი..

მოკლედ, საზოგადოების ნაწილს ისეთი მსუყე და საფუძვლიანი ინფორმაცია და დასკვნები აქვს, ხანდახან ეჭვიც შეგეპარება, ნამდვილად ხარ თუ არა გორელი და სერიოზულად უფიქრდები, ხომ არ გრძნობ სტალინის ხსენებაზე გულში პატრიოტული სიმების რხევას ან ხომ არ გჯერა, რომ აგვისტოს ომი სააკაშვილის ბრალი იყო, თორემ რუსეთი ამას არაფრით იკადრებდა. სტერეოტიპები იმდენად ღრმად არის გამჯდარი, რომ მათთან საბრძოლველად ისღა დაგრჩენია, მაქსიმალურად ბევრი ინფორმაცია მოძებნო სტალინსა და მაშინდელ ეპოქაზე, მოძებნო და ისტორიული ფაქტებით შეიარაღდე.

სტალინისა და გორის თემა განსაკუთრებით აქტუალური ცხრა მაისის პერიოდში ხდება. მედიამაც კარგად იცის, რომ თემის სენსიტიურობიდან გამომდინარე, სტალინის მოყვარული ქალაქი და კომუნიზმის მომხრე გორელები კიდევ ერთი კარგი მასალა იქნება რეზონანსის გამოსაწვევად და არც ერიდება.

“იმედის კვირის“ ჟურნალისტის განწყობა და მიზანი, თუ რისი ჩვენება სურს სიუჟეტით, კითხვის ფორმულირებაშივე ჩანს: „რატომ გიყვართ სტალინი გორელებს?“

სტალინის ფორმაში გამოწყობილი სიუჟეტის ავტორი საკუთარი მოსაზრებების ფაქტებად წარმოდგენას სტუდიაში აგრძელებს. ჩატარებული ქუჩის გამოკითხვის საფუძველზე ასკვნის, რომ „სტალინი თითქმის უკლებლივ ყველა გორელს უყვარს და მისი ფოტო ყველა ოჯახში კიდია“. აქვე ამატებს, რომ გამოკითხვის ჩატარებისას, კითხვის დასმის შემდეგ, ერთმა გოგომ უთხრა, კარგია რომ სტალინს არ ჰგავხარო, საიდანაც ასკვნის, რომ რესპონდენტმა ვერ გაუმხილა სტალინისადმი უარყოფითი დამოკიდებულება: „თუ ამას ხმამაღლა იტყვის, კომუნისტები სახლს გადაუწვავენო“.

მეორე საკითხი, რომელიც სტალინს ეხება, მისი ძეგლი და სახლ-მუზეუმია, რომელიც ასევე არაერთგზის გამხდარა ქილიკის საგანი. მისი არსებობის მოწინააღმდეგეებმა, ალბათ, არ იციან, რომ გორის ცენტრში მდებარე ეს შენობა საქართველოში ერთ-ერთი ყველაზე ძვირი მუზეუმია, რომელიც წელიწადის ყველა დროს სავსეა ტურისტებით.

მსგავსი სახის სიუჟეტები სტერეოტიპების გამყარების გარდა არაფერს ემსახურება. სტერეოტიპების, რომლებიც გორელების ირგვლივ მითსა და რეალობაში არსებობს და სტალინის კომპლექსის მოხსნის საშუალებას არ იძლევა.
კატეგორია - ბლოგი
სოციალური ეთიკის პროფესორს, დონალდ შრივერს, თავის სტატიაში „ჟურნალისტიკა და დემოკრატიული მეხსიერება“ ერთი საინტერესო მაგალითი მოჰყავს: 1993 წელს ABC-ის რეპორტიორმა სერბ ჯარისკაცს ჰკითხა: „რატომ ებრძვით ბოსნიელ მუსულმანებს?“ ჟურნალისტმა მოკლე პასუხი მიიღო: „იმისთვის, რაც კოსოვოში გაგვიკეთეს“. კოსოვოსთვის კი 1389 წელს იომესო, იხსენებს პროფესორი და განმარტავს, რომ კოლექტიურ მეხსიერებას პოლიტიკოსებთან და რელიგიურ წინამძღვრებთან ერთად ჟურნალისტებიც აყალიბებენ. უდავოა, რომ თანამედროვე ეპოქაში ისტორიის პირველ ვერსიას სწორედ მედია ქმნის და თავადვეა მერე გადახდენილი ამბების არაერთხელ შემხსენებელი.

სახალხო მეხსიერება, რომელიც სოციალური იდენტობის აგრესიული განმსაზღვრელია, უმეტესწილად სიმბოლოებით საზრდოობს. მოგონებათა საერთო სკივრი ძირითადად მედიის მიერ შექმნილი სტერეოტიპებით, ვიზუალური ხატებითა და სიტყვიერი მეტაფორებითაა სავსე. მაგალითად, 9/11-ის ტერორისტულ აქტზე საუბრისას უმეტესობას მსოფლიო სავაჭრო ცენტრი ახსენდება. პენტაგონის შენობას კი, რომელიც ასევე თვითმფრინავის შეჯახების შედეგად დაზარალდა, ცოტა თუ ასახელებს. როგორც იმ პერიოდის მედიის კონტენტ-ანალიზმა დაადასტურა, ამერიკული პრესა თუ ტელევიზია ძირითადად სწორედ სავაჭრო ცენტრის ცეცხლმოკიდებულ შენობებს აჩვენებდა, რაც იქცა კიდეც იმ დღისა და ტერორიზმთან ბრძოლის სიმბოლოდ. მოგვიანებით „ნიუ-იორკ ტაიმისის“ ჟურნალისტი ტომას ფრიდმანი მსოფლიო სავაჭრო ცენტრს „სამოქალაქო რელიგიის ტაძარს“ უწოდებს, სადაც 90-მდე ეროვნების ადამიანი საკუთარ და ქვეყნის მომავალს ქმნიდა. ბუნებრივია, მეხსიერებაში შემორჩენილი ამბები, სიმბოლური კადრები თუ ხატოვანი ფრაზები ტყუილად არ უკავშირდება ერთმანეთს. მოვლენათა ლოგიკური ჯაჭვი ახალ სადისკუსიო თემებს ბადებს და ხედვის განსხვავებულ რაკურსს გთავაზობს.

საცხრამაისოდ სამ ძველ ამბავს გიამბობთ, სამივეს წყარო ქართული მედიაა. დაახლოებით ათი წლის წინ ერთ-ერთ არხზე (მეხსიერებაში „რუსთავი 2-ის“ ლოგოთი შემომრჩა) ჟურნალისტის მიერ მომზადებულ სიუჟეტში მეორე მსოფლიო ომის ვეტერანი 60 წლის წინანდელ ამბავს იხსენებდა. სიუჟეტის დრამატურგია სტანდარტული გახლდათ: ჭავჭავაძის გამზირიდან გადაღებული ვაკის პარკის გაშლილი ხედი, პოლიტიკოსების მარში უცნობი ჯარისკაცის საფლავისკენ, გვირგვინებისთვის ბაფთის გასწორება და ინტერვიუები პოლიტიკურ ლიდერებთან და ომის ვეტერანებთან. ამ სტანდარტულ სიუჟეტში კი სრულიად მოულოდნელად გამოკრთა ერთი მომნუსხველი ამბავი: ქალბატონს, რომელიც ომის დროს მედდად მუშაობდა, სასიკვდილოდ დაჭრილმა ჯარისკაცმა სთხოვა - ქალისთვის არასოდეს მიკოცნია, ისე არ მინდა მოვკვდე და, თუ შეძლებ, მაკოცეო. „და მე ვკოცნიდი და ისე კვდებოდა“, - უცრემლოდ და ღიმილით იხსენებდა მოხუცი ქალბატონი ძველ ამბავს და წარმოდგენაც არ ჰქონდა, რომ ყოველ 9 მაისს მე სწორედ ოც წამში ჩატეული რომანი გამახსენდებოდა და არაერთხელ გავიფიქრებდი - შესაძლოა ასეთი დიდებული წამებისთვის ხდება კიდეც დიდი ომები. პოეტურად ჟღერს? სულაც არა, მსგავს პასაჟებს იშვიათად თუ შეხვდებით ისტორიულ ნარკვევებში. ეს სწორედ მედია მემატიანეების მოსაყოლი ამბებია. ასევე, ცხადად მახსოვს კიდევ უფრო ძველი სტატია გაზეთიდან „ქართული კულტურა“, სადაც საცხრამაისოდ ჟურნალისტი მხოლოდ იმას ჰყვებოდა, ომის ქარცეცხლიანი დღეები როგორ დამწკრივდა კადრებად, ნოტებად, ფერებად და როგორ შეიქმნა კინოს, მუსიკის თუ მხატვრობის შედევრები მეორე მსოფლიო ომის თემაზე. მესამე ამბავი გიორგი გოგუას ფოტორეპორტაჟი გახლავთ საზოგადოებრივი მაუწყებლის გადაცემისთვის „რეალური სივრცე“, რომელიც, მართალია, საცხრამაისოდ არ მომზადებულა, მაგრამ გაზაფხულის ბოლო თვეს სწორედ თბილისის ომის ვეტერანთა ჰოსპიტლის დამთრგუნველი კადრები ამომიტივტივდა. მედიაში მოსმენილი, წაკითხული და ნანახი ამბები ერთი მარტივი მიზეზის გამო ჩამრჩა მეხსიერებაში, სამივეში იყო რაღაც განსხვავებული, სიმბოლური და შთამბეჭდავი. დიახ, ადამიანების მეხსიერება შერჩევითია, თქვენ შესაძლოა სულ სხვა ამბები გაგახსენდეთ, მაგრამ დარწმუნებული ვარ, მოგონებათა საერთო სკივრში მეორე მსოფლიო ომის ამბები ჯერ კიდევ ცოცხალია. ომები ასე ადვილად არ მთავრდება: გერმანიაში დღეს ოსვენციმის ბანაკის დაცვის ყოფილ წევრს ასამართლებენ, ხოლო ჰოლოკოსტის თემაზე გადაღებული პოლონური ფილმი „იდა“ „ოსკარს“ საუკეთესო უცხოენოვანი ფილმისთვის იღებს.

ქართული მედია კი ამ დროს მნიშვნელოვან თემებს უგულებელყოფს: მაგალითად, როგორ არ მოუგია ომი მხოლოდ რუსეთს (ამ რაკურსით გაშუქება, თავის მხრივ, სტალინიზმსაც დაუკარგავდა სიმკვეთრეს); ან თუნდაც, მეორე მსოფლიო ომის წიაღში აღმოცენებულმა შეუწყნარებლობამ, რასიზმმა და ქსენოფობიამ, რომელიც 9 მაისს არ დამარცხებულა, რამდენად განსაზღვრა თანამედროვე კონფლიქტების ბუნება; ჯერ კიდევ საკვლევია საოჯახო არქივები და ზეპირი ისტორიები, თუნდაც ჭრელკაბიანი ქვრივებისა, რომელთაც არასოდეს მიუღიათ ცნობა ქმრის დაკარგვისა თუ გარდაცვალების შესახებ და ღრმა მოხუცებულობამდე გაუტეხელი ნებისყოფითა და მოლოდინით იცხოვრეს.

ომის გაშუქებამ, ისევე როგორც თავად ომებმა, ფორმა და შინაარსი იცვალა. პირველი მსოფლიო ომის დროს ფრონტზე საერთოდ არ შეუშვეს ფოტორეპორტიორები, მეორე მსოფლიო ომის დროს დაბეჭდვამდე ცენზურას გადიოდა ყველა მასალა, ვიეტნამის დროს მედია უკვე რეგულარულად სთავაზობდა მკითხველს დახოცილი და დაჭრილი ჯარსიკაცების ფოტოებს. ბოლო ათწლეულში კი ომები პირდაპირ ეთერში იწყება... თუმცა, ომის გაშუქებაზე არანაკლებ დიდი გამოწვევა მშვიდობის დროს ომის ამბების განსხვავებულად მოყოლაა: ანალიზი, შეჯამება, ნამდვილი გმირების ისტორიებისა და სიმართლის ახალი შრეების მოძიება. რაც უფრო მეტი დრო გაშორებს ისტორიულ თარიღთან, მით უფრო რთულდება ორიგინალური თემებისა და რაკურსის მოძიება. მედიაც ხშირად ყოველგვარი წინააღმდეგობის გარეშე ნებდება მუდმივ გამოწვევას და გაშუქების სტანდარტულ სქემებს სჯერდება. შედეგად კი კალენდარზე წითლად მონიშნულ დღეებში ადამიანები ტელევიზორს და შინმოუსვლელ გაზეთს სულ უფრო და უფრო ნაკლებ დროს უთმობენ.

არ ვიცი, წელს რას გვიამბობს მედია, მაგრამ 9 მაისს მე ჩემსას კიდევ ერთხელ გავიხსენებ და მოვყვები. მოვყვები იმაზე, რომ მხოლოდ ჩემი ოჯახიდან სამი ბიჭი აღარ დაბრუნებულა მეორე მსოფლიო ომიდან. ის ომი კი არც 1941 წლის 22 ივნისს დაწყებულა და არც 1945 წლის 9 მაისს დამთავრებულა. იქნებ სულაც ამით უნდა დამეწყო.
კატეგორია - ბლოგი
სამშაბათს „არჩევანში“ ადამიანები გვიჩვენეს, სიდუხჭირით შეწუხებულები.

ცნობილი ჟურნალისტები ბაზარში, საზოგადოებრივ ტრანსპორტში შევიდნენ, რეგიონებში გავიდნენ და რიგით ადამიანებს პრობლემების შესახებ ჰკითხეს.

მათაც რაც აწუხებდათ, თქვეს. გულწრფელად, გულისმომკვლელად. იმასვე ეტყოდნენ „რუსთავი 2-ის” უცნობ ჟურნალისტსაც. ამ არხის მიკროფონი ხომ ხშირად ადამიანისთვის იმედია. იციან, რომ ბევრი უყურებს, იქნებ ვინმეს გააგონონ ხმა.

პრობლემებზე ისევე ემოციურად ისაუბრეს, როგორც ამას 2 ან 5 წლის წინ გააკეთებდნენ, უბრალოდ, აქამდე მათი პრობლემებით არავინ დაინტერესებულა. არადა, ბაზარი ადრეც გვქონდა და ეს ის ადგილია, სადაც ყოველთვის რეალურად, შეულამაზებლად ჩანს საზოგადოების მდგომარეობა.

პოლიტიკოსებით გაჯერებულ ეკრანზე რიგითი ადამიანის დანახვა და ამდენი პრობლემის მოსმენა საზოგადოებას ეხამუშა და „რუსთავი 2“ „აპოკალიფსის“ მოწყობაში დაადანაშაულა.

ასე ხდება მაშინ, როდესაც ყველა არხზე ყველა სიუჟეტის ამოსავალი წერტილი ადამიანი არ არის.

როცა ის ვერ ხედავს საკუთარ პრობლემას ეკრანზე.

როცა უყვები ახლადმიღებულ კანონებზე და არ გაინტერესებს, რა გავლენა ექნება მას ადამიანზე. br>
როცა ხელისუფლების საქმიანობის მონიტორინგს არ აკეთებ ამავე ადამიანების ინტერესებიდან გამომდინარე. br>
როცა დასავლურ კურსზე აკეთებ აქცენტს და არ უხსნი, რატომ არის ეს სასარგებლო. br>
როცა მთელი დღე პოლიტიკოსების ბრიფინგიდან პრესკონფერენციაზე გადადიხარ და სხვა თემა უბრალოდ არ გაქვს. br>
როცა ნებისმიერ ამბავს იმ კონტექსტით აშუქებ, რაც გაწყობს. br>
როცა ერთსა და იმავე პიჯაკიან და დაყენებულსახიან ტიპებს ეკითხები აზრს ყველასა და ყველაფერზე. br>
როცა ძვირადღირებულ ეთერს „სელებრითების“ პირად ცხოვრებას უთმობ. br>
როცა რელიგიურ დღესასწაულებზეც კი „ცნობილი“ პირების კომენტარს წერ. br>
როცა რიგითი ადამიანი შენს ეთერში მხოლოდ უბედური შემთხვევისას ჩანს. br>
და აი, ერთ დღესაც, როცა გადაწყვეტ, რომ ადამიანები, მათი ყოველდღიურობა, მათი პრობლემები გაინტერესებს - მაყურებელს ეხამუშება და ცდილობს პასუხის მიღებას ლოგიკურ კითხვაზე - ახლა რატომ? br>
პასუხს ის მაშინვე ხვდება, როგორც კი ეკრანზე გამოტანილ კითხვას შეხედავს - უნდა შეიცვალოს თუ არა პრემიერ მინისტრი და მთავრობის ეკონომიკური გუნდი?
კატეგორია - ბლოგი
რამდენიმე წლის წინ ტელეეთერში გადაცემა „პროფილის“ გამოჩენამ მაყურებელში აზრთა სხვადასხვაობა გამოიწვია. ნაწილი მიიჩნევდა, რომ გადაცემა მდარე პროდუქტს აჩვევდა მაყურებელს, ნაწილს - წამყვანის კითხვები და რეაქციები აღიზიანებდა. მოგვიანებით პროტესტი ჩაცხრა - ხალხი მიეჩვია.

„პროფილი“ მაშინ პირველი იყო. შემდეგ სხვა მსგავსი გადაცემებიც გაჩნდა. გადაცემები, რომლებშიც არანაკლები სიცხარით მსჯელობენ ყვითელზე ყვითელ თემებზე და ერთმანეთზე ძლიერი სიშმაგით ცდილობენ მაყურებლის გაოცებას - გამოსდით კიდეც.

თუ ერთ შოუში ვიღაც “coming out“-ს გააკეთებს, მეორე მისი პარტნიორის ინტერვიუს შემოგვთავაზებს, თუ ერთი წამყვანი დაინტერესდება, არის თუ არა რესპონდენტი ბოზი, მეორე თინეიჯერს ჰკითხავს, ჰქონია თუ არა ოდესმე სექსი. ერთი თუ 12 წლის ორსულზე რეპორტაჟს მოამზადებს, მეორე - გადაცემაში მოიყვანს და ასე უსასრულოდ.

მაყურებელიც გაოცებას, გაოგნებას და აღშფოთებას გამოხატავს -თანმიმდევრულად და ეფექტურად ან იმდენად ინდიფერენტული ხდება, რომ გაშიშვლებულ სტუმარზეც კი აღარ აქვს რეაქცია. (აკი, ეთერში ასეთი შემთხვევაც გვქონია...)

სიყვითლე ტირაჟისათვის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი კომპონენტია. სიყვითლე ყველგან იყიდება და დიდი რეიტინგი აქვს, თუმცა ამ პუბლიკაციის თემა ეს სულაც არ გახლავთ. თემა ის შოუა, რომელსაც ჩვენი გასართობი გადაცემები რიგითი მოქალაქეების პირად ტრაგედიებზე დგამენ. შემთხვევებზე, რომლებზეც საჯაროდ ადამიანები მხოლოდ უკანასკნელი იმედის გადაწურვის შემდეგ საუბრობენ, როდესაც იმედოვნებენ, რომ ამ ნაბიჯით გასაჭირს „მომგვარებლებამდე“ მიიტანენ..

ალბათ, ეს არის მიზეზი, რის გამოც ეთერში და-ძმა გაუპატიურებული დედის შემთხვევაზე ყვება და ამბობს, რომ ციხიდან გამოსული დამნაშავე საზოგადოებისთვის კვლავ საშიში იქნება, ეს არის მიზეზი, რის გამოც შვილმკვდარი დედა თავის ამბავს გვიამბობს, რის გამოც პედოფილიის მსხვერპლი ხუთი წლის ბავშვის დედა ეთერში მიდის... ამ ადამიანებს შედეგი სურთ და ჰგონიათ, რომ სახალხოდ გამოთქმული საყვედურით გამომძიებელი უკეთ ამუშავდება, დამნაშავეს შერცხვება, დანაშაულზე ხელის დამფარებელს გული აუჩუყდება, სინამდვილეში კი გაუაზრებლად აღმოჩნდებიან ხოლმე გადაცემის მესვეურთა მსხვერპლნი, რადგან მათი პირადი ტრაგედიებით ისინი შოუს დგამენ და ცდილობენ, პირად და ინტიმურ ამბებზე რაც შეიძლება დეტალურად მოაყოლონ, რეალური პრობლემის განხილვის ნაცვლად - სკანდალური შოუ გამართონ და საოცნებო რეიტინგი ამ გზით აიმაღლონ.

„ეს უკვე სხვა გადაცემის ფორმატია, ეს ის დეტალებია, რომელსაც, ალბათ, უფრო, საინფორმაციო გამოშვევები გაარკვევენ, მე მეგონა, ბავშვის პრობლემების შესახებ უფრო მეტი ეცოდინებოდა ოჯახის წევრებს“, - ასე აწყვეტინებს შვილმკვდარ დედას ერთ-ერთი გადაცემის ავტორი და წამყვანი სიტყვას, როდესაც ეს უკანასკნელი ცდილობს, გამოძიებას კიდევ ერთხელ, ამჯერად - ტელეეთერიდან მიმართოს და შვილის თვითმკვლელობის საკითხის შესწავლაში დახმარება სთხოვოს...



მედიამ კარგად იცის, რომ ცნობისმოყვარეობის დაკმაყოფილების გარდა, არაფრისმომცემია ეჭვმიტანილის დაუძლურებული მამის ეთერში ჩართვა, თუმცა ამას მაინც აკეთებს - მაყურებელს კაცის მორალური განადგურებით „შეკაზმულ“ შოუს სთავაზობს და იცის, გადაცემის ბოლოს კონკურენტებთან რეიტინგით იამაყებს.

ჟურნალისტებმა ისიც იციან, რომ გარკვეული სარგებლის სანაცვლოდ სტუმარს რეიტინგისთვის სასურველ კითხვებს დაუსვამენ. ასე ეკითხებიან 19 წლის ბიჭს, ჰქონია თუ არა სექსი. მოგვიანებით ატეხილ აჟიოტაჟს კი მედგრად იგერიებენ არგუმენტით, რომ რესპონდენტი ტელევიზიაში დაასაქმეს და ოპერაციას გაუკეთებენ.

რატომ მანიპულირებენ ჟურნალისტები ადამიანური ტრაგედიებით? გადაცემის რეიტინგი - ეს მთავარი არგუმენტია, რომელიც მათ პირველობის გარანტიას აძლევს, კრიტიკოსებს აჩუმებს, სტუდიაში მისულ შოუს გმირებსა და სეირის მოყვარულ მაყურებელს კი კმაყოფილს ტოვებს. გაშუქების ამგვარი ფორმა მეორეხარისხოვანს ხდის იმ პრობლემას, რომელიც ადამიანებს ეთერში მისვლას და მის საჯაროდ მოყოლას აიძულებს.
კატეგორია - ბლოგი
რომ არა ტელეკომპანია „რუსთავი 2-ის“ ეთერში 12 აპრილს გასული სიუჟეტი - „წამებულთა გზა“, ქართული საზოგადოების დიდი ნაწილი ახლო აღმოსავლეთში მიმდინარე კრიზისისა და კონფლიქტების შესახებ, ალბათ, კიდევ კარგა ხანს ვერაფერს გაიგებდა. არადა, სამოქალაქო ომი, რომელიც მოგვიანებით ტერორისტული დაჯგუფების ქმედებებმა კიდევ უფრო დაამძიმა, ამ ქვეყანაში 2011 წელს დაიწყო.

ქართული მედიის ნაწილმა ამ თემის გაშუქებისას მოვლენებს წინ გაუსწრო და ტერორისტული დაჯგუფება ISIS-ის (ე.წ. ისლამური სახელმწიფოს) მიერ სირიასა და ერაყში მცხოვრები ქრისტიანი ასურელების მიმართ ჩადენილ დანაშაულს გენოციდის კვალიფიკაცია მიანიჭა.

„რუსთავი 2-ის“ გადაცემა „P.S-ის“ მიერ მომზადებული სიუჟეტი სირიასა და ერაყში მცხოვრები ასურელების წამებისა და მასობრივი მკვლელობების ფაქტებზე მოგვითხრობს. ჟურნალისტი ISIS-ის მიერ ჩადენილ მკვლელობებზე საუბრობს. ამბობს, რომ ტერორისტები ადამიანებს ასაკის, სქესის, ეროვნებისა თუ აღმსარებლობის განურჩევლად ხოცავენ, მაგრამ განსაკუთრებით მაინც ასირიელ ქრისტიანებს დევნიან: „რამდენიმე ვიდეოში ქრისტიანებს სარწმუნოების შეცვლას სთხოვენ. უარის შემთხვევაში დაუნდობლად კლავენ. მსგავსი ინფორმაცია ყოველდღიურად აღწევს საქართველოში მცხოვრები ასირიელების ყურამდე და მსოფლიოს რეაგირებისკენ მოუწოდებენ“.

სიუჟეტის ბოლოს ჟურნალისტი ამბობს, რომ ასირიელები ითხოვენ, ახლო აღმოსავლეთში „ქრისტიანების გენოციდს“ საზოგადოებამ მეტი ყურადღება დაუთმოს.

ბუნებრივია, თემას, რომელიც „რუსთავი 2-მა“ წამოწია, გვერდი ვერც სხვა მედიასაშუალებებმა აუარეს. გამონაკლისი არც „იმედი“ იყო. 19 აპრილს გასულ ტოკ-შოუ „იმედის კვირის“ ერთი ნაწილი ახლო აღმოსავლეთში მიმდინარე მოვლენებს დაეთმო. თემაც იგივე იყო, რაც „რუსთავი 2-ზე“, მთავარი რესპონდენტიც და შეფასებაც, რომელიც წამყვანმა შესავალში გააკეთა: „ამ კვირაში თითქმის ყველგან, სოციალურ ქსელებსა თუ საინფორმაციო საშუალებებში სირიასა და ერაყში წლების განმავლობაში მიმდინარე ქრისტიანების გენოციდზე მსჯელობდნენ“.

ტერმინი გენოციდი, როგორც საერთაშორისო დანაშაულის აღმნიშვნელი ცნება, 1948 წელს დამკვიდრდა და ჟენევის კონვენციამ ის განსაზღვრა, როგორც „სამოქალაქო მოსახლეობის რასობრივი ან ეროვნული ჯგუფების წინასწარგამიზნული და სისტემური მოსპობა ერებისა და ხალხების გარკვეული რასების ან ფენების რასობრივი და რელიგიური ჯგუფების განადგურების მიზნით.“ გენოციდის ფაქტს გენოციდის საწინააღმდეგო კონვენციის საფუძველზე გაერო-ს სასამართლო ან საერთაშორისო ტრიბუნალი ადგენს. ასურელი ქრისტიანების მასობრივი წამებისა და მკვლელეობების ფაქტს გენოციდის კვალიფიკაცია ამ ეტაპზე არა აქვს. არა აქვს იმ უბრალო მიზეზის გამო, რომ ეს საქმე სასამართლოსა და ტრიბუნალზე, ჯერჯერობით, არავის წაუღია და განუხილავს.

გარდა ამისა, მსოფლიოს ყველაზე დიდი ტერორისტული ჯგუფის მებრძოლები სასტიკად უსწორდებიან არა მხოლოდ ქრისტიანებს, არამედ სხვა რელიგიების და ეროვნული უმცირესობების წარმომადგენლებს, მათ შორის მუსლიმ შიიტებს, იეზიდებს, თურქმენებსა და შაბაკებს, თუმცა ამბის ეს ნაწილი, რატომღაც, ქართული მედიასაშუალებების დიდ ნაწილს ყურადღების მიღმა დარჩა. ქართულისგან განსხვავებით, უცხოური მედია წლებია სირიაში მიმდინარე ამბებს ამომწურავად, სხვადასხვა ფოკუსითა და რაკურსით აჩვენებს და არც დანაშაულის ფაქტებს არჩევს რელიგიური ნიშნით. მანანა ვარდიაშვილი
კატეგორია - ბლოგი
მახსოვს, 2010 წელი იქნებოდა, “მაესტროს” პერიოდი, ბავშვთა საკითხების მონიტორინგი ახალი დაწყებული იყო, ერთი შენიშვნა უკვე მიღებული მქონდა იასგან (ია ანთაძეს ვგულისხმობ) და ცოტა არ იყოს, დამფრთხალი ვიყავი. შევაწუხე ზარებით, ხან რაზე ვრეკავდი, ხან რაზე. ერთხელ, სიუჟეტი გვქონდა უკიდურესად გაჭირვებულ მრავალშვილიან ოჯახზე. რთულია აღწერა, როგორ სიღარიბეში ცხოვრობდნენ. დედა საწოლზე იჯდა, გვერდით სამი თუ ოთხი ბავშვი მოესვა, ორიც - კალთაში და ისე ყვებოდა კამერასთან საკუთარ გაჭირვებაზე, სათითაოდ ბავშვებზე - რომელს რა უჭირდა, რა სტკიოდა, რა წამალი სჭირდებოდა, რისი ანალიზი, რომელს რომელი საჭმელი ენატრებოდა… დავრეკე ისევ და პასუხის მიღების შემდეგ სერიოზული პრობლემის წინაშე დავდექი. ამდენი ბავშვი უნდა დამეფარა კადრში. რაღა რჩებოდა, “ბლარებიდან”თავამოყოფილი დედა, რომელიც საუბრობდა შვილებზე, რომლებიც არ ჩანდნენ. (“გავბლაროთ”, “დავბლაროთ” ასე უწოდებენ ტელევიზიაში ადამიანის სახის დაფარვას, როდესაც ვინმეს გამოჩენა არ გინდა).

ტელევიზია კადრია. მაყურებელი ძირითად ინფორმაციას სწორედ კადრებიდან იღებს, შემდეგ მოდის ხმა და“ბუნებრივი ხმაური”, ე.წ. „ინტერშუმი“ (ესეც ყოველდღიური სატელევიზიო ტერმინია) და ბოლოს ჟურნალისტის ტექსტი და მისი შინაარსი. როდესაც კადრში არაფერი ჩანს, საყურებელიც არაფერია. ამიტომაც, ძალიან კარგად მესმის იმ რედაქტორებისა და ჟურნალისტების, რომლებიც “დაფარეს” თქმაზე მწარედ ამოიოხრებენ ხოლმე, რადგან “დაფარო”, ნიშნავს, კადრი გააფუჭო. გარკვეულწილად სტიგმაც გააძლიერო, რადგან მგონია, რომ სახედაბლარული ადამიანის დანახვა მაყურებელისთვის რაღაც დანაშაულთან ასოცირდება, სურათთან, როდესაც პოლიციელები მიაცილებენ დაკავებულს, რომლის სახესაც ვერ ხედავს.

მეც გავაფუჭე მაშინ ის კადრი და კიდევ, ალბათ, ბევრი სხვა კადრიც, ვიდრე არ მივხვდი, რომ ის, ვისი გამოჩენაც არ გვინდა ან არ შეიძლება, კი არ უნდა გადავიღოთ და მერე დავფაროთ, არამედ ჯერ დავფაროთ და მერე გადავიღოთ. ეს კი იმას ნიშნავდა, რომ ჯერ უნდა გვეფიქრა.

გვეფიქრა იმაზე, როგორ გადაგვეღო ვინმე, მათ შორის ბავშვი, ისე, რომ ბავშვიც დაენახა მაყურებელს, პრობლემაც აღექვა და არც ემოცია დაეკარგა.

ვიცი, რომ ასე იქცევიან ხოლმე ჩემი კოლეგებიც - ბევრ კადრს აფუჭებენ, რადგან, როგორც წესი, მხოლოდ ნიუსრუმში დაბრუნების შემდეგ, ზოგჯერ სამონტაჟოში აღმოაჩენენ, რომ კადრში ბავშვია, რომლისთვისაც სიუჟეტში გამოჩენა, შესაძლოა, საზიანო აღმოჩნდეს. ხან კი, სიფრთხილის გამო, საერთოდაც უარს ამბობენ ბავშვების გადაღებაზე. ვიცი, რომ ახალ ამბებში დრო ყველაზე შეზღუდული რესურია, საეთერო დროც და ეთერისთვის მზადების დროც, მაგრამ ვიდრე ბავშვის გადასაღებად წახვიდოდეთ ან შეცდომის დაშვების შიშით, უარს იტყოდეთ მის გადაღებაზე, მინდა ეს რამდენიმე წუთიანი ვიდეო ნახოთ და მერე გადაწყვიტოთ, არსებობს თუ არა გამოსავალი, თანაც ისეთი, რომელიც ამბავსაც ბოლომდე მიგატანინებთ მაყურებელთან და შეცდომისგანაც დაგაზღვევთ. ამ გამოსავალს სწორი და ამავე დროს, საუკეთესო ფორმის მოძებნა ჰქვია, ისეთის, როგორიც ამ ფილმის ავტორმა იპოვა და ისეთის, რომელშიც დეტალები ავსებენ კადრსაც და ამბავსაც.

თამარ რუხაძე
კატეგორია - ბლოგი
რამდენიმე დღის წინ მედიამ საზოგადოებას ამცნო, რომ14 წლის ბიჭი, სავარაუდოდ, სუიციდის მიზნით, მე-8 სართულიდან გადმოხტა. მამამ კი თავი მოიკლა.

ბიჭი შესაძლოა გადარჩეს, თუმცა, ამ დროისთვის უკვე შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ის ქართულ მედიას ვერ გადაურჩა. ტრაგედიის ხარჯზე ქართულმა ტელეარხებმა, ალბათ, ამჯერადაც აწიეს რეიტინგი, რასაც კაცმა არ იცის, კიდევ რამდენი მცირე თუ დიდი ტრაგედია მოჰყვება. უკვე ყველას შეუძლია გაიგოს, ვინ იყო არასრულწლოვანი, რომელიც “მე-8 სართულიდან გადმოხტა და რომლის მამამაც თავი მოიკლა”.

ამბის გაშუქებისას ქართული ტელემედია ისეთი ჰომოგენური და თან ერთსულოვანი აღმოჩნდა, როგორც არასდროს. ჟურნალისტები ერთმანეთს ასწრებდნენ იმ კორპუსისა და აივნის კადრების ჩვენებას, საიდანაც არასრულწლოვანი გადახტა. მანამდე კი, რა თქმა უნდა, გვითხრეს, თბილისის რომელი უბნის, რომელი მიკრორაიონის, რომელ კორპუსში მოხდა შემთხვევა.

მეზობლების კომენტარების გარეშეც როგორ იქნებოდა... იქვე მდგომ ხალათიან ქალს ხომ უნდა ათქმევინო, რომ ოჯახი, სადაც ტრაგედია დატრიალდა, სამაგალითო იყო და ერთი ხმამაღალი სიტყვაც არ გაუგიათ მათი სახლიდან გამოსული. ჭაღარაშერეულმა კაცებმაც ხომ უნდა თქვან, როგორ თამაშობდა ეს ბავშვი ფეხბურთს, რა ეცვა, როგორ სუნთქავდა...

პირველი არხი და „იმედი“ ლოკაციისა და მეზობლების ჩვენებას დასჯერდა. „რუსთავი 2-მა” კი თავისი სიყმაწვილის მავნე ჩვევა გაიხსენა, კიდევ უფრო შეეცადა და დუღილის ტემპერატურას მოუმატა -არასრულწლოვნის და ჩაწერა. რამხელა ექსკლუზივია?! გოგო, რომლის მამამაც რამდენიმე საათის წინ თავი მოიკლა და რომლის ძმამაც თავის მოკვლა სცადა...ტირილით დასიებულ თვალებს მაინც სულ სხვა რეიტინგის დადება შეუძლია. „მაესტროც“ „მოწოდების სიმაღლეზე“ აღმოჩნდა და პირდაპირ ეთერში გამოაცხადა ტრაგედიის ადგილი, აჩვენა კორპუსი, ცხვირწინ უტრიალა მიკროფონი ნამტირალევ და მგლოვიარე დას.

ჩვენი ტელევიზიები ისეთი „დიდსულოვნები“ აღმოჩნდნენ, რომ მსხვერპლის „იდენტიფიცირება არ მოახდინეს“.

ავრცელებ ინფორმაციას სად, რა მისამართზე ცხოვრობს ბიჭი, აჩვენებ მის სახლს, კომენტარს ართმევ მის დას, წერ მისი ოჯახის წევრის გვარს, მისი მეზობლების ვინაობას, მაგრამ რაც მთავარია, არ ამბობ არასრულწლოვნის სახელსა და გვარს - როგორი ამბავია, ხომ არის „იდენტიფიცირების“ ცნების სრული დეკონსტრუქცია?

რომ არაფერი ვთქვათ სუიციდთან დაკავშირებული ამბის სენსაციურ ჭრილში გაშუქებისგან გამომავალ სხვადასხვა ბოროტებაზე, „ვერტერის სინდრომის“ საფრთხეზე, რომლის დროსაც შესაძლოა ერთი ადამიანის სუიციდს თვითმკვლელობების მთელი კასკადი მოჰყვეს, უმარტივესი რამე ვერ ვისწავლეთ ამდენი ხნის განმავლობაში - იდენტიფიცირება მხოლოდ სახელისა და გვარის თქმა ან სახის ჩვენება არ არის. ამდენი ხნის განმავლობაში ვერ გავიაზრეთ, რომ მაიდენტიფიცირებელი ნიშნების არგამჟღავნებით არაფერი უშავდება მაყურებელს, მაგრამ გამჟღავნებით შესაძლოა კიდევ უფრო მეტი ზიანი მიადგეს ადამიანს, რომელიც ისედაც ტრაგედიის მსხვერპლია.

ან კიდევ უარესი, თუ ეს ყველაფერი გააზრებული გვაქვს, მაგრამ მაინც იმავეს ვაკეთებთ - უბრალოდ ვიმეტებთ ადამიანებს.

ხანდახან შემაწუხებელიც კი ხდება ჟურნალისტებისა და მედიასაშუალებებისთვის ამდენი ჩიჩინი. მაგრამ ყოველი ფეხის ნაბიჯზე იძულებულები ვართ, საკუთარ თავებს შევახსენოთ, რომ ჟურნალისტობას დიქტოფონი და მიკროფონი კი არ აქცევს განსაკუთრებულ პროფესიად, არამედ პასუხისმგებლობა, რომელიც მათი ხელში აღებისთანავე გვეკისრება.

პასუხისმგებლობის გასააზრებლად არ არის აუცილებელი, რომ ჩვენთანაც იგივე მოხდეს, რაც უელსის სამხრეთით, ქალაქ ბრიჯენდში. აქ, 2007-2009 წლებში, დაახლოებით 25-მა ახალგაზრდამ მოიკლა თავი. ვერავინ გაიგო, რა გახდა ამ დრამატული პროცესების მიზეზი, მაგრამ მედიამ ისეთი ცხოველი ენთუზიაზმით აიტაცა სუიციდთან დაკავშირებული ამბების გაშუქება, რომ მალე გარდაცვლილთა მშობლებიდან მოყოლებული გამომძიებლებით დასრულებული ყველა ერთ დასკვნამდე მივიდა - მედია თავად იქცა პრობლემად პრობლემის გაშუქებისას.

მასალა მომზადებულია UNICEF- ის მიერ დაფინანსებული პროექტისთვის "ბავშვთა საკითხების ეთიკური გაშუქება მედიაში".
კატეგორია - ბლოგი
სირიაში, კენიასა და ერაყში რამდენიმე წელია, უმოწყალოდ ხოცავენ ადამიანებს. საქართველოში ხალხი ამ კვირაში აღშფოთდა, 19 აპრილს აქციაც გამართა და ასურელ ბავშვებს სოლიდარობაც გამოუცხადა, სახელმწიფოს კი მათი შეფარება მოსთხოვა. ამ საკითხზე კომენტარები გააკეთეს პრემიერ-მინისტრმა, მინისტრმა, საპატრიარქომ, არასამთავრობოებმა და ყველამ, ვინც თავი ვალდებულად მიიჩნია, დაეგმო ძალადობა.

რამდენიმე წლის დაგვიანებით ქართულ საზოგადოებას სირია მხოლოდ იმიტომ გაახსენდა, რომ „რუსთავი 2-მა“ „არჩევანის“ მთელი ეთერი დაუთმო. გადაცემა კი შემაძრწუნებელი სისასტიკის ამსახველი კადრებით დაიწყო.

არადა, ჯერ კიდევ 2014 წლის ოქტომბერს წერდა “კახეთის საინფორმაციო ცენტრი“, სირიაში საბრძოლველად ადამიანები პანკისიდან მიჰყავთო. მას მერე გამოცემა პერმანენტულად ამზადებდა მასალებს ამ თემაზე, თუმცა მისი ხელმძღვანელი გელა მთივლიშვილი სამართალდამცველებმა ინფორმაციის მისაწოდებლად მხოლოდ 18 აპრილს დაიბარეს - „არჩევანში“ ისიც ჰყავდათ მიწვეული და იმიტომ.

ის საზოგადოება, რომელიც ფეისბუქში მიმდინარე საკითხებზე ყოველთვის შფოთვით გამოირჩევა და ინფორმაციის მიღების ყველა საშუალება აქვს, უცნაურია, მაგრამ ამ თემით არც მაშინ შეძრწუნდა როცა ISIS-ის ("ისლამური სახელმწიფო") მებრძოლებმა ამერიკელი ჟურნალისტის, ჯეიმს რაიტ ფოლის, თავის მოკვეთის ვიდეო გაავრცელეს და არც მაშინ, კულტურული ძეგლების ნგრევის კადრებმა მსოფლიო რომ მოიარა. ისინიც მხოლოდ ეთერში გასულმა ვიდეომ შეაშფოთა.

როგორც ჩვენში ამბობენ, „რუსთავი 2-მა“ „თემა აწია“.

19 აპრილის აქციაზე აქცენტი ბავშვებზე გაკეთდა, საზოგადოებამაც ბავშვებისთვის თავშესაფრის მიცემა ითხოვა - ესეც იმიტომ, რომ „რუსთავი 2-ის“ იმ ვიდეოში ყურადღება სწორედ ბავშვებზე იყო გამახვილებული.

აცრემლებულმა პატარამ, რომელიც ჩემთვის გაუგებარ ენაზე რაღაცას ითხოვდა, გულგრილი არავინ დატოვა. მით უმეტეს წამყვანის შესავლის ფონზე, რომელმაც განაცხადა - „ნახეთ, რის საკეთებლად მიჰყავთ ახალგაზრდები სირიაში“.

ჰოდა, ვნახე, რომ კადრები ძველია და სინამდვილეში ის ბავშვები ვიდეოში ISIS-ის მიერ ჩადენილ ტერორისტულ აქტებზე არ ჩივიან. მარტივი ძებნის უნარებიც საკმარისია, რომ ნახო - აცრემლებული ბავშვების ვიდეო Youtube-ზე 2013 წელს არის გამოქვეყნებული.


ვიდეოს ინგლისური ტრანსკრიპტის მიხედვით, პატარები სირიის პრეზიდენტის, ბაშარ ალ ასადის, ქმედების გამო არიან შეწუხებულები. მათი ენა არ ვიცი, თუმცა, ქვეყნის მმართველის სახელსა და გვარს რომ ნამდვილად ახსენებენ, მესმის.

რა მნიშვნელობა აქვს, ბავშვს ამ დღეში პრეზიდენტი ჩააგდებს თუ ტერორისტი, მაგრამ ცუდი შეგრძნებაა, როცა ხვდები, რომ მედია გატყუებს. არადა „რუსთავი 2-ს“ ფაქტებით მანიპულირება არაფერში სჭირდებოდა, ISIS-ს ისედაც უამრავი სისასტიკე აქვს ჩადენილი და ამის ამსახველ ვიდეოებს თავადვე ავრცელებს. უბრალოდ, ტელევიზიის მიერ გამოყენებულ კადრებში ბავშვები უფრო საცოდავად გამოიყურებოდნენ და აუდიტორიაზე მეტი ზემოქმედება მოახდინეს.

წამყვანი არც დაეჭვებულა ვიდეოს ავთენტურობასა და სიახლეში. პირიქით, დარწმუნებით თქვა, რომ სწორედ ამის საკეთებლად მიჰყავთ ქართველები სირიაში.

მედიაეთიკაში მნიშვნელოვანი წესია - ჟურნალისტმა უნდა გადასცეს ის ინფორმაცია, რომლის წყაროც დადასტურებულია. ამ სტანდარტის მთავარი ამოსავალი წერტილი არის მაყურებლის პატივისცემა, მას აქვს უფლება იცოდეს, როდის არის გადაღებული კადრები, ვინ არის ინფორმაციის წყარო. თუ ვერ ხერხდება წყაროს დადასტურება, ამის შესახებაც უნდა იყოს ინფორმირებული.

ამგვარი პატივისცემა და პასუხისმგებლობა აუდიტორიის წინაშე გაორმაგებული უნდა ჰქონდეს არხს, რომელსაც შეუძლია, თემა პრემიერ-მინისტრის დონემდე მიიტანოს, საკითხი მთავრობის სხდომაზე დააყენებინოს, ალაპარაკოს ყველა, დაკითხვაზე დააბარებინოს პირი, პერმანენტული აქციები გააკეთებინოს სხვადასხვა ჯგუფს და რაც მთავარია, მოიტანოს შედეგი - 500-მდე ბავშვს გაუჩნდეს თავშესაფრის მიღების შანსი.

მედიაეთიკაში მეორე წესიც არსებობს - მედიამ ინფორმაციის გადაცემისას უნდა დაიცვას ჯეროვანი სიზუსტე! ეს კი იმას ნიშნავს, რომ ამბავი მთლიანად უნდა მოყვე, მხოლოდ ერთი წახნაგი არ უნდა აჩვენო საზოგადოებას. მაყურებელს მინიმუმ ის მაინც უნდა სცოდნოდა, რომ ბავშვების ხოცვა სირიაში ორი კვირის წინ არ დაწყებულა.
კატეგორია - ბლოგი
26 მარტს ანთიმოზ ბიჩინაშვილი სტუმრად იყო „მაესტროზე“, იმავე დღეს „ინფო 9“-ზე, ორი დღის შემდეგ „იმედსა“და„ობიექტივზე“, ერთი დღით გვიან„რუსთავი „2-ზე „P.S.-ში“, მერე ამავე არხზე "პროფილში“, ბოლოს „ტაბულაზე“ „მძიმე კაცთან“ .

რა არის საჭირო იმისთვის, რომ ყველა არხმა ერთი კვირის განმავლობაში ჯამში 3 საათზე მეტი დაგითმოს? - უნდა იყო სასულიერო პირი, უნდა იგინებოდე და მერე ეკლესიიდან მიდიოდე, თან ორგანიზაციის შექმნაც უნდა დააანონსო, მერე „იმედმა“ ჰიპოთეტურად რომ განიხილოს რომელიმე პოლიტიკურ ორგანიზაციასთან შეერთების პერსპექტივა. დანარჩენები იმაზე იმსჯელებენ, გაიხდი თუ არა კაბას ან აგიხსნია თუ არა სიყვარული რომელიმე ქალისთვის...

ხშირად მედია ქმნის გმირებს.აი, ერთხელაც გადაწყვეტენ, რომ მაყურებელს, რატომღაც, მაინცადამაინც ეს ადამიანი დააინტერესებს და ასე იქმნება ახალი გმირი.უფრო იშვიათად აღმოჩნდებიან ხოლმე ისეთი ადამიანები, ვისაც მედიამ ყურადღება მართლა განსაკუთრებული ნიშნის გამო მიაქცია.

გასართობ პროგრამებს ესა თუ ის არხი ხშირად საკუთარი წამყვანების თუ სერიალების გმირების გასაპიარებლად იყენებს. მაყურებელიც ისმენს მათ პირად ისტორიებს ან მათ გარდერობს ათვალიერებს.

ამგვარი სტრატეგია რეიტინგისა და შესაბამისად, ფულის შოვნისკენ არის მიმართული. გმირები - ამალია, პავლოვიჩი, „ჩემი ცოლის დაქალების“ ყველა პერსონაჟი - სწორედ იმიტომ იქმნებიან, რომ შემდეგ კარგად გაიყიდოს ის პროდუქტი, სადაც ისინი მონაწილეობენ. პროექტის დასრულების შემდეგ კი ეს „გმირები“ ქრებიან ხოლმე ეკრანიდან. მათი აზრი იმ საკითხებზე, რაზეც ადრე სტუდიაში იწვევდნენ, ახლა მედიას კომენტარის დონეზეც აღარ აინტერესებს.

„სელებრითი - განსაკუთრებული ნიჭის არმქონე ინდივიდი, რომელსაც მედიაში გამოჩენამდე გამორჩეული კარიერა არ ჰქონია. როგორც საჯარო ფიგურას, აქვს ხანმოკლე სიცოცხლე“ - ავსტრალიელი პროფესორის, გრემ ტერნერის, ეს დეფინიცია ყველაზე კარგად ახასიათებს იმ პერსონებს, ვისგანაც ქართული მედია გმირებს ქმნის. ისინი მაყურებელთა არეალიდან მაშინვე ქრებიან, როგორც კი მედია ეთერში აღარ აჩვენებს. ასეთ ადამიანებს მაყურებელი მხოლოდ იმ კუთხით და ისე ხედავს, როგორც ჟურნალისტები წარმოაჩენენ. მათ ხშირად მედიით შექმნილ პერსონებსაც უწოდებენ (Mediated persona).

ცხადია, ეს მხოლოდ ქართულ მედიას არ ახასიათებს. უბრალოდ, აქაური სივრცე მეტისმეტად პატარაა და პერსონაჟები არხიდან არხზე უფრო ხშირად მეორდებიან.

გასართობ გადაცემაში ყალბი გმირები ასატანია. მთავარი პრობლემა მაშინ წარმოიქმნება, როცა ამგვარი პერსონაჟები საინფორმაციო გამოშვებასა და საზოგადოებრივ და პოლიტიკურ ტოკშოუებში ჩნდებიან, როცა მედია მათ პრობლემისგან ყურადღების გადასატანად იყენებს ან, უბრალოდ, მთავარ პრობლემას ვერ ხედავს ხოლმე.

ასე შეიქმნა ეკა ყურშიტაშვილის გმირი. აი იმის, პატრულს შეურაცხყოფას რომ აყენებდა დაჯარიმების გამო და საპატრულო პოლიციის უფროსის მფარველობის იმედი ჰქონდა. ნეპოტიზმის, კორუფციის თემების გაშლის ნაცვლად მედიამ პირველ რიგში მისი ცხოვრებისეული ისტორიები გვაჩვენა და ისიც კი გავიგეთ, სკოლაში როგორ სწავლობდა. საბოლოოდ, მთავარ პრობლემად მისი უცენზურო სიტყვები შეგვრჩა. შედეგად მივიღეთ ის, რომ საპატრულო პოლიციის უფროსს, ცინარიძეს, ამბის გავრცელების შემდეგაც საერთოდ არაფერი შეხებია. ცინარიძის ნაცვლად მედიამ ხელში „გასელებრითებული“ ყურშიტაშვილი შეგვაჩეჩა.

ახლა პროგრამაში ანთიმოზია - ბერი, რომელიც 2013 წლის 17 მაისს ლგბტ პირთა დევნის დღის ერთ-ერთი გმირი იყო, სასულიერო პირი, რომელსაც გინების გამო ეპიტიმია დააკისრეს. რატომღაც, ყველა არხმა გადაწყვიტა, რომ მისთვის პრაიმ ტაიმში ნახევარსაათიანი ქრონომეტრაჟი მაინც დაეთმო. წამყვანები ხაზს უსვამდნენ, რომ ჩვეულებრივი რესპონდენტი არ ჰყავდათ სტუმრად და ასე მგონია, ამით ცდილობდნენ, მაყურებელთან როგორღაც თავი ემართლებინათ.

კვლევებმა დაადასტურა, რომ რაც უფრო ხშირად მზადდება სხვადასხვა ჟანრის, ფორმის მასალა ერთისა და იმავე პირის შესახებ, მით უფრო მეტად ემატება ამ პერსონაჟს ინდივიდუალური თვისებები, მის მიმართ მაყურებლის დამოკიდებულება იცვლება და პრობლემიდან აქცენტის გადატანა ხდება.

უფრო მარტივად, ანთიმოზ ბიჩინაშვილის მაგალითზე რომ ვისაუბროთ, ერთ კვირაში ეს პერსონაჟი ვნახეთ სხვადასხვა კუთხით სხვადასხვა მიმართულების გადაცემაში - მოვისმინეთ მისი სიყვარულის ისტორია, ქალებთან დამოკიდებულება, იუმორი, პოლიტიკური გეგმები.

მისით ონლაინ მედია უფრო მეტად დაინტერესდა და ანთიმოზის მიერ ფეისბუქზე გამოქვეყნებულ პოსტებს არაერთი მასალა მიეძღვნა. ამ მასალების კომენტარების ველზე თვალის ერთი გადავლებაც საკმარისია, რომ დავასკვნათ - ანთიმოზის მიმართ დამოკიდებულებაც შეიცვალა და ის „მაგინებელი მამაოდან“ „ჯიგარ მამაოდ“ იქცა! მის ხსენებაზე 2013 წლის 17 მაისს ლგბტ თემის მიმართ განხორციელებული ძალადობა აღარავის ახსენდება.
კატეგორია - ბლოგი
„რა უფრო დიდი ბოროტებაა, მოძალადე დადიოდეს თავისუფლად და ყოველი ჩვენგანის შვილს საფრთხე ემუქრებოდეს, თუ ის, რომ მშობელი გამოვაჩინეთ და ამით ბავშვის იდენტიფიცირება მოხდა?!“

ეს შეკითხვა არ არის! ეს გახლავთ სატელევიზიო შოუს პროდიუსერის პასუხი სამოქალაქო სექტორის მხრიდან გამოხატულ პროტესტზე, როცა წამყვანმა გია ჯაჯანიძემ თავის საავტორო გადაცემაში სექსუალური ძალადობის მსხვერპლი გოგონას დედა მიიწვია და ეს შემზარავი ფაქტი, საკმაოდ პიკანტურ დეტალებზე მინიშნებით, მაყურებლის წინაშე გააშიშვლა. სამწუხაროდ, ამ შოუს მთავარი გმირის, 5 წლის გოგონას, იდენტიფიცირება მოხდა...შოუ შედგა.

არის თუ არა ბოროტება მსხვერპლის იდენტიფიცირება?

სექსუალური ძალადობა ბავშვში ყველაზე მძიმე ტრავმას იწვევს. რთულია ის ახსნა რაიმე სახის ტერმინებით, ან მოაქციო ერთ კონკრეტულ დეფინიციაში. მსოფლიოში ცნობილი კლინიცისტი და მკვლევარი Bessel A. van der Kolk ასე აღწერს სექსუალური ძალადობით გამოწვეული ტრავმის ბუნებას: „ამ სახის ტრავმას ამბივალენტური ბუნება აქვს. მოვლენა ბავშვისთვის დამაბნეველია, რადგან მან არ იცის ვისი ბრალია რაც მოხდა. რატომ მოხდა ეს მის ცხოვრებაში - იმიტომ, რომ ის განსაკუთრებული და კარგია, თუ იმიტომ, რომ საზიზღარი და ცუდია. ეს სიყვარულის გამო მოხდა თუ იმიტომ, რომ ის არ უყვართ? ის ხშირად ვერ ხვდება სწორად ასრულებს თუ არა როლს, რომელსაც მოძალადე თავს ახვევს - ანიჭებს თუ არა ის კმაყოფილებას მოძალადეს და ამით კარგად იქცევა თუ ცუდად? “

ერთი წამით დავფიქრდეთ, რა ზეგავლენას ახდენს ძალადობის ფაქტი ბავშვის დამოკიდებულებაზე საკუთარი თავის, პიროვნების, სხეულის, ახლობელი ადამიანების, ზოგადად, სამყაროს მიმართ? ვის შეიძლება ენდოს ის სამომავლოდ, თუკი ადამიანი, რომელიც მასზე სასტიკად ძალადობს, მისი ახლობელია, ზოგჯერ - ოჯახის წევრი, ნათესავი ან მეზობელი?

უფრო ნათლად რომ შევძლოთ იმის გააზრება, თუ რას გრძნობს და როგორ ცხოვრობს ბავშვი ამ გამოცდილებით, ერთი შემთხვევა განვიხილოთ:

9 წლის ანა ტრავმული მოვლენის შემდეგ (სახელი და ასაკი შეცვლილია): ხანშიშესული მამაკაცების დანახვიასას ეწყება პანიკური შეტევა, იყენებს თვითდაზიანებებს - ისერავს მუცელს, მუდამ აჟიტირებულია, უჭირს დაძინება, ღამით ხედავს კოშმარულს სიზმრებს, რომლებიც განმეორებადია, იღვიძებს ტირილით და ვერ მშვიდდება, აქვს ამოჩემებული ტრავმული თამაში - გამუდმებით ხდის და აცმევს თოჯინებს, ეწევა მასტურბაციას სახალხოდ (მაგალითად, სკოლაში თანაკლასელების დასანახად), სკოლაში მიჩნეულია, როგორც „პრობლემური ბავშვი“, თანაკლასელთა მშობლები და მასწავლებლები ითხოვენ მის სკოლიდან გარიცხვას, თანატოლები გაურბიან მასთან ურთიერთობას. გოგონა ამბობს, რომ მასში „ორი ანაა“, ერთი „კარგი“, მეორე „ცუდი“, რომელსაც ვერ აკონტროლებს, ვერ უმკლავდება, ამბობს, რომ „მეორე ანა“ სადღაც სხვაგან ცხოვრობს, მაგრამ ზოგჯერ მოდის და არ „აცდის“ თამაშს, მეცადინეობას, ძილს. ამბობს, რომ არ უყვარს ეს ანა, მაგრამ თავიდან ვერ იშორებს. (ფსიქოლოგიაში ამგვარ მდგომარეობას დისოციაციურ „დანაწევრებას“ უწოდებენ, რაც ერთგვარი დაცვითი მექანიზმია, მართალია, ბავშვი ერთი ინდივიდია, მაგრამ განიცდის საკუთარი თავის რამდენიმე ნაწილს, რითიც თითქოს ცდილობს გარეთ გაიტანოს, სხვა ადგილი მიუჩინოს „მეს“ იმ ნაწილს, რომელსაც ტრავმული მოგონებები, განცდები და ქცევები აქვს, თუმცა ეს შეუძლებელია, რადგან მიუხედავად ასეთი სეპარაციისა, მოგონებები მის ცნობიერებაში სპონტანურად იჭრებიან).

ახლა წარმოვიდგინოთ, როგორი მოწყვლადია ბავშვი ასეთი მძიმე გამოცდილებითა და სიმპტომატიკით და როგორ შეიძლება გამწვავდეს მისი მდგომარეობა, როცა მის შესახებ ყველამ იცის - მასზე ხომ აუცილებლად იჭორავებენ, დასცინებენ, თანატოლთა მშობლები შვილებს გააფრთხილებენ, რომ მის გვერდით არ გაიარონ, შიშით, რომ ის „გარყვნის“ მათ, საზოგადოება კი დაუნდობლად სწორედ მას - მსხვერპლს - დაადანაშაულებს უფროსის, მოძალადის ცდუნებაში.

თუ კი ანას ამბავი ყველამ იცის, ეს ხომ იმას ნიშნავს, რომ ის ვერასოდეს ჩამოიშორებს „ცუდ ანას“, რომელიც აჩრდილივით თან გაჰყვება მთელი ცხოვრება. გამოდის, რომ იდენტიფიცირებით ჩვენ მას ვართმევთ შანსს, ოდესმე მაინც გათავისუფლდეს მტანჯველი მოგონებებისგან და იარლიყისგან.

გამოდის, რომ იდენტიფიცირებით ჩვენ ბავშვებს გამოუსწორებელ ზიანს ვაყენებთ.

რაც შეეხება საფრთხეს, რომელიც, როგორც გადაცემის პროდუსერი ამბობს, შესაძლოა „ყოველი ჩვენგანის შვილებს“ ემუქრებოდეს - მედიას ხომ ბევრი სხვა საშუალება და ბერკეტი აქვს იმისთვის, რომ კეთილი საქმეები მძიმე მსხვერპლშეწირვის გარეშე აკეთოს?! ბავშვის ასეთი ტრაგიკული ისტორიითა და მისი სასოწარკვეთილი დედის ემოციური მდგომარეობით სარგებლობა და შოუს დრამატურგიაში ჩართვა არა თუ არაეთიკურია, არამედ, ჩემი აზრით, დანაშაულია, მით უმეტეს, შოუს წამყვანისგან, რომელიც საკუთარ თავს ფსიქოლოგს უწოდებს.