ნათია კუპრაშვილი პანდემიის გაშუქებაზე - ყველაზე მეტად მე დამაკლდა კონტექსტი
05.06.2020
კორონავირუსის პანდემიამ კეთილსინდისიერი ჟურნალისტიკის საჭიროება განსაკუთრებულად გაზარდა, ამავდროულად, მედიასაშუალებები ბევრი გამოწვევის წინაშე დააყენა. რეგიონულ მაუწყებელთა ალიანსის ხელმძღვანელთან, ნათია კუპრაშვილთან ვსაუბრობთ მედიის გამოწვევებზე პანდემიის პირობებში, ასევე, ვანალიზებთ, როგორ მუშაობდა მედია კრიზისულ პერიოდში.

- სხვა ბევრ დილემასთან ერთად, რის წინაშეც მედია დადგა პანდემიის პირობებში, იყო ეთიკური დილემებიც. მაგალითად, მონაცემების გამოყენება, რაც, ვფიქრობ, რომ ახლაც პრობლემაა. ნათია, როგორ ფიქრობთ, რა წყაროებზე დაყრდნობით უნდა გამოიყენოს მედიამ მონაცემები და ასევე, რატომაა მნიშვნელოვანი მონაცემებთან ერთად კონტექსტი, როგორ ცვლის კონტექსტი რიცხვების აღქმას.

ზოგადად მონაცემების დილემა უკავშირდება იმას, რამდენად რთული აღმოჩნდა, რომ გვემუშავა მედიცინაზე, როგორც მეცნიერებაზე, ამის პრაქტიკა არ გვქონდა, აქამდე ნაკლებად ვიყავით დაკავებული ჯანდაცვისა და მედიცინის საკითხების გაშუქებით. გამოცილების არმქონეები შევხვდით პანდემიას და ამან, თავისთავად, მონაცემებთან კავშირშიც მოიტანა პრობლემები სიზუსტისა და მიუკერძოებლობის, და შემდეგ, უკვე არასწორი ინტერპრეტაციების.

- რას გულისხმობთ?

ხშირად მხვდება ჩივილი იმის შესახებ, რომ აუდიტორია დაბნეულია. ეს ეხება ყველა ტიპის მონაცემს, - ზედაპირიდან ვრცელდება თუ არა ვირუსი, ერთგან ვამტკიცებთ რომ ვრცელდება, მეორეგან ვამტკიცებთ რომ არ ვრცელდება. ერთგან ვურჩევთ რომ, გარეცხონ მარწყვიც კი საპნით და მეორეგან ვეუბნებით, რომ ეს სისულელეა. ეს ეხება ნიღბების ტარებას, იმიტომ, რომ ერთგან ვეუბნებით, რომ არ არის სავალდებულო და მხოლოდ ინფიცირებულ ადამიანებს ეხება, მეორეგან კი ვეუბნებით, სავალდებულოა. თითქოს ერთმანეთის საწინააღმდეგო ინფორმაციას და რეკომენაციებს ვაწვდით.

ვფიქრობ, ერთ მთავარ მოცემულობას უნდა შევეგუოთ, - ჩვენ, ყველანი, ჟურნალისტები და მუდმივად გვახსოვდეს, რომ ერთი რამ, რაც ზუსტად ვიცით ამ ავადობასთან დაკავშირებით, არის ის, რომ არავინ არაფერი იცის. ეს უნდა იყოს ჩვენი ამოსავალი, - ჩვენ ის ვიცით, რომ არავინ არაფერი იცის.

ძალიან რთულია, მაგალითად, როდესაც შენ გაქვს ორი ავტორიტეტული სამედიცინო ინსტიტუტის მონაცემი, ორივე ერთმანეთს ეწინააღმდეგება და შენ გიწევს არჩევანის გაკეთება.




- ეს იმას ხომ არ ნიშნავს, რომ ზუსტად უნდა მივუთითოთ ჩვენს პროდუქტში ვის ვეყრდნობით?

ამის ხაზგასმა მინდა, ჩვენ გვჭირდება დისტანცირება და უნდა გვახსოვდეს წყაროების მოხსენების ვალდებულება. და ასევე, ვფიქრობ, მონაცემებთან დაკავშირებით საჭიროა სხვა ტიპის მეცნიერთა ჩართვაც, არამხოლოდ მედიცინის მუშაკების, სტატისტიკოსების, სოციოლოგების, ვისაც უფრო კარგად ესმის ის, რასაც ესა თუ ის მონაცემი გულისხმობს.

- ფიქრობთ, რომ წყაროების დასახელების და სიზუსტის პრობლემები იყო მედიაში?

უბრალოდ, გამოცდილებიდან გამომდინარე, ვფიქრობ, რომ ეს შეიძლება იყოს ერთგვარი რეკომენდაცია, - დისტანცირება, წყაროების დაკონკრეტება, სიღრმისეული გაშუქება და დამატებით, მცოდნე ადამიანების ჩართვა.

აგრეთვე, რაც დაგვეკარგა ჩემი აზრით, იმიტომ, რომ დასაწყისში ცოტა დავიბენით, იყო სკეპტიციზმი, ამან კი თითქოს თვითცენზურის პრობლემა გააჩინა, - იქ, სადაც გაბატონებული აზრია, თვითცენზურა გერთვება, რომ იმ საკითხებზე კითხვები დასვა.

ამას დაემატა ცალკე პრობლემა, ინსტიტუტებისა და ადამიანების სიმბოლიზება და ჰეროიზაცია და ჩვენვე, ფაქტობრივად, ჩვენს წინააღმდეგ განვაწყვეთ საზოგადოებრივი აზრი, იმიტომ რომ, როდესაც კითხვა გაგვიჩნდა ჩვენს მიერვე სიმბოლიზებულ და ჰეროიზებულ ადამიანებთან, იქ ჩვენ დაგვატყდა საზოგადოების რისხვა.



 
- როგორ ფიქრობთ, რატომ დაემართა ეს მედიის ნაწილს?

სხვადასხვა მიზეზი იყო, მაგრამ ერთ-ერთი მიზეზი არის მასშტაბურობა. ის პირველი ეჭვი და სკეპტიციზმი, რაც ჩვენ გაგვიჩნდა, იყო გაუბედავი, რადგან მთელს მსოფლიოში ვხედავდით იგივე ტენდენციას. ამის ტყვე აღმოვჩნდით, ჩვენ დავიბენით დასაწყისშივე.

მონაცემების თემას რომ დავუბრუნდეთ, როგორ უნდა მიაწოდოს მედიამ აუდიტორიას მონაცემები, რასთან ერთად, რამდენად მნიშვნელოვანია კონტექსტი?

ჟურნალისტიკა არ არის შევიდეთ StopCov.ge-ზე, ან ჯანდაცვის ორგანიზაციის საიტზე და წავიკითხოთ ციფრები. ჩვენი მოვალეობაა დამატებითი კითხვების დასმა, კონტექსტში შესვლა და მე როგორც ქართულ, ისე არაქართულ მედიაში, ეს კონტექსტი დამაკლდა

- ნათია, თქვენ ახსენეთ მონაცემებთან კავშირშიც და ისეც სენსაციურობა, პანიკის შემცველი მასალები... ვფიქრობ, დასაწყისში მეტად სენსაციური იყო გაშუქება, ახლა ცოტა დაიწრიტა, მაგრამ სენსაციური ელემენტები მაინც დარჩა. რატომ არის მნიშვნელოვანი, რომ გაშუქება არ იყოს სენსაციური, მაშინ როდესაც ისეთ გლობალურ კრიზისზეა საუბარი, როგორიცაა ჯანდაცვის კრიზისი?

პირველ რიგში იმიტომ, რომ საქმე ეხება ადამიანების ჯანმრთელობას და საქმე ეხება გადაწყვეტილებას, გავწიროთ თუ არა ადამიანები შიმშილისთვის. რეალურად, ჩვენ ამ ორი დილემის წინაშე ვართ. გვინდა, რომ არც მწვადი დავწვათ და არც შამფური, გვინდა, რომ ერთის მხრივ დავიცვათ დაავადებისგან და მეორე მხრივ, მათ სარჩო-საბადებელი ჰქონდეთ ხვალ. როგორი იქნება მათი ხვალინდელი დღე, აი, აქ გვჭირდება სიფრთხილე ინფორმაციის გადაცემისას.

მე გავიზიარებდი მოსაზრებას, რომ დასაწყისში მეტად სენსაციური იყო გაშუქება და ეს მოიტანა ტერმინოლოგიურმა ფაქტორმაც. აგრეთვე, ვფიქრობ, რომ პანიკას თესავს განმეორებითი სიხშირეც, მუდმივი საუბარი, ერთი და იგივე ამბის გამეორება დღის განმავლობაში, ესეც დილემაა. და ზედაპირული გაშუქებაც არის ძალიან დიდი შეცდომა.

- ერთი და იგივე თემების ხშირი გაშუქება ახსენეთ, ხომ არ ფიქრობთ, რომ მედიის დღის წესრიგში იყო პრობლემა?

საერთოდ ის, რომ პანდემიამ სრულად შეუცვალა მედიას დღის წესრიგი, თავიდანვე უნდა ყოფილიყო დისკომფორტის შემქმნელი, თავიდანვე მას ეს არ უნდა მიეღო როგორც მოცემულობა. როდესაც ერთი თემა ფიგურირებს, ყველა შემთხვევაში ეს არასწორია, იმიტომ, რომ ადამიანები აგრძელებენ ცხოვრებას და მათ ცხოვრებასთან ბევრი საკითხებია დაკავშირებული. ეს საკითხები არსად გამქრალა, ჩვენ გავაქრეთ ეთერიდან, დღის წესრიგიდან. ცხადია, რომ ეს თემები ვერ გაექცეოდა ინფექციის ჭრილს, მაგრამ ეს თემები უნდა ყოფილიყო.

მე არ მინდა ვთქვა, რომ ზოგადად მედიამ ცუდად იმუშავა, მედიამ იმუშავა ისე, როგორც შეეძლო. ჩვენ დავიშვით შეცდომები, თუნდაც მაშინ, როდესაც უაპელაციოდ გავატარეთ საჯარო ინფორმაციის შეზღუდვა, მაგრამ თუ სწრაფად ვისწავლით ჩვენივე შეცდომებზე, გაგვიიოლდება მუშაობა.

მიუხედავად იმისა, რომ არავინ არაფერი იცის, ყველა გვეუბნება იმას, რომ ჩვენ მოგვიწევს ვირუსთან ერთად ცხოვრება. როგორ ვცხოვრობთ და როგორ ვმუშაობთ, ამაზე ფიქრია საჭირო და ჩვენს მიერ დაშვებული შეცდომების გაანალიზება.

- და საუბარი რომ შევაჯამოთ და დავასრულოთ, რა უნდა ვისწავლოთ ამ გაკვეთილიდან?

ერთი ის, რომ არ ვიცოდით, მეორე, რომ სანდო წყაროებმაც არ იციან და მესამე, რომ ეს ძალიან მასშტაბურია და ჩვენ არ გვაქვს გამოცდილება. ბევრი რამ იყო ერთად, ვინც მუშაობს, ის უშვებს შეცდომებს და ამაში ტრაგიკული არაფერი არ არის. დანაშაული იქნება ის, რომ ჩვენ ეს არ გავაანალიზოთ.


ავტორი : ნინო ნარიმანიშვილი; მაგდა გუგულაშვილი;
კომენტარი, რომელიც შეიცავს უხამსობას, დისკრედიტაციას, შეურაცხყოფას, ძალადობისკენ მოწოდებას, სიძულვილის ენას, კომერციული ხასიათის რეკლამას, წაიშლება საიტის ადმინისტრაციის მიერ

ასევე იხილეთ