26 იანვრის ტელეკომპანია „იმედის“ საინფორმაციო გამოშვება „ქრონიკაში“ პირველივე სიუჟეტი უკრაინაში დაკავებული გია ცერცვაძის სასამართლო პროცესს ეხებოდა. ამ სიუჟეტში გია ვოლსკის კომენტარი გავიდა, სადაც ის „ნაციონალური მოძრაობის“ ხელისუფლებაში ყოფნის პერიოდში სამხედრო პირების წამებაზე საუბრობდა,

„ეს [ნაციონალური მოძრაობის წევრები] არიან ადამიანები, ვინც არც ერთი ჩვენი ოფიცერი, გვარები, რომელი ერთი ჩამოვთვალო, არ დაინდეს, არც სიცოცხლე არ დაინდეს მათი, წამებაში ამოხადეს სული ადამიანებს“ - ამბობს გია ვოლსკი. ეს თემა მეორე სიუჟეტში გაგრძრელდა, სადაც აქცენტი გაკეთდა ყოფილი სამხედროების სერგო თეთრაძის, როინ შავაძის და გია კრილაშვილის საქმის დეტალებზე, საუბარი იყო იმაზე, ნაციონალური მოძრაობის ხელისუფლებაში ყოფნის დროს როგორ აწამეს და მოკლეს ზემოთ ჩამოთვლილი ყოფილი სამხედროები.

იმედის ჟურნალისტმა სერგო თეთრაძის, როინ შავაძის და გია კრილაშვილის შესახებ კითხვა დაუსვა ცერცვაძის სასამართლო პროცესზე მისულ ყოფილ პრეზიდენტს, მიხეილ სააკაშვილს „გია კრიალაშვილის, როინ შავაძის საქმეები გაიხსენეს და თქვეს, რომ ეს ადამიანები რეალურად ჩაცხრილეს, ხო?“ - დაინტერესდა ჟურნალისტი

გაუგებარი დარჩა, როგორ უკავშირდება გია ცერცვაძის საქმეს ყოფილი სახმედროების საქმეები, რატომ მოხდა მათი განხილვა ცერცვაძის საქმის კონტექსტში, რატომ გადაწვიტა ტელეკომპანიამ გია ვოლსკის მიერ ოპონენტების მისამართით ნათქვამზე ცალკე სიუჟეტის გაკეთება და თემაზე კითხვის მიხეილ სააკაშვილისთვის დასმა, რომელიც ცერცვაძის სასამართლო პროცესს ესწრებოდა. ცხადია, ყოფილი სამხედროების საქმეები მნიშვნელოვანია, თუმცა ბუნდოვანი დარჩა, რატომ ჰქონდა მას საინფორმაციო ღირებულება 26 იანვარს. იქმნებოდა შთაბეჭდილება, რომ პრეზიდენტისთვის დასმული კითხვის და მომზადებული სიუჟეტის მიზანი, მაყურებელისთვის იმის შეხსენება იყო, რომ „ნაციონალური მოძრაობა“, რომელიც დღეს გია ცერცვაძის საქმის გამო ბრალდებებს ახლანდელ ხელისუფლებას უყენებს, თავად ასე ექცეოდა სამხედრო პირებს.

შეგახსენებთ, რომ გია ცერცვაძე 15 იანვარს კიევის აეროპორტში დააკავეს. მასზე ძებნა 2016 წელს ინტერპოლმა რუსეთის მოთხოვნის საფუძველზე გამოაცხადა. ცერცვაძე მონაწილეობდა 2008 წლის აგვისტოს ომში. უკრაინის მთავარი პროკურორის გადაწვეტილებით, ცერცვაძე 26 იანვარს გათავისუფლდა. ნაციონალური მოძრაობა ხელისუფლებას ცერცვაძის შესახებ ინფორმაციის რუსეთისთვის გადაცემაში ადანაშაულებდა.

ქართული გამოცემების ნაწილმა რამდენიმე დღის წინ სირიაში 19 იეზიდი გოგონას ცოცხლად დაწვის შესახებ ინფორმაცია გაავრცელა . ამ მედიასაშუალებებს შორის იყო საქართველოს საზოგადოებრივი მაუწყებელიც, რომელმაც სიახლე ფოტოსთან ერთად ოფიციალურ გვერდზე გამოაქვეყნდა. ფოტო, რომელიც მასალებს ერთვოდა, ტექსტებში აღწერილ ამბავს არ უკავშირდებოდა. სინამდვილეში ეს ფოტო, პირველად 2013 წელს არაბულ გვერდზე elbashayeronline.com-ზე გამოქვეყნდა. ამ გვერდზე გამოქვეყნებულ სტატიაში აღნიშნულია, რომ ეს იყო პროტესტი ეგვიპტის პრეზიდენტის მუჰამედ მორსის მხარდამჭერი ქალებისათვის თავისუფლების აღკვეთის გამო. სტატიას თან ერთვის იგივე საპროტესტო აქციიდან მეორე ფოტოც.

გამოკითხვები, ზოგადად სოციოლოგიური კვლევები, საქმეში ჩახედულ ადამიანებს რომ ჰკითხოთ, ძალზე შრომატევადი სამუშაოა. ის, მართალია, ცოტაოდენ მათემატიკას, მაგრამ დიდ დროს და ბევრ ანალიზს მოითხოვს. მონაცემთა გროვას სპეციალური ფორმულებით ალაგებენ და გამოყავთ ზუსტი ციფრები და პროცენტები, რომლითაც იზომება განწყობა, ხედვა, რეიტინგი თუ საჭიროება.

მაგრამ რამდენადაც გამოკითხვები სასარგებლო და მძიმე სამუშაოა, იმდენად უმადური საქმეა პოლიტიკურად ისეთ პოლარიზებულ ქვეყანაში, როგორიც საქართველოა.

ავიღოთ, თუნდაც, ამერიკის ეროვნულ-დემოკრატიული ინსტიტუტის (NDI) დაკვეთით ჩატარებული კვლევები. მისი შედეგები ყოველთვის იწვევს ვნებათაღელვას, მწვავე დისკუსიებს. ხშირად ციფრები, რაოდენ ობიექტურიც არ უნდა იყოს, მანიპულაციის შესანიშნავი ინსტრუმენტია, განსაკუთრებით პოლიტიკოსებისთვის, თუმცა, მათ ხშირად არც მედია ჩამორჩება, ეს იმის მიხედვით ხდება, ვის მიმართ აქვს სიმპათია, რომელ პოლიტიკოსს ემხრობა ან „ვერ იტანს“.

მაგალითისთვის NDI- დაკვეთით ჩატარებულ ბოლო კვლევას მოვიყვან თვითმმართველობის საკითხებზე, რომელსაც მედია ახლა აშუქებს და რომელსაც, დარწმუნებული ვარ, ეს დღეები კიდევ ბევრჯერ მიუბრუნდება.

მაშ ასე, ნეტგაზეთი აქვეყნებს ინფორმაციას, სათაურით: „თვითმმართველ ქალაქებში ყველაზე დაბალი რეიტინგი გორის და თბილისის მერებს აქვთ“.

ტექსტის ლიდიც და მთლიანად შინაარსიც სათაურის გაგრძელებაა და გრაფიკულად გამოსახული შედეგებით არის გამყარებული. ნეტგაზეთი წერს: „გორის მერის ზურაბ ჯირკველიშვილის საქმიანობას დადებითად აფასებს გამოკითხულთა 7%, ხოლო ცუდად 19%; თბილისის მერის დავით ნარმანიას საქმიანობას დადებითად აფასებს გამოკითხულთა 12%, ხოლო უარყოფითად - 36%. რეიტინგის მიხედვით, ბოლოდან მესამე ადგილზე ბათუმის მერი გიორგი ერმაკოვი, რომლის საქმიანობას დადებითად აფასებს გამოკითხულთა 15%, ხოლო უარყოფითად 19%“.

ახლა ვნახოთ როგორ ეხმაურება ამ თემას ახალი ამბების სააგენტო PIA. სათაური: „დავით ნარმანიას საქმიანობას, გამოკითხულთა 56% დადებითად აფასებს“. ლიდიც სათაურის გაგრძელებაა: „ეროვნულ-დემოკრატიული ინსტიტუტის კვლევების თანახმად, თბილისის მერის დავით ნარმანიას საქმიანობას, გამოკითხულთ ნახევარზე მეტი დადებითად აფასებს.

მაგრამ ლიდს შემდეგ „გზას აცდენილი“ ტექსტი მოსდევს: „კითხვაზე, როგორც შეაფასებდით მერის საქმიანობას, 12% მიიჩნევს, რომ კარგად. 44% - საშუალოდ, 36% - ცუდად და კითხვაზე არ ვიცი პასუხი აქვს 7%-ს.“

სიმართლე გითხრათ, ნეტგაზეთამდე PIA-ს ტექსტი მომხვდა თვალში, ჩავყევი მოკლე ტექტს და კინაღამ კალკულატორს ვეცი იმ 56% დადებითი განწყობის გამოსათვლელად. ბედად ნეტგაზეთმა მომისწრო, მერე სხვა სააგენტოებიც გადავამოწმე, ბოლოს თავად კვლევაც გამომიგზავნეს. შორს ვარ იმ აზრისგან, რომ PIA-ს რედაქციაში ვერ ერკვევიან ელემენტარულ არითმეტიკაში, ეს კონკრეტული მაგალითი უფრო იმაში მარწმუნებს, რომ ვიღაცის საამებლად და მკითხველზე ზეგავლენისთვის აქ მონაცემებით მანიპულირებას მიმართეს.

ზოგადად, ადამიანებს იზიდავს ციფრებით გამოსახული ფაქტები და ციფრებით შეზავებულ ნებისმიერ ტყუილსაც სიმართლის ელფერი დაკრავს ხოლმე. რამდენადაც სოციოლოგია რთული და უფრო მეტად ჰუმანტარული მეცნიერებაა, ვიდრე ზუსტი, ამდენადაც ადვილია მის მიერ გამოყვანილი შედეგების საკუთარ თარგზე მორგება. მაგრამ ერთია, როცა ამას მიმართავს კვლევის ობიექტი, ვთქვათ, რომელიმე ჩინოვნიკი ან პოლიტიკური ორგანიზაცია, და მეორე - მედია.

PIA-ს შემთხვევა არც პირველია და, რაღა თქმა უნდა, არც უკანასკნელი იქნება, იმის გათვალისწინებითაც, რომ 2016 წელი მოდის, არჩევნების წელი, რომელსაც თან სდევს რეიტინგების ომი.

ომი კი სწორედ მედიის ხელით წარმოებს.

სირიაში, კენიასა და ერაყში რამდენიმე წელია, უმოწყალოდ ხოცავენ ადამიანებს. საქართველოში ხალხი ამ კვირაში აღშფოთდა, 19 აპრილს აქციაც გამართა და ასურელ ბავშვებს სოლიდარობაც გამოუცხადა, სახელმწიფოს კი მათი შეფარება მოსთხოვა. ამ საკითხზე კომენტარები გააკეთეს პრემიერ-მინისტრმა, მინისტრმა, საპატრიარქომ, არასამთავრობოებმა და ყველამ, ვინც თავი ვალდებულად მიიჩნია, დაეგმო ძალადობა.

რამდენიმე წლის დაგვიანებით ქართულ საზოგადოებას სირია მხოლოდ იმიტომ გაახსენდა, რომ „რუსთავი 2-მა“ „არჩევანის“ მთელი ეთერი დაუთმო. გადაცემა კი შემაძრწუნებელი სისასტიკის ამსახველი კადრებით დაიწყო.

არადა, ჯერ კიდევ 2014 წლის ოქტომბერს წერდა “კახეთის საინფორმაციო ცენტრი“, სირიაში საბრძოლველად ადამიანები პანკისიდან მიჰყავთო. მას მერე გამოცემა პერმანენტულად ამზადებდა მასალებს ამ თემაზე, თუმცა მისი ხელმძღვანელი გელა მთივლიშვილი სამართალდამცველებმა ინფორმაციის მისაწოდებლად მხოლოდ 18 აპრილს დაიბარეს - „არჩევანში“ ისიც ჰყავდათ მიწვეული და იმიტომ.

ის საზოგადოება, რომელიც ფეისბუქში მიმდინარე საკითხებზე ყოველთვის შფოთვით გამოირჩევა და ინფორმაციის მიღების ყველა საშუალება აქვს, უცნაურია, მაგრამ ამ თემით არც მაშინ შეძრწუნდა როცა ISIS-ის ("ისლამური სახელმწიფო") მებრძოლებმა ამერიკელი ჟურნალისტის, ჯეიმს რაიტ ფოლის, თავის მოკვეთის ვიდეო გაავრცელეს და არც მაშინ, კულტურული ძეგლების ნგრევის კადრებმა მსოფლიო რომ მოიარა. ისინიც მხოლოდ ეთერში გასულმა ვიდეომ შეაშფოთა.

როგორც ჩვენში ამბობენ, „რუსთავი 2-მა“ „თემა აწია“.

19 აპრილის აქციაზე აქცენტი ბავშვებზე გაკეთდა, საზოგადოებამაც ბავშვებისთვის თავშესაფრის მიცემა ითხოვა - ესეც იმიტომ, რომ „რუსთავი 2-ის“ იმ ვიდეოში ყურადღება სწორედ ბავშვებზე იყო გამახვილებული.

აცრემლებულმა პატარამ, რომელიც ჩემთვის გაუგებარ ენაზე რაღაცას ითხოვდა, გულგრილი არავინ დატოვა. მით უმეტეს წამყვანის შესავლის ფონზე, რომელმაც განაცხადა - „ნახეთ, რის საკეთებლად მიჰყავთ ახალგაზრდები სირიაში“.

ჰოდა, ვნახე, რომ კადრები ძველია და სინამდვილეში ის ბავშვები ვიდეოში ISIS-ის მიერ ჩადენილ ტერორისტულ აქტებზე არ ჩივიან. მარტივი ძებნის უნარებიც საკმარისია, რომ ნახო - აცრემლებული ბავშვების ვიდეო Youtube-ზე 2013 წელს არის გამოქვეყნებული.


ვიდეოს ინგლისური ტრანსკრიპტის მიხედვით, პატარები სირიის პრეზიდენტის, ბაშარ ალ ასადის, ქმედების გამო არიან შეწუხებულები. მათი ენა არ ვიცი, თუმცა, ქვეყნის მმართველის სახელსა და გვარს რომ ნამდვილად ახსენებენ, მესმის.

რა მნიშვნელობა აქვს, ბავშვს ამ დღეში პრეზიდენტი ჩააგდებს თუ ტერორისტი, მაგრამ ცუდი შეგრძნებაა, როცა ხვდები, რომ მედია გატყუებს. არადა „რუსთავი 2-ს“ ფაქტებით მანიპულირება არაფერში სჭირდებოდა, ISIS-ს ისედაც უამრავი სისასტიკე აქვს ჩადენილი და ამის ამსახველ ვიდეოებს თავადვე ავრცელებს. უბრალოდ, ტელევიზიის მიერ გამოყენებულ კადრებში ბავშვები უფრო საცოდავად გამოიყურებოდნენ და აუდიტორიაზე მეტი ზემოქმედება მოახდინეს.

წამყვანი არც დაეჭვებულა ვიდეოს ავთენტურობასა და სიახლეში. პირიქით, დარწმუნებით თქვა, რომ სწორედ ამის საკეთებლად მიჰყავთ ქართველები სირიაში.

მედიაეთიკაში მნიშვნელოვანი წესია - ჟურნალისტმა უნდა გადასცეს ის ინფორმაცია, რომლის წყაროც დადასტურებულია. ამ სტანდარტის მთავარი ამოსავალი წერტილი არის მაყურებლის პატივისცემა, მას აქვს უფლება იცოდეს, როდის არის გადაღებული კადრები, ვინ არის ინფორმაციის წყარო. თუ ვერ ხერხდება წყაროს დადასტურება, ამის შესახებაც უნდა იყოს ინფორმირებული.

ამგვარი პატივისცემა და პასუხისმგებლობა აუდიტორიის წინაშე გაორმაგებული უნდა ჰქონდეს არხს, რომელსაც შეუძლია, თემა პრემიერ-მინისტრის დონემდე მიიტანოს, საკითხი მთავრობის სხდომაზე დააყენებინოს, ალაპარაკოს ყველა, დაკითხვაზე დააბარებინოს პირი, პერმანენტული აქციები გააკეთებინოს სხვადასხვა ჯგუფს და რაც მთავარია, მოიტანოს შედეგი - 500-მდე ბავშვს გაუჩნდეს თავშესაფრის მიღების შანსი.

მედიაეთიკაში მეორე წესიც არსებობს - მედიამ ინფორმაციის გადაცემისას უნდა დაიცვას ჯეროვანი სიზუსტე! ეს კი იმას ნიშნავს, რომ ამბავი მთლიანად უნდა მოყვე, მხოლოდ ერთი წახნაგი არ უნდა აჩვენო საზოგადოებას. მაყურებელს მინიმუმ ის მაინც უნდა სცოდნოდა, რომ ბავშვების ხოცვა სირიაში ორი კვირის წინ არ დაწყებულა.