მითები და ყალბი ამბები, რომლებიც კორონავირუსის შესახებ საქართველოს ეთნიკური უმცირესობებით დასახლებულ რეგიონებში გავრცელდა და ადგილობრივების ქცევა შეცვალა.

სამცხე-ჯავახეთში, ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტში მცხოვრებმა რამდენიმე ოჯახმა, პირუტყვის გამოსაკვები თივა სპეციალური კარვებით მას შემდეგ დაფარა, რაც სოციალური ქსელის მომხმარებლები ცრუ ინფორმაციამ მოიცვა, რომლის თანახმადაც ახალი კორონავირუსის გავრცელების წინააღმდეგ კონკრეტულ დღეს 23:00 საათიდან დილის 5 საათამდე ჰაერში შესაწამლი ნივთიერება უნდა გაეფრქვიათ.

ნინოწმინდის სათემო რადიო „ნორის“ დირექტორი ამბობს, რომ ამ ყალბმა ამბავმა ადგილობრივები დააბნია: „ხალხმა დაიწყო უზარმაზარი კარვების შეძენა, რომ საქონლისთვის განკუთვნილი თივისათვის გადაეფარებინათ და ცხოველები დაეცვათ“.

 

კარვებით დაფარული თივა. ნინოწმინდა. ფოტო: რადიო "ნორი"

ეს ცრუ ინფორმაცია, მთელი ქვეყნის მსგავსად ძალიან სწრაფად გავრცელდა ეთნიკური უმცირესობებით დასახლებულ რეგიონში, შესაბამის რუსულ და სომხურენოვან თარგმანებთან ერთად.

„ყველაზე მოწყვლად საზოგადოებად საქართველოში ეთნიკური უმცირესობები რჩებიან, ენობრივი ბარიერის გამო ყველამდე არ მიდის სწორი ინფორმაცია. ადგილობრივი მედია ვმუშაობთ აქტიურად ამ სიტუაციის შესაცვლელად, მაგრამ რთულია ყველა ასაკობრივ კატეგორიას მისწვდე,“ - ამბობს რადიო „ნორის“ დირექტორი არარატ თთთიანი.

სწორედ ენობრივ ბარიერს განიხილავენ ექსპერტები იმ მონაცემების საფუძვლად, რასაც NDI-ს 2019 წლის აპრილის კვლევაში ვკითხულობთ. კითხვაზე „ადევნებთ თუ არა თვალს გადაცემებს პოლიტიკისა და მიმდინარე მოვლენების შესახებ არაქართულენოვან სატელევიზიო არხებზე?“ პასუხი „დიახ“ ეთნიკურად სომეხ მოსახლეობაში 40 %-ს შეადგენს, რაც ამ კითხვის პასუხების კატეგორიებში ყველაზე მაღალია.

 

 ამავე კვლევაში მოყვანილია არაქართულენოვანი არხების ყურებადობის რეიტინგი, რომლის პირველ 4 პოზიციაზე რუსეთის ტელევიზიებია.

რუსეთს, კორონავირუსის პანდემიის დასაწყისში ოფიციალურ მონაცემების შეცვლაში ადანაშაულებდნენ. მათ მიერ გავრცელებული ცრუ ინფორმაცია კი რუსეთის ტელევიზიების მაყურებლების ქცევაზე ნეგატიურად აისახებოდა. ცრუ ინფორმაციის ზეგავლენის ქვეშ მყოფ მოსახლეობას არ სჯეროდა საფრთხის ნამდვილობის.

ვირუსის გავრცელების საწყის ეტაპზე, ერთ-ერთი ყველაზე ხმაურიანი რუსული ცრუ ინფორმაცია ОРТ-ს რუსეთის სამთავრობო არხზე 5 თებერვალს გავიდა. რეპორტაჟს დაეთმო მთავარ გამოშვებაში 6 წუთზე მეტი. მასალის ავტორი ავითარებს ვერსიას, რომ ვირუსი არის ამერიკის სპეცსამსახურების ან ამავე ქვეყნის ფარმაცევტული კომპანიების შექმნილი.

აქვე, ამერიკის გვერდით, ავტორი რუსული პროპაგანდის ერთ-ერთ სამიზნეს საქართველოში ლუგარის ლაბორატორიას ახსენებს და მისი დისკრედიტაციისთვის კვლავ იგორ გიორგაძეს იყენებს. საინფორმაციო გამოშვების წამყვანი რეპორტაჟის წარდგენისას, ხოლო ავტორი მისი დასრულებისას თითქოსდა იუმორისტულ ტონში პარალელს ავლებს სიტყვა „კორონას“ თარგმნილ ვერსიას გვირგვინსა და ვირუსს შორის და აქვე კვლავ ამერიკამდე, დონალდ ტრამპამდე მიდის, რომელიც ავტორის თქმით, წლების განმავლობაში ფლობდა სილამაზის კონკურსს „მის მსოფლიოს“ და არიგებდა გვირგვინებს.

 

მსგავსი, ერთი შეხედვით მდარე ხარისხის დეზინფორმაციის შედეგად შეიძლება ჩაითვალოს დამოკიდებულება, რომელზეც ტოკ ტვ-ს ჟურნალისტი სედა სარქისიანი საუბრობს: „ვირუსის გავრცელების საწყის ეტაპზე ხშირად გვესმოდა ხალხისაგან, რომ ეს ყველაფერი თამაშია, გამოგონილია; ან გაუგიათ, რომ ეს ვირუსი ადრეც ყოფილა და მის სამკურნალოდ სპეციალურ მცენარეებს იყენებენ“.

სამცხე-ჯავახეთში ბოლო პერიოდში ერთ-ერთი ძლიერ გავრცელებული მითი ეხება შეთქმულების თეორიას, რომლის თანახმადაც თითქოსდა ვირუსის შესახებ გავრცელებული ინფორმაცია სხვა მიზნებთან ერთად, ხმარებიდან ქაღალდის ფულის ამოღებას ისახავს. 17 000-მდე ნახვის მქონე ვიდეოს ავტორი ასკვნის, რომ „არანაირი ვირუსი არ არსებობს“.

კორონავირუსთან დაკავშირებული ყალბი ინფორმაციის იდენტიფიცირების მიზნით, ევროკავშირის პლატფორმა, EUVSDisinfo, უწყვეტ რეჟიმში აქვეყნებს ანგარიშს ყალბი ამბების შესახებ ქვეყნების მიხედვით. ამ ანგარიშის მიხედვით, 22 იანვრიდან 19 მარტის ჩათვლით, 110 პრო-კრემლისტური ნარატივის 110 ყალბი ამბავი გამოქვეყნდა.

მათი სამიზნე, ცხადია, არ შემოიფარგლება საქართველოთი, პრო-პუტინისტურ ნარატივს აკვირდებიან ბალტიისპირეთშიც. ლატვიაში კოვიდ 19-ის რეჟიმში კიდევ უფრო გააქტიურდა მესიჯი რომ „ლატვია როგორც სახელმწიფო ჩავარდა“, „მან ვერ გაართვა კრიზისს კარგად თავი და ამიტომ აუცილებელია რუსეთთან კეთილმეზობლური ურთიერთობის აღდგენა.“

ქვეყანაში, სადაც მოსახლეობის დიდი ნაწილი საუბრობს და იღებს ინფორმაციას რუსულად, ყალბი ამბებიც ძალიან ხშირად სწორედ ამ ენაზე ვრცელდება, ლატვიურთან ერთად.

„დეზინფორმაცია რუსულ ენაზე ბევრად უფრო აქტიურია და მკაფიოდ გამოხატული,“- გვეუბნება მარცის ბალოდისი, აღმოსავლეთ ევროპის პოლიტიკის სწავლების ცენტრის მკვლევარი. განსხვავებულ ტონს კი იმ კონკურენციას უკავშირებს, რომელშიც ლატვიურენოვან მედიაგრემოში მოხვდერილი რუსულეოვან მედიას უწევს ყოფნა.

ლატვიური საგამოძიებო მედიის RE:Balticas ჟურნალისტი საბინ ბერზინა ამბობს, რომ ქვეყენაში გავრცელებული დეზინფორმაციის შედეგი უკვე აისახა საზოგადოების განწყობაზე. ლატვიის ტელევიზიის LTV-ს დაკვეთით კვლევითი ცენტრის SKDS-ს მიერ ჩატარებული გამოკითხვის თანახმად, ქვეყნის მოსახლეობის თითქმის 28 % არ სჯერა ვირუსის შესახებ ოფიციალური ვერსიის.

 


ამავე კვლევითი ორგანიზაციის დირექტორის თქმით კი, რუსულენოვან და ლატვიურენოვან მოსახლეობაში შეინიშნება განწყობების განსხვავება, რომლის თანახმად ლატვიის რუსულენოვან მოსახლეობაში უფრო ხშირად მიიჩნიათ რომ COVID-19 მედიის და პოლიტიკოსების მიერ ატეხილი აურზაურია.

საქართველოში და მის ეთნიკური უმცირესობებით დასახლებულ რეგიონებში მოსახლეობის განწყობების კვლევა ჯერ არავის ჩაუტარებია. იქ კი, სადაც ახალ ინფორმაციებს კვლავ ORT- სგან და სხვა რუსული არხებისგან ელიან, კრიზისის ფონზე სუსტად მხარდაჭერილი გაღარიბებული ადგილობრივი მედიები რთულად უწევენ წინააღმდეგობას.

---

სტატია მოამზადა "მედიაჩეკერმა" აღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტის (EWMI) ACCESS-ის პროექტის მხარდაჭერით ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) დაფინანსებით. სტატიის შინაარსზე პასუხისმგებელია "მედიაჩეკერი". ის შესაძლოა არ გამოხატავდეს USAID-ის, ამერიკის შეერთებული შტატების მთავრობის ან/და EWMI-ს შეხედულებებს.

“ვირუსის გამო შესაძლოა მთელი ზაფხული ზღვაში ბანაობა აიკრძალოს” - მსგავსი სათაურით, ბოლო რამდენიმე დღეა, სხვადასხვა საიტებზე ვირუსულად ვრცელდება ინფორმაცია იმის შესახებ, რომ "ზაფხულის მოსვლასთან ერთად კორონავირუსი უფრო სწრაფად გავრცელდება. ერთ-ერთი მოსაზრებით კი ამას ზღვაზე და აუზზე ადამიანების ხშირი ბანაობა შეუწყობს ხელს". ამავე საიტებზე, სრულიად დაუდასტურებელ წყაროებზე დაყრდნობით, წერენ იმასაც, რომ “პარლამენტში რამდენიმე ადამიანი გამოვიდა ინიციატივით, მთელი ზაფხულის განმავლობაში აიკრძალოს ზღვაში ბანაობა”.

მსგავსი ტექსტები იძებნება საიტებზე: geonewest.com, izolacia.club, epicentri.club. ასევე, აქტიურად ავრცელებს ფეისბუკის გვერდი -“უბრალოდ ძალიან საინტერესო”, რომელსაც სოციალურ ქსელში 40 ათასამდე გამომწერი ჰყავს. ტექსტები ყველგან იდენტურია და არსად გვხვდება რაიმე წყარო, მტკიცებულება, რის საფუძველზეც ეს საიტები მსგავს მსჯელობას ავითარებენ. გაურკვეველია ისიც, რას გულისხმობენ პარლამენტის წევრების ინიციატივაში, ვინაიდან მსგავსი განცხადება ამ დრომდე არცერთ პარლამენტარს არ გაუკეთებია.

მიუხედავად იმისა, რომ ამგვარი მსჯელობის დამადასტურებელი არანაირი წყარო არ მოიპოვება, სოციალურ ქსელში, მომხმარებლების კომენტარებზე დაკვირვება აჩვენებს, რომ მათ გარკვეულ ნაწილს ამ ამბის სჯერა. მკითხველები წერენ, რომ ასეთი აკრძალვა მათთვის გაუგებარია.

სინამდვილეში, ამ დრომდე არ არსებობს არანაირი მტკიცებულება იმის შესახებ, რომ ზღვაში ბანაობა ვირუსის გავრცელებას შეუწყობს ხელს.

ვრცელდება თუ არა ვირუსი წყალში -
რა ვიცით ამ დროისთვის

აშშ-ს დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრის (CDC) ოფიციალურ ვებგვერდზე ვკითხულობთ, რომ ამ დროისთვის არ არსებობს მტკიცებულება იმის შესახებ, რომ კორონავირუსი შესაძლოა გავრცელდეს წყალში, აუზზე, აბაზანებსა თუ წყლის დინების სხვა ადგილებში.

რაც შეეხება ბანაობისას გასათვალისწინებელ რეკომენდაციებს, CDC წერს, რომ:

• ყველამ უნდა დაიცვას ის მითითებები, რომელსაც დაადგენს კონკრეტული სახელწიფო ქვეყნის საჭიროებიდან გამომდინარე, - როდის და როგორ შეიძლება ფუნქციონირდეს წყლის ობიექტები.
  
  
• ინდივიდებმა კი უნდა გააგრძელონ საკუთარი თავისა და სხვების დაცვა ასეთ ადგილებში, როგორც წყალში, ისე მის გარეთ - მაგალითად, სოციალური დისტანციისა და ჰიგიენის მკაცრი წესების დაცვით. 

ამერიკული ჟურნალი WebMD, რომელიც სამედიცინო თემატიკაზე მუშაობს, წერს, რომ სანაპიროზე გასვლის შემთხვევაში, ზღვის წყალი სანერვიულო არ არის. მთავარი ვირუსის გამო დაწესებული სხვა რეკომენდაციებისა და შეზღუდვების გათვალისწინებაა: “კერძოდ, სოციალური დისტანციის დაცვა უფრო შორ მანძილზე იქნება საჭირო, ვიდრე ჩვეულებრივადაა დაშვებული, ვინაიდან სანაპიროზე, ნიავის დროს შხეფების გადაადგილება უფრო შორ მანძილზეა შესაძლებელი”.

ზღვის წყალი რისკად რომ არ მოიაზრება, ამის შესახებ აჭარის ჯანდაცვის მინისტრის მოადგილემ ნინო ნიჟარაძემ, საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიასთან ისაუბრა. მისი განცხადებით, სარიკსო მხოლოდ სანაპიროზე რუჯის მიღებაა: "ზღვაში ბანაობასა და ინფიცირებას შორის კავშირი დადასტურებული არ არის და ასეთი არც ერთი შემთხვევა არ გამოვლენილა. შესაბამისად, ზღვაში ბანაობა რისკის შემცველი არ არის. რისკი მოიაზრება ბანაობის შემდეგ, როცა რუჯის მისაღებად წვება ადამიანი, აუცილებელია, რომ ამ დროს იყოს დაცული სოციალური დისტანცია, ორმეტრიანი მანძილი და დაყოვნება არ იყოს ხანგრძლივი".

მინისტრის მოადგილე ხაზგასმით აღნიშნავს, რომ ქვეყანაში ეპიდსიტუაციის გაუარესების შემთხვევაში, შეზღუდვები სავარაუდოდ გამკაცრდება, ეს გამკაცრება შეეხება გარუჯვის წესებსაც, თუმცა, რაც ამ ეტაპზე დადასტურებულია და რაც ზუსტად ვიცით, ზღვაში ბანაობა არ აიკრძალება.

საქართველოს დაავადებათა კონტროლის ეროვნული ცენტრის გადამდებ დაავადებათა დეპარტამენტის ხელმძღვანელის ხათუნა ზახაშვილის განმარტებით, დაავადებათა კონტროლის ცენტრი მუშაობს რეკომენდაციებზე, რაც საზღვაო სეზონთან იქნება დაკავშირებული. იგი განმარტავს, რომ ისინი აქტიურად აკვირდებიან იმ ქვეყნების გამოცდილებას, რომელთაც საზღვაო კურორტები აქვთ.


“ბანაობასა და კოვიდს შორის პირდაპირი კავშირის რისკები ჯერ არავის დაუდგენია. სამხრეთის ქვეყნებში, სადაც ზღვის სეზონმა უკვე გაიარა, იქაც გარკვეულ წესებს მიმართავდნენ და ეს იყო ისევ და ისევ ფიზიკური დისტანცირება, რაც გულისხმობდა იმას, რომ პლაჟებზე თავშეყრა და სიმჭიდროვე კონტროლირებადი იყო”, - აცხადებს ხათუნა ზახაშვილი.

რა საერთო აქვთ იმ საიტებს, რომლებიც ამ დეზინფორმაციას ავრცელებენ

ინფორმაცია, რომ ზაფხულში ზღვაში ბანაობა აიკრძალება, თავდაპირველად epicentri.club-მა გაავრცელა, მოგვიანებით გამოჩნდა იდენტური ტექსტები geonewest.com-სა და izolacia.club-ზე.

• “ჩვენ შესახებ” განყოფილება, რომელშიც გამოცემის მისიის შესახებ ამოვიკითხავდით, არცერთ საიტს არ აქვს;
• სამივე საიტზე მეწტილად სენსაციურ სათაურებს ვხვდებით, რაც აჩენს განცდას, რომ სამივე საიტი კლიქბაითია;
• სამივე საიტი რუსეთშია რეგისტრირებული. ამათგან, ორი - epicentri.club და izolacia.club - ბოლო ერთ თვეში.

---

სტატია მოამზადა "მედიაჩეკერმა" აღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტის (EWMI) ACCESS-ის პროექტის მხარდაჭერით ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) დაფინანსებით. სტატიის შინაარსზე პასუხისმგებელია "მედიაჩეკერი". ის შესაძლოა არ გამოხატავდეს USAID-ის, ამერიკის შეერთებული შტატების მთავრობის ან/და EWMI-ს შეხედულებებს.

ონის ჰესების კაშხალი, როგორც გარემოსთვის სრულიად უსაფრთხო და რაჭის განვითარების პერსპექტივა - ამ კონტექსტში წარმოაჩინა ტელეკომპანია “იმედმა” 17 მაისს კვირის შემაჯამებელ გადაცემაში - “იმედის კვირა” ონში ჰესების მშენებლობის პროექტი. ეს კი იმ ფონზე, როდესაც პროექტის მიმართ კრიტიკულად არიან განწყობილი გარემოსდაცვით თემებზე მომუშავე არასამთავრობო ორგანიზაციები, ადგილობრივი მოსახლეობა კი ჰესის მშენებლობის წინააღმდეგ პროტესტს უკვე კარგა ხანია გამოხატავს.

სიუჟეტში, რომელიც ტელეკომპანია “იმედმა” “მთავარი არხის” მიერ “პროექტის მიმართ კრიტიკულ კონტექსტში მომზადებული სიუჟეტის საპირწონედ და “ყალბი ამბის” გამოსააშკარავებლად მოამზადა, კრიტიკული პოზიციისა და შეკითხვების გარეშე, მხოლოდ იმ სარგებელსა და დადებით შედეგებზე იყო საუბარი, რომელსაც ადგილობრივები პროექტის განხორციელების შემთხვევაში მიიღებენ.

სიუჟეტის დასაწყისში ავტორმა განგვიმარტა, რომ “იგი არ მოგვიყვებოდა ტყუილს იმის შესახებ, როგორ აქრობს მდინარე რიონს და მთელ რაჭას ონის ჰესების კასკადი, რადგანაც ეს სხვა არხზე უკვე მოვისმინეთ და ახლა უკვე სიმართლის დრო იყო”. “რიონი არ ქრება, მეტიც, ახლა აქ რომ ჰესი უკვე მუშაობდეს, აღებული წყლის დანაკლისს ამ პერიოდში თვალით თქვენ ვერც კი შეამჩნევდით”, - დაგვაიმედა ჟურნალისტმა, თუმცა კონკრეტულად რა გეოლოგიურ დასაბუთებას ეყრდნობოდა იგი, სიუჟეტში არ ჩანდა.

მანვე ისიც გვითხრა, რომ დალექვის შემდეგ, წყალმა 5.2 მეტრის დიამეტრის გვირაბში უნდა გაიაროს, რომელიც “მსოფლიოში ყველაზე მტკიცე მეთოდით - რკინა-ბეტონით იქნება მოსაზღვრული”. მანვე ხაზგასმით აღნიშნა, რომ ონი1 და ონი2 ჰესებისთვის დაბალი, მხოლოდ 8 მეტრის სიმაღლის დამბები დაიდგმება და “პროექტი არც რიონის კალაპოტს ცვლის და არც რაჭის კლიმატს ან ეკოსისტემას”.

“რაჭაში არც მინერალური წყლები გაქრება და არც მოსახლეობას შეექმნება რამე საფრთხე, მეტიც პროექტის გამო დეგრადირებული მურყანი ერთჯერადად და ისიც მცირე რაოდენობით მოიჭრება”, - კიდევ ერთხელ დაგვაიმედა ჟურნალისტმა.

მანვე საკუთარი მსჯელობის გასამყარებლად ექსპერტების დასკვნებიც მოიშველია, რომლებიც, როგორც თავადვე განმარტა, პროექტს ადგილზე რამდენიმე წლის განმავლობაში, ოთხივე სეზონზე სწავლობდნენ და პოზიტიური დასკვნები დადეს.

ამის შემდეგ ჟურნალისტმა უკვე ის აგვიხსნა, რომ პროექტი გარემოს დაცვის სამინისტროში სამწლიანი შესწავლის შემდეგ შევიდა. მანვე თქვა, რომ სამინისტრომ დამატებითი კვლევებიც მოითხოვა, რის საფუძველზეც, პროექტის უსაფრთხოებაზე უკვე უწყებაც თამამად საუბრობს.

“ონის ჰესების კასკადი რომ უსაფრთხოა და დეზინფორმაცია მიზანმიმართულად ვრცელდება, ამას ნებისმიერი დაინტერესებული პირიც კი მარტივად გაიგებს, თუ საჯარო დოკუმენტებსა და კვლევებს გაეცნობა. ენერგოდამოუკიდებლობის გაძლიერების გარდა, სარგებელი პროექტს ადგილობრივი მოსახლეობისთვისაც აქვს”, - ამბობს ჟურნალისტი.

ამის შემდეგ უკვე იგი პროექტის ფარგლებში ონში დაგეგმილ “მასშტაბურ სოციალურ და ინფრასტრუქტურულ” პროექტებზე გვიყვება და ჰესის მშენებელი კომპანიისგან რაჭაში უკვე განხსრციელებულ პროქტებსაც გვაცნობს. ამის მაგალითებად იგი ონსა და სოფელ ჯინჭვისში მოწყობილ სტადიონებს ასახელებს და განმარტავს, რომ “ონლაინგაკვეთილების შემდეგ, ეს ახალგაზრდების თავშეყრის მთავარი ადგილია”.

მას ყურადღებიდან არც ის გამორჩა, რომ “სიმძლავრე, რომელსაც ონის ჰესების კასკადი გამოიმუშავებს, ქვეყნის ენერგეტიკისთვის მნიშვნელოვანი შეღავათი იქნება” და კაშხლის პოტენციურ სიკეთეებზე ადგილობრივების მოსაზრებებსაც გვთავაზობს, რომლებიც ჰესის მშენებლობას მიესალმებიან. აღსანიშნავია, რომ ჰესის მიმართ კრიტიკული მოსაზრება ვერც აქ ვნახეთ, ეს კი იმ ფონზე, როდესაც ერთი კვირის წინ კონკურენტი არხის მიერ მომზადებულ სიუჟეტში ადგილობრივების ნაწილის მხრიდან ჰესის მიმართ კრიტიკული დამოკიდებულება მკაფიოდ ჩანდა.

ჟურნალისტს ყოფილი ხელისუფლების კვალი არც აქ გამორჩა და თქვა: “რაჭვლებმა იციან და ახსოვთ ისიც, რომ წინა ხელისუფლება რიონის ხევის წყალსაცავად ქცევას და სოფლების გაქრობას აპირებდა. გეგმავდა 14 მეტრის სიმაღლის კაშხლის მქონე ჰიდროელქტროსადგურის აშენებას, რომლის ბრძანებაც მიხეილ სააკაშვილის დავალებით ენერგეტიკის იმდროინდელმა მინისტრმა ხეთაგურმა გამოსცა და საბედნიეროდ პროექტი ხელისუფლების ცვლილებამ შეაჩერა”.

ამავე სიუჟეტში ასევე მოვისმინეთ, ეკონომიკის მინისტრის, გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტროს წარმომადგენლის, ონის ჰესების კასკადის პროექტის მენეჯერის და გარემოსდაცვითი ექსპერტის კომენტარები, რომლებიც ასევე მხოლოდ ჰესის უსაფრთხოების შესახებ და მისგან მიღებულ სარგებელზე ამახვილებდნენ ყურადღებას.



ონის ჰესების თემა, ზუსტად იმავე ხაზით გაიშალა 19 მაისს ტოქშოუ “არენაშიც”. იმედმა თემაზე ინტერაქტივიც შემოგვთავაზა, რომლის კითხვაც ასეთი იყო:

“ჰესების მშენებლობის საბოტირებით, ებრძვის თუ არა ოპოზიცია ქვეყნის ენერგოდამოუკიდებლობას?”. კითხვაზე დადებითი პასუხი 86.4%-მა გასცა, უარყოფითი კი - 13.6%-მა.

არცერთ შემთხვევაში ტელეკომპანია “იმედს” ონის ჰესების პროექტის მიმართ განსხვავებული, კრიტიკული პოზიციის წარმოჩენის მცდელობა არ ჰქონია. ეს იმ ფონზე, როდესაც გარემოსდაცვით საკითხებზე მომუშავე არასამთავრობო ორგანიზაცია “მწვანე ალტერნატივას” წარმომადგენლები ამბობენ, რომ მშენებლობის ადგილი მეწყერსაშიში ზონაა, პროექტი ზედაპირულად, აეროფოტოგადაღების გზით არის შეფასებული და ადგილზე “ბურღვა და ქანების გამოკვლევა” არავის ჩაუტარებია. ამასთან, ჰესის მშენებლობაზე მიმართვა გაუქმებულ კანონმდებლობაზე დაყრდნობით არის გაცემული.

საკითხის ცალმხრივად, ერთი მხარის წარმოჩენით, მხოლოდ დადებით კონტექსტში გაშუქება და იმ საფრთხეების და ზიანის იგნორირება და მიჩქმალვა, რომლის წინაშეც პროექტის განხორციელების შემთხვევაში ადგილობრივები და გარემო შეიძლება აღმოჩნდეს, შეიქმნა სურათი, რომ არხის მთავარი მიზანი კონკრეტული ჯგუფის ბიზნესინტერესების გატარება იყო და არა მოსახლეობისთვის საკითხზე სრულყოფილი, მრავალმხრივი მოსაზრებებით გაჯერებული ინფორმაციის მიწოდება.

არის თუ არა რუსეთში კორონავირუსით გამოწვეული სიკვდილიანობა 1%-ზე დაბალი - ბოლო პერიოდში მედიაში აქტიურად განიხილება ეს საკითხი. მიუხედავად იმისა, რომ ოფიციალური მოსკოვი ამას უარყოფს, საერთაშორისო მედია წერს, რომ რუსეთის ხელისუფლება კორონავირუსით ინფიცირებულების რეალურ რაოდენობას მალავს. პრორუსული გამოცემები კი ამტკიცებენ, რომ რუსეთის გამოქვვეყნებული ოფიციალური სტატისტიკა რეალურია და მოსკოვს კორონავირუსი “სრული კონტროლს ქვეშ აქვს” აყვანილი.

კრემლისტური გამოცემები განსაკუთრებით მას შემდეგ გააქტიურდნენ, რაც რუსეთის მიერ მონაცემების დამალვაზე გავლენიანი საერთაშორისო გამოცემები ალაპარაკდნენ. 11 მაისს The New York Times-მა მკითხველს აცნობა, რომ მოსკოვში “კორონავირუსის საიდუმლო ამოხსნილია”. გამოცემა წერს, რომ აპრილში მიღებული ბუნდოვანი მონაცემები რუსეთის მიერ გაცხადებულ დაბალი სიკვდილიანობის მაჩვენებელს ეჭვქვეშ აყენებს.

“პარასკევს მოსკოვის ქალაქის მთავრობამ გამოაქვეყნა მონაცემები, რომელიც აჩვენებს, რომ აპრილში რუსეთის დედაქალაქში რეგისტრირებულ გარდაცვლილთა საერთო რიცხვი 1,700-ით აღემატებოდა იმავე პერიოდის ხუთწლიან საშუალო მაჩვენებელს. ეს რიცხვი ბევრად მეტია, ვიდრე კორონავირუსისგან გარდაცვლილთა ოფიციალური რაოდენობა - 642”, - წერს The New York Times.

გამოცემა დამოუკიდებელ დემოგრაფს ეყრდნობა და ამბობს, რომ საერთო ჯამში, მოსკოვში კორონავირუსთან დაკავშირებული სიკვდილიანობის დაახლოებით 70% დაფიქსირებული არ არის. ასევე, ექსპერტებზე დაყრდნობით The New York Times წერს, რომ უფრო ნათელი სურათი, სავარაუდოდ, მაისის თვის მონაცემების გამოქვეყნებისას გამოვლინდება.

არასწორ სტატისტიკაზე და მონაცემების დამალვაზე წერს Financial Times-იც. “რუსეთში კორონავირუსით დაღუპულთა რიცხვი 70 %-ით მეტია, ვიდრე ოფიციალური მაჩვენებელი” - ამ სათაურით მასალა გამოცემამ 11 მაისს გამოაქვენა.

Financial Times-ის სტატიას სპეკულაცია უწოდა რუსულმა სააგენტო News Front-მა, რომელიც ანტიდასავლური გზავნილების გავრცელებით გამოირჩევა

12 მაისს News Front-მა მოსკოვის მერზე დაყრდნობით დაწერა, რომ განგაშის საფუძველი არ არსებობს და რუსეთს კორონავირუსთან დაკავშირებული პრობლემები სრული კონტროლის ქვეშ აქვს მოქცეული. მოგვიანებით კი, როდესაც14 მაისს რუსეთის ხელისუფლება საერთაშორისო მედიაში გავრცელებულ ბრალდებას გამოეხმაურა, News Front-მა გამოაქვეყნა მასალა სათაურით - “დასავლეთის პროპაგანდა შეშფოთდა – რატომ არის რუსეთში “კოვიდით” გამოწვეული სიკვდილიანობა მხოლოდ 1%?”

მას შემდეგ, რაც რუსეთის ხელისუფლება გარდაცვლილთა რეალური რიცხვის დამალვაში დაადანაშაულეს, მოსკოვის ჯანდაცვის უწყებამ ოფიციალური განცხადება გაავრცელა და განმარტა, რომ პაციენტის გარდაცვალების შემთხვევების 60% სხვა დაავადებამ გამოიწვია და ამიტომ მათ კორონავირუსით გარდაცვლილებს არ მიაკუთვნებენ.

რუსეთის ხელისუფლების აღნიშნული განცხადების შემდეგ, News Front მოსკოვის გამართლების პარალელურად, ანტიდასავლური გზავნილების გავრცელებას და გავლენიანი საერთაშორისო გამოცემების დისკრედიტაციას შეეცადა. რუსული სააგენტო წერს, რომ რუსეთის მთავრობა ლაკონურად და გასაგებად გადმოსცემს ფაქტებს, ამის საპირისპიროდ კი, ეჭვქვეშ აყენებს Financial Times-ის სანდოობას, “რადიო თავისუფლებას” კი ამერიკულ პროპაგანდისტულ გამოცემად მოიხსენიებს.

“რუსეთის დედაქალაქის ჯანდაცვის უწყებამ უარყო ბრიტანულ “ფაინენშენლ ტაიმსში” გამოქვეყნებული “გამოთვლები” და სპეკულაციები იმის შესახებ, რომ თითქოს მოსკოვში (და, სავარაუდოდ, მთელ რუსეთში) კორონავირუს 19-ით გარდაცვლილთა რაოდენობა სტატისტიკურად არ აისახება და, ეს რაოდენობა, სულ მცირე, 72%-ით მეტი უნდა იყოს. “ფტ”-ს კვერი დაუკრა ამერიკულმა პროპაგანდისტურმა “რადიო თავისუფლებამაც”. კონკრეტული ეჭვები მათ ქალაქ მოსკოვის სტატისტიკის მოხმობის საფუძველზე გამოთქვეს, სადაც, გასული წლის აპრილთან შედარებით, მიმდინარე წლის აპრილში 1800-ით მეტი გარდაცვალებაა დაფიქსირებული. დასავლური მასმედიის აზრით, ეს “ზედმეტი” რაოდენობა სწორედ “კოვიდ19”-ით გამოწვეული სიკვდილის შემთხვევები უნდა იყოს”, - წერს News-Front და ამის საპირწონედ მოსკოვის ჯანდაცვის დეპარტამენტის განცხადებას ვრცლად ციტირებს.

დასასრულს კი, მკითხველს კიდევ ერთხელ ახსენებს, რომ რუსეთში COVID-19-თან დაკავშირებული სიკვდილიანობა 1 პროცენტს არ აღემატება და “როგორც ჩანს, დასავლეთი ამ ფაქტით ძალზე “შეშფოთებულია”.

ინფექციონისტი, მედიცინის მეცნიერებათა დოქტორი მაია ბუწაშვილი რუსეთში კორონავირუსით სიკვდილობის დაბალ მაჩვენებელს სხვადასხვა ქვეყანაში სიკვდილობის სტატისტიკის რეგისტრაციის განსხვავებული მეთოდოლოგიით ხსნის:

“რუსეთში გარდაცვლილთა დაახლოებით 70%-ის აუტოფსია („გაკვეთა“) ტარდება, მაშინ როდესაც, მაგალითად, დასავლეთ ევროპის ქვეყნებში, საშუალოდ, მხოლოდ 10%-ის. რუსეთის ჯანდაცვის სამინისტროს გაიდლაინის მიხედვით, კოვიდით გარდაცვლილად რეგისტრირდება მხოლოდ ის შემთხვევა, როდესაც აუტოფსიით დგინდება ამ დაავადების შესაბამისი პათოლოგიური ცვლილებები (მაგალითად, ფილტვის დაზიანება), ხოლო ევროპის ბევრ ქვეყანაში და აშშ-ში, თითქმის ყველა სიკვდილის შემთხვევა, როდესაც გარდაცვლილს ჰქონდა დადასტურებული კორონავირუსი, კვალიფიცირდება, როგორც კოვიდ ასოცირებული სიკვდილი... თუ რუსეთმა მიიღო გადაწყვეტილება სტატისტიკური აღრიცხვის ამ მეთოდის შეცვლის შესახებ, მკვეთრად მოიმატებს კოვიდ სიკვდილობის მაჩვენებელი და მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე მაღალი იქნება.” - წერს მაია ბუწაშვილის ფეისბუკის პირად გვერდზე.

ეს პირველი შემთხვევა არ არის, როდესაც News Front პრორუსულ მესიჯებს ავრცელებს და დასავლეთის დისკრედიტაციას ცდილობს. გამოცემა დიდი ხანია შემჩნეულია რუსულ პროპაგანდაში. 30 აპრილს Facebook-მა სააგენტო News-Front-ის ქსელი სოციალური ქსელიდან წაშალა.

„ნიუს-ფრონტი“და მასთან კოორდინირენული არაავთენტური ანგარიშები სხვადასხვა ტაქტიკის გამოყენებით ავრცელებდნენ ანტიდასავლურ, პრო-რუსულ გზავნილებს და ქმნიდნენ არაავთენტურ ინტერაქციას „ფეისბუქის“ აუდიტორიის შეცდომაში შეყვანის მიზნით”, - ნათქვამია ISFED-ის სოციალური მედიის მონიტორინგის ანგარიშში.

---

სტატია მოამზადა "მედიაჩეკერმა" აღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტის (EWMI) ACCESS-ის პროექტის მხარდაჭერით ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) დაფინანსებით. სტატიის შინაარსზე პასუხისმგებელია "მედიაჩეკერი". ის შესაძლოა არ გამოხატავდეს USAID-ის, ამერიკის შეერთებული შტატების მთავრობის ან/და EWMI-ს შეხედულებებს.

ახალი კორონავირუსის პანდემიის ფონზე კიდევ უფრო თვალშისაცემი გახდა ის საფრთხეები, რისი გამოწვევაც შეუძლია მედიას დაუდასტურებელი, ყალბი ამბების, მითებისა თუ კონსპირაციული თეორების ტირაჟირებით.

რამდენიმე კვირის წინ თბილისის დამწვრობის ცენტრის ხელმძღვანელმა განაცხადა, რომ რამდენიმე ადამიანმა კორონავირუსის პრევენციის მიზნით ადუღებული წყალი დალია, რის შედეგადაც პირის ღრუს დამწვრობის მკურნალობა დასჭირდათ. ეს მყისიერად ხილული შედეგია იმ არაერთი ინფორმაციისა, რომელიც მედიაში COVID-19-ის საპრევენციო რჩევების სახით გავრცელდა. ერთ-ერთი ასეთი რჩევა იყო ის, რომ ყოველ 20 წუთში ერთხელ ცხელი წყლის მიღება რეკომენდებული იყო ახალი კორონავირუსის პრევენციის მიზნით.

ბოლო პერიოდში საქართველოში აქტიურად დაიწყეს მოქალაქეთა ჯგუფებმა მსოფლიოში გავრცელებული კონსპირაციული თეორიის პოპულარიზაცია, რომ ახალი კორონავირუსის გავრცელება 5G ინტერნეტის დანერგვამ გამოიწვია. ამ თეორიას ზურგს არც ერთი დადასტურებული მეცნიერული არგუმენტი არ უმაგრებს, შესაბამისად, უსაფუძვლოა. ამასთან, ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციას გამოქვეყნებული აქვს ინფორმაცია, რომლის მიხედვით, ვირუსები არ მოგზაურობენ რადიოტალღებითა და მობილური ქსელებით და რომ Covid -19 გავრცელებულია ბევრ ისეთ ქვეყანაში, სადაც საერთოდ არ არსებობს 5G ქსელები.

ამის მიუხედავად, მედიასაშუალებების ნაწილი საქართველოში კვლავაც ტირაჟირებს იმ მოქალაქეების შეხედულებებსა და ინიციატივებს, რომლებიც ეწინააღმდეგებიან საქართველოში 5G-ის დანერგვას. მაგალითად, გამოცემა “პრიამ ტაიმი” აუდიტორიას აუწყებს, რომ საქართველოში მრავალრიცხოვანი საპროტესტო აქციის გამართვა იგეგმება 5G ანტენების დამონტაჟების წინააღმდეგ, სათაურშივე აანონსებს აქციის თარიღს და მკითხველს აწვდის აქციის ორგანიზატორის განცხადებებს, რომელიც გაჯერებულია უსაფუძვლო კონსპირაციული თეორებით, რომ “5G ანტენების გამოსხივება იწვევს ადამიანის დაავადებას, კიბოსა და უშვილობას”.

მსოფლიო მედიაში, ისე როგორ ჩვენთან, არაერთი სტატია თუ რეპორტაჟი მიეძღვნა ახალ კორონავირუსთან 5G ტექნოლოგიის დაკავშირების კონსპირაციულ თეორიას, თუმცა პასუხისმგებლიანი მედია ამ შემთხვევაში კონსპირაციული თეორიის პოპულარიზაციას კი არ ეწევა, არამედ მის უსაფუძვლობას ამტკიცებს. უფრო მეტიც, პასუხისმგებლიანი მედია სათაურშივე უთითებს, რომ ყალბია ცნობა 5G-ის კავშირზე კორონავირუსთან. მაგალითად, “ნიუ-იორკ ტაიმსი” სათაურშივე აწვდის აუდიტორიას ინფორმაციას, რომ “უსაფუძვლოა ანტენების დაკავშირება ვირუსთან”; “გარდიანის” სათაურში გამოყენებულია ტერმინი “ყალბი ცნობები”, როდესაც აშუქებს მითებს იმაზე, თუ რამდენად სარისკოა 5G-ის ტექნოლოგია ჯანმრთელობისთვის და ა.შ.

5G-ისთან დაკავშირებული კონსპირაციული თეორების ფართოდ გავრცელების შემდეგ მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყანაში არაერთი ფაქტი დაფიქსირდა, როდესაც მობილური კავშირგაბმულობის ანტენები დაწვეს ან დააზიანეს. საქართველოში ჯერ მსგავსი ფაქტი არ დაფიქსირებულა, თუმცა სოციალურ ქსელებში 5G-ის მოწინააღმდეგე ჯგუფებში პერიოდულად აქვეყნებენ მობილური კავშირგაბმულობის ანძების ფოტოებს და აცხადებენ, რომ არ დაუშვებენ 5G ანტენების დამონტაჟებას საქართველოში. ამ მოწოდებების ტირაჟირება მედიაში კი ცალსახად იქნება სწორედ ასეთი კრიმინალური აქტივობების წამახალისებელი საზოგადოებაში.

ზოგადად, მობილური კავშირგაბმულობის ანტენეტების ირგვლივ კონსპირაციული თეორები ახალი მოვლენა არ არის, მათ შორის არც საქართველოში. 2000-ანი წლების დასაწყისიდან მოქალაქეებს არაერთი საპროტესტო აქცია გაუმართავთ ამ ანტენების მონტაჟის გამო, რომ თითქოს ისინი საფრთხეს უქმნის მათ ჯანმრთელობას, იწვევს კიბოს და ა.შ. თუმცა დროთა განმავლობაში აქციების მასშტაბურობამაც და სიხშირემაც იკლო.

ახალი კორონავირუსის პანდემიამ ანტენებთან დაკავშირებული კონსპირაციული თეორია კვლავაც აქტუალური გახადა, ასეთივე აქტუალობა შეიძინა “დაჩიპვის” თემამ.

ჩიპიანი პირადობის მოწმობებისა და პასპორტების წინააღმდეგ გააფთრებული ბრძოლის საკმაოდ მსუყე გამოცდილება აქვს საქართველოს. ამ ბრძოლას სათავეში საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის წარმომადგენლები ედგნენ. საქმე საკონსტიტუციო სასამართლომდეც მივიდა. მოსარჩელეების შეფასებით, ე.წ. ჩიპიანი პირადობის მოწმობა და პასპორტი “ადამიანების ტოტალური კონტროლის საშუალებაა და უკავშირდება აპოკალიფსის შესახებ ბიბლიურ წინასწარმეტყველებას”. ამ საქმეზე საბოლოო გადაწყვეტილების გამოტანამდე, საკონსტიტუციო სასამართლომ გასული წლის 26 დეკემბრიდან დასაშვები გახადა რელიგიური შეხედულების გამო ისეთი პირადობის დამადასტურებელი დოკუმენტის გაცემა, რომელსაც ელექტრონული მატარებელი ანუ “ჩიპი” არ ექნება.

კონსპიროლოგების კიდევ ერთი ფავორიტი თემაა ვაქცინაცია, რომლის მიხედვით, ვაქცინაცია არ ემსახურება დაავადებების პრევენციას და მისი საშუალებით, პირიქით, ხელოვნურად ხდება სხვადასხვა დაავადების გამოწვევა.

Covid-19-ის პანდემიის პირობებში კონსპირაციული თეორია ჩიპიზაციისა და ვაქცინაციის კომბინაციით ჩამოყალიბდა. ამ კონსპირაციის ტირაჟირებას ტელეკომპანია “კავკასიამ” ერთსაათიანი ეთერი დაუთმო. გადაცემა “ჰოროსკოპის” ავტორმა მიხეილ ცაგარელმა ვრცლად ისაუბრა ახალი კორონავირუსის პანდემიის ირგვლივ კონსპირაციულ თეორიებზე და ვირუსის მთავარ შემქმნელებად IT ტექნოლოგიების დარგში მსოფლიო ლიდერები - ბილ გეითსი და ილონ მასკი დაასახელა: მასკი მასობრივი დაჩიპვის გეგმის განხორციელებაში “ამხილა”, გეიტსი კი - მასობრივი ვაქცინაციის:

“არავის არაფერს არ კითხავენ, უკეთებენ ვაქცინას, სადაც არის შიგნით მიკროჩიპი ჩადებული და ის მერე იქიდან იწყებს მთელი სხეულის კონტროლს”, - განაცხადა ცაგარელმა “კავკასიის” ეთერში.

მოგვიანებით ტელეკომპანია “კავკასია” სპეციალური განცხადებით გაემიჯნა მიხეილ ცაგარელის განცხადებებს:

“დღეს, როგორც არასდროს მნიშვნელოვანია ადამიანების რეალური ცოდნით და ინფორმაციით შეიარაღება გლობალური საფრთხის წინააღმდეგ, რაციონალური ქმედებები და გააზრებული ბრძოლა. ვფიქრობთ, რომ ამ საქმეში მედიის როლი განუზომლად დიდია. სწორედ ამიტომ ვწუხვართ, რომ ჩვენი ეთერის გამოყენება მოხდა სრულიად საპირისპირო მიზნით”, - ვკითხულობთ განცხადებაში.

ამის მიუხედავად, ტელეკომპანიის ოფიციალურ იუთუბ არხზე კვლავაც ხელმისაწვდომია ამ გადაცემის ჩანაწერი ისე, რომ არ არის იქვე აღბეჭდილი ტელევიზიის საპირისპირო პოზიცია.

“ბილ გეითსმა გაავრცელა პანდემია”, “ამ ვაქცინაში არის შესული მიკროჩიპი, სადაც თქვენი ყველა მონაცემი ჩაიდება – მიხეილ ცაგარელი ბილ გეითს პანდემიის გავრცელებაში ადანაშაულებს” - ამ და მსგავსი სათაურებით ქართულ მედიაში არაერთი ნიუსია გამოქვეყნებული, რომლებშიც უაპელაციოდ არის შემოთავაზებული ცაგარელის განცხადებები და არსად არ არის აღნიშნული, რომ ამ განცხადებებს არ გააჩნია არანაირი მეცნიერული ან რაიმე სხვა დამადასტურებელი სანდო მტკიცებულებები.

კორონავირუსთან მიმართებაში ვაქცინაცია-ჩიპიზაციის კომბინაციით კონსპირაციული თეორია საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის მაღალი იერარქების ნაწილის მხარდაჭერითაც სარგებლობს.

ხონისა და სამტრედიის ეპარქიის მიტროპოლიტმა საბა გიგიბერიამ ქადაგების დროს განაცხადა, რომ ვირუსი არის ეშმაკის ხელში საშუალება, რომ ადამიანები თავისი გავლენის ქვეშ მოაქციოს. მას გეითსი-მასკის გვარები არ დაუსახელებია, თუმცა განაცხადა, რომ შემოთავაზებული იქნება ვაქცინა, რომელიც “ადამიანებს დაიმონებს”.

მიტროპოლიტის ეს განცხადებაც, რომელიც უსაფუძვლოა, ყოველგვარი კონტრარგუმენტების გარეშე გამოაქვეყნა ქართული მედიის ნაწილმა. მათ შორის, იყვნენ მაგალითად “რეზონანსი”, ფორტუნა და ა.შ.

ინფექციური დაავადებები, რომლებითაც გასული საუკუნეების მანძილზე მილიონობით ადამიანი იხოცებოდა მსოფლიოში, სრულად აღმოიფხვრა ან სრულიად მართვადი გახდა ვაქცინაციის შედეგად. შესაბამისად, მედიას კარგად უნდა ესმოდეს, რომ როცა ტირაჟირებას უწევს ანტივაქსერების, ანუ ვაქცინაციის მოწინააღმდეგეების კონსპირაციულ მოსაზრებებს, საფრთხეს უქმნიან მილიონობით ადამიანის სიცოცხლეს.

ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაცია, საქართველოს დაავადებათა კონტროლის ცენტრი მოქალაქეებს არაერთ ინფორმაციას აწვდიან Covid-19-ის გავრცელების გზებზე. ვირუსი მათ შორის ვრცელდება წვეთოვანი გზით, რომლის რისკი თან ახლავს ერთი კოვზით ზიარების პროცესს.

ამის მიუხედავად, მედიის ნაწილმა ყოველგვარი ბექგრაუნდის და ახსნა-განმარტებების გარეშე შესთავაზეს აუდიტორიას საქართველოს ჯანდაცვის მინისტრის განცხადება, რომ სამეცნიერო კვლევა არ არსებობს იმაზე, არის თუ არა ერთი კოვზით ზიარება კოვიდ ინფექციის გამავრცელებელი.

ზოგიერთი მედია კიდევ უფრო შორს წავიდა ამ საკითხში. მაგალითად, ონლაინ-გამოცემა “კვირამ” ფაქტად შემოგვთავაზა (არ ყოფილა სხვა ფაქტი მოცემული, რომელიც ალტერნატიულ ინფორმაციას მიაწვდიდა აუდიტორიას) მარტყოფის ღვთაების მამათა მონასტრის წინამძღვრის განცხადება, რომ კორონავირუსიანი ადამიანი აზიარა, რომლის შემდეგ იგივე კოვზით ეზიარა თვითონაც და აზიარა სხვაც და არ მოხდა ამ შემთხვევებში Covid-19-ის დადასტურება.

გარდა იმისა, რომ ეს ცალკეული ფაქტი საჭიროებს დადასტურებას (მაგალითად, აუცილებელი იყო ინფექციონისტების, ეპიდემიოლოგების ცნობების მოძიება ამ შემთხვევაზე), პრობლემური იქნებოდა მისი უაპელაციოდ გაშუქება დადასტურების შემთხვევაშიც კი.

გასულ პერიოდში საქართველოში იყო ისეთი შემთხვევაც, როდესაც ცოლს დაუდასტურდა კორონავირუსი და ქმარს არ აღმოაჩნდა, რომელსაც ჰქონდა ფიზიკური კონტაქტი ინფიცირებულთან. ამის მიუხედავად, ეს ცალკეული შემთხვევა არ ადასტურებს იმას, რომ ფიზიკური კონტაქტი არ არის ამ ვირუსის გავრცელების რისკი და რომ სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია დისტანცირების რეკომენდაციის დაცვა.

---

სტატია მოამზადა "მედიაჩეკერმა" აღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტის (EWMI) ACCESS-ის პროექტის მხარდაჭერით ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) დაფინანსებით. სტატიის შინაარსზე პასუხისმგებელია "მედიაჩეკერი". ის შესაძლოა არ გამოხატავდეს USAID-ის, ამერიკის შეერთებული შტატების მთავრობის ან/და EWMI-ს შეხედულებებს.

7 მაისს საქართველოს ყოფილი პრეზიდენტი მიხეილ სააკაშვილი, ვოლოდიმირ ზელენსკის მიერ გამოცემული ბრძანებით, უკრაინაში რეფორმების აღმასრულებელი კომიტეტის თავმჯდომარედ დაინიშნა. მიხეილ სააკაშვილის თანამდებობაზე დანიშვნის ამბავი 10 მაისს ტელეკომპანია “იმედისა” და “მთავარი არხის” კვირის მთავარ გამოშვებებში გაშუქდა, თუმცა სხვადასხვა აქცენტებით.

თითოეული მაუწყებლის მაყურებელმა რადიკალურად განსხვავებული ინფორმაცია მიიღო. ეს განსხვავება მხოლოდ სიუჟეტების სათაურებიდანაც კი ცხადია - “იმედმა” მაყურებელს წარუდგინა სიუჟეტი - “სააკაშვილი და მისი პოლიტიკური კლასტერი - გაქცეული პრეზიდენტის ფორმალურ პოსტს ზეიმობს”, ხოლო “მთავარი არხმა” მაყურებელს “უკრაინის მთავარი რეფორმატორის” შესახებ მოუყვა.

რადიკალურად განსხვავდებოდა გადაცემის წამყვანების შესავალი ტექსტებიც.

“იმედის კვირის” წამყვანმა ირაკლი ჩიხლაძემ სააკაშვილის თანამდებობაზე დანიშვნით დაიწყო კვირის მთავარი გამოშვება და ამბავი შემდეგნაირად წარუდგინა მაყურებელს:

“სააკაშვილი და მისი პოლიტიკური კლასტერი გაქცეული პრეზიდენტის ფორმალურ პოსტს ზეიმობს, რეალურად კი, საზეიმო არაფერია. საქმე ძალიან მარტივად არის: პირველი - ზელენსკის ოფისის ხელმძღვანელი სააკაშვილის კურსელია და ახლო მეგობარი, და მეორე - სააკაშვილი ძალიან კარგად თანამშრომლობს უკრაინელი ოლიგარქების ერთ ჯგუფთან, ნაწილი დღეს კიევიდან რუსეთშია გაქცეული. ვინ დააშვებინა ზელენსკის შეცდომა, ეს ნაწილობრივ უკვე ვიცით, და რაში გამოიყენებს ის ექს პრეზიდენტს, რომელმაც საკუთარი ქვეყნის მოქალაქეობა დათმო, ამას ძალიან მალე დავინახავთ. შორენა ხვიჩია გიჩვენებთ სამუშაოს მაძიებელი ძებნილის უკრაინულ მეორედ მოსვლას და ე.წ. რეფორმატორის რეალურ სახეს - დესტრუქციულ მიშას.”

ირაკლი ჩიხლაძემ თუ “დესტუქციული მიშა” წარადგინა, “პოსტ ფაქტუმის” წამყვანმა გიორგი გაბუნიამ მაყურებელს სააკაშვილის, როგორც “ქართული ოცნების” თავის ტიკივილის” და “უკრაინის მთავარი რეფორმატორის” შესახებ უამბო:

“როგორც ჩანს, “ქართულ ოცნებას” დასავლეთის მხრიდან თავის ტკივილი კიდევ დიდი ხნის განმავლობაში არ მოაკლდება. ეს მათივე ბრალია. ჯერ იყო და წლის დასაწყისში ამერიკამ და ევროპამ, ფაქტობრივად, აიძულეს ივანიშვილის ხელისუფლება დათმობაზე წასულიყო და საარჩევნო სისტემა შეცვლილიყო, ბოლო დღეებია საჯარო ზეწოლა დასავლეთის მხრიდან ისევ განახლდა, განსაკუთრებით, პოლიტიკური ნიშნით გასამართლებულთა კონტექსტში, რომლებსაც ქართული ოცნება ასეთებად, უბრალოდ, არ აღიარებს. პარალელურად, ევროპის უდიდესმა ქვეყანამ, უკრაინამ, ქვეყანაში ძირეული რეფორმების გატარება მაინც და მაინც ბიძინა ივანიშვილის ანტიპოდს, პოლიტიკური ნიშნით კიდევ ერთ გასამართლებულს, მიხეილ სააკაშვილს ჩააბარა. “ქართულ ოცნებას” მაშინვე უმტყუნა ნერვებმა - დაიწყეს წერილების წერა, მუქარა, ტელევიზიებით ჩართვები, მაგრამ უკრაინის პრეზიდენტმა სააკაშვილი მაინც დანიშნა. ჩვენი ხელისუფლება თან ცდილობს გვაჩვენოს, რომ სულაც არ ადარდებს საქართველოს მესამე პრეზიდენტის ბედი და მომავალი, მაგრამ ამ დროს უკრაინიდან საქართველოს ელჩს იწვევს, მასთან თითქოსდა უბრალოდ კონსულტაცციების გასავლელად. ამას ჰქვია ზუსტად “ფიცი მწამს, ბოლო მაკვირვებსო”. თუ, როგორც თქვენი ერთ-ერთი ლიდერი ამბობს, მიხეილ სააკაშვილი ყავის მომდუღებელ მდივნადაც კი არ გამოდგება, მაშინ რაზე ნერვიულობთ ამდენს?!”

აღნიშნული შესავლების შემდეგ, “იმედისა” და “მთავარი არხის” მაყურებელმა, რადიკალურად განსხვავებული გზავნილებით, თუმცა ერთნაირად ცინიკური რიტორიკით გაჯერებული სიუჟეტები ნახა.

“იმედი” თავის მასალაში სააკაშვილის დანიშვნის ორ ვერსიაზე საუბრობს - პირველი ვერსიით, “საქართველოდან გაქცეული პრეზიდენტი ფორმალურ პოსტზე” დაინიშნა თავისი კურსელის ლობისტობით, რომელიც ზელენსკის ოფისის ხელმძღვანელია. მეორე ვერსიით კი, სააკაშვილი უკრაინელ ოლიგარქებთანაა შეკრული და პრეზიდენტმა იგი მათი მხარადჭერით დანიშნა. სიუჟეტიდან ისიც გავიგეთ, რომ სააკაშვილის თანამდებობაზე დანიშვნით, ვოლოდიმირ ზელენსი ისევე დაასრულებს “პოლიტიკურ ისტორიას”, როგორც მანამდე ყოფილმა პრეზიდენტმა პეტრო პოროშენკომ დაასრულა.

10 წუთის განმავლობაში, “იმედი” ირწმუნებოდა, რომ სააკაშვილი, თავისი ახალი თანამდებობით, საქართველოსა და უკრაინის სტრატეგიული ურთიერთობის გაფუჭებას შეეცდება, ამის საპირწონედ კი, საქართველოს პრემიერ მინისტრმა გიორგი გახარიამ უკრაინიდან საქარელოს ელჩი კონსულტაციებისთვის გამოიწვია, რათა უკრაინასთან სტრატეგიული და ძმური ურთიერთობები “ავანტიურისტი პოლიტიკოსისგან” დაიცვას.

“იმედის” მასალიდან რამენიმე მთავარი გზავნილი გამოიყოფა:

• სააკაშვილი “ფორმალურ პოსტზე” თავისი კურსელის ლობისტობით, ანდა უკრაინელი ოლიგარქების მხარადჭერით დაინიშნა
• უკრაინის პრეზიდენტს სააკაშვილი “განტევების ვაცად” სჭირდება
• გაქცეული პრეზიდენტი საქართველოსა და უკრაინის სტრატეგიული ურთიერთობის გაფუჭებას შეეცდება
• პრემიერმა საქარელოს ელჩი კონსულტაციებისთვის გამოიწვია, რათა უკრაინასთან სტრატეგიული და ძმური ურთიერთობები დაიცვას

ამ გზავნილების მაყურებლამდე მიტანას და მანიპულირებას ავტორი მუსიკის ფონზე, არქივიდან ამოღებული მასალებით, შეფასებითი და ირონიული ტექსტებით გაჯერებული და ამავდროულად დამაჯერებელი რიტორიკით ცდილობდა.

“იმედისგან” განსხვავებით, “მთავარი არხი” მაყურებელს არწმუნებდა, რომ უკრაინის პრეზიდენტმა მიხეილ სააკაშვილი მაღალ თანამდებობაზე დაინიშნა და იგი ქვეყნის მთავარი რეფორმატორი გახდა. სიუჟეტის ავტორი მთავრობის ანტიდასავლურ განწყობებზეც ამახვილებდა ყურადღებას და ამბობდა, რომ საქართველოს ყოფილი პრეზიდენტის უკრაინაში თანამდებობაზე დანიშვნა ისევე აწუხებს ბიძინა ივანიშვილს, როგორც რუსეთის პრეზიდენტ ვლადიმერ პუტინს და ისიც ისევე ელოდება როდის გაუფუჭდება სააკაშვილს ურთიერთობა უკრაინასთან, როგორც საქართველოს მთავრობა.

თუ “იმედი” ამტკიცებდა, რომ სააკაშვილმა თანამდებობა ოლიგარქების მხარდაჭერით მოიპოვა, “მთავარი არხი” ცდილობდა მაყურებელი დაერწმუნებინა, რომ სააკაშვილის მიზანი სწორედ ოლიგარქებთან და კორუფციასთან ბრძოლაა.

“მთავარი არხის” მთავარი გზავნილები:

• სააკაშვილი უკრაინის “მთავარი რეფორმატორი” გახდა
• “ქართულ ოცნებას” სააკაშვილის ეშინია და მისი თანამდებობაზე დანიშვნით მთავრობას ახალი “თავის ტკივილი” გაუჩნდა
• საქართველოს მთავრობა ელჩის გამოწვევით დიპლომატიურ ომს უცხადებს უკრაინას
• სააკაშვილის თანამდებობაზე ყოფნა პუტინსა და ივანიშვილს ერთნაირად აშფოთებს

საარქივო მასალის გამოყენებით, ცინიზმითა და ირონიული ტექსტებით გაჯერებული რიტორიკით სცადა “მთავარმა არხმაც” ამ გზავნილების მაყურებლამდე მიტანა.

საბოლოო ჯამში, “მთავარი არხისა” და “იმედის” პოლიტიკური გემოვნების მიხედვით, მაყურებელმა ერთი და იმავე ამბავზე ორი სრულიად განხსვავებული რეალობა იხილა.

“ნაციონალური მოძრაობა” - პოლიტიკური ძალა, რომელიც Facebook ტროლებისა და ბოტების საშუალებით ოპონენტების წინააღმდეგ ბრძოლის ინსტრუმენტად მუქარას, შეურაცხყოფასა, სიძულვილის ენას იყენებს - ასეთ კონტექსტში გაშუქდა 10 მაისს ტელეკომპანია “იმედის” კვირის შემაჯამებელ გადაცემაში - “იმედის კვირა” სოციალური მედიაგიგანტის Facebook-ის მიერ “ქართული ოცნებისა” და “ნაციონალური მოძრაობის” მხარდამჭერი ასობით ყალბი გვერდის გაუქმების შესახებ ამბავი.

სიუჟეტში მთავარი აქცენტი მხოლოდ ერთ კონკრეტულ პარტიაზე რომ იქნებოდა, ეს თემის წარდგენისას წამყვანის ტექსტიდანვე გახდა ნათელი. “სააკაშვილი, სავარაუდოდ, დროებით დაივიწყებს საქართველოს შიდა საქმეებში ჩარევას, იმიტომ, რომ Facebook-ის ადმინისტაციამ პარტიასთან დაკავშირებული ყველა [ყალბი] გვერდი და ანგარიში დაბლოკა”, - განაცხადა წამყვანმა და იქვე გვამცნო, რომ “ნაციონალური მოძრაობის” ტერორის ახალი სტრატეგიისა” და “ადამიანების დისკრედიტაციაში დახარჯულ ასეულ ათასობით ლარზე” უკვე სიუჟეტიდან შევიტყობდით.

ამის შემდეგ, დაახლოებით 12 წუთიანი სიუჟეტის მთავარი ხაზი, სრულად “ნაცინალური მოძრაობის” მიერ ოპონენტების დისკრედიტაციისთვის Facebook-ის ყალბი ანგარიშებისა და გვერდების გამოყენებაზე იყო აგებული და არაფერი თქმულა, ამავე პლატფორმის მიერ პროსამთავრობო გვერდებისა და ანგარიშების წაშლაზე, რომლებიც იმავე საქმიანობით იყვნენ დაკავებულნი, თუმცა საპირისპირო მხრიდან.

ასე მაგალითად, გავიგეთ, რომ “ნაციონალური მოძრაობის” ხელწერა - “მუქარა, შეურაცხყოფა, სიძულვილის ენა ახლა უკვე საერთაშორისოდ არის ცნობილი” და რომ “ისინი მომხმარებლებს Facebook-მა გააცნო, რომელსაც “ნაციონალური მოძრაობა” მართლმადიდებელი ეკლესიის, ხელისუფლების და Covid-19-თან ბრძოლის სახელისუფლებო სტრატეგიის წინააღმდეგ” ბრძოლისთვის იყენებდა და “რაშიც 10 000-ობით ლარს ხარჯავდა”.

სიუჟტიდან ისიც შევიტყვეთ, რომ აღნიშნული პარტია სოციალურ ქსელს არასრულწლოვნების დაცინვისა და შეურაცხყოფისთვის, მათი ოჯახების, აგრეთვე ემიგრანტების მუქარისთვის იყენებდა.

“სიძლვილის ენით იბრძვიან ყველგან, საქართველოშიც და ემიგრაციაშიც. ებრძვიან ყველას, ვისაც მათი დაბრუნება არ სურს. ყველას, ვისთვისაც მათი მეთოდები მიუღებელია, ვინც არ არის მათთან, განურჩევლად ასაკისა სქესისა, აღმსარებლობისა და პროფესიისა”, - თქვა ჟურნალისტმა.

მანვე ხაზი გაუსვა, რომ ეს პოლიტიკური ჯგუფი “ამ მეთოდებით” იმ დროიდან იბრძვის, როდესაც “სოციალური მედია ასეთი გავლენიანი ჯერ კიდევ არ იყო”. მისი ამ მსჯელობის გასამყარებლად “ახლო წარსული” გაიხსენა, როდესაც მისივე თქმით, ამ პოლიტიკურმა ძალამ “ე.წ. ალისტრახოების მთელი გუნდი” შექმნა, რომელსაც ბიუჯეტიდან “ოღონდ შავად, სახელისუფლებო გავლენებით” აფინანსებდა და პოლიტიკური ოპონენტების წინააღმდეგ იყენებდა. “სიძულვილის ენა აქაც მთავარი იყო”, - დასძინა მანვე.

ჟურნალისტმა იმის საჩვენებლად, რომ “არაერთი საარჩევნო მარცხის” შემდეგ “ნაციონალური მოძრაობის” ბრძოლის მეთოდები “კიდევ უფრო დაუნდობელი გახდა”, კიდევ უფრო ახლო წარსული - 2018 წლის საპრეზიდენტო არჩევნები გაიხსენა და თქვა, რომ “ნაციონალური მოძრაობა” და მისი განაყოფები სალომე ზურაბიშვილის წინააღმდეგ ყოველგვარ ზღვარს გადასცდნენ და გამოიყენეს ისეთი საშუალებები, რომელსაც პოლიტიკური მიზანი ნამდვილად ვერ ამართლებდა”.

სიუჟეტში ქართული ოცნების წევრისა და პროსამთავრობო ანალიტიკოსის შეფასბებიც მოვისმინეთ, რომლებიც ასევე “ნაციონალური მოძრაობის” მხრიდან ოპონენტების დისკრედიტაციის მიზნით გამოყენებულ ყალბ ანგარიშებზე საუბრობდნენ და პარტიის ასეთ ქმედბებს “რუსული ჰიბრიდული ომის” კონტექსტში განიხილავდნენ.

ამის შემდეგ, “ნაციონალური მოძრაობის” მიერ ბრძოლის რუსული მეთოდების გამოყენების ხაზი სიუჟეტში უკვე თავად ჟურნალისტმა განავითარა. არგუმენტაციისთვის კიდევ უფრო მძაფრი ელფერის შემატებისთვის მან ევროკავშირის სტრატეგიული კომუნიკაციების სპიკერის პიტერ სტანოს განცხადებაც მოიშველია, რომელიც ერთ-ერთ ინტერვიუში ამბობს, “პანდემიის დროს პოლიტიკურად ამოჩემებული ერების დაზაფვრა, რომ მათი ხელისუფლება სათანადოდ ვერ იცავს, სწორედ რუსული ხელწერაა”.

სიუჟეტის ავტორი საქართველოს ატლანტიკური საბჭოს ციფრული ლაბორატორიის კვლევის იმ ნაწილსაც იყენებს, რომელშიც ხელისუფლებასთან დაახლოებული პიარტექნოლოგის კოკა ყანდიაშვილის საინფორმაციო სააგენტოს “ესპერსონას” ფეისბუკანგარიშების გაუქმებაზეა საუბარი და ნათქვამია, რომ ქსელის მიზანი პოლიტიკური ოპოზიციისა და დემოკრატიის მომხრე აქტივისტების იმიჯის შელახვა და ხელისუფლების მიმართ საზოგადოების ნდობის განმტკიცება იყო.

ჟურნალისტი აღნიშნული ორგანიზაციის ხელმძღვანელის ბათუ ქუთელიას “ნაციონალურ მოძრაობასთან” აფილირებაზე მიუთითებს და სწორედ აღნიშნულით ხსნის იმ ფაქტს, რომ ორგანიზაციის მიერ ჩატარებულ “ვრცელ კვლევაში “ნაციონალურ მოძრაობას” მხოლოდ ერთი წინადადება ეთმობა”. იგი აღნიშნულზე კვლევის ერთ-ერთი ავტორის განმარტებას, სადაც იგი აღნიშნავს, რომ ცენტრს “ნაციონალურ მოძრაობასთან” დაკავშირებული ანგარშების შესწავლის საშუალება არ მისცემია “თავისმართლებას უწოდებს” და ამბობს, რომ მისი “ინტელექტუალური შესაძლებლობები მხოლოდ კოკა ყანდიაშვილისა და ესპერსონას ანალიზს გასწვდა”.

აღსანიშნავია, რომ იმავე ინტერვიუში ატლანტიკური საბჭოს მკვლევარი იმასაც უსვამს ხაზს, რომ მიუხედავად იმისა, რომ მათ ხსენებულ პარტიასთან დაკავშირებული ანგარიშების შესწავლის შესაძლებლობა არ ჰქონიათ, Facebook-ის განცხადებამ აღნიშნულ ანგარიშებთან მიმართებით ყველაფერი ნათელი გახადა, რომ ეს გვერდებიც იმავე ქცევაში იყვნენ ჩართულები, ოღნდ მეორე მხრიდან და იმავე სახის კონტენტს აზიარებდნენ, რომ ხალხი შეცდომაში შეეყვანათ. თუმცა, მისი განცხადების ეს ნაწილი”იმედის” მიერ მომზადებულ სიუჟეტში ვერ მოხვდა.

ჟურნალისტი კოკა ყანდიაშვილთან მიმართებით, მხოლოდ იმას ამბობს, რომ ყანდიაშვილი ქართული ოცნების აქტიური მხარდამჭერია და ამას არავინ უარყოფს. “თუმცა ის ოფიციალურად პარტიაში არ საქმიანობს და, შესაბამისად, მისი კონკრეტულ ორგანიზაციასთან გაიგივება არც ფეისბუკის გამოძიებას მოუხდენია”.

მას არ ჰქონია, მცდელობა, რომ თუნდაც ფორმალურად დაესვა კითხვის ნიშანი და ყანდიაშვილის მიერ მართულ მედიასაშუალებასთან დაკავშირებული გვერდების ხელისუფლებასთან კავშირის თუნდაც თეორიული შესაძლებლობა დაეშვა. განსაკუთრებით კი იმ ფონზე, როდესაც კვლევის თანახმად, აღნიშნული ანგარიშების მთავარი მიზანი სწორედ ხელისუფლების მიერ გატარებული პოლიტიკის მხარდაჭერა და აღნიშნულის გარშემო საზოგადოებრივი აზრის მობილიზება იყო.

ამბის მგავსი, მხოლოდ ცალმხივი პოზიციიდან წარმოჩენა, ქმნიდა შთაბეჭდილებას, რომ სიუჟეტის ავტორის მიზანი Facebook-ის მიერ გაუქმებული ყალბი ანგარიშებისა და გვერდების შესახებ საზოგადოებისთვის არა ზუსტი და დაბალანსებული ინფორმაციის მიწოდება, არამედ მხოლოდ ერთი კონკრეტული ჯგუფის დისკრედიატაცია იყო. ამასთან, სიუჟეტში ავტორის მხრიდან ნათლად იკვეთებოდა ამავე პლატფორმის მიერ გაუქმებულ პროსამთავრობო გვერდებისსა და ანგარიშებთან ხელისუფლების რაიმე კავშირის კატეგორიული უარყოფისა ძალისხმევა და საზოგადოების თვალში მმართველი გუნდის დადებითი იმიჯის შენარჩუნების მცდელობა.

11 მაისს მედიისთვის ცნობილი გახდა, რომ ტყიბულში 13 წლის მოზარდმა სუიციდი სცადა. მიზეზად, ოჯახის წევრები პოლიციის თანამშრომელის მხრიდან არასრულწლოვანზე ძალადობას ასახელებენ. “მთავარმა არხმა” 12:00 საათიან საინფორმაციო გამოშვებაში მომხდარი პრობლემურად გააშუქა, - გარდა იმისა, რომ მასალაში დეტალურად აღწერეს რა მეთოდებით ცდილობდა არასრულწლოვანი თვითმკვლელობას, მისი ოჯახის წევრების პირდაპირი იდენტიფიცირებით, მაუწყებელმა არასრულწლოვნის ირიბი იდენტიფიცირებაც მოახდინა.

12:00 საათიან გამოშვებაში, ჟურნალისტი დეტალურად მოყვა როგორ ცდილობდა არასრულწოვანი თავის მოკვლას.  ეთერში გავიდა არასრულწლოვნის დედის კომენტარიც, სადაც იგი სუიციდის მცედლობის დეტლებზე საუბრობდა. გარდა ამისა, ამბის გაშუქებისას,  არასრულწლოვნის დედისა და ბებიის პირდაპირი იდენტიფიცირებით, ძალადობის სავარაუდო მსხვერპლი არასრულწლოვნის იდენტიფიცირებაც შესაძლებელი გახდა.

მომხდარის შესახებ მასალა “მთავარი არხის” ვებგვერდზეც გამოქვეყნდა. სტატიაში, ისევე როგორც 12:00 საათიან საინფორმაციო გამოშვებაში გასულ მასალაში, ირიბად იდენტიფიცირებულია არასრულწლოვანი, რომელიც სავარაუდო მსხვერპლია და რომელმაც სუიციდი სცადა. გარდა ამისა, "მთავარმა არხმა" სუიციდის მცდელობის მეთოდი, ვებგვერდზე გამოქვეყნებულ მასალაში, ჯერ სათაურში მიუთითა, გარკვეული დროის შემდეგ კი სათაური ჩაასწორა.  (აღნიშნულის დამადასტურებელ ფოტოასლებს, ისევე როგორც მასალების ბმულებს, "მედიაჩეკერი" შეგნებულად არ ურთავს მასალას, რათა ხელი არ შეეწყოს მეთოდების გასაჯაროებას. რედ)

“მედიაჩეკერს” არაერთი მასალა აქვს მომზადებული სუიციდის გაშუქების დილემებზე. თვითმკვლელობის მცდელობის ცალკეული შემთხვევების გაშუქებისას მედიას განსაკუთრებული სიფრთხილე მართებს, რისკები განსაკუთრებულად დიდია, თუ საქმე არასრულწლოვანს ეხება.

“სუიციდის შემთხვევების არაკვალიფიციური გაშუქების დროს, იზრდება რისკი, განსაკუთრებით, მოზარდების შემთხვევაში, რომ შეიძლება ეს იყო განმეორებული და ამას მოჰყვეს შემთხვევების ციკლი.... ძალიან სარისკოა უშუალოდ თვითმკვლელობის იარაღზე თუ შესაძლებლობებზე ლაპარაკი, იმ ადგილის ჩვენება, სადაც შემთხვევა მოხდა” - ამბობს ფსიქოლოგი მაია ცირამუა “მედიაჩეკერთან” საუბრისას.



მაუწყებელთა ქცევის კოდექსში ნათქვამია, რომ “მაუწყებელმა არ უნდა გადასცეს თვითმკვლელობის ან საკუთარი თავისთვის ზიანის მიყენების მეთოდები. აღნიშნული მეთოდების გადაცემა იმ შემთხვევებშიც კი, როცა ეს რედაქციულად დასაბუთებულია ან გამართლებულია კონტექსტით, უნდა მოხდეს მხოლოდ ვერბალური სახით" (მუხლი 55).

თავად ფაქტი, სამართალდამცველის შესაძლო ძლადობა არასრულწლოვანზე, ცხადია, მაღალი საჯარო ინტერესის საგანია და მედიას უნდა გაეშუქებინა, მაგრამ, ამ შემთხვევაში გაუგებარია რა ინფორმაციული ღირებულება ჰქონდა დეტალურ აღწერას, სად და რა გზებით ცდილობდა არასრულწლოვანი სუიციდს.

სუიციდის გაშუქების სახელმძღვანელო წესებშიც, რომელიც ქარტიის მიერ არის მომზადებული, განმარტებულია, რომ "სუიციდის განხორციელების ადგილი და დეტალების გასაჯაროვება საჭირო არ არის. ამგვარ დეტალებზე ყურადღების გამახვილებით შესაძლოა, უნებურად თავად ვასწავლოთ, თუ როგორ გააკეთონ ეს".

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭოს გადაწყვეტილებით, TV პირველის წამყვანმა ანა წერეთელმა, გადაცემაში, რომელშიც სტუმრად საქართველოს პატრიარქის ფონდის მმართველი საბჭოს წევრი გიორგი ანდრიაძე ჰყავდა, აივ დადებითი და C ჰეპატიტით დაავადებული ადამიანების დისკრიმინაცია წაახალისა.

საუბარია გადაცემის იმ ნაწილზე, სადაც სტუმარმა თქვა ფრაზა  - „C ჰეპატიტით უამრავი დაავადებული ადამიანი ეზიარება, შიდსით დაავადებული ადამიანიც ეზიარება. რატომ არ გადადის ეს დაავადებები?“

ანა წერეთლის წინააღმდეგ ქარტიას „ქალთა ინიციატივების მხარდამჭერმა ჯგუფმა” და „თანასწორობის მოძრაობამ” მიმართეს. განმცხადებლები მიიჩნევდნენ, რომ ჟურნალისტმა გადაცემაშივე არ უზრუნველყო აეხსნა მაყურებლისთის, რომ აივ ინფექცია და C ჰეპატიტი არ გადადის ჰაერ-წვეთოვანი გზით. ამით კი ხელი შეუწყო დეზინფორმაციის გავრცელებას და სტიგმის გაძლიერებას აივ დადებითი და C ჰეპატიტით დაავადებული ადამიანების მიმართ.

 

• იხილეთ ამ თემაზე: აივ დადებითი და C ჰეპატიტით დაავადებული ადამიანების დისკრიმინაციისთვის 'TV პირველს' ქარტიაში უჩივიან

 

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მე-7 პრინციპის თანახმად, "ჟურნალისტს უნდა ესმოდეს მედიის მიერ დისკრიმინაციის წახალისების საფრთხე; ამიტომ ყველაფერი უნდა იღონოს ნებისმიერი პირის დისკრიმინაციის თავიდან ასაცილებლად რასის, სქესის, სექსუალური ორიენტაციის, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური და სხვა შეხედულებების, ეროვნული ან სოციალური წარმოშობის საფუძველზე ან რაიმე სხვა ნიშნით". 

მაუწყებელთა ქცევის კოდექსის თანახმად კი, მაუწყებელმა თავიდან უნდა აიცილოს რელიგიური, ეთნიკური ან სხვა ნიშნის მიხედვით რომელიმე ჯგუფის შეურაცხყოფა, მათ შორის, გარკვეული ლექსიკის ან გამოსახულების გამოყენება. ეს მოთხოვნა არ უკრძალავს მაუწყებელს, ხელი შეუწყოს ინფორმირებულ და არაცალმხრივ დისკუსიას შეუწყნარებლობის ან დისკრიმინაციის საკითხებზე, ან გადასცეს ფაქტობრივი მასალა ან საზოგადოებაში რეალურად არსებული მოსაზრება" (მუხლი 33). 

ასევე, იქვე ვკითხულობთ: 

"თუ წყარო პირდაპირ ეთერში ან ახალ ამბებში უსაფუძვლოდ ასახელებს ეთნიკურ წარმომავლობას, რელიგიურ მრწამსს, სექსუალურ ორიენტაციას, ოჯახურ ან ქონებრივ მდგომარეობას, სოციალურ კუთვნილებას, ან ნებისმიერ სხვა ნიშანს როგორც პრობლემის გამომწვევ მიზეზს, ან იყენებს შეურაცხმყოფელ ტერმინოლოგიას რომელიმე ჯგუფის მიმართ, წამყვანი არ უნდა აჰყვეს ასეთ დიალოგს და შეეცადოს შეურაცხმყოფელი განცხადების ავტორს დაუსვას შეკითხვა გამოთქმული მოსაზრების დასაბუთების მიზნით".

აქვე, ქარტიის საბჭოს გადაწყვეტილებით, ანა წერეთელს, მეშვიდე, ანუ დისკრიმინაციის წახალისების პრინციპის გარდა, ასევე დაუდგინდა ქარტიის პირველი (სიზუსტე) და მეხუთე (შესწორება) პრინციპების დარღვევაც.

• პირველი პრინციპი: ჟურნალისტმა პატივი უნდა სცეს სიმართლეს და საზოგადოების უფლებას – მიიღოს ზუსტი ინფორმაცია.  
• მეხუთე პრინციპი: მედია ვალდებულია, შეასწოროს გამოქვეყნებული არსებითად არაზუსტი ინფორმაცია, რომელსაც შეცდომაში შეჰყავს საზოგადოება.

ქარტიის საბჭომ საქმე დღეს, 10 მაისს განიხილა. გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილი მოგვიანებით გამოქვეყნდება.

ევროსკეპტიციზმი და ანტიდასავლური განწყობების გაძლიერება, უკვე იქცა Covid-19-ის თანმდევ “სიმპტომად”. პრორუსული მედია ბოლო პერიოდში განსაკუთრებულად ცდილობს მკითხველი დაარწმუნოს, რომ ევროკავშირმა წევრი სახელმწიფოები ბედის ანაბარა მიატოვა და მათი მშველელი რუსეთი აღმოჩნდა.

25 მარტს, "საქართველო და მსოფლიომ" გამოაქვეყნა სტატია სათაურით - “ევროკავშირმა იტალია ბედის ანაბარა მიაგდო. რუსეთმა დახმარების ხელი გაუწოდა”, რომელშიც ხაზგასმულია, რომ “ვლადიმერ პუტინმა იტალიელ ხალხსა და იტალიის ხელმძღვანელობას თანადგომა გამოუცხადა უკიდურესად მძიმე ეპიდემიოლოგიური მდგომარეობის გამო, რომელიც ქვეყანაში არის შექმნილი. კონტემ მადლობა გადაუხადა რუსეთს დასახმარებლად გადადგმული ნაბიჯებისთვის”.

“რუსეთის სამხედრო-კოსმოსური ძალების თვითმფრინავით 22 მარტს იტალიაში ჩავიდა სამხედრო ვირუსოლოგებისა და მედიკოსების რვა ბრიგადა, ჩაიტანეს ტრანსპორტისა და ტერიტორიის აეროზოლური დეზინფექციის კომპლექტები, აგრეთვე სამედიცინო მოწყობილობა”, - ვკითხულობთ სტატიაში.

რუსეთის გზავნილს იტალიისადმი დიდი განხილვა და კრიტიკა მოჰყვა. რუსეთმა მართლა გაუგზავნა იტალიას დახმარება სლოგანით ”სიყვარულით რუსეთისგან”. თუმცა სინამდვილეში მისია არა რუსეთის ჯანდაცვის, არამედ თავდაცვის სამინისტრომ განახორციელა.

ამ გზავნილზე ბევრი შეფასება დაიწერა იტალიურ მედიაში. მაგალითად იტალიური გამოცემა la stampa წერდა, რომ ამ ჰუმანიტარული დახმარების უმრავლესობა გამოუსადეგარი იყო და სინამდვილეში მას პოლიტიკური მიზანი ჰქონდა.

ასევე ერთ-ერთ იტალიურ გამოცემაში გავრცელდა ამბავი, რომ იტალიისადმი გაწეული დახმარებისთვის, რუსეთი იტალიის მოქალაქეებს, პუტინისთვის ვიდეორგოლით მადლობის გადახდის სანაცვლოდ ფულს სთავაზობდა.

14 აპრილს, იგივე გზავნილებით, “საქართველო და მსოფლიომ” მკითხველს კიდევ ერთი მასალა შესთავაზა. სტატიაში - “ევროკავშირმა სლოვენია ბედის ანაბარა მიატოვა”, გამოცემა სლოვენიის პრემიერ-მინისტრზე დაყრდნობით წერს, რომ “ეპიდემიის დაწყებიდან დღემდე სლოვენიას ევროკავშირისგან ერთი ნიღაბიც კი არ აქვს მიღებული და ქვეყანა მხოლოდ საკუთარი თავისა და რეგიონში მეგობრების იმედზეა”.

სად და როდის გააკეთა სლოვენიის პრემიერმა ასეთი განცხადება, მასალაში ამის დამადასტურებელი რამე წყარო მითითებული არ არის. მსგავსი განცხადება არც სხვა ქართულ, მათ შორის არც პრორუსულ საიტზე და არც უცხოურ გამოცემებში არ იძებნება.

იმავე დღეს, იგივე გამოცემაში, კიდევ ერთი მსგავსი სტატია იძებნება. ამჯერად, გამოცემა მხოლოდ ერთი ქვეყნის მაგალითით არ კმაყოფილდება. სტატიაში, სათაურით: “რუსეთი ეხმარება სერბეთსა და სირიას კორონავირუსთან ბრძოლაში”, ავტორი გვიყვება, როგორ სთხოვს ყველა დახმარებას რუსეთს. იქვე, გვიკონკრეტებს, რა დახმარებას უგზავნის რუსეთი ამ ქვეყნებს.

ევროკავშირის მიერ გამოქვეყნებულ ანგარიშზე დაყრდნობით, როიტერსი ჯერ კიდევ მარტში წერდა, რომ ევროკავშირის წინააღმდეგ გავრცელებულ დეზინფორმაციით რუსეთი ცდილობს დასავლური ინსტიტუტების სანდოობაში ეჭვი შეიტანოს. ანგარიშში საუბარია იმაზე, რომ “რუსული კამპანიის სახით, ინტერნეტ სივრცეში აქვეყნებენ ყალბ ინფორმაციებს ინგლისურ, იტალიურ, ესპანურ, გერმანულ და ფრანგულ ენებზე და წერენ ურთიერთსაწინააღმდეგო, დამაბნეველ და ზიანის მომტან ინფორმაციებს”.

ევროკავშირის დეზინფორმაციის მონიტორინგის სამსახური - EUvsDisinfo პერიოდულად აქვეყნებს ინფორმაციას იმის შესახებ, რა ყალბ ნარატივებს ავრცელებს რუსული პროპაგანდა ევროსკეპტიციზმის გასაძლიერებლად.

ანტიდასავლური გზავნილების ნარატივი დაახლოებით ასეთია:

• ევროკავშირი ვერ უმკლავდება კრიზისს და ის არის უბედურება ევროპისთვის;
• ევროკავშირი ვერ ეხმარება წევს სახელმწიფოებს და ისინი სხვა ქვეყნების დახმარებაზე არიან დამოკიდებული (მეტწილად ასეთი დამხმარე ქვეყანა ჩინეთია);
• ჩინეთი ეხმარება ევროკავშირის წევრ ქვეყნებს, მაშინ როდესაც მათ ბრიუსელი დახმარების გარეშე ტოვებს;
• შენგენის ზონა აღარ არსებობს - ევროპელები კარანტინში არიან, თუმცა, მიგრანტები თავისუფლად გადაადგილდებიან;

იმ ფონზე, როდესაც მთელი სამყარო პანდემიას ებრძვის, ეს გზავნილები ნათლად აჩვენებს რუსეთის მიზანს სასიკეთოდ გამოიყენოს კრიზისი, - გააჩინოს განცდა, რომ პანდემიასთან გამკლავების ძალა მხოლოდ მას შესწევს და ძლევამოსილ სახელმწიფოდ წარმოჩინდეს.

დეტალური ინფორმაცია, სინამდვილეში რა დახმარება გაუწიეს ევროპულმა ქვეყნებმა ერთმანეთს კორონავირუსთან ბრძოლაში, შეგიძლიათ ამ გვერდზე იხილოთ.

---

სტატია მოამზადა "მედიაჩეკერმა" აღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტის (EWMI) ACCESS-ის პროექტის მხარდაჭერით ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) დაფინანსებით. სტატიის შინაარსზე პასუხისმგებელია "მედიაჩეკერი". ის შესაძლოა არ გამოხატავდეს USAID-ის, ამერიკის შეერთებული შტატების მთავრობის ან/და EWMI-ს შეხედულებებს.

ბოლო ორი კვირის განმავლობაში სოციალურ ქსელში, სხვადასხვა მედიასაშუალებებსა თუ კლიქბაიტ საიტებზე ვირუსულად ვრცელდება ინფორმაცია, თითქოს კვლევებით დადასტურდა, რომ თამბაქოს კორონავირუსისგან დამცავი ეფექტი აქვს. სხვადასხვა ტიპის გამოცემები, ძირითადად, მყვირალა და სენსაციური სათაურებით მკითხველს აცნობენ, რომ “სიგარეტი კორონავირუსს ბლოკავს”, “ნიკოტინი ორგანიზმს COVID-19-სგან იცავს” ანდა “თამ­ბა­ქოს მეშ­ვე­ო­ბით კო­რო­ნა­ვირუ­სი მარცხდება”.

გამოცემები, ძირითადად, საფრანგეთში ჩატარებულ ერთ-ერთ კვლევას ეყრდნობოდნენ, რომელიც ჟურნალ Qeios-ში გამოქვეყნდა, და წერდნენ, რომ ახალი კორონავირუსის კვლევისას, ფრანგმა მეცნიერებმა ნიკოტინის კორონავირუსისგან პოტენციური დამცავი ეფექტი დაადგინეს. “სკანდალური კვლევა”, “საუკუნის აღმოჩენა”, - მსგავსი სენსაციური და შეფასებითი სათაურებით აცნობდნენ მკითხველს კვლევას, რომელიც ოფიციალური წყაროების განცხადებით, ყალბია.

 

“COVID-19-ით დაინფიცირებული 500 პაციენტიდან, რომელთაგან 350 პაციენტი მკურნალობას სტაციონარში გადიოდა, 150 კი შედარებით მსუბუქი სიმპტომებით სახლში მკურნალობდა, მხოლოდ 5% იყო მწეველი, რაც ძალიან დაბალი მაჩვენებელია. მსუბუქი პაციენტებიდან კი მეტნაკლებად ყველა მწეველი აღმოჩნდა. კვლევის ავტორი, შინაგანი დაავადებების პროფესორი ზახირ ამურა ამბობს, რომ კრონავირუსით დაინფიცირებულ პაციენტებში 80%–ით ნაკლები მწეველია, ვიდრე იმავე ასაკისა და სქესის მოსახლეობაში”, - წერნდნენ სხვადასხვა ტიპის გვერდები.

მასალებში ასევე აღნიშნავდნენ, რომ “რომ დაკვირვება ხდებოდა ციხისა და ფსიქიატრიული საავადმყოფოს პაციენტებზეც, რომლებიც საკმაოდ ბევრ ნიკოტინსა და ალკოჰოლურ სასმელს იღებენ და დადგინდა, რომ მათ COVID-19 ნაკლებად შეეხო”.

კვლევის შესახებ იდენტური შინაარსის სტატიებს აქვეყნებენ სხვადასხვა ტიპის გვერდები, მათ შორის: pres.ge, newsreport.ge, hotnews.ge, ambavi.cc, videosports.ge, wnews.ge.

გავლენიან გამოცემა The Guardian-ზე დაყრდნობით, კლევის შესახებ მასალა მოამზადა ისეთმა მედიასაშუალებამაც, როგორიცაა on.ge. “კვლევა: ნიკოტინი, შესაძლოა, კორონავირუსით ინფიცირებას უშლიდეს ხელს” - სტატიაში ავტორს არ განუმარტავს, თუ რა ტიპის კვლევაზე იყო საუბარი. მნიშვნელოვანია აღინიშნულიყო, რომ მსგავსი თეორია ეფუძნებოდა არა სამეცნიერო კვლევას, არამედ საფრანგეთის ერთ-ერთ ჰოსპიტალში დაინფიცირებული პაციენტების გამოკითხვის შედეგად მიღებულ შედეგებს.

 “კვლევები, რომლებიც მოწევას და ნიკოტინს წარმოაჩენენ COVID-19-სგან თავის დასაცავ საშუალებად, ყალბია!!!”- ამ აქცენტით ვრცელი განცხადება საქართველოს დაავადებათა კონტროლისა და საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ეროვნული ცენტრის (NCDC) ოფიციალურ გვერდზე 5 მაისს გამოქვეყნდა.



Qeios-ში გამოქვეყნებული კვლევების შესახებ NCDC ვრცელ განმარტებას აკეთებს და წერს, რომ აღნიშნული კვლევების მიგნებები არათანმიმდევრულია და მწეველობასა და COVID-19-ს შორის აღწერილი კავშირი სრულიად შეუსაბამოა უკვე არსებულ მტკიცებულებათა ვრცელ ჩამონათვალთან:

“იგი ასევე შეუსაბამოა ინფექციის წარმოშობისა და გავრცელების ფართოდ ცნობილ და აღიარებულ მექანიზმთან. გარდა ამისა, რაც მთავარია, მიმოხილვა აჩვენებს, რომ მეორე ნაშრომის მთავარ ავტორს Jean-Pierre Changeux-ს ხანგრძლივი კავშირი აქვს თამბაქოს ინდუსტრიასთან...

მიუხედავად იმისა, რომ ავტორები არ აცხადებენ ფინანსური ინტერესთა კონფლიქტის არსებობის შესახებ, უნდა აღინიშნოს კვლევის წამყვანი ავტორის გრძელვადიანი ისტორიული კავშირების შესახებ თამბაქოს ინდუსტრიასთან. 1995-1998 წლებში Jean-Pierre Changeux-მა თამბაქოს კვლევის საბჭოსგან მიიღო გრანტები ბიუჯეტით 220.000 აშშ დოლარი. 90-იანი წლების ბოლოს იგი გახდა RJ Reynolds ფარმაცევტული შვილობილი კომპანია Targacept-ის თანამშრომელი და მრჩეველი, 2006/2007 წლებში იგი ხელმძღვანელობდა და გამოაქვეყნა Philip Morris International-ის მიერ დაფინანსებული კვლევები”, - წერს NCDC.

“თამბაქოს მოხმარება ყოველწლიურად 8 მილიონზე მეტ ადამიანს კლავს გლობალურად და უარყოფითად აისახება უამრავი სხვა ადამიანის რესპირაციულ ჯანმრთელობაზე. თუმცა COVID-19-თან დაკავშირებული მეცნიერება ვითარდება, ჩვენ მიერ მოპოვებული შეზღუდული მტკიცებულებები გვიჩვენებს, რომ მოწევა აუარესებს COVID-19 პაციენტების მდგომარეობას. მიუხედავად იმისა, რომ მედიამ გამოაქვეყნა თამბაქოს მოხმარებასა და COVID-19-ით დაინფიცირებას შორის კვლევა, ეს კვლევები არ წარმოადგენს მყარ მტკიცებულებას”, - ნათქვამია ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის (WHO) მიერ გამოქვეყნებულ პუბლიკაციაში “თამბაქოს კონტროლი COVID-19-ის პანდემიის დროს: როგორ შეგვიძლია დახმარება”.

ვირუსულად გავრცელებულ ინფორმაციას, ოფიციალური წყარობის მიერ გამოქვეყნებულ განცხადებამდე, ინფექციონისტი, მედიცინის მეცნიერებათა დოქტორი მაია ბუწაშვილი გამოეხმაურა:

“გავრცელდა ინფორმაცია, რომ თამბაქოს მომხმარებლებს ნაკლებად ემართებათ ახალი კორონავირუსით ინფექცია. ამის ასე ხელაღებით თქმა ძალიან საშიშია, რადგან შეიძლება ადამიანებმა არასწორად აღიქვან და თამბაქოს გამოყენება დაიწყონ”,- წერს მაია ბუწაშვილი.



კორონავირუსის პანდემიის პირობებში, საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია ყურადღებას ამახვილებს სანდო, გადამოწმებული და სენსაციურობისგან დაცლილი ჟურნალისტური მასალების განსაკუთრებულ მნიშვნელობაზე.

“იმის გათვალისწინებით, რომ აუდიტორიის გარკვეული ნაწილი ინფორმაციას, ძირითადად, სათაურებიდან იღებს და მხოლოდ ამით კმაყოფილდება, ყველა საერთაშორისო რეკომენდაციაში, რომელიც კორონავირუსის გაშუქებას ეხება, ხაზგასმულია, რომ მედიამ სენსაციური სათაურით აუდიტორია შეცდომაში არ უნდა შეიყვანოს”, - ნათქვამია საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებულ სახელმძღვანელოში - ეთიკა, უსაფრთხოება და ფსიქიკური ჯანმრთელობა კორონავირუსული პანდემიის (COVID-19) გაშუქებისას.

“არასდროს შესწიროთ ფაქტები „კლიკებს“ და განსაკუთრებული ყურადღება ამას კრიზისების დროს მიაქციეთ”, - ამბობს ფრილანსერი ჟურნალისტი ბეტსი ჯოულსი, რომელიც კორონავირუსის პანდემიას ჩინეთში, უჰანის პროვინციაში აშუქებდა.

---

სტატია მოამზადა "მედიაჩეკერმა" აღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტის (EWMI) ACCESS-ის პროექტის მხარდაჭერით ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) დაფინანსებით. სტატიის შინაარსზე პასუხისმგებელია "მედიაჩეკერი". ის შესაძლოა არ გამოხატავდეს USAID-ის, ამერიკის შეერთებული შტატების მთავრობის ან/და EWMI-ს შეხედულებებს.

მარტის ბოლოს ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციამ განაცხადა, რომ საჯარო სივრცეებში პირბადეების გამოყენება საჭირო არ არის, თუკი პირს Covid -19-ის სიმპტომები არ უფიქსირდება. დაახლოებით ერთ კვირაში აშშ-ს დაავადებათა კონტროლის ცენტრმა (CDC) რჩევა შეცვალა.

იანვრის დასაწყისში, როდესაც ახალი კორონავირუსი ევროპასა და აშშ-ში ახალი გავრცელებული იყო, ყველაზე მნიშვნელოვანი რჩევა ხელების ხშირი დაბანა იყო, სამი თვის თავზე კი - მსოფლიო მოსახლეობის 1/3 ე.წ. „ლოქ-დაუნმა“ მოიცვა.

ახლა, ადამიანებს ეშინიათ და ეძებენ პასუხებს  მათ კითხვებზე, მაგრამ, იმის გათვალისწინებით, რომ   Covid -19-ის შესახებ ბევრი რამ უცნობია, მზა პასუხები არ არის. ამასთან, ვირუსის შესახებ მონაცემები და ექსპერტთა რჩევები მუდმივად იცვლება.

რა უნდა ქნან ჟურნალისტებმა ასეთ ვითარებაში, როგორ უნდა გააშუქონ კორონავირუსის პანდემია?


Vox-ის რეპორტიორმა უმეირ ირფანმა კორონავირუსის წინააღმდეგ ბრძოლის ფარგლებში ვაქცინების შესახებ ათობით სტატია სწორედ მაშინ დაწერა, როდესაც ამერიკის შეერთებულმა შტატებმა ვირუსის გავრცელების თვალსაზრისით მსოფლიო მასშტაბით მოწინავე პოზიციები დაიკავა. მან და მისმა ორმა კოლეგამ ჯანდაცვის ეროვნული ინსტიტუტის, კოალიცია ეპიდემიური ინოვაციების მზადყოფნისთვისა და ალერგიისა და ინფექციური დაავადებების ეროვნული ინსტიტუტის, ასევე სხვა ინსტიტუტებისა და ორგანიზაციების ინფორმაციის მოგროვება დაიწყეს, რომლებიც ვირუსის საწინააღმდეგო ვაქცინაზე მუშაობდნენ.

ირფანმა აღმოაჩინა, რომ  მკვლევრებთან, მეცნიერებთან და სამედიცინო სფეროს პროფესიონალებთან გამუდმებული ურთიერთობის შედეგად, ის ინფორამაცია, რომელსაც საკუთარ სტატიებში იყენებდა, განახლებადი და მარტივად გასაგები ხდებოდა.

„ისინი ჩვენზე მეტად დაკავებულები არიან, მაგრამ თუკი წყაროსთან ურთიერთობის აწყობას შეეცდები, მეტ პასუხისმგებლობას იჩენენ, რაც ფაქტების სწრაფ გადამოწმებაში გეხმარება“, - ამბობს ირფანი.

მონაცემთა ჟურნალისტი სინდუჯა რანგარაჯანიც დარგის პროფესიონალებთან კონსულტაციების მნიშვნელობაზე მიუთითებს. „ანალიზის გაკეთებისას, დიდწილად მე მეცნიერების, ეპიდემიოლოგების და ინსტიტუტების მონაცემებს ვეყრდნობოდი“, - ამბობს იგი.




კორონავირუსის შესახებ მომზადებული მასალების დიდი ნაწილი პროგნოზებს და შეფასებებს ეხება, რომლებიც შესაძლოა ძალიან მალე შეიცვალოს.

„მაქსიმალურად ვცდილობ, რომ შეძლებისდაგვარად ზუსტი ვიყო, თუმცა თუკი ჩემს მიერ გამოქვეყენებული ინფორმაცია სულ ბოლო მონაცემს არ შეიცავს, ეს იმის ბრალია, რომ ყველაფერი ძალიან სწრაფად იცვლება“, - ამბობს რანგარაჯანი. 

იგი ამბობს, რომ საკუთარ მასალებში მონაცემებს ყოველდღიურად არ ანახლებს, რადგანაც ყველაფერი ძალიან სწრაფად იცლვება და ეს უბრალოდ შეუძლებელია. რანგარაჯანი მიიჩნევს, რომ უკეთესია, მკითხველს ის აუხსნა, რომ შენ მიერ გამოქვეყნებული მონაცემები დიდი ალბათობით შეიცვლება.

თავის მხრივ უმეირ ირფანი განმარტავს, რომ ზუსტ რიცხვებს განსაკუთრებული ყურადღება არ უნდა მივაქციოთ. „ცხადია, ამბავს ვანახლებ, როდესაც ინფორმაცია მაქვს, მაგრამ იმის გათვალისწინებით, რომ [Covid -19-ის] ამბავი სწრაფად ცვალებადია, მივხვდით, რომ ზუსტი რიცხვების გამოყენება, თუკი ის ისტორიისთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი არ არის, არ ღირს“, - ამბობს იგი.


პანდემიის ფონზე, ამბის გადმოცემისას გულწრფელობის მნიშვნელობაზე საუბრობს რანგარაჯანი.

„ყველაზე მნიშვნელოვანია, რომ მკითხველმა იცოდეს საიდან გვაქვს მონაცემები? დღევანდელია ისინი თუ არა? რომელი წყაროდან არის ისინი? უბრალოდ იყავით ძალიან, ძალიან გამჭვირვალეები“, - ამბობს იგი.

The New York Times-ის მკვლევარი ემა გოლდბერგი ამბობს, რომ იგი ამბის თხრობიასას უახლესი ინფორმაციის გამოყენებას ცდილობს, თუმცა მიიჩენევს, რომ იმ პირობებში, როდესაც ყველაფერი ძალიან სწრაფად იცვლება, რეპორტიორმა მნიშვნელოვანია, რომ საკუთარი ცოდნის ლიმიტის შესახებაც გააცნობიეროს.

კორონავირუსის პანდემიის პირობებში ჟურნალისტები უპრეცედენტო, გახანგრძლივებული პერიოდში, მუდმივად ცვალებადი ინფორმაციის პირბებში ვმუშაობთ, შესაბამისად ფაქტების გამჭვირვალე გაშუქება, ახლა ისე კრიტიკულად მნიშვნელოვანია, როგორც არასდროს.

„ვაცნობიერებ, რომ ეს [კორონავირუსი] ერთ-ერთი იმ ამბავთაგანია, რომლის გაშუქებაც გარკვეული პერიოდის განმავლობაში მოგვიწევს, მას მერეც კი, როდესაც ყველაფერი ნათელი გახდება. ახლა ის ღირებულება, რომელიც ჩვენ შეგვიძლია დავამატოთ ისაა, რომ სამყაროს გაგება ვცადოთ, გავაცნობიეროთ როგორ იცვლება ის და ამის შესახებ მოვყვეთ“, -ამბობს რანგარაჯანი. 

წყარო: ijnet.org

---

• როგორ უნდა გამოვიყენოთ მონაცემები, კორონავირუსის პანდემიის გაშუქებისას - ეს არის ერთ-ერთი ქვეთავი, რომელიც მიმდინარე კვირას დაემატა საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებულ გზამკვლევს. 
• წაიკითხეთ რეკომენდაციები დეტალურად - ეთიკური დილემები პანდემიის გაშუქებისას
• მონაცემების ქვეთავი იხილეთ მე-13 გვერდიდან