Freedom House-ის 2018 წლის ანგარიშში მსოფლიოში ინტერნეტის თავისუფლების შესახებ საქართველოს პოზიცია ერთი ქულით გაუარესდა. თუმცა 25 ქულით საქართველო ისევ თავისუფალი ქვეყნების სიაშია და მეზობელ სომხეთთან ერთად რეგიონში ლიდერობს.

ფრიდომ ჰაუსი მთავარ მიგნებებში ხაზს უსვამს საქართველოს ახალ კონსტიტუციაში შეტანილ ცვლილებებს, რაც ინტერნეტთან თავისუფალ წვდომასა და მისი სარგებლობის ფუნდამენტურ უფლებას ითვალისწინებს. ასევე, ხაზგასმულია ხელისუფლების მიერ ელექტრონული სერვისების გაფართოება. ასევე, აღნიშნულია ონლაინ აქტივობასთან დაკავშირებული სამართლებრივი საქმეები რეპ დუო “ბირჟა მაფიისა” და პრეზერვატივების კომპანია “აიისას” წინააღმდეგ, რამაც უარყოფითი გავლენა იქონია ქვეყნის რეიტინგზე. ანგარიშში ისევ არის ნახსენები თბილისიდან გატაცებული აფგან მუხტარლი.

ანგარიშის თანახმად, ინტერნეტის მოხმარება და ხელმისაწვდომობა საქართველოში იზრდება და დაახლოებით 60,49%-ს შეადგენს.

ანგარიშის მიხედვით, ონლაინ მედიაგარემო საქართველოში სულ უფრო მრავალფეროვანი ხდება და ინტერნეტ მომხმარებელს ხელი მიუწვდება მრავალფეროვან კონტენტზე. ონლაინ გამოცემების ნაწილი, რომელთაგან ზოგიერთი პოლიტიკურ პარტიებთანაა აფილირებული და მიკერძოებულობას ავლენს, კოორდინირებულად ავრცელებს ახალ ამბებს. ასეთი ჯგუფები ეფექტიანად დომინირებენ ონლაინში, რის გამოც პატარა გამოცემებს სარეკლამო შემოსავლების მოზიდვა უჭირთ. გასული წლების მსგავსად, ამ გამოცემებთან საქართველოს ხელისუფლება კვლავ აფორმებს კონტრაქტებს და აფინანსებს მათ. ზოგიერთი მედია ორგანიზაცია დაკავშირებულია რუსეთთან და ცნობილია ანტი-დასავლური დღის წესრიგის გატარებით.

ანგარიშში ვკითხულობთ, რომ ინტერნეტ მომხმარებლების ნაწილი გარკვეულწილად თვითცენზურას მიმართავს, მიუხედავად იმისა, რომ ხელისუფლების მხრიდან არ ხდება ონლაინ კონტენტის სისტემატური მანიპულაცია. კონკრეტული პროფესიების წარმომადგენლები ხანდახან თავს იკავებენ სოციალურ ქსელებში აზრის გამოხატვისგან, საჯარო მოხელეები კი ხშირად ექვემდებარებიან თვითცენზურას მაღალი თანამდებობის პირების მხრიდან რეპრესიების შიშის გამო. ასევე, 2018 წლის ივნისში ანტი-სახელისუფლებო პროტესტის დროს ონლაინ აქტივისტები საუბრობდნენ ბოტების, ტროლებისა და დასპონსორებული პოსტების შესახებ, რომლებიც პრო-სახელისუფლებო ინფორმაციას ავრცელებდნენ.

ანგარიშის მიხედვით, ტრადიციულმა მედიასაშუალებებმა ინტერნეტის გამოყენება დაიწყეს. ონლაინ მედია სააგენტოებს კვლავ უჭირთ რეკლამის დამკვეთების მოზიდვა, კონტენტის დივერსიფიცირება, მულტიმედია შესაძლებლობების დაუფლება და ტრადიციულ მედიასთან კონკურენცია. კერძო სექტორი ონლაინ რეკლამირებაში, მცირე აუდიტორიის გამო, დიდ რესურსს არ ხარჯავს.

დოკუმენტის თანახმად, საქართველოში არის რამდენიმე ბლოგერი, რომელთა შექმნილი კონტენტი იწვევს დისკუსიას ონლაინში და გავლენას ახდენს პოლიტიკურ დღის წესრიგზე. უმცირესობები და მოწყვლადი ჯგუფები წარმოდგენილნი არიან ონლაინში. გასული 4 წლის განმავლობაში ლგბტი და ფემინისტი აქტივისტები აქტიურად იყენებდნენ ონლაინ ხელსაწყოებს საჯარო სფეროში დისკრიმინაციის გასაპროტესტებლად.

2017 წლის ბოლოს, მოხმარებელთან 63% ინტერნეტს სოციალური ქსელების შესამოწმებლად იყენებდა. Facebook ინარჩუნებს ყველაზე პოპულარული პლატფორმის ტიტულს საქართველოში. ბლოგერები და ჟურნალისტები სულ უფრო მეტად იყენებენ ფეისბუკს საკუთარი კონტენტის გასაზიარებლად და მკითხველამდე მისატანად. სამოქალაქო აქტივისტები ასევე იყენებენ ფეისბუკს პოლიტიკურ და სოციალურ განვითარებაზე დისკუსიისთვის. მომხმარებელთა 43% ინტერნეტს ახალი ამბების მისაღებად იყენებს, 24% მხოლოდ Skype-ს ხმარობს, 14% - email-ს. ადამიანების 21%-ს მიაჩნია, რომ ინტერნეტი ინფორმაციის მთავარი წყაროა, ხოლო 26% მას ინფორმაციის მეორეხარისხოვან წყაროდ აღიქვამს.

ანგარიშის თანახმად, პოლიტიკური და სამოქალაქო ჯგუფები სოციალურ მედიაში პოსტავენ მოწოდებებს და იყენებენ მხარდამჭერებთან საკომუნიკაციოდ. მიუხედავად იმისა, რომ ონალინ აქტივიზმის ფორმების უმრავლესობას რეალური შედეგი არ აქვს, ასეთი აქტივობის გავლენა თანდათანობით იზრდება. ონლაინ აქტივისტები იყენებენ სოციალურ მედიას გენდერული თანასწორობის კამპანიისთვის, ისევე როგორც, ოჯახური ძალადობის წინააღმდეგ სამართლებრივი რეფორმების ადვოკატირებისთვის.

საანგარიშო პერიოდში ონლაინ პლატფორმები და განსაკუთრებით ფეისბუკი გამოიყენებოდა ისეთი აქციების ორგანიზებისთვის, როგორიცაა ნარკოპოლიტიკის ლიბერალიზაცია თუ მკვლელობის სწორი გამოძიება.

2013 წლის შემდეგ 70-ზე მეტი ელექტრონული სერვისი იქნა ინტეგრირებული სახელისუფლებო პორტალზე My.gov.ge. მოქალაქეებ შეუძლიათ ელექტრონულად სხვადასხვა სერვისის მიღება, როგორიცაა საჯარო ინფორმაცია ბიუჯეტსა და დანახარჯებზე. 2017 წელს, ჩაეშვა ელექტრონული პეტიციების პლატფორმა www.ichange.gov.ge, რომელიც მოქალაქეებს საშუალებას აძლევს შეაგროვონ ხელმოწერები და გადაუგზავნონ ინიციატივა მთავრობას.

გაეცანით ანგარიშის სრულ ვერსიას.

არჩევნების მეორე ტურის დანიშვნასთან დაკავშირებით ტელეკომპანია „იმედი“ მუშაობის საგანგებო რეჟიმზე გადადავიდა. ამის შესახებ არხის მთავარ საინფორმაციო გამოშვებიდან და ვებგვერდიდან 30 ოქტომბერს გახდა ცნობილი.

"წინასაარჩევნო პერიოდი განსაკუთრებულად მძიმე იქნება მეორე ტურის წინ, რადგან არჩევანის ერთ მხარეს "ნაციონალური მოძრაობა" აღმოჩნდა. ტელეკომპანია "იმედმა" და მისმა მფლობელებმა საკუთარ თავზე იწვნიეს რას ნიშნავს ხელისუფლებაში "ნაციონალური მოძრაობა". ამიტომ "იმედი" წინასაარჩევნოდ ცვლის საეთერო ბადეს და ჩვენ ვიმუშავებთ იმისთვის, რომ არ დაბრუნდეს რეჟიმი",- ნათქვამია განცხადებაში, რომელიც "იმედინიუსის" ვებგვერდზე გავრცელდა.

საგანგებო რეჟიმთან დაკავშირებით, შეცვლილ საეთერო ბადეში, ტოქშოუ "პირისპირ" კვირაში ერთის ნაცვლად ორჯერ გავა. საეთერო ბადეს დაემატება „იმედი Live“, ახალი ტოქშოუ, რომელსაც იმედი ნიუსის რედაქტორი თეონა გეგელია წაიყვანს. გეგელია სხვადასხვა დროს მუშაობდა ტელეკომპანია "მაესტროსა" და ბიძინა ივანიშვილის კუთვნილ "მე-9 არხზე", ასევე ვებგვერდზე ForeignPress, რომელიც საერთაშორისო მედიაში გამოქვეყნებულ სტატიების ქართულ თარგმანებს აქვეყნებდა.

საგანგებო მდგომარეობის გამოცხადების დღეს, ტელეკომპანია "იმედის" 20:00-საათიან გამოშვებაში, რამდენიმე სიუჟეტი მიეძღვნა საარჩევნო თემატიკასა და "ნაციონალური მოძრაობის" კანდიდატის გრიგოლ ვაშაძის შესაძლო გაპრეზიდენტებას. საინფორმაციო გამოშვება დაიწყო "ქართული ოცნების" მხარდაჭერილი კანდიდატის სალომე ზურაბიშვილის საგანგებო ბრიფინგით მეორე ტურში მისი მონაწილეობის გაგრძელების შესახებ. პირველი სიუჟეტი კი შეეხებოდა გრიგოლ ვაშაძის გაპრეზიდენტების პერსპექტივებს და იმ ნეგატიურ ეფექტებს, რაც ტელეკომპანიისა და სიუჟეტის რესპონდენტების მოსაზრებით, შეიძლება დადგეს ქვეყანაში. სიუჟეტი აგებული იყო ძირითადად იმ პოლიტიკოსების, ბიზნესმენების, ხელოვანების და სახელმწიფო მოხელეების კომენტარებზე, რომლებიც ნეგატიურად აფასებენ „ნაციონალური მოძრაობის“ წარმომადგენლის ხელისუფლებაში მოსვლას. სიუჟეტში მოხვდა "ნაციონალური მოძრაობის" წარმომადგენლის ლევან ბეჟაშვილის კომენტარიც, რომელიც აცხადებს რომ გრიგოლ ვაშაძე, თუკი ის პრეზიდენტი გახდება, კონსტიტუციას არ გადაუხვევს.



"ქრონიკის" მეორე სიუჟეტი შეეხებოდა ევროპული საქართველოსა და სხვა პოლიტიკური ჯგუფების მიერ გრიგოლ ვაშაძის მხარდაჭერას არჩევნების მეორე ტურში. სიუჟეტში საუბარი იყო იმ პოლიტიკურ სუბიექტებსა და პარტიებზეც, რომლებიც ვაშაძეს მხარს არ დაუჭერენ. გაკეთდა შეფასებებიც როგორც "ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის" ისე მთავრობის წარმომადგენლების მიერ, მეორე ტურში კანდიდატების მხარდაჭერასთან დაკავშირებით.



მესამე სიუჟეტი ტელეკომპანია "იმედმა" "ქართული ოცნებისა" და მმართველი გუნდის სამომავლო გეგმებზე გააკეთა. სიუჟეტი მოიცავს მხოლოდ "ქართული ოცნების" წარმომადგენლების კომენტარებს სალომე ზურაბიშვილის ბრიფინგის შემდეგ.



მეოთხე სიუჟეტი კი ახალქალაქში "ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის" აქტივისტებზე თავდასხმას შეეხებოდა. სიუჟეტში ნათქვამი იყო, რომ "ნაციონალური მოძრაობა" მომხდარში "ქართულ ოცნებას" ადანაშაულებს. ამბის თხრობა ჟურნალისტმა დაიწყო "ქართული ოცნების" წარმომადგენლის პერსპექტივიდან, რომელიც ამბობდა, რომ "ნაციონალური მოძრაობის" წევრებმა სხვადასხვა ადგილას სიტყვიერი შეურაცხყოფა მიაყენეს ზურაბიშვილის მხარდამჭერებს და საარჩევნო პლაკატები ჩამოხიეს ბენზინგასამართ სადგურებზე. სიუჟეტში ჩართული იყო ვიდეოჩანაწერიც, რომელშიც ჩანს როგორ ჩამოხია ერთ-ერთმა ადამიანმა სალომე ზურაბიშვილის პლაკატი, თუმცა ვიდეოს არ აქვს ხმა. სიუჟეტის დარჩენილი ნაწილი ძირითადად აგებული იყო ამბის "ნაციონალური მოძრაობისა" და "ქართული ოცნების" ვერსიებზე, შსს-ისა და სახალხო დამცველის შეფასებებზე.



საგანგებო რეჟიმთან დაკავშირებით, ტელეკომპანია "იმედის" ღამის ეთერში გავიდა საზოგადოებრივ-ანალიტიკური ტოქშოუ „პირისპირ“ ირაკლი ჩიხლაძესთან ერთად. გადაცემის მთავარი თემა იყო "ნაციონალური მოძრაობის" მმართველობა, არჩევნების მეორე ტური, გრიგოლ ვაშაძის გაპრეზიდენტების შესაძლებლობა და საფრთხეები, რომელიც ტელეკომპანიის რწმენით, შეიძლება შეიქმნას "ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის" ხელისუფლებაში მოსვლით.

„გრიგოლ ვაშაძე სწორედ იმ პირების შეწყალებას აპირებს, და მათ ნაწილს აქვე ჩამოვთვლი: სააკაშვილი, მერაბიშვილი, ადეიშვილი, სია საკმაოდ გრძელია, რომლებიც მსჯავრდებულები და ბრალდებულები არან 7 ნოემბრის დარბევაში, გირგვლიანის მკვლელობაში, პატიმრების წამებაში, ტელევიზიის დარბევასა და ტელეკომპანია იმედის მიტაცებაში, რისი საფრთხეც ამ ძალის ხელისუფლების დაბრუნების შემთხვევაში გარდაუვალია,” - აღნიშნა წამყვანმა ირაკლი ჩიხლაძემ. გადაცემის სტუმრები იყვნენ ჟურნალისტები, ხელოვანები, ბიზნესმენები და საზოგადოების სხვა ჯგუფების რამდენიმე წარმომადგენელი, რომლებიც მიმდინარე ამბებსა და "ნაციონალური მოძრაობის" მმართველობის პერიოდზე აკეთებდნენ კომენტარებს.

არჩევნებამდე 5 დღით ადრე, 23 ოქტომბერს, "ქართული ოცნების" თავმჯდომარემ ბიძინა ივანიშვილმა, მისივე ინიციატივით, სამი მაუწყებლის ჟურნალისტების კითხვებს უპასუხა. ინტერვიუ პირდაპირ ეთერში მიმდინარეობდა და 2 საათსა და 20 წუთს გაგრძელდა. პარალელურად ქვეყნდებოდა მოკლე ახალი ამბები სხვადასხვა გამოცემებში.

24 ოქტომბრის 01:50 სთ-ის მონაცემებით, imedinews.ge-ს 6, 1TV.GE-ს კი 11 მასალა აქვს გამოქვეყნებული. რაც შეეხება რუსთავი 2-ს, ვებგვერდზე ამ დროისთვის არცერთი მასალა არ იძებნება.

რა მასალები (რა სათაურებით) მოამზადეს ბიძინა ივანიშვილის ინტერვიუდან იმედინიუსმა და 1TV.ge-მ - თვალი გადაავლეთ ფოტოებს; 

პოლიტიკური/წინასაარჩევნო რეკლამა - ისეთი შინაარსის რეკლამა, რომელიც მიზნად ისახავს საარჩევნო სუბიექტის არჩევისთვის ხელის შეწყობას/ხელის შეშლას, რომელშიც ნაჩვენებია საარჩევნო სუბიექტი ან/და მისი არჩევნებში მონაწილეობის რიგითი ნომერი…

პოლიტიკური რეკლამა საარჩევნო კამპანიის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ელემენტია. საზოგადოებაში დებატებსა და ამომრჩეველზე ზეგავლენისათვის პოლიტიკური რეკლამის გამოყენებას დიდი ხნის ისტორია აქვს. მათ შორის, საქართველოშიც, როდესაც საქართველოს პირველი დემოკრატიული რესპუბლიკის 1921 წლის 21 თებერვალს კონსტიტუციის მიხედვით, წინასაარჩევნო აგიტაცია შესაბამის ჩარჩოებში იყო ჩასმული და მისი დამრღვევის მიმართ გამოიყენებოდა სხვადასხვა სადამსჯელო ღონისძიება.

რა დრო ეთმობა სატელევიზიო პოლიტიკურ რეკლამას და რა ღირს ეროვნულ და რეგიონულ მაუწყებლებში? რომელმა პოლიტიკურმა პარტიამ დახარჯა ყველაზე მეტი სატელევიზიო პოლიტიკურ რეკლამაში და რომელმა ტელეკომპანიამ მიიღო აქედან ყველაზე დიდი შემოსავალი?

წინასაარჩევნო პერიოდში საერთო ეროვნული მაუწყებლების საეთერო დროის თითქმის ნახევარი შესაძლოა მხოლოდ რეკლამას დაეთმოს. ასეთი მაუწყებლები არიან ისინი, რომლებიც მთელი საქართველოს მასშტაბით ვრცელდებიან და აუდიტორიას სხვადასხვა თემაზე მომზადებულ გადაცემებს სთავაზობენ.

საქართველოს კანონმდებლობით, ასეთ მაუწყებლებზე თითოეულ კვალიფიციურ სუბიექტს ეკუთვნის უფასო პოლიტიკური რეკლამა 3 საათაში არაუმეტეს 90 წამისა. 2018 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებში 17 კვალიფიციური სუბიექტი მონაწილეობს, შესაბამისად, მაუწყებელს შეუძლია მთლიანი საეთერო დროის 14% უფასო პოლიტიკურ რეკლამას დაუთმოს. ამას ემატება ფასიანი პოლიტიკური რეკლამისთვის გამოყოფილი 15% და კომერციული რეკლამის განთავსებისთვის გამოყოფილი 20%. საერთო ჯამში, მაუწყებლის მთლიანი ეთერის 49%-მდე შესაძლოა დაეთმოს რეკლამას. და, ასევე, ამას ემატება სოციალური რეკლამის ვალდებულებაც - 3 საათში არანაკლებ 90 წამისა შესაძლოა დაეთმოს სოციალურ რეკლამას.

მაუწყებლების მიერ გამოქვეყნებული ყოველკვირეული ინფორმაციის თანახმად, წინასაარჩევნო პერიოდის ბოლო კვირას პოლიტიკური რეკლამის განთავსება ყველაზე ძვირი ტელეკომპანია რუსთავი 2-ის ეთერში ღირდა. ფასიანი პოლიტიკური რეკლამის ერთი წუთი მინიმუმ 1 350 ლარი იყო, მაქსიმუმ კი - 11 450 ლარი. რეკლამის განსათავსებლად ყველაზე ძვირიან გადაცემებში ვანოს შოუ ლიდერობს; მეორე ადგილზე 11 000 ლარით სერიალი ჩემი ცოლის დაქალებია; სამეულში ბოლო ადგილს კი საზოგადოებრივ-პოლიტიკური გადაცემა არჩევანი იკავებს 10 850 ლარით.

ტელეიმედში ფასიანი პოლიტიკური რეკლამის ერთი წუთი მინიმუმ 1 134 ლარი ღირდა. იმედის ეთერში ყველაზე მაღალი ფასი პოლიტიკურ რეკლამას შოუში ცეკვავენ ვარსკვლავები ჰქონდა და 9 618 ლარი ღირდა. მას მოჰყვება ტოქშოუ პირისპირ, სხვა რაკურსი, სიცრუის დეტექტორი და ღამის შოუ 8 232 ლარით. იმედის კვირაში კი რეკლამის ერთი წუთი 6 252 ლარი ღირდა.




საზოგადოებრივ მაუწყებელზე პოლიტიკური რეკლამის ერთი წუთი 550 ლარიდან 3 000 ლარამდეა.



ტვ პირველზე პოლიტიკური რეკლამის ფასი 650-დან 3 250 ლარამდე მერყეობს. რეკლამის განთავსება ყველაზე მეტი ინგა გრიგოლიას რეაქციაში ღირს. გადაცემაში პირველები - 2 250 ლარი, ხალხის პოლიტიკასა და დღის ამბებში - 2 000 ლარი. GDS-ზე - 400-1200 ლარამდე,  კავკასიაზე - 300-900, ხოლო ობიექტივზე - 300 ლარია.

რეგიონული ტელეკომპანიების ტარიფები მნიშვნელოვნად ნაკლებია ნაციოანლური მაუწყებლების ფასებზე. 

• ტვ თრიალეთი - 750 ლარი;
• მარნეულის ტელევიზია - 100-500;
• ტელეკომპანია დია - 800 ლარი, მორბენალი სტრიქონი - 10;
• რიონი TV - 300-944 ლარი;
• ოდიში TV - 920 ლარი;
• ეგრისი - 350-450 ლარი;
• TOK TV - 150-250 ლარი.

ცენტრალურ საარჩევნო კომისიაში წარდგენილი დოკუმენტები აჩვენებს, რომ , ნაციონალურმა მოძრაობამ 2018 წელს, წინასაარჩევნოდ, რუსთავი 2-ის ეთერში ჯამში140 ათასი ლარის რეკლამა განათავსა. ; ტვ პირველში - 30 ათასის; კავკასიაში - 10 200; რეგიონულ მედიაში (13 მაუწყებელი) პარტიამ 20 ათასზე მეტი ლარის სარეკლამო დრო შეიძინა.

ნაციონალურ მიძრაობაზე მცირედ მეტი, 200 ათასამდე ლარის სარეკლამო დრო შეიძინა ევროპულმა საქართველომ რუსთავი 2-ში. ამ პარტიამ 7 რეგიონულ მაუწყებელში 24 ათასამდე ლარის სარეკლამო დრო იყიდა; ხოლო ტელეკომპანია კავკასიაზე - 10 ათასამდე ლარის.

ლეიბორისტებმა 12 რეგიონულ არხზე 23 ათასამდე ლარის სარეკლამო დრო შეიძინეს; ტვ პირველსა და იბერიაზე - 30-30 ათასი; რუსთავი 2-ზე - 60 000.

ეროვნულ-დემოკრატიული პარტია (ედპ) სარეკლამო ხარჯი: 13 რეგიონული მაუწყებელი 25 ათას ლარზე მეტი; რუსთავი 2 - 170 000; კავკასია - 5 000 ლარამდე.

ქრისტიან კონსერვატიული პარტიის სარეკლამო ხარჯი: 13 რეგიონული მაუწყებელი - 20 ათასამდე ლარი; რუსთავი 2 - 160 000; კავკასია და იბერია 10-10 ათასამდე ლარი. მოძრაობა თავისუფალი საქართველოსთვის სარეკლამო ხარჯი: 36 ათასამდე ლარი - 15 რეგიონული მაუწყებელი; ტვ პირველი - 33 ათას ლარზე მეტი, რუსთავი 2 - 46 000-მდე, ხოლო ტელეიმედი - 120 ათასი.

მნიშვნელოვანია, რომ ტელეკომპანია იმედთან სარეკლამო დროის შეძენაზე ხელშეკრულება ცესკოსთვის გადაგზავნილი დოკუმენტების მიხედვით, ჩამოთვლილთაგან მხოლოდ პარტიამ მოძრაობა თავისუფალი საქართველოსთვის გააფორმა.

“საარჩევნო კოდექსის” თანახმად, საარჩევნო წელს სატელევიზიო რეკლამის განთავსების ხარჯების დასაფარავად კვალლიფიციური პოლიტიკური პარტიები სახელმწიფო ბიუჯეტიდან დამატებით დაფინანსებას იღებენ. ბიუჯეტიდან ამ მიზნისთვის მიღებული თანხა თითოეული სუბიექტისთვის არ უნდა აღემატებოდეს 600 000 ლარს. ამ თანხიდან არანაკლებ 15%-ისა უნდა დაიხარჯოს სულ ცოტა 7 არაეროვნულ მაუწყებელში, ანუ იმ მაუწყებლებში, რომლებიც მთელი საქართველოს მასშტაბით არ ვრცელდებიან. მაუწყებელს ამ სარეკლამო ხარჯებს უნაზღაურებს ცესკო მაუწყებელსა და საარჩევნო სუბიექტს შორის დადებული ხელშეკრულების საფუძველზე

როგორც „ინტერნიუსი - საქართველოსა“ და „სამოქალაქო განვითარების ინსიტიტუტის“ ჩატარებული კვლევები ცხადყოფს, რადიო მაუწყებლები და ონლაინ მედიები მეტნაკლები წარმატებით ახერხებენ თავი აარიდონ კონკრეტული პოლიტიკური ძალის განსაკუთრებულად ნეგატიური ან პოზიტიური ტონით ანდა ეთიკური სტანდარტების დარღვევით გაშუქებას. ბეჭდური მედიის შემთხვევაში კი მდგომარეობა არასახარბიელოა და ხშირია როგორც არაეთიკური რეპორტინგი, ასევე მიკერძოებული, გადაუმოწმებელი და სიძულვილის ენის შემცველი ინფორმაციის გავრცელება. ზედაპირულობა და წყაროთა ერთფეროვნება კი ის საკითხია, რაც ზემოთ ჩამოთვლილ სამივე ტიპის მედიებისთვის პრობლემურად რჩება.




როგორც „სამოქალაქო განვითარების ინსტიტუტის“ ჩატარებული მედიამონიტორინგის შუალედურ ანგარიშში ვკითხულობთ, ციფრული მედიასაშუალებები ახერხებენ, მეტნაკლებად ობიექტურად და მიკერძოების გარეშე გააშუქონ პოლიტიკურ სუბიექტებთან დაკავშირებული თემები.

კვლევას არ გამოუვლენია ეთიკური ნორმებისა და პროფესიული სტანდარტების უხეში დარღვევა ონლაინ მედიასაშუალებებში. მიუხედავად ამისა, კვლავაც თვალშისაცემია ზედაპირულობისა და წყაროთა ერთფეროვნების პრობლემა.

როგორც ანგარიშშია მითითებული, ონლაინ გამოცემები ნაკლებ ყურადღებას უთმობენ საკითხების სიღრმისეულ გაშუქებას, ეყრდნობიან მხოლოდ ერთ წყაროს, იგნორირებას უკეთებენ სოციალური და ეკონომიკური პრობლემების სიღრმისეულ ანალიზს და ძირითადად შემოიფარგლებიან პოლიტიკოსთა ყოველდღიური განცხადებებისა თუ საქმიანობის შესახებ ინფორმაციის უაპელაციოდ გავრცელებით.

ერთ-ერთ უმთავრეს გამოწვევად კი ონლაინ მედიასაშუალებებში კომერციული და სარედაქციო მასალების გამიჯვნა რჩება.

რაც შეეხება პრეზიდენტობის კანდიდატებს, ყველაზე ხშირად ონლაინ მედიასაშუალებები „ქართული ოცნების“ მხარდაჭერილ სალომე ზურაბიშვილსა და ნაციონალური მოძრაობის საპრეზიდენტო კანდიდატს გრიგოლ ვაშაძეს უთმობდნენ ყურადღებას. დანარჩენ კანდიდატთაგან დათმობილი ყურადღების სიხშირით მესამე ადგილზე ზურაბ ჯაფარიძე, დავით ბაქრაძე და დავით უსუფაშვილი მონაცვლეობდნენ.

„პრეზიდენტობის კანდიდატთა საქმიანობასაც ონლაინ გამოცემების უმრავლესობა აშუქებს ზედაპირულად და ძირითად ყურადღებას უთმობს მხოლოდ კანდიდატთა განცხადებებსა და ყოველდღიურ წინასაარჩევნო საქმიანობას. შედეგად, ონლაინ გამოცემების დიდი ნაწილი ვერ ახერხებს მკითხველისთვის სრულფასოვანი ინფორმაციის მიწოდებას პრეზიდენტობის კანდიდატთა ხედვებისა და კონკრეტული სამოქმედო გეგმების შესახებ“, - ვკითხულობთ ანგარიშში.

ასევე წაიკითხეთ: 
სატელევიზიო ახალი ამბებისა და ტოქშოუების მონიტორინგის შედეგები

ჟურნალისტური ეთიკის ნორმების უხეშად დარღვევა არ დაფიქსირებულა არც რადიო საშუალებების მონიტორინგში, რომელიც „ინტერნიუსი - საქართველომ“ ჩაატარა.

როგორც კვლევაშია აღნიშნული, წინა წლებთან შედარებით გაუმჯობესებულია რადიოების მიერ ამბების დაბალანსებულად გაშუქების ხარისხი და არ გამოვლენილა რომელიმე პოლიტიკური სუბიექტის მიმართ მედიების განსაკუთრებული მიკერძოებულობა. მიუხედავად ამისა, ონლაინ მედიების მსგავსად, რადიოებში კვლავაც მწვავედ დგას ამბების სიღრმისეულად გაშუქების პრობლემა და ორიგინალური ჟურნალისტური კონტენტის წარმოება. „რადიომაუწყებლების ეთერში თემების აქტუალურობას კვლავაც პოლიტიკოსთა განცხადებები განსაზღვრავდნენ და არა ჟურნალისტების მოპოვებული ინფორმაცია,“, - ვკითხულობთ ანგარიშში.

კვლევის მიხედვით, რადიოები არ ერიდებოდნენ ხელისუფლების კრიტიკასა და ამბის სხვადასხვა მხარის წარმოჩენას თუმცა, როგორც წესი, ინფორმაციას ძირითადად ერთ წყაროზე დაყრდნობით, უაპელაციოდ ავრცელებდნენ და არ სვამდნენ კრიტიკულ შეკითხვებს.

როგორც მონიტორინგის შუალედურ ანგარიშშია აღნიშნული, რადიო მაუწყებლები ფართოდ აშუქებდნენ სხვადასხვა პოლიტიკურ სუბიექტს თუმცა ნაკლებ ყურადღებას უთმობდნენ არჩევნებთან დაკავშირებულ საკითხებს, საპრეზიდენტო კანდიდატების პროგრამებსა და არაკვალიფიციურ საპრეზიდენტო კანდიდატებს. პოლიტიკური სუბიექტებიდან და კანდიდატებიდან კი ყველაზე ხშირად ქართული ოცნება, ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა, ევროპული საქართველო და შესაბამისად მათი საპრეზიდენტო კანდიდატები სალომე ზურაბიშვილი, გრიგოლ ვაშაძე და დავით ბაქრაძე შუქდებოდნენ.


განსხვავებით რადიო და ონლაინ მედიებისა, კვლევის მიხედვით, ქართული ბეჭდური გამოცემების უმეტესობაში ვხვდებით ეთიკური ნორმებისა და პროფესიული სტანდარტების დარღვევის შემთხვევებს. გაზეთები არ ერიდებიან ამა თუ იმ პოლიტიკური სუბიექტისა თუ საპრეზიდენტო კანდიდატის მიმართ ცალსახად დადებითი ან უარყოფითი განწყობის ჩვენებას.

როგორც მონიტორინგის შუალედურ ანგარიშში წერია, გაზეთებში ხშირია შემთხვევები, როდესაც ამბის გაშუქება არა ფაქტებზე დაყრდნობით, არამედ გადაუმოწმებლად კონკრეტული სუბიექტების დისკრედიტაციის მიზნით ხდება. ჟურნალისტები არ ერიდებიან ამა თუ იმ პოლიტიკოსის მიმართ უსაფუძვლო ბრალდებების ტირაჟირებას, სიძულვილის ენის გამოყენებასა და შეურაცხყოფას. გარდა ამისა, რეპორტიორები არ ცდილობენ არც რესპონდენტთა დისკრიმინაციული და შეურაცხმყოფელი განცხადებებისაგან გამიჯვნას. რადიოებისა და ონლაინ მედიების მსგავსად, გაზეთებიც იშვიათად არიან სათანადოდ კრიტიკულები და სიღრმისეულები, შესამჩნევია წყაროთა ერთფეროვნება და მეტიც, ხშირად წყაროთა სანდოობა საეჭვოა. ონლაინ გამოცემების მსგავსად, ბეჭდური გამოცემებიც ხშირად არ მიჯნავენ სარედაქციო და სარეკლამო მასალებს.

კიდევ ერთი საერთო ონლაინ და ბეჭდურ გამოცემებს შორის საპრეზიდენტო კანდიდატების პროგრამებისადმი უგულისყურობაა. „მონიტორინგისთვის შერჩეული გამოცემების დიდ ნაწილში საერთოდ არ გვხვდება პრეზიდენტობის კანდიდატთა ხედვებისა და საარჩევნო დაპირებების ობიექტური, დასაბუთებული ანალიზი“, - ვკითხულობთ „სამოქალაქო განვითარების ინსტიტუტის“ მომზადებულ შუალედურ ანგარიშში. თუმცა, ონლაინ მედიებისგან განსხვავებით, გაზეთების ნაწილი პრეზიდენტობის კანდიდატებს უკიდურესად არაობიექტურად აშუქებს და ხშირია პიროვნული შეურაცხყოფები თუ დაუსაბუთებელი ბრალდებები, ნათქვაია ანგარიშში.


2018 წლის საპრეზიდენტო არჩევნების მედიამონიტორინგი გაეროს განვითარების პროგრამის (UNDP) პროექტის - „2018 წლის საპრეზიდენტო არჩევნების მედიამონიტორინგი“ - ფარგლებში ევროკავშირის მხარდაჭერით ხორციელდება. გაზეთების, რადიოებისა და ონლაინ მედიასაშუალებები კვლევის შუალედური ანგარიში 18 ივნისიდან 15 ოქტომბრის პერიოდს მოიცავს. როგორც ანგარიშებშია აღნიშნული, მონიტორები აგროვებდნენ როგორც რაოდენობრივ, ისე თვისებრივ მონაცემებს შერჩეული მედიებიდან. რაოდენობრივი მონაცემებით აღინიშნებოდა პოლიტიკური სუბიექტებისა და საპრეზიდენტო კანდიდატების გაშუქების სიხშირე და გაშუქების ტონი. თვისობრივი ანალიზი კი მასალების მიკერძოებულობას, წყაროთა მრავალფეროვნებას, ბალანსს, ტერმინოლოგიას, ჟურნალისტურ სტანდარტებთან, ეთიკურ ნორმებთან შესაბამისობასა და სიზუსტეზე იყო ფოკუსირებული. „ინტერნიუსი - საქართველომ“ და „სამოქალაქო განვითარების ინსტიტუტმა“ კვლევის ობიექტებად შემდეგი მედიასაშუალებები შეარჩია:

• ონლაინ მედია - ambebi.ge, interpressnews.ge, ipress.ge, liberali.ge, marshalpress.ge, netgazeti.ge, news.ge, on.ge, palitravideo.ge, reportiori.ge, tabula.ge;
  
  
• რადიო - „რადიო 1“ (საზოგადოებრივი მაუწყებელი), „აჭარა“ (აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებელი, ქ. ბათუმი), „თავისუფლება”, „იმედი“, „მაესტრო“, „პალიტრა“, „პირველი რადიო“, „ფორტუნა“, „აფხაზეთის ხმა“, „ათინათი“ (ქ. ზუგდიდი), „ჰერეთი“ (ქ. თბილისი/ლაგოდეხი);
  
  
• პრესა - „ალია“, „ასავალ-დასავალი“, „რეზონანსი“, „ახალი თაობა“, „ქრონიკა +“, „კვირის პალიტრა“, „საქართველო და მსოფლიო“.

მონიტორინგის შუალედური ანგარიშების სრული ვერსია შეგიძლიათ იხილოთ „მედიამონიტორის“ ვებ-გვერდზე.

სამაუწყებლო მედიის თვალსაჩინო პოლარიზაცია, ნეგატიური კამპანია არასასურველი საპრეზიდენტო კანდიდატის წინააღმდეგ და საარჩევნო დებატების ნაკლებობა - ეს იმ ძირითადი ტენდენციების არასრული ჩამონათვალია, რაც საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის წინასაარჩევნო მედია მონიტორინგმა გამოავლინა.

ანგარიშის თანახმად, ტოქშოუების სადისკუსიო თემა არ ყოფილა არჩევნები და დღის წესრიგი შეცვალა გავრცელებულმა ფარულმა ჩანაწერებმა; შეინიშნებოდა სიღრმისეული მოკვლევითი მასალების ნაკლებობაც, რაც ამომრჩეველს ინფრორმირებული არჩევანის გაკეთებაში დაეხმარებოდა.




კიდევ ერთი საინტერესო ტენდენცია, რაც ამ მონიტორინგმა აჩვენა, არის ის, რომ გაზრდილია „ევროპული საქართველოს“ გაშუქება და, დათმობილი დროით ის ზოგიერთ არხზე უსწრებს კიდეც „ნაციონალურ მოძრაობას.“

"ეს შესაძლოა გამოწვეული იყოს ხორავას ქუჩის საქმეზე შექმნილი საპარლამენტო კომისიის აქტიური გაშუქებით. ამ კომისიის ხელმძღვანელი და წევრების უმრავლესობა სწორედ „ევროპული საქართველოს“ წევრები იყვნენ. ეს თემა კი საინფორმაციო გამოშვებების ყურადღების ქვეშ იყო", - ვკითხულობთ დოკუმენტში.

ანგარიშის მიხედვით, კანდიდატთა მიმართ მიკერძოება და ტენდენციური გაშუქება გამოიხატა არა რომელიმე კანდიდატის პოზიტიურად წარმოჩენაში, არამედ არასასურველი კანდიდატის ნეგატიურ გაშუქებაში. არხების ნაწილის წამყვანები პირდაპირ მოუწოდებდნენ ამომრჩეველს, რომელი კანდიდატი არ უნდა აირჩიონ.



მაგალითად, ანგარიშის მიხედვით, თუ რუსთავი 2-ზე თვალსაჩინო იყო “ქართული ოცნების” მხარდაჭერილი კანდიდატის სალომე ზურაბიშვილის საწინააღმდეგო კამპანია, იგივე ტენდენცია ტელეკომპანია იმედზე გაერთიანებული ოპოზიციის კანდიდატის, გრიგოლ ვაშაძის, ობიექტივზე კი გრიგოლ ვაშაძისა და “ევროპული საქართველოს” კანდიდატის დავით ბაქრაძის წინააღმდეგ შეიმჩნეოდა;

ანგარიშში ვკითხულობთ, რომ ხელისუფლებისადმი ყველაზე მეტი კრიტიკული ტონი „რუსთავი 2“-ს აქვს. კრიტიკული სიუჟეტები ხელისუფლების მიმართ ყველაზე ხშირად ამ არხის ეთერში გადის.. წინა წლების მსგავსად ხელისუფლების მიმართ კვლავ რბილი, არა მოდარაჯე პოზიციით ხასიათდება საზოგადოებრივი მაუწყებლის პირველი არხი და ტელეკომპანია „იმედი.“ ხელისუფლების გაშუქებისას მათი პრიორიტეტები და გზავნილები ხშირად იდენტურია. ასევე, რუსთავი 2-ისა და იმედის ტოქშუები პრაქტიკულად ალტერნატიულ რეალობებს აჩვენებენ აუდიტორიას.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის წინასაარჩევნო მედიამონიტორინგის შუალედური ანგარიში დღეს, 25 ოქტომბერს გამოქვეყნდა. ქარტია მაუწყებლებში საინფორმაციო გამოშვებებსა და ტოქშოუებს ამონიტორინგებდა. ანგარიში  აერთიანებს სატელევიზიო მედიაზე ქარტიის დაკვირვების პირველად შედეგებს და მოცემულ პერიოდში (18 ივნისი - 31 აგვისტო) გაშუქების ძირითად ტენდენციებს ასახავს.

2018 წლის საპრეზიდენტო არჩევნების მედიამონიტორინგი გაეროს განვითარების პროგრამის პროექტის - „2018 წლის საპრეზიდენტო არჩევნების მედიამონიტორინგი“ - ფარგლებში ევროკავშირის მხარდაჭერით ხორციელდება.

იხილეთ ანგარიშები სრულად:

• ახალი ამბები
• ტოქშოუები

ცენტრალური საარჩევნო კომისიის ინფორმაციით, 28 ოქტომბრის საპრეზიდენტო არჩევნებს, 95 მედიაორგანიზაცია დააკვირდება. მათ შორის ერთს, რომელსაც ვებ-გვერდიც კი არ აქვს, 382 აკრედიტებული წარმომადგენელი ეყოლება. ჯამში, საპრეზედინეტო არჩევნებისთვის აკრედიტებულია 1765 პირი (ჟურნალისტი, ოპერატორი, ფოტოგრაფი).

ცესკოს ვებგვერდზე გამოქვეყნებული მონაცემების მიხედვით, 95-დან 30 საერთაშორისო მედიაორგანიზაციაა, 65 კი ადგილობრივი.

როგორც ცესკოს ვებგვერდზეა მითითებული, ყველაზე მეტი 382 აკრედიტაცია მიღებული აქვს ნიუს სფეისს. ეს არის ონლაინ საინფორმაციო სააგენტო, რომელსაც არ გააჩნია ვებგვერდი, Facebook-ის გვერდზე სულ გამოქვეყნებული 10 პოსტიდან კი ბოლო 2017 წლის 21 ოქტომბრით თარიღდება.

ნიუს სფეისმა აკრედიტაცია გასული, 2017 წლის თვითმართველობის არჩევნების დროსაც გაიარა. მაშინ ამ თემაზე მასალა ონლაინ გამოცემა ნეტგაზეთმა მოამზადა. სტატიაში საუბარია იმის შესახებ, რომ მედიასაშუალებას დაარსებიდან 2 თვეში, არჩევნების დღისთვის 1 724 აკრედიტაცია ჰქონდა მიღებული.

ნეტგაზეთის ცნობით, ნიუს სფეისის დამფუძნებელი და 100%-იანი წილის მფლობელი თორნიკე დიასამიძე იყო, რომელიც იმ დროისთვის პარტია "ევროპული საქართველო-მოძრაობა თავისუფლებისთვის" საზოგადოებასთან ურთიერთობის სამსახურის თანამშრომელი იყო. საჯარო რეესტრის მონაცემებით, დღეის მდგომარეობით, მედიასაშუალების 100%-იანი წილის მფლობელი კვლავაც თორნიკე დიასამიძეა.

2017 წლის თვითმართველობის არჩევნების დროს, ნეტგაზეთმა კიდევ ერთი მედიასაშუალება “პრეს მედია” აღმოაჩინა, რომელსაც 1459 აკრედიტაცია ჰქონდა მიღებული. ამ ეტაპზე ცესკოს მიერ აკრედიტებულთა სიაში ეს ორგანიზაცია აღარ იძებნება.

28 სექტემბრის საპრეზიდენტო არჩევნების გასაშუქებლად სხვა მედიასაშუალებებიდან ყველაზე მეტი აკრედიტაცია მიღებული აქვს: საზოგადოებრივ მაუწყებელს (203 აკრედიტაცია), ტელეიმედს (152 აკრედიტაცია) და რუსთავი 2-ს (130 აკრედიტაცია).

ერთი კვირაა ტელეკომპანია "იბერიაზე" აღარ გადის საინფორმაციო გამოშვებები და გადაცემები. ტელევიზიის ეთერში არის ტიტრი - "ხელისუფლებამ დახურა იბერია" და წარწერა, რომ “არჩევნებამდე სარეკლამო ვალდებულებათა შესასრულებლად ეთერი დაეთმობა საარქივო გადაცემებს”.

რა მოხდა იბერიაში - ქრონოლოგია, მოკლედ



ტელეკომპანია “იბერიამ” გადაცემები 16 ოქტომბერს შეაჩერა. იმ დღეს ეთერში არ გავიდა არხის მთავარი საინფორმაციო გამოშვება და მთავარი ტოქშოუ. მოგვიანებით ეკრანზე გაჩნდა წარწერათ - “ხელისუფლებამ დახურა იბერია!!!” არხის მენეჯმენტის განცხადებით, მაუწყებლობა არხზე არსებული ფინანასური პრობლემების გამო შეჩერდა.

“იბერიის” საინფორმაციო სამსახურის უფროსმა ვახო ხუზმიაშვილმა განაცხადა, რომ ხელისუფლებამ მათი მუშაობის შესაჩერებლად ყველაფერი გააკეთა და ამ ეტაპისთვის მათ ეს წარმატებით მოახერხეს. ღიად არ უსაუბრიათ, რატომ გაჩერდა მოულოდნელად არხი, რატომ არ გავიდა ეთერში მომზადებული გადაცემები. მაუწყებლობის გაჩერების შესახებ აუდიტორიამ ჯერ ხუზმიაშვილის ფეისბუკ სტატუსით გაიგო, შემდეგ კი ეკრანზე გამოტანილი წარწერით. საკუთარი აუდიტორია არ შეუმზადებიათ და არ აუხსნიათ არაფერი.

მაუწყებლობის შეჩერებიდან ორ დღეში, ტელეკომპანიის თანამშრომლების ნაწილმა საქართველოს პროფესიული კავშირების ხელმძღვანელთან ერთად ბრიფინგი გამართა, საკუთარი უფლებების დაცვაზე ისაუბრა, მენეჯმენტისგან კუთვნილი სახელფასო დავალიანების ანაზღაურება მოითხოვა და ხელმძღვანელობასთან ურთიერთობის პრობლემებზე გაამახვილა ყურადღება.

ტელეკომპანია “იბერიაში” ხელისუფლების მხრიდან ზეწოლაზე და არხის მთავარი დამფინანსებელი კომპანიისთვის, “ომეგა ჯგუფისთვის” ფინანსური პრობლემების ხელოვნურად შექმნაზე ჯერ კიდევ 2018 წლის თებერვლის ბოლოს ალაპარაკდნენ. ტელევიზიის თანამშრომლები ამბობდნენ, რომ ხელისუფლება ტელევიზიის მფლობელის ბიზნესზე ზეწოლით, არხის სარედაქციო პოლიტიკის შეცვლას ცდილობდა. თუმცა, ტელეკომპანიის თანამშრომლებს ხელისუფლების მხრიდან ბიზნესზე ზეწოლის კონკრეტულ მაგალითებზე არ უსაუბრიათ და ფაქტი საზოგადოებისთვის ბუნდოვანი დარჩა. მაშინ არხის ერთ-ერთი ყოფილი მფლობელი დეპუტატი ნატო ჩხეიძე ხელისუფლების მხრიდან რაიმე სახის ზეწოლას კატეგორიულად გამორიცხვდა. მიუხედავად იმისა, რომ კანონით პარლამენტის წევრს ეკრძალება მაუწყებლის ფლობა, აღმოჩნდა, რომ ნატო ჩხეიძეს ტელეკომპანიის წილები ფორმალურად აქვს გადაფორმებული საკუთარ შვილებზე, რადგან მიმდინარე პროცესებში ის, როგორც ტელეკომპანიის დამფუძნებელი, ისე ფიგურირებდა.

2018 წლის სექტემბრის დასაწყისში, ტელევიზიის თანამშრომლებმა მთავრობის მხრიდან ზეწოლის შესახებ კიდევ ერთხელ განაცხადეს. ამის შემდეგ ტელეკომპანია “იბერია” უკვე მუშაობის საგანგებო რეჟიმზე გადავიდა. ტელევიზიის თანამშრომლები ამბობდნენ, რომ „ომეგა ჯგუფისთვის“ ყადაღის დადების შედეგად გამოწვეული ფინანსური „პრობლემები“ ტელევიზიის „დახურვას“ გამოიწვევდა.

“იბერიის” თანამშრომლებმა 10 სექტემბერს პროტესტის ნიშნად რამდენიმე საათით მაწუყებლობაც შეწყვიტეს და ტელეკომპანიის ოფისიდან მთავრობის კანცენლარიის შენობამდე მსვლელობა მოაწყეს. მთავრობის კანცელარიასთან შეკრებილ თანამშრომლებს ხელში ტრანსფარანტები ეჭირათ წარწერით - “იბერიას ვერ წაგვართმევთ”, “ვერ გაგვაჩუმებთ”, “ხელები შორს იბერიისგან და ა.შ.

ტელეკომპანია “იბერიის” მიერ ხელისუფლების ზეწოლაში დადანაშაულებიდან მალევე “რუსთავი 2-ზე” ფარული აუდიოჩანაწერების სერია გაჩნდა. ჩანაწერებში „ომეგა ჯგუფის“ ერთ-ერთი დამფუძნებელი, ბიზნესმენი ზაზა ოქუაშვილი, სავარაუდოდ, ხელისუფლების მაღალჩინოსნებს, მათ შორის, ბიძინა ივანიშვილს, ბიზნესის რეკეტსა და თანხის გამოძალვაში ადანაშაულებს. ასევე “იბერიის” ნაცვლად “რუსთავი 2-თან” ინტერვიუში გაამხილა ზაზა ოქრუაშვილმა ბევრი ფაქტი, რაც აძლიერებდა ეჭვებს შესაძლო კორუფციის შესახებ.

საქართველოს მთავარმა პროკურატურამ მედიაში გავრცელებულ აუდიოჩანაწერებზე განცხადება მხოლოდ 5 ოქტომბერს გაავრცელა, სადაც ნათქვამი იყო, რომ ჩანაწერები დამონტაჟებული იყო. საგამოძიებო უწყებამ იქვე განმარტა, რომ ფარულ აუდიოჩანაწერებზე გამოძიება მიმდინარე წლის 12 სექტემბერს სისხლის სამართლის კოდექსის 180-ე მუხლის მესამე ნაწილის “ბ” ქვეპუნქტით დაიწყო, რაც „სხვისი კუთვნილი დიდი ოდენობით ფულადი თანხის მოტყუებით დაუფლებას გულისხმობს“.

“ომეგა ჯგუფისა” და “იბერიას” ბრალდებებს თავდაპირველად ფინანსთა სამინისტრო ოფიციალური განცხადებით გამოეხმაურა. უწყებაში განმარტეს, რომ “ომეგა ჯგუფის” ბალანსზე არსებული თითქმის 52 მილიონ ლარიანი დავალიანების გადაუხდელობის გამო კომპანიის მიმართ გავრცელებულია იძლებითი ღონისძიებები და დადებულია ინკასო.

ფინანსთა მინისტრმა ივანე მაჭავარიანმა განაცხადა, რომ “ომეგა ჯგუფის” ანგარიშების დაყადაღებას მედიასთან კავშირი არ ჰქონდა და ეს “ომეგა ჯგუფისა” და ტელეკომპანიის მფლობელების მხრიდან “სრული სპეკულაცია” იყო.

„სრულიად მიუღებელი და სამარცხვინოა მედიას ამოფარებული ზოგიერთი ბიზნესი როდესაც თავიანთ მედიას იყენებს შანტაჟის იარაღად და ცდილობს, რომ გადასახადისგან თავი აირიდოს. სახელმწიფოს ვერავინ ვერ დაელაპარაკება შანტაჟის ენით, ეს არის ხალხის ფული და კეთილი ინებონ და გადაიხადონ ბიუჯეტში“, - განაცხადა ფინანსთა მინისტრმა.

იგივე პოზიცია ჰქონდათ მმართველ გუნდში. ოპოზიციამ კი, “ტელეკომპანიას” სრული მხარდაჭერა გამოუცხადა და ქართული ოცნების ხელისფლება თავისუფალი მედიისა და კრიტიკული აზრის შევიწროებაში დაადანაშაულა.

“იბერიის” ირგვლივ განვითარებული მოვლენები არასამთავრობო ორგანიზაციების ყურადღების ქვეშ მოექცა. “ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია,” “საერთაშორისო გამჭვირვალობა საქართველო”, “ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია”, მთლიანად კოალიცია მედია ადვოკატირებისთვის ავრცელებდნენ განცხადებებს, სადაც საუბრობდნენ არაჯანსაღ მედიაგარემოზე, კონკრეტული მიზნებისთვის მედიის გამოყენებაზე, აქცენტს აკეთებდნენ ჟურნალისტების უფლებების დაცვაზე, სთავაზობდნენ მათ დახმარებას, ხელისუფლებას კი არსებული კითხვებისა და სპეკულაციების თავიდან ასარიდებლად გამოძიების დროულად და გამჭვირვალედ წარმართვისკენ მოუწოდებდნენ.



ტელეკომპანია “იბერია” 2000 წელს დაარსდა. მისი მფლობელი და დამფინანსებელი კომპანია “ომეგა ჯგუფი” იყო. ვარდების რევოლუციის შემდეგ, 2004 წელს, სამართალდამცველებმა “ომეგას” სიგარეტის იმპორტის უკანონო ბიზნესში მონაწილეობის მოტივით, “იბერიას” ოფისში ჩხრეკა ჩაატარეს. მოგვიანებით, ტელეკომპანია “იბერია” დაიხურა.

არხმა მაუწყებლობის ლიცენზია 2013 წელს დაიბრუნა. მაუწყებლობა კი 2015 წელს განაახლა. მისი დამფუძნებელი შპს ბენმონტი-BENMONT-ია, რომლის მფლობელები ნატო ჩხეიძე და ზაზა ოქუაშვილი იყვნენ. 2016 წლის არჩევნებში ნატო ჩხეიძე და ზაზა ოქუაშვილი "პატრიოტთა ალიანსის" სახელით მონაწილეობდნენ. ნატო ჩხეიძე პარლამენტის წევრი, ზაზა ოქუაშვილი კი აჭარის უმაღლესი საბჭოს დეპუტატი გახდა. იმის გამო, რომ მაუწყებლობის შესახებ კანონით პოლიტიკური პარტიის წევრს ეკრძალება მაუწყებლის ფლობა, მათ საკუთარი წილები გადააფორმეს შვილებზე - რატი და გიორგი ოქუაშვილებზე, რომლებიც “იბერიის” ირგვლივ განვითარებულ მოვლენებში არ გამოჩენილან. კვლავაც ნატო ჩხეიძე და ზაზა ოქუაშვილი ფიგურირებდნენ, როგორც არამხოლოდ “ომეგა ჯგუფის” ,არამედ “იბერიის” წარმომადგენლებიც.

ნატო ჩხეიძემ “პატიორტთა ალიანსი” “ომეგა ჯგუფისა” და “იბერიას” გარშემო განვითარებულ მოვლენებზე თანაგუნდელების მხრიდან არასათანადო თანადგომის გამო ოფიციალურად დატოვა და პარლამენტში დამოუკიდბელი დეპუტატის სტატუსით დარჩა. ზაზა ოქუაშვილს კი პარტიის დატოვების შესახებ არ განუცხადებია.

წინასაარჩევნოდ, მედიასაშუალებებში ყველაზე ხშირად სიძულვილის ენა გამოყენებული იყო მიგრანტების, თურქებისა და ლგბტ+ ადამიანების მიმართ. ასეთია კვლევის დასკვნა, რომელიც მედიის განვითარების ფონდმა (MDF) 22 ოქტომბერს გამოაქვეყნა. როგორც კვლევიდან ხდება ცნობილი, 1-ლი აგვისტოდან 15 ოქტომბრის შუალედში, მედიასაშუალებებში სულ 117 დისკრიმინაციული განცხადება მოხვდა, რომელთაგან თითქმის ნახევარი მიგრანტებს შეეხებოდათ.

MDF ორთვენახევრის განმავლობაში სიძულვილის ენის გამოსავლენად აკვირდებოდა:

5 საინფორმაციო და ანალიტკურ ტელეგადაცემას:

• საზოგადოებრივი მაუწყებელი (მოამბე),
• რუსთავი 2 (კურიერი, P.S.)
• იმედი, (ქრონიკა, იმედის კვირა)
• მაესტრო (საინფორმაციო გამოშვება)
• „ობიექტივი“ (საინფორმაციო გამოშვება)

5 ტელე-თოქ შოუს:

• რუსთავი 2 (არჩევანი)
• იმედი (პირისპირ)
• იბერია (თავისუფალი სივრცე)
• ობიექტივი (ღამის სტუდია, ოქროს კვეთა)
• კავკასია (ბარიერი, სპექტრი)

7 ონლაინ გამოცემას:

• საქინფორმი
• ნეტგაზეთი
• ინტერპრესნიუსი
• საქართველო და მსოფლიო
• PIA
• კვირის პალიტრა
• მარშალპრესი

4 გაზეთს

• რეზონანსი
• პრაიმ თაიმი
• ასავალ-დასავალი
• ალია

კვლევამ მოიცვა როგორც მეინსტრიმული, ასევე ტაბლოიდური მედიასაშუალებები, თუმცა მასში მითითებული არ გახლავთ თუ რა კრიტერიუმით მოხვდნენ კვლევის არეალში კონკრეტული მედიასაშუალებები.


სიძულვილის ენის წყარო საპრეზიდენტო კანდიდატებიდან ყველაზე ხშირად კახა კუკავა, შალვა ნათელაშვილი და ბესარიონ თედიაშვილი გახლდათ. სიძულვილის ენას ხშირად იყენებდა პატრიარქის ფონდის მმართველი საბჭოს წევრი და პრეზიდენტობის კანდიდატი გიორგი ანდრიაძეც. საპრეზიდენტო კანდიდატები სხვადასხვა მედიასაშუალების მეშვეობით ავრცელებდნენ მესიჯებს, რომ საქართველოში მოსული მიგრანტები ქვეყანას საფრთხეს, მათ შორის ტერორიზმის საფრთხეს უქმნიან, ეთნიკურად ქართველთა ეროვნულ უმცირესობად ქცევას უქადიან და არიან პროსტიტუციის, ნარკომანიისა და კრიმინალს ზრდის მიზეზები.

ინფოგრაფიკა: © მედიის განვითარების ფონდი

საპრეზიდენტო კანდიდატებიდან სიძულვილის ენის წყაროთა შორის მოხვდა „ქართული ოცნების“ მხარდაჭერილი კანდიდატი სალომე ზურაბიშვილიც. კვლევაში აღნიშნულია, რომ სალომე ზურაბიშვილმა ნინოწმინდასა და ახალციხეში ეთნიკურ სომხებსა და თურქებს შორის შუღლის გამაღვივებელი კომენტარები გააკეთა, რამდენიმე ხნით ადრე კი, რუსთავი 2-ის ინფორმაციით, მან Facebook-ის საკუთარ გვერდზე დაწერა: „ჩინელები არ კვდებიან. ერთი პირადობის მოწმობით ან პასპორტით სარგებლობს რამდენიმე ადამიანი სანათესავოდან და ვინ გაარჩევს? როცა გგონია რომ ათი შემოვიდა, სინამდვილეში 100-მდე შეიძლება იყვნენ".

პოლიტიკური პარტიების შემთხვევაში კი, სიძულვილის ენას ყველაზე ხშირად პატრიოტთა ალიანსის, ქართული დასის, ქართული ოცნებისა და ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის წარმომადგენლები იყენებდნენ. ამ მხრივ განსაკუთრებით აღსანიშნავია, რომ MDF-ის მონიტორებმა სხვადასხვა მედიასთან „პატრიოტთა ალიანსის“ წევრების მიერ გაკეთებული 12 ქსენოფობიური, 8 თურქოფობიური, 3 ჰომოფობიური, 5 რელიგიური ნიშნით, 1 გენდერული ნიშნით დისკრიმინაციის შემცველი განცხადება და 1 ძალადობის წამახალისებელი კომენტარი აღმოაჩინეს. MDF-ის კვლევაში მოხვდა მიხეილ სააკაშვილის ქსენოფობიური კომენტარიც, რომელიც „საქინფორმის“ ცნობით, მან საკუთარი Facebook-ის გვერდზე დაწერა: “...ქართველების სამუშაო ადგილები წაიღეს ღარიბმა ირანელებმა, თურქებმა და სხვა უცხოელებმა. მდიდარი ინვესტორების ნაცვლად, რომელთაც ქართველები უნდა დაესაქმებინათ, მივიღეთ გაღლეტილი მიგრანტები, რომლებიც საკუთარ თავს ძლივს ასაქმებენ (საქინფორმი, 9 ოქტომბერი)20.”

ინფოგრაფიკა: © მედიის განვითარების ფონდი

რაც შეეხება პოლიტიკური სუბიექტების მიმართ გამოვლენილ სიძულვილის ენას, MDF-ის კვლევიდან ცნობილი ხდება რომ ყველახე ხშირად სიძულვილის ენა ქართული ოცნების მხარდაჭერილი კანდიდატის სალომე ზურაბიშვილის მიმართ იყო გამოყენებული. მედიასაშუალებებმა სხვადასხვა დროს ზურაბიშვილის მიმართ დისკრიმინაციული შინაარსის 5 კომენტარი გაავრცელეს, რომელთაგან 2 ძალადობის წამახალისებელი, 2 რელიგიური, 1 კი გენდერული ნიშნით სიძულვილის ენას შეიცავდა. სიძულვილის ენის ობიექტები ასევე გახდნენ ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა, ევროპული საქართველო და პოლიტიკური გაერთიანება „გირჩის“ საპრეზიდენტო კანდიდატი ზურაბ ჯაფარიძე.

საუდის არაბეთის ტელევიზიის მიერ 20 ოქტომბერს გავრცელებული ინფორმაციით, არაბი ჟურნალისტი ჯამალ ხაშოგი სტამბოლში მდებარე საუბდის არაბეთის საკონსულოში ჩხუბის შედეგად მოკლეს. ეს პირველი შემთხვევაა, როდესაც არაბეთის სამეფო ჟურნალისტის მკვლელობას ოფიციალურად ადასტურებს. 

წაიკითხეთ: როგორ გაუჩინარდა თურქეთში ჟურნალისტი საუდის არაბეთიდან

ჯამალ ხაშოგი სტამბოლში მდებარე არაბეთის საკონსულოში 2 ოქტომბერს შევიდა და მას შემდეგ გაუჩინარდა. საუდის არაბეთი ჟურნალისტის გაუჩინარებაში ქვეყნის რაიმე ფორმით ჩართულობას ორი კვირის განმავლობაში უარყოფდა.

მას შემდეგ, რაც თურქეთმა ოფიციალურად განაცხადა, რომ ჟურნალისტი საკონსულოში მოკლეს და მისი გვამი გაანადგურეს, საუდის არაბეთი საერთაშორისო თანამეგობრობის დიდი წნეხის ქვეშ მოექცა.

საუდის არაბეთის პროკურატურის ოფიციალურ განცხადებაში ნათქვამია, რომ საკონსულოში ჟურნალისტსა და საუდის არაბეთის მთავრობის მომხრე პირებს შორის დაპირისპირება დაიწყო, რაც საბოლოო ჯამში, ჟურნალისტის მკვლელობით დასრულდა.

უწყებისავე ინფორმაციით, საუდის არაბეთში საქმეზე 18 ეჭვმიტანილი უკვე დააკავეს და გამოძიება კვლავ გრძელდება.

ანალიტიკოსები ფიქრობენ, რომ საუდის არაბეთის ხელისუფლებას მისი ვერსიის გასამყარებლად მყარი მტკიცებულებების წარმოდგენა მოუწევს. ჟურნალისტის მკვლელობის შესახებ საუდის არაბეთის მიერ გახმოვანებულ ოფიციალურ ვერსიას სკეპტიკურად აფასებენ აშშ-ის კანონმდებლებიც, რომლებმაც მომხდარის გამო, არაბეთის სამეფო მკაცრად გააკრიტიკეს.

მომხდარს ამერიკის შეერთებული შტატების პრეზიდენტი დონალდ ტრამპიც გამოეხმაურა და არაბი ჟურნალისტის გაუჩინარებას “სამწუხარო” ფაქტი უწოდა, თუმცა აღნიშნა, რომ საუდის არაბეთი აშშ-ის “მტკიცე მოკავშირეა”.

თურქეთის ხელისუფლების მტკიცებით, ჯამალ ხაშოგი საკონსულოში საუდის არაბეთის დაზვერვის სამსახურის აგენტების მიერ არის მოკლული. მათივე განმარტებით, მათ ამის დამადასტურებელი აუდიო და ვიდეომტკიცებულებებიც აქვთ.

ხელისუფლებასთან დაახლოებულმა ერთ-ერთმა თურქულმა გამოცემამ აუდიოჩანაწერიც გამოაქვეყნა, რომელშცი მათი მტკიცებით, წამების შედეგად, ჟურნალისტის ყვირილის ხმა იყო ასახული.

თავდაპირველად, საუდის არაბეთი ამ ინფორმაციას უარყოფდა და ამბობდა, რომ ჟურნალისტი საკონსულოდან ცოცხალი გავიდა.

2 ოქტომბერი - არაბი ჟურნალისტი ჯამალ ხაშოგი სტამბოლში მდებარე საუდის არაბეთის საკონსულოში ყოფილ ცოლთან განქორწინების ცნობის ასაღებად მივიდა;

3 ოქტომბერი - თურქეთის მთავრობამ მისი გაუჩინარების შესახებ ინფორმაცია გაავრცელა;

4 ოქტომბერი - საუდის არაბეთმა ოფიციალურად განაცხადა, რომ ჟურნალისტმა საკონსულო ცოცხალმა დატოვა;

7 ოქტომბერი - თურქეთის მთავრობის წარმომადგენლებმა BBC-სთან საუბარში განაცხადეს, რომ მათი ეჭვით, ხაშოგი საკონსულოში მოკლეს. ეს ინფორმაცია მალევე საუდის არაბეთმა უარყო;

13 ოქტომბერი - თურქეთის ოფიციალურმა პირებმა BBC-ის განუცხადეს, რომ მათ არაბი ჟურნალისტის საკონსულოში მკვლელობის დამადასტურებელი აუდიო და ვიდეომტკიცებულებები ჰქონდათ.

15, 17 და 18 ოქტომბერი - საკონსულოში შესაბამისი საგამოძიებო პროცესები მიმდინარეობდა;

20 ოქტომბერი - საუდის არაბეთის ტელევიზიამ ჟურნალისტის მკვლელობის შესახებ ინფორმაცია დაადასტურა.

არაბი ჟურნალისტი ჯამალ ხაშოგი The Washington Post-თან თანამშრომლობდა. ის საუდის არაბეთის ხელისუფლების მიმართ კრიტიკული სტატიებით იყო ცნობილი. ჟურნალისტმა საუდის არაბეთი წლების წინ დატოვა და ის აშშ-ში ცხოვრობდა.

წაიკითხეთ: ჯამალ ხაშოგის ბოლო სვეტი რომელიც The Washington Post-ისთვის დაწერა

ჯამალ ხაშოჯი, ცნობილი ჟურნალისტი საუდის არაბეთიდან, Washington Post-ის მიმომხილველი, რომელიც თავისი ქვეყნის ხელისუფლების მიმართ კრიტიკულად იყო განწყობილი, ორი კვირის წინ გაუჩინარდა.

59 წლის ვეტერანი ჟურნალისტი ბოლოს 2 ოქტომბერს, თურქეთში საუდის არაბეთის საკონსულოში შემავალი ნახეს, სადაც განქორწინების დამდასტურებელი დოკუმენტის ასაღებად იყო. შემდეგ რა მოხდა, იდუმალებითაა მოცული.

თურქი სამართალდამცავების თქმით, მათ აქვთ კონკრეტული მტკიცებულება, რომ ხაშოჯის საკონსულოს შენობა არ დაუტოვებია და იქ მოკლეს. საუდის არაბეთის ხელისუფლება კი ყოველგვარი მტკიცებულებების წარდგენის გარეშე ამტკიცებს, რომ ჟურნალისტის გაუჩინარებასთან არაფერი აქვს საერთო და ამბობს, რომ ხაშოჯიმ საკონსულო უკანა კარიდან დატოვა. ხაშოჯი ბინადრობის უფლებით ერთი წლის განმავლობაში აშშ-ის ვირჯინიის შტატში ცხოვრობდა, რადგან ეშინოდა, რომ საუდის ხელისუფლება მას დისიდენტური ხედვების გამო მიზანში ამოიღებდა.

თუ ის ნამდვილად საკუთარმა ხელისუფლებამ მოკლა, დიდი კითხვის ნიშნები დაისმება ჟურნალისტების უსაფრთხოებაზე, სიტყვის თავისუფლებასა და საუდის არაბეთის ურთიერთობაზე თურქეთთან, აშშ-სთან და სხვებთან.

ჯამალ ხაშოჯი ცნობილი ჟურნალისტი იყო, რომელმაც ქვეყანა დაპატიმრების შიშის გამო დატოვა

ხაშოჯი საუდის სამეფო ოჯახთან საკმაოდ დაახლოებული იყო. ადრეულ 2000-იან წლებში ის საუდის არაბეთის სადაზვერვო სააგენტოს ყოფილი დირექტორის, პრინც ტურქი ბინ ფაისალის მრჩევლად მუშაობდა. ხაშოჯი ასევე იყო გაზეთ “ალ უატანის” რედაქტორი. მას გაუშუქებია ისეთი ამბები, როგორიცაა საბჭოთა კავშირის შეჭრა ავღანეთში და ოსამა ბინ ლადენის აღზევება. ბოლო რამდენიმე წლის განმავლობაში კი ის განსაკუთრებით კრიტიკული იყო გვირგვინოსანი პრინცის მუჰამედ ბინ სალმანის და მისი მმართველობის მიმართ.

2017 წლის ივნისსში, ჯამალ ხაშოჯიმ, დაპატიმრების შიშის გამო, ქვეყანა დატოვა და აშშ-ში გადასახლდა. ის გახდა ხშირი კონტრიბუტორი ამერიკული გამოცემების, როგორიცაა Washington Post და გლობალური მოსაზრებების სექციისთვის საუდის ხელისუფლების მიმართ კრიტიკულ ტექსტებს წერდა. გასულ სექტემბერში გამოქვეყნებულ სვეტში სათაურით “საუდის არაბეთი ყოველთვის რეპრესიული არ იყო. ახლა ეს გაუსაძლისია”, - იგი წერდა, როგორ გაუცრუვდა იმედი, რადგან გვირგვინოსანი პრინცი რეფორმებზე ორიენტირებული ეგონა.

“მე დავტოვე ჩემი სახლი, ჩემი ოჯახი, სამსახური და ახლა ვიმაღლებ ხმას”, - წერდა ხაშოჯი. “სხვაგვარად მოქცევა ციხეებში გამომწყვდეულთა ღალატი იქნებოდა. მე შემიძლია ლაპარაკი, ძალიან ბევრს კი - არა. მინდა იცოდეთ, რომ საუდის არაბეთი ყოველთვის ასეთი არ ყოფილა. ჩვენ საუდელები უკეთესს ვიმსახურებთ.”



ხაშოჯის არაერთხელ გამოუთქვამს ეჭვი, რომ მისი ხედვების გამო საუდელ ხელისუფლებას მიზანში ჰყავს აყვანილი. გაუჩინარებამდე სამი დღით ადრე მან BBC Newshour-ს უთხრა, რომ სამშობლოში დაბრუნების იმედი არ ჰქონდა.

ჯამალ ხაშოჯი სტამბოლში, საუდის არაბეთის საკონსულოში პირველად 28 სექტემბერს წავიდა, თურქ საცოლესთან ჰატიჩე ჩენგიზთან ერთად. 2 ოქტომბერს, ჩენგიზის თქმით, ხაშოჯი საკონსულოში დაახლოებით 13 საათზე მივიდა. მისივე თქმით, საქმროს საკონსულოს ჭიშკრის გარეთ ელოდებოდა, თუმცა რამდენიმე საათის შემდეგ საკონსულო დაიხურა და ხაშოჯის კვალიც არ ჩანდა.

ჩენგიზის თქმით, ჯერ საკონსულოში დარეკა, შემდეგ კი დაცვას ესაუბრა, რომელმაც უთხრა, რომ შიგნით არავინ იყო. შემდეგ, როგორც საქმრომ დაარიგა, ქალმა დარეკა პოლიციაში და თურქეთის პრეზიდენტ რეჯეპ ტაიპ ერდოღანის მრჩეველთან. რამდენიმედღიანი დაბნეულობის შემდეგ თურქმა სამართალდამცველებმა განაცხადეს, რომ ჟურნალისტის სავარაუდოდ მოკლეს.

იასინ აკტაიმ, ხაშოჯის მეგობარმა და ერდოღანის მრჩეველმა როიტერსს უთხრა, რომ მისი რწმენით, ხაშოჯი საკონსულოს შიგნით მოკლეს და საქმეში 15-მდე საუდელი კაცი მონაწილეობს.

რამდენიმე დღის წინ, თურქეთმა ოფიციალურად მოითხოვა საუდის არაბეთის საკონსულოს გაჩხრეკის უფლება.

აშშ-ში საუდის არაბეთის ელჩმა, პრინცმა ხალიდ ბინ სალმანმა წერილი გამოქვეყნა, რომელშიც წერს, რომ საუდის ხელისუფლება თანამშრომლობს თურქეთის ხელისუფლებასთან. წერილში ის საკუთარ თავს “ჯამალის მეგობარს” უწოდებს და აღნიშნავს, რომ ჟურნალისტთან რეგულარული კონტაქტი ჰქონდა.

მომდევნო დღეს Washington Post-მა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ საუდის გვირგვინოსან პრინცს ხაშოჯის ქვეყანაში შესატყუებლად და მის დასაკავებლად გეგმა ჰქონდა შემუშავებული. Post-ის ცნობით, საუდის არაბეთის დედაქალაქიდან სტამბოლში, ხაშოჯის გაუჩინარების დღეს, ორი თვითმფრინავი ჩაფრინდა და ბორტზე 15 ადამიანი იყო, რომლებიც იმავე დღეს, მოგვიანებით დაბრუნდნენ რიადში. ზოგი სპეციალისტი სპეკულირებს, რომ მათ ხაშოჯის დაჭერა და საუდის არაბეთში წაყვანა ჰქონდათ დაგეგმილი, თუმცა ძალისხმევა უარყოფითად წარიმართა.

გასული დღეების განმავლობაში ტრამპის ადმინისტრაციამ, გაერთიანებული ერების ორგანიზაციამ და სხვებმა მოუწოდეს თურქ სამართალდამცავებს გამჭვირვალე გამოძიებისკენ.

ჟურნალისტის გაუჩინარებასთან საუდის არაბეთის სავარაუდო კავშირის გამო, სამეფოს დედაქალაქში დაგეგმილი კონფერენციას “Future Investment Initiative” მძიმეწონიანი მონაწილეები გამოაკლდნენ.

მათ შორის:

• CNN
• The New York Times
• Bloomberg
• Huffington Post-ის დამფუძნებელი არიანა ჰაფინგტონი
• The Economis-ის მთავარი რედაქტორი ზენი მინტონ ბედოსი
• Financial Times
• UBER-ის აღმასრულებელი დირექტორი დარა ხოსროვშაჰი
• Viacom-ის აღმასრულებელი დირექტორი ბობ ბაკიში
• მსოფლიო ბანკის პრეზიდენტი ჯიმ იონგ კიმი
• CNBC
• LA Times-ის მფლობელი პატრიკ სუნ-შიონგი

წყარო: VOX

ცენტრისგან ისედაც საკმაოდ მივიწყებული რეგიონი - რაჭა, ნაციონალური სატელევიზიო მედიის დღის წესრიგში იშვიათად თუ მოხვდება. საქართველოს ამ კუთხიდან ინფორმაციას ძირითადად მხოლოდ მაშინ ვიგებთ, როცა იქ მაღალი თანამდებობის პირი ჩადის ან განსაკუთრებული სტიქიური მოვლენა ხდება. ამ დროს კი, რაჭას, როგორც მაღალმთიან რეგიონს, უამრავი პრობლემა აქვს, რაც სათანადოდ თითქმის არასდროს შუქდება. იგივე შეიძლება ითქვას რეგიონის ტურისტულ პოტენციალზე, რასაც ასევე უცნაურად ცოტა ყურადღება ეთმობა.

ინფორმაციის ნაკლებობის ერთ-ერთი მიზეზი სავარაუდოდ ადგილობრივი მედიის სიმწირეა. რაჭის ორ რაიონში ამ ეტაპზე მხოლოდ ერთ გაზეთი, ადგილობრივი თვითმმართველობის მიერ დაფინანსებული ყოველთვიური გამოცემა „ამბროლაურის მოამბე“ ფუნქციონირებს. დამოუკიდებელ გამოცემას, ტელევიზიას ან რადიოს აქ ვერ ნახავთ. ონი კი, ალბათ ერთ-ერთი იშვიათი რაიონია დღეს საქართველოში, სადაც ადგილობრივი მედიასაშუალება საერთოდ არ არსებობს, შესაბამისად, ადგილობრივების ხმაც თითქმის არასოდეს ისმის.

ქალაქ ონში სტამბა 1900-იანი წლებიდან არსებობდა. დამოუკიდებლობის წლებში (1918-1921) აქ როგორც პერიოდული გამოცემები, ისე წიგნებიც აქტიურად იბეჭდებოდა. მათ შორის იყო ლიტერატურული ჟურნალი „ონი“, რომელიც ახალგაზრდა მწერალმა, გერცელ ბააზოვმა მხატვარ უჩა ჯაფარიძესთან და თეატრმცოდნე დიმიტრი ჯანელიძესთან ერთად გამოსცა. მოგვიანებით, უკვე საბჭოთა კავშირის დროს, ონში გამოდიოდა გაზეთი „სოციალისტური მშენებლობა“, რომელიც კვირაში ერთხელ, ზოგ წლებში კი ორჯერაც იბეჭდებოდა. გამოცემამ ამ სახელით 1930 -დან 1962 წლამდე იარსება, 1965 წლიდან კი უკვე „განთიადი“ დაერქვა და 1990 წლამდე, თითქმის საბჭოთა კავშირის დაშლამდე გამოდიოდა.

1991 წელს, რაჭაში მომხდარი ძლიერი მიწისძვრის დროს, ონის სტამბა დაინგრა. განადგურდა საბეჭდი დანადგარი, რომელიც თავის დროზე გერმანიიდან იყო ჩამოტანილი და ელექტროენერგიის გარეშეც მუშაობდა. ამის შემდეგ რაიონში საგამომცემლო საქმიანობა შეწყდა.

15-წლიანი პაუზის შემდეგ, 2006 წელს ქალაქის მუნიციპალიტეტის წარმომადგენლებმა ონში მცხოვრებ ჟურნალისტს ინგა მეტრეველს სთხოვეს გაზეთის საცდელი ნომერი გამოეშვა. „ონი ნიუსი“ - ასე ერქვა ყოველთვიურ გამოცემას, რომელსაც მეტრეველი ერთი წლის განმავლობაში გამოსცემდა და 500-მდე ხელმომწერიც შეაგროვა. 2007 წლიდან გაზეთისთვის მცირე თანხა ადგილობრივმა ბიუჯეტმა გამოყო.

„რა თქმა უნდა, მესმის, რომ მთავრობის მიერ დაფინანსებული გამოცემა ვერ იქნება ბოლომდე თავისუფალი და ეს არ არის საუკეთესო გამოსავალი. მაგრამ რაიონში, სადაც არანაირი მედიასაშუალება არ არსებობს, ეს გაზეთი მაინც ძალიან მნიშვნელოვანი იყო“, - ამბობს ინგა მეტრეველი. გაზეთში უმეტესად ტენდერებზე, კულტურულ ღონისძიებებზე და პოლიტიკური თუ სხვა ტიპის ვიზიტებზე ქვეყნდებოდა ინფორმაცია, მაგრამ ინგა იხსენებს, რომ ხანდახან პრობლემებზე წერასაც ახერხებდა. “ონი ნიუსი” 50 თეთრი ღირდა და ქალაქშიც ვრცელდებოდა და სოფლებშიც, - „ძირითადად მე ვწერდი, რედაქცია არ გვქონდა, სახლიდან ვმუშაობდი. თუმცა, ერთფეროვანი რომ არ ყოფილიყო სტილი, თუ ვინმეს უნდოდა და შეეძლო, ვცდილობდი ისიც ჩამერთო. რამდენიმე ახალგაზრდასთანაც ვითანამშრომლეთ”.

2016 წლის ბოლოს გაზეთის გამოცემა შეწყდა. მუნიციპალიტეტმა დაფინსება აღარ გააგრძელა, კერძო დონორი არ გამოჩნდა და ონი მედიის გარეშე დარჩა.



ახლა ონის რაიონში ადგილობრივი ინფორმაციის მიღების ერთადერთი წყარო საკრებულოს ფეისბუკის გვერდია. მუნიციპალიტეტს ვებგვერდიც აქვს, მაგრამ ფეისბუკი უფრო ხშირად ახლდება. თუმცა აქ ძირითადად მხოლოდ ისეთი ტიპის ინფორმაცია ქვეყნდება, როგორიცაა: ტენდერები, ვიზიტები, ახალი პროექტები და ა.შ. ამასთანავე, ამ ეტაპზე ონის რაიონის 6000-მდე მოსახლიდან, მაქსნეტის მონაცემებით, ინტერნეტი მხოლოდ 300-მდე აბონენტს აქვს.

ინგა ამბობს, რომ გაზეთის დახურვით განსაკუთრებით უფროსი თაობა დაზარალდა: „მთელი წლის განმავლობაში მირეკავდნენ და მეუბნებოდნენ, საიდან გავიგოთ ახლა ინფორმაციაო“.

ნაზი გავაშელი ონის სკოლაში ბიოლოგიას ასწავლის: “იმდენი პრობლემაა რაიონში, აუცილებელი ამაზე იწერებოდეს“.

ინფორმაციულ ვაკუუმზე საუბრობს იური რეხვიაშვილიც, რომელიც ონის ერთ-ერთ კვების ობიექტში მზარეულია. ამბობს, ცენტრალური ამბები უფრო იცის, ვიდრე ადგილობრივი: “ხან ვიგებთ ამბებს, ხან ვერა ამბებს, ხან ვიღაც გვეტყვის, ხან ისე. ინტერნეტთან მე კავშირი არ მაქვს”.

იზოლდა ლობჯანიძე კერძო მეწარმეა. ყველა გამოცემას აქტიურად კითხულობდა, რაც ათეული წლების განმავლობაში გამოდიოდა ონში: „ტელევიზორში კი ვუყურებ ინფორმაციას, მაგრამ რაიონის ამბები დიდად არაფერი ვიცი, ჩვენ ინტერნეტი და ეგეთები არ გვაქვს სახლში. კარგი იქნება ადგილობრივი ტელევიზია, რადიო ან გაზეთი იყოს“.

ინტერნეტთან წვდომის მიუხედავად, ინფორმაციის ნაკლებობას ახალგაზარდებიც უჩივიან. მაცაცო რეხვიაშვილი ონის რაიონის ერთ-ერთ სკოლაში ინგლისურის მასწავლებელია. საკრებულოს ფეისბუკის გვერდს ხშირად ამოწმებს, მაგრამ, ამბობს, რომ ეს ის არაა, რაც ხალხს უნდა, ადგილობრივების ხმა ცენტრამდე მაინც არ მიდის: „რა თქმა უნდა, ვისურვებდი, რომ სხვა რეგიონების და რაიონების მსგავსად, აქაც იყოს ადგილობრივი ტელევიზია, ონლაინ გამოცემა თუ გაზეთი, საიდანაც სანდო ინფორმაციას მიიღებდნენ ადამიანები. ახლა სახელმწიფო უწყებების გარდა, ინფორმაციას ერთმანეთისგან თუ გავიგებთ, გადმოცემით, როგორც ძველად ხდებოდა ხოლმე. ასეთ დროს კი, ზოგჯერ სიმართლე გზაში იკარგება და საბოლოოდ ბევრ ადამიანამდე არასწორი ინფორმაცია მიდის”.



ინგა მეტრეველი ამჟამად არასამთავრობო ორგანიზაცია „რაჭის სიძველეთა შესწავლის დაცვის ფონდში“ მუშაობს. გასულ წელს პროექტი დაწერა და გრანტიც მოიგო. კითხვაზე, ხომ არ ფიქრობს ადგილობრივი მედიის თემაზეც მოამზადოს პროექტი და დამოუკიდებელ ფონდებში შეიტანოს, მპასუხობს, რომ ამისთვის გუნდი და გამოცდილებაა საჭირო, ასე ერთ ადამიანს ფულს არავინ მისცემს, ამიტომ, იდეა ამ ეტაპზე უპერსპექტივოდ ეჩვენება.