აბრევიაცია
16.09.2016



ბეჭდურ მედიაში ხშირადაა საჭირო სხვადასხვა აღმნიშვნელის შემოკლება. ქართული დამწერლობისთვის სიტყვიერი შემოკლებები ოდითგანვეა დამახასიათებელი - აბრევიაციის წინაპრად შეიძლება მივიჩნიოთ ქარაგმები, რომლებიც ადგილის და დროის ეკონომიის მიზნით კეთდებოდა. ძველ ხელნაწერებში ქარაგმულად მოკლდებოდა ტექსტებში ყველაზე ხშირად განმეორებადი სიტყვები ან ფრაზები, საკავშირებელი სიტყვები და ა.შ.

თანამედროვე ქართულში ჩამოყალიბდა შემოკლების ორი სახეობა. ტექსტებში გვხვდება სიტყვათა ან შესიტყვებათა შემოკლებები.

თავად სიტყვა აბრევიაცია ლათინური წარმოშობისაა და ნიშნავს ყოველგვარ სიტყვიერ შემოკლებას. ამ პროცესის შედეგს კი აბრევიატურას უწოდებენ. განვიხილოთ რამდენიმე ყველაზე გავრცელებული შემთხვევა:

წერტილით გაფორმების პრაქტიკა ცალკე მდგომი სიტყვის თავკიდური ნაწილის შენარჩუნებით

წერტილი დაისმის უმარცვლო ერთი ან ორი საწყისი თანხმოვნის შემდეგ ან დახურული მარცვლის-თანხმოვნით გათავებული პირველი ან მეორე მარცვლის შემდეგ:
წ.=წელი
გვ.=გვერდი
იხ.=იხილე

კიდური ნაწილების დეფისით შეერთება

ზოგიერთი სიტყვა მოკლდება სპეციფიკურად - თავკიდური და ბოლოკიდური ნაწილების დეფისით შეერთების გზით. ასეთებია:
საზ-ბა ( საზოგადოება), ლიტ-რა(ლიტერატურა)

შემოკლება სასვენი ნიშნების გარეშე

დროის და ზომა-წონის ერთეულთა სახელები ფორმდება სასვენი ნიშნების გარეშე, რომლებიც ერთი ან ორი ასოთი გამოიხატება:
მ(მეტრი), გ(გრამი), ლ(ლიტრი), სთ (საათი), წთ(წუთი), წმ(წამი), კმ(კილომეტრი)

ერთზე მეტი სიტყვის შემოკლება საწყისი ასოების შეერთებით:
რაც შეეხება სიტყვათშეთანხმებების შემოკლებებს - ძირითადად მოკლდება ნაცვალსახელურ-ზმნისართული შესიტყვებები. წერტილი უნდა დაისვას ორსავე შემთხვევაში შემოკლებული სიტყვების ბოლოს:

ესე იგი ( ე.ი.), ეგრეთ წოდებული ( ე.წ.), ასე შემდეგ ( ა.შ.)

ერთზე მეტი სიტყვაფორმისგან შედგენილი ტერმინის ან საკუთარი სახელის შემოკლება

რაიმე ორგანიზაციის, დაწესებულების საკუთარი სახელის (ონიმის) ასოითი გამოსახულებები ქმნიან დამოუკიდებელ სიტყვებს - სახელებს, რომლებიც იბრუნვის სათანადო ენის ბრუნვათა სისტემის მიხედვით. ამგვარი შემოკლების შედეგად ვიღებთ სწორედ აბრევიატურებს ( ეწოდებათ აგრეთვე აკრონიმული, ანუ ინიციალური წესით შედგენილი უცხოური აბრევიატურები).

საერთაშორისო აბრევიატურები შეიძლება მომდინარეობდეს ევროპული ენებიდან ან წარმოიქმნას მშობლიური ენის ნიადაგზე. ამგვარი აღმნიშვნელების პირველი ასოების გაფორმებისას წერტილების დასმა საჭირო არაა. განვიხილოთ გავრცელებული მაგალითები:

გაერო (გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია).

ბრუნვის შემთხვევაში ბრუნვის ნიშანი დაერთვის აბრევიატურას და არ გამოიყოფა დეფისით: გაერომ, გაეროს...
საქიდეამშენი, საქიდეამშენმა, საქიდეამშენს...

ისეთი უცხოური აბრევიატურების გასაფორმებლად, რომლებიც რთული შედგენილობისაა და აბრევიატურის შემადგენელი სიტყვების პირველი ასოების წარმოთქმას ეყრდნობა, შემადგენელი კომპონენტების საწყისი ასოების სახელწოდებათა შორის აუცილებელია დეფისის ჩასმა.
მაგალითად, BBC - British Broadcasting Corporation

ორგანიზაციის აბრევიატურის წარმოითქმისას ვეყრდნობით სახელწოდების შემადგენელი სიტყვების პირველი ასოების ფონეტიკურ წარმოთქმას. აღნიშნული წესის თანახმად, შემოკლება ქართულად გაფორმდება შემდეგნაირად: ბი-ბი-სი.

ბრუნვის ნიშნის დართვისას დეფისით გამოყოფა საჭირო არ არის: ბი-ბი-სიმ, ბი-ბი-სის...
CNN – სი-ენ-ენი, სი-ენ-ენმა, სი-ენ-ენს...

ავტორი : ნინო ლომიძე;
კომენტარი, რომელიც შეიცავს უხამსობას, დისკრედიტაციას, შეურაცხყოფას, ძალადობისკენ მოწოდებას, სიძულვილის ენას, კომერციული ხასიათის რეკლამას, წაიშლება საიტის ადმინისტრაციის მიერ

ასევე იხილეთ