GEO
რეკომენდაციები ბავშვთა საკითხების გასაშუქებლად [ინფოგრაფიკა]
კატეგორია: გრაფიკა
როგორ გავაშუქოთ ბავშვთა საკითხებთან დაკავშირებული თემები ისე, რომ ბავშვის ინტერესი იყოს უპირატესი

გაეცანით ვიზუალიზაციებს, რომელიც მომზადებულია საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიისა და World Vision საქართველოს თანამშრომლობით.

დააკლიკეთ ქარდებს ⇓
02.02.2021
ვრცლად
პედოფილიის მსხვერპლი ბავშვების ირიბი იდენტიფიცირება ‘რუსთავი - 2-ზე’
კატეგორია: ეთიკა
10 თებერვალს მედიისთვის ცნობილი გახდა, რომ 6 წლის ორ გოგოზე სექსუალური ძალადობის ბრალდებით 33 წლის პირი დააკავეს და 8 წლით თავისუფლების აღკვეთა მიუსაჯეს. 11 თებერვალს “რუსთავი 2-მა” დღის მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში ამბავს 5 წუთიანი სიუჟეტი მიუძღვნა. მიუხედავად იმისა, რომ ავტორი გაცნობიერებულად ცდილობდა დაეფარა მსხვერპლების ვინაობა და დანაშაულის ჩადენის ადგილი, ბრალდებულის პირდაპირი იდენტიფიცირებითა და სიუჟეტში გამოყენებული კადრებით, მსხვერპლი ბავშვების ირიბი იდენტიფიცირება მაინც მოხდა.

ამბის გაშუქებისას ჟურნალისტმა ორჯერ დაასახელა მსჯავრდებულის სახელი და გვარი და იქვე აღნიშნა, რომ ერთ-ერთი მსხვერპლი მისი დისშვილია, მეორე ბავშვი კი მისი თანაკლასელი. დამნაშავის ვინაობის გასაჯაროებასთან ერთად, სექსუალური ძალადობის მსხვერპლი არასრულწლოვნების იდენტიფიცირება სხვა გარემოებემაც მოახდინა.

მიუხედავად იმისა, რომ სიუჟეტში გამოყენებული კადრების ნაწილი დაბლარული იყო და ჟურნალისტმა არაერთხელ აღნიშნა, რომ განზრახ ფარავდა ადგილმდებარეობას, დაუბლარავი კადრებიდან მაინც ადვილად იდენტიფიცირებადი იყო მუნიციპალიტეტი.

“რაც შეეხება თავად სოფელს, სადაც ინციდენტი მოხდა, ჩვენ შეგნებულად არ ვასახელებთ ადგილმდებარეობას”, “კურიერი შეგნებულად არ ასახელებს მუნიციპალიტეტს, სადაც შემთხვევა მოხდა” - ამბობს ჟურნალისტი, თუმცა, თავისივე სიტყვების პარალელურად, მაყურებელს ღიად აჩვენებს მეზობლების სახეებს, ასევე, დამნაშავის სახლის და ქუჩის კადრებს. დაუფარავად ჩანს მუნიციპალიტეტის ადმინისტრაციულ ცენტრში (საქართველოს ერთ-ერთ ყველაზე ცნობილ ტურისტულ ქალაქში) გადაღებული კადრები და რაიონული სასამართლოს შენობა, სადაც გარკვევით იკითხება ადგილმდებარეობა. ასევე, თავდაპირველად კადრებში დაუფარავად ჩანს ორი რესპონდენტი - ოჯახის ახლობლები, რომლებიც მოგვიანებით, ინტერვიუს დროს დაბლარულია.

ქარტიის მიერ შემუშავებული ბავშვთა საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელო გვეუბნება, რომ ბავშვის ვინაობის დაფარვა აუცილებელია, როდესაც იგი რაიმე ფორმით არის დაკავშირებული სექსუალურ ძალადობასთან. სახელმძღვანელოში აღნიშნულია, რომ “ბავშვის სახის დაფარვა არ არის საკმარისი მისი სრულად არაიდენტიფიცირებისთვის, ხშირად მისი ამოცნობა შესაძლებელია გარემოს აღწერით, ან სხვა რესპონდენტების იდენტიფიცირებით”.

გარდა ეთიკური გაიდლაინებისა, ბავშვთა ფსიქოლოგებიც აცხადებენ, რომ დაუშვებელია სექსუალურ ძალდობასთან კავშირში მყოფი არასრუწლოვნის იდენტიფიცირება ნებისმიერი ფორმით და მედიას მსგავსი თემის გაშუქების დროს განსაკუთრებული სიფრთხილისა და პასუხისმგებლობს გამოჩენა მართებს.

"არაფრით შეიძლება, როდესაც ძალადობის მსხვერპლ ბავშვზეა საუბარი, ვინმეს, სადმე, რამე გაეპაროს. არ შეიძლება ამის გაკეთება, ამას არანაირი გამართლება არ აქვს”, - ამბობს ფსიქოლოგი მაია ცირამუა “მედიაჩეკერთან” საუბრისას.
13.02.2020
ვრცლად
სავარაუდო სექსუალური ძალადობის მსხვერპლის იდენტიფიცირება “მთავარზე”
კატეგორია: ეთიკა
“ძალიან კარგად ვიცით, ჩვენს საზოგადოებაში რას ნიშნავს მსხვერპლობა და როგორ შეიძლება ეს მსხვერპლს უკან მოუბრუნდეს, მითუმეტეს, როდესაც ხარ ბავშვი და თან მსხვერპლი. მხოლოდ დამააზიანებელი კი არა, კატასტროფაა, არ შეიძლება ამის გაკეთება”, - ამბობს ფსიქოლოგი მაია ცირამუა ტელეკომპანია “მთავარის” ეთერით 12 ნოემბერს გასული სიუჟეტის განხილვისას. მასალა შიდა ქართლის ერთ-ერთ სოფელში ოთხი წლის წინ 12 წლის ბავშვზე მეზობლის მხრიდან სექსუალურ ძალადობას ეხებოდა.

მიუხედავად სავარაუდო მსხვერპლის დაფარვის მცდელობისა, სიუჟეტში მისი პირიდაპირი და ირიბი იდენტიფიცირება მაინც მოხდა. კერძოდ, სამ შემთხვევაში, სიუჟეტში ისეთი კადრები აჩვენეს, სადაც არასრულწლოვნის სახე ნაწილობრივ ჩანდა და მარტივს ხდიდა მის ამოცნობას. არ იყო შეცვლილი მისი ხმა და ესეც ძალიან ამარტივებდა მისი იდენტიფიცირების შესაძლებლობას, მითუმეტეს, ამ თემში მცხოვრები ადამიანებისთვის. აჩვენეს არასრულწლოვნის სახლი, ოთახები, შიდა პერიპემტრი, ყოველგარი დაფარვის გარეშე, მოცემული იყო მისი მეზობლების კომენტარებიც. ასევე, კადრებში მართალია, სიბნელეში, თუმცა მაინც კარგად ჩანდა სავარაუდო მოძალადის დედაც. სიუჟეტში სავარაუდო მსხვერპლის დედის კომენტარიც მოვისმინეთ, რომლის სახეც დაფარული იყო, თუმცა მისი ხმის ტემბრით მის ახლობლებს არც აღნიშნული ქალის ამოცნობა გაუჭირდებოდათ.

მაია ცირამუა სექსუალურ ძალდობასთან კავშირში მყოფი არასრუწლოვნის პერსონალური ინფორმაციის დაცვის მნიშვნელობის “ანბანურ ჭეშმარიტებაზე” საუბრობს და ამბობს, რომ დაუშვებელია მედიის მიერ ნებისმიერი სახის ინფორმაციის “გაპარვა”, რომელიც ეხება არასრუწლოვანზე ძალადობას, ან საზიანოდ მოქმედებს მასზე.

მისივე თქმით, ემოციური ფაქტორებისა და მთელი რიგი მიზეზების გათვალისწინებით, არასრულწლოვანი უფრო მაღალი რისკის ქვეშ არის, ვიდრე ნებისმიერ სხვა პირი, ამიტომ, მასთან დაკავშირებულ ინფორმაციას ყველა ადამიანი პატივს უნდა სცემდეს. მედიას კი, მსგავსი თემის გაშუქების დროს განსაკუთრებული სიფრთხილისა და პასუხისმგებლობს გამოჩენა მართებს. “ძალიან კარგად ვიცით, ჩვენს საზოგადოებაში რას ნიშნავს მსხვერპლობა და როგორ შეიძლება ეს მსხვერპლს უკან მოუბრუნდეს, მითუმეტეს, როდესაც ხარ ბავშვი და თან მსხვერპლი. მხოლოდ დამააზიანებელი კი არა, კატასტროფაა, არ შეიძლება ამის გაკეთება”, - ამბობს იგი “მედიაჩეკერთან” საუბრისას.

არასრულწლოვნის ვინაობის დაფარვის აუცილებლობაზე ვკითხულობთ ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის ბავშვთა საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელო წესებშიც.

“ბავშვის სახის დაფარვა არა რის საკმარისი მისი სრულად არაიდენტიფიცირებისთცის, ხშირად მისი ამოცნობა შესაძლებელია გარემოს აღწერით ან სხვა რესპონდენტების იდენტიფიცირებით”, - ვკითხულობთ დოკუმენტში.

მაია ცირამია მსგავის ინფორმციის საინფორმაციო ველსა და ინტერნეტში არსებობის სამომავლო საფრთხეებზეც საუბრობს და ხაზგასმით აღნიშნავს: “ეს არის ბომბი, ინტერნეტში განთავსებული ინფორმაცია შეიძლება იყოს მუდმივი და მარადიული. მიუტევებელი შეცდომაა, მსგავსი [აქცენტებით გაშუქება], რადგან [მომავალში] ეს ამ ადამიანის ბიოგრაფიაზე, მის პირად ემოციურ მდგომარეობაზე შეიძლება აისახოს ძალიან მძიმედ“ხომ არ შეიძლება ქირურგმა ოპერაცია ჩაატაროს ხელთათმანების გარეშე? ასევე არაფრით შეიძლება, როდესაც ძალადობის მსხვერპლ ბავშვზეა საუბარი, ვინმეს, სადმე, რამე გაეპაროს. არ შეიძლება ამის გაკეთება, ამას არანაირი გამართლება არ აქვს”, - განმარტავს იგი.
13.11.2019
ვრცლად
პრობლემები “სამი წლის ბავშვის დაჭრის” ამბის გაშუქებაში
კატეგორია: ეთიკა
თუკი გუგლის საძიებო სისტემაში ჩაწერთ სიტყვათშეთანხმებას - “ბავშვის დაჭრა”, იხილავთ სხვადასხვა მედიასაშუალების მიერ გავრცელებული მასალების ბმულებს, რომელიც 27 აგვისტოს თბილისში მომხდარ შემთხვევას ასახავს. ყველაზე პოპულარული მასალების სათაურები ასე გამოიყურება:

  • მძიმე კადრები, რომლებშიც დეტალურად ჩანს პეკინზე სამი წლის ბავშვის დაჭრის შემთხვევა
  • კადრები, რომელიც იმ მომენტშია გადაღებული, როდესაც გამვლელმა ქალმა 3 წლის ბავშვი სახის არეში დაჭრა, ისმის ბავშვების განწირულ ხმა [გაფრთხილება: ვიდეო შეიცავს ემოციურად მძიმე კადრებს]
  • შეიძლება უცხოელი იყო, რომელსაც თავის შვილს არ აძლევენ და ბავშვებს რომ ხედავს, ჭკუიდან იშლება - როგორ აღწერს მოქალაქე ქალს, რომელმაც პეკინზე ბავშვი დაჭრა და მიიმალა
  • იძებნება! - ქალი, რომელმაც პეკინზე დანით 3 წლის ბავშვი დაჭრა
მასალებს თან ახლავს ქუჩის სათვალთვალო კამერების მიერ გადაღებული ვიდეომასალები, რომლებიც აღწერს, თუ როგორ უახლოვდება ქალი ქუჩაში გადაადგილების დროს დედ-მამას ორ მცირეწლოვან შვილთან ერთად; მივარდება ერთ-ერთ ბავშვს, აყენებს სახის არეში ჭრილობას, ცდილობს მეორე ბავშვის დაზიანებასაც; ისმის ბავშვების შემზარავი ტირილი; დაბნეული მშობლები ცდილობენ ბავშვების დახმარებას; ამ დროს მოძალადე ტოვებს შემთხვევის ადგილს და ახერხებს მიმალვას.

ამის შემდეგ მედიასაშუალებები, ასევე, ცალკეული მომხმარებლები სოციალურ ქსელებში ავრცელებენ სავარაუდო მოძალადე ქალის ფოტოანაბეჭდებს ამ ვიდეომასალებიდან და აცხადებენ ძებნას მასზე. საბოლოოდ, 28 აგვისტოს სამართალდამცავებმა ქალი დააკავეს, თუმცა მოქალაქეები არ წყვეტენ მომხდარის განხილვას: ქალს “შეშლილად” აცხადებენ და ითხოვენ მის “ცოცხლად გატყავებას”, შეურაცხყოფენ ბავშვის მამას და ამ ამბის შემსწრე ყველა ადამიანს, რომლებმაც ვერ შეძლეს ადგილზე მოძალადის დაკავება.

“წამების მსხვერპლთა ფსიქოსოციალური და სამედიცინო რეაბილიტაცის ცენტრის წარმომადგენელი, ფსიქოლოგი მაია ცირამუა მიიჩნევს, რომ მედიამ არ უნდა შეუწყოს ხელი ისეთ გაშუქებას, რომელიც კიდევ უფრო მეტად გააძლიერებს სტიგმას ფსიქიკური ჯანმრთელობის მქონე ადამიანების მიმართ.

alt“განსაკუთრებით მაღალი პასუხისმგებლობაა მედიაზე იმიტომ, რომ ჩვენ ხომ ვიცით, რომ წინსწრებად, სანამ არ არის ჩატარებული ფსიქიატრიული ექსპერტიზა, ზოგადად, მოტივები არ არის დადგენილი, არ უნდა შეუწყოს ხელი იმას, რომ საზოგადოებამ ერთმნიშვნელოვნად ამ ადამიანზე გამოიტანოს თავისი განაჩენი, თავისი დასკვნები. ჩვენ ვხედავთ რამხელა აჟიოტაჟია ამ საკითხან დაკავშირებით, ლამის საზოგადოება ითხოვს ლინჩის წესით მის გასამართლებას და ამასთანავე ძალიან ცუდი აქცენტები კეთდება ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემების მქონე ადამიანებზე, რომლებიც განიხილებიან, როგორც მოძალადეები. ანუ ყველა ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემების მქონე ადამიანი არის მოძალადე - დაახლოებით, აი, ასეთი აზრის განმტკიცებას შეუწყო ხელი მედიის დამოკიდებულებამ და გაშუქების სტრაგეგიამ, რომელსაც ჩვენ ვხედავთ ამ ამბის მოხდენიდან დღემდე”, - აცხადებს მაია ცირამუა “მედაიჩეკერთან” საუბარში.

უფლებადამცველი ანა არგანაშვილი “ფეისბუკში” გამოეხმაურა ამ საკითხს და აღნიშნა, რომ არარაციონალურია ფსიქიკური ჯანმრთელობის შესაძლო პრობლემაზე პანიკური რეაქცია:

“იმ შემთხვევაშიც, თუ ამ ქალს [ბავშვის დაჭრაში ბრალდებულს] არ აღმოაჩნდა ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემა, ჩვენი პანიკური რეაქციით გავაუარესებთ ქვეყანაში მდგომარეობას... თავი დავანებოთ იმას, რომ სტატისტიკურად ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემების მქონე ადამიანები გაცილებით მეტად ხდებიან დანაშაულის მსხვერპლი, ვიდრე ჩამდენი,” - წერს ანა არგანაშვილი.

მაია ცირამუას თქმით, მედია უნდა იყოს მოწოდებული იმისკენ, რომ აქცენტი გადაიტანოს ძალადობაზე, ძალადობრივი ქცევის პრევენციაზე, რომელიც სახელმწიფოს პრეროგატივაა.

“მედიის აქცენტი ეს უფრო უნდა იყოს და კიდევ ვფიქრობ, რომ მედიას ასევე შეუძლია ხელი შეუწყოს პირიქით, აი, ამ აღშფოთების, ბრაზის განეიტრალებას, რასაც ვხედავთ და ეს უკავშირდება იმ ადამიანებს, რომლებიც შეესწრნენ შემთხვევას. ჩვენ ვკითხულობთ უამრავ სტატუსს, კომენტარს სოციალურ ქსელებში, სადაც საუბარია იმაზე, რომ აი, მამა როგორ არ დაეხმარა საკუთარ შვილს, რომ ის არის მშიშარა, ასევე, იქ შემსწრე საზოგადოებაზე. მედიას შეუძლია უბრალოდ ამოიღოს მეცნიერულად დადასტურებული ინფორმაცია იმასთან დაკავშირებით, რომ აი, ასეთ, ადამიანის სიცოცხლისთვის საშიშ, მოულოდნელად თავს დამტყდარ სიტუაციებში გაშეშება არის ერთ-ერთი ბუნებრივი რეაქცია,“ - ამბობს მაია ცირამუა.

ნათია კუპრაშვილი, “ჟურნალისტიკის რესურსცენტრის” წარმომადგენელი ფიქრობს, რომ ამბის ტირაჟირებითა და ფსიქიკური პრობლემების მქონე პირთა სტიგმატიზებით სოციალური ქსელების მომხმარებლებმა გაასწრეს მედიასაშუალებებს.

alt“მედია, ასე ვთქვათ, აყვა “ტრენდს”. მშობლების ბულინგით დაწყებული, თვითმხილველთა შეურაცხყოფით, ლინჩის წესისა და სასტიკი წამების მოთხოვნით დამთავრებული კომენტარები არ დაკლებია ქართულენოვან სივრცეს. დამნაშავის მოძებნის მიზნით კადრების გავრცელებას ჰქონდა საფუძველი, არსებობდა საზოგადოებრივი ინტერესი, მაგრამ ეს ვერ ვრცელდება ვერც დასახიჩრებული ბავშვის კადრების და ვერც დანაშაულის ხმების გავრცელებაზე. დღეს ამ კადრებს დაკარგული აქვთ საზოგადოებრივი ინტერესიც, რადგან დამნაშავე დაკავებულია,”- აცხადებს ნათია კუპრაშვილი “მედიაჩეკერთან” საუბარში.

იგი ფიქრობს, რომ დაზარალებულ ოჯახს აქვს დავიწყების უფლება.

“ეს ევროსასამართოს მიერ არარერთგზის აღიარებული უფლებაა და იმედი ვიქონიოთ, რომ ამ უფლების რეალიზებისთვის დაზარალებულებს სასამართლოს პროცესი არ დაჭირდებათ. მიხარია, რომ რამდენიმე მედიასაშუალება უკვე გამოეხმაურა, მაგალითად, ტვ 25-მა საკუთარი თვითრეგულირების ფარგლებში აიღო შესაბამისი კონტენტი,” - აცხადებს ნათია კუპრაშვილი.

altნინო ჯაფიაშვილი, რადიო “თავისუფლების” ქართულენოვანი სამსახურის მმართველი რედაქტორი გვიზიარებს, თუ რა საკითხებზე იმსჯელეს რედაქციის შიგნით, ვიდრე 27 აგვისტოს თბილისში მომხდარი ამ შემხთხვევის შესახებ ვიდეომასალას გამოაქვეყნებდნენ. მისი თქმით, მსჯელობის საგანი იყო ძალადობის შემცველი კადრების გამოყენება; მსჯელობის საგანი იყო ბავშვის იდენტიფიცირების საკითხი და ასევე, ის, ხომ არ მიადგებოდა ბავშვს რაიმე სახის ზიანი, თუნდაც მისი ვინაობის დაფარვის შემთხვევაში, ამასთან - კარდები არ იყო უშუალოდ რადიო თავისუფლების მიერ გადაღებული.

“ძალიან ცალსახა იყო ჩვენთვის ის, რომ თავდამხსმელი ქალის იდენტიფიცირებაც არ მოგვეხდინა, მითუმეტეს სოციალურ მედიაში შექმნილი ფონის და კონტექსტის გამო”, - უთხრა ნინო ჯაფიაშვილმა “მედიაჩეკერს”.

მისივე თქმით, მას შემდეგ, რაც პოლიციამ დააკავა თავდამსხმელი, რადიო თავისუფლებამ გამოქვეყნა 1 წუთიანი ვიდეო, რადგან რედაქციამ მიიჩნია, რომ ვიდეოფორმატით ამ ამბის მოყოლა იყო მნიშვნელოვანი და ეფექტური გზა საზოგადოების სწორი ინფორმირებისთვის.

“მთავარი ამოცანა იყო ის, რომ: 1. ბავშვის იდენტიფიცირება არ მოხდარიყო; 2 აუცილებლად წინასწარ გაგვეფრთხილებინა აუდიტორია, რომ ეს მასალა შეიცავს ძალადობის ამსახველ კადრებს და 3. ჩვენთვის ძალიან მნიშვნელოვანი იყო, რომ მასალა არ გაგვეშვა სარედაქციო დამუშავების გარეშე, ანუ უკონტექსტოდ. ამოცანა იყო აუდიტორიისთვის კონტექსტი სწორად მიგვეწოდებინა. სენსაცია არ შეგვექმნა”, - ამბობს ნინო ჯაფიაშვილი.

მისივე თქმით, სარედაქციო გადაწყვეტილების მიღებას, თუ როგორ უნდა გაეშუქებინათ ეს საკითხი, წინ უძღოდა რედაქტორების განხილვა, ასევე, კონსულტაციები საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის წარმომადგენლებთან.

იმის მიუხედავად, რომ მოგვიანებით რამდენიმე მედიასაშუალებამ წაშალა საკუთარი გვერდიდან სათვალთავლო ვიდეოკამერით მოპოვებული ვიდეომასალა და თავდამსხმელის ფოტოსქრინებიც, ისინი ვირუსულადაა გავრცელებულ სოციალურ ქსელებში და სხვა სახის ვებგვერდებზე.
28.08.2019
ვრცლად
ბავშვი ქველმოქმედების ობიექტად - რა საფრთხეს შეიცავს მსგავსი ტიპის გაშუქება
კატეგორია: ეთიკა

“ ჟურნალისტმა უნდა მოძებნოს ყველა გზა, რათა დაიცვას მთავარი პრინციპი  - „არ ავნო“. ეს არ არის ქველმოქმედება, ამან შესაძლოა კიდევ უფრო დიდი ზიანი მოიტანოს”, - გვეუბნება ფსიქოლოგი მაია ცირამუა სიღარიბის ზღვარს მიღმა მცხოვრები ბავშვების შესახებ მომზადებულ ისეთ მასალებზე, რომლებშიც ამ ბავშვების იდენტიფიცირება ხდება და ისინი ქველმოქმედების ობიექტებად არიან წარმოჩენილი.

ასეთი მასალები ონლაინ მედიის ნაწილსა და სხვადასხვა საიტებსა და ჯგუფებში, პერიოდულად, ვირუსულად ვრცელდება. ხშირ შემთხვევებში ინფორმაცია ზედაპირული და ცალხმრივია, არასრულწლოვნები ყვებიან როგორ ენატრებათ საჭმელი, ტკბილეული, ტირიან… გვაჩვენებენ მათ განცდებს, სახეებს ახლო კადრებით.

მაგალითად, ბოლო რამდენიმე დღეა, ონლაინ მედიის ნაწილსა და სხვადასხვა საიტზე, აქტიურად ვრცელდება მასალა იმერეთის ერთ-ერთ სოფელში მცხოვრებ არასრულწლოვან გოგოზე, რომელმაც საკვების ფულის საშოვნელად თმა გაყიდა.

ამბავი პირველად ფეისბუკში საქველმოქმედო მიზნით შექმნილ ერთ-ერთ გვერდზე გამოქვეყნდა. ვიდეომასალაში, სევდიანი მელოდიის ფონზე, 7 წლის გოგო ყვება, როგორ ენატრება ისეთი გემრიელი საჭმელი, როგორის სუნიც მეზობლების სახლიდან გამოდის და როგორ ჩააბარა თმა სილამაზის სალონში. მასალაში არასრუწლოვანი სრულად არის იდენტიფიცირებული - ახლო კადრებით ჩანს ვიდეოში, დასახელებულია მისი ვინაობა და საცხოვრებელი ადგილი.

«მედიის მთავარი ამოცანა უნდა იყოს არა ის, რომ დახმარების მუხტი გააღვიძოს ადამიანებში, არამედ მედიის ამოცანაა, რომ გააშუქოს პრობლემები და რაც შეიძლება მეტი "აკაკუნოს" იმ იმ ინსტიტუციების კარზე, რომელთა პირდაპირი ვალდებულებაა, რომ დაეხმაროს სოციალური პრობლემების მქონე ოჯახებს» - მაია ცირამუა, ბავშვთა ფსიქოლოგი


ამბავი მძიმე სოციალურ პირობებში მცხოვრები ოჯახის შესახებ, უცვლელად გამოაქვეყნდა „პალიტრავიდეოს“, რადიო „ფორტუნას“, „რეზონანსის“, „ალიას“, „ნიუპოსტის“, „პრაიმტაიმის“, "სააგენრო პირველის" და სხვა ონლაინ გამოცემების გვერდებზე, მომზადდა სიუჟეტი "მაესტროზე". ფოტო ან/და ვიდეო კადრებით, ბავშვის სახელის და გვარის, ოჯახის მისამართის დასახელებით, თითოეულ მასალაში არასრულწლოვნები პირდაპირ იყვნენ იდენტიფიცირებული.

არცერთ გამოცემას არ უცდია ეს ამბავი გამოეყენიბინა ბავშვთა სიღარიბეზე, რაც გაეროს ბავშვთა ფონდის მიერ ჩატარებული „მოსახლეობის კეთილდღეობის კვლევის“ ბოლო ანგარიშის მიხედვით, საკმაოდ სერიოზული პრობლემაა საქართველოში (ბავშვების 22,1% საარსებო მინიმუმის, 6.8% კი უკიდურესი სიღარიბის ზღვარს ქვემოთ ცხოვრობს), როგორც სისტემურ პრობლემაზე სამსჯელოდ, დაკავშირებოდა პასუხისმგებელ სახელმწიფო უწყებებს, ესაუბრა ბავშვთა სიღარიბის მიზეზებზე, შედეგებსა და გამოსავალზე.

ბავშვთა სიღარიბე მედიის დღის წესრიგში მუდამ რომ უნდა იყოს, ამაზე არავინ დაობს. თუმცა, საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის ბავშვთა საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელოს მიხედვით, მედიას უნდა ახსოვდეს, რომ მსგავს თემებზე მუშაობისას უპირატესი ბავშვის ინტერესია, მასალები ისე უნდა მომზადდეს, რომ ხელი არ შეეწყოს არასრულწლოვნების სტიგმატიზებას და მათი უფლებების დარღვევას.

altბავშვთა ფსიქოლოგი მაია ცირამუა ფიქრობს, რომ სოციალურად მძიმე მდგომარეობაში მყოფი ბავშვების იდენტიფიცირება ძალიან სახიფათოა:

„სარისკოა, იმიტომ, რომ, რაც არ უნდა სამწუხარო იყოს, სოციალური პრობლემების მქონე ბავშვები ძალიან ხშირად ხდებიან ჩაგვრის ობიექტები თანატოლების მხრიდან და არა მხოლოდ თანატოლების - მე მინახავს შემთხვევები, როდესაც მასწავლებელი საჯაროდ შეურაცხყოფას აყენებს ბავშვს. მსგავსი ტიპის გაშუქებით, ეს რისკები იზრდება და, შესაძლოა, ისინი ჩაგვრის ობიექტები გახდნენ. როდესაც ბავშვი ხდება მოწყალების ობიექტი, ჩვენ არ ვიცით ეს ყველაფერი სამომავლოდ როგორ აისახება მის მიმართ დამოკიდებულებაზე, როგორ ჩაიწერება ეს მის ბიოგრაფიაში და ა.შ.“

მისივე თქმით, კონკრეტული შემთხვეევბის გაშუქებისას, მედიის მთავარი აქცენტი სწორედ სისტემური პრობლემის ჩვენება უნდა იყოს: „მედიის მთავარი ამოცანა უნდა იყოს არა ის, რომ დახმარების მუხტი გააღვიძოს ადამიანებში, არამედ მედიის ამოცანაა, რომ გააშუქოს პრობლემები და რაც შეიძლება მეტი „აკაკუნოს“ იმ იმ ინსტიტუციების კარზე, რომელთა პირდაპირი ვალდებულებაა, რომ დაეხმაროს სოციალური პრობლემების მქონე ოჯახებს.“

ისე როგორც 7 წლის გოგოს შესახებ მასალაში, სხვა ამგვარ შემთხვევებშიც, ხშირად ჩანან არასრუწლოვნების მშობლები, რაც გვაძლევს იმის გარაუდის საფუძველს, რომ არსებობს მშობლის თანხმობა ბავშვების გადაღებაზე. თუმცა, ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია უთითებს, რომ მშობლის თანხმობა არ ათავისუფლებს ჟურნალისტს პასუხისმგებლობისგან, თავად გადაწყვიტოს რამდენად სწორი იქნება ამა თუ იმ საკითხზე ბავშვის კომენტარის ჩაწერა, ან ფოტოს გამოქვეყნება.

„მან თავად უნდა შეაფასოს ის ნეგატიური შედეგები, რაც შეიძლება ბავშვის იდენტიფიცირებას მოჰყვეს. ზოგჯერ მშობლები ნაკლები ინფორმაციის, განათლების თუ უბრალოდ მძიმე ემოციური მდგომარეობის გამო, ვერ იაზრებენ, რა საფრთხეების მომტანია მასალაში ბავშვის იდენტიფიცირება“, - ვკითხულობთ ქარტიის სახელმძღვანელო წესებში.

«ჟურნალისტი ვალდებულია, დაიცვას ბავშვის უფლებები; პროფესიული საქმიანობისას უპირატესი მნიშვნელობა მიანიჭოს ბავშვის ინტერესებს, არ მოამზადოს და არ გამოაქვეყნოს ბავშვების შესახებ ისეთი სტატიები ან რეპორტაჟები, რომლებიც საზიანო იქნება მათთვის», - საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია , მე-8 პრინციპი


მაია ცირამუა კი აღნიშნავს, რომ მაშინაც კი, როდესაც მშობლის თანხმობა არსებობს, ბავშვის ინტერესი უნდა იყოს ამოსავალი პრინციპი ყველასთვის და მედიამ ყველა გზა უნდა მოძებნოს, რომ დაიცვას ბავშვთა უფლებები.

„შესაძლოა, მშობელს ყველა რესურსი ამოწურული აქვს და მისთვის ფიზიკური გადარჩენაა მნიშვნელოვანი, შესაძლოა მან ვერ გაიაზროს ის რისკები, რასთანაც ბავშვის იდენტიფიცირება არის დაკავშირებული. ზოგჯერ, მშობელი ბავშვის ინტერესის დამცველი არ არის. მე მგონია, რომ ჟურნალისტს არა მხოლოდ პროფესიული, არამედ სამოქალაქო პასუხისმგებლობაც აკისრია. - ჟურნალისტმა უნდა მოძებნოს ყველა გზა, რათა დაიცვას მთავარი პრინციპი - „არ ავნო“. ეს არ არის ქველმოქმედება, ამან შესაძლოა კიდევ უფრო დიდი ზიანი მოიტანოს”, - ამბობს მაია ცირამუა.



„უპირველესად ბავშვის უფლებების დაცვას ხაზგასმით უთითებს ქარტიის მე-8 პრინციპიც:

„ჟურნალისტი ვალდებულია, დაიცვას ბავშვის უფლებები; პროფესიული საქმიანობისას უპირატესი მნიშვნელობა მიანიჭოს ბავშვის ინტერესებს, არ მოამზადოს და არ გამოაქვეყნოს ბავშვების შესახებ ისეთი სტატიები ან რეპორტაჟები, რომლებიც საზიანო იქნება მათთვის.

ქარტიის პრაქტიკაში არსებობს საქმეები, სადაც სწორედ ბავშვთა სიღარიბის ზემოთმოთხრობილი პრობლემური გაშუქების გამო, მე-8 პრინციპის დარღვევა დადგინდა.

მაგალითად, 2018 წელს გამოქვეყნებულ ერთ-ერთ გადაწყვეტილებაში, რომელიც ტელეკომპანია “ობიექტივში” გასულ მასალას ეხება, საბჭო უთითებს, რომ მასალაში,რომელიც 7 და 6 წლის არასრულწლოვნებს შეეხებოდა, ჟურნალისტს სავარაუდოდ ჰქონდა მიზანი შემდგომში დახმარების იმედით შეჭირვებული არასრულწლოვანების მიმართ გამოეწვია საზოგადოების თანაგრძნობა, თუმცა საკითხს არ მიუდგა განსაკუთრებული სიფრთხილით.

“ჟურნალისტს ეკისრება პოზიტიური ვალდებულება შეაფასოს თუ რა ზეგავლენა შეიძლება მოახდინოს ამ სიუჟეტმა ბავშვებზე. ასაკის გამო ბავშვი ვერ აფასებს და ვერ იღებს გააზრებულ გადაწყვეტილებას თუ რამდენად შეესაბამება მის ინტერესებს, რომ საზოგადოების ფართო ფენამ ნახოს მისი გაჭირვება, ემოციები და ა.შ. ჟურნალისტმა უნდა შეაფასოს, სიუჟეტი ხომ არ გამოიწვევს მის სტიგმატიზებას, დაცინვას მძიმე სოციალურ პირობებში ცხოვრების და მიტოვების გამო. საბჭო მიიჩნევს, რომ ბავშვის ამ კონტექსტში წარმოჩენა არ ემსახურებოდა მის საუკეთესო ინტერესს”, - ვკითხულობთ ქარტიის საბჭოს გადაწყვეტილებაში.

 

რედ.: სტატიის მთავარ ფოტოდ გამოყენებულია Unicef-ის ფოტო 

05.08.2019
ვრცლად
ბავშვები სიბრალულის ობიექტებად “პრაიმტაიმის”, „პირველისა“ და “დიას” მასალებში
კატეგორია: ეთიკა
29 ივლისს „პრაიმტაიმის“, საინფორმაციო სააგენტო „პირველის“(pia.ge) და ტელეკომპანია „დია“-ს გვერდზე გამოქვეყნდა სტატია სიღარიბეში მცხოვრებ ოჯახზე. მასალაში აქცენტი გაკეთებულია ხუთ არასრულწლოვანზე, რომლებსაც უკუდურეს გაჭირვებაში უწევთ ცხოვრება. სტატიაში არასრულწლოვნების სრულად იდენტიფიცირება ხდება - გასაჯაროებულია ბავშვების და მათი მშობლების სახელი და გვარი, საცხოვრებელი ადგილი და, ასევე, სტატიას თან ერთვის მათი ფოტოები. არასრულწლოვნების პრობლემების ფართო კონტექსტში მსჯელობის ნაცვლად, ბავშვები სიბრალულის ობიექტებად არიან წარმოჩენილი და მათი სტიგმატიზება ხდება.

მასალაში აღწერილია ოჯახის საცხოვრებელი სახლი, სადაც არასრულწლოვნებს უმძიემს პირობებში უწევთ ცხოვრება. ასევე, ერთ-ერთი მშობლის კომენტარიდან ვიგებთ, რომ აღნიშნულ ბინაში ცხოვრება სახიფათოც არის, რადგან გაზქურა დაზიანებულია და ბუნებრივი აირი ჟონავს. მშობლის თქმით, ბავშვები, ტანსაცმლის არქონის გამო, სკოლაშიც არ დადიან.

მასალაში არ არის მსჯელობა იმის შესახებ, რა არის საჭირო იმისთვის, რომ ბავშვებმა უსაფრთხო, ნორმალურ გარემოში იცხოვრონ და დაცული იყოს მათი უფლებები. სტატიიდან ვერ ვიგებთ, აქვს თუ არა ოჯახს სოციალურად დაუცველის სტატუსი, იღებს თუ არა შემწეობას ან რაიმე სახის დახმარებას. ასევე, ვერ ვიგებთ, იცის თუ არა სოციალურმა სამსახურმა ან ადგილობრივმა თვითმმართველობამ ამ ოჯახის შესახებ, რა სერვისებს სთავაზობს მათ სახელმწიფო და ა.შ. მიუხედავად მრავალი პრობლემისა, მასალაში არ ჩანს ჟურნალისტის მცდელობა, დაკავშირებოდა საჭირო უწყებებს.

მსგავსი საკითხების ზედაპირული გაშუქება, აარასრულწლოვნების საქველმოქმედო ობიექტებად წარმოჩენა და არასაჭირო იდენტიფიცირება, მათ სტიგმატიზებას უწყობს ხელს. ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის „ბავშვთა საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელოში“ ვკითხულობთ, რომ ჟურნალისტური მასალების მომზადებისას უპირატესი მნიშვნელობა ბავშვის ინტერესებს უნდა მიენიჭოს და ჟურნალისტმა არ უნდა მოამზადოს ისეთი მასალა, რომელიც საზიანო იქნება მისთვის. სახელმძღვანელო წესებში ასევე აღნიშნულია, რომ ბავშვი ქველმოქმედების ან მოწყალების მიმღებ ობიექტად არ უნდა იყოს წარმოჩენილი.
30.07.2019
ვრცლად
კრიმინალურ შემთხვევაში მონაწილე არასრულწლოვნის ირიბი იდენტიფიცირება მედიაში
კატეგორია: ეთიკა

26 ივნისს მედიაში გავრცელდა ინფორმაცია, რომ სვანეთში 12 წლის მოზარდმა ცეცხლსასროლი იარაღით მამა, შემთხვევით, სასიკვდილოდ დაჭრა. გამოცემების ნაწილმა, ამბის გაშუქებისას დაასახელა გარდაცვლილის სახელი და გვარი, ასაკი, ფოტო და სხვა დეტალები, რითაც არასრულწლოვნის ირიბი იდენტიფიცირება მოხდა. ეთიკური ჟურნალისტიკის მიხედვით, დაუშვებელია კრიმინალურ ისტორიებში მონაწილე არასრულწლოვნის როგორც პირდაპირი, ისე ირიბი იდენტიფიცირება.

გამოცემებმა „ინტერპრესნიუსი“, „კვირის პალიტრა“, „დრონი.ჯი“, „პალიტრა ვიდეო“, „ნიუპოსტი“, „ინტერმედია“, „პრაიმტაიმი“, „ალია“, „რეზონანსი“ და გვერდებმა itv.ge, ambebi.ge, geoinformer.tk, vog.ge, news.coa.ge, timenews.ge მომხდარის გაშუქებისას, გაავრცელეს არასრულწლოვნის მიერ შემთხვევით მოკლული მამის ფოტო, დაასახელეს მისი სახელი, გვარი და სხვა არასაჭირო დეტალები, რამაც არასრულწლოვნის ირიბი იდენტიფიცირება გამოიწვია.

ჟურნალისტური ეთიკის მიერ მომზადებულ კრიმინალის გაშუქების სახელმძღვანელოში ხაზგასმით აღნიშნულია, რომ დაუშვებელია კრიმინალურ ისტორიებში მონაწილე, დაზარალებული, ბრალდებული და მსჯავრდებული ან/და თვითმხილველი არასრულწლოვნების იდენტიფიცირება. ბავშვთა საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელოში კი ნათქვამია, რომ ბავშვის დაფარვა უპირობოდ აუცილებელია, როდესაც იგი არის ბრალდებული/მსჯავრდებული ან თუნდაც მოწმე. გარდა ამისა, სახელმძღვანელო მიუთითებს მედიებს, რომ გაითვალისწინონ „ბავშვის სახის დაფარვა არ არის საკმარისი მისი სრულად არაიდენტიფიცირებისთვის, ხშირად მისი ამოცნობა შესაძლებელია გარემოს აღწერით, ან სხვა რესპონდენტების იდენტიფიცირებით“.

 

აქვე, იხილეთ:   

5 რეკომენდაცია მედიას მკვლელობაში ბრალდებული არასრულწლოვნის საკითხის გაშუქებისთვის [Video]

27.06.2019
ვრცლად
სუიციდის პრობლემური გაშუქება და რისკები, რასაც ამგვარი მასალები შეიცავს
კატეგორია: ეთიკა

ბოლო რამდენიმე დღის განმავლობაში, 4-დან 7 ივნისის ჩათვლით პერიოდში, საქართველოში სუიციდის ოთხი შემთხვევა მოხდა. ოთხიდან ერთი გარდაცვლილი არასრულწლოვანი იყო. ოთხივე შემთხვევა მედიის დღის წესრიგში მოხვდა, თუმცა, მედიასაშუალებების ნაწილმა მომხდარი ეთიკური სტანდარტების დარღვევით გააშუქა - გამოაქვეყნეს გარდაცვლილის ფოტოები, აღწერეს სუიციდის მეთოდი, გაასაჯაროვეს არასაჭირო დეტალები გარდაცვლილთა პირადი ცხოვრებიდან, ისაუბრეს სუიციდის სავარაუდო მიზეზებზე და ახალ ამბებად აქციეს გარდაცვლილთა ახლობლების მიერ სოციალურ ქსელში გამოქვეყნებული ემოციური პოსტები. გარდა ამისა, ოთხი ფაქტის გაშუქებიდან სამ შემთხვევაში სუიციდის რომანტიზებას ჰქონდა ადგილი, რაც განსაკუთრებით სახიფათოა.

ეს არ არის პირველი შემთხვევა, როდესაც სუიციდიაპრობლემურად შუქდება. არაერთი სტატია იძებნება “მედიაჩეკერის” არქივშიც. ყველა ამ მასალაში საუბარია, რომ თვითმკვლელობის შემთხვევების გაშუქებისას მედიას განსაკუთრებული სიფრთხილე მართებს, რისკები განსაკუთრებულად დიდია, თუ საქმე არასრულწლოვანს ეხება.

ამ რისკებზე საუბრობს “მედიაჩეკერთან” ფსიქოლოგი მაია ცირამუაც. მისი თქმით, განსაკუთრებულ რისკ ჯგუფს მოზარდები წარმოადგენენ, რადგან ისინი ასმაგად უფრო იმპულსურები არიან, ვიდრე ნებისმიერი სხვა ადამიანი: „ახლა უამრავი თინეიჯერი არის შეძრული იმ ამბებით, რაც ხდება. თანამედროვე სამყაროში ისედაც ძალიან სერიოზული გამოწვევის წინაშე არიან მოზარდები. ჩვენს ქვეყანაში კი, სადაც ზოგადად არ არის ხალისიანი ცხოვრება, არაფერს არ სთავაზობს მოზარდს სახელმწიფო, რომ მან ბედნიერად იცხოვროს - უფრო მეტად იზრდება რისკები. თინეიჯერები პირდაპირ ახდენენ კოპირებას თავიანთ ცხოვრებაში იმ სულისკვეთების, იმ მეთოდის, იმ მიზნის, რაც იკვეთება სუიციდის არსებულ სიტუაციებში. ნაცვლად იმისა, რომ ვილაპარაკოთ პრევენციაზე, ჩვენ ვავრცელებთ და ვატრიალებთ სარისკო და სახიფათო ინფორმაციას.“

მაია ცირამუა რამდენიმე დეტალზე ამახვილებს ყურადღებას, რაც მისი თქმით, განსაკუთრებით პრობლემურია სუიციდის შემთხვევების გაშუქებისას. მათ შორის, მომხდარის დეტალების აღწერა და სუიციდის რომანტიზება.

“დეტალების აღწერა არის ცეცხლზე ნავთის დასხმა. კატეგორიულად არ შეიძლება საუბარი თვითმკვლელობის ფორმაზე, მიზეზებზე, მითუმეტეს მაშინ, როდესაც მიზეზით შესაძლოა მოხდეს ფაქტის რომანტიზება. დაუშვებელია, ილაპარაკო სუიციდის საშუალებებზე, რადგან ის ადამიანი, რომელიც მოწყვლადია ამ თვალსაზრისით და შეიძლება ამაში პოულობდეს რაღაც „გზას“, შესაძლოა, შენ მას უკარნახო რა და როგორ გააკეთოს”, - ამბობს იგი და ამატებს, რომ ე.წ. რომანტიკული თვითმკვლელობა გაცილებით უფრო სარისკოა და უფრო ფრთხილად უნდა გაშუქდეს: “არც ვიცი, საერთოდ უნდა გაშუქდეს თუ არა მიზეზის მითითებით. მე დავაკვირდი, რომ ბოლო დღეებში გამოიკვეთა შემთხვევები, სადაც ფიგურირებს შეყვარებულის გამო თვითმკვლელობა. ეს უკვე ძალიან სახიფათო სიგნალია”.

⇒ ამავე თემაზე: რა უნდა ვიცოდეთ სუიციდის გაშუქებისას


სუიციდის დეტალების აღწერა, პრობლემის გადაჭრის საშუალებად წარმოჩენა და ა ერთ მარტივ მიზეზამდე დაყვანა რომ დაუშვებელია, ამის შესახებ საუბარია სუიციდის გაშუქების სახელმძღვანელო წესებშიც.

  • “არ დაიყვანოთ სუიციდი მხოლოდ ერთ მარტივ მიზეზამდე, მაგალითად, პირად ურთიერთობებში არსებული პრობლემები, ფინანსური მდგომარეობა, ნარკოტიკები და აშ. განსაკუთრებით საშიშია სუიციდის მიზეზად ჯანმრთელობის მდგომარეობის (მაგალითად, ფსიქიკური პრობლემები) დასახელება. ამგვარი გაშუქება ფარულ მესიჯს ატარებს, რომ ამ მდგომარეობაში მყოფი ადამიანისთვის გამოსავალი სუიციდია”, - ვკითხულობთ სახელმძღვანელოში.

უკანასკნელ დღეებში მომხდარი სუიციდის შემთხვევების გაშუქება მხოლოდ ზემოთჩამოთვლილი პრობლემებით არ დასრულებულა. გარკვეულმა გამოცემებმა მკითხველის ყურადღების მიქცევა გარდაცვლილების ახლობლების ემოციური განცხადებების გავრცელებითაც სცადეს.

„ნახეთ, რას წერს ტრაგიკულად გარდაცვლილის მამა“, „წაიკითხეთ დაღუპული გოგონას მამის პირველი კომენტარი“ - ამ და მსგავსი სათაურებით ონლაინ გამოცემების ნაწილმა სუიციდით გარდაცვლილის მშობლების ფეისბუკის პირად გვერდზე გამოქვეყნებული სტატუსები გამოაქვეყნა. მაია ცირამუას თქმით, მსგავსი შინაარსის ტექსტების გავრცელება განსაკუთრებით სარისკო და სახიფათოა.

„როდესაც მშობელი ემოციურ სტატუსს წერს თავის შვილთან დაკავშირებით, მას პატიებას სთხოვს, სიტყვა „მაპატიეს“ იყენებს და მისი ეს სტატუსი ელვისებური სისწრაფით ვრცელდება, ჩათვალეთ, რომ ეს ზრდის რისკს იმისას, რომ ვინც გაბრაზებულია მშობელზე, მან იპოვოს რაღაც „გზა“, - ამბობს ფსიქოლოგი.

მისივე თქმით, სუიციდი იმდენად მძიმე თემაა, რომ ზემოთჩამოთვლილი რეკომენდაციები არამხოლოდ ჟურნალისტებმა უნდა გაითვალისწინონ, არამედ მოქალაქეებმაც: “ჩვენ უნდა გვეყოს სამოქალაქო პასუხისმგებლობა, ადამიანობა, სიყვარული ბავშვების მიმართ, რომ ეს არ გავავრცელოთ”.

ისევე როგორც ბოლო დღეებში მომხდარ შემთხვევებში, სხვა დროსაც, ხშირად, მედიასაშუალებების ნაწილი მომხდარს ზედაპირულად აშუქებს. იფარგლება მხოლოდ მომხდარი ფაქტით და არ იწყებს მსჯელობას, რა არის აუცილებელი პრევენციისთვის, არ ცდილობს ადამიანების დახმარებას და არ აწვდის მათ ინფორმაციას მსგავს შემთხვევებში საჭირო სერვისების შესახებ.

სუიციდის გაშუქების სახელმძღვანელო წესებში ნათქვამია, რომ სუიციდის ფაქტის გაშუქებამდე, სასურველია მედია დაფიქრდეს, რატომ აშუქებს ამ კონკრეტულ შემთხვევას, რა არის მისი მიზანი.
08.06.2019
ვრცლად
ინფლუენსერი ბავშვები Youtube-სა და Instagram-ზე - ირღვევა თუ არა ბავშთა შრომის კანონი
კატეგორია: რესურსები

გასულ წელს 7 წლის ამერიკელი ბიჭი სახელად რაიანი მსოფლიოში ყველაზე მაღალშემოსავლიან იუთუბერად დასახელდა. მან 12 თვის განმავლობაში თავის Youtube არხზე (Ryan ToysReview) სხვადასხვა სათამაშოს განხილვით $22 მილიონი აშშ დოლარი გამოიმუშავა და ამ მაჩვენებლით ტოპ 10 იუთუბერს შორის ერთადერთი ბავშვი აღმოჩნდა.

სოციალურ მედიაში ბავშვების მონაწილეობით უამრავი კონტენტი ვრცელდება. ბევრი ბავშვისთვის კი ეს სფერო ერთგვარ სამსახურადაც იქცა. ამასთან, გაჩნდა კითხვები, რამდენადაა ინფლუენსერი ბავშვების უფლებები დაცული სოციალურ მედიაში და ხომ არ ირღვევა ბავშვთა შრომის კანონი? - ამ კითხვებზე პასუხის გაცემა The Guardian-ის ჟურნალისტმა ჯულია ქერი ვონგმა სცადა.

ისინი ხსნიან ახალი სათამაშოების ყუთებს, თამაშობენ, იღებენ "პრანკ" ვიდეოებს, ამზადებენ ტყლარწებს, მღერიან, ცეკვავენ და იმახსოვრებენ ფრაზას: "გამოიწერეთ ჩემი არხი!"

ბავშვები YouTube-ისა და Instagram-ის იმ ვარსკვლავებს შორის არიან, რომლებიც მილიონობით დოლარს გამოიმუშავებენ.

თუკი წლების წინ ტელევიზიაში ტყუპი და: მერი-ქეითი და ეშლი ოლსენები იყვნენ პოპულარულები, ახლა სოციალურ მედიაში პოპულარულები იდენტური ტყუპი დები: ალექსის და ევა მაკლუერები არიან. ყველასთვის ცნობილი მაკოლეი კალკინი კი 7 წლის რაიანმა ჩაანაცვლა.

ფაქტობრივად, დღესდღეობით ინფლუენსერ ბავშვებს ჰოლივუდის სტუდიაში ფეხის დადგმის გარეშე შეუძლიათ წარმატების მიღწევა და ქონების დაგროვება. თუმცა, მათზე ოფიციალურად არ ვრცელდება კალიფორნიის კინო ინდუსტრიის ცენტრში არსებული შრომითი კანონები, რომლებიც სპეციალურად მსახიობი ბავშვებისთვის არის განკუთვნილი.

alt

სამართლებრივი მექანიზმები, რომლებიც თავის დროზე მშობლების ან/და დამსაქმებლის მხრიდან ბავშვი მსახიობების შრომითი ექსპლუატაციისგან თავდასაცავად შემუშავდა, YouTube-ისა და Instagram-ის ცნობილ ბავშვებზე არ ვრცელდება, მიუხედავად იმისა, რომ ორივე კომპანია კალიფორნიაში მდებარეობს.

დღესდღეობით ჰოლივუდში რამდენიმე ყოფილი მსახიობი ბავშვი და ექსპერტი ხმამაღლა საუბრობს არსებულ მდგომარეობაზე იმ იმედით, რომ სოციალური მედია პლატფორმები თავიანთ პრაქტიკას შეცვლიან ან პროცესში კანონმდებლები და მარეგულირებლები ჩაერთვებიან.

"არ მაინტერესებს თუ ეს უბრალოდ კამერის წინ საჩუქრების გახსნაა. ეს მუშაობაა და აღარაა თამაში, თუ ამისგან ფულს აკეთებ", - ამბობს შილა ჯეიმს კუელი, რომელიც ბავშვობაში მსახიობი იყო, ხოლო ბავშვთა შრომასთან დაკავშირებით 1999 წელს მიღებული კანონის ერთ-ერთი თანაავტორია. კუელი ფიქრობს, რომ საჭიროა კანონები ჩასწორდეს, რათა ტექნოლოგიურ განვითარებას დაეწიოს.

არის თუ არა ბავშვის ინფლუენსერობა (ე.წ kidfluencing-ი) მუშაობა?
 

ტყუპი დის: ალექსის და ევას მშობლებმა, ეიმი მაკლუერმა და მისმა ქმარმა გასულ წელს სამსახურები მიატოვეს იმისთვის, რომ თავიანთი შვილების კარიერა წარემართათ. შედეგად კი იუთუბერი შვილები სხვადასხვა პროექტში ჩართეს, მათ შორის Facebook-ის ჭკვიანი კამერის - Portal-ის რეკლამაში, რომელიც თავიანთ Instagram გვერდზე გამოაქვეყნეს.

ინფლუენსერი ბავშვების ზოგიერთი მშობელი აღნიშნავს, რომ მათი შვილები კონტენტის შექმნის პროცესში ერთობიან ან ვერც კი ხვდებიან რას აკეთებენ. 2017 წელს უშუალოდ Instagram-ის ანგარიშზე პატარა ზოი მიოშის ფოტო გამოქვეყნდა, რომლის აღწერაშიც ზოის დედა სხვა მშობლებს რჩევას აძლევდა იმის, შესახებ თუ როგორ გადაუღო ფოტოები თავის 5 წლის გოგონას. "ძირითად შემთხვევებში ზოი ფოტოს გადაღებისას პირდაპირ მე არ მიყურებს, ამის დამალვაში კი მზის სათვალეები მეხმარება", - წერდა მშობელი. 

 
alt

 

Instagram-ზე ცნობილი სამი ბიჭის დედამ ბი ფიშერმა კი Wired-თან ინტერვიუში განაცხადა - “არის დღეები, როდესაც ბავშვები არ არიან ფოტოს ან ვიდეოს გადაღების ხასიათზე და არცაა აუცილებელი ყოველთვის ამის ხასიათზე იყვნენ, თუ, რა თქმა უნდა, ამ საქმეში ფულს არ გვიხდიან. ასეთ შემთხვევაში ისინი მზად უნდა იყვნენ გადაღებისთვის. ჩვენ ყოველთვის გვაქვს კანფეტები (ბავშვებისთვის) ასეთ დღეებში". ეს ამბები არაფერია 47 წლის არიზონელი ქალის ისტორიასთან შედარებით. მიშელ ჰობსონს მიმდინარე წლის მარტში ბრალი დასდეს 7 აყვანილი ბავშვიდან 5-ის მიმართ ძალადობაში, რაც 6-დან 15 წლამდე ასაკის ბავშვების ცემას, დასჯასა და შიმშილს მოიცავდა.

“თითოეულმა ბავშვმა ახსენა, რომ დედამისის YouTube არხზე სახელწოდებით Fantastic Adventures-ზე (700,800-ზე მეტი გამომწერი და 242 მილიონზე მეტი ნახვა) განთავსებულ ვიდეოებში მონაწილეობდნენ. თუ ბავშვები თავიანთ სათქმელ ფრაზებს არ დაიმახსოვრებდნენ ან მითითებებს არ შეასრულებდნენ, ისჯებოდნენ. მოზარდებმა ისიც თქვეს, რომ სწორედ ამ მიზეზით გამოიყვანა ისინი დედამისმა სკოლიდან, რათა ვიდეოები გადაეღოთ", - აღნიშნულია პოლიციის დოკუმენტებში.

Arizona Republic-ის ინფორმაციით, ჰობსონმა თავისი YouTube არხიდან 2018 წელს თითქმის $300,000 აშშ დოლარი გამოიმუშავა. მიშელ ჰობსონის დაკავებაზე YouTube-ის თავდაპირველი პასუხი მისი არხის დემონეტიზაცია (რეკლამების შეწყვეტა ვიდეოებზე) იყო. კომპანიამ მოგვიანებით არხი გააუქმა.

კიდევ ერთი საინტერესო შემთხვევა იყო საპირველაპრილო ხუმრობა, რომელიც იუთუბერებმა ქოულ და სავანა ლებრანტებმა თავიანთ ქალიშვილს, 6 წლის ევერლი როუზს მოუწყვეს.

აპრილის თვეში წყვილმა გამოაქვეყნა ვიდეო, რომელის პირველივე წამებში ჩანდა, თუ როგორ ტიროდა გოგონა. ბავშვის ცრემლების მიზეზს მშობლების "პრანკი" წარმოადგენდა, მათ შვილს დააჯერეს, რომ თავიანთი ძაღლის გაჩუქებას აპირებდნენ. მას შემდეგ, რაც ამ ვიდეომ საზოგადოების კრიტიკა გამოიწვია, იუთუბერებმა საპასუხო ვიდეო გამოაქვეყნეს, საპირველაპრილო ხუმრობას შეცდომა უწოდეს და ვიდეო არხიდან წაშალეს. “ვიცით, რომ ეს YouTube-ზე არ უნდა დაგვედო, მაგრამ ჩვენ ჩვენს მთელ ცხოვრებას ვიღებთ", - ამბობოდა სავანა ლებრანტი.


ამ შემთხვევის შემდეგ ევერლი არაერთ ვლოგსა და Instagram-ის პოსტში გამოჩნდა. ის მუდმივად ჩანს მისი მშობლების YouTube-ის არხზე (8.8 მილიონი გამომწერი), საკუთარ არხზე (2.2 მილიონი გამომწერი) და “საუკეთესო მეგობრების“ არხზე (1.5 მილიონი გამომწერი).

მას Instagram-ის პირადი გვერდიც აქვს 4.4 მილიონი მიმდევრით. ევერლი ხშირად ჩანს დედამისის Instagram გვერდზე (5.1 მილიონი მიმდევარი) გამოქვეყნებულ დასპონსორებულ პოსტებზე. ლებრანტებს არასდროს გაუციათ პასუხი კითხვაზე, უხდიან თუ არა ევერლის თავიანთი YouTube არხიდან მოგების წილს ან აქვთ თუ არა ბავშვისთვის გახსნილი შემნახველი ანგარიში.

ყოფილი მსახიობი ბავშვებისთვის 1991 წელს შექმნილი საადვოკატო ჯგუფის დამფუძნებლის პოლ პეტერსონის აზრით, კალიფორნიაში არსებული კანონმდებლობა, რომელიც ბავშვი შემსრულებლების დაცვას ითვალისწინებს ამავე შტატში მცხოვრებ ევერლიზე, არიზონაში ჰობსონის შვილებზე და ნიუ-ჯერსიში მცხოვრებ მაკლუერებზეც უნდა ვრცელდებოდეს.

“YouTube-ის შტაბ-ბინა სან ბრუნოშია, რომლის ტერიტორიაზეც კალიფორნიის კანონმდებლობა ვრცელდება. თუ მცირეწლოვნების ამ პლატფორმაზე გამოჩენასა და მათთვის თანხის გადახდას აპირებთ, მაშინ მათზე კალიფორნიის კანონმდებლობა აუცილებლად უნდა გავრცელდეს. ამიტომ ვცვლით კანონს”,- აცხადებს პეტერსონი.


"ბავშვის მიერ გამომუშავებული თითოეული დოლარი მის მშობელს ეკუთვნის"


სანამ პეტერსონი კანონის შეცვლას დაიწყებდა, ისიც მსახიობი ბავშვი იყო, რომელიც "მიკი მაუსის კლუბის" Mouseketeers-ის სერიებში მონაწილებდა, 12-დან 20 წლამდე კი "დონა რიდის შოუში"თამაშობდა. 1966 წელს, როცა შოუ დასრულდა, მსახიობს პრობლემები დაეწყო.

“როცა ცნობადობა გაქრა, პრობლემები დამეწყო. ასე იყვნენ სხვა ბავშვებიც: მშობლებისა და დედმამიშვილებისგან გაუცხოება, ცნობადობის გაქრობასთან ერთად იდენტობის დაკარგვა. თუკი ცნობადობის გამო ცუდი გავლენებისგან თავისუფალი განათლების უფლებაზე უარი თქვი, რისკის ქვეშ ხარ და ეს უცნობი არაა ადამიანებისთვის", - ამბობს პოლ პეტერსონი.

პეტერსონი და მისი გუნდი კანონმდებლებთან ერთად მუშაობდნენ 1999 წელს "ქუგენის აქტის" გადახედვაში, რომელიც კალიფორნიაში მსახიობი ბავშვებისთვის შემუშავებული შრომითი კანონია.

იგი 1939 წელს მიიღეს და ამერიკის პირველი კინოვარსკვლავი ბავშვის - ჯეკი ქუგენის სახელი უწოდეს. ქუგენი 1921 წელს ჩარლი ჩაპლინის პატარა მეგობრის განსახიერებით გახდა ცნობილი და შემდგომ Metro-Goldwyn-Mayer-თან თანამშრომლობით $4 მილიონი აშშ დოლარი გამოიმუშავა. ის ელოდა, რომ 21 წლის ასაკში თავის ქონებაზე კონტროლს მოიპოვებდა, თუმცა მას შემდეგ, რაც მამამისი გარდაიცვალა, დედა კი დაქორწინდა ქუგენმა შეიტყო, რომ "თითოეული დოლარი, რომელსაც ბავშვი 21 წლამდე გამოიმუშავებს, მის მშობლებს ეკუთვნის, ჯეკი ცენტსაც კი ვერ მიიღებს" - სწორედ ეს სიტყვები თქვა ქუგენის მამინაცვალმა პრესასთან 1938 წელს, მას შემდეგ, რაც ჯეკიმ თავისი ქონების დასაბრუნებლად სასამართლოს მიმართა.

მოგვიანებით კანონმდებლებმა ქუგენის სახელობის კანონპროექტი შეადგინეს, რომელიც მშობლებს ბავშვების შემოსავლიდან გარკვეული პროცენტული წილის გადადებასა და შენახვას ავალდებულებდა. თანხაზე წვდომა ბავშვის სრულწლოვანებამდე დაუშვებელი იყო.

ამას სამართლებრივად ბევრი ცვლილება მოჰყვა. მსახიობ ბავშვებს უნდა მიეღოთ მუშაობის ნებართვა, მკაცრი რეგულაციები დაწესდა მათს სამუშაო საათებზე, რომლებიც გადასაღებ მოედანზე ყოფნისას "დასვენებასა და რეკრეაციას" და სწავლის პროცესში ხელის არ შეშლის მანდატს მოიცავდა. პროდიუსერები გადასაღებ მოედანზე ბავშვების ჯანმრთელობაზე, კეთილდღეობასა და უსაფრთხოებაზე პასუხისმგებლები გახდნენ.

1999 წელს კი კანონში ცვლილების შესატანად რადიკალური ნაბიჯები გადაიდგა, რომლის მიხედვითაც, მსახიობი ბავშვები ფლობენ თავიანთი შემოსავლის 100%-ს, აქედან 15% ე.წ ქუგენის ანგარიშზე გადანახულ თანხას წარმოადგენს, ხოლო დარჩენილი 85% მშობლებს შეუძლიათ ბავშვისთვის დახარჯონ - იქნება ეს შვილისთვის სახლის შეძენა, ხარჯების გასტუმრება თუ ხელფასის საკუთარი თავისთვის დანიშვნა ბავშვის კარიერის მართვისთვის. თუმცა ეს ფული მთლიანად ბავშვის საკუთრებას წარმოადგენს.


მეტი ვიდრე უბრალოდ გართობა და თამაში


მსახიობი ბავშვებისგან განსხვავებით, ინფლუენსერი ბავშვების კუთვნილებაშია თუ არა მათი შემოსავალი მაშინ, როცა სოციალურ მედიაში თავიანთივე გვერდებს არ ფლობენ?

YouTube-ი და Instagram-ი 13 წლამდე პირებს ანგარიშის შექმნას უკრძალავს, რაც იმას ნიშნავს, რომ თინეიჯერობის ასაკამდე ბავშვები არ ფლობენ ანგარიშებს, რომელზეც YouTube-ი რეკლამებიდან მიღებული შემოსავლის წილს იხდის. ბავშვების საკუთრებაში არაა ის გვერდებიც, რომლებზეც ინფლუენსერის მიერ გამოქვეყნებულ ფოტოსა თუ ვიდეოში პროდუქტის რეკლამირებისთვის ბრენდები გარკვეულ თანხას იხდიან. ამ ტიპის ბიზნეს შეთანხმებები სოციალურ მედია პლატფორმებს სცდება და ბრენდებთან მოლაპარაკებები, როგორც წესი, მშობლებს აქვთ ხოლმე.

Beverly Hills Bar Association-ის გასართობი ინდუსტრიის სამართლის სექციის თანათავმჯდომარე, დევიდ პირსი, მიიჩნევს, რომ YouTube-მა უნდა შეიმუშავოს პოლიტიკა, რომლითაც მონეტიზაციის მქონე ვიდეოებში მონაწილე ბავშვებს უფლება ექნებათ YouTube-ის ანგარიშის მფლობელისგან მიიღონ შემოსავლის ნაწილი. “ასეთი პოლიტიკა რომ არსებობდეს, კალიფორნიის კანონის მიხედვით ბავშვისთვის განკუთვნილი თანხა, YouTube-ზეც ბავშვის თანხა იქნებოდა და თუ მშობელი მას არასწორად დახარჯავდა, ბავშვი შეძლებდა მისთვის ეჩივლა", - აღნიშნავს დევიდ პირსი.

YouTube-ისა და Instagram-ის წარმომადგენლები აცხადებენ, რომ ბავშვებთან დაკავშირებულ პოლიტიკაზე ექსპერტებთან ერთად მუშაობენ. თუმცა, არ აკონკრეტებენ, რამდენად მიიჩნევენ თავს ვალდებულად შემოიღონ ე.წ ქუგენის ანგარიშების შექმნა ან სხვა დაცვის მექანიზმი ინფლუენსერი ბავშვებისთვის.

Instagram-ის წარმომადგენელმა ისიც განაცხადა, რომ კომპანია ინფლუენსერ ბავშვებს არ ასაქმებს. როდესაც Guardian-ის ჟურნალისტმა აღნიშნა, რომ Facebook-ი, რომლის მფლობელობაში Instagram-იც შედის, ინფლუენსერ ბავშვებს Portal-ის გასაყიდად იყენებდა, წარმომადგენელმა აღნიშნა, რომ ეს კონკრეტული კამპანია გარე სააგენტოს მიერ იყო წარმოებული და "ის ვალდებული იყო მოქმედი კანონმდებლობა დაეცვა." უშუალოდ სააგენტოს დასახელებაზე კი უარი განაცხადა.

alt

 კალიფორნიის უნივერსიტეტის სამართლის პროფესორი ვინა დუბალი ფიქრობს, რომ YouTube-ს ინფლუენსერი ბავშვებისთვის იმაზე მეტი ვალდებულება აქვს, ვიდრე მხოლოდ მათი მშობლების ინფორმირებაა იმის შესახებ, რომ შრომითი კანონები არსებობს.

“შესაძლებელია ვამტკიცოთ, რომ YouTube-ი ბავშვის დამსაქმებელია. ის აკონტროლებს პლატფორმაზე რისი ნახვა შეუძლია და არ შეუძლია ბავშვს. ის აკონტროლებს ფულის გავრცელებასაც. ამიტომ კომპანია, დიდი ალბათობით, შეგვიძლია მივიჩნიოთ დამსაქმებლად, რომელზეც კალიფორნიის შრომითი და ხელფასის განმსაზღვრელი კანონმდებლობა ვრცელდება", - აცხადებს დუბალი.

დღესდღეობით ინფლუენსერ ბავშვებთან დაკავშირებულ საკითხებს აშშ-ში შრომითი კომისრის ოფისი განიხილავს.

“ეს უბრალო გართობასა და თამაშზე მეტია. ბავშვები ასრულებენ სამუშაოს და თუ ეს სამუშაო მონეტიზირებულია, მაშინ ისინი ხელფასებს იმსახურებენ თავიანთი მომავლისთვის", - აცხადებს ვინა დუბალი. YouTube-ში Guardian-ის კითხვას კომპანიის, როგორც დამსაქმებლის ვალდებულების შესახებ არ უპასუხეს და განაცხადეს, რომ სპეკულაციაზე კომენტარის გაკეთებას არ აპირებენ.

“მას შემდეგ, რაც საზოგადოება ამას ტრადიციულ მუშაობად აღიარებს, მეტი შანსია, რომ სახელმწიფოც ჩაერთოს, განსაკუთრებით, მაშინ როდესაც საუბარია ბავშვებზე", - ამბობს დუბალი იუთუბერ ბავშვებზე. აღსანიშნავია, რომ 2018 წელს კალიფორნიაში დემოკრატების წევრმა კანსენ ჩუმ წარადგინა კანონპროექტი, რომელიც "ქუგენის აქტში" შესწორების შეტანას გულისხმობდა და სოციალური მედის რეკლამაში მცირეწლოვნების დასაქმებას მოიცავდა. კანონპროექტი მიიღეს და მასზე ხელი შტატის გუბერნატორმაც მოაწერა, თუმცა აღმოჩნდა, რომ კანონპროექტი, რომელიც კანონად იქცა ნაკლებად ჰგავდა დასაწყისში ინიცირებულ პროექტს.

The Guardian-ის ჟურნალისტი ჯულია ქერი ვონგი ფიქრობს, რომ, სავარაუდოდ, კანონმდებლობაში მნიშვნელოვანი ცვლილება იქამდე არ შევა, სანამ ერთ-ერთი ინფლუენსერი ბავშვი არ გაიზრდება და ჯეკი ქუგენის მსგავს შემთხვევაში არ აღმოჩნდება.

მომზადებულია  The Guardian-ის მიხედვით.

01.06.2019
ვრცლად
რა არ მოსწონთ ბავშვებს მედიაში ბავშვების გაშუქებისას
კატეგორია: ბლოგი

alt
2017 წელს ბავშვებს ჰკითხეს, რა არ მოსწონდათ მედიაში ბავშვების გაშუქებასთან დაკავშირებით.

ბავშვებმა ჩამოთვალეს :

  •  მათ არ მოსწონთ, როდესაც ბავშვების სერიოზულ კომენტარებზე მედიაში სიცილის ხმაურს ადებენ და მაყურებლები ამაზე იცინიან.
  •  არ მოსწონთ როცა „საყვარელი“ ბავშვების სახეებით კადრებს ალამაზებენ.
  •  არ მოსწონთ, როდესაც ბავშვების ფოტოებს იყენებენ უბედური შემთხვევების დროს ემოციების გამოსაწვევად.
  •  არ მოსწონთ, როდესაც უფროსები საუბრობენ იმაზე, რაც ბავშვებმა მათზე უკეთ იციან, მაგალითად: რას გრძნობენ ბავშვები.
  • მათ არ მოსწონთ როცა ცირკის ცხოველებივით ავალებენ რაიმეს გაკეთებას და ამას კამერებით იღებენ.
  •  მათ არ მოსწონთ, როდესაც კამერები აფიქსირებენ, როცა ბავშვმა რაღაც არ იცის.
  •  მათ არ მოსწონს, როდესაც მათ კადრში კარნახობენ რა თქვან ან აწყვეტინებენ, შემდეგ კი ტელევიზიით აჩვენებენ.
  • ბავშვებს არ მოსწონთ, როდესაც ისინი ხდებიან ვინმეს პრობლემა და მთელი გადაცემა მათი ანუ „პრობლემის“ მოგვარებას ეძღვნება.

ყველაფერი ეს არც რომელიმე ზრდასრულს მოეწონებოდა და იმის შიშით, რომ ზრდასრული ამგვარი გაშუქებისთვის მედიას ერთ ამბავს აუტეხდა, ჟურნალისტები არც გააშუქებდნენ. ბავშვების შემთხვევაში კი ასეთი გაშუქება ნორმაა. უფრო მეტიც, გადაცემები მხოლოდ იმ მიზნითაც იქმნება, რომ ბავშვების ნათქვამზე ვიცინოთ.

მისაუბრია ჟურნალისტებთან მედიაში ბავშვების პრობლემურ გაშუქებაზე. ისინი ამბობენ, რომ ტელევიზია იმას ასახავს რა რეალობაცაა, ამიტომ თუ ჩვენს რეალობაში ბავშვებზე იცინიან ან პოლიტიკური ქულების დასაწერად იყენებენ, მედიაც ამას აჩვენებს.

მაგრამ, საინტერესოა, როგორ გვესმის რეალობა. რეალობა - ეს ჩვენს თავშია და თუ ჩვენ ყველა ვაღიარებთ რომ თავი ბევრია, შესაძლებელია, ჟურნალისტები სხვის თავში არსებული რეალობის გაშუქებითაც დაინტერესდნენ.

როგორია რეალობა ბავშვების თავში და რას გრძნობენ ისინი, როდესაც პოლიტიკოსები მუხლებზე დაისვამენ და საარჩევნო ბანერებში იღებენ? რას გრძნობენ სხვა ბავშვები, რომლებიც მუხლებზე დასმისთვის არ შეარჩიეს და ამ პოლიტიკოსების უპასუხისმგებლობის გამო მათ რეკლამას ბავშვთა ციხიდან უყურებენ ტელევიზორში? როგორია რეალობა ბავშვისთვის, რომელიც ბავშვთა სახლში ცხოვრობს და იცის, რომ მხოლოდ აღდგომას ან შობას მივლენ მათთან ქველმოქმედი ბიზნესმენები? მოიტანენ პროდუქტებით სავსე ცელოფნებს და ეტყვიან, რომ ნაჩუქარი საჭმელი შეჭამონ მაშინ, როცა კამერიანი ოპერატორი დაიძახებს - „ეთერში ვართ“! ამასთან, როცა ავალებენ, რომ ისეთი სახე მიიღონ, თითქოს, ამ საჭმლით ისე დაპურდნენ, რომ ეს ბედნიერება ცხოვრების ბოლომდე გაჰყვებათ, გულში ამ ბავშვებმა მაინც იციან, რომ ქველმოქმედის ოჯახში, ყოველ დღე, სწორედ ასეთ საჭმელს ჭამენ და შობას არ ელოდებიან.

ეს რეალობები ჩვენს მედიაში, ფაქტობრივად, არ ჩანს. ზუსტად არ ვიცი რატომ, თუმცა, შესაძლოა, მათ წინაშე კიდევ ერთი რეალობაცაა - ჟურნალისტები ტელევიზიით გვიღებენ მაშინ, როდესაც რამე გვემართება ან იმ დღეს პოლიტიკური, სენსაციური სიუჟეტი არ აქვთ და ბადის შევსება სჭირდებათ.

იქნებ, არც არის ასეთი რეალობა? - კითხეთ ბავშვებს. მათი რეალობები აღმოუჩენელი მიწებივითაა, ან უფრო, ჩვენი გაუცნობიერებელი შიშებივით. ამ შიშების გამო რაღაც შინაარსს ჩვენი ცნობიერება გონებიდან განდევნის რადგან ჩვენ მასთან თვალის გასწორება არ გვინდა. ბუნებრივია, არ გვინდა იმის მოსმენა, რომ ჩვენ ისე გადავეშვით პოლიტიკაში და ერთმანეთის ანგარიშსწორებაში, რომ ბავშვებს ვეღარ ვიცავთ, მათ სიცოცხლეს და ჯანმრთელობას ვერ ვუფრთხილდებით და მხოლოდ პოსტ-ფაქტუმ ვიწყებთ პანიკას, ისიც მხოლოდ რამდენიმე დღით მედიაში და სოციალურ ქსელში. მოვუსმინოთ ბავშვებს, იქნებ აღარ დავაგვიანოთ მათი დაცვა და მანამდე შევძლოთ მათი დახმარება, სანამ ტრაგედიები მოხდება. იქნებ მათი რეალობა ჩვენს რეალობაზე მეტად რეალურია და ჩვენი შექმნილი ერთგანზომილებიანი კომფორტული რეალობის გარეთ სხვა მრავალგანზომილებიანი რეალობაც აღმოვაჩინოთ?!
01.06.2019
ვრცლად
რა არ მოსწონთ ბავშვებს მედიაში ბავშვების გაშუქებისას
კატეგორია:

2017 წელს ბავშვებს ჰკითხეს, რა არ მოსწონდათ მედიაში ბავშვების გაშუქებასთან დაკავშირებით.

ბავშვებმა ჩამოთვალეს :

  •  მათ არ მოსწონთ, როდესაც ბავშვების სერიოზულ კომენტარებზე მედიაში სიცილის ხმაურს ადებენ და მაყურებლები ამაზე იცინიან.
  •  არ მოსწონთ როცა „საყვარელი“ ბავშვების სახეებით კადრებს ალამაზებენ.
  •  არ მოსწონთ, როდესაც ბავშვების ფოტოებს იყენებენ უბედური შემთხვევების დროს ემოციების გამოსაწვევად.
  •  არ მოსწონთ, როდესაც უფროსები საუბრობენ იმაზე, რაც ბავშვებმა მათზე უკეთ იციან, მაგალითად: რას გრძნობენ ბავშვები.
  • მათ არ მოსწონთ როცა ცირკის ცხოველებივით ავალებენ რაიმეს გაკეთებას და ამას კამერებით იღებენ.
  •  მათ არ მოსწონთ, როდესაც კამერები აფიქსირებენ, როცა ბავშვმა რაღაც არ იცის.
  •  მათ არ მოსწონს, როდესაც მათ კადრში კარნახობენ რა თქვან ან აწყვეტინებენ, შემდეგ კი ტელევიზიით აჩვენებენ.
  • ბავშვებს არ მოსწონთ, როდესაც ისინი ხდებიან ვინმეს პრობლემა და მთელი გადაცემა მათი ანუ „პრობლემის“ მოგვარებას ეძღვნება.
ყველაფერი ეს არც რომელიმე ზრდასრულს მოეწონებოდა და იმის შიშით, რომ ზრდასრული ამგვარი გაშუქებისთვის მედიას ერთ ამბავს აუტეხდა, ჟურნალისტები არც გააშუქებდნენ. ბავშვების შემთხვევაში კი ასეთი გაშუქება ნორმაა. უფრო მეტიც, გადაცემები მხოლოდ იმ მიზნითაც იქმნება, რომ ბავშვების ნათქვამზე ვიცინოთ.

მისაუბრია ჟურნალისტებთან მედიაში ბავშვების პრობლემურ გაშუქებაზე. ისინი ამბობენ, რომ ტელევიზია იმას ასახავს რა რეალობაცაა, ამიტომ თუ ჩვენს რეალობაში ბავშვებზე იცინიან ან პოლიტიკური ქულების დასაწერად იყენებენ, მედიაც ამას აჩვენებს.

მაგრამ, საინტერესოა, როგორ გვესმის რეალობა. რეალობა - ეს ჩვენს თავშია და თუ ჩვენ ყველა ვაღიარებთ რომ თავი ბევრია, შესაძლებელია, ჟურნალისტები სხვის თავში არსებული რეალობის გაშუქებითაც დაინტერესდნენ.

როგორია რეალობა ბავშვების თავში და რას გრძნობენ ისინი, როდესაც პოლიტიკოსები მუხლებზე დაისვამენ და საარჩევნო ბანერებში იღებენ? რას გრძნობენ სხვა ბავშვები, რომლებიც მუხლებზე დასმისთვის არ შეარჩიეს და ამ პოლიტიკოსების უპასუხისმგებლობის გამო მათ რეკლამას ბავშვთა ციხიდან უყურებენ ტელევიზორში? როგორია რეალობა ბავშვისთვის, რომელიც ბავშვთა სახლში ცხოვრობს და იცის, რომ მხოლოდ აღდგომას ან შობას მივლენ მათთან ქველმოქმედი ბიზნესმენები? მოიტანენ პროდუქტებით სავსე ცელოფნებს და ეტყვიან, რომ ნაჩუქარი საჭმელი შეჭამონ მაშინ, როცა კამერიანი ოპერატორი დაიძახებს - „ეთერში ვართ“! ამასთან, როცა ავალებენ, რომ ისეთი სახე მიიღონ, თითქოს, ამ საჭმლით ისე დაპურდნენ, რომ ეს ბედნიერება ცხოვრების ბოლომდე გაჰყვებათ, გულში ამ ბავშვებმა მაინც იციან, რომ ქველმოქმედის ოჯახში, ყოველ დღე, სწორედ ასეთ საჭმელს ჭამენ და შობას არ ელოდებიან.

ეს რეალობები ჩვენს მედიაში, ფაქტობრივად, არ ჩანს. ზუსტად არ ვიცი რატომ, თუმცა, შესაძლოა, მათ წინაშე კიდევ ერთი რეალობაცაა - ჟურნალისტები ტელევიზიით გვიღებენ მაშინ, როდესაც რამე გვემართება ან იმ დღეს პოლიტიკური, სენსაციური სიუჟეტი არ აქვთ და ბადის შევსება სჭირდებათ.

იქნებ, არც არის ასეთი რეალობა? - კითხეთ ბავშვებს. მათი რეალობები აღმოუჩენელი მიწებივითაა, ან უფრო, ჩვენი გაუცნობიერებელი შიშებივით. ამ შიშების გამო რაღაც შინაარსს ჩვენი ცნობიერება გონებიდან განდევნის რადგან ჩვენ მასთან თვალის გასწორება არ გვინდა. ბუნებრივია, არ გვინდა იმის მოსმენა, რომ ჩვენ ისე გადავეშვით პოლიტიკაში და ერთმანეთის ანგარიშსწორებაში, რომ ბავშვებს ვეღარ ვიცავთ, მათ სიცოცხლეს და ჯანმრთელობას ვერ ვუფრთხილდებით და მხოლოდ პოსტ-ფაქტუმ ვიწყებთ პანიკას, ისიც მხოლოდ რამდენიმე დღით მედიაში და სოციალურ ქსელში. მოვუსმინოთ ბავშვებს, იქნებ აღარ დავაგვიანოთ მათი დაცვა და მანამდე შევძლოთ მათი დახმარება, სანამ ტრაგედიები მოხდება. იქნებ მათი რეალობა ჩვენს რეალობაზე მეტად რეალურია და ჩვენი შექმნილი ერთგანზომილებიანი კომფორტული რეალობის გარეთ სხვა მრავალგანზომილებიანი რეალობაც აღმოვაჩინოთ?!
01.06.2019
ვრცლად
საჯარო ინტერესი თუ ცნობისმოყვარეობა - შვილის მკვლელობაში ბრალდებული არასრულწლოვნის ამბის გაშუქება
კატეგორია: ეთიკა
22 მაისს 7 თვის შვილის განზრახ მკვლელობის ბრალდებით არასრულწლოვანი დააკავეს. მალევე შინაგან საქმეთა სამინისტრომ გაავრცელა განცხადება, რომ ბრალდებული დანაშაულს აღიარებდა. თუმცა, მეორე დღეს, 23 მაისს მდგომარეობა შეიცვალა. ბრალდებულის ადვოკატმა განაცხადა, რომ არასრულწლოვანი დუმილის უფლებას იყენებს, რაც არ ნიშნავს იმას, რომ იგი დანაშაულს აღიარებს.

აღაიანში მომხდარი ტრაგედია ორი დღის განმავლობაში მაუწყებლების და ონლაინ მედიის მთავარი თემა იყო. ზოგიერთმა გამოცემამ 22 მაისს დღის განმავლობაში ამბის გაშუქებას 15-ზე მეტი ახალი ამბავი მიუძღვნა. მიუხედავად იმისა, რომ სასამართლოს ოფიციალური ვერდიქტის გამოცხადებამდე, ბრალდებულს უდანაშაულობის პრეზუმფცია იცავს, მედიამ ამბის სენსაციურ ჭრილში გაშუქებით, არასრულწლოვნის იდენტიფიცირებით და არასაჭირო, პირადი ცხოვრების დეტალების გასაჯაროვებით, სასამართლოს განაჩენის დადგომამდე, ბრალდებული ერთადერთ დამნაშავედ შერაცხა.

მომხდარის გაშუქება

თავდაპირველად, ცნობილი გახდა, რომ ტრაგედია კასპის რაიონის სოფელ აღაიანში მოხდა და ბრალდებული მშობელი 16 წლის იყო. მოგვიანებით კი მედია ალაპარაკდა დანაშაულის ჩადენის სავარაუდო მოტივებზე.

ჟურნალისტები მომხდარის მიზეზს ეძებდნენ მეზობლებთან, ოჯახის ახლობლებთან და მათზე დაყრდნობით ნელ-ნელა ამჟღავნებდნენ პირადი ცხოვრების ისეთ დეტალებს, რასაც არანაირი კავშირში არ ჰქონდა მომხდართან. მძიმე ემოციურ მდგომარეობაში მყოფი ადამიანების კომენტარებს, ვარაუდებს, შეფასებებს, დადასტურებულ ფაქტად სთავაზობდნენ მკითხველს.

მედიამ არ შეაფასა ის რისკი, რასაც ბრალდებულის შესახებ მსგავსი ინფორმაციების გავრცელება გამოიწვევდა. ღვივდებოდა საზოგადოების ინტერესი მომხდარის მიმართ, მედია კი ნაბიჯ-ნაბიჯ, ირიბად ახდენდა არასრულწლოვნის იდენტიფიცირებას. შედეგად, კმაყოფილდებოდა საზოგადოების ცნობისმოყვარეობა და არა საზოგადოებრივი ინტერესი.

ბრალდებული არასრულწლოვნის იდენტიფიცირება

ეთიკური ჟურნალისტიკის სახელმძღვანელოები ხაზგასმით მიუთითებენ მედიებს, რომ მსგავსი საკითხების გაშუქებისას განსაკუთრებული სიფრთხილე მართებთ და დაუშვებელია კრიმინალურ ისტორიებში მონაწილე, დაზარალებული, ბრალდებული და მსჯავრდებული არასრულწლოვნის იდენტიფიცირება.

მიუხედავად იმისა, რომ მთელი დღის განმავლობაში სხვადასხვა ფორმით, ირიბად ხდებოდა არასრულწლოვნის იდენტიფიცირება, პირველ დღეს ფართო აუდიტორიისთვის მაინც უცნობი იყო ბრალდებულის სახელი და გვარი. მომხდარის გასაჯაროვებიდან დაახლოებით 15 საათის შემდეგ კი, ერთ-ერთმა გამოცემამ ცალკე ახალ ამბად დაწერა და მკითხველს „ექსკლუზიურად“ აცნობა 7 თვის ბავშვის მკვლელობაში ბრალდებულის სახელი და გვარი. მოხდა არასრულწლოვნის პირდაპირი იდენტიფიცირება.

ონლაინ გამოცემების ნაწილმა მომხდარიდან მალევე ბრალდებულის ფოტოები გამოაქვეყნა და აჩვენა საზოგადოებას მისი სახე.

საზოგადოებრივი ინტერესი თუ საზოგადოებრივი ცნობისმოყვარეობა

გამოცემების ნაწილმა მომხდარის გაშუქებისას, პრობლემის ჩვენების ნაცვლად პირველ რიგში „დამნაშავე დედის“ ძიება დაიწყო. მკითხველის ყურადღების მიქცევას გამოცემები არასრულწლოვნის ფოტოების გასაჯაროებით და სენსაციური სათაურებით ცდილობდნენ. გარდაცვლილის ახლობლების ემოციურ ფონზე გაკეთებულ კომენტარებსა და არასრულწლოვნის მიმართ გაჟღერებულ ყველაზე მძიმე ბრალდებებს სათაურში ციტირებდნენ და თითოეულის კომენტარს ახალ ამბად სთავაზობდნენ მკითხველს.

მედიასაშუალებების ნაწილის მთავარი აქცენტი არ ყოფილა არასრულწლოვნის ქორწინებასა თუ პოსტნატალურ პრობლემაზე მსჯელობა, არ განუხილავთ, რას შეიძლება მიყვანა არასრულწლოვანი ამ ქმედებამდე, არ უმსჯელია ხომ არ არის ბრალდებული თავადაც მსხვერპლი. ამის ნაცვლად ისინი ფოკუსს აკეთებდნენ იმაზე, თუ რას ამბობდა გარდაცვლილი ბავშვის ბაბუა, მამიდა და რა ვერსიები ჰქონდა სამეზობლოს… შედეგად, დაუდასტურებელი ინფორმაცია და ბრალდებულის პირადი ცხოვრების არასაჭირო დეტალები ვირუსულად გავრცელდა სოციალურ ქსელში, რასაც საზოგადოების აგრესია და სიძულვილის ენის შემცველი, სექსისტური დისკუსია მოჰყვა.

„ბრალდებულის შესახებ ინფორმაციის გავრცელებამ შეიძლება გამოიწვიოს აგრესია საზოგადოებაში როგორც მის, ისე მისი ახლობლების მიმართ. შესაბამისად, მედიას უნდა ესმოდეს ის რისკი, რასაც რასაც ბრალდებულის შესახებ ინფორმაციის გავრცელება გამოიწვევს“ - ვკითხულობთ კრიმინალის გაშუქების სახელმძღვანელო წესებში.

როგორ უნდა გააშუქოს მედიამ მსგავსი შემთხვევები

ეთიკური ჟურნალისტიკის მიხედვით, მსგავსი მძიმე საკითხების გაშუქებისას, მედია უნდა ფოკუსირდეს არა კონკრეტულ შემთხვევაზე, არამედ პრობლემაზე ფართო კონტექსტში. ქარტიის მიერ შემუშავებული სახელმძღვანელო წესები კი მიუთითებს მედიებს, რომ უბედური შემთხვევების, ტრაგედიების, ძალადობის გაშუქებისას უნდა მოხდეს ბალანსის დაცვა საზოგადოებრივ ინტერესსა და ეთიკურ გაშუქებას შორის.

„როდესაც საქმის გარემოებები რთულია, საჯარო ინტერესი კი მაღალი, ამბის მეორეხარისხოვანი დეტალების გაშუქების ვნება ქმნის რეალურ საფრთხეს შეიქმნას ბრალდებულების და მათი ახლობლების „დევნის“ პრეცენდენტი, რისი თავიდან აცილებაც შეიძლება მხოლოდ ძირითადი, განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი, გადამოწმებული ფაქტების გაშუქებით, რაც ამცირებს სპეკულაციებისა და საზოგადოებაში მცდარი შეხედულებების შექმნის საშიშროებას.“ - ვკითხულობთ კრიმინალის გაშუქების სახელმძღვანელო წესებში.

ამავე სახელმძღვანელოს მიხედვით, კრიმინალური ფაქტის გაშუქების დროს, ეთიკის სტანდარტების დარღვევის უფრო დიდ რისკი არსებობს ახალი ამბების მომზადებისას. განსაკუთრებით საფრთხილოა კრიმინალური შემთხვევის ახალ ამბად გაშუქება, როდესაც საქმე ეხება არასრულწლოვანს.

„როდესაც ფაქტი ახალი მომხდარია, ემოციური ფონი გამძაფრებულია და ხშირად ჟურნალისტები მისი ზეგავლენის ქვეშ ექცვიან. ჟურნალისტი უნდა შეეცადოს, შეინარჩუნოს ნეიტრალურ ტონი და არ მოექცეს ამბის მონაწილეთა ემოციური გავლენის ქვეშ.“

რაც შეეხება პირადი ცხოვრების დეტალების გასაჯაროების საკითხს, ჟურნალისტის მიერ პირის პირად ცხოვრებაში შეჭრა გამართლებულია მხოლოდ მაშინ, როდესაც მოპოვებული ინფორმაციის მიმართ არსებობს საჯარო ინტერესი. ამასთანავე, მედია უნდა დაფიქრდეს, რა უარყოფითი შედეგები შეიძლება მოჰყვეს პირის პირად ცხოვრებაზე ინფორმაციის გამოქვეყნებას და დეტალების გასაჯაროებით დაკმაყოფილებული საჯარო ინტერესი გადაწონის თუ არა მისთვის მიყენებულ ზიანს. უნდა გაიაზროს, პირადი ცხოვრების შესახებ ინფორმაციის გავრცელება ხომ არ გამოიწვევს პირის სტიგმატიზებას, თემიდან გარიყვას, დისკრიმინაციას.
24.05.2019
ვრცლად
რეკომენდაციები შვილის მკვლელობაში ბრალდებული არასრულწლოვანი დედის საქმის გაშუქებისთვის
კატეგორია: ეთიკა
22 მაისს მედიის საშუალებით გავრცელდა ინფორმაცია, რომ კასპის რაიონში 16 წლის არასრულწლოვანი დედა 7 თვის შვილის გაგუდვის გამო დააკავეს. ამბავი დღის მთავარი თემაა როგორც მაუწყებლებისთვის, ისე ონლაინ გამოცემებისთვის. მიუხედავად იმისა, რომ მომხდარიდან მხოლოდ რამდენიმე საათია გასული, სხვადასხვა ონლაინ გამოცემების გვერდებზე და სოციალურ ქსელში ვირუსულად ვრცელდება არასრულწლოვნის ფოტოები, დაუდასტურებელი ინფორმაცია დანაშაულის ჩადენის მოტივზე და პირადი ცხოვრების დეტალები, რომელიც კავშირში არ არის მომხდართან.

ეთიკური ჟურნალისტიკის სახელმძღვანელო წესების მიხედვით, ასეთ დროს მნიშვნელოვანი აქცენტი უნდა გაკეთდეს პრობლემაზე, იმ გარემოებებზე, რაც ასეთ ტრაგედიას იწვევს და ნაკლებად ფოკუსირდეს მედია კონკრეტულ პირთა პირად ცხოვრებაზე.

ბავშვთა საკითხების გაშუქების წესების მიხედვით დაუშვებელია ბრალდებული არასრულწლოვნის იდენტიფიცირება. აქ იგულისხმება ვინაობის როგორც პირდაპირ, ისე ირიბად გამჟღავნება. გარდა ამისა, მედიამ თავი უნდა შეიკავოს დაზარალებულის, ბრალდებულის და შემთხვევასთან დაკავშირებული სხვა პირთა ცხოვრებიდან ისეთი დეტალების გასაჯაროვებისგან, რომელიც საქმესთან კავშირში არ არის.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის  პირადი ცხოვრების გაშუქების სახელმძღვანელო წესების თანახმად,  მნიშვნელოვანია ჟურნალისტმა გაანალიზოს:
  • ამ დეტალების გარეშე შეძლებთ თუ არა პრობლემის სრულყოფილად წარმოჩენა?
  • რა დამატებით ინფორმაციას იძლევა მასალა?
  • რა ზიანს მიიღებს პირი მისი პირადი ინფორმაციის გამოქვეყნებით?
  • გამოქვეყნებით დაკმაყოფილებული საჯარო ინტერესი გადაწონის თუ არა პირისთვის მიყენებულ ზიანს?
  • რა ალტერნატიული ხერხები არსებობს ამბის გასაშუქებლად?
ამავე რეკომენდაციების თანახმად, მსგავსი საკითხების გაშუქებისას, მედიამ უნდა გაითვალისწინოს მოსალოდნელი საფრთხე, უარყოფითი შედეგები და ამბის გაშუქებამდე, დაფიქრდეს, რა ზიანის მომტანი შესაძლოა იყოს მსგავსი დეტალების გასაჯაროება.

გარდა ამისა, როდესაც არსებობს მძიმე ემოციური ფონი დაუდასტურებელი ინფორმაციის გავრცელება განსაკუთრებით რისკის შემცველია. ეს ხელს უწყობს სპეკულაციებს და შეცდომაში შეჰყავს საზოგადოება.
22.05.2019
ვრცლად
ძალადობის სავარაუდო მსხვერპლი არასრულწლოვნის იდენტიფიცირება მედიაში
კატეგორია: ეთიკა

16 მაისს, სამაუწყებლო მედიისა და ონლაინ გამოცემების ნაწილმა, დაუფარავად აჩვენა ფიზიკური და სექსუალური ძალადობის სავარაუდო მსხვერპლი არასრულწლოვანი, რომელიც პრესკონფერენციაზე, კამერების წინ, სავარაუდო ძალადობის დეტალებს იხსენებდა. არასრულწლოვანი ამბობს, რომ ოქტომბერში, მაშინ როდესაც იგი დააკავეს ქურდობის ბრალდებით, სამართალდამცველებმა ფიზიკური შეურაცხყოფა მიაყენეს და გაუპატიურებით დაემუქრნენ.

მედიების ნაწილმა, ოდნავ მოგვიანებით, თავდაპირველად გამოქვეყნებული მასალები შეასწორა და არასრულწლოვნის სახე დაფარა, თუმცა, ნაწილზე მისი იდენტიფიცირება ისევ შესაძლებელია. 

აღსანიშნავია, რომ ეს არ არის პირველი შემთხვევა, როდესაც ამ არასრულწლოვნის იდენტიფიცირება მოხდა. იგივე ფაქტს ჰქონდა ადგილი მიმდინარე წლის 8 მარტს.

მიუხედავად იმისა, რომ არასრულწლოვანი კამერების წინ ღიად საუბრობდა, მედიას მაინც არ უნდა მოეხდინა მისი იდენტიფიცირება - არც ვინაობა უნდა დაესახელებინა და არც ღიად ეჩვენებინა. ბავშვთა საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელო წესებში აღნიშნულია, რომ ნებისმიერი ფორმის ძალადობის შემთხვევაში არასრულწლოვნის იდენტიფიცირება, როგორც პირდაპირი, ისე ირიბი, დაუშვებელია, იმის მიუხედავად ბავშვი მოძალადის როლშია, მსხვერპლის თუ მოწმის.

სახელმძღვანელო ამბობს, რომ თემისადმი როგორი მაღალი საჯარო ინტერესიც არ უნდა იყოს, მედიამ უპირატესი მნიშვნელობა ბავშვის ინტერესებს უნდა მიანიჭოს და არ მოამზადოს ისეთი მასალა, რომელიც საზიანო იქნება მისთვის, ან შესაძლოა მისი სტიგმატიზება გამოიწვიოს.

სახელმძღვანელო წესების მიხედვით, ბავშვის დაფარვა უპირობოდ აუცილებელია როდესაც ის არის:

✔  ძალადობის/დანაშაულის მსხვერპლი;
✔  რაიმე ფორმით არის დაკავშირებული სექსუალურ ძალადობასთან. მედია განსაკუთრებული ყურადღებით უნდა მოეკიდოს ამგვარი შემთხვევების გაშუქებას.

ამავე დოკუმენტში ნათქვამია, რომ მშობლის ან მეურვის თანხმობა არ ათავისუფლებს ჟურნალისტს პასუხიმგებლობისგან თავად გადაწყვიტოს რამდენად სწორი იქნება არასრუწლოვნის ფოტოს 9ან ვიდეოს) გამოქვეყნება.

“მან თავად უნდა შეაფასოს ის ნეგატიური შედეგები, რაც შეიძლება ბავშვის იდენტიფიცირებას მოჰყვეს. ზოგჯერ მშობლები ნაკლები ინფორმაციის, განათლების თუ უბრალოდ მძიმე ემოციური მდგომარეობის გამო, ვერ იაზრებენ, რა საფრთხეების მომტანია მასალაში ბავშვის იდენტიფიცირება”, - ვკითხულობთ სახელმძღვანელოს წესებში.

16.05.2019
ვრცლად
ბავშვების სტიგმატიზება და სიბრალულის ობიექტებად წარმოჩენა ‘კახეთის ხმის’ მასალაში
კატეგორია: ეთიკა
ონლაინ გამოცემა „კახეთის ხმამ“ (knews.ge) 31 მარტს გამოაქვეყნა სტატია სოციალურად დაუცველი ოჯახის არასრულწლოვნებზე. მასალას მძიმე სოციალურ პირობებში მცხოვრები არასრულწლოვნების არაერთი ფოტო ერთვის, გასაჯაროებულია მათი სახელები და საცხოვრებელი ადგილი. მასალაში არ ჩანს არასრულწლოვნების მდგომარეობის გამომწვევი მიზეზი, პასუხისმგებელი უწყებების დამოკიდებულება, ის საფრთხეები, რაც ბავშვებს ემუქრებათ, მსჯელობა, ვინ და რა ფორმით უნდა ჩაერთოს მსგავს შემთხვევებში იმისათვის, რომ დაცული იყოს მათი უფლებები და ზოგადად, რა არის საჭირო იმისათვის, რომ არასრულწლოვნებს ჰქონდეთ ნორმალურ გარემოში ცხოვრების საშუალება. ამ პრობლემებზე მსჯელობის ნაცვლად, სტატიით, რომლის გამოქვეყნების მიზანიც სავარაუდოდ ბავშვების დახმარება იყო, არასრუწლოვნები სიბრალულის ობიექტებად არიან წარმოჩენილი და მათი სტიგმატიზება ხდება.

სტატიის დასაწყისში ავტორი მკითხველს 5 წლის ბავშვს აცნობს, რომელიც, მისი თქმით, მიტოვებულია და თავის 4 მცირეწლოვან და-ძმასთან ერთად დახმარებას ითხოვს. შემდეგ კი ბავშვების ყოფა და მათი მძიმე საცხოვრებელი პირობებია აღწერილი. გასაჯაროებულია ბავშვების ჯანმრთელობის მდგომარეობაც.

მასალიდან ვიგებთ, რომ არასრულწლოვნები სკოლაში არ დადიან და ბავშვების დედა მათთან ერთად არ ცხოვრობს. თუმცა,სტატიაში არ ჩანს არასრულწლოვნებზე პასუხისმგებელი არცერთი პირი და, შესაბამისად, გაურკვეველია მეურვე ჰყავთ თუ სრულიად მარტო ცხოვრობენ ბავშვები. მასალაში არც იმის შესახებ არის ინფორმაცია, იცის თუ არა სოციალურმა სამსახურმა ან ადგილობრივმა თვითმმართველობამ ამ ოჯახის შესახებ, რა სერვისებს სთავაზობს მათ სახელმწიფო, ვისი პასუხისმგებლობაა ბავშვების ამ მდგომარეობაში ყოფნა. მასალაში არ ჩანს ჟურნალისტის მცდელობა, დაუკავშირდა თუ არა რომელიმე უწყებას, ან ბავშვების დედისგან თუ ეცადა ინფორმაციის მიღებას, მითუმეტეს, რომ ის ფაქტობრივად დადანაშაულებულია შვილების მიტოვებაში ( “შვილის დედა, რომელიც სოციალურ დახმარებას იღებს, ბავშვებთან არ ცხოვრობს” - ტექსტი სტატიიდან. რედ.) და მათ სკოლიდან გამოყვანაში („ ძალიან მინდა სკოლაში სიარული, მაგრამ ტანსაცმელი არ გვაქვს. დედამ დირექტორს ელაპარაკა და ჩვენ სკოლიდან გამოგვიყვანა -  ტექსტი სტატიიდან. რედ.). 

გარდა ამისა, სტატიაში არსად არის ნახსენები, რომ ავტორმა მშობლისგან ან მეურვისგან არასრულწლოვნების გადაღებასა და ჩაწერაზე ნებართვა აიღო. თუმცა, ქარტიის „ბავშვთა საკითხების გაშუქების“ სახელმძღვანელო წესებში ცალსახად არის მითითებული, რომ იმ შემთხვევაშიც კი, როცა მშობლის ნებართვა არსებობს, მედიამ უნდა იმსჯელოს იმ შესაძლო რისკებზე, რაც ინფორმაციის გავრცელებას შეიძლება მოჰყვეს და დაიცვას ბავშვის საუკეთესო ინტერესი.

„მშობლის ან მეურვის თანხმობა არ ათავისუფლებს ჟურნალისტს პასუხიმგებლობისგან თავად გადაწყვიტოს რამდენად სწორი იქნება ამა თუ იმ საკითხზე ბავშვის კომენტარის ჩაწერა, ან ფოტოს გამოქვეყნება. მან თავად უნდა შეაფასოს ის ნეგატიური შედეგები, რაც შეიძლება ბავშვის იდენტიფიცირებას მოჰყვეს. ზოგჯერ მშობლები ნაკლები ინფორმაციის, განათლების თუ უბრალოდ მძიმე ემოციური მდგომარეობის გამო, ვერ იაზრებენ, რა საფრთხეების მომტანია მასალაში ბავშვის იდენტიფიცირება”.

გარდა ამისა, ქარტია მოუწოდებს მედიებს, რომ უპირატესი მნიშვნელობა მიანიჭონ ბავშვის ინტერესებს და მათ ქველმოქმედების ან მოწყალების მიმღებ ობიექტად წარმოჩენას მოერიდონ.

პირველ აპრილს, სტატიის გამოქვეყნებიდან მეორე დღეს, „კახეთის ხმამ“ იმავე ამბავს მეორე მასალაც მიუძღვნა. გამოცემა იუწყებოდა, რომ სტატიას სოციალური მომსახურების სააგენტოსა და ადგილობრივი თვითმმართველობის მხრიდან “სწრაფი რეაგირება მოჰყვა და მცირეწლოვანი ბავშვების დედას მდგომარეობის გამოსასწორებლად 6 თვიანი ვადა მიეცა. თუ ამ პერიოდში ოჯახი ბავშვების განათლების, ჰიგიენისა და საკებზე წვდომის შესაძლებლობებს არ გააუმჯობესებს, 5 მცირეწლოვანი მინდობით აღზრდის პროგრამაში ჩაერთვება”.

„აღმოჩნდა, რომ მუნიციპალიტეტის ერთ-ერთ სოფელში, უკიდურეს სიღატაკეში მცხოვრები ბავშვების დედა სახელმწიფოსგან ყოველთვიურად სხვადასხვა სახის დახმარებას იღებს, რომელიც დაახლოვებით 1200 ლარია, თუმცა მცირეწლოვან ბავშვებისათვის გამოყოფილი თანხა ბავშვებს არ ხმარდება“, - წერს ავტორი.

ამავე სტატიაში საუბარია იმაზეც, რომ დედა უარს აცხადებს ბავშვების მინდობით აღზრდაში გადაცემაზე. თუმცა დედის პოზიცია არც ამ მასალაში ჩანს და ვერც ამ შემთხვევაში ვიგებთ, ჰქონდა თუ არა მცდელობა ჟურნალისტს ეს ბრალდება ბავშვების დედასთან გადაემოწმებინა.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის პირველ, სიზუსტის პრინციპში კი ვკითხულობთ, რომ ჟურნალისტმა პატივი უნდა სცეს სიმართლეს და საზოგადოების უფლებას – მიიღოს ზუსტი ინფორმაცია.
03.04.2019
ვრცლად
ფოტოები, პირადი ცხოვრების დეტალები, იდენტიფიცირება - ცოლის დაჭრის თემის გაშუქება მედიაში
კატეგორია: ეთიკა
24 მარტს ხაშურში კაცმა ცოლი ცივი იარაღით დაჭრა. ეს ამბავი, მედიის ნაწილისთვის, 24 და 25 მარტს, ერთ-ერთი მთავარი თემა იყო. გამოცემების ნაწილმა ამბავი ზედაპირულად, სენსაციურ ჭრილში გააშუქა, გამოაქვეყნა მსხვერპლისა და ბრალდებულის ფოტოები, გაასაჯაროვა მათი ვინაობები და ნაცნობ-მეგობრებზე დაყრდნობით მოყვა დეტალებს ცოლ-ქმრის ურთიერთობიდან. გარდა ამისა, რამდენიმე საიტმა ჩადენილის სავარაუდო მოტივიც დაასახელა, რაც დანაშაულის გამართლების შთაბეჭდილებას ტოვებს.

მომხდარი მთავარი თემა იყო მაუწყებლებისთვისაც. „რუსთავი 2-მა“ ამბავს დღის მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში 5 წუთიანი სიუჟეტი მიუძღვნა. ამბის გაშუქებისას ფოკუსი არა პრობლემასა და პრევენციაზე მსჯელობა, არამედ ამბის სენსაციურობა და დანაშაულის ჩადენის სავარაუდო მოტივები იყო. სიუჟეტში ბრალდებულიც და მსხვერპლიც იდენტიფიცირებულია. ასევე, აჩვენეს ახლობლები, რომლებიც ცოლ-ქმრის პირადი ცხოვრების დეტალებზე საუბრობენ.

გარდა ამისა, ჟურნალისტი ამბობს, რომ ბრალდებული სავარაუდოდ, ნარკოტიკების ზემოქმედების ქვეშ იმყოფებოდა. თუმცა, სიუჟეტში არ ჩანს წყარო, რომელიც ამ ფაქტს დაადასტურებდა ან თუნდაც ეჭვს გამოთქვამდა. შესაბამისად, უცნობია, რაზე დაყრდნობით აკეთებს მსგავს განცხადებას ჟურნალისტი.

„რუსთავი 2-ის” სიუჟეტი მალევე გაავრცელეს გვერდებმა palitravideo.ge, kvirispalitra.ge და vanoggg.ge.

“იმედმა” ამბავი კადრ-სინქრონად გააშუქა და მაყურებელს მსხვერპლის ჯანმრთელობის მდგომარეობა გააცნო. წამყვანის სიტყვის პარალელურად, კადრში ბრალდებულის და მსხვერპლის ფოტოებს აჩვენებდნენ.

იდენტიფიცირებას და ფოტოების გამოქვეყნებას არც შემდეგი გამოცემები მორიდებიან: dianews.ge, resonancedaily.com, newposts.ge, alia.ge, sarkenews.ge, primetime.ge, cyc.ge, kvira.ge, paqtebi.ge, presa.ge, akhalitaoba.ge, digest.pia.ge, news.coa.ge, info7.ge და marshalpress.ge. არცერთ ამ გამოცემას, ისევე როგორც “იმედსა” და “რუსთავი 2-ს”, არ გაუთვალისწინებია მსხვერპლისა და ბრალდებულის მცირეწლოვანი შვილების ინტერესები.

“რუსთავი 2-ის” მსგავსად, დანაშაულის მოტივსა და ბრალდებულის მდგომარეობაზე ზემოთჩამოთვლილი გამოცემების ნაწილმაც დაწერა.

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის გენდერული საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელო წესებში ხაზგასმით აღნიშნულია, რომ მედიამ სიფრთხილე უნდა გამოიჩინოს ქალთა მიმართ ძალადობასთან დაკავშირებული საკითხების გაშუქებისას და ხელი არ შეუწყოთ მსხვერპლის ისე წარმოჩენას, თითქოს ის აძლევდა საფუძველს და უბიძგებდა მოძალადეს დანაშაულის ჩადენისკენ.

„მოერიდეთ დანაშაულის მიზეზად “ეჭვიანობის ნიადაგის” დასახელებას. ამით თქვენ უნებურად მიანიშნებთ იმაზე, რომ მსხვერპლი ქალი “არასწორად” იქცეოდა, პროვოცირება გაუკეთა მოძალადეს და მისცა საფუძველი დანაშაულის ჩადენისა. გარდა იმისა, რომ არ არსებობს რაიმე ტიპის ქცევა, რაც გაამართლებს მოძალადის ქმედებას, საკანონდებლო ბაზა დანაშაულის მოტივად არ სცნობს “ეჭვიანობის ნიადაგს”. არსებობს სიძულვილით მოტივირებული დანაშაული, დისკრიმინაცია, შურისძიება და აშ, რაც შესაძლებელია დანაშაულის საფუძველი იყოს, მაგრამ არა “ეჭვიანობს ნიადაგი“.

მიუხედავად იმისა, რომ ამ ეტაპზე არ არსებობს არც სამედიცინო დასკვნა და არც სხვა ოფიციალური ცნობა, გამოცემები ერთ-ერთ ადგილობრივზე დაყრდნობით წერენ, რომ ბრალდებულს ფსიქიკური პრობლემები ჰქონდა. კრიმინალის გაშუქების სახელმძღვანელო წესების მიხედვით კი, მსგავსი ამბების გაშუქებისას განსაკუთრებით დაუშვებელია პირის შესაძლო ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემის ხსენება.

„კრიმინალური ამბების გაშუქებისას ბრალდებულის ფსიქიკურ ჯანმრთელობაზე ხაზგასმა ხელს უწყობს ზოგადად თემის სტიგმატიზებასა და ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემების მქონე ადამიანების პოტენციურ დამნაშავეებად წარმოჩენას. კვლევები ცხადყოფს, რომ მოძალადეთა და მძიმე დანაშაულების ჩამდენთა უმეტესობას ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემა არ აქვს, ხოლო ფსიქიკური ჯანმრთელობის რომელიმე პრობლემის დიაგნოზის მქონე ადამიანების სრული უმეტესობა მოძალადე არ არის და არც კანონთან ჰქონიათ პრობლემები”, - ვკითხულობთ სახელმძღვანელოში.
26.03.2019
ვრცლად
ძალადობის სავარაუდო მსხვერპლი ქალის პირადი მონაცემებისა და არასრულწლოვნების ირიბი იდენტიფიცირება “კურიერში”
კატეგორია: ეთიკა
15 მარტს, ტელეკომპანია “რუსთავი 2-ის” მთავარი საინფორმაციო გამოშვების ერთ-ერთი სიუჟეტი ოჯახურ კონფლიქტს ეხებოდა. კერძოდ, 23 წლიანი თანაცხოვრების შემდეგ, ცოლ-ქმარი ერთმანეთს ურთიერთბრალდებებს უყენებს. 5 შვილის დედა ქმარს ფსიქოლოგიურ, ფიზიკურ და სექსუალურ ძალადობაში ადანაშაულებს. თავის მხრივ, ძალადობაში დადანაშაულებული ქმარი ბრალდებებს უარყოფს და მის მეუღლეს შვილებზე და დედამთილზე ძალადობაში სდებს ბრალს.

მიუხედავად იმისა, რომ ძალადობის სავარაუდო მსხვერპლი ქალი სიუჟეტში დაფარულია [დიდი ალბათობით, არასრულწლოვანი შვილების იდენტიფიცირების თავიდან ასაცილებლად], ერთ-ერთი დოკუმენტით მისი პირდაპირი იდენტიფიცირება ხდება. მასში სრულად იკითხება ქალის საახელი და გვარი, ასევე პირადი ნომერი. ეს კი, თავის მხრივ, მისი არასრულწლოვანი შვილების [სიუჟეტიდან ირკვევა, რომ 5 შვილიდან 3 არასრულწლოვანია] ირიბ იდენტიფიცირებასაც ახდენს.

ამასთან, დედის მხრიდან შვილზე სავარაუდო ძალადობის ნიშნების საილუსტრაციოდ, სიუჟეტში ერთ-ერთი არასრულწლოვნის ფოტოც არის ნაჩვენები, საიდანაც მიუხედავად იმისა, რომ ის დაფარულია, ახლობლებისთვის მისი ამოცნობა მაინც არის შესაძლებელი. ამასთან, ნაჩვენებია იმ სახლის შიდა კადრებიც, სადაც ამჟამად არასრულწლოვნები ცხოვრობენ. შესაბამისად, ნაცნობები სავარაუდო ძალადობის მსხვერპლი ბავშვების იდენტიფიცირებას სიუჟტიდან მარტივად შეძლებენ.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის “ბავშვთა საკითხების გაშუქების” სახელმძღვანელო წესებში ვკითხულობთ, რომ ნებისმიერი ფორმის ძალადობის შემთხვევაში, არასრულწლოვნის როგორც პირდაპირი, ისე ირიბი იდენტიფიცირება დაუშვებელია, მიუხედავად იმისა “ბავშვი მოძალადის როლშია, მსხვერპლის თუ მოწმის”.

“უფრო მეტად ნუღარ მოახდენთ ბავშვის სტიგმატიზებას. თავი აარიდეთ კატეგორიზაციას ან სიუჟეტის ისეთ აღწერას, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს ბავშვისათვის სამაგიეროს გადახდა - დამატებითი ფიზიკური ან ფსიქოლოგიური ზიანის მიყენება, დამცირება, დისკრიმინაცია ან საზოგადოების მიერ გარიყვა”, - ვკითხულობთ სახელმძღვანელოში.
18.03.2019
ვრცლად
ძალადობის სავარაუდო მსხვერპლი არასრულწლოვნის ირიბი იდენტიფიცირება “კურიერში”
კატეგორია: ეთიკა
8 მარტს ტელეკომპანია “რუსთავი 2-ის” მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში ერთ-ერთი სიუჟეტი პოლიციის მხრიდან 15 წლის მოზარდზე განხორციელებულ სავარაუდო ძალადობას ეხებოდა, რომლის შედეგადაც არასრუწლოვანი ფიზიკურად დაშავდა. მიუხედავად იმისა, რომ სიუჟეტში თავად მოზარდი დაფარულია, მისი ამოცნობა ნაცნობებს არ გაუჭირდებათ, ვინაიდან იდენტიფიცირებულია დედა და ჩანს მისი საცხოვრებელი სახლი.

მასალიდან ცნობილი ხდება, რომ ბოლნისის პოლიციაში ქურდობაში ბრალდებულ მოზარდს 8 საათის განმავლობაში სავარაუდოდ, გაუპატიურებით ემუქრებოდნენ და მასზე მორალურად ძალადობდნენ, ბოლოს კი მას ფიზიკურად გაუსწორდნენ, რა დროსაც არასრულწლოვანს ხელი მოსტყდა და საავადმყოფოში გადაყვანა გახდა საჭირო.

სიუჟეტში სავარაუდო მსხვერპლი არასრულწლოვნის დედა კამერის წინ სამართალდამცველების მხრიდან განხორციელებულ ფსიქოლოგიურ ზეწოლაზე ღიად საუბრობს. ამასთან, სიუჟეტში კარგად ჩანს სავარაუდო მსხვერპლის სახლი და ეზო. კადრში ასევე ხვდება ქუჩის სახელწოდება და ნომერი, სადაც სახლი მდებარეობს.
საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის “ბავშვთა საკითხების გაშუქების” სახელმძღვანელო წესებში ვკითხულობთ, რომ ნებისმიერი ფორმის ძალადობის შემთხვევაში, არასრულწლოვნის როგორც პირდაპირი, ისე ირიბი იდენტიფიცირება დაუშვებელია, მიუხედავად იმისა “ბავშვი მოძალადის როლშია, მსხვერპლის თუ მოწმის”.

“უფრო მეტად ნუღარ მოახდენთ ბავშვის სტიგმატიზებას. თავი აარიდეთ კატეგორიზაციას ან სიუჟეტის ისეთ აღწერას, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს ბავშვისათვის სამაგიეროს გადახდა - დამატებითი ფიზიკური ან ფსიქოლოგიური ზიანის მიყენება, დამცირება, დისკრიმინაცია ან საზოგადოების მიერ გარიყვა”, - ვკითხულობთ სახელმძღვანელოში.
09.03.2019
ვრცლად
პედოფილებისა და სექსუალური მოძალადეების შესახებ დაუდასტურებელი მონაცემი „ქრონიკა+“-ის სტატიაში
კატეგორია: ეთიკა
„ახალი ეპიდემია საქართველოში: ასობით პედოფილი, ათასობით განადგურებული ბავშვი“ - ამ სათაურით 2 მარტს „ქრონიკა+“-მა გამოაქვეყნა სტატია, რომელიც არასრულწლოვნების მიმართ ჩადენილ სექსუალური ხასიათის ძალადობას ეხება. მასალაში პედოფილებისა და სექსუალური მოძალადეების რაოდენობის შესახებ არგუმენტების და ოფიციალური სტატისტიკის გარეშე, მტკიცებით ფორმაში დაუდასტურებელი მონაცემებია მოყვანილი.

მაგალითად, სტატიის შესავალში ავტორი პედოფილიას ფსიქიკურ დარღვევად აფასებს, შემდგომ კი აღნიშნავს: „ბევრი ექსპერტის აზრით, საქართველოში ყოველი მე-10 პოტენციური სექსუალური მოძალადეა, ხოლო ყოველი მე-5 - პედოფილი.“ - სტატიაში არ არის მოყვანილი ამ მონაცემების დამადასტურებელი ოფიციალური სტატისტიკა და არსად ჩანს, თუ რომელი „ექსპერტების“ მოსაზრებას ეყრდნობა ავტორი, ან როგორ დადგინდა ვინ არის პოტენციური მოძალადე.

„ქრონიკა+“-ის მასალაში ბოლო პერიოდში არასრულწლოვანთა მიმართ ჩადენილი სექსუალური ხასიათის დანაშაულის ოთხი შემთხვევა და შინაგან საქმეთა სამინისტროს 2018 წლის სტატისტიკაა განხილული.

სტატიის დასკვნით ნაწილში კი ვკითხულობთ: „მიუხედავად იმისა, რომ არსებული ოფიციალური ინფორმაციის მიხედვით, საქართველოში პედოფილების რიცხვი შემაშფოთებლად მაღალია, სტატისტიკა ნახევრადაც არ ასახავს ბავშვის მიმართ სექსუალური ძალადობის რეალურ მდგომარეობას“ - ავტორს არგუმენტად შიშის ან „სხვადასხვა მიზეზების“ გამო დანაშაულის შეუტყობინებლობა მოჰყავს, თუმცა, ამ შემთხვევაშიც უცნობია ინფორმაციის წყარო და მასალაში არ ჩანს, თუ რაზე დაყრდნობით წერს ავტორი, რომ პედოფილების რიცხვი შემაშფოთებლად მაღალია.
05.03.2019
ვრცლად
დაუდასტურებელი ბრალდება და ეთნიკურობაზე არასაჭირო ხაზგასმა არასრულწლოვნების შესახებ მასალაში
კატეგორია: ეთიკა

პირველ მარტს „პრაიმტაიმმა“, ანონიმურ წყაროზე დაყრდნობით, გაავრცელა ინფორმაცია ერთი არასრულწლოვნის მხრიდან მეორეზე სავარაუდო სექსუალური ძალადობის შესახებ. სტატიაში დეტალურად არის მოთხრობილი, რა მოხდა ერთ-ერთ სკოლაში და იდენტიფიცირებულია სკოლის მდებარეობა. გარდა ამისა, ხაზგასმულია სავარაუდო ინცინდენტში მონაწილეთა ეთნიკური წარმომავლობა, რასაც ამ შემთხვევაში არანაირი მნიშვნელობა არ აქვს და გარდა იმისა, რომ ამ ჯგუფის შესახებ სტერეოტიპებს აჩენს,  დამატებითი ინფორმაციული ღირებულება არ აქვს.

„პრაიმტაიმზე“ დაყრდნობით იდენტური ინფორმაცია გაავრცელეს შემდეგმა ვებგვერედებმა: dianews.ge, resonancedaily.com, cyc.ge, alia.ge, 2020news.ge, news.coa.ge, mediamall.ge, newposts.ge, exclusivenews.ge.

ვებსაიტების ნაწილი სათაურშივე მტკიცებით ფორმაში, ნაწილი კი - კითხვის ნიშნით წერს, რომ მეოთხე კლასელ გოგონაზე მეექვსე კლასელმა ბიჭმა სექსუალურად იძალადა.

„პრაიმტაიმს“ ანონიმური წყაროს გარდა, სხვა რესპონდენტი მომხდარს არ უდასტურებს. ამ წყაროს გარდა მასალაში ჩანს მხოლოდ სკოლის დირექტორი, რომელიც ამბობს, რომ მსგავსი შემთხვევა არ მომხდარა. მიუხედავად ამისა, გამოცემების ნაწილი სათაურშივე მტკიცებით ფორმაში, ნაწილი კი - კითხვის ნიშნით წერს, რომ ერთმა არასრულწლოვანმა მეორეზე სექსუალურად იძალადა.

ტექსტებში არ ჩანს ჟურნალისტის მცდელობა, სხვა წყაროებთანაც გადაემოწმებინა, ჰქონდა თუ არა მსგავს ფაქტს ადგილი; ვერ ვიგებთ ინფორმირებულია თუ არა სავარაუდო ძალადობის შესახებ განათლების სამინისტრო; ვინ და რა ფორმით იმუშავა მომხდარში მონაწილე არასრულწლოვნებთან, თუ ასეთ ფაქტს ნამდვილად ჰქონდა ადგილი და ა.შ.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის ბავშვთა საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელო წესებში ხაზგასმით აღნიშნულია, რომ მედია ბავშვებთან დაკავშირებული პრობლემების სენსაციურ და სტერეოტიპულ ჭრილში გაშუქებას უნდა მოერიდოს. გარდა ამისა, სახელმძღვანელო წესებში ვკითხულობთ, რომ ნებისმიერი ფორმის ძალადობის შემთხვევაში არასრულწლოვნის იდენტიფიცირება, როგორც პირდაპირი, ისე ირიბი, დაუშვებელია, იმის მიუხედავად ბავშვი მოძალადის როლშია, მსხვერპლის თუ მოწმის.

•  "უფრო მეტად ნუღარ მოახდენთ ბავშვის სტიგმატიზებას. თავი აარიდეთ კატეგორიზაციას ან სიუჟეტის ისეთ აღწერას, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს ბავშვისათვის სამაგიეროს გადახდა - დამატებითი ფიზიკური ან ფსიქოლოგიური ზიანის მიყენება, დამცირება, დისკრიმინაცია ან საზოგადოების მიერ გარიყვა" [ ბავშვთა საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელო].

“ეცადეთ თავიდან აიცილოთ ბავშვის რეტრავმირება და არ გაახსენოთ ის ამბავი, რაც მასზე ნეგატიურად იმოქმედებს, თუ ეს რედაქციულად დასაბუთებული არ არის და არ გადაწონის საჯარო ინტერესი, მაგალითად გამოააშკარავებს სხვა დანაშაულს”, - ვკითხულობთ დოკუმენტში.
01.03.2019
ვრცლად
ქსენოფობიური და არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების შესახებ არასწორი გზავნილის შემცველი სიუჟეტი "იმედზე"
კატეგორია: ეთიკა
„არასრულწლოვანი ეთნიკური ბოშები ტურისტებზე ძალადობენ“, - ამ სათაურით 27 თებერვალს „იმედის“ მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში ქსენოფობიური სიუჟეტი გავიდა. მასალა ეხება თბილისში ტურისტების გაქურდვის ფაქტებს, რომელსაც ავტორი, ცალსახად, მტკიცებით ფორმაში ერთ-ერთ ეთნიკურ ჯგუფს უკავშირებს, ამავე დროს, ხაზს უსვამს, რომ ისინი არასრულწლოვნები არიან და “მთავარი პრობლემა ეს არის”.

„კადრებში ჩანს, როგორ ძალადობენ არასრულწლოვანი ბოშები ტურისტებზე და მათ პირად ნივთებს ძალის გამოყენებით ართმევენ. გიდები ყვებიან, რომ ამ დროს განსაკუთრებით მძიმე ვითარება იქმნება, რადგან ბავშვები ჯგუფურად მოქმედებენ. შინაგან საქმეთა სამინისტროსთვის მთავარი პრობლემა მოზარდთა ასაკია”, - ამბობს წამყვანი მასალის წარდგენისას.

სიუჟეტი სოციალურ ქსელში მომხმარებლის მიერ გამოქვეყნებული ვიდეო მასალით იწყება, რომელიც სავარაუდო გაქურდვის ფაქტს ასახავს. კადრების ფონზე ჟურნალისტი არაერთხელ ახსენებს „ბოშებს“ დამამცირებელ კონტექსტში. გარდა წამყვანისა და ჟურნალისტისა, მომხდარში მონაწილეების ეთნიკურ წარმომავლობაზე აქცენტს აკეთებენ რესპონდენტებიც.

ქსენოფობიურ სიუჟეტში დაზარალებული და გიდები დანაშაულის ჩადენის შემთხვევებს იხსენებენ და ეთნიკურად ბოშა არასრულწლოვნებს მოძალადეებად და ქურდებად იხსენიებენ.

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მეშვიდე პრინციპში ხაზგასმით აღნიშნულია, რომ „ჟურნალისტს უნდა ესმოდეს მედიის მიერ დისკრიმინაციის წახალისების საფრთხე; ამიტომ ყველაფერი უნდა იღონოს ნებისმიერი პირის დისკრიმინაციის თავიდან ასაცილებლად რასის, სქესის, სექსუალური ორიენტაციის, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური და სხვა შეხედულებების, ეროვნული ან სოციალური წარმოშობის საფუძველზე ან რაიმე სხვა ნიშნით.“

გარდა ამისა, ადგილობრივი თუ საერთაშორისო მედიაორგანიზაციები ცალსახად უსვამენ ხაზს, რომ პიროვნების ეთნიკურ და რელიგიურ კუთვნილებას მხოლოდ მაშინ შეიძლება გაესვას ხაზი, როდესაც ამბავი უშუალოდ არის დაკავშირებული ეთნიკურობასთან თუ რელიგიასთან.

ამ სიუჟეტში პრობლემურია ქურდობაში მონაწილე პირების ასაკზე ხაზგასმა და იმის მტკიცებაც, რომ მთავარი პრობლემა მათი ასაკია. ამგვარი მესიჯები ტოვებს განცდას, რომ მართლმსაჯულებაში არასრუწლოვნებთან მიმართებით ხარვეზებია და კანონი პრობლემურია. ასეთი მსჯელობა საზოგადოებაში ახალისებს დისკუსიას, შეიცვალოს არასრულწლოვნებთან მიმართებაში არსებული ლიბერალური კანონმდებლობა (რაც ერთ-ერთი ძალიან მნიშვნელოვანი მიღწევაა) და გამკაცრდეს კანონი, რაც ყოვლად დაუშვებელია.
28.02.2019
ვრცლად
მსხვერპლი არასრულწლოვნის ირიბი იდენტიფიცირება და დადანაშაულება “რუსთავი 2-ის” მასალაში
კატეგორია: ეთიკა

5 თებერვალს, გორში, 14 წლის შვილზე სავარაუდო სექსუალური ძალადობის ბრალდებით, 39 წლის კაცი დააკავეს. იმავე დღეს ტელეკომპანია “რუსთავი 2-ის” ეთერში, 18:00 საათიან საინფორმაციო გამოშვებაში გავიდა მასალა, რომელიც იყო ცალმხრივი, მასში დადანაშაულებული იყო მსხვერპლი და ხდებოდა მისი ირიბი იდენტიფიცირება.

მიუხედავად იმისა, რომ მასალის წარდგენისას წამყვანმა თქვა, რომ შინაგან საქმეთა სამინისტროს ინფორმაციით, ექსპერტიზის დასკვნებით დასტურდება სექსუალური ხასიათის დანაშაული, თავად მასალაში რესპონდენტები მომხდარში გოგონას ადანაშაუელებენ და ამბობენ, რომ მას მცდარი წერილი დააწერინეს. სიუჟეტში სამი რესპონდენტი საუბრობს და სამივე ამბობს, რომ გოგონას მამის დადანაშაულება შეყვარებულმა აიძულა, რადგან იგი მასთან ერთად გაიპარა, მამამ კი სახლში დააბრუნა.

ამ სამი რესპონდენტის გარდა, მასალაში სხვა მხარის მოსაზრება არ ისმის. შესავლის გარდა, არსად გვხვდება ასევე შინაგან საქმეთა სამინისტროს განმარტება, რომელშიც ნათქვამია: “გამოძიებამ დაადგინა, რომ ბრალდებულმა 2017 წელს, საკუთარ საცხოვრებელ სახლში, 14 წლის შვილის მიმართ სხვადასხვა დროს სექსუალური ხასიათის ძალმომრეობითი ქმედება განახორციელა, რასაც დაკავებული ო.მ.-ც აღიარებს”, ასევე, “სისხლის სამართლის საქმეზე ჩატარებული არაერთი საგამოძიებო და საპროცესო მოქმედების შედეგად მოპოვებული მტკიცებულებებით დასტურდება დაკავებულის მიერ აღნიშნული ქმედების ჩადენა”.

გარდა იმისა, რომ მასალა ცალმხრივია და მასში ფაქტობრივად მომხდარში მსხვერპლია დადანაშაულებული, ნაჩვენებია ის კორპუსი, სადაც სავარაუდოდ დაზარალებული ცხოვრობს, ღიად აჩვენებენ მეზობლებს, მათი ვინაობის იდენტიფიცირებით და ერთ-ერთი რესპონდენტი საუბარში ახსენებს გოგონას სახელსაც. ეს დეტალები კი სრულიად საკმარისია მსხვერპლი არასრულწლოვნის იდენტიფიცირებისთვის.

ბავშვთა საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელოში, რომელიც საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერაამომზადებული, ხაზგასმითაა აღნიშნული, რომ ნებისმიერი ფორმის ძალადობის შემთხვევაში არასრულწლოვნის იდენტიფიცირება, როგორც პირდაპირი, ისე ირიბი, დაუშვებელია, იმის მიუხედავად ბავშვი მოძალადის როლშია, მსხვერპლის თუ მოწმის. ამავე დოკუმენტში ასევე ნათქვამია, რომ ბავშვის სახის დაფარვა არ არის საკმარისი მისი სრულად არაიდენტიფიცირებისთვის, ხშირად მისი ამოცნობა შესაძლებელია გარემოს აღწერით, ან სხვა რესპონდენტების იდენტიფიცირებით.

კიდევ ერთი ჩანაწერი, რასაც ასეთ დროს მედიამ განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიაქციოს, ამბობს, რომ მედია უნდა მოერიდოს ბავშვის რეტრავმირებას და არ გაახსენოს ის ამბავი, რაც მასზე ნეგატიურად იმოქმედებს, თუ ეს რედაქციულად დასაბუთებული არ არის.

07.02.2019
ვრცლად
ზედაპირულობა და დაუდასტურებელი ბრალდება - 4 წლის გოგოს გარდაცვალების გაშუქება
კატეგორია: ეთიკა

გასული დღეების განმავლობაში, ქართული მედიასაშუალებები აქტიურად აშუქებენ თბილისის ერთ-ერთ გარეუბანში 4 წლის გოგოს გარდაცვალების ფაქტს. შემთხვევა 22 იანვარს მოხდა და მისი გახმაურებიდან მალევე, პოლიციამ გარდაცვლილის დედა შემაკავებელი ორდერის დარღვევის ბრალდებით დააკავა. როგორც ირკვევა, რამდენიმე დღის წინ, მშობელმა შვილზე ფიზიკურად იძალადა, რაც დედისთვის შემაკავებელი ორდერის გამოწერის საფუძველი გახდა. შემთხვევიდან რამდენიმე დღეში კი, ოჯახში გამოძახებულ სასწრაფო დახმარებას არასრუწლოვანი გარდაცვლილი დახვდა. 

მიუხედავად იმისა, რომ სამართალდამცავებს დედისათვის შვილის მკვლელობაში ბრალი არ წაუყენებიათ, ხოლო სასამართლოს 24 იანვრამდე აღკვეთის ღონისძიების შეფარდებაზე არ უმსჯელია, ქართული მედიასაშუალებების ნაწილი, ძირითადად ონლაინ გამოცემები, არ დაელოდნენ ოფიციალური ინფორმაციის გავრცელებას და  ბავშვის მკვლელობაში დედა დაადანაშაულეს. გარდა ამისა, მედიასაშუალებების ნაწილმა ფაქტი იმდენად ფრაგმენტულად და ზედაპირულად გააშუქა, რომ ინფორმაციის მომხმარებლებს ამბის ობიექტური გარემოებების ნაცვლად, ემოციური, სენსაციურობით გაჯერებული და სკანდალზე ორიენტირებული მასალები შესთავაზა.

მედიასაშუალებების სრულმა უმეტესობამ ამბის გახმაურებიდან მალევე მოახდინა ოჯახის სრული იდენტიფიცირება. მიუხედავად იმისა, რომ ოფიციალურმა ორგანოებმა ოჯახის წევრების მხოლოდ ინიციალები გაავრცელეს, როგორც ტელე ისე ონლაინ მედიასაშუალებებმა გაავრცელეს დედისა და გარდაცვლილის ვინაობები. მოგვიანებით გასაჯაროვდა გარდაცვლილი გოგოს ფოტოსურათიც, რომელზეც მას ფიზიკური დაზიანებები აღენიშნება. აღსანიშნავია, რომ ამ ოჯახში სხვა არასრულწლოვნებიც ცხოვრობენ, რომლებიც უკვე გაიყვანეს ოჯახიდან სახელმწიფო უწყებებმა, ხოლო მედიის მიერ ოჯახის სრული იდენტიფიცირება, შესაძლოა, აღნიშნულ არასრულწლოვანთა მომავალში სტიგმატიზების წყარო გახდეს. მედიასაშუალებებში მალევე გავრცელდა ინფორმაცია, რომ ფიზიკური ძალადობის კვალი გარდაცვლილის 5 წლის ძმასაც აღენიშნებოდა.

არაერთმა ონლაინ გამოცემამ მხოლოდ და მხოლოდ მეზობლებზე დაყრდნობით, გაავრცელა ინფორმაცია, რომ „თბილისში დედამ 4 წლის შვილი, სავარაუდოდ, ცემით მოკლა“, ზოგიერთმა ვებგვერდმა კი აღნიშნული ინფორმაცია მტკიცებით ფორმაში გაავრცელა და აღნიშნა, რომ „4 წლის გოგონა დედამ ცემით მოკლა“. მედიასაშუალებების ნაწილმა კი გაავრცელა ინფორმაცია, რომ გოგოს გარდაცვალების მიზეზი დედინაცვლის მიერ მისი ცემა გახდა. სხვა მედიასაშუალებების მიხედვით კი გოგოს არა დედინაცვალი, არამედ მამინაცვალი ჰყავდა. ამგვარი ფაქტობრივი უზუსტობებიც ცხადყოფს, რომ მედიასაშუალებების ნაწილი ამბის სწრაფად გავრცელებას, ჟურნალისტური სიზუსტის ხარჯზე ცდილობდა. ასევე, სხვადასხვა ტელემედიამ და ონლაინ გამოცემამ უაპელაციოდ გაავრცელა მეზობლების კომენტარები, სადაც ისინი პირდაპირ ბრალს სდებენ ბავშვის დედას მკვლელობაში, მიუხედავად იმისა, რომ მათი თქმით, მათ არაფერი დაუნახავთ და მხოლოდ ქალის ყვირილისა და ბავშვის ტირილის ხმები ესმოდათ ხოლმე.

ამბავს ონლაინ გამოცემები, უმეტესწილად, ფრაგმენტულად აშუქებდნენ და მომხმარებლებს ინფორმაციას არაამომწურავად აწვდიდნენ. შესაბამისად, მათ გაშუქებაში პრობელმა იყო არა მხოლოდ უდანაშაულობის პრეზუმფციის დარღვევა და ოჯახის იდენტობის გამჟღავნება, არამედ ამბის ზედაპირული და არასიღრმისეული გაშუქებაც. ხშირად ვებ-გვერდებზე გავრცელებული ინფორმაცია სხვა საინფორმაციო გვერდებიდან დაკოპირებული მასალებისაგან შედეგებოდა.

გარდა ამისა, ზოგიერთმა გამოცემამ საკუთარ Facebook გვერდებზე გააკეთა Live-ჩართვები გარდაცვლილი გოგოს საცხოვრებელი სახლიდან. მიუხედავად იმისა, რომ არავითარი საჭიროება არ იდგა ამ თემის გაშუქებისას პირდაპირ ეთერში გარდაცვლილის სახლისა და ოჯახის წევრების ჩვენების, მედიებმა მაინც გადაწყვიტეს, რომ ამბის მეტი დრამატიზირებისათვის პირდაპირი ჩართა შეეთავაზებინა მაყურებლებისათვის.

თემის სენსიტიურობიდან გამომდინარე, ბუნებრივია, რომ მედიასაშუალებები ვერ შეძლებდნენ ამბის გაშუქებისას სკანდალურობისა და სენსაციურობისაგან სრულად დაცლას. მიუხედავად ამისა, ამბისათვის კონტექსტის მიწოდებისა და უფრო კომპლექსური გაშუქების მეშვეობით, შესაძლებელი იქნებოდა, რომ შემთხვევა არ გაშუქებულიყო როგორც მორიგი „შემზარავი ფაქტი“, რითაც ისინი, ერთი მხრივ, თემის სიღრმისეულად შესწავლასა და ინფორმაციის მომხმარებლამდე მიტანას შეძლებდნენ, მეორე მხრივ კი, თავს აარიდებდნენ ტრაგიკული მოვლენის სკანდალურ რეპორტინგს. უნდა აღინიშნოს, რომ რამდენიმე მედიასაშუალება შეეცადა, ფაქტის მიღმა, სტრუქტურული პრობლემების დანახვას, რისთვისაც მათ ბავშვთა წინააღმდეგ ძალადობასა და მის პრევენციასთან დაკავშირებულ პრობლემატიკაზე გააკეთეს აქცენტი.

24.01.2019
ვრცლად
ნაცემი არასრულწლოვნების იდენტიფიცირება "კურიერსა" და tv9news.ge-ზე
კატეგორია: ეთიკა

7 იანვარს ტელეკომპანია “რუსთავი 2-ის” მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში ერთ-ერთი სიუჟეტი არასრულწლოვნებზე 2 იანვარს მომხარ თავდასხმას ეხებოდა, რა დროსაც სამმა მოზარდმა სხეულის მძიმე დაზიანებები მიიღო.

წამყვანის ტექსტიდან შევიტყეთ, რომ ახალციხეში 30-მდე ახალგაზრდა სამ მეთერთმეტეკლასელს ჯერ ერთ-ერთი არასრულწლოვნის ეზოსთან, შემდეგ კი სხვა ქუჩაზე გაუსწორდა. წამყვანმა განმარტა, რომ ნაცემი ბავშვების მდგომარეობა მძიმეა, რომ ერთი მათგანი ყბი მოტეხილობით კლინიკაში რჩება, მეორეს კი ორივე ხელი მოტეხილი აქვს.

ამის შემდეგ, ამბის თხრობა უკვე სიუჟეტით გრძელდება, სადაც თავდასხმის დროს ორი დაზარალებული ირიბად, კერძოდ ბებიისა და ბაბუის, ასევე მამის სახით არიან იდენტიფიცირებული. მიუხედავად იმისა, რომ სიუჟეტში უშუალოდ არცერთი დაზარალებული ჩანს, ოჯახის წევრების ჩვენებითა და მათი ვინაობის გამჟღავნებით ახლობლებისთვის მათი ამოცნობა მარტივია.

გარდა ამისა, სიუჟეტში ასევე დასახელდა ის ქუჩაც, შესაბამისი ნომრის მითითებით, სადაც მოზარდებს შორის დაპირისპირება გაგრძელდა. ამასთან, ერთ-ერთი დაზარალებული გვარს უშუალოდ ჟურნალისტიც იმეორებს, მეორე დაზარალებულის გვარს კი ოჯახის ადვოკატი ახსენებს.

altამავე თემაზე მასალა 9 იანვარს ერთ-ერთი დაზარალებულის უკვე პირდაპირი იდენტიფიცირებით ახალციხის ტელეკომოპანია მეცხრე არხის ვებგვერდზე,  tv9news.ge-ზეც გამოქვეყნდა. მასალაში სრულად არის მითითებული დაზარალებული არასრულწლოვნის სახელი და გვარი, ასევე მოცემულია ამავე მოზარდის ბებიისა და ბაბუის კომენტარები მათი სახელისა და გვარის ასევე სრულად მითითებით. მასალაში დაბეჭდილია მათი ფოტოებიც.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის “ბავშვთა საკითხების გაშუქების” სახელმძღვანელო წესებში ვკითხულობთ, რომ ნებისმიერი ფორმის ძალადობის შემთხვევაში არასრულწლოვნის როგორც პირდაპირი, ისე ირიბი იდენტიფიცირება დაუშვებელია, მიუხედავად იმისა “ბავშვი მოძალადის როლშია, მსხვერპლის თუ მოწმის”.

“უფრო მეტად ნუღარ მოახდენთ ბავშვის სტიგმატიზებას. თავი აარიდეთ კატეგორიზაციას ან სიუჟეტის ისეთ აღწერას, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს ბავშვისათვის სამაგიეროს გადახდა - დამატებითი ფიზიკური ან ფსიქოლოგიური ზიანის მიყენება, დამცირება, დისკრიმინაცია ან საზოგადოების მიერ გარიყვა”, - ვკითხულობთ სახელმძღვანელოში.

10.01.2019
ვრცლად
საფრთხის შემცველი შინაარსის მასალები სიფრთხილისკენ მოწოდების მიზნით
კატეგორია: ეთიკა
ვებსაიტებზე: kvirispalitra.ge, palitravideo.ge, qartuliazri.ge, kvira.ge, exclusivenews.ge, euronews.ge და evpatori.ge 10-დან 12 დეკემბერამდე პერიოდში, გავრცელდა იდენტური შინაარსის მასალები ე.წ. საშიშ ინტერნეტ თამაშებზე, სენსაციური სათაურებით. სტატიები, რომლებიც თითქოსდა მშობლებისთვის სიფრთხილისკენ მოწოდებას ისახავს მიზნად, თავად არის საფრთხის შემცველი, რადგან მათში დასახელებულია თამაშის სახელწოდება, აღწერილია გზა, როგორ უნდა ჩაერთო მასში, დართული აქვს ფოტო - სქრინი თამაშიდან და ერთ-ერთ საიტზე გავრცელებულია თამაშის ვიდეოც.

გარდა ამისა, პრობლემურია ისიც, რომ მასალები დაუდასტურებელ ინფორმაციას შეიცავს - მხოლოდ ერთ რესპონდენტზე, ერთ-ერთი მცირეწლოვნის მშობელზე დაყრდნობით არის მომზადებული. მათში არ ჩანს ინფორმაციის სხვა წყაროებთან გადამოწმების მცდელობა.

სტატიები ყველგან “კვირის პალიტრაზე” დაყრდნობით მომზადაა. შინაარსი იდენტურია - მასალაში ნათქვამია, რომ მცირეწლოვნების მშობლებმა კლასის ხელმძღვანელისგან მიიღეს გამაფრთხილებელი შეტყობინება. დამრიგებელი ბავშვების აგრესიულ ქცევას ერთ-ერთ საშიშ ინტერნეტ თამაშს უკავშირებს და ამბობს, რომ თამაშის ბოლოს ბავშვები ე.წ. „ლურჯი ვეშაპის“ მსგავს დავალებებს იღებენ. შემდეგ კი, ერთ-ერთი მშობელი თავისი შვილის ისტორიას ჰყვება და სიფრთხილისკენ მოუწოდებს სხვა მშობლებს.

ავტორი არაერთხელ იმეორებს, რომ თამაში ყველასთვის მარტივად ხელმისაწვდომია. გარდა ამისა, სახელწოდების დასახელებით და ტექნიკური აღწერით, ფაქტობრივად, აუდიტორას ე.წ. “შემზარავ ინტერნეტ თამაშებში” ჩართვის ინსტრუქციას აძლევს. palitravideo.ge აუდიტორიას ვიდეო რგოლსაც სთავაზობს, რომელშიც აღნიშნული თამაშებია ნაჩვენები. “კვირის პალიტრა” კი სტატიის ბოლოს ამბობს, რომ უცხოურმა მედიამ სამი თამაში დაასახელა ბავშვებისთვის ყველაზე საშიშად, წერს სამივე თამაშის დასახელებას და აღწერს შინაარსს.

ეს პირველი შემთხვევა არ არის, როდესაც სხვადასხვა პორტალზე ე.წ. საშიშ ინტერნეტ თამაშებზე ვრცელდება დაუდასტურებელი ინფორმაცია. მასალები უმეტესად დადასტურებულ ფაქტად გვაწვდის იმას, რაც დაზუსტებული არ არის. მაგალითაც, საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო ოფიციალურად უარყოფს საქართველოში ასეთი ტიპის თამაშების არსებობას. არც ისაა სადმე დადასტურებული, საქართველოში არასრულწოვნები არიან თუ არა ამგვარ თამაშებთან დაკავშირებული და უკავშირდება თუ არა მოზარდების უცნაური ქცევები და თვითმკვლელობები ინტერნეტს.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია ამბობს, რომ ისეთი მასალების მომზადების დროს, რომელიც არასრულწლოვნებს, ან სუიციდს ეხება, მედიამ განსაკუთრებული სიფრთხილე უნდა გამოიჩინიოს და უპირატესი ინტერესი ყოველთვის ბავშვის უფლებებს მიანიჭოს. “ არ მოამზადოთ ისეთი მასალა, რომელიც საზიანო იქნება მისთვის”, - ვკითხულობთ სახელმძღვანეო წესებში, რომელიც ქარტიას ბავშვთა საკითხების გაშუქებაზე აქვს მომზადებული.
17.12.2018
ვრცლად
არაზუსტი და დაუდასტურებელი ინფორმაცია არასრულწლოვნის "სუიციდის მცდელობასა" და ინტერნეტ თამაშზე
კატეგორია: ეთიკა
საშიშ ინტერნეტ თამაშზე და მოზარდების სუიციდისა  თუ სხეულის დაზიანების ამ თამაშთან დაკავშირების თემაზე, გადაუმოწმებელი და სენსაციური მასალები მედიაში კვლავ პრობლემად რჩება. დღეს, 7 დეკემბერს, ორმა გამოცემამ, "ალიამ" და "რეზონანასმა" ისევ გაავრცელეს ამ თემაზე მასალები, არაზუსტი და სენსაციური სათაურით.

ამბავი 11 წლის გოგოს ეხება, რომელიც მაკრატლით სხეულზე დაზიანებას იყენებს. ალია წერს, რომ "გოგომ სუიციდის მცდელობა გადაიღო ვიდეოზე", რეზონანსი კი ამბობს, რომ გოგო "სასიკვდილო თამაშების მსხვერპლია". ორივე პლატფორმამ ამბავი "რადიო ფორტუნას" მიერ გავრცელებულ ვიდეოზე დაყრდნობით გაავრცელა.

"რადიო ფორტუნას" ვიდეო 1-ელ ნოემბერს აქვს გავრცელებული. აღსანიშნავია, რომ იგივე მასალა "რეზონანსმა" პირველ ნოემბერსაც გამოაქვეყნა, მაშინ გამოცემამ მხოლოდ ვიდეო გამოაქვეყნა, დღეს კი ეს ამბავი თავიდან გაავრცელა, ტექსტად, ვიდეოს გარეშე.

ორივე გამოცემის მიერ გამოქვეყნებული მასალა მხოლოდ ერთ რესპონდენტზე - გოგოს კლასელის მშობელზე დაყრდნობით არის მომზადებული. არასრულწლოვნის დედა ამბობს, რომ ეს ამბავი მან მშობელთა კრებაზე გაიგო, ვიდეო კი ერთ-ერთმა მშობელმა აჩვენა. მისივე თქმით, ეს პირველი შემთხვევა არ არის და იმავე სკოლაში ორი მსგავსი შემთხვევა მოსწავლეების სუიციდით დასრულდა. თუმცა ამის დამადასტურებელ ფაქტს არც მშობელი ასახელებს და, როგორც მასალიდან ჩანს, არც ჟურნალისტს უცდია ამბის გადამოწმება და დაზუსტება.

გარდა ამისა, მშობელი ამბობს, რომ არასრულწლოვანი, რომელიც მაკრატლით თვითდაზიანებებს იყენებდა, ოჯახში ძალადობის მსხვერპლია და მან ამის შესახებ მასწავლებლისგან გაიგო. აღნიშნული ინფორმაციაც გადაუმოწმებელი და დაუზუსტებებელია.

იგივე ამბავი, 1-ელ ნოემბერს არაერთი გამოცემის გვერდზე მოხვდა. "rustavi 2-მა" ამბავს ვრცელი სიუჟეტი მიუძღვნა, ასევე სენსაციური სათაურით - "შოკისმომგვრელი ვიდეო -11 წლის მოზარდმა ბასრი იარაღით ხელები დაისერა, ოჯახი ბავშვის ქმედებას ე.წ. ლურჯ ვეშაპს უკავშირებს". "rustavi 2-ზე" ან "რადიო ფორტუნაზე" დაყრდნობით, ინფორმაცია 1-ელ და 2 ნოემბერს გაავრცელეს სხვა პლატფორმებმაც: newposts.ge, primetime.ge, presa.ge, newsport.ge, akhalitaoba.ge, palitravideo.ge, timenews.ge, dianews.ge და bulvar.ge. მაშინ გამოცემების ნაწილი წერდა, რომ გოგოს ფსიქიკური პრობლემებიც აქვს.

საშიშ ინტერნეტთამაშზე, ე.წ ლურჯ ვეშაპსა და არასრულწლოვნების სუიციდის თემაზე "მედიაჩეკერს" არაერთი მასალა აქვს მომზადებული.


ყველა ამგვარ მასალაში ცალსახადაა ნათქვამი, რომ ისეთი თემის გაშუქებისას, როგორიცაა: მოზარდების პრობლემები, სუიციდი, თვითდაზიანებები და ა.შ. მედიამ განსაკუთრებული სიფრთხილე უნდა გამოიჩინოს.

საქართველოს ურნალისტური ეთიკის ქარტიის ვებგვერდზე რამდენიმე სახელმძღვანელო იძებნება, რომელიც ჟურნალისტს ამგვარ თემებზე მუშაობისას დაეხმარება. ასეთებია მაგალითად: ბავშვთა საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელო წესები და ასევე, გაიდლაინი სუიციდის გაშუქების შესახებ. ბავშვთა საკითხების გაშუქების გაიდლაინში ნათქვამია, რომ მედიამ უპირატესი ინტერესი ყოველთვის ბავშვს უნდა მიანიჭოს.

"ეცადეთ, არ გამოიყენოთ სოციალური ქსელში არასრულწლოვნის მიერ/შესახებ განთავსებული ფოტოები ან ინფორმაცია, თუ ეს რედაქციულად არ არის დასაბუთებული. სოციალურ ქსელში გავრცელებულ ინფორმაციას ორმაგი გადამოწმება სჭირდება, რადგან მცდარი ინფორმაციის გავრცელების რისკი უფრო მაღალია", - ვკითხულობთ სახელმძღვანელოში. (შეგახსენებთ, 11 წლის გოგოს შესახებ ვიდეო მედიებმა სოციალური ქსელიდან მოიპოვეს).

ამავე დოკუმენტში, არასრულწლოვანთა სუიციდის ქვეთავში კი ნათქვამია, რომ მედიამ არ უნდა აღწეროს პროცესი: "ზედმეტად დეტალურ აღწერასა და სენსაციაზე ორიენტირებულმა სტატიებმა, რომლებიც ფოკუსირდებიან სუიციდის მსხვერპლთა მიერ გამოყენებულ მეთოდებზე, შესაძლოა სხვებს, ვინც რაიმე ფორმით, საკუთარი თავის იდენტიფიცირებას მოახდენს მსხვერპლთან, ასწავლოს თუ როგორ უნდა გაიმეორონ იგივე ქმედება. არასოდეს მოყვეთ დეტალები და ნუ აჩვენებთ იმ გარემოს, სადაც სუიციდი მოხდა".
07.12.2018
ვრცლად
ბულინგის მსხვერპლი არასრულწლოვნის იდენტიფიცირება newposts-ზე
კატეგორია: ეთიკა
29 ნოემბერს გამოცემა NewPosts-ზე გამოაქვეყნებულ მასალაში ბულინგის მსხვერპლი 12 წლის გოგოს პირდაპირი იდენტიფიცირება მოხდა. ახალ ამბავს ერთვის არასრულწლოვნის ფოტო და დასახელებულია ის სკოლა, სადაც შემთხვევა ხდება. მასალაში პრობლემურია სათაურიც, რადგან აქცენტირებულია ის მიმართვები, რითაც არასრულწლოვანს აბულინგებენ.

გამოცემამ ახალი ამბავი არასრულწლოვნის დეიდის მიერ სოციალურ ქსელში გავრცელებულ სტატუსზე დაყრდნობით მოამზადა, ფაქტობრივად, მისი პოსტი გადაიტანა უცვლელად. ფოტოც, რომელიც მასალას დაურთო, ასევე გოგოს დეიდას ჰქონდა გამოქვეყნებული.

12 წლის გოგოს შესახებ ამბავი აქტიურად გავრცელდა რამდენიმე საიტსა [მაგ.: vitube.ge, news media] და სოციალური გვერდის სხვადასხვა ჯგუფში. ამბავს არაერთი კომენტარი მოჰყვა. “რა აქვს ამ ბავშვს მახინჯი”... “ლამაზია და შურთ” - მსგავსი ტიპის კომენტარებს წერენ მომხმარებლები.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებულ ბავშვთა საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელო წესებში რამდენიმე მნიშვნელოვანი დათქმაა, რაც მედიამ ამგვარ შემთხვევებში უნდა გაითვალისწინოს. მათ შორის, უმნიშვნელოვანესია ის, რომ ნებისმიერ შემთხვევაში, როდესაც საქმე ბავშვებს ეხება, მედიამ უპირატესი მნიშვნელობა უნდა მიანიჭოს ბავშვის ინტერესს და არ მოამზადოს ისეთი მასალა, რომელიც მისთვის საზიანო იქნება.

“ნებისმიერი ფორმის ძალადობის შემთხვევაში არასრულწლოვნის იდენტიფიცირება, როგორც პირდაპირი, ისე ირიბი, დაუშვებელია, იმის მიუხედავად ბავშვი მოძალადის როლშია, მსხვერპლის თუ მოწმის”, - ვკითხულობთ სახელმძღვანელოში.

კიდევ ერთი ჩანაწერი ამბობს, რომ ბავშვთა უფლებების დარღვევის ფაქტები მედიამ უნდა განიხილოს, როგორც უმნიშვნელოვანესი საკითხი, რომელიც საჭიროებს გამოძიებასა და საზოგადოების ყურადღებას. NewPosts-ის მასალაში კი თემა არ არის ფართოდ გაშლილი, არ არის ნაჩვენები პრობლემის სიღრმე და გადაჭრის გზები, ასევე, როგორ უნდა მოიქცნენ ასეთ დროს მაგალითად სკოლა, ოჯახი, რა სჭირდება მსხვერპლ ბავშვს და ა.შ.

ამ სახელმძღვანელოს მიხედვით, მედიას განსაკუთრებული სიფრთხილე მართებს ფოტოს გამოყენებისას: “ეცადეთ, არ გამოიყენოთ სოციალურ ქსელში არასრულწლოვნის მიერ/შესახებ განთავსებული ფოტოები ან ინფორმაცია, თუ ეს რედაქციულად არ არის დასაბუთებული”.
30.11.2018
ვრცლად
ბავშვის გარდაცვალების შესახებ ინფორმაციის გამოქვეყნება დასაშვებია - IPSO
კატეგორია: ეთიკური დილემა
დიდი ბრიტანეთის მედიის დამოუკიდებელმა მარეგულირებელმა ორგანომ (IPSO) მიიჩნია, რომ ნებისმიერი პირის, მათ შორის ბავშვის გარდაცვალების შესახებ ინფორმაციის გავრცელება პირად ცხოვრებაში შეჭრად არ ითვლება.

,,ჟურნალისტებს უფლება აქვთ გააშუქონ ამა თუ იმ ადამიანის გარდაცვალების ამბავი, რადგანაც მას შესაძლოა გავლენა ჰქონდეს როგორც საზოგადოების გარკვეულ ნაწილზე, ასევე ცალკეულ ინდივიდებზე. ეს კი ამბის გაშუქების საფუძველია. სარედაქციო კოდექსი არ კრძალავს გარდაცვლილი ადამიანის ფოტოს ჩვენებას’’, -განაცხადა IPSO-მ.

ბრიტანული ყოველდღიური გაზეთის Daily Star-ის წინაღმდეგ IPSO-ში შეტანილი საჩივარი ეხებოდა ძმის დაბადების დღეზე თამაშისას გარდაცვლილ 7 წლის ბიჭს. სტატიაში გამოქვეყნებული იყო გარდაცვლილის და მისი მშობლის ფოტოები. მასალას თან ერთვოდა მშობლის მეგობრის ანონიმური ციტატა.

IPSO-ს საჩივრით გარდაცვლილი ბავშვის დეიდამ მიმართა. იგი ამტკიცებდა, რომ გამოქვეყნებული სტატია არღვევდა პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობას და იყო ემოციური ზიანის მიმყენებელი. დეიდა ამბობდა, რომ ოჯახის ზოგიერთმა წევრმა არც იცოდა ბავშვის გარდაცვალების შესახებ, ფოტოები იყო პირადი და მიიჩნევდა, რომ გაზეთს არ უნდა დაესახელებინა გარდაცვლილი ბავშვის ძმის ასაკი.

,,Daily Star- მა” თავისი სტატია დაიცვა, თუმცა ოჯახის ახლობლებს შექმნილი უხერხულობისთვის ბოდიში მოუხადა.

IPSO-მ აღნიშნა, რომ გაზეთმა ბავშვის გარდაცვალება ეთიკურად გააშუქა. სადავო ფოტოები გამოქვეყნებული იყო ფეისბუკსა და სხვა მედიასაშუალებების მიერ. ამიტომაც მოპოვებული იყო კეთილსინდისიერად. ასევე დასაშვებად მიიჩნია იმის აღნიშვნაც, რომ ბავშვი ძმის დაბადების დღეზე გარდაიცვალა, რადგან სტატიაში ძმის არც სახელი და არც სხვა პერსონალური ინფორმაცია არ გამოქვეყნებულა.
22.11.2018
ვრცლად
ძალადობის მსხვერპლი არასრულწლოვნის ირიბი იდენტიფიცირება „კურიერში“
კატეგორია: ეთიკა
6 ნოემბერს, რუსთავი 2-ის მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში ძალადობის არასრულწლოვანი მსხვერპლის არაპირდაპირი იდენტიფიცირება მოხდა. როგორც „კურიერის“ მიერ მომზადებული სიუჟეტიდან ირკვევა, 15 წლის გოგო რამდენიმე თვის წინ ჯერ გააუპატიურეს, შემდეგ კი იგი სკოლის ადმინისტრაციის, თანასკოლელებისა და ნაცნობების მხირდან ფსიქოლოგიური ძალადობის მსხვერპლი გახდა. არასრულწლოვანმა ხუთჯერ სცადა თავის მოკვლა.

სიუჟეტში არ მომხდარა არც ძალადობის მსხვერპლის და არც სავარაუდო დამნაშავის პირდაპირი იდენტიფიცირება. ასევე არ მომხდარა მსხვერპლის მშობლისა და დანაშაულის ჩადენის ადგილის იდენტიფიცირება. თუმცა, ჟურნალისტმა სიუჟეტში გამოიყენა სკოლის გარე პერიმეტრის კადრები, შემდეგ კი გამჟღავნდა სკოლის დირექტორის სახელი და გვარი, მისი კომენტარი დაუფარავად გავიდა ეთერში. აღნიშნული შესაძლებელს ხდის, რომ მოხდეს იმ სკოლის იდენტიფიცირება, სადაც ძალადობის მსხვერპლი და როგორც ირკვევა, სავარაუდო დამნაშავე სწავლობენ. აღსანიშნავია, რომ სავარაუდო დამნაშავეც ასევე არასრულწლოვანია.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებულ ბავშვთა საკითხების გაშუქების  სახელმძღვანელო წესებში ვკითხულობთ, რომ ძალადობის მსხვერპლი ბავშვის შემდგომი ტრავმის, სტიგმატიზებისა და გარიყვის თავიდან აცილების მიზნით, ძალდობის მსხვერპლი ბავშვი ისე უნდა დაიფაროს, რომ მისი იდენტიფიცირება ვერ მოხდეს. იმავე დოკუმენტის მიხედვით, ბავშვის სახის დაფარვა მისი სრულად არაიდენტიფიცირებისთვის საკმარისი არ არის, ხშირად მისი ამოცნობა შესაძლებელია გარემოს აღწერით, ან სხვა რესპონდენტების იდენტიფიცირებით. ეს ეხება არა მხოლოდ მსხვერპლის საცხოვრებელ გარემოს, არამედ იმ დაწესებულებასაც, სადაც იგი სწავლობს.
08.11.2018
ვრცლად
არასრულწლოვანის იდენტიფიცირება მედიაში მისი პოვნის შემდეგ
კატეგორია: ეთიკა
5 ნოემბერს ქართულ მედიასაშუალებებში არასწრულწლოვანი გოგოს დაკარგვის შესახებ ინფორმაცია გავრცელდა. ბავშვი თბილისის ერთ-ერთ უბანში დილით სახლიდან გასვლის შემდეგ გაუჩინარდა. ძიების მიზნით დილიდან მშობლებმა დაკარგულის ფოტო, მაიდენტიფიცირებელი დეტალები და ტელეფონის ნომერი გაავრცელეს, რომელიც მედიამაც გამოაქვეყნა. დაახლოებით საღამოს 6 საათისთვის გოგო იპოვეს, ის ჯანმრთელი და უვნებელი იყო. ამ ინფორმაციის დადასტურების შემდეგ ბავშვის საუკეთესო ინტერესების დაცვის მიზნით (აღარ იძებნებოდეს ინტერნეტში ეს ფაქტი მისი ცხოვრებიდან) რამდენიმე მედიასაშუალებამ მასალა შეასწორა და როგორც ახალ, ისე ძველ მასალაში ბავშვის მაიდენტიფიცირებელი დეტალები ამოიღო, იქვე მიუთითა, რომ სტატია შესწორებულია. ასე მოიქცა ნეტგაზეთი, ლიბერალი და On.ge.

ვებსაიტების ნაწილმა უცვლელი დატოვა და გოგოს პოვნის შემდეგაც მაიდენტიფიცირებელი ინფორმაცია გამოაქვეყნა, მათ შორისაა:

imedinews.ge, interpressnews.ge, ambebi.ge, fortuna.ge, tabula.ge, 1tv.ge, Primetime.ge, marshalpress.ge, akhalitaoba.ge, kvirispalitra.ge, kvira.ge, itv.ge, palitranews.ge, reginfo.ge, ghn.ge, pia.ge, expressnews.com,  gurianews.com, resonancedaily.com, marneulifm.ge,  presa.ge, nsp.ge, mediamall.ge. palitravideo.ge-მ და rustavi 2.ge-მ კი ის კადრებიც გამოაქვეყნეს, სადაც ჩანს თუ როგორ გადაჰყავთ ნაპოვნი გოგო პოლიციაში.

საქართელოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებულ ბავშვთა საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელო წესების მიხედვით, მედია მაქსიმალურად უნდა შეეცადოს, მინიმუმამდე დაიყვანოს რისკები და ზიანის ალბათობა, რაც ბავშვს შეიძლება მასალის გამოქვეყნებით მიადგეს. იმ შემთხვევაში კი, თუ ამას საჭიროება არ მოითხოვს, მოზარდის მაიდენტიფიცირებელი ინფორმაცია მაქსიმალურად უნდა იყოს დაცული. ქართული მედიის დიდი ნაწილი კი ასე არ მოიქცა.

ამავე სახელმძღვანელოში ვკითხულობთ:
  • უპირატესი მნიშვნელობა მიანიჭეთ ბავშვის ინტერესებს, არ მოამზადოთ ისეთი მასალა, რომელიც საზიანო იქნება მისთვის.
  • მშობლის ან მეურვის თანხმობა არ ათავისუფლებს ჟურნალისტს პასუხიმგებლობისგან თავად გადაწყვიტოს რამდენად სწორი იქნება ამა თუ იმ საკითხზე ბავშვის კომენტარის ჩაწერა, ან ფოტოს გამოქვეყნება. მან თავად უნდა შეაფასოს ის ნეგატიური შედეგები, რაც შეიძლება ბავშვის იდენტიფიცირებას მოჰყვეს.
07.11.2018
ვრცლად
ხორავას ქუჩის საქმეში მონაწილე არასრულწლოვანთა იდენტიფიცირება
კატეგორია: ეთიკა
23 ივნისს კურიერმა ხორავას ქუჩაზე არასრულწლოვების მკვლელობის შესახებ მოამზადა სიუჟეტი. მიუხედავად იმისა, რომ საქმეზე მსჯავრდებულ და მოწმე არასრულწლოვნებს ჟურნალისტი ინიციალებით მოიხსენიებდა მათი იდენტიფიცირება მაინც შესაძლებელი იყო, რადგან კადრში ნაჩვენებ დოკუმენტებში ერთ ადგილას მათი სახელი და გვარები დაფარული არ ყოფილა, დანარჩენ შემთხვევებში კი ისე იყო გადაფარული, მათი ამოკითხვა ადვილად შესაძლებელი იყო.

რამდენიმე დღის წინ ასევე დაუშტრიხავად აჩვენეს დოკუმენტები იმედის საინფორმაციო გამოშვება “ქრონიკის” დღის ეთერში, თუმცა საღამოს მთავარ სიუჟეტში საქმეში მონაწილე არასრულწლოვანთა სახელები დაფარული იყო.

ბავშვთა საკითხების გაშუქების წესებში საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია უთითებს, რომ ბრალდებული, მსჯავრდებული ანდა მოწმე არასრულწლოვნები ის კატეგორიაა, რომელიც უპირობოდ დაფარული უნდა იყოს, ვინაიდან ბავშვის ინტერესი აღმატებულია. მნიშვნელოვანია, რომ თუ მაუწყებელი გადაწყვეტს არ გაამჟღავნოს საქმეში მონაწილე პირთა სახელი და გვარი, საკმარისი ძალისხმევა მიმართოს იმისკენ, რომ მათი ამოცნობა შეუძლებელი იყოს.
23.06.2018
ვრცლად
მსხვერპლი არასრულწლოვნის იდენტიფიცირება “კურიერში”
კატეგორია: ეთიკა
2018 წლის 22 მაისს, “კურიერის” მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში, ერთ-ერთი სიუჟეტი დედის მხრიდან მცირეწლოვან შვილზე ფიზიკურ ძალადობას ეხებოდა. მიუხედავად იმისა, რომ მსხვერპლი არასრულწლოვანი იყო და წამყვანმა შესავალ ტექსტში ეს თავადაც ახსენა, სიუჟეტში დასახელდა შემთხვევის ადგილი, დედის ასაკი და ვინაობა.

მასალა სავარუდო მოძალადე დედის კადრით იწყება, რომელიც გადამღებ ჯგუფს სთხოვს, რომ არ გადაუღონ. მიუხედავად ამისა, სიუჟეტში ის ვიზუალურად სრულად იდენტიფიცირებულია. ჟურნალისტისგან ვიგებთ, რომ მათ ხელთ არსებული ინფორმაციით, დედა შვილებს ფიზიკურად ხშირად უსწორდება. ერთ-ერთი ბოლო შემთხვევა კი, ორი დღის წინ მოხდა და ექვსი წლის ბიჭუნას ცემის კვალი ახლაც ეტყობა.

სიუჟეტიდან ვერ შევიტყეთ, კონკრეტულად რა წყაროსა და ფაქტებზე დაყრდნობით საუბრობდა ჟურნალისტი დედის მხრიდან შვლების ცემის მრავალჯერად შემთხვევებზე, მას ამისთვის დამატებითი ინფორმაცია, რაც მსჯელობას უფრო არგუმენტირებულს და სარწმუნოს გახდიდა, არ წარმოუდგენია.

ჟურნალისტის თქმით, 6 წლის ბავშვის ცემის შესახებ ინფორმაცია აქვთ მეზობლებსაც, რომლებიც ფაქტს ოჯახის სოციალურ მდგომარეობას და დედის მძიმე ემოციურ ფონს უკავშრებენ. ამის საპასუხოდ კი, სიუჟეტში ვხედავთ მეზობლებს, რომლებიც ყვებიან, რომ ის კარგი დედაა და ბავშვს შესაძლოა, განერვიულებულმა დაარტყა. მათ გადაჭრით არც ცემის ფაქტი დაუდასტურებიათ, არც მის სოციალურ მდომარეობასა და მით უფრო, არც დედის ემოციურ ფონზე გაუმახვილებიათ ყურადღება. ერთ-ერთმა მათგანმა კი შვილებზე დედის მხრიდან სისტემატური ძალადობის ფაქტი კატეგორიულად გამორიცხა.

სიუჟეტში მოვისმინეთ სოციალური სააგენტოს წარმომადგენლის კომენტარიც, რომელიც განმარტავს, რომ აღნიშნული ქალბატონის მხრიდან შვილებზე შესაძლო ძალადობის შესახებ მათთნ შესული ეს პირველი განცხადებაა და რომ დედას დადებითად ახასიათებენ, როგორც მეზობლები, ისე ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოც.

მასალიდან გაუგებარი დარჩა, რა დამატებითი ინფორმაციული ღირებულება და კავშირი ჰქონდა მომხდართან ჟურნლისტის მხრიდან იმის ხაზგასმას, რომ სავარაუდო მოძალადე დედას შვილები პირველი ქორწინებიდან ჰყავს და მას მეორე ოჯახი ერთი წლის წინ დაენგრა. ასევე, რა აუცილებელ პირობას წარმოადგენდა სიუჟეტში იმის გამოკვეთა, რომ ოჯახი სოციალურად დაუცველია. აღნიშნულმა, მომხდარში დეტალურად გარკვევის ნაცვლად, სოციალურად დაუცველ ოჯახებში ძალადობის მაღალი რისკის შესახებ საზოგადოებაში არსებული წარმოდგენები კიდევ უფრო გააღრმავა.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებულ ბავშვთა საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელო წესებში ვკითხულობთ, რომ ძალადობის მსხვერპლი ბავშვის შემდგომი ტრავმის, სტიგმატიზებისა და გარიყვის თავიდან აცილების მიზნით ძალდობის მსხვერპლი ბავშვი ისე უნდა დაიფაროს, რომ მისი იდენტიფიცირება ვერ მოხდეს. იმავე დოკუმენტის მიხედვით, ბავშვის სახის დაფარვა მისი სრულად არაიდენტიფიცირე­ბისთვის საკმარისი არ არის, ხშირად მისი ამოცნობა შესაძლებელია გარემოს აღწერით, ან სხვა რესპონდენტების იდენტიფიცირებით. მიუხედავად იმისა, რომ “კურიერის” სიუჟეტში ძალადობის მსხვერპლი ბავშვი დაფარული იყო, სხვა დეტალების გამჟღავნებით, დედის ჩვენებით, იდენტიფიცირება მარტივად იყო შესაძლებელი.

23.05.2018
ვრცლად
სავარაუდო სექსუალური ძალადობის შესახებ სიუჟეტის გამო ქარტიას მიმართეს
კატეგორია: ეთიკა
ორგანიზაციამ, „პარტნიორობა ადამიანის უფლებებისთვის“ „რუსთავი 2-ის“ გადაცემის „შაბათის კურიერში“ გასული სიუჟეტის გამო საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიას მიმართა. მასალა, ეხება 15 წლის გოგონას, რომელიც პედაგოგს სექსუალურ შევიწროებაში ადანაშაულებს.

სადავო სიუჟეტი „რუსთავი 2“-ის გადაცემა „შაბათის კურიერის“ ეთერში 31 მარტს გავიდა.

განმცხადებელი მიიჩნევს, რომ მასალაში ჟურნალისტებმა ვერ უზრუნველყვეს არასრულწლოვანის კონფიდენციალურობის სრული დაცვა. ამის გამო, მოხერხდა გოგონას ამოცნობა, იგი თანატოლებისგან ჩაგვრის მსხვერპლი გახდა და თვითმკვლელობა სცადა.

ორგანიზაციის პოზიციით, ჟურნალისტმა ვერ შეაფასა მოსალოდნელი საფრთხე, რომელსაც ძალადობის ფაქტის გაშუქებით უქმნიდა მოზარდს. განცხადების მიხედვით, გადაცემის „შაბათის კურიერის“ პროდიუსერმა და ჟურნალისტმა ამ სიუჟეტში საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მე-8 პრინციპი დაარღვიეს.

ქარტიის მე-8 პრინციპის თანახმად, „ჟურნალისტი ვალდებულია, დაიცვას ბავშვის უფლებები; პროფესიული საქმიანობისას უპირატესი მნიშვნელობა მიანიჭოს ბავშვის ინტერესებს, არ მოამზადოს და არ გამოაქვეყნოს ბავშვების შესახებ ისეთი სტატიები ან რეპორტაჟები, რომლებიც საზიანო იქნება მათთვის“.

„ჟურნალისტს უნდა ეხმარა ყველა ღონე, რათა დაეფარა ყველა ის დეტალი, რაც გოგონას იდენტიფიცირების საშუალებას იძლეოდა და თავიდან აეცილებინა მოსალოდნელი საფრთხე“, - ნათქვამია განცხადებაში.
03.04.2018
ვრცლად
ბავშვები ქველმოქმედების ობიექტებად „ობიექტივის“ სიუჟეტში
კატეგორია: ეთიკა
6 თებერვალს ობიექტივის ეთერში გავიდა სიუჟეტი, რომელიც ხაშურში მცხოვრები 9 სულიანი ოჯახის სოციალურ პრობლემებზე მოგვითხრობს. მასალაში არასრულწლოვნების ისტორია სენტიმენტალურ და სენსაციურ ჭრილშია გაშუქებული, თავად ბავშვები კი ქველმოქმედებისა და მოწყალების მიმღებ ობიექტებად არიან წარმოჩენილნი.

„ეს მარიამია, ოცნება მხოლოდ ერთი აქვს: გამოჩნდეს კეთილი ადამიანი და სახლი აჩუქოს, რათა თავის და-ძმებთან ერთად თბილად ცხოვრობდეს... 10 წლის გოგონას თანატოლებისგან განსხვავებული ოცნების ასრულების იმედი აქვს და სჯერა, რომ კეთილი ადამიანები არსებობენ,“ - ამბობს ჟურნალისტი, რომელიც ბავშვებს მხოლოდ სიღარიბეზე უსვამს კითხვებს. აცრემლებული ბავშვების კადრებს ხუთი წუთის განმავლობაში გვიჩვენებენ. სიუჟეტს ფონად შინდლერის სიის საუნდტრეკი გასდევს.

სიუჟეტიდან არ ჩანს ოჯახის გაჭირვების გამომწვევი მიზეზები, სახელმწიფოს როლი და პრობლემის მოგვარების შესაძლო გზები.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებული სახელმძღვანელო წესებში ვკითხულობთ:
08.02.2018
ვრცლად
რძალ-მულის კონფლიქტი და “სადავო მცირეწლოვანი” რუსთავი 2-ის ფოკუსში
კატეგორია: ეთიკა
3 თებერვალს ტელეკომპანია “რუსთავი 2-ის” გადაცემა “შაბათის კურიერის” ბოლო სიუჟეტი არასრულწლოვნის დედასა და მამიდებს შორის დავას შეეხებოდა, სიუჟეტი ასე იყო დასათაურებული: “სადავო არასრულწლოვანი”. როგორც სათაურში, ისე მთლიან მასალაში ბავშვი სადავო საგნად, ობიექტად არის წარმოჩენილი. სიუჟეტი მთლიანად აგებულია რძალ-მულის კონფლიქტის დეტალებზე, მთავარი აქცენტი კეთდება არა ბავშვის საუკეთესო ინტერესზე - იმაზე თუ რა მდგომარეობაშია ის დედასა და მამიდებს შორის არსებული დავის ფონზე, ან იმაზე, რომ ამ დავის გამო ის სრულფასოვან განათლებას ვერ იღებს, არამედ უფროსების ჩხუბზე. ბავშვი უბრალოდ, კონფლიქტის გამძაფრების და უფრო სენსაციურ ჭრილში წარმოჩენის საშუალებაა.

სიუჟეტში მამიდები ამბობენ, რომ დედამ არასრულწლოვანი შვილი სახლიდან გამოაგდო და “ის სიგლახე დაანახა, რაც არ შეიძლებოდა”. შემდეგ ისმის მეორე მამიდის სიტყვები, რომელსაც, მისი თქმით, დედა შვილს ეუბნებოდა “ჩაგრეცხავ კანალიზაციაშიო; შენ არავის არ უყვარხარო, ბავშვს ეუბნებოდა, ჩემ გარდაო და იმორჩილებდა ბავშვს”. “ის კაცები რომ მოდიოდნენ, მე მცემდნენ, მამიდაო, მაგზავნიდნენ. თითო ღერი პაპიროზის გულისხთვის 50-ჯერ უნდა ჩასულიყო ბავშვი”.

მასალა აჩენს კითხვებს: რა მდგომარეობაში იქნება არასრულწლოვანი, თუკი ამ სიუჟეტს ნახავს? ხომ არ შეუქმნის ამგვარი მასალა მის ფსიქო-სოციალურ კეთილდღეობას ხელს? ხომ არ გახდება ის ბულინგის მსხვერპლი იმ ფონზე, რომ მასალაში მისი ირიბი იდენტიფიცირება ხდება? (მამიდები და დედა არიან იდენტიფიცირებულნი).

ამავე სიუჟეტიდან ვიგებთ, რომ ბავშვს, ამ დავის გამო საბუთები წესრიგში არ აქვს და სკოლაში არა მოსწავლის, არამედ მსმენელის სტატუსით დადის. თუმცა ეს დეტალი ამბის მეორეხარისხოვან ნაწილადაა წარმოჩენილი და ძირითადი აქცენტი არა ამ საკითხზე, არამედ უფროსების დავაზე კეთდება. სიუჟეტში არ ჩანს ჟურნალისტის დაინტერესება სახელმწიფოს როლზე, არ ისმის კითხვა, რას აკეთებს სახელმწიფო იმისთვის, რომ არასრულწლოვანს არ შეეზღუდოს განათლების მიღების უფლება, ან რატომ არ ჰყავს მეურვე არასრულწლოვანს, ან ვინაა პასუხისმგებელი მასზე. სამაგიეროდ, დეტალურად ვისმენთ, რომ სასამართლო პროცესზე მულებმა რძალს სცემეს, რომ მამიდებს არც მეზობლებთან აქვთ კარგი ურთიერთობა და ა.შ. მასალაში არაერთხელ აღინიშნა, რომ რძლისა და მეზობლების აზრით, მამიდებს ფსიქიკური პრობლემები აქვთ, ისე თითქოს, “ფსიქიკური პრობლემა” სიტყვის მასალა, ან სალანძღავი სიტყვა იყოს.

საბოლოო ჯამში, მასალის ამოსავალი წერტილი არის არა ბავშვის საუკეთესო ინტერესი, არამედ რძალ-მულის კონფლიქტის სენსაციური დეტალები.
05.02.2018
ვრცლად
„დედისაგან გასაყიდად გამეტებული“ ბავშვების იდენტიფიცირება „ობიექტივის“ სიუჟეტში
კატეგორია: ეთიკა
„იმის მიუხედავდ, რომ 7 წლის მარიამი და 6 წლის გიორგი დედამ გასაყიდად გაიმეტა, ბავშვები მის ნახვაზე ოცნებობენ“, - ასე იწყება 30 იანვარს ობიექტივზე მცირეწლოვანი ბავშვების მონაწილეობით გასული სიუჟეტი, რომელიც მცხეთაში მცხოვრები ოჯახის სოციალურ სიდუხჭირეზე მოგვითხრობს. მასალაში მცირეწლოვანი ბავშვები იდენტიფიცირებულნი არიან.

გარდა იმისა, რომ სიუჟეტი ბავშვების სტიგმატიზაციას უწყობს ხელს, ჟურნალისტი ტრავმირებულ ბავშვებს დედის გახსენებასაც სთხოვს: „დედა გელაპარაკა სკაიპში? რა გითხრა?“- ბავშვს ამ კითხვაზე პასუხის გაცემა უჭირს და ტირის, მის აცრემლებულ სახეს „შინდლერის სიის“ საუნდტრეკის ფონზე, რამდენიმე წამის განმავლობაში გვიჩვენებენ.

სიუჟეტი Facebook-ზეც გავრცელდა და მას 120 ათასამდე ნახვა და 3 ათასამდე გაზიარება აქვს, რაც ზრდის რისკს, რომ 120 ათასამდე ადამიანისთვის მცხეთაში მცხოვრები მარიამი და გიორგი მუდამ დედისგან მიტოვებულ, საცოდავ ბავშვებთან ასოცირდებოდეს.

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებული „ბავშვთა საკითხების გაშუქების სახელმწღვანელო წესების“ თანახმად, ბავშვთა საკითხების გაშუქებისას, მედიამ უპირატესი მნიშვნელობა ბავშვის ინტერესს უნდა მიანიჭოს. სახელმძღვანელო წესებში ვკითხულობთ:

უპირატესი მნიშვნელობა მიანიჭეთ ბავშვის ინტერესებს, არ მოამზადოთ ისეთი მასალა, რომელიც საზიანო იქნება მისთვის.

თავიდან აირიდეთ ბავშვთან დაკავშირებული პრობლემების სენსაციურ და სტერეოტიპულ ჭრილში გაშუქება.

ბავშვი არ გამოიყენოთ როგორც რაიმე ობიექტი, რომელიც უფრო სენ­ ტიმენტალურს ხდის მასალას, ან ალამაზებს ეთერს, ანდა შესაძლებელია მასზე ექსპერიმენტების ჩატარება.

ბავშვის დაფარვა საჭიროა მხოლოდ მაშინ, როდესაც შესაძლებელია მას რა­ იმე ტიპის ზიანი მიადგეს, მაგალითად, იძალადონ მასზე, გახდეს ბულინგის მსხვერპლი, მოხდეს მისი სტიგმატიზება, გარიყვა ან ნებისმიერი სახით გაუარეს­ დეს მისი მდგომარეობა.

ეცადეთ თავიდან აიცილოთ ბავშვის რეტრავმირება და არ გაახსენოთ ის ამბავი, რაც მასზე ნეგატიურად იმოქმედებს.

მნიშვნელოვანია, ბავშვთა სიღარიბე და სოციალური პრობლემები გააშუქოთ თანმიმდევრობით. კონკრეტული ისტორიები გამოიყენეთ ზოგადი, სისტემური პრობლემის წარმოსაჩენად.

რაც არ უნდა მძიმე იყოს ისტორია, ეცადეთ წარმოაჩინოთ პოზიტიური დე­ ტალებიც. მაგალითად, ყველა ბავშვს, მიუხედავად მძიმე საცხოვრებელი პი­ რობებისა, აქვს ინტერესები, ჰობი. მასაც, სხვა ბავშვების მსგავსად, უყვარს თამაში, კითხვა, ხატვა და ა.შ. მნიშვნელოვანია ამგვარი დეტალების ჟურნა­ლისტურ პროდუქტში წარმოჩენაც.
01.02.2018
ვრცლად
“პროდუქტის განთავსება“ ბავშვების მონაწილეობით
კატეგორია: ეთიკა
18 ოქტომბრის „ნანუკას შოუში“ ირინა სარიშვილს და მის შვილებს წამყვანმა კომპანია „ჰუმანას“ და „ბიოლანის“ პროდუქცია საჩუქრად გადასცა.

„4 თვის არის ახლა რაც მოვიტანეთ, მაგრამ მათ თქვეს, რომ ბავშვებს ვიდრე დასჭირდებათ მათი საკვები მთელი ამ ხნის განმავლობაში, თავის თავზე აიღებენ“ - უთხრა წამყვანმა რესპონდენტს. შემდეგ კი კომპანიის წარმომადგენელი, ექიმი ნუტრიციოლოგი 4 წუთის განმავლობაში დეტალურად ხსნიდა თითოეული პროდუქტის შემადგენლობას და საუბრობდა მათ დადებით მხარეებზე. ამ დროს, კადრში ჩანდნენ ბავშვებიც.

მაუწყებლობის შესახებ“ საქართველოს კანონით პროდუქტის ეთერში განთავსება (Product Placement) დაშვებულია იმ ტიპის გადაცემებში, როგორიც „ნანუკას შოუა", თუმცა გარკვეული წესების დაცვით. კანონის 69-ე მუხლის თანახმად, პროგრამაში პროდუქტის განთავსება ისე უნდა მოხდეს, რომ მან გავლენა არ უნდა მოახდინოს პროგრამის შინაარსზე, არ უნდა მიანიჭოს პროდუქტს გადაჭარბებული მნიშვნელობა და არ უნდა ისმოდეს პროდუქტის შეძენისკენ პირდაპირი მოწოდება.

ბავშვთა საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელო წესებში კი აღნიშნულია: "მოერიდეთ ბავშვის ქველმოქმედების ან მოწყალების მიმღებ ობიექტად წარ­ მოჩენას. ხშირად, პოლიტიკოსები, ბიზნესმენები თუ სხვადასხვა ჯგუფები საკუთარი პიარკამპანიისთვის, იმიჯის შესაქმნელად აქტიურად იყენებენ ბავ­ შვებს, მიდიან მათთან და ურიგებენ საჩუქრებს. მედიამ ხელი არ უნდა შეუწყოს ამ ჯგუფებს, აწარმოონ საკუთარი პიარკამპანია ბავშვების გამოყენებით".
19.11.2017
ვრცლად
არასრულწლოვნის არასაჭირო იდენტიფიცირება „კურიერში“
კატეგორია: ეთიკა
3 ნოემბერს, მარტვილის ერთ-ერთ სკოლაშიმომხდარ ინციდენტს, რომლის დროსაც ლგბტ თემის მიმართ განსხვავებული დამოკიდებულების გამო მოსწავლეებმა იჩხუბეს, “რუსთავი 2-ის“ დღის მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში თითქმის 6 წუთიანი სიუჟეტი მიეძღვნა. მასალის მიხედვით, მოსწავლეებს შორის დაპირისპირება მას შემდეგ დაიწყო, რაც სამოქალქო განათლების გაკვეთილზე გურამ კაშიას მიერ სამკლაურის გაკეთებას განიხილავდნენ. ერთ-ერთმა მოსწავლემ გაკვეთილის მსვლელობისას აღნიშნა, რომ ის ფეხბურთელის ქმედებას არ მიესალმება, რადგან ამით, ლბგტ თემის პროპაგანდა მოხდა. მისივე თქმით, ამ განხილვის გამო, გაკვეთილების შემდეგ მას თანაკლასელებმა სცემეს. გაუგებარი დარჩა, რა პრინციპით დაფარა „კურიერმა“ ინციდენტში მონაწილება ბავშვი - ინტერვიუებში არასრულწლოვნის სახე დაფარული იყო, თუმცა ზოგად კადრებში ის დაუფარავად ჩანდა, შესაბამისად, იდენტიფიცირება მარტივად შეიძლებოდა. დაფარვის მიუხედავად, ასევე მარტივად იდენტიფიცირებადი იყვნენ მოსწავლის ოჯახის წევრებიც.

ბავშვთა საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელო წესებში აღნიშნულია: „ბავშვის დაფარვა საჭიროა მხოლოდ მაშინ, როდესაც შესაძლებელია მას რა­იმე ტიპის ზიანი მიადგეს, მაგალითად, იძალადონ მასზე, გახდეს ბულინგის მსხვერპლი, მოხდეს მისი სტიგმატიზება, გარიყვა ან ნებისმიერი სახით გაუარეს­დეს მისი მდგომარეობა“.

გარდა ამისა, ბუნდოვანი დარჩა, რატომ არსებობდა ამ ამბის მიმართ იმდენად მაღალი საჯარო ინტერესი, რომ მას 6 წუთიანი სიუჟეტი დღის მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში დაეთმო. აღსანიშნავია, რომ ეს მასალა უკვე გაზიარდა ფეისბუკ გვერდზე - „ანტილიბერალური კლუბი“. კომენტარების ველში მომხმარებლები წერენ, რომ სკოლებში "ლგბტ პროპაგანდა" ხდება, ხოლო ის მოსწავლეები, ვინც "ლგბტ პროპაგანდას" არ ეთანხმებიან, იჩაგრებიან.
05.11.2017
ვრცლად
„კურიერში“ იმ ბავშვის იდენტიფიცირება მოხდა, რომელსაც მკვლელობას აბრალებენ
კატეგორია: ეთიკა
4 ოქტომბერს 9 საათიან კურიერში იმ არასრულწლოვნის იდენტიფიცირება მოხდა, რომელსაც თანაკლასელის მკვლელობაში მსხვერპლის ოჯახი სდებს ბრალს. საქმეზე გამოძიება ამ დრომდე არ დასრულებულა და შესაბამისად, საქმეს ჯერჯერობით არ ჰყავს არც ბრალდებული და არც მსჯავრდებული. ძიება თვითმკვლელობამდე მიყვანის მუხლით მიმდინარეობს.

სიუჟეტში არასრულწლოვანი მსხვერპლის ოჯახის წევრების მიერ მოხსენიებულია „მკვლელად“. ამგვარი კომენტარების ტირაჟირება ხელს უწყობს პირის დამნაშავედ წარმოჩენას მაშინ, როცა არათუ სასამართლოს გამამტყუნებელი განაჩენი არ არსებობს, არამედ პირი ბრალდებულადაც კი არ არის ცნობილი საქმეში. გარდა ამისა, ბავშვთა საკითხების გაშუქების ეთიკური სტანდარტების მიხედვით, „ბავშვის დაფარვა საჭიროა მაშინ, როდესაც შესაძლებელია მას რა­იმე ტიპის ზიანი მიადგეს, მაგალითად, იძალადონ მასზე, გახდეს ბულინგის მსხვერპლი, მოხდეს მისი სტიგმატიზება, გარიყვა ან ნებისმიერი სახით გაუარესდეს მისი მდგომარეობა“. ამავე სტანდარტის მიხედვით, დაუშვებელია მოწმე, ბრალდებული ან მსჯავრდებული ბავშვის იდენტიფიცირება.

„კურიერის“ სიუჟეტიდან ვიგებთ, რომ მოზარდის მკვლელობის საქმის გამოძიება ჭიანურდება, აგვიანებს ექსპერტიზის დასკვნებიც. ნაცვლად იმისა, რომ მთავარი აქცენტი სწორედ საგამოძიებო უწყებების პასუხისმგებლობაზე გაკეთებულიყო, მასალა ძირითადად იმაზე იყო აგებული, რომ მსხვერპლის ოჯახი იმ არასრულწლოვნის ოჯახის გასახლებას ითხოვს, რომელსაც ბავშვის მკვლელობას აბრალებს.

მასალა მომზადებულია UNICEF- ის მიერ დაფინანსებული პროექტის ფარგლებში - "ბავშვთა საკითხების ეთიკური გაშუქება მედიაში". პუბლიკაციაში გამოხატული მოსაზრებანი ეკუთვნის ავტორს და არ ასახავს გაეროს ბავშვთა ფონდის ოფიციალურ თვალსაზრისს .
05.11.2017
ვრცლად
მედია, არჩევნები და ბავშვი, როგორც დეკორაცია
კატეგორია: ეთიკა
თითოეულმა პოლიტიკოსმა ზუსტად იცის შედეგი, რასაც ბავშვთან მომღიმარი სახით გადაღებული ფოტო მოუტანს. გათვლები შესაბამისი მიზნობრივი აუდიტორიისთვის ზუსტად არის გაკეთებული, კარგად აპრობირებული მეთოდი ჭრის, კადრს მედია იტაცებს, ის ვირუსულად ვრცელდება ინტერნეტში, მთელი დღის განმავლობაში აქტიურად ტრიალებს ტელესივრცეშიც და შედეგიც მიღწეულია - პოლიტიკოსის პოზიტიური იმიჯი შექმნილია.

პოლიტიკოსები ბავშვებს განსაკუთრებით ხშირად წინსაარჩევნო კამპანიისას იყენებენ. ამის ერთ-ერთი მკაფიო მაგალითი 2016 წლის საპარლამენტო არჩევნები იყო, როცა პროგრამის პრეზენტაციაზე პატარა გოგონა პრემიერ-მინისტრ გიორგი კვირიკაშვილის გვერდით აღმოჩნდა, ერთობლივმა ფოტომ კი მოიცვა როგორც სოციალური ქსელები, ისე ინტერნეტგამოცემები. მათი შეხვედრის კადრები სატელევიზიო სიუჟეტებშიც არაერთხელ ვიხილეთ.



ტენდეცნია 2017 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნების დროსაც გრძელდება. ამ მხრივ განსაკუთრებით “ქართული ოცნება” აქტიურობს, პარტიამ საკუთარი პარტიისა და კანდიდატების რეკლამირებისთვის ბავშვები არაერთხელ გამოიყენა. ინტერნეტში გავრცელდა ფოტო, რომელზეც მოსახლეობასთან შეხვედრის დროს “ქართული ოცნების” მერობის კანდიდატი მესამე კლასის მოსწავლესთან ერთად არის გადაღებული.


ბავშვით ხელში ისაუბრა კახი კალაძემ მოსახლეობასთან კიდევ ერთ შეხვედრაზე, სადაც ის ჯანდაცვის პროგრამების განვითარებაზე მსჯელობდა.



ბავშვებს იყენებენ კამპანიაში “ნაციონალური მოძრაობა" და "ევროპული საქართველოც".




დღესდღეობით, საქართველოში ბავშვის წინასაარჩევნო კამპანიაში გამოყენება კანონით აკრძალული არ არის და ის ეთიკის ჭრილში განსახილება. რატომ არის პრობლემა, ბავშვის წინასაარჩევნო კამპანიაში გამოყენება - ეს კითხვა ბავშვთა და მოზარდთა ფსიქოთერაპევტ მაია ცირამუას დავუსვით. იგი ფიქრობს, რომ ბავშვის საუკეთესო ინტერესში არ შედის, მონაწილეობდეს პოლიტიკოსის პიარ აქტივობაში: “ეს არ არის ბავშვის გაცნობიერებული არჩევანი, ბავშვმა არ შეიძლება იცოდეს, რომელი პარტიისკენ იხრება მისი პოლიტიკური სიმპატიები, ეს ყველაფერი ემსგავსება ბავშვებით მანიპულირებას”, - ამბობს მედიაჩეკერთან საუბარში მაია ცირამუა.

ვიზუალური მასალა ბავშვისა და პოლიტიკოსის მონაწილეობით, მედიის ყურადღების ცენტრში ექცევა, ხშირად, ამ შეხვედრების შესახებ მომზადებულ სიახლეებს ონლაინმედიაში სწორედ ბავშვებთან ერთად გადაღებული ფოტოები ერთვის. მედია ცალკე მასალებსაც კი უძღვნის იმის გარკვევას, თუ ვინაა ესა თუ ის ბავშვი, რომელიც პოლიტიკოსის გვერდით “შემთხვევით” გამოჩნდა.

რა პასუხისმგებლობა ეკისრება მედიას, რომელიც პოლიტიკოსის ამგვარ ფოტოებს თუ ვიდეომასალას აზიარებს, ან ურთავს სიახლეს? მაია ცირამუას აზრით, მედია მსგავსი საკითხების გაშუქებისას სწორედ ბავშვის უფლებების პრინციპიდან უნდა ამოდიოდეს. მაგალითად, როდესაც პოლიტიკოსი ნახავს, რომ ბავშვით მანიპულაციის მცდელობა კადრს მიღმა დარჩა და მედიასივრცეში ვერ მოხვდა, მიხვდება, რომ მისმა ქცევამ შედეგი ვერ გამოიღო და მომავლში აღარ ეცდება წინასაარჩევნო კამპანია ბავშვების გამოყენებით აწარმოოს: “მედიას აქვს დიდი რესურსი და შესაძლებლობა იმისათვის, რომ ასე ვთქვათ, დაეხმაროს პოლიტიკოსებს დაისწავლონ სხვა ტიპის ქცევები”, - ამბობს მაია ცირამუა.

მასალა მომზადებულია UNICEF- ის მიერ დაფინანსებული პროექტის ფარგლებში - "ბავშვთა საკითხების ეთიკური გაშუქება მედიაში". პუბლიკაციაში გამოხატული მოსაზრებანი ეკუთვნის ავტორს და არ ასახავს გაეროს ბავშვთა ფონდის ოფიციალურ თვალსაზრისს .
29.09.2017
ვრცლად
რუსთავი 2-ის სიუჟეტი ბავშვის საუკეთესო ინტერესების გათვალისწინების გარეშე მომზადდა
კატეგორია: ეთიკა
“არასრულწლოვანი მძარცველები” - ასე ერქვა სიუჟეტს, რომელიც 18 სექტემბერს ტელეკომპანია “რუსთავი 2-ის” დღის მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში გავიდა. სიუჟეტიდან ვიგებდით, რომ არასრულწლოვანთა ჯგუფი სუპერმარკეტებს ძარცვას, თუმცა მათ არავინ იჭერს, რადგან საქართველოში, კანონმდებლობის მიხედვით, სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა 14 წლიდან იწყება. მასალის მთლიანი ფოკუსი იმაზე იყო, რომ კანონში ხარვეზია, რადგან “არასრულწლოვანი მძარცველების” დაკავება და სისხლისსამართლებრივ პასუხისგებაში მიცემა ვერ ხერხდება. სიუჟეტში არ დასმულა კითხვა, რა პასუხისმგებლობა აქვს სახელმწიფოს ასეთ დროს, რა პრევენციულ ღონისძიებებს მიმართავს, რა პროგრამებში არიან ეს ბავშვები ჩართულნი რამდენად ეფექტურია ეს ღონისძიებები. ნაცვლად ამისა, აქცენტი საკანონმდებლო ხარვეზებზე კეთდებოდა.

“საქართველოს დიდ ქალაქებში მოზარდების მიერ გაძარცვული ასობით მაღაზია და დაუსჯელი დამნაშავეები. კურიერმა მოიპოვა სათვალთვალო კამერების გადაღებული კადრები, სადაც ჩანს, რომ თბილისის ცენტრში, კოსტავას ქუჩაზე მოზარდები სავაჭრო ობიექტის ვიტრინას ამტვრევენ და ძარცვავენ. თუმცა ამის მიუხედავად ქართული კანონმდებლობა მათ წინააღმდეგ უძლურია”, - ასეთი იყო სიუჟეტის შესავალი ტექსტი.


“მძარცველები ყველა შემთხვევაში ერთი და იგივე პირები არიან. მათი ვინაობა იციან როგორც მაღაზიის თანამშრომლებმა, ისე სამართალდამცველებმა, თუმცა ვერც მათი დაკავება და ვერც პასუხისგებაში მიცემა ვერ ხერხდება”, - ამბობს ჟურნალისტი, რომელიც მოგვიანებით დასძენს, რომ 14 წლამდე პირები ქვეყნის მასშტაბით ათეულობით დანაშაულს ჩადიან, საილუსტრაციოდ კი რუსთავის მაგალითი მოჰყავს, სადაც მისი თქმით, 60-მდე შემთხვევა დაფიქსირდა.

“სამართალდამცავების მიერ თითქმის ყველა შემთხვევა გახსნილია, საქმეები გადაგზავნილია სასამართლოში, თუმცა მოზარდებს პასუხისგებაში ვერ აძლევენ, რადგან ქვეყანაში მოქმედი არასრულწლოვანთა კოდექსი ამას ზღუდავს”, - ამბობს ჟურნალისტი და ნეგატიურად წარმოაჩენს არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების კოდექსს, რომელის მთავარი მიზანიც მართლმსაჯულების პროცესში არასრულწლოვანთა საუკეთესო ინტერესების გათვალისწინებაა.

2008 წლის პირველი ივლისიდან 2010 წლის 23 თებერვლამდე რიგ სისხლისსამართლებრივ დანაშაულზე პასუხისმგებლობა არასრულწლოვნებს 12 წლიდან ეკისრებოდათ. 2010 წლის თებერვლიდან პასუხისმგებლობის დადგომის მინიმალური ზღვარი 14 წლამდე გაიზარდა. ამით საქართველომ ბავშვთა უფლებების კომიტეტის რჩევა გაითვალისწინა.

გაეროს ბავშვის უფლებათა კომიტეტი მონაწილე ქვეყნებს ურჩევს, არ დაიყვანონ მინიმალური ასაკი თორმეტ წლამდე, რადგან სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის დაბალი ასაკობრივი ზღვარი არ შედის ბავშვის საუკეთესო ინტერესში. აქვე განმარტებულია, რომ პასუხისმგებლობის მაღალი ასაკი, როგორიცაა 14-16 წელი, ხელს უწყობს სასამართლო პროცედურების გარეშე არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების აღსრულებას და ბავშვის უფლებებისა და სამართლებრივი გარანტიების დაცვას.

არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების სფეროს ზოგადი სტანდარტების მიხედვით, სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობის ასაკს ქვემოთ მყოფი ბავშვები პრევენციის სფეროს ნაწილია და არა დასჯის. ამ სტანდარტების მიხედვით, სახელმწიფოს ევალება შექმნას პრევენციის ეფექტიანი მექანიზმი, ამ პროცესში წამყვანი როლი ეკისრება სოციალურ და განათლების სფეროებს, სამართალდამცველი ორგანოების ფუნქცია არა არასრულწლოვნის დასჯა, არამედ პრობლემის იდენტიფიცირება და მისი შესაბამის სექტორში გადამისამართება უნდა იყოს. გაეროს ბავშვის უფლებათა კომიტეტის ზოგად კომენტარებში ვკითხულობთ, რომ არასრულწლოვანთა შორის დანაშაულის პრევენციის ზომების არარსებობა, არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პოლიტიკის სერიოზული ხარვეზია.

რაც შეეხება მედიას, არასრულწლოვანთა საკითხების გაშუქების დროს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, სწორად შეირჩეს კუთხე და ამბის მოყოლის დროს მუდმივად უნდა იყოს გათვალისიწინებული ბავშვის საუკეთესო ინტერესი, რომელიც ამ კონკრეტულ შემთხვევაში არის ის, რომ სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის ზღვარი - 14 წელი, არ უნდა შემცირდეს, ის ბავშვები კი, რომლებიც 14 წელზე ნაკლები ასაკის არიან და ჩადიან სხვადასხვა ტიპის დანაშაულს, ჩართულნი უნდა იყვნენ სხვადასხვა ტიპის პრევენციულ და საგანმანათლებლო ღონისძიებებში. მსგავს შემთხვევებში მედიის ფოკუსი არა არასრულწლოვნების დასჯაზე, არამედ პრევენციის მექანიზმის მუშაობის ეფექტიანობაზე უნდა იყოს.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის პრინციპების მიხედვით, პროფესიული საქმიანობისას უპირატესი მნიშვნელობა მიანიჭოს ბავშვის ინტერესებს, არ მოამზადოს და არ გამოაქვეყნოს ბავშვების შესახებ ისეთი სტატიები ან რეპორტაჟები, რომლებიც საზიანო იქნება მათთვის.
25.09.2017
ვრცლად
მანიპულირება ბავშვებით ანტიდასავლური განწყობების გასაძლიერებლად
კატეგორია: ეთიკა
ქართული მედიასაშუალებების ნაწილი ანტიდასავლური განწყობების გასაძლიერებლად აქტიურად იყენებს ბავშვებთან, მათ განათლებასთან, აღზრდასთან და ოჯახთან დაკავშირებულ საკითხებს.

ძირითადად, იკვეთება ორი მიმართულება: პირველი, ბავშვებთან დაკავშირებით დასავლურ სახელმწიფოებში მიღებული გადაწყვეტილებები, რომლის მიზანსაც ბავშვების საუკეთესო ინტერესის დაცვა წარმოადგენს, წარმოჩენილია უარყოფით კონტექსტში. კერძოდ, საკითხი შეფუთულია ისე, თითქოს დასავლური სახელმწიფოების მიზანია ბავშვების გარყვნა, ოჯახის ინსტიტუტისა და ქრისტიანული ღირებულებების წინააღმდეგ ბრძოლა.

მეორე, ასევე მნიშვნელოვანი ტენდენციაა ბავშვების შესახებ ცრუ ინფორმაციის გავრცელება, მათ შორის ინცესტის დაკანონებაზე, ოჯახებისთვის წართმევაზე და ა.შ. ასეთი ინფორმაცია, როგორც წესი, გადაუმოწმებელი ფაქტი, ან მიზანმიმართული სიცრუეა.

მანიპულირება ფაქტებით

არის შემთხვევები, როცა ანტიდასავლური ქართული მედიასაშუალებები ევორპასა და აშშ-ში მიმდინარე მოვლენებს იმდაგვარად აწვდიან მკითვხელს, რომ მათ შეუქმნან უარყოფითი წარმოდგენები ზოგადად დასავლეთზე, კერძოდ, თუ როგორი გარყვნილია დასავლეთი და როგორ ებრძვის ის ოჯახსა და რელიგიას.

მაგალითად, მანიპულაციური და შეცდომაში შემყვანია “საქართველო და მსოფლიოს” მასალა სათაურით “ჰოლანდიელი მასწავლებელი ანატომიის გაკვეთილებზე ბავშვების თვალწინ შიშვლდება”. სინამდვილეში, ამბავი ეხება ბიოლოგიის მასწავლებელს, რომელიც ბავშვებსი წინაშე გამოდის სპეციალური კოსტუმით, რომელზეც აღბეჭდილია ადამიანის ძვლები და კუნთები.

ასევე უარყოფითი კონტექსტითაა შეფუთული ერთ-ერთი ნორვეგიული ტელეარხის მიერ მომზადებული სამეცნიერო გადაცემების სერია, რომელიც 8-12 წლის მოზარდებისთვისაა განკუთვნილი. კერძოდ, გადაცემის მიზანია მაყურებელს აჩვენოს, როგორ ტრანსფორმირდება ბავშვის სხეული ზრდასთან ერთად. ბუნებრივია, რომ ამ გადაცემაში მნიშვნელოვანი ყურადღება ეთმობა ინფორმაციას სქესობრივი მომწიფების შესახებაც. გადაცემის წამყვანი პროფესიით ექიმია, რომელიც მნიშვნელოვან ინფორმაციას აწვდის მაყურებელს. აღნიშნული ამბის კონტექსტში, იმავე სტატიაში ნახსენებია, რომ საქართველოში მკვიდრდება განათლების ნორვეგიული მოდელი.

ქართულმა მედიასაშუალება “საქინფორმმა” მკითხველს არასწორი ინტერპრეტაციით მიაწოდა ინფორმაცია ნიდერლანდების სამეფოში დაგეგმილი ახალი რეგულაციის შემოღების შესახებ. კერძოდ, გამოცემა წერს: “ჰოლანდიაში ბავშვებს ოთხი ერთსქესიანი მშობლის ყოლის ნებას დართავენ, ანუ რას გადაურჩა საქართველო”. სინამდვილეში, საქმე ეხება ნიდერლანდების მთავრობის მიერ შექმნილი კომისიის რეკომენდაციას, რომლის მიხედვითაც, ბავშვებს შეიძლება ჰყავდეთ ოთხი ლეგალური მშობელი. მაგალითად, თუ ბავშვის მშობლები განქორწინდებიან და სხვა ოჯახებს შექმნიან, მაშინ შესაძლოა, ბავშვზე მშობლის უფლება ორივე მშობლის წყვილს ჰქონდეს.

“საქართველო და მსოფლიომ” ასევე უარყოფითი კონტექსტით გააშუქა აშშ-ში, მინესოტას შტატში მიღებული წესები სკოლებისთვის, რომლის მიზანი ბავშვების სექსუალური იდენტობის ნიადაგზე განხორციელებული ჩაგვრისგან (ბულინგი) დაცვაა. ამ რეკომენდაციის მიხედვით, სკოლებმა ტრანსგენდერ ბავშვებს უნდა მიმართონ ნეიტრალურად,მაგალითად, “მოსწავლევ” და არ გამოიყენონ მიმართვისას სიტყვები “გოგო”, ან “ბიჭი”. აღნიშნული რეკომენდაციის მიღების მიზეზი გახდა სექსუალური იდენტობის ნიადაგზე ბავშვების ჩაგვრის, ბულინგის ფაქტები, რაც არაერთხელ დასრულებულა სუიციდით. მინესოტაში მიღებული რეკომენდაციის მიზანი კი სწორედ მსგავსი სახის ჩაგვრასთან ბრძოლაა.

სიცრუის ტირაჟირება

ფაქტების დამახინჯებისა და მანიპულაციის გარდა, ანტიდასავლური მედიასაშუალებები ხშირად მიმართავენ სიცრუის განზრახ ტირაჟირებას.

ქართული მედიასაშუალება “საქართველო და მსოფლიო” მკითხველს რეგულარულად სთავაზობს სტატიების სერიას სათაურით “უზნეობა დემოკრატიის სახელით”. აღნიშნული სათაურის ქვეშ გაერთიანებულა ის ამბები, რომელიც “საქართველო და მსოფლიოს” რედაქციის აზრით, ყველაზე კარგად წარმოაჩენს “დასავლეთის გარყვნილ სახეს”. აღნიშნული სერიის ფარგლებში, მედიასაშუალებამ მკითხველს 2017 წლის ივლისში მიაწოდა ინფორმაცია სათაურით “კანადაში მიღებული კანონით, მშობლებს, რომლებიც ლგბტ-ს აკრიტიკებენ, შვილებ სწაართმევენ”. სტატიაში აღნიშნულია, რომ თუ მშობლები გაბედავენ ლგბტ თემის იდეოლოგიის წინააღმდეგ სიტყვის ამოღებას ან, თუ ბიჭს დაუშლიან, უყვარდეს სხვა ბიჭი პარალელური კლასიდან, სახელმწიფოს უფლება ეძლევა, მშობლებს შვილი წაართვას.

აღნიშნულ ინფორმაციას აქტიურად ავრცელებდნენ როგორც რუსული მედიასაშუალებები, ისე - კანადური და ამერიკული კონსერვატიული მედიასაშუალებების ნაწილი. არასწორი ინფორმაციის გავრცელებამ იმ მასშტაბსაც კი მიაღწია, რომ კანადის მთავრობამ დამატებითი განმარტებაც გაავრცელა, რომლის მიხედვითაც, ოჯახებს ბავშვებს არ წაართმევენ გენდერული იდენტობის მიუღებლობის გამო. სინამდვილეში, ონტარიოში მიღებული კანონის მიზანია ბავშვთა დაცვა მშობლების ძალადობისგან, თუ ეს ძალადობა ხდება სხვადასხვა მიზეზით და ამ მიზეზებს შორის კი ერთ-ერთია ბავშვის გენდერული იდენტობა.

მსგავსი, ცრუ ფაქტის შესახებ საუბარია საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებულ ბავშვთა საკითხების გაშუქების მედიამონიტორინგის შუალედურ ანგარიშში.

როგორც დოკუმენტშია აღნიშნული, “ქართულმა გაზეთმა” გამოაქვეყნა სტატია “იუვენალური ფაშიზმი”, სადაც ავტორი ამბობს, რომ იუველური ფაშიზმის მიზანია: შობადობის შემცირება მსოფლიოში, ოჯახების კონტროლი და ტერორი, ოჯახის ინტიტუტის ნგრევა, ბავშვების ორგანოებით ვაჭრობის სარფიანი ბიზნესი და ა.შ. ამის დასტურად მოყვანილია გერმანია, სადაც ავტორის თქმით, სრულიად ნორმალურ ოჯახებს დაუსაბუთებელი ბრალდებების და ცილისწამების საფუძველზე ბავშვებს ართმევენ და ინტერნატებში მიჰყავთ, მერე მინდობით აღზრდაში გადასცემენ. მიმღები ოჯახები ბავშვს ხშირად არასათანადოდ ექცევიან, ეს ბავშვები ხდებიან სექსუალური ძალადობის მსხვერპლებიც. გაზეთის ინფორმაციით, გავრცელებულია ამ ბავშვების სექსუალური უმცირესობებისთვის მიშვილებაც. სტატიაში აღნიშნულია, რომ ხშირია შემთხვევები, როცა „ერთსქესიანი ოჯახები“ ბავშვებს ცვლიან ერთმანეთში სექსუალური ორგიებისთვის.

სტატიის ავტორი ირწმუნება, რომ ხშირია ჩამორთმეული ბავშვების გაუჩინარების შემთხვევები, რადგან მათ ორგანოებით ვაჭრობისთვის იყენებენ. ამის ფონზე სტატიაში აღნიშნულია, რომ ასოცირების ხელშეკრულებით აღებული ვალდებულებებით საქართველომაც მიიღო კანონი “ოჯახში ძალადობის აღკვეთის, ოჯახში ძალადობის მსხვერპლთა დაცვისა და დახმარების შესახებ”, რომელმაც სწორედ ეს ნორმები დააკანონა და მოყვანილია მაგალითები, როდესაც საქართველოში კარგ დედებს ბავშვები დაუსაბუთებლად წაართვეს და მინდობით აღზრდაში გააშვილეს, ამიტომ ავტორის მტკიცებით, ეს კანონი ოჯახის ინსტიტუტის წინააღმდეგაა მიმართული.

სტატია ცალმხრივ გადაუმოწმებელ, დაუსაბუთებელ ინფორმაციას და ავტორის მოსაზრებებს ეყრდნობოდა. სტატიაში ასევე აღრეული იყო სხვადასხვა ცნება და სფერო. სრულიად დამახინჯებულად იყო გადმოცემული კანონებისა და რეფორმების ძირითადი არსი.

როგორც ანგარიშის ავტორები წერენ, უნდა ვივარაუდოთ, რომ სტატიის მიზანი ანტიდასავლური განწყობების გაძლიერება იყო. ბავშვების თემა კი სენსიტიურობიდან გამომდინარე შეირჩა.

მასალა მომზადებულია UNICEF- ის მიერ დაფინანსებული პროექტის ფარგლებში - "ბავშვთა საკითხების ეთიკური გაშუქება მედიაში". პუბლიკაციაში გამოხატული მოსაზრებანი ეკუთვნის ავტორს და არ ასახავს გაეროს ბავშვთა ფონდის ოფიციალურ თვალსაზრისს .
05.09.2017
ვრცლად
ბავშვები ქველმოქმედების ობიექტებად
კატეგორია: ეთიკა
საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ ჩატარებული ბავშვთა საკითხების მედიამონიტორინგის შედეგები ცხადყოფს, რომ მედიაში არასრულწლოვნები კვლავ ხშირად არიან ქველმოქმედების მიმღებ ობიექტებად წარმოჩენილნი. ქველმოქმედების გამცემებად კი გვევლინებიან საჯარო უწყებები, კერძო კომპანიები, პოლიტიკოსები და ა.შ. არასრულწლოვნებს ხშირად ვხედავთ სარეკლამო მასალებშიც.

ის, რომ მედიაში ბავშვები ქველმოქმედების ობიექტები და რეკლამის ან პიარის მონაწილეები ხშირად ხდებიან, რაოდენობრივი მონაცემების მიხედვითაც ჩანს. სამონიტორინგო პერიოდში ბავშვები ქველმოქმედების ობიექტებად 465 მასალაში იყვნენ წარმოჩენილნი, ხოლო 418 მასალა კი იმგვარი იყო, სადაც არასრულწლოვნები კონკრეტულმა უწყებებმა, პოლიტიკოსებმა თუ კერძო კომპანიებმა საკუთარი საქმიანობის რეკლამირებისთვის გამოიყენეს: „ასეთ შემთხვევებშიც მედია მთლიანად მიყვება მათ მიერ შემოთავაზებულ ფოკუსს, აქცენტს აკეთებს კომპანიაზე, უწყებაზე და არა თავად აქტივობის შინაარსსა და ბავშვებზე. ეს განსაკუთრებით თვალშისაცემია დღესასწაულების და სხვა მნიშვნელოვანი თარიღების დროს,“ - აღნიშნულია კვლევაში.


ანგარიშში ვკითხულობთ, რომ მაგალითად, აუტიზმის ცნობადობის დღეს პარლამენტარებმა აუტისტური სპექტრის მქონე ბავშვებს უმასპინძლეს. რამდენიმე სააგენტოს მიერ მომზადებულ მასალაშიც მხოლოდ აღნიშნული იყო, რომ დამსწრე საზოგადოებას ფრაქციის თავმჯდომარე მიესალმა, დაათვალიერეს 12 წლის ბავშვის ნამუშევრების გამოფენა, მაგრამ თავად ბავშვებზე აქცენტი არ გაკეთებულა. „ეტანიუსს“ არც ის გამორჩენია, რომ საბავშვო ბაღის ზეიმს ბორჯომის მუნიციპალიტეტის პირველი მოადგილე და კულტურის სამსახურის უფროსი დაესწრნენ. Kvira.ge-ს სიახლე კი, რომლიდანაც ვიგებთ, რომ სოფელ რაჭისუბნის საჯარო სკოლის წინ 900 კვადრატულ მეტრზე სკვერი მოეწყო და რომლის პროექტიც IX და X კლასების მოსწავლეებმა და პედაგოგმა დაწერეს და თავად განახორციელეს, კარგად აჩვენებს მედიის ზოგად მიდგომას ბავშვებისადმი - სიახლეში მთავარი იყო არა ის, რომ პროექტი მოსწავლეებმა განახორციელეს, არამედ აქცენტი გაკეთდა სკვერის გახსნასა და გამგებლის მიერ წითელი ლენტის გაჭრაზე. პროექტის ავტორი მოსწავლეების შესახებ მხოლოდ ერთი წინადადებით, ნიუსის ბოლოშია აღნიშნული. ისინი ფოტოზეც კი ვერ მოხვდნენ.

ქარტიის კვლევის მიხედვით, გამოწვევად რჩება ჯანმრთელობის პრობლემების და მძიმე სოციალურ პირობებში მცხოვრები არასრულწლოვნების გაშუქება - მედია ცდილობს, რაც შეიძლება სენტიმენტალურ ჭრილში გააშუქოს კონკრეტული ბავშვის მძიმე მდგომარეობა და ხშირად, აუდიტორიასაც მაუწოდებს ხოლმე, დაეხმაროს არასრულწლოვანს. „ერთი მხრივ დღის წესრიგში დგას ბავშვის ჯანმრთელობა, კეთილდღეობა, რის გაუმჯობესებაში მედია ფიქრობს, რომ დაეხმარება, თუ აუდიტორიას მოუწოდებს თანხის ჩარიცხვისკენ, მეორეს მხრივ კი მედიის ფუნქცია არ არის ქველმოქმედება“ -ვკითღხულობთ ანგარიშში.

მაგალითად, Newpost.ge-მ გაავრცელა ჯანმრთელობის პრობლემების მქონე არასრულწლოვნის შესახებ ინფორმაცია მის დასახმარებლად. გამოცემამ გაასაჯაროვა არა მხოლოდ ბავშვის ჯანმრთელობის დიაგნოზი, არამედ გამოყენებული აქვს ფოტო, სადაც ბავშვი ნახევრად შიშველია და მისი სხეულის დაზიანებული ნაწილი ჩანს. ანგარიშის მიხედვით, „მსგავსი ფოტოს გამოყენება, მიუხედავად გამოცემის კეთილი მიზნებისა, არაეთიკურია და ბავშვის ამ მდგომარეობაში გამოსახვა. ამ სტატიებს შესაძლოა ჰქონდეს კეთილშობილური მიზანი დაეხმაროს პატარებს, მაგრამ რადგანაც ჟურნალისტის მოვალეობა პრობლემის არსის ხალხამდე მიტანა, მისი მხილება და ხელისუფლების იძულებაა, რომ არსებული პრობლემები გადაჭრას, აუცილებელია ამ თემების სიღრმისეულად გაშუქება. ნათლად უნდა ჩანდეს, რატომ სჭირდება ამ ხალხს ქველმოქმედება და რატომ ვერ ახერხებს ხელისუფლება დაიცვას პატარები ამ ყოფისგან. თუ ბევრი ჟურნალისტი მოსთხოვს პასუხს ხელისუფლებას, უფრო მეტია შანსი, რომ ძირეული რეფორმები გატარდეს. ამ პრობლემის ასე ფრაგმენტულად, ზედაპირულად გაშუქებამ კი დღეს შეიძლება იხსნას კონკრეტული ბავშვი, მაგრამ ხვალ სხვები კვლავ დადგებიან ამ სისტემური პრობლემის წინაშე. სოციალური შეჭირვების საკითხები მედიაში ფაქტობრივად ქველმოქმედებს კონტექსტში შუქდება, იმის მაგივრად, რომ მედიამ პრობლემა აჩვენოს და დასვას კითხები სახელმწიფოს მიმართულებით, გვიყვება კონკრეტული ბავშვების სენტიმენტალურ ისტორიებს მძიმე სოციალური პირობების შესახებ“.

მონიტორინგის შედეგად გამოიკვეთა კიდევ ერთი ტენდენცია - არასრულწლოვნები ქველმოქმედების ობიექტები განსაკუთრებით, რელიგიური თუ სხვა ტიპის დღესასწაულების დროს ხდებიან. მედიასაშუალებები ასეთ დღეებში ყველაზე მეტ დროს უთმობენ სხვადასხვა პოლიტიკოსის, ფონდისა თუ ინსტიტუციის მიერ ჩატარებულ საქველმოქმედო ღონისძიებებს და ინფორმაციას იმის შესახებ, თუ ვინ, სად და როგორ მოინახულა ბავშვები; მიუტანა საჩუქრები და ა.შ. “ეკრანებსა და სტატიებში რომელიმე სახელმწიფო უწყების ან კერძო კომპანიის ვიზიტისას ნახსენები ბავშვებით, მედია იმ დღის შემდეგ, როგორც წესი, აღარ ინტერესდება”- აღნიშნულია კვლევაში.

2017 წლის 1 ივნისს, ბავშვთა დაცვის საერთაშორისო დღეს, ბავშვების თემაზე მიძღვნილი მასალების 63% (217 მასალა) სწორედ საპირველივნისო ღონისძიებებმა, სარეკლამო/პიარ მასალებმა და საქველმოქმედო ღონისძიებებმა დაიკავა.


ანგარიშში ვკითხულობთ, რომ მასალების უმეტესობაში აქცენტირებული იყო არა თავად არასრულწლოვნები, არამედ მაგალითად, პარლამენტის თავმჯდომარის ვიზიტი სოლიდარობის ფონდთან ერთად კონფლიქტის ზონაში მცხოვრებ ბავშვებთან. აჭარის ტელევიზიამ კი გააშუქა უმაღლესი საბჭოს დეპუტატების ვიზიტი ერთ-ერთ საოჯახო ტიპის ბავშვთა სახლში და ბენეფიციარებისთვის ტკბილეულისა და საჩუქრების დარიგება.

ამ საკითხებზე საუბარია ბავშვთა საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელო წესებშიც, რომელიც ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიამ შეიმუშავა. წესებში ვკითხულობთ:

· „ჟურნალისტები უნდა მოერიდონ ბავშვის ქველმოქმედების ან მოწყალების მიმღებ ობიექტად წარმოჩენას. ხშირად, პოლიტიკოსები, ბიზნესმენები თუ სხვადასხვა ჯგუფები საკუთარი პიარკამპანიისთვის, იმიჯისშესაქმნელად აქტიურად იყენებენ ბავშვებს, მიდიან მათთან და ურიგებენ საჩუქრებს. მედიამ ხელი არ უნდა შეუწყოს ამ ჯგუფებს, აწარმოონ საკუთარი პიარკამპანია ბავშვების გამოყენებით“.

· „უმჯობესია, ჟურნალისტური მასალის მთავარი მიზანი სისტემური პრობლემის მხილება იყოს - რატომ არის საჭირო საზოგადოების დახმარება ბავშვის სიცოცხლის გადასარჩენად და რატომ ვერ უზრუნველყოფს მის მკურნალობას სახელმწიფო. გახსოვდეთ, რომ მასალის გმირი ბავშვის გარდა იმავე მდგომარეობაში კიდევ არაერთი ადამიანია და მათ თქვენთან დაკავშირება ვერ მოახერხეს. მნიშვნელოვანია, ბავშვთა სიღარიბე და სოციალური პრობლემები გაშუქდეს თანმიმდევრობით, კონკრეტული ისტორიები კი ჟურნალისტებმა სისტემური პრობლემის წარმოსაჩენად გამოიყენონ“.

მასალა მომზადებულია UNICEF- ის მიერ დაფინანსებული პროექტის ფარგლებში - "ბავშვთა საკითხების ეთიკური გაშუქება მედიაში". პუბლიკაციაში გამოხატული მოსაზრებანი ეკუთვნის ავტორს და არ ასახავს გაეროს ბავშვთა ფონდის ოფიციალურ თვალსაზრისს .
04.09.2017
ვრცლად
ბავშვებზე ბავშვების გარეშე
კატეგორია: ეთიკა
მედია ბავშვების შესახებ მომზადებულ ჟურნალისტურ პროდუქტში ბავშვებს იშვიათად იყენებს წყაროდ. მათ პრობლემებზე საუბრობენ მშობლები, ექსპერტები, ფსიქოლოგები, არასამთავრობო სექტორის წარმომადგენლები, ექიმები, მასწავლებლები, ერთი სიტყვით, საუბრობს ყველა, გარდა თავად ბავშვებისა. ეს ტენდენცია, ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ ჩატარებული მედიამონიტორინგის შედეგების მიხედვით, უკვე მეხუთე წელია უცვლელია.

მედია ბავშვებს წყაროდ როგორ წესი, კულტურასა და სპორტზე მომზადებულ მასალებში იყენებს ხოლმე. ეს ტენდენცია წლიდან წლამდე არ იცვლება. „რატომღაც მიიჩნევა, რომ ბავშვმა სერიოზულ თემებზე კომენტარები არ უნდა აკეთოს. ამ ტენდენციაზე მიუთითებს ის ფაქტიც, რომ ზოგიერთ შემთხვევაში, მედია აშუქებს ბავშვებთან დაკავშირებულ თემებს (ხანდახან საკმაოდ სიღრმისეულადაც კი ერთი შეხედვით) თუმცა, სიუჟეტში თემის მთავარი გმირები - ბავშვები საერთოდ არ საუბრობენ“ - ვკითხულობთ ქარტიის 2017 წლის მედიამონიტორინგის ანგარიშში.

მონიტორინგის ანგარიშში მოხვდა აჭარის ტელევიზიის სიუჟეტი სოფელ დაგვაში სკოლის ინფრასტრუქტურის პრობლემებთან დაკავშირებით. მიუხედავად იმისა, რომ ეს თემა პირდაპირ უკავშირდება განათლებას და მოზარდებს, მათი აზრი მასალაში არ ჩანს. კიდევ ერთ სიუჟეტში, რომელიც პირველ არხზე 14 ივნისს „მოამბის“ მთავარ გამოშვებაში გავიდა, საუბარია სწავლების ახალი მეთოდის დანერგვაზე სკოლებში და უშუალოდ ეხება ბავშვებს, თუმცა მხოლოდ ზრდასრულები საუბრობენ, ბავშვები ზოგად კადრებში ჩანან.

ქარტიის კვლევის მიხედვით, ბავშვების ხმა იმ შემთხვევაშიც კი არ ისმის, როდესაც მასალა უშუალოდ ბავშვების აქტივობას ეხება. მაგალითად, სააგენტო GHN-მა გამოაქვეყნა ნიუსი სათაურით „ირაკლი კობახიძემ და იანოშ ჰერმანმა ახალგაზრდული თამაშის „ჩემი ევროპული თავგადასავალი" გამარჯვებულები გამოავლინეს“. მასალაში საუბრობენ ევროკავშირის ელჩი, პარლამენტის თავმჯდომარე, პარლამენტის წევრი, მაგრამ თავად გამარჯვებული ბავშვებისთვის აზრი არ უკითხავთ. იგივე ნიუსი იმავე სტილში გამოაქვეყნეს სხვა ვებგვერდებმაც, მაგალითად, ინფო 9-მ, for.ge-მ, „ეს ნიუსი სავარაუდოდ პრესსამსახურის მიერ არის მომზადებული და სააგენტოებისთვის გაგზავნილი, თუმცა ამის შესახებ არსად არ არის მითითებული“ - ვკითხულობთ ანგარიშში.

ბავშვთა საერთაშორისო დღეს, 1 ივნისსაც კი რთულია ისეთი მასალების მოძებნა, რომლებიც ბავშვებზეა და არა პოლიტიკური ან კერძო პირების საპირველივნისო ღონისძიებებზე. ქარტიის ანგარიშში ვკითხულობთ, რომ 2017 წელსაც პირველმა ივნისმა ქართულ მედიაში, ძირითადად, ბავშვების გარეშე ჩაიარა. ეს დღე თავისი პიარკამპანიისთვის და მედიაში პოზიციონირებისთვის აქტიურად გამოიყენა სხვადასხვა კომპანიამ. გარდა იმისა, რომ 2016 წელთან შედარებით 75-ით შემცირდა ბავშვებზე მომზადებული მასალები, ამ 400 მასალიდანაც ბავშვის ხმა მხოლოდ 45 შემთხვევაში ისმოდა. 2015 წელს კი ანალოგიური ტიპის მასალების მხოლოდ 15%-ში მონაწილეობდნენ ბავშვები. განსაკუთრებით დღის გადაცემებში ხშირად ბავშვები უბრალოდ დეკორაციის როლს ასრულებენ.

ქარტიის ანგარიშში ვკითხულობთ, რომ ბავშვების მონაწილეობით და ჟურნალისტური სტანდარტების დაცვით მომზადებული მასალებით გამოირჩევა ხოლმე „რეალური სივრცე“.

ის, რომ აუცილებელია მედიამ ბავშვებს მისცეს საშუალება, გამოხატონ აზრი მათთან დაკავშირებულ საკითხებზე, აღნიშნულია ეთიკის ქარტიის მიერ, ბავშვთა საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელო წესებშიც: „ბავშვების ინტერესები ფართოა, მათ თამაშისა და გართობის გარდა სხვა საკითხებიც აინტერესებთ. მათთან დაკავშირებულ საკითხებზე უფროსებთან ერთად თავად ბავშვებიც ასაუბრეთ. შეეცადეთ, ერთის მხრივ დაიცვათ ბავშვის ინტერესები და მეორეს მხრივ არ შეზღუდოთ მისი გამოხატვის თავისუფლება“.

მასალა მომზადებულია UNICEF- ის მიერ დაფინანსებული პროექტის ფარგლებში - "ბავშვთა საკითხების ეთიკური გაშუქება მედიაში". პუბლიკაციაში გამოხატული მოსაზრებანი ეკუთვნის ავტორს და არ ასახავს გაეროს ბავშვთა ფონდის ოფიციალურ თვალსაზრისს .
25.08.2017
ვრცლად
სკოლის მოსწავლეების მარგინალიზება „ასავალ-დასავალში“
კატეგორია: ეთიკა
14 აგვისტოს „ასავალ დასავალი“ ხობის N2 საჯარო სკოლის მოსწავლეების მიერ ჩაწერილ იმ კლიპს გამოეხმაურა, სადაც ბავშვები თავისუფლებაზე, თანასწორობასა და ურთიერთპატივისცემაზე საუბრობდნენ.

სტატიის ავტორის გაღიზიანება კლიპის იმ ნაწილმა გამოიწვია, სადაც მოსწავლეები ამბობდნენ, რომ „ნებისმიერი სახის სიყვარული სიყვარულია“ და ყველა ადამიანი თანასწორია. გამოცემა, „საქართველოს ბავშვთა უფლებების დაცვის საზოგადოების“ თავმჯდომარე გურამ ფალავანდიშვილზე დაყრდნობით ამტკიცებდა, რომ ეს კლიპი ლგბტ ორგანიზაციების დაფინანსებით, „ლგბტ იდეების პროპაგანდისთვის“ შეიქმნა. მასალაში გამოცემა მოსწავლეებს "სასირცხვილო საქციელის" ჩადენაში "ამხელს" და აქვეყნებს ყველა მათგანის ფოტოს, ასევე, ახსენებს ერთ-ერთის სახელსა და გვარს.

სტატიაში ასევე, ჩანს მცდელობა, „ამხილონ“ „ლგბტ იდეების პროპაგანდისტი“ დირექტორი და პედაგოგები. ავტორი განათლების მინისტრს მოუწოდებდა, ვაშლის დარიგების ნაცვლად, „ერთი-ორი დამპალი ვაშლი თავში სთხლიშოს ლგბტ პედაგოგებს და სკოლიდან გააპანღუროს“.

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ შემუშავებულ ბავშვთა საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელოში ვკითხულობთ:

· უპირატესი მნიშვნელობა მიანიჭეთ ბავშვის ინტერესებს, არ მოამზადოთ ისეთი მასალა, რომელიც საზიანო იქნება მისთვის.

· ნუ მოახდენთ ბავშვის სტიგმატიზებას. თავი აარიდეთ კატეგორიზაციას ან სიუჟეტის ისეთ აღწერას, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს ბავშვისათვის სამაგიეროს გადახდა -დამატებითი ფიზიკური ან ფსიქოლოგიური ზიანის მიყენება, დამცირება, დისკრიმინაცია ან საზოგადოების მიერ გარიყვა;

· ჟურნალისტმა თავად უნდა შეაფასოს ის ნეგატიური შედეგები, რაც შეიძლება ბავშვის იდენტიფიცირებას მოჰყვეს;

ქარტიის მე-8 პრინციპში კი ნათქვამია, რომ „ჟურნალისტი ვალდებულია, დაიცვას ბავშვის უფლებები; პროფესიული საქმიანობისას უპირატესი მნიშვნელობა მიანიჭოს ბავშვის ინტერესებს, არ მოამზადოს და არ გამოაქვეყნოს ბავშვების შესახებ ისეთი სტატიები ან რეპორტაჟები, რომლებიც საზიანო იქნება მათთვის. ჟურნალისტმა არ უნდა ჩამოართვას ინტერვიუ და არ უნდა გადაუღოს ფოტო 16 წელზე ნაკლები ასაკის მოზარდს მშობლის ან მეურვის თანხმობის გარეშე იმ საკითხებზე, რომლებიც მისი ან სხვა რომელიმე მოზარდის კეთილდღეობას ეხება“.

მასალა მომზადებულია UNICEF- ის მიერ დაფინანსებული პროექტის ფარგლებში - "ბავშვთა საკითხების ეთიკური გაშუქება მედიაში". პუბლიკაციაში გამოხატული მოსაზრებანი ეკუთვნის ავტორს და არ ასახავს გაეროს ბავშვთა ფონდის ოფიციალურ თვალსაზრისს .
22.08.2017
ვრცლად
The New York Times-ის სტატიაში ბავშვების იდენტიფიცირება საკამათო გახდა
კატეგორია: საერთაშორისო ამბები
The New York Times-მა ადვოკატებში ნარკოტიკული საშუალებების მომხარების მაღალი მაჩვენებლის შესახებ სტატია გამოაქვეყნა. პრობლემა წარმოჩენლია ეილინ ზიმერმანის პირადი ისტორიის ფონზე, მისი მეუღლე წარმატებული ადვოკატი იყო, ის ზედოზირების შედეგად გარდაიცვალა.

საინტერესოა, რომ სტატიაში ნაჩვენებია ეილინის და პიტერის შვილების ფოტოები, თუმცა არსადაა ნახსენები მათი სახელები და გვარი. მასალას დიდი გამოხმაურება მოჰყვა სოციალურ ქსელებში. მკითხველთა ნაწილი სვამდა კითხვას, რა მოტივით გამოაქვეყნა გამოცემამ ბავშვების ფოტოები მაშინ, როცა მათი სახელები და გვარები არ უხსენებია.

მოგვიანებით The New York Times-მა ამგვარი გადაწყვეტილების მოტივები სარედაქციო წერილში განმარტა: „ჩვენ არ გვსურდა, ჩვენი სტატიის შემდეგ ამ ბავშვების სახელი და გვარები გუგლის საძიებო სისტემის მეშვეობით მუდამ ყოფილიყო დაკავშირებული ამ ისტორიასთან. თუმცა, ალბათ, გაგიჩნდებათ კითხვა, მაშინ რატომ გამოვაქვეყნეთ მათი ფოტოები. ჩვენ ძალიან ბევრი ვიფიქრეთ ამ საკითხზე. მასალას შთამბეჭდავს სწორედ ეს ადამიანური, ოჯახური ისტორია ხდის. ბავშვებთან დაკავშირებული დეტალებით, ფოტოებით, მამისადმი მიწერილი წერილით გვსურდა გვეჩვენებინა ის ძლიერი ემოციური კავშირი, რაც მამასა და შვილებს შორის არსებობდა. რომ არა ეს დეტალები, სტატიაში მოთხრობილი პერსონალური ისტორია ისეთი არ იქნებოდა, როგორიც არის. ბავშვები ახლა უკვე მოზარდები არიან, მათ იცოდნენ, რომ ამგვარი სტატია ქვეყნდებოდა, ასევე ჰქონდათ ინფორმაცია მათი ფოტოების გამოყენების შესახებ და ამაზე თანხმობა განაცხადეს".
11.08.2017
ვრცლად
მედიაში იმ არასრულწლოვნის იდენტიფიცირება მოხდა, რომელსაც ცხენების ქურდობა ბრალდება
კატეგორია: ეთიკა
მედიაში გამოქვეყნდა ინფორმაცია 15 წლის მოზარდის შესახებ, რომელსაც ცხენების ქურდობაში ადანაშაულებენ და რომელიც, ქურდობის საქმეზე მოწმის სახით, საგამოძიებო უწყებამ დაკითხა. სიახლეებიდან გავიგეთ, რომ ის დანაშაულს ნაწილობრივ აღიარებს. მასალების ნაწილში მოზარდი სრულად იყო იდენტიფიცირებული, რაც ბავშვთა საკითხების სახელმძღვანელო წესების მიხედვით, დაუშვებელია.

რუსთავი 2 -ისა და „TV პირველის“ საინფორმაციო გამოშვებებში, GHN-ის, აქცენტის, კახეთის საინფორმაციო ცენტრის სიახლეებში ბავშვი სრულადაა იდენტიფიცირებული, ნათქვამია მისი სახელი და გვარი.

ტელეკომპანია „იბერიას“ საინფორმაციო გამოშვებაში ბავშვის დედის, ტელეკომპანია „იმედის“ საინფორმაციო გამოშვება „ქრონიკაში“ და „მაესტროს“ „კოტაქტში“ კი მოზარდის დის სინქრონები აჩვენეს. არასრულწლოვნის დის სახელი და გვარი ნახსენებია „ინტერპრესნიუსის“ სიახლეშიც. შესაბამისად, ბავშვის ოჯახის წევრების იდენტიფიცირებით, მოხდა არასრულწლოვნის ირიბი იდენტიფიცირებაც.

უნდა აღინიშნოს, რომ თემაზე საზოგადოებრივი მაუწყებლის საინფორმაციო გამოშვება „მოამბის“ მიერ მომზადებულ სიუჟეტში არ ხდება ბავშვის არც ირიბი და არც პირდაპირი იდენტიფიცირება.

დღესდღეობით, გუგლის საძიებო სისტემაში ბავშვის სახელის და გვარის ჩაწერისას, მარტივად იძებნება მედიასაშუალებების მიერ მომზადებული მასალები, საიდანაც ვიგებთ, რომ ბავშვს ცხენების ქურდობაში სდებენ ბრალს და საქმეზე გამოძიება სწორედ ქურდობის მუხლით დაიწყო.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის სახელმძღვანელო წესებში აღნიშნულია, რომ „ბავშვის დაფარვა უპირობოდ აუცილებელია, როცა ის ბრალდებული, მსჯავრდებული ან მოწმეა".

მასალა მომზადებულია UNICEF- ის მიერ დაფინანსებული პროექტის ფარგლებში - "ბავშვთა საკითხების ეთიკური გაშუქება მედიაში". პუბლიკაციაში გამოხატული მოსაზრებანი ეკუთვნის ავტორს და არ ასახავს გაეროს ბავშვთა ფონდის ოფიციალურ თვალსაზრისს .
11.05.2017
ვრცლად
ძალადობის მსხვერპლი ბავშვების იდენტიფიცირება „მე-9 არხის“ სიუჟტში
კატეგორია: ეთიკა
4 მაისს ახალციხის ტელეკომპანია „მე-9 არხის“ მიერ ოჯახში ძალადობის ფაქტზე სიუჟეტი მომზადდა, სადაც ძალადობის მსხვერპლი ქალი ყვებოდა, რომ მასსა და მის არასრულწლოვან შვილებზე მეუღლე ფიზიკურად და ფსიქოლოგიურად ძალადობდა. სიუჟეტში არასრულწლოვანი შვილების ირიბი იდენტიფიცირება ხდება, რადგანაც ნათქვამია ბრალდებული მამის სახელი და გვარი. ასევე, ჩაწერილია ერთ-ერთი შვილის კომენტარიც, რომელიც, სავარაუდოდ, არასრულწლოვანია. ინტერვიუში მისი სახე დაფარული არ არის.

მამაკაცს, რომელიც ამჟამად არასრულწლოვნის თანდასწრებით ოჯახის წევრის მიმართ ჩადენილი ძალადობის მუხლითაა დაკავებული, თანასოფლელები იცავდნენ და აცხადებდნენ, რომ შვილებზე არა მამა, არამედ თავად დედა ძალადობდა: „მე შევსწრებივარ, რომ ცემდა. ნაპობით ცემდა თავის შვილს, კეფაში ურტყამდა. მაგის ხელში როგორ უნდა გაიზარდოს შვილი“, - ამბობდა ერთ-ერთი ადგილობრივი.

გარდა ამისა, სიუჟეტში მთელი აქცენტი იმაზეა, რომ კაცის მხრიდან ცოლზე ძალადობა თავად ცოლის მიერ იყო პროვოცირებული: „ყველა ქმარი იზამდა უფრო უარესს, ვიდრე ამ შემთხვევაში ბატონმა მამუკამ გააკეთა“, „კაცი გახდა იძულებული და რო ვერ გალახა, ტელევიზორი გატეხა“, „ოჯახის ქალი, ხუთი შვილის დედამ ტიტველი გადაიღოს სურათი და ვიღაცას გაუგზავნოს სურათი, ეს არის საქმე? ჩვენ ხო ქალები ვართ“, „კანონი კი, აძლევს ქალბატონებს რაღაც პრივილეგიას, რომ მართლები არიან, მაგრამ ამ შემთხვევაში სოფელმა ვიცით, მეზობლებმა ვიცით, ყველა თითოეულმა ადამიანმა ვიცით, მართალია ეს ადამიანი (ბრალდებული)“.

მიუხედავად იმისა, რომ ბავშვებზე ფიზიკურ და ფსიქოლოგიურ ზეწოლაზე ორივე მხარე დადასტურებით საუბრობდა, სიუჟეტში სავარაუდო არასრულწლოვნის კომენტარი შემოგვთავაზეს, სადაც ის სრულად იყო იდენტიფიცირებული, გარდა ამისა, მისი და ბრალდებული მამის იდენტიფიცრებით, მოხდა დანარჩენი არასრულწლოვანი ბავშვების იდენტიფიცირებაც.

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებულ „ბავშვთა საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელო წესებში“ ვკითხულობთ, რომ „ბავშვის დაფარვა უპირობოდ აუცილებელია, როდესაც ის არის ძალადობის/დანაშაულის მსხვერპლი...ნებისმიერი ფორმის ძალადობის შემთხვევაში არასრულწლოვნის იდენტიფიცირება როგორც პირდაპირი, ისე ირიბი დაუშვებელია, იმის მიუხედავად, ბავშვი მოძალადის როლშია, მსხვერპლის თუ მოწმის". ქარტიის მე-8 პრინციპიც ბავშვთა უფლებების დაცვას შეეხება, სადაც ნათქვამია, რომ „ჟურნალისტი ვალდებულია, დაიცვას ბავშვის უფლებები; პროფესიული საქმიანობისას უპირატესი მნიშვნელობა მიანიჭოს ბავშვის ინტერესებს, არ მოამზადოს და არ გამოაქვეყნოს ბავშვების შესახებ ისეთი სტატიები ან რეპორტაჟები, რომლებიც საზიანო იქნება მათთვის. ჟურნალისტმა არ უნდა ჩამოართვას ინტერვიუ და არ უნდა გადაუღოს ფოტო 16 წელზე ნაკლები ასაკის მოზარდს მშობლის ან მეურვის თანხმობის გარეშე იმ საკითხებზე, რომლებიც მისი ან სხვა რომელიმე მოზარდის კეთილდღეობას ეხება“.

„მაუწყებელთა ქცევის კოდექსის“ 44-ე მუხლის თანახმად კი, „მაუწყებელმა უნდა უზრუნველყოს არასრულწლოვანის პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის დაცვა. არასრულწლოვანი არ კარგავს პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის უფლებას მშობლების ან სკოლაში მომხდარი მოვლენების გამო“.

მასალა მომზადებულია UNICEF- ის მიერ დაფინანსებული პროექტის ფარგლებში - "ბავშვთა საკითხების ეთიკური გაშუქება მედიაში". პუბლიკაციაში გამოხატული მოსაზრებანი ეკუთვნის ავტორს და არ ასახავს გაეროს ბავშვთა ფონდის ოფიციალურ თვალსაზრისს .
08.05.2017
ვრცლად
ბავშვები ქველმოქმედებისა და რეკლამის ობიექტად droni.ge-ს მასალაში
კატეგორია: ეთიკა
"შეგიძლიათ, წარმოიდგინოთ, რას გრძნობენ ბავშვები, რომლებიც დედამ მიატოვა? ის წავიდა გაუფრთხილებლად და 5 პატარა გოგონა დატოვა", - ამ სათაურით გამოქვეყნდა droni.ge-ზე მასალა, რომელიც 5 არასრულწლოვნის მძიმე სოციალურ პირობებს ეხება და რომელშიც ბავშები ქველმოქმედების ობიექტებად არიან წარმოჩენილნი. მასალაში ვკითხულობთ, რომ ოჯახს ჩერნოვეცკის ფონდი დაეხმარება, სტატიის ბოლოს მითითებულია ანგარიშის ნომერიც, სადაც მკითველს თანხის ჩარიცხვა შეუძლია. იგივე მასალა გამოაქვეყნა news.ge-მაც, თუმცა, droni.ge-სგან განსხვავებით, აქ სიახლეს რეკლამის ნიშანი აქვს.

"შეგიძლიათ წარმოიდგინოთ, რას გრძნობენ ბავშვები, რომლებიც დედამ მიატოვა? ქალმა, რომელმაც მათ სიცოცხლე აჩუქა... ის წავიდა, გაუფრთხილებლად და 5 პატარა გოგონა დატოვა. პატარა ნინო მხოლოდ 3 თვისა იყო, უფროსი მონიკა კი რვა წლის! ბავშვები ამ დღის დავიწყებას ცდილობენ, ისინი საერთოდ არ საუბრობენ დედაზე, პატარა ნინომ კი საერთოდ არ იცის ამ სიტყვის მნიშვნელობა“, - ვკითხულობთ მასალაში ბავშების პირადი ცხოვრების შესახებ. სიახლეს თან ერთვის ბავშვების ფოტოც.

სტატიის ბოლოს კი გამოცემა მოგვიწოდებს, ოჯახს დავეხმაროთ: „თუ გაქვთ საშუალება ფინანსური დახმარება აღმოუჩინოთ მათ, თანხა შეგიძლიათ ჩარიცხოთ ფონდის ანგარიშზე. მართალია, ამ პატარებს დედას ვერ დავუბრუნებთ, მაგრამ იმაში მაინც დავარწმუნებთ, რომ მარტოები არ არიან!"

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ ბავშვთა საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელო წესების მიხედვით, დაუშვებელია ბავშვის ქველმოქმედების, რეკლამის ან პიარის ობიექტად წარმოჩენა:

"მოერიდეთ ბავშვის ქველმოქმედების ან მოწყალების მიმღებ ობიექტად წარ­მოჩენას. ხშირად, პოლიტიკოსები, ბიზნესმენები თუ სხვადასხვა ჯგუფები საკუთარი პიარკამპანიისთვის, იმიჯის შესაქმნელად აქტიურად იყენებენ ბავშვებს, მიდიან მათთან და ურიგებენ საჩუქრებს. მედიამ ხელი არ უნდა შეუწყოს ამ ჯგუფებს, აწარმოონ საკუთარი პიარკამპანია ბავშვების გამოყენებით", - ვკითხულობთ გაიდლაინში.

მასალა მომზადებულია UNICEF- ის მიერ დაფინანსებული პროექტის ფარგლებში - "ბავშვთა საკითხების ეთიკური გაშუქება მედიაში". პუბლიკაციაში გამოხატული მოსაზრებანი ეკუთვნის ავტორს და არ ასახავს გაეროს ბავშვთა ფონდის ოფიციალურ თვალსაზრისს .
02.05.2017
ვრცლად
ბავშვების სენტიმენტალურ და სენსაციურ ჭრილში გაშუქება „პალიტრანიუსზე“
კატეგორია: ეთიკა
24 აპრილს „პალიტრანიუსზე“ გამოქვეყნდა სიუჟეტი, რომელშიც მოთხრობილია, როგორ ცხოვრობს მეორე ჯგუფის ინვალიდი მარტოხელა დედა, ორ შვილთან ერთად, სკოლის ბალანსზე არსებულ ყოფილ ინტერნატში. სიუჟეტში სენსაციურ და სენტიმენტალურ ჭრილში გაშუქდნენ არასრულწლოვნები, რომლებსაც ჟურნალისტი ქველმოქმედებისა და მოწყალების მიმღებ ობიექტებად წარმოაჩენდა, რითაც კიდევ უფრო სენტიმენტალურს ხდიდა მასალას. მთელ სიუჟეტს ავტორის დრამატული ტექსტი და ტრაგიკული მუსიკაც გასდევდა.

„ეშინია გათენების. როცა წვება, თვალზე ცრემლი არ შრება. ბავშვებს ისედაც ყველაფერი აკლიათ და ყველაფერს დანატრებულები არიან. სადარდებელს შვილებს აღარ უმატებს, მაგრამ ისიც ვეღარ უძლებს ხვალინდელი დღის შიშს და უპერსპექტივო მომავალს,“ - წამყვანის ეს სიტყვები გასდევდა კადრში ერთ-ერთი არასრულწლოვნის გამოჩენას.

„ბავშვები სკოლას რომ დაამთავრებენ, საცხოვრისის დატოვება მოუწევთ. არ იციან, სად და როგორ უნდა წავიდნენ. კიდევ 8 წელი და ალბათ, ქუჩა... ქუჩა, რომელსაც თავშესაფარი ერქმევა. თავშესაფარი, რომელსაც არც ჭერი და არც კედლები არ ექნება,“-ამბობდა ავტორი.

სენტიმენტალური იყო სიუჟეტის დასასრულიც: „მათ მძიმე ყოფას არსებობისთვის აღებული ვალები კიდევ უფრო მეტად ამძიმებს. იმედი არსად ჩანს, ხვალინდელი დღე მათთვის შიშია. დრო მათთვის მხოლოდ ასტრონომიულად გადის, ისე კი გაჩერებულია, მათი საათის ისრები უკიდურეს გაჭირვებაში გაჩერდა“.

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებულ ბავშვთა გაშუქების სახელმძღვანელო წესებში ვკითხულობთ:

- მედიამ მასალის მთავარ მიზნად სისტემური პრობლემის მხილება უნდა დაისახოს. მედიას უნდა ახსოვდეს, რომ მასალის გმირი ბავშვის გარდა იმავე მდგო­მარეობაში კიდევ არაერთი ადამიანია და მათ მედიასაშუალებასთან დაკავშირება ვერ მო­ახერხეს.

- მნიშვნელოვანია, ბავშვთა სიღარიბე და სოციალური პრობლემები გაშუქდეს თანმიმდევრულად. კონკრეტული ისტორიები მედიამ ზოგადი, სისტემური პრობლემის წარმოსაჩენად უნდა გამოიყენოს.

- მედია უნდა მოერიდოს მძიმე ემოციური კადრების გამოყენებას.

- რაც არ უნდა მძიმე იყოს ისტორია, ეცადეთ წარმოაჩინოთ პოზიტიური დე­ტალებიც. მაგალითად, ყველა ბავშვს, მიუხედავად მძიმე საცხოვრებელი პი­რობებისა, აქვს ინტერესები, ჰობი. მასაც, სხვა ბავშვების მსგავსად, უყვარს თამაში, კითხვა, ხატვა და ა.შ. მნიშვნელოვანია ამგვარი დეტალების ჟურნა­ ლისტურ პროდუქტში წარმოჩენაც.

მასალა მომზადებულია UNICEF- ის მიერ დაფინანსებული პროექტის ფარგლებში - "ბავშვთა საკითხების ეთიკური გაშუქება მედიაში". პუბლიკაციაში გამოხატული მოსაზრებანი ეკუთვნის ავტორს და არ ასახავს გაეროს ბავშვთა ფონდის ოფიციალურ თვალსაზრისს .
26.04.2017
ვრცლად
“კურიერი P.S-ის” სიუჟეტში ბავშვის ბანაობის სცენა აჩვენეს
კატეგორია: ეთიკა
კვირას, 16 აპრილს “რუსთავი 2-ზე” გადაცემა “კურიერი P.S.”-ში ბავშვთა ჰოსპისზე სიუჟეტი მომზადდა. მასალის ბოლოს, ჟურნალისტი ჰოსპისში განთავსებული ჯაკუზის შესახებ ყვება, რომლიც ბენეფიციარებისთვისაა გაკეთებული, საილუსტრაციოდ კი ერთ-ერთი ბენეფიციარის ბანაობის კადრები აქვს გადაღებული, ბანაობის დროს ჟურნალისტი ბენეფიციარის მშობელთან საუბრობს. მასალაში ბავშვი იდენტიფიცირებულია და გარდა ამისა, ის კადრში ფაქტობრივად, შიშველი ჩანს.

მიუხედავადად, რომ ბავშვის მშობელი ინფორმირებული და თანახმა იყო გადაღების შესახებ, (და ეს კადრებშიც ჩანს) სიუჟეტში არაა გათვალისწინებული ბავშვის ინტერესები, მით უფრო, როცა ბანაობის ამსახველმა კადრებმა მაყურებელს რაიმე დამატებითი ინფრომაცია არ მიწოდა საკითხის შესახებ. ჟურნალისტს შეეძლო, იგივე საკითხი ბავშვის ბანაობის ამსახველი კადრების გარეშე გაეშუქებინა.

“მაუწყებელთა ქცევის კოდექსის” (მუხლი 44) მიხედვით, მაუწყებელმა უნდა უზრუნველყოს პროგრამაში მონაწილე არასრულწლოვანთა ფიზიკური, ფსიქოლოგიური და სულიერი კეთილდღეობის დაცვა მშობელთა, მზრუნველთა ან მეურვეთა თანხმობის მიუხედავად. “საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის” 11 პრინციპიდან ერთი სრულად ბავშვთა ინტერსების დაცვას ეხება. ამ პრინციპის მიხედვით,ჟურნალისტი ვალდებულია, დაიცვას ბავშვის უფლებები; პროფესიული საქმიანობისას უპირატესი მნიშვნელობა მიანიჭოს ბავშვის ინტერესებს, არ მოამზადოს და არ გამოაქვეყნოს ბავშვების შესახებ ისეთი სტატიები ან რეპორტაჟები, რომლებიც საზიანო იქნება მათთვის.

“მშობლის ან მეურვის თანხმობა არ ათავისუფლებს ჟურნალისტს პასუხი­ მგებლობისგან თავად გადაწყვიტოს რამდენად სწორი იქნება ამა თუ იმ საკითხზე ბავშვის კომენტარის ჩაწერა, ან ფოტოს გამოქვეყნება. მან თავად უნდა შეაფასოს ის ნეგატიური შედეგები, რაც შეიძლება ბავშვის იდენტიფიცირებას მოჰყვეს” - ვკითხულობთ ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის სახელმძღვანელო წესებში.

გელა ბოჩიკაშვილი

მასალა მომზადებულია UNICEF- ის მიერ დაფინანსებული პროექტის ფარგლებში - "ბავშვთა საკითხების ეთიკური გაშუქება მედიაში". პუბლიკაციაში გამოხატული მოსაზრებანი ეკუთვნის ავტორს და არ ასახავს გაეროს ბავშვთა ფონდის ოფიციალურ თვალსაზრისს .
19.04.2017
ვრცლად
არასრულწლოვანთა არასაჭირო იდენტიფიცირება და არასაჭირო დაფარვა ჟურნალისტურ პროდუქტში
კატეგორია: ეთიკა
ბავშვთა საკითხების გაშუქების მედიამონიტორინგის 2017 წლის შუალედური ანგარიშის მიხედვით, მნიშვნელოვნადაა შემცირებული არასრულწლოვანთა იდენტიფიცირება ისეთ ჟურნალისტურ პროდუქტში, რომელშიც კანონთან კონფლიქტში მყოფი, ან ძალადობის მსხვერპლი ბავშვი ფიგურირებს, თუმცა მონიტორინგის პროცესში გამოვლინდა რამდენიმე მასალა, რომლშიც ჟურნალისტებმა ბავშვები საჭირო დროს არ დაფარეს, ან სხვა დეტალები გაამჟღავნეს, რამაც არასრულწლოვნის სახის დაფარვას აზრი დაუკარგა. გარდა ამისა, კვლავაც პრობლემაა ბავშვების სახის დაფარვა მაშინ, როცა ამის საჭიროება არ არსებობს.

კრიტიკას იმსახურებდა მედიასაშუალებების მიერ ცხენის ქურდობაში ბრალდებული არასრულწლოვნის შესახებ მომზადებული მასალები. მიუხედავად იმისა, რომ „ბავშვების დაფარვა უპირობოდ აუცილებელია, როდესაც ის ბრალდებული, მსჯავრდებული ან მოწმეა,“ სიახლეებში სრულად ან ირიბად ხდებოდა არასრულწლოვნის იდენტიფიცირება. დღეისათვის „გუგლის“ საძიებო სისტემაში ბავშვის სახელის და გვარის ჩაწერისას მარტივად იძებნება ამ თემაზე მომზადებული მასალები, საიდანაც ვიგებთ, რომ ბავშვს ცხენების ქურდობაში სდებენ ბრალს და საქმეზე გამოძიება სწორედ ქურდობის მუხლით დაიწყო.

პრობლემაა იმ არასრულწლოვნების იდენტიფიცირებაც, რომელთაც ჯანმრთელობასთან დაკავშირებული პრობლემები აქვთ. მაგალითად, „იმედის კვირაში“ 25 მაისს გავიდა სიუჟეტი C ჰეპატიტის პროგრამის მუშაობისა და მისი ბენეფიციარების შესახებ. სიუჟეტი იწყება ერთ-ერთი არასრულწლოვნით, რომელსაც აქვს C ჰეპატიტი. ბავშვი სრულადაა იდენტიფიცირებული, გამჟღავნებულია მისი ჯანმრთელობის მდგომაროება და სამედიცინო ისტორია. ასევე, ჟურნალისტი ამბობს, რომ ბავშვი არ არის მშობლების ბიოლოგიური შვილი, მის ბიოლოგიურ დედას კი აივ ინფექცია ჰქონდა. ანგარიშში აღნიშნულია, რომ მაუწყებელს არ გაუთვალისწინებია აღნიშნულ დაავადებასთან დაკავშირებული საზოგადოებრივი სტიგმისა და დისკრიმინაციის საფრთხეები.

მედიისთვის გამოწვევად რჩება ბავშვების დაფარვა ტექნიკური თვალსაზრისითაც: „როდესაც მაუწყებლები მიიღებენ ბავშვის არაიდენტიფიცირების გადაწყვეტილებას, ტექნიკურ ხარვეზად რჩება ბავშვების ისე გადაღება, რომ დაფარვის შემდეგ კადრში ბავშვის ნაცვლად გადღაბნილი წრე არ ჩანდეს,“- ვკითხულობთ კვლევის ანგარიშში.

არასაჭირო იდენტიფიცირებასთან ერთად, არანაკლებ პრობლემურია არასაჭირო დაფარვა - ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ ჩატარებულმა მედიამონიტორინგმა ცხადყო, რომ მედია ხშირად ზედმეტ, უსაფუძვლო სიფრთხილეს იჩენს და ბავშვებს ფარავს მაშინ, როცა ამის საჭიროება არ არის. ამის კარგი მაგალითია, ტელეკომპანია “რუსთავი 2”-ის „სხვა შუადღის“ ერთ-ერთი სიუჟეტი, რომელიც ბავშვთა საკითხების გაშუქების 2016 წლის ანგარიშში მოხვდა. გადაცემა ეძღვნებოდა თემას, ასეირნებენ თუ არა ძიძები სიცივეში ბავშვებს. ერთ-ერთი წამყვანი შეხვდა ძიძას, რომელიც იდენტიფიცირებული იყო, მაგრამ ბავშვების ნაცვლად კადრში გადღაბნილი წრეები „სეირნობდნენ“.

„ბავშვის დაფარვა მხოლოდ მაშინ არის საჭირო, როდესაც იდენტიფიცირების შემდეგ შესაძლებელია მისი მდგომარეობა გაუარესდეს. როდესაც ბავშვის სახის გარდა ყველაფერი იდენტიფიცირებულია, მაშინ მისი სახის დაფარვა აზრს კარგავს,“ - ვკითხულობთ ამავე ანგარიშის რეკომენდაციებში.

როგორ დავფაროთ არასრულწლოვნები, ამის შესახებ რეკომენდაციებს შეიცავს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებული ბავშვთა გაშუქების სახელმძღვანელოც, სადაც ვკითხულობთ:

· ბავშვის დაფარვა საჭიროა მხოლოდ მაშინ, როდესაც შესაძლებელია მას რაიმე ტიპის ზიანი მიადგეს, მაგალითად, იძალადონ მასზე, გახდეს ბულინგის მსხვერპლი, მოხდეს მისი სტიგმატიზება, გარიყვა ან ნებისმიერი სახით გაუარესდეს მისი მდგომარეობა.

· ბავშვის დაფარვა უპირობოდ აუცილებელია როდესაც ის არის:

✔ძალადობის/დანაშაულის მსხვერპლი; ✔ ბრალდებული/მსჯავრდებული/მოწმე; ✔ არის ჩართული არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების სისტემაში; ✔ რაიმე ფორმით არის დაკავშირებული სექსუალურ ძალადობასთან; ✔ აივ-დადებითი ან შიდსით დაავადებული, გარდა იმ შემთხვევებისა, თუ ბა­ვშვი, მშობელი ან მასზე პასუხისმგებელი პირი არ განაცხადებს თანხმობას სრულიად შეგნებულად.

მასალა მომზადებულია UNICEF- ის მიერ დაფინანსებული პროექტის ფარგლებში - "ბავშვთა საკითხების ეთიკური გაშუქება მედიაში". პუბლიკაციაში გამოხატული მოსაზრებანი ეკუთვნის ავტორს და არ ასახავს გაეროს ბავშვთა ფონდის ოფიციალურ თვალსაზრისს .
25.03.2017
ვრცლად
სასაფლაოზე მცხოვრები ბავშვები პალიტრა TV-ს სიუჟეტში
კატეგორია: ეთიკა
6 მარტს „პალიტრანიუსის“ ერთ-ერთი სიუჟეტი სასაფლაოს საყარაულოში მცხოვრები მცირეწლოვანი ბავშვების თემას ეხებოდა, სადაც ჟურნალისტი დედასთან და ბებიასთან ერთად მცხოვრები სამი არასრულწლოვნის მძიმე ცხოვრების შესახებ მოგვითხრობდა. მასალაში ბავშვები სენსაციურ და სენტიმენტალურ ჭილში გაშუქდნენ, აჩვენეს ატირებული პატარები, კადრებს კი ტრაგიკული მუსიკა გასდევდა.

სიუჟეტი საფლავზე მოთამაშე ბავშვების კადრით იწყება, რასაც არასრულწლოვნების დედის კომენტარი ერთვის: „ისეთი შეყვარებულები არიან, სულ სასაფლაოზე გარბიან ხოლმე. ხშირად თამაშობენ,“ - რესპონდენტის ამ ფრაზას მოყვება წამყვანის „მხატვრული“ ტექსტი, რომელიც სიუჟეტის მუსიკასთან ერთად, კიდევ უფრო დრამატულს ხდიდა ამ ამბავს: „იმის ნაცვლად, რომ პატარები ახლა სკვერში ან სულაც ეზოში თამაშობდნენ, უკვე წლებია მათი საყვარელი და გასართობი ადგილი სასაფლაოა. ბავშვობის ლამაზ წლებს აქ, ამ ადგილას გაატარებენ. სასაფლაოზე გარდაცვლილთა მეზობლობა მათი განაჩენია. ეს პატარები, საფლავის პრიალა მარმარილოს ჯებირების ნაცვლად, ნამდვილ კარუსელებზე უნდა კატაობდნენ... ახლა მათი მეზობლები საფლავებია და ამ საფლავებზე იშვიათად გამოჩენილი ჭირისუფლები.“

სიუჟეტში დედა იმ მძიმე სოციალურ პირობებზე ყვება, რომელშიც ის და მისი შვილები ცხოვრობენ, კადრში დედის გვერდით ჩანს მისი მცირეწლოვანი შვილი, რომელიც დედის მონათხრობს ისმენს და ტირის.

სენტიმენტალურია სიუჟეტის დასასრულიც: „ამ ბავშვებს ცოცხალი ადამიანები ენატრებათ... შემთხვევითი არაა, რომ ისინი სასაფლაოზე ცხოვრობენ, მათი არსებობა ისეთივე შავი ფერისაა, როგორიც ძაძებში გამოწყობილი ჭირისუფალი. ისინი დამპალოს სასაფლაოზე მიცვალებულთაგან თავის დასაღწევად იბრძვიან... მათ სამყოფელს სხვა მგლოვიარეთა ხმა მოიცავს, ღამე კი ლამპიონების ნაცვლად, ჩაბნელებულ სამარხებზე ანთებული კანდელები ანათებენ“.

ჟურნალისტთა საერთაშორისო ფედერაციის სახელმძღვანელო მითითებების მიხედვით, ჟურნალისტებმა ყველაფერი უნდა გააკეთონ იმისთვის, რომ არ გადაუხვიონ უმაღლეს ეთიკურ სტანდარტებსა და ნორმებს ბავშვთა პრობლემების გაშუქებისას, კერძოდ: „მოერიდონ ბავშვებთან დაკავშირებული პრობლემების სენსაციურ და სტერეოტიპულ გაშუქებას პუბლიკაციების პოპულარობის მიზნით“.

13.03.2017
ვრცლად
შესაძლო ძალადობის მსხვერპლი ბავშვის ირიბი იდენტიფიცირება „კურიერ P.S. - ში“
კატეგორია: ეთიკა
5 მარტს ტელეკომპანია „რუსთავი 2“-ის გადაცემა "კურიერ P.S.-ში" საქართველოს მართლმადიდებლურ ეკლესიაში არსებული პრობლემების საილუსტრაციოდ სიუჟეტი გავიდა, რომელის მთავარი გმირებიც მღვდლის ყოფილი ცოლი და მათი საერთო შვილი იყვნენ. სიუჟეტში მოქმედი სასულიერო პირის მიერ, მის მღვდლად მოღვაწეობამდე, ყოფილი ცოლის მიმართ ფიზიკურ და სიტყვიერ შეურაცხყოფაზეა საუბარი. ამავე სიუჟეტიდან ირკვევა, რომ 4 წლის ბავშვის მიმართ,მისი მამის ოჯახის მხრიდან, ფსიქოლოგიური ზეწოლა ხორციელდება და ბავშვი ამის გამო, ფსიქოლოგთან დაჰყავთ.

სიუჟეტში არასრულწლოვნის პირდაპირი იდენტიფიცირება არ ხდება, მისი სახე არ ჩანს, თუმცა მასალაში დაუფარავად ჩანან ბავშვის დედა, მამა და ბაბუა, რითიც ბავშვის ირიბი იდენტიფიცირებაა შესაძლებელი.

იმის მიუხედავად, რომ სიუჟეტის მთავარ თემად გადაცემის წამყვანი ეკლესიაში არსებულ პრობლემებს ასახელებს, სიუჟეტის გმირებს სტატუსებად ტიტრში მითითებული აქვთ „დედა“ და „ბაბუა“. სიუჟეტში არაერთხელაა საუბარი არასრულწლოვანზე:

„ეს პატარა სამი თვიდან ბაბუის ოჯახში იზრდება. მისმა მშობლებმა ურთიერთპატივისცემასა და სიყვარულზე უარი ქორწინებიდან რამდენიმე თვეში თქვეს,“ - ამ სიტყვებით დაიწყო ჟურნალისტმა სიუჟეტი, რომელიც სასულიერო პირის ყოფილი ცოლის მიერ ძალადობის შესახებ ისტორიის მოყოლით გრძელდება. „რუსთავი 2“-თან ინტერვიუზე უარი თქვა არასრულწლოვნის მამამ, რომლმაც აღნიშნა, რომ კომენტარს ბავშვის ინტერესებიდან გამომდინარეარ აკეთებდა: „4 წლის ბავშვს მორალურ ზიანს ვერ მივაყენებ ჩემი ვერანაირი კომენტარით,“ - აღნიშნავდა ის.

სიუჟეტში არასრულწლოვნის დედა ბავშვის მიმართ განხორციელებულ ზეწოლაზე საუბრობს.

„ეუბნებიან ბავშვს იქ რომ მიდის - რატომ მიდიხარ, რატომ რჩები დედასთან, რატომ გიყვარს. საშინელებებს ეუბნებიან ჩემზე, რასაც ბავშვი თვითონ აფიქსირებს ფსიქოლოგთან ურთიერთობაში. დაგვჭირდა ფსიქოლოგი, სოციალურმა სამსახურმა ჩართო ეს ფსიქოლოგი, ჩემი მოთხოვნით. უკვე გაუსაძლისია, ისეთი ამბები მოჰქონდა იმ ოჯახიდან, აუცილებლად უნდა ჩართულიყო ამაში ფსიქოლოგი და ეს ვინმეს ყურამდე უნდა მისულიყო," - ამბობს არასრულწლოვნის დედა.

08.03.2017
ვრცლად
გადაცემა „პირად ექიმს“ ქარტიაში უჩივიან
კატეგორია: ეთიკა
ორგანიზაციამ “პარტნიორობა ადამიანის უფლებებისთვის” (PHR) საზოგადოებრივი მაუწყებლის გადაცემა „პირად ექიმთან“ დაკავშირებით ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიას მიმართა. ორგანიზაცია მიიჩნევს, რომ 27 იანვრის გადაცემაში დაირღვა ქარტიის მეათე (პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობა) და მერვე (ბავშვის ინტერესების დაცვა) პრინციპები.

განცხადების მიხედვით, 27 იანვარს, გადაცემის მიმდინარეობისას, წამყვანმა გააშიშვლა ბავშვი და სტუდიაში მოწვეული პედიატრების დახმარებით, მაყურებელს აჩვენა, თუ როგორ გამოიყურებოდა ბავშვის დეფორმირებული გულ-მკერდი. ეს გადაცემა ეძღვნებოდა D ვიტამინისა და კალციუმის ნაკლებობას ბავშვებში, ამასთან, საუბარი იყო რაქიტის გამომწვევი მიზეზებისა და მისი გამოვლენის ნიშნების შესახებ.

„გადაცემის წამყვანმა ბავშვის სხეული გამოიყენა საჩვენებელ ობიექტად. შედეგად, მან ხელყო ბავშვის ღირსება, ხოლო მისი დეფორმირებული გულ-მკერდის ჩვენებით, გაუმართლებლად შეიჭრა ბავშვის პირად ცხოვრებაში. ამასთან, გადაცემაში ნაჩვენები კადრები, შესაძლოა, გამხდარიყო ბავშვებს შორის ბულინგის საფუძველი სასწავლო დაწესებულებაში,“ - ვკითხულობთ განცხადებაში.

განმცხადებლების აზრით, გადაცემაში ეთიკური პრინციპი დარღვეულია, მიუხედავად იმისა, ჰქონდათ თუ არა მის ავტორებს თანხმობა ბავშვის მშობლისგან: „მართალია, ორგანიზაციისთვის უცნობია, გადაცემაში მოწვევისთვის არსებობდა თუ არა ბავშვის მშობლის თანხმობა, მაგრამ იმ შემთხვევაშიც კი, თუ ამგვარი თანხმობა იარსებებდა გადაცემის წამყვანის მხრიდან მაინც ჰქონდა ადგილი ბავშვის ღირსების შელახვას. ბავშვის სხეულის გამოყენება საჩვენებელ ობიექტად, რომელზე მითითებითაც, გადაცემაში მოწვეულმა პედიატრმა მაყურებელს აჩვენა გულ-მკერდის დეფორმაციის დონე, ლახავს ადამიანის ღირსებას, რადგან ამ უკანასკნელს წარმოაჩენს, როგორც საგანს ან დაავადებულ პიროვნებას, რომლის სხეულზეც შესაძლებელია ექსპერიმენტების ჩატარება“ - ვკითხულობთ PHR-ის განცხადებაში.

საქმეს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭო ღია სხდომაზე განიხილავს.

17.02.2017
ვრცლად
"დღის შოუში" თვეების ბავშვს ყური პირდაპირ ეთერში გაუხვრიტეს
კატეგორია: ეთიკა
31 ოქტომბერს ტელეკომპანია "იმედის" გადაცემა „დღის შოუში“ რამდენიმე თვის ბავშვს ყური პირდაპირ ეთერში გაუხვრიტეს. მაყურებელი ისმენდა ბავშვის ისტერიკულ ტირილს, ხოლო უფროსები მონდომებით გვიხსნიდნენ, როგორ უნდა გავაკავოთ ასეთ დროს ბავშვი, თან პრაქტიკულად გვიჩვენებდნენ, ხელების, ფეხების, თავის გაკავების მეთოდს. ერთ-ერთმა წამყვანმა მძიმე სანახაობის ყურება ვერ შეძლო და თვალებზე ხელი აიფარა.



მიუხედავად ბავშვის ტირილისა, ყურის გახვრეტის პროცესი არ შეწყვეტილა. წამყვანებმა არაერთხელ აღნიშნეს, რომ მშობელს შვილისთვის ყურის გახვრეტა ისედაც გადაწყვეტილი ჰქონდა და მათ არაფერი დაუძალებიათ. ისიც შეგვახსენეს, რომ მშობელი სტუდიაშია და შესაბამისად, მედიასაშუალებას მისი ნებართვა აქვს, თუმცა ეთიკური ჟურნალისტიკის პრინციპების მიხედვით, მშობლის თანხმობა მედიასაშუალებას პასუხისმგებლობისგან არ ათავისუფლებს.
31.10.2016
ვრცლად
„შოუ ბავშვის გამოყენებით“
კატეგორია: ეთიკა
„ნანუკა ჟორჟოლიანის შოუს“ 12 სექტემბრის გადაცემაში, სადაც წამყვანი და რესპონდენტი პოლიტიკურ მოდაზე, პოლიტიკაში წასულ ჟურნალისტებზე, საარჩევნო კლიპებსა და პარლამენტართა ჩაცმულობაზე საუბრობდნენ, ერთ-ერთ ბლოკში არასრულწლოვნები „ექსპერტებად“ მოგვევლინენ და წამყვანის თხოვნით, სხვადასხვა პარტიის სლოგანებზე ისაუბრეს.

„რისი თქმა უნდათ პოლიტიკოსებს?“ - ამის განმარტებას ბავშვები შეეცადნენ და უპასუხეს შეკითხვეს: „რას ნიშნავს, ერთად ავიხდინოთ ქართული ოცნება,“ რას გვეუბნება „გასაკეთებელი კიდევ ბევრია,“ „რას გულისხმობს პარტია, თუ ამბობს, ვირჩევ გონიერ ხელისუფლებას?“ განსაკუთრებული ინტერესი „ლეიბორისტული პარტიის“ სლოგანმა („მდიდარს ვართმევთ, ღარიბს ვაძლევთ“) გამოიწვია, რამაც ბავშვებს რობინ ჰუდი მოაგონა.

გადაცემის მთელი ეს ნაწილი და ბავშებისადმი ამგვარი ინფანტილური დამოკიდებულება ტოვებდა შთაბეჭდილებას, რომ საყვარელი ბავშვის ხატი მასალის მიმზიდველობის გასაძლიერებლად გამოიყენებოდა.

ბავშვთა ფსიქოლოგი, მაია ცირამუა, ამბობს, რომ ამა თუ იმ საკითხზე ბავშვების მოსაზრებებით დაინტერესებას მიესალმება: „კარგია, როცა ბავშვი ჩართულია პროცესებში, ეს, ერთი მხრივ, გაძლევს შესაძლებლობას, ნებისმიერი სერვისი გახადო მასზე მორგებული და მეორე მხრივ, ზრდის ბავშვის ჩართულობის, მისი თვითეფექტურობის განცდას.“ თუმცა იქვე დასძენს, რომ ის, რაც ამ გადაცემაში ვნახეთ, განსხვავებული შემთხვევაა: „ეს, რასაც ჩვენ ეკრანზე ვხედავთ, ამ კონცეფციისგან სრულიად განსხვავებულია. ესაა შოუ არა ბავშვის მონაწილეობით, არამედ ბავშვის გამოყენებით. წამყვანი, რომელიც არ არის პარიტეტული, თითქმის ენამოჩლექით საუბრობს და ბავშვს იყენებს, როგორც ჯამბაზს, რომლის მოსაზრებებზეც მაყურებელს უნდა გაეცინოს. ეს დამოკიდებულება არის დამაკნინებელი ბავშვისთვის“.

„იუნისეფის“ მიერ მომზადებულ სახელმძღვანელო წესებში, რომელიც ბავშვისაგან ინტერვიუს აღებას ეხება, ვკითხულობთ: „ბავშვებს არ მოსწონთ, როდესაც მათი სერიოზული კომენტარი მედიაში უფროსების გასართობ ხუმრობად გაიჟღერებს, რაც უფროსისთვის სასაცილოა, ბავშვისთვის შეიძლება ტრაგედია იყოს. ბავშვებს სურთ, რომ თქვენ მათ ისე მოეპყროთ, როგორც ტოლი ტოლს, ანუ ისე, როგორც სხვა ნებსმიერ ადამიანს“.

„მაუწყებელთა ქცევის კოდექსიც“ შეიცავს სახელმძღვანელო რეკომენდაციებს ბავშვების გაშუქებისთვის. კერძოდ, 47-ე მუხლის მე-9 პუნქტი განმარტავს, რომ მშობლის, მეურვის ან მზრუნველის თანხმობის გარეშე, მაუწყებელმა არ უნდა სთხოვოს არასრულწლოვანს ისეთ საკითხზე მოსაზრების გამოთქმა (ინტერვიუ ან/და სამაუწყებლო პროგრამაში მონაწილეობა), რომელზეც სათანადო პასუხის გაცემა მის შესაძლებლობებს აღემატება. მაუწყებელმა უნდა გაითვალისწინოს ისიც, რომ ბავშვები ხშირად აზვიადებენ საკითხებს ან ამბობენ იმას, რისი გაგონებაც, მათი აზრით, სურთ ზრდასრულებს“.

27.10.2016
ვრცლად
მოზარდის არაეთიკური იდენტიფიცირება "ქრონიკაში"
კატეგორია: ეთიკა
11 აპრილს, ტელეკომპანია “იმედის” მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში გავიდა რეპორტაჟი, სადაც საუბარი იყო ხელვაჩაურში გარდაცვლილ 14 წლის მოზარდზე. საქმე თვითმკვლელობამდე მიყვანის მუხლითაა აღძრული. ოჯახის წევრები მიიჩნევენ, რომ საქმე მკვლელობის მუხლით უნდა გადაკვალიფიცირდეს. ერთ-ერთ სინქრონში, რესპონდენტის მიერ დასახელებული იყო იმ მოზარდის გვარი, რომელსაც ოჯახი, სავარაუდოდ, მკვლელობაში ეჭვმიტანილად მიიჩნევს.

“გამოიძიება თვითმკვლელობამდე მიყვანის მუხლით დაიწყო, ოჯახის წევრებს კი მკვლელობის ვერსია აქვთ. ისინი სავარაუდო მკვლელების ვინაობასაც ასახელებენ, მათივე მტკიცებით მოზარდს სადაბრაზოში თანატოლები გაუსწორდნენ. შემთხვევის შემდეგ ისინი უბანში არავის უნახავს. დაკეტილია მათი სახლებიც. ექპსერტიზის დასკვნას ელოდება როგორც ოჯახი, ასევე შსს“- ამბობს წამყვანი შესავალ ტექსტში.

სიუჟეტის მიხედვით გარდაცვლილს კონფლიქტი ჰქონდა თანატოლებთან. ერთ-ერთი რესპონდენტი (მეზობელი) ინტერვიუს დროს, შემთხვევის დეტალებს იხსენებს და აღნიშნავს, რომ შემთხვევამდე მოზარდთან სახლში მისი თანატოლები მივიდნენ. რესპონდენტი ასახელებს ერთ-ერთი იმ მოზარდის გვარსაც, რომელსაც, ოჯახი, სავარაუდოდ მკვლელობაში ეჭვმიტანილად მიიჩნევს.
13.04.2016
ვრცლად
მაია ცირამუა: მედია არ უნდა სარგებლობდეს მშობლის და ბავშვის უმწეო მდგომარეობით
კატეგორია: ეთიკა
27 მარტს, „იმედის დროში“ გავიდა სიუჟეტი, რომელიც პალიატიურ მკურნალობას და მძიმე სენის მქონე ბავშვებს ეხებოდა. სიუჟეტში ერთ-ერთი მშობელი, ბავშვის თანდასწრებით საუბრობს პრობლემაზე:

„მსოფლიოში პრეცედენტი არ ყოფილა ამ დაავადების განკურნების. ყველაზე დიდი, ხუთი წელი ცხოვრობენ ასეთი ბავშვები. სანამ შემიძლია, ჩემს შვილს ვაცოცხლებ, როგორც შემიძლია. ამას აქვს ეტაპები. პირველი ეტაპია გონებრივი შეზღუდვა, მახსოვრობის უნარის დაქვეითება, რაშიც ჩვენ ვართ ახლა. შემდეგი ეტაპი აქვს უკვე ტეტრაპარეზი, კიდურების მოდუნება, ბავშვი ვეღარ დადის, უკვე მეტყველების დაქვეითება, ყლაპვის გაძნელება და ბოლო სტადია ფატალურია, მაგრამ მაქსიმალურად ვცდილობთ, რომ რაღაც გავაკეთო“- ამბობს მშობელი და ამ საუბარს ბავშიც ისმენს.

ფსიქოლოგი, მაია ცირამუა, „მედიაჩექერთან“ საუბარში აღნიშნავს:

„თავისთავად ძალიან მძიმე ამბავია ამ სიუჟეტში აღწერილი, მაგრამ სრულიად წარმოუდგენელია ბავშვის იდენტიფიცირება და განსაკუთრებით მისი თანდასწრებით მის დაავადებაზე და მოსალოდნელ ფატალურ დასასრულზე საუბარი. საოცარია, ნუთუ დედასთან, რომელიც სასოწარკვეთილია, არ უსაუბრია სპეციალისტს, არ განუმარტავს მისთვის რამდენად მძიმეა ამ ყველაფრის მოსმენა ბავშვისთვის, კამერის თვალწინ თუ კამერის გარეშე. არ აქვს მნიშვნელობა როგორია ბავშვის ინტელექტუალური შესაძლებლობები, რომელ ფაზაზეა დაავადება და აქვს თუ არა მას რეალობისა და მოსალოდნელი საფრთხის აღქმის უნარი. ასეთი დამოკიდებულება უბრალოდ უსამართლობაა ბავშვის მიმართ. განსაკუთრებით გაუგებარია მედიის პოზიცია - როგორ დაუშვა მან ბავშვის იდენტიფიცირების შესაძლებლობა ან, ბავშვის თანდასწრებით, მშობლის მხრიდან მოსალოდნელ რისკებზე საუბარი?! არაჰუმანური მიდგომაა, როცა მედია სარგებლობს მშობლისა და ბავშვის უმწეო მდგომარეობით. უბრალოდ ვერ ვხვდები, რა არის ასეთი სიუჟეტის მიზანი? ნუთუ ამ მიზნის მიღწევა არ შეიძლება ბავშვის უფლებების დარღვევის გარეშე?!
31.03.2016
ვრცლად
არასრული ინფორმაცია და ცალმხრივი გაშუქება 8 წლის ბავშვის გარდაცვალების შესახებ
კატეგორია: ეთიკა
1 და 2 დეკემბერს სხვადასხვა საინფორმაციო სააგენტომ გაავრცელა ინფორმაცია 8 წლის ბუკა ნიკურაძის გარდაცვალების შესახებ, რომელსაც იაშვილის კლინიკაში ლეიკემიის დიაგნოზი დაუსვეს.

ბავშვის ახლობლებმა იაშვილის კლინიკის ერთერთი მკურნალი ექიმი ბუკა ნიკურაძისთვის არასწორი დიაგნოზის დასმასა და მის გარდაცვალებაში დაადანაშაულეს. რამდენიმე მედიასაშუალებამ კი ეს საკითხი არასრულად წარმოადგინა და მოპასუხე მხარეს პასუხის გაცემის შესაძლებლობა არ მისცა.

„ყელი უნდა გამოგჭრა და შენი სისხლით იაშვილის ეზო მოგირწყააა” - გარდაცვლილი პაციენტის მამიდა ექიმს” – argumenti.ge-ს ამ სტატიაში მხოლოდ ბავშვის მამიდის მიერ სოციალურ ქსელში გამოქვეყნებული ფრაზებია გამოტანილი, სადაც ის ექიმს ემუქრება და პასუხს სთხოვს. მოგვიანებით, გამოცემამ იაშვილის კლინიკის განცხადებაც გააშუქა. “პირველი ინფო” კი სათაურშივე მიუთითებს, რომ ექიმის მიერ დასმული დიაგნოზი არასწორი იყო და ამ ფაქტს კითხვის ნიშნის ქვეშ არ აყენებს: “არასწორი დიაგნოზით 8 წლის ბუკა ნიკურაძე გუშინ გარდაიცვალა”. სტატიაში აღნიშნულია, რომ იაშვილის მკურნალმა ექიმმა ბუკას ლეიკემია დაუდგინა და ოჯახს არ მისცა საშუალება დიაგნოზი გერმანიაში გადაემოწმებინათ. ოჯახის წევრების მტკიცებით, ბავშვს ქიმიოთერაპიის შემდეგ სოკო განუვითარდა, რის შემდეგაც მისი მდგომარეობა დამძიმდა. იაშვილის კლინიკის განცხადება ამ გამოცემამაც გაავრცელა.

ambebi.ge-მ და palitratv.ge-მ გამოაქვეყნეს სტატია „ჩემი შვილის სიკვდილს არავის შევარჩენ“ - დაღუპული 8 წლის ბავშვის ოჯახი აპირებს, იაშვილის კლინიკას უჩივლოს“. მასალაში ოჯახი ამტკიცებს, რომ ბავშვს იაშვილის კლინიკის კონკრეტულმა ექიმმა არასწორი დიაგნოზი დაუსვა. მეორე მხარის, იაშვილის კლინიკის პოზიცია არასრულადაა წარმოდგენილი Palitra.tv-ს მასალაში.

„ოჯახის მტკიცებით, ბავშვს არასწორი დიაგნოზით - ლეიკემია დაუდგინეს, რის შედეგადაც ქიმიოთერაპიის კურსი ჩაუტარდა. გაუმჯობესების ნაცვლად კი მისი მდგომარეობა დღითიდღე დამძიმდა. პაციენტი თურქეთის წამყვან კლინიკაში გადაიყვანეს. შვიდი ბიოფსიის ჩატარების შემდეგ თურქმა ექიმებმა იაშვილის კლინიკის დიაგნოზი არ დაადასტურეს“, - აღნიშნულია სტატიაში.

მასალაში მოყვანილია ბავშვის დედის კომენტარი, რომელიც ამბობს, რომ მას და მის შვილს იაშვილის კლინიკაში ღორის გრიპი აღმოუჩინეს. ბავშვის ბებიამ კი აღნიშნა, რომ თურქეთში თბილისიდან ჩაიტანეს ანალიზი, რომელშიც ლეიკემიის ჩხირები არ აღმოჩნდა.

მასალაში წარმოდგენილია იაშვილის ბავშვთა ცენტრალური საავადმყოფოს მთავარი ექიმის, ივანე ჩხაიძის კომენტარი. ის ამბობს, რომ ბუკა ნიკურაძისთვის ლეიკემიის დიაგნოზი სწრაფად დაისვა და მკურნალობაც სწრაფად დაიწყო. ასევე მისი თქმით, კლინიკა ამ დაავადებას გასულ წლებთან შედარებით უფრო ეფექტურად მკურნალობს, ზოგი შემთხვევა კი მკურნალობას არ ექვემდებარება.

რაც შეეხება ambebi.ge-ს, მათ მასალა palitratv.ge-ზე დაყრდნობით მოამზადეს, თუმცა სტატიაში არ ჩანს იაშვილის კლინიკის მთავარი ექიმის კომენტარი და ამბავი ცალმხრივად გაშუქდა.

palitratv.ge-ს მასალაში უპასუხოდ რჩება შემდეგი კითხვები: იაშვილის კლინიკაში მართლა დაუდგინდათ ბუკა ნიკურაძესა და მის დედას ღორის გრიპი, როგორც ამას მანანა ენუქიძე ამბობს? ტრადიციულად რა გამოკვლევები ტარდება ლეიკემიის დასადგენად და რა პირობებში? რატომ გახდა საჭირო ანალიზის წაღება თბილისიდან თურქეთში? რა გამოკვლევის საფუძველზე გააკეთეს დასკვნები იაშვილისა და თურქეთის კლინიკებმა პაციენტის მდგომარეობასთან დაკავშირებით?

ამ კითხვებზე ნაწილობრივ პასუხობს ვებგვერდებზე fmabkhazia.com, info9.ge, fortuna.ge-სა და interpressnews.ge-ზე გამოქვეყნებული იაშვილის კლინიკის ოფიციალური განცხადება. აქ იაშვილის კლინიკა განმარტავს, თუ რა ანალიზები ჩატარდა და როგორ დადგინდა ლეიკემიის დიაგნოზი. თუმცა აღსანიშნავია ერთი დეტალი. სამივე მასალაში მითითებულია, რომ აღნიშნული ფაქტი უკვე შეისწავლა სამედიცინო საქმიანობის სახელმწიფო რეგულირების სააგენტომ, რომლის დასკვნის მიხედვითაც პაციენტის დიაგნოსტიკასა და მკურნალობაში დარღვევები არ დაფიქსირებულა.

რედაქცია: მასალაში დაზუსტების მიზნით შეტანილია ცვლილება. 17:40 , 4 დეკემბერი, 2015
04.12.2015
ვრცლად
სექსუალური ძალადობის მსხვერპლი ბავშვის იდენტიფიცირება და „კურიერის“ ბოდიში
კატეგორია: ეთიკა
ტელეკომპანია რუსთავის 2-ის ეთერში, „კურიერის“ დღის გამოშვებაში გავიდა ინფორმაცია არასრულწლოვანის შესახებ, რომელიც სავარაუდოდ, სექსუალური ძალადობის მსხვერპლია. კადრ სინქრონის ტიპის მასალაში წამყვანი ასახელებს მსხვერპლის სახელსა და გვარს და აღნიშნავს, რომ მისმა ადვოკატებმა ექსპერტიზის დასკვნა გაასაჯაროვეს, რომლის თანახმადაც მოზარდზე ძალადობის ფაქტი მტკიცდება. თავად ადვოკატი კომენტარში დეტალურად ახმოვანებს ექსპერტიზის დასკვნას, რითიც არასრულწლოვნის პირად ცხოვრებასთან დაკავშირებული საკითხები საჯაროვდება.

ტელეკომპანიის საინფორმაციო სამსახური ეთერში გასულ მასალათან დაკავშირებით განცხადებას ავრცელებს:

„კურიერისერთ-ერთ გამოშვებაში ეთერში გავიდა მასალა, კონკრეტული სისხლის სამართლის დანაშაულისა და მასთან დაკავშირებულ სასამართლო პროცესზე, სადაც სექსუალური ძალადობის სავარაუდო მსხვერპლი არასრულწოლოვანია. მასალაში იდენტიფიცირებული იყო მსხვერპლის ვინაობა, ხოლო ინტერვიუს ფრაგმენტი უხეშად არღვევდა მის პირად ცხოვრებას. ჩვენ ვწუხვართ მომხდარის გამო, რამდენადაც მეტი ყურადღებით და სიფრთხილით უნდა მოვკიდებოდით მსგავსი თემის გაშუქებას და ვაცნობიერებთ, რომ ამ ფაქტის ტირაჟირებამ შესაძლოა არასრულწლოვანს ზიანი მიაყენოს. აღნიშნული მასალა უკვე ამოღებულია ჩვენი ვებ-გვერდიდან,"-აღნიშნულია „კურიერის“ მეირ გავრცელებულ განცხადებაში.

გოგონა იდენტიფიცირებულია სხვა მედიასაშუალებების მიერ ამავე თემაზე მომზადებულ მასალებში. მათ შორისაა Palitratv.ge, interpressnews.ge, kirispalitra.ge, etanews.ge, ambebi.ge.

„მაუწყებელთა ქცევის კოდექსის“ თანახმად, „მაუწყებელმა უნდა დაიცვას არასრულწლოვან ეჭვმიტანილთა, ბრალდებულთა, განსასჯელთა, მსჯავრდებულთა, მოწმეთა და დაზარალებულთა (განსაკუთრებით სქესობრივი თავისუფლებისა და ხელშეუხებლობის წინააღმდეგ მიმართული დანაშაულის ჩამდენ პირთა) ანონიმურობა“. ამავე კოდექსის 44-ე მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, „არასრულწლოვნის ინფორმაციისა და გამოხატვის თავისუფლების პატივისცემასთან ერთად, მაუწყებელმა უნდა უზრუნველყოს პროგრამაში მონაწილე არასრულწლოვანთა ფიზიკური, ფსიქოლოგიური და სულიერი კეთილდეობის დაცვა, მშობელთა, მზრუნველთა ან მეურვეთა თანხმობის მიუხედავად“.

იმავე მუხლის მეორე პუნქტში აღნიშნულია, რომ „მაუწყებელმა უნდა უზრუნველყოს არასრულწლოვანის პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის დაცვა, არასრულწლოვანი არ კარგავს პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის უფლებას მშობლების ან სკოლაში მომხდარი მოვლენების გამო“.
25.08.2015
ვრცლად
არასრულწლოვანთა კრიმინალური ისტორიების სენსაციური გაშუქება „პრაიმ-ტაიმში“
კატეგორია: ეთიკა
გაზეთმა „პრაიმ-ტაიმმა“ გადამეტებული სიმძაფრით გააშუქა არასრულწლოვანთა კრიმინალური ისტორიები. თვალშისაცემია სტატიის სენსაციური სათაური - „მოძალადე და თვითმკვლელი არასრულწლოვნები“ და ქვესათაური - „დედის მკვლელობის მცდელობა და თვითმკვლელობა - მიზეზები და ეჭვები“. სენსაციური და ამავდროულად დაუზუსტებელი ინფორმაციის შემცველია კიდევ ერთი ქვესათაური - „გახდა თუ არა ნარკოტიკი დედასთან დაპირისპირების მიზეზი“. სტატიას ასევე ამძაფრებს ინტერნეტში მოძიებული, არაავთენტური ფოტოილუსტრაცია - ხეზე ჩამოკიდებული თოკი ყულფით, რაც არასასურველი ფოტომანიპულაციის მაგალითია.

სტატიაში გაშუქებულია ორი სრულიად განსხვავებული ისტორია. პირველი ეხება თბილისში მომხდარ შემთხვევას, როცა 40 წლის ქალბატონი ყელში მიყენებული ჭრილობით საავადმყოფოში გადაიყვანეს. მისი 16 წლის ვაჟი კი ჯერ მეათე სართულიდან გადმოხტომით იმუქრებოდა, შემდეგ კი მკვლელობის მცდელობის ბრალდებით დააკავეს. მეორე ისტორია ხარაგაულის რაიონის სოფელ ხულევში მომხდარ ტრაგედიას ეხება. თავდაპირველად გავრცელებული ინფორმაციით, ხულევში 11 წლის ბიჭმა თავი ჩამოიხრჩო.

„პრაიმ-ტაიმის“ სტატიის შეფასებითი სათაური შეიცავს დიდ რისკს, რომ მისი შინაარსი არაზუსტი იყოს, რადგან არც ერთი და არც მეორე შემთხვევის გამოძიება ჯერ არ დასრულებულა. სასამართლოს განაჩენით ჯერ კიდევ არ არის დადგენილი, იყო თუ არა „მოძალადე“ თბილისელი არასრულწლოვანი. სტატიის გამოქვეყნებიდან რამდენიმე დღეში სრულიად სხვა ვერსია გაჩნდა ხულევშიც, სადაც აცხადებენ, რომ 11 წლის ბავშვმა თავი კი არ მოიკლა, არამედ იგი მოკლეს და ხეზე მკვდარი დაკიდეს. დაკავებულია ეჭვმიტანილიც. ამდენად, სტატიის სათაურში გამოტანილი ეპითეტები - „მოძალადე“ და „თვითმკვლელი“, შესაძლოა, არაზუსტ ინფორმაციას შეიცავდეს.

გაეროს ბავშვთა ფონდის სარეკომენდაციო პრინციპების მიხედვით, მედიამ დიდი სიფრთხილით უნდა გააშუქოს ისტორიები, სადაც არასრულწლოვნები ბრალდებულად ან მსხვერპლად არიან მოხსენიებული. მსგავსი ამბების გაშუქებისას აქცენტი უნდა გაკეთდეს არა სენსაციაზე, არამედ პრობლემაზე. მნიშვნელოვანია, არ მოხდეს არასრუწლოვანი ბრალდებულებისა და მსხვერპლთა იდენტიფიცირება.

„პრაიმ-ტაიმის“ სტატიაში მკვლელობის მცდელობის ბრალდებით დაკავებული 16 წლის ბიჭის ვინაობა პირდაპირ იდენტიფიცირებული არ არის, მაგრამ სტატიაში ნახსენებია მისამართი, სადაც ოჯახი ცხოვრობდა. ერთ-ერთ რესპონდენტად ჩაწერილია ბრალდებულის ბებია (მითითებულია მისი ვინაობა), რომლის ფოტოსურათი თან ერთვის სტატიას. იგი ბრალდებულის ფსიქიკურ პრობლემებზე საუბრობს. ხოლო კიდევ ერთი რესპონდენტი - ოჯახის მეზობელი ჰყვება, როგორ შეესწრნენ ბრალდებულის 15 და 4 წლის დედმამიშვილები „მოზარდის მიერ დედის მკვლელობის მცდელობის ფაქტს“.

ბავშვთა საკითხებთან დაკავშირებულ პუბლიკაციებში გასათვალისწინებელია ჟურნალისტთა საერთაშორისო ფედერაციის სახელმძღვანელო მითითებები და პრინციპები: „ ჟურნალისტებმა ბავშვებთან დაკავშირებული ნებისმიერი მასალის გამოქვეყნებისას, საგულდაგულოდ უნდა აწონ-დაწონონ შესაძლო შედეგები და მინიმუმამდე დაიყვანონ ზიანის ფაქტორი. მოერიდონ ბავშვებთან დაკავშირებული პრობლემების სენსაციურ და სტერეოტიპულ გაშუქებას პუბლიკაციების პოპულარობის მიზნით“.
03.07.2015
ვრცლად
როდესაც კადრში ბავშვია
კატეგორია: ბლოგი
მახსოვს, 2010 წელი იქნებოდა, “მაესტროს” პერიოდი, ბავშვთა საკითხების მონიტორინგი ახალი დაწყებული იყო, ერთი შენიშვნა უკვე მიღებული მქონდა იასგან (ია ანთაძეს ვგულისხმობ) და ცოტა არ იყოს, დამფრთხალი ვიყავი. შევაწუხე ზარებით, ხან რაზე ვრეკავდი, ხან რაზე. ერთხელ, სიუჟეტი გვქონდა უკიდურესად გაჭირვებულ მრავალშვილიან ოჯახზე. რთულია აღწერა, როგორ სიღარიბეში ცხოვრობდნენ. დედა საწოლზე იჯდა, გვერდით სამი თუ ოთხი ბავშვი მოესვა, ორიც - კალთაში და ისე ყვებოდა კამერასთან საკუთარ გაჭირვებაზე, სათითაოდ ბავშვებზე - რომელს რა უჭირდა, რა სტკიოდა, რა წამალი სჭირდებოდა, რისი ანალიზი, რომელს რომელი საჭმელი ენატრებოდა… დავრეკე ისევ და პასუხის მიღების შემდეგ სერიოზული პრობლემის წინაშე დავდექი. ამდენი ბავშვი უნდა დამეფარა კადრში. რაღა რჩებოდა, “ბლარებიდან”თავამოყოფილი დედა, რომელიც საუბრობდა შვილებზე, რომლებიც არ ჩანდნენ. (“გავბლაროთ”, “დავბლაროთ” ასე უწოდებენ ტელევიზიაში ადამიანის სახის დაფარვას, როდესაც ვინმეს გამოჩენა არ გინდა).

ტელევიზია კადრია. მაყურებელი ძირითად ინფორმაციას სწორედ კადრებიდან იღებს, შემდეგ მოდის ხმა და“ბუნებრივი ხმაური”, ე.წ. „ინტერშუმი“ (ესეც ყოველდღიური სატელევიზიო ტერმინია) და ბოლოს ჟურნალისტის ტექსტი და მისი შინაარსი. როდესაც კადრში არაფერი ჩანს, საყურებელიც არაფერია. ამიტომაც, ძალიან კარგად მესმის იმ რედაქტორებისა და ჟურნალისტების, რომლებიც “დაფარეს” თქმაზე მწარედ ამოიოხრებენ ხოლმე, რადგან “დაფარო”, ნიშნავს, კადრი გააფუჭო. გარკვეულწილად სტიგმაც გააძლიერო, რადგან მგონია, რომ სახედაბლარული ადამიანის დანახვა მაყურებელისთვის რაღაც დანაშაულთან ასოცირდება, სურათთან, როდესაც პოლიციელები მიაცილებენ დაკავებულს, რომლის სახესაც ვერ ხედავს.

მეც გავაფუჭე მაშინ ის კადრი და კიდევ, ალბათ, ბევრი სხვა კადრიც, ვიდრე არ მივხვდი, რომ ის, ვისი გამოჩენაც არ გვინდა ან არ შეიძლება, კი არ უნდა გადავიღოთ და მერე დავფაროთ, არამედ ჯერ დავფაროთ და მერე გადავიღოთ. ეს კი იმას ნიშნავდა, რომ ჯერ უნდა გვეფიქრა.

გვეფიქრა იმაზე, როგორ გადაგვეღო ვინმე, მათ შორის ბავშვი, ისე, რომ ბავშვიც დაენახა მაყურებელს, პრობლემაც აღექვა და არც ემოცია დაეკარგა.

ვიცი, რომ ასე იქცევიან ხოლმე ჩემი კოლეგებიც - ბევრ კადრს აფუჭებენ, რადგან, როგორც წესი, მხოლოდ ნიუსრუმში დაბრუნების შემდეგ, ზოგჯერ სამონტაჟოში აღმოაჩენენ, რომ კადრში ბავშვია, რომლისთვისაც სიუჟეტში გამოჩენა, შესაძლოა, საზიანო აღმოჩნდეს. ხან კი, სიფრთხილის გამო, საერთოდაც უარს ამბობენ ბავშვების გადაღებაზე. ვიცი, რომ ახალ ამბებში დრო ყველაზე შეზღუდული რესურია, საეთერო დროც და ეთერისთვის მზადების დროც, მაგრამ ვიდრე ბავშვის გადასაღებად წახვიდოდეთ ან შეცდომის დაშვების შიშით, უარს იტყოდეთ მის გადაღებაზე, მინდა ეს რამდენიმე წუთიანი ვიდეო ნახოთ და მერე გადაწყვიტოთ, არსებობს თუ არა გამოსავალი, თანაც ისეთი, რომელიც ამბავსაც ბოლომდე მიგატანინებთ მაყურებელთან და შეცდომისგანაც დაგაზღვევთ. ამ გამოსავალს სწორი და ამავე დროს, საუკეთესო ფორმის მოძებნა ჰქვია, ისეთის, როგორიც ამ ფილმის ავტორმა იპოვა და ისეთის, რომელშიც დეტალები ავსებენ კადრსაც და ამბავსაც.

თამარ რუხაძე
28.04.2015
ვრცლად
12 წლის ორსულის ისტორია- სენსაციურად გაშუქებული პრობლემა
კატეგორია: ეთიკა
„დღეს ქმრისგან მიტოვებული 12 წლის ორსულის შესახებ გიამბობთ. თემის დელიკატურობიდან გამომდინარე, მათი ვინაობა დაფარული იქნება. ამ თემით უკვე სამართალდამცველებიც დაინტერესდნენ. ნაადრევი ქორწინების ისტორიამ გურჯაანში განსაკუთრებული ყურადღება მას შემდეგ მიიქცია, რაც ცნობილი გახდა, რომ ქმრისგან მიტოვებული არასრულწლოვანი უკვე ექვსი თვის ორსულია“, - ასე დაიწყო 17 თებერვალს „იმედზე“საინფორმაციო გადაცემა „ქრონიკის“ ერთ-ერთი სიუჟეტი, სათაურით - „ქმრისგან მიტოვებული 12 წლის ორსული“.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მე-8 მუხლში აღნიშნულია, რომ ჟურნალისტმა ბავშვთა საკითხების გაშუქებისას უპირატესი მნიშვნელობა უნდა მიანიჭოს ბავშვის ინტერესებს; არ უნდა მოამზადოს და გამოაქვეყნოს ბავშვების შესახებ ისეთი სტატიები ან რეპორტაჟები, რომლებიც საზიანო იქნება მათთვის.

12 წლის ორსული გოგონას შესახებ „ქრონიკის“ სიუჟეტში ნაწილობრივ დაცულია ჟურნალისტური ეთიკის პრინციპები. მსხვერპლი, ბრალდებული და მათი ოჯახის წევრები იდენტიფიცირებულნი არ არიან. ამ მხრივ ისიც მნიშვნელოვანია, რომ სიუჟეტის ავტორები მომხდარის ადგილსაც არ აკონკრეტებენ და სიუჟეტის ტიტრში ფართო გეოგრაფიულ არეალს, კახეთს უთითებენ.

თუმცა, სიუჟეტში შესამჩნევია სხვა ტიპის პრობლემები. კერძოდ, თვალშისაცემია შემთხვევის ზედაპირული და ამავე დროს დრამატიზებული გაშუქება.

თუკი წამყვანის შესავალ ტექსტსა და სიუჟეტის პირველ ნაწილში აღნიშნულია, რომ საქმეში ბრალდებული 18 წლისაა, მეორე ნაწილში ნათქვამია, რომ ის 19 წლისაა.

"აწამებდნენ და აწვალებდნენ სახლში ყველანი“ – 12 წლის ორსული გოგონას მამის ეს ფრაზა „ქრონიკის“ მთავარ ანონსშიც გატანილი იყო. ანონსიდანვე დაიწყო ისტორიის გამძაფრება და დრამატიზება, თანაც - ძალადობაზე აქცენტით.

ბრალდებულის დედა (მისი სახე დაფარულია) სიუჟეტში უარყოფს გოგონაზე ძალადობას (აქვე ის ჟურნალისტებს მიმართავს: „არ გაგვიგდია ჩვენ და სხვა რაღა გინდათ?!“).

სიუჟეტში უფრო მეტი ადგილი ისეთ კომენტარებს ეთმობა, სადაც გოგონაზე ძალადობის თემაა წინ წამოწეული. ჟურნალისტი ამბობს - „მიტოვებული გოგონას ოჯახის წევრები ყოფილ სიძეს ძალადობაში ადანაშაულებენ და კანონის მთელი სიმკაცრით დასჯას მოითხოვენ“. „ძალადობდა ყველანაირად, მასხარადაც მიგდებდაო“, - ამბობს გოგონას მამა. მისი დაც აცხადებს, რომ დაკავებული გოგონას ფეხმძიმობის პერიოდშიც აიძულებდა სქესობრივ კავშირს, რაც მოზარდის ჯანმრთელობას აზიანებდა.

სიუჟეტის ბოლოს საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის თელავის ოფისის იურისტი იმ მუხლს განმარტავს, რომელიც 16 წელს მიუღწეველთან სქესობრივი კავშირის დამყარებას ეხება. მისი თქმით, ეს მუხლი თავისუფლების აღკვეთას 7-დან 9 წლამდე ვადით ითვალისწინებს.

საიას იურისტის მოკლე კომენტარის შემდგომ, ჟურნალისტებმა სიუჟეტი კვლავ ძალადობის თემაზე აქცენტით დაასრულეს: „არასამთავრობოები არასრულწლოვნებზე ძალადობის გახშირებულ შემთხვევებზე ამახვილებენ ყურადღებას. ცოტა ხნის წინ პროკურატურამ კახეთში 14 წლის მოზარდს სექსუალური ძალადობისთვის ბრალი წაუყენა. მე-7 კლასელ გოგონაზე ძალადობაში მონაწილე მეორე პირი კი დაუსჯელი რჩება, რადგან კანონით 14 წლის მოზარდის სისხლის სამართლის პასუხისგებაში მიცემა არ შეიძლება“.

როგორ და რატომ მოხდა, რომ ოჯახმა და სკოლამ თვალი დახუჭეს 18(თუ 19?) და 12 წლის მოზარდების„დაქორწინებაზე“? რატომ არ იყო ინფორმირებული პოლიცია ამ შემთხვევის შესახებ? ხოლო თუ იყო, რატომ არ რეაგირებდა? ეს კითხვები მასალაში არ დასმულა. სიუჟეტს მიღმა დარჩა ასევე ნაადრევი ქორწინების თემა და თანმდევი პრობლემები. ნაცვლად პრობლემის წარმოჩენისა, მისი მიზეზების ძიებისა, „ქრონიკის“ ჟურნალისტები 12 წლის გოგონას „საინტერესო ამბავს“გვიყვებიან.
02.02.2015
ვრცლად