“ძალიან კარგად ვიცით, ჩვენს საზოგადოებაში რას ნიშნავს მსხვერპლობა და როგორ შეიძლება ეს მსხვერპლს უკან მოუბრუნდეს, მითუმეტეს, როდესაც ხარ ბავშვი და თან მსხვერპლი. მხოლოდ დამააზიანებელი კი არა, კატასტროფაა, არ შეიძლება ამის გაკეთება”, - ამბობს ფსიქოლოგი მაია ცირამუა ტელეკომპანია “მთავარის” ეთერით 12 ნოემბერს გასული სიუჟეტის განხილვისას. მასალა შიდა ქართლის ერთ-ერთ სოფელში ოთხი წლის წინ 12 წლის ბავშვზე მეზობლის მხრიდან სექსუალურ ძალადობას ეხებოდა.

მიუხედავად სავარაუდო მსხვერპლის დაფარვის მცდელობისა, სიუჟეტში მისი პირიდაპირი და ირიბი იდენტიფიცირება მაინც მოხდა. კერძოდ, სამ შემთხვევაში, სიუჟეტში ისეთი კადრები აჩვენეს, სადაც არასრულწლოვნის სახე ნაწილობრივ ჩანდა და მარტივს ხდიდა მის ამოცნობას. არ იყო შეცვლილი მისი ხმა და ესეც ძალიან ამარტივებდა მისი იდენტიფიცირების შესაძლებლობას, მითუმეტეს, ამ თემში მცხოვრები ადამიანებისთვის. აჩვენეს არასრულწლოვნის სახლი, ოთახები, შიდა პერიპემტრი, ყოველგარი დაფარვის გარეშე, მოცემული იყო მისი მეზობლების კომენტარებიც. ასევე, კადრებში მართალია, სიბნელეში, თუმცა მაინც კარგად ჩანდა სავარაუდო მოძალადის დედაც. სიუჟეტში სავარაუდო მსხვერპლის დედის კომენტარიც მოვისმინეთ, რომლის სახეც დაფარული იყო, თუმცა მისი ხმის ტემბრით მის ახლობლებს არც აღნიშნული ქალის ამოცნობა გაუჭირდებოდათ.

მაია ცირამუა სექსუალურ ძალდობასთან კავშირში მყოფი არასრუწლოვნის პერსონალური ინფორმაციის დაცვის მნიშვნელობის “ანბანურ ჭეშმარიტებაზე” საუბრობს და ამბობს, რომ დაუშვებელია მედიის მიერ ნებისმიერი სახის ინფორმაციის “გაპარვა”, რომელიც ეხება არასრუწლოვანზე ძალადობას, ან საზიანოდ მოქმედებს მასზე.

მისივე თქმით, ემოციური ფაქტორებისა და მთელი რიგი მიზეზების გათვალისწინებით, არასრულწლოვანი უფრო მაღალი რისკის ქვეშ არის, ვიდრე ნებისმიერ სხვა პირი, ამიტომ, მასთან დაკავშირებულ ინფორმაციას ყველა ადამიანი პატივს უნდა სცემდეს. მედიას კი, მსგავსი თემის გაშუქების დროს განსაკუთრებული სიფრთხილისა და პასუხისმგებლობს გამოჩენა მართებს. “ძალიან კარგად ვიცით, ჩვენს საზოგადოებაში რას ნიშნავს მსხვერპლობა და როგორ შეიძლება ეს მსხვერპლს უკან მოუბრუნდეს, მითუმეტეს, როდესაც ხარ ბავშვი და თან მსხვერპლი. მხოლოდ დამააზიანებელი კი არა, კატასტროფაა, არ შეიძლება ამის გაკეთება”, - ამბობს იგი “მედიაჩეკერთან” საუბრისას.

არასრულწლოვნის ვინაობის დაფარვის აუცილებლობაზე ვკითხულობთ ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის ბავშვთა საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელო წესებშიც.

“ბავშვის სახის დაფარვა არა რის საკმარისი მისი სრულად არაიდენტიფიცირებისთცის, ხშირად მისი ამოცნობა შესაძლებელია გარემოს აღწერით ან სხვა რესპონდენტების იდენტიფიცირებით”, - ვკითხულობთ დოკუმენტში.

მაია ცირამია მსგავის ინფორმციის საინფორმაციო ველსა და ინტერნეტში არსებობის სამომავლო საფრთხეებზეც საუბრობს და ხაზგასმით აღნიშნავს: “ეს არის ბომბი, ინტერნეტში განთავსებული ინფორმაცია შეიძლება იყოს მუდმივი და მარადიული. მიუტევებელი შეცდომაა, მსგავსი [აქცენტებით გაშუქება], რადგან [მომავალში] ეს ამ ადამიანის ბიოგრაფიაზე, მის პირად ემოციურ მდგომარეობაზე შეიძლება აისახოს ძალიან მძიმედ“ხომ არ შეიძლება ქირურგმა ოპერაცია ჩაატაროს ხელთათმანების გარეშე? ასევე არაფრით შეიძლება, როდესაც ძალადობის მსხვერპლ ბავშვზეა საუბარი, ვინმეს, სადმე, რამე გაეპაროს. არ შეიძლება ამის გაკეთება, ამას არანაირი გამართლება არ აქვს”, - განმარტავს იგი.

ახალისებს თუ არა მედია ლგბტქ თემის დისკრიმინაციას, როცა შეუზღუდავად უთმობს ეთერს ჰომოფობიური ჯგუფების განცხადებებს? უწევს თუ არა მედია ფაშისტურ იდეოლოგიას პოპულარიზაციას, როცა ულტრანაციონალისტური ჯგუფების საჯარო აქტივობებს აშუქებს? - ეს იმ შეკითხვების არასრული ჩამონათვალია, რაც კიდევ ერთხელ წამოსწია გასულ კვირაში განვითარებულმა მოვლენებმა, როდესაც რადიკალური ჯგუფები ქვიარ თემატიკაზე შექმნილი მხატვრული ფილმის “და ჩვენ ვიცეკვეთ” პრემიერის ჩაშლას შეეცადნენ.

2019 წლის მარტში ახალი ზელანდიის ქალაქ კრაისტჩერჩში მეჩეთსა და ისლამურ ცენტრზე ტერორისტული თავდახმის შედეგად 50 ადამიანი დაიღუპა. ერთ-ერთმა ულტრამემარჯვენე ტერორისტმა თავდასხმა სოციალურ ქსელში პირდაპირ ეთერში გადასცა. მანამდე კი მიგრანტების წინააღმდეგ მანიფესტი გამოაქვეყნა.

ამ ლაივიდან ფრაგმენტებს შეიცავდა ვიდეო, რომელიც ივნისში გერმანიაში ერთ-ერთმა ტაბლოიდმა ვებ-გვერდზე გამოაქვეყნა. დამონტაჟებულ ვიდეოში ნაჩვენები იყო, თუ როგორ იღებდა მანქანიდან იარაღს ტერორისტი, უახლოვდებოდა მეჩეთს, უმიზნებდა კარს იარაღს. ჩანდა სროლის პროცესი, მისი დაპატიმრება. სტატიაში, რომელიც თან ახლდა ვიდეოს, დეტალურად იყო აღწერილი კრიმინალური ამბავი, ნაჩვენები იყო სცენები, რაც ხდებოდა მეჩეთში თავდასხმის დროს. ასეთი გაშუქების გამო ამ გაზეთის 122-მა მკითხველმა საჩივრით მიმართა გერმანიის პრესის საჩივრების კომისიას. განმცხადებლები მიიჩნევდნენ, რომ გაზეთმა პრესის კოდექსის მე-11 მუხლი დაარღვია, რომელიც ამბის სენსაციურ გაშუქებას ეხება. მათი აზრით, მკვლელი თავისი ტერორისტული მიზნების განხორციელებას არა მხოლოდ იარაღით, არამედ მისი დანაშაულის მედიაში ტირაჟირებითა და პროპაგანდით ცდილობდა.

გაზეთის მთავარი რედაქტორი და სარედაქციო საბჭო არ დაეთანხმა საჩივარს. ისინი მიიჩნევდნენ, რომ გააშუქეს ის, რაც მოხდა რეალურად. მათი აზრით, როდესაც კონკრეტული ქმედება საზოგადოებრივი თავშეყრის ადგილზე ხდება, საზოგადოების უფლებაა, მიიღოს ყოველმხრივი ინფორმაცია მედიისგან. მთავარი რედაქტორის თქმით, ჟურნალისტური თვალსაზრისით გაუმართლებელი იქნებოდა ამ ამბის ისე აღწერა, რომ ეს ვიდეო არ ეჩვენებინათ. მისი თქმით, სწორედ ის იქნებოდა პროპაგანდა, თუკი ჟურნალისტები დაიწყებდნენ ფაქტების შერჩევას და იმ დოკუმენტური მასალის სარედაქციო ჩარჩოში მოქცევას, რომელსაც ამხელა მსხვერპლი მოჰყვა.

გერმანიის პრესის საბჭომ მე-11 პრინციპის დარღვევად მიიჩნია გამოცემის მიერ ტერორისტის ვიდეოდან ამონარიდების ჩვენება. იქაური პრესის კოდექსის მიხედვით, მედია არ უნდა იქცეს დამნაშავეების ხელში იარაღად. მოცემულ შემთხვევაში, პრესის საბჭომ მიიჩნია, რომ რედაქციამ ტერორისტს ის საჯარო ტრიბუნა დაუთმო, რომელსაც ეძებდა.

“შინაური ტერორისტები” (Domestic Terrorists) - ასე მოიხსენია FBI-ის მაღალჩინოსანმა რამდენიმე თვის წინ რასისტულად განწყობილი ძალადობრივი ექსტრემისტული ჯგუფები. მისი თქმით, სწორედ ამ “შინაური ტერორისტების” ანგარიშზეა ბოლო წლებში არაერთი მასობრივი მკვლელობის და ძალადობის ფაქტი.

მოქალაქეების ცემა, ტაბურეტკებით და კომბლებით დევნა მათი გენდერული იდენტობის გამო, ეს საქართველოში კარგად ნაცნობი ბოლო დროის ამბებია. არის იგივე მოტივით მკვლელობის შემთხვევებიც.

ამ ფონზე მედიის მხრიდან შეუზღუდავი ტრიბუნის დათმობა იმ რადიკალური ჯგუფების წარმომადგენლებისთვის, რომლებიც ჰომოფობიური და ქსენოფობიური განცხადებებით გამოირჩევიან, ბევრ კითხვის ნიშანს ბადებს.

გასული კვირის ბოლოს თბილისსა და ბათუმში ფილმის “და ჩვენ ვიცეკვეთ” ჩვენების ჩაშლას რადიკალური ჯგუფები შეეცადნენ, მათ შორის, იყვნენ ულტრანაციონალისტური ჯგუფის - “ქართული მარშის” წარმომადგენლები, ამავე იდეოლოგიის მატარებელი ბიზნესმენის - ლევან ვასაძის მხარდამჭერები, საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის რადიკალური ნაწილი და ა.შ. ისინი ეწინააღმდეგებიან ლგბტქ ადამიანების უფლებების დაცვას; მოიხსენიებენ მათ ავადმყოფებად მაშინ, როცა ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ ჰომოსექსუალობა უკვე თითქმის 30 წელია ამოღებულია დაავადებათა ნუსხიდან; მანიპულირებენ რელიგიური მოტივებით და სეკულარულ სახელმწიფოში ითხოვენ “სოდომ-გომორის ცოდვასთან” ბრძოლას, მაშინ როცა დაუშვებელია ნებისმიერი ნიშნით ადამიანის დისკრიმინაცია და ა.შ. მათი განცხადებები და პოზიცია ამ საკითხებთან მიმართებაში კარგადაა ცნობილი მედიის წარმომადგენლებისთვის საქართველოში, შესაბამისად, ჩნდება კითხვა - როგორ უნდა აშუქებდეს პასუხისმგებლიანი მედია ამ ჯგუფების საჯარო აქტივობებს ისე, რომ ამ აბსურდული და თან საზოგადოების უსაფრთხოებისთვის საშიში მესიჯების ტირაჟირებისა და პოპულარიზაციის საშუალებად არ იქცეს?

BBC-ის ჟურნალისტი რეიჰან დემიტრი, რომელიც სამხრეთ კავკასიის ამბებს აშუქებს, ამბობს, რომ ყოველთვის ერთსა და იმავე კითხვებს უტრიალებს, როდესაც ულტრამემარჯვენე ნაციონალისტების აქტივობების გაშუქება უხდება.

“პარასკევს კინოთეატრ ამირანთან და საქართველოს სხვა კინოეთეატრებთან საპროტესტო აქცია ნიუსის სახით გავაშუქე BBC-ის რადიოს მსოფლიო ამბების სამსახურისთვის. ნიუსში აღწერილი იყო ის, რაც ხდებოდა ყოველგვარი პირდაპირი ციტატების გარეშე, რასაც რადიკალები ამბობდნენ, თუმცა გადმოცემული იყო ის, თუ რატომ იყო ფილმი მათთვის მიუღებელი, მაგალითად, ასე: “პროტესტის მონაწილეები ამბობდნენ, რომ ფილმი ერის შეურაცხყოფა იყო”, - გვითხრა რეიჰან დემიტრიმ.

მისი თქმით, როდესაც ულტრამემარჯვენე საკითხებთან დაკავშირებული ამბის გაშუქება უწევს, ცდილობს დაიცვას ბალანსი ისე, რომ თან აღწეროს მოვლენა და თან “საჯაროობის ჟანგბადად” არ იქცეს რადიკალური ჯგუფებისთვის:

“როდესაც ამ საპროტესტო აქციის გაშუქების გადაწყვეტილება მივიღე, ჩემთვის არგუმენტი იყო ის ფაქტი, რომ ეს ჯგუფები შეიძლება პოლიტიკაში ძლიერად არ იყვნენ წარმოდგენილნი, მაგრამ აქვთ საქართველოს მოსახლეობის საკმაოდ დიდი ნაწილის მხარდაჭერა”.

ასეთი სენსიტიური საკითხები გაშუქების დროს BBC-ის ჟურნალისტები ხელმძღვანელობენ გზამკვლევით, რომლის მიხედვით, მიუკერძოებელი გაშუქება მოიცავს იმაზე მეტს, ვიდრე ეს მოიაზრება განსხვავებული მოსაზრებების “ბალანსში”. გზამკვლევის მიხედვით, მრავალმხრივი გაშუქება არ მოითხოვს აბსოლუტურ ნეიტრალიტეტს ყველა საკითხთან მიმართებაში ან დემოკრატიის ფუნდამენტური პრინციპებისგან დაშორებას, როგორიცაა არჩევნების უფლება, გამოხატვის თავისუფლება და კანონის უზენაესობა.

საქართველოს საზოგადოებრივ საქმეთა ინსტიტუტის (GIPA) ჟურნალისტიკისა და მედიამენეჯმენტის სკოლის დეკანი ნინო ივანიშვილი წლების განმავლობაში მუშაობდა “როიტერის” ტელევიზიის უფროსი პროდიუსერის თანამდებობაზე. მისი თქმით, რადიკალური ჯგუფები საკმაოდ საშიშია საზოგადოებისთვის. ამიტომაც თუკი ამ ჯგუფების მიერ ორგანიზებული აქტივობის გაშუქების გადაწყვეტილებას მიიღებს მედია, აუცილებელია არ მოხდეს ისეთი მესიჯების ციტირება, რომელიც შეიცავს ძალადობისკენ მოწოდებებს:

“არ უნდა იყოს პირდაპირი ციტირება ძალადობისკენ მოწოდების, არ უნდა დაუთმო მას ეთერი იმისთვის, რომ ათქმევინო, რომ გამოდით ახლა, ხალხო, და გადავუაროთ, დავხოცოთ, ჩავქოლოთ და ა.შ. მოწოდება არ უნდა იყოს ფიზიკური განადგურებისკენ. ცხადია, უნდა ვთქვათ, რა იყო პროტესტის მიზანი, მაგალითად, ის, რომ მათი აზრია, რომ დასავლეთიდან მოდის ყოველგვარი გარყვნილება და ა.შ.”

ნინა ივანიშვილის თქმით, თუკი პირდაპირ ეთერში გადაიცემა რადიკალური ჯგუფების ორგანიზებული აქცია, სადაც მედიისთვის წინასწარ არის ცნობილი, რომ მოსალოდნელია ჰომოფობიური განცხადებების გაკეთება, აუცილებელია, რომ ჟურნალისტები იყვნენ სათანადოდ მომზადებულები:

“ჩვენ ხომ ზუსტად ვიცოდით, გასული კვირის აქციებზე რას იტყოდნენ ამ აგრესიულად განწყობილი ჯგუფის წარმომადგენლები, ამიტომაც პირდაპირ ეთერში ჩართვის დროს ჟურნალისტს ხელში უნდა ეჭიროს შესაბამისი კონტრარგუმენტები, დოკუმენტები, ხოლო სტუდიაში მყოფი წამყვანი უნდა ხსნიდეს, რომ ამ ჯგუფის წარმომადგენლები კი ამბობენ, რომ, მაგალითად, ჰომოსექსუალობა ავადმყოფობაა, მაგრამ რეალურად ამა და ამ დოკუმენტის მიხედვით, ეს არ არის ავადმყოფობა და ა.შ.”

გააშუქებდა თუ არა თავად, როგორც პროდიუსერი პირდაპირ ეთერში, მაგალითად, ლევან ვასაძის გამოსვლას აქციაზე? - ამ კითხვაზე ნინა ივანიშვილი გვპასუხობს, რომ არა, თუმცა არ არის დარწმუნებული, მიიღებდა თუ არა ასე სწორ გადაწყვეტილებას:

“თუნდაც იმიტომ არ დავუთმობდი ლევან ვასაძეს პირდაპირ ეთერს, რომ არ ეთქვა, აბა, ახლა კომბლები მოიმარჯვეთ ხელში და წამოდით, გავანადგუროთ და დავარბიოთ ეს კინოთეატრი და იქ მყოფი ხალხი”.

მისი თქმით, როდესაც მსგავსი სირთულის წინაშე აღმოჩნდებოდა ხოლმე, როდესაც როიტერში მუშაობდა პროდიუსერად, საპროტესტო აქციას პირდაპირ ეთერში 2-3 წუთის დაგვიანებით გადასცემდა:

“2 წუთს ვწერდი და თუ რაღაცა კატეგორიულად მიუღებელი და საზოგადოებისთვის საფრთხის შემადგენელ მოწოდებას გავიგონებდი, იქ ვწყვეტდი და ვაკეთებდი ჩართვას. ეს გამიკეთებია არაერთხელ იმიტომ, რომ მთავარია ჩვენთვის, რომ უნდა მივაწოდოთ ინფორმაცია საზოგადოებას, საზოგადოებამ უნდა იცოდეს, რა ტიპის პოლიტიკური ჯგუფები არსებობს ქვეყანაში, რამდენად საშიშია თუ არაა საშიში, ან მისაღებია თუ არაა მისაღები მათთვის, ეს უფლება აქვს საზოგადოებას, იცოდეს რა ხდება მის ქვეყანაში, მაგრამ ამავდროულად უნდა დავიცვათ ის სტანდარტი, რომ არავითარ შემთხვევაში არ მოხდეს ფიზიკური ძალადობა პირდაპირ ეთერში და ამან არ გაამწვავოს სიტუაცია”.

ზოგადად, როდესაც მედია რადიკალური ჯგუფების მიერ ორგანიზებული აქტივობების პირდაპირ ეთერში გაშუქების გადაწყვეტილებას იღებს, მას გააზრებული უნდა ჰქონდეს ის ეთიკური დილემები, რაც ასეთ დროს წარმოიშობა, ესენია: ჰომოფობიის, ქსენოფობიის ან სხვა სახის დისკრიმინაციის წამახალისებელი კონტენტის ტირაჟირება, ძალადობისკენ მოწოდებები და ყალბი ინფორმაცია.

8 ნოემბერს, ხარაგაულის ერთ-ერთ სოფელში, მოსწავლესთან გარყვნილი ქმედების ბრალდებით სკოლის მასწავლებელი  დააკავეს. 11 და 12 ნოემბერს, ამბავი  მედიის ფოკუსში მოხვდა და მაუწყებლებისა და ონლაინ გამოცემების ნაწილში, პრობლემურად გაშუქდა.  "იმედისა" და "რუსთავი 2-ის" სიუჟეტებში სავარაუდო მსხვერპლის ირიბი და ბრალდებულის პირდაპირი იდენტიფიცირება მოხდა. 

"იმედმა"  თავის მასალაში დაუფარავად აჩვენა სკოლის დირექტორი და ბრალდებულის ოჯახის წევრები, რითაც ბრალდებულის პირდაპირი და არასრულწლოვნის ირიბი იდენტიფიცირება მოხდა.

"რუსთავი 2-მა" ამბის გაშუქებისას ბრალდებულის სახელი და გვარი დაასახელა და მაყურებელს მისი ფოტოები აჩვენა.  გარდა ამისა,  "იმედის" მსგავსად, ეთერში დაუფარავად აჩვენა ბრალდებულის ოჯახის წევრების კომენტარები.  ამგვარი დეტალების გასაჯაროებამ კი სავარაუდო მსხვერპლის იდენტრიფიცირებაც შესაძლებელი გახადა. 

ონლაინ გამოცემების ნაწილმა, მაუწყებლებისგან განსხვავებით, ამ თემაზე მომზადებულ მასალებში სოფლის სახელწოდება დაასახელა.  მედიებს მასწავლებლის ვინაობა ღიად არ დაუსახელებიათ, თუმცა დაწერეს  რომელ საგანს ასწავლის იგი და რომელ კლასშია არასრუწლოვანი. 

 კრიმინალის გაშუქების სახელმძღვანელო წესებში,  რომელიც საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერაა მომზადებული, ცალსახად არის აღნიშნული, რომ კრიმინალურ ისტორიებში მონაწილე, დაზარალებული, ბრალდებული და მსჯავრდებული ან/და თვითმხილველი არასრულწლოვნების იდენტიფიცირება დაუშვებელია.

ბავშვთა საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელო კი გვეუბნება, რომ ბავშვის ვინაობის დაფარვა აუცილებელია, როდესაც იგი რაიმე ფორმით არის დაკავშირებული სექსუალურ ძალადობასთან.  ასევე, სახელმძღვანელო მიუთითებს მედიებს გაითვალისწინონ, რომ “ბავშვის სახის დაფარვა არ არის საკმარისი მისი სრულად არაიდენტიფიცირებისთვის, ხშირად მისი ამოცნობა შესაძლებელია გარემოს აღწერით, ან სხვა რესპონდენტების იდენტიფიცირებით.”

გარდა იმისა, რომ არასრულწლოვნის იდენტიფიცირება დაუშვებელია, პრობლემურია ბრალდებულის იდენტიფიცირებაც. მისი ვინაობის გასაჯაროება განსაკუთრებით სარისკოა მაშინ, როდესაც საქმე ასეთ ბრალდებას ეხება. კრიმინალის გაშუქების სახელმძღვანელო გვეუბნება, რომ ბრალდებულის შესახებ ინფორმაციის გავრცელებამ შესაძლებელია გამოიწვიოს აგრესია საზოგადოებაში როგორც მის, ისე მისი ახლობლების მიმართ:

“როცა საქმე ეხება პედოფილიას, ან სექსუალურ ძალადობას, მაშინაც კი, როცა საგამოძიებო უწყებები ასახელებენ ბრალდებულის ვინაობას, მედიამ თავი უნდა შეიკავოს მათი იდენტიფიცირებისგან. გარდა იმ შემთხვევისა, როცა არსებობს განსაკუთრებულად მაღალი საჯარო ინტერესი,” - ვკითხულობთ კრიმინალის გაშუქების სახელმძღვანელო წესებში.

ბოლო რამდენიმე დღეა, საქართველოში, ქვიარ თემატიკაზე შექმნილი დრამის , “და ჩვენ ვიცეკვეთ” საპრემიერო ჩვენებების გამო, მედიის დღის წესრიგში ხშირად ხვდებიან სხვადასხვა რადიკალური ჯგუფები, რომლებიც ძალადობრივი მოწოდებებით გამოირჩევიან და ფილმის ჩვენებების ჩაშლას გეგმავენ. ასეთი ძირითადად სამი ჯგუფია: „ქართული მარში“, გურამ ფალავანდიშვილის „ბავშვთა უფლებების დაცვის საზოგადოება“ და ლევან ვასაძე და მისი მხარდამჭერები. “მედიაჩეკერი” დაინტერესდა, როგორ უნდა გააშუქოს მედიამ მათთან დაკავშირებული საკითხები ისე, რომ ხელი შეუწყოს საზოგადოების ინფორმირებას და ამავდროულად, უნებურად არ იქცეს ამგვარი ადამიანების თუ ჯგუფების მოკავშირედ.

“ჟურნალისტიკა არ არის მათემატიკა, სადაც მზა ფორმულები არსებობს”, - ასე იწყებს “მედიაჩეკერთან” საუბარს მედიაანალიტიკოსი, ლაშა ქავთარაძე, რომელიც ამავე დროს არის ავტორი სახელმძღვანელოსი “ძალადობრივ ექსტრემიზმთან დაკავშირებული საკითხების გაშუქება” და მიმდინარე წელს ამ საკითხების კვლევას დიდი დრო დაუთმო.

იგი ამბობს, რომ ჟურნალისტებმა უნდა აიღონ პასუხისმგებლობა იმაზე, რომ საკუთარი სინდისისა და მაყურებლის წინაშე მაქსიმალურად პატიოსნად შეაფასონ ცალკეული სუბიექტები და სწორედ ამ შეფასებაზე დაყრდნობით მოიხსენიონ ისინი:

“პირველ რიგში, ალბათ უმჯობესი იქნება, თუკი ჟურნალისტები თავიანთ სახელს დაარქმევენ ყველა იმ სუბიექტს, ვინც ამ პროცესებშია ჩართული. მაგალითად, თუკი ადამიანები ძალადობრივ მოწოდებებს აკეთებენ, მედიამ არ უნდა შეუნახოს ასეთ რესპონდენტებს ნამუსი და უნდა თქვას, რომ ისინი ძალადობის წამქეზებლები არიან. თუკი ისინი გარკვეული სოციალური ჯგუფის დისკრიმინაციის წამახალისებელ განცხადებებს აკეთებენ, მედიამ უნდა უთხრას მაყურებელს/მკითხველს ამის შესახებ. თუმცა, დიდია იმის საფრთხეც, რომ გაშუქებისას გარკვეულ განზოგადებებს და გამარტივებას ჰქონდეს ადგილი, რაც ვფიქრობ, რომ მაქსიმალურად უნდა აირიდონ ჟურნალისტებმა თავიდან”.

იმ ჯგუფებს, რომლებიც ფილმის საპრემიერო ჩვენებების ჩაშლით იმუქრებიან, ონლაინმედიის უმეტესობა ჰომოფობიურად განწყობილ ჯგუფებად მოიხსენიებს.

“ამ შემთხვევაში, იქიდან გამომდინარე, რომ ჰომოფობიური შინაარსის განცხადებებს ავრცელებენ, მოვიხსენიებთ, როგორც ჰომოფობიური ჯგუფის წარმომადგენლებს და ანტილიბერალური განწყობების მატარებელ ადამიანებს”, - ამბობს ონლაინგამოცემა On.ge-ს რედაქტორი გელა ბოჩიკაშვილი და ამატებს, რომ მათი სარედაქციო დამოკიდებულებაა მედიამ თავისი სახელი დაარქვას ყველაფერს.

On.ge-ს მსგავსად, ამ ჯგუფებს ჰომოფობიურად განწყობილ ჯგუფებად მოიხსენიებს ონლაინმედია “პუბლიკაც”.

“ვმსჯელობდით რედაქციაში და ასე შევთანხმდით”, - გვეუბნება გამოცემის მთავარი რედაქტორი ლიკა ზაკაშვილი.

“ასეთ სიტუაციებში, ჩვენ მაქსიმალურად ვცდილობთ დავიცვათ სიზუსტე და ნაკლებად ვიხმაროთ შეფასებები. უშუალოდ დავასახელოთ ორგანიზაციების სახელწოდებები. შევთანხმდით, რომ მინიმალური შეფასებები და მაქსიმალურად სახელწოდებები გამოვიყენოთ”, - ამბობს “რადიო თავისუფლების” საქართველოს ბიუროს ხელმძღვანელი ნინო ჯაფიაშვილი და ამატებს, რომ გაშუქებისას, განსაკუთრებით თუ ეს პირდაპირი ეთერის (ე.წ. ლივე) რეჟიმში ხდება, შესაძლოა რამდენჯერმე მოუწიოთ აღნიშვნა, რომ ემიჯნებიან ჰომოფობიურ, ქსენოფობიურ, სიძულვილის შემცველ გამონათქვამებს.

იმის გამო, რომ საპრემიერო ჩვენება დღეს იმართება და მისი ჩაშლის მსურველ პირთა ჯგუფებიც დილიდან განსაკუთრებით გააქტიურდნენ, ფაქტობრივად მთელი დღეა ისინი მედიის ფოკუსში არიან.

“მედია მნიშვნელოვანი რესურსია ზოგადად პოლიტიკური აქტორებისთვის, მაგრამ ასეთი რადიკალური ჯგუფებისთვის, რომელთაც არ გააჩნიათ საკმარისი რესურსი რეკლამისათვის, მედია ორმაგად უფრო მნიშვნელოვანია. ამიტომ როგორც კი გადაწყვეტენ, რომ მიწისქვეშეთიდან ამოვიდნენ, ისინი მედიის ყურადღების მიქცევას ნებისმიერ ფასად ცდილობენ”, - ვკითხულობთ სახელმძღვანელოში “ძალადობრივ ექსტრემიზმთან დაკავშირებული საკითხების გაშუქება”.

ამ სახელმძღვანელოს ავტორი ლაშა ქავთარაძე ამბობს, რომ საზოგადოების ეს ნაწილი უნდა მოხვდეს მედიის ფოკუსში და ეს საკამათო თემა არ არის, ვინაიდან ისინი ობიექტურად არსებობენ და აქვთ თავიანთი სათქმელი, ისევე არიან ნაწილები ჩვენი საზოგადოების, როგორც სხვა. მაგრამ, მედიამ უნდა შეძლოს გონივრული ზღვარი დაიცვას მათი გაშუქებისას და უნებურად არ გახდეს მათი მოკავშირე. მისივე თქმით, მედიის ყურადღების აქცენტი იმაზე უნდა იყოს გადატანილი როგორ შეიძლება დაპირისპირების თავიდან აცილება, რატომ არის მიუღებელი საზოგადოების ერთი ჯგუფის მიერ მეორე ჯგუფისათვის თვითნებურად და უსაფუძვლოდ რაღაცების აკრძალვა.

“განსხვავება ის არის, რომ მათი ქმედებები თუ მოწოდებები შესაძლოა საფრთხეს უქმნიდეს საზოგადოების სხვა წევრებს. ამიტომაც მნიშვნელოვანია, რომ მედიამ დაიცვას გარკვეული „დიეტა“ მათი გაშუქებისას. წინააღმდეგ შემთხვევაში, შესაძლოა მედია უბრალო გამტარად იქცეს ძალადობის მომწოდებლებისათვის, რათა მათ შეძლონ თავიანთი მესიჯის უფრო ფართოდ გავრცელება. არავითარი საჭიროება არ დგას იმისა, რომ ცალ-ცალკე ნიუსები მიეძღვნას ბრეგაძის, ფალავანდიშვილის, ვასაძის, ლორთქიფანიძის და ა.შ. გაკეთებული განცხადებების თითოეულ აბზაცს. ამით მედია, ასე რომ ვთქვათ, ჭარბ ხმაურს ქმნის, სიტუაციას ამძაფრებს, ძალადობისაკენ მომართულ ადამიანებს უფრო აქეზებს, ხოლო ძალადობის ობიექტებს კი თრგუნავს, ვინაიდან სიტუაციას ისე წარმოაჩენს თითქოს ჩვენს რეალობაში მხოლოდ ძალადობისაკენ მომართული ადამიანები არსებობენ, რომლებიც მზად არიან, რომ ნებისმიერ დროს თავს დაესხან ამა თუ იმ ჯგუფს”, - ამბობს იგი.

“ის, რომ ეს ჯგუფები აქტიურობდნენ და მედიამ უბრალოდ არ შეიმჩნიოს, მგონია, რომ არასწორი იქნება. On.ge-ს ახალ ამბებში ყველგან ჩანს ჩვენი დამოკიდებულება და პოზიცია. ეს აქცია როგორც კი დაანონსდა, ხაზგასმა მოხდა იმის, რომ არიან ჰომოფობიური ჯგუფის წარმომადგენლები, არ იზიარებენ ლიბერალურ ღირებულებებს და ა.შ”, - გვეუბნება გელა ბოჩიკაშვილი.

“ძირითადად, ჩვენი ყურადღების ცენტში ექცევა ამ ჯგუფების მიერ გაჟღერებული ის განცხადებები, რომლებზეც ვფიქრობთ, რომ პირდაპირ კანონდარღვევებზე მიანიშნებს და რომლებზეც შესაბამის უწყებებს უნდა ჰქონდეთ რეაგირება”, - გვეუბნება ლიკა ზაკაშვილი.

“ბევრი ვიმსჯელეთ, გვქონოდა თუ არა პირდაპირი ჩართვები. შევთანხმდით, რომ რადგან ჩვენი სარედაქციო პოლიტიკით წლების მანძლზე ცხადია, არ ვახდენთ ჰომოფობიის, ქსენოფობიის, სიძულვილის ენის ტირაჟირებისთვის, ჩვენ შეგვიძლია საჯარო ინტერესიდან გამომდინარე, ერთჯერადად გავაშუქოთ ხოლმე ისეთი მოვლენები პირდაპირ ეთერში, რომელიც კარგად წარმოაჩენს სხვადასხვა ჯგუფების რადიკალურ მიდგომებს, გეგმებს და მეთოდებს, თუ ეს პირდაპირი ჩართვები, რა თქმა უნდა, არ უქმნის საფრთხეს სხვა ჯგუფებს”, - ამბობს ნინო ჯაფიაშვილი.

მიდგომა, რომ მსგავსი ჯგუფები არ გაშუქდეს, არც მედიებს აქვს და ამას არც ზემოთნახსენები სახელმძღვანელო ამბობს. პირიქით, სახელმძღვანელო ცალსახად უთითებს, რომ ძალადობრივი ჯგუფების გაშუქების თავიდან არიდება პრობლემას სულაც არ მოაგვარებს. მთავარი კითხვა, რასაც ასეთ შემთხვევაში, რედაქციამ და ჟურნალისტმა უნდა უპასუხოს, არის ის - როგორ გააშუქოს მსგავსი ჯგუფები და იქვე ახსნილია, რომ კონტექსტის მიწოდება ასეთ დროს, ძალიან მნიშვნელოვანია.

სარედაქციო შენიშვნა: კითხვებით, რა ტერმინებით მოიხსენიებენ იმ პირთა ჯგუფებს, რომლებიც საპრემიერო ჩვენებების ჩაშლას გეგმავენ და როგორია მათი სარედაქციო მიდგომა - რა შემთხვევაში უთმობენ ეთერსა და სივრცეს მსგავს დაჯგუფებებს, “მედიაჩეკერმა” სტატიაში ციტირებული გამოცემების გარდა ასევე მიმართა სხვა ონლაინგამოცემებსა და ნაციონალურ მაუწყებლებს, თუმცა, იმის გამო, რომ დღეს მედიას ფაქტობრივად საგანგებო რეჟიმში უწევს მუშაობა, საინფორმაციო სამსახურებსა და რედქტორებს ინტერვიუსთვის დროის გამოყოფა გაუჭირდათ.

სტატიის მთავარ ფოტოდ გამოყენებულია საზოგადოებრივი მაუწყებლის ფოტო

 

• ბიძინა ივანიშვილის უპრეცედენტო მასშტაბის საქველმოქმედო ინვესტიცია;
• რუსთაველმა თქვა, “რასაცა გასცემ შენია, რაც არა დაკარგულიაო” და ამის გამოხატულება არის ბიძინა ივანიშვილი;
• განსაკუთრებული აღნიშვნის ღირსია ბიძინა ივანიშვილის წვლილი, რომელიც მან შეიტანა ეკლესია-მონასტრების და კულტურული მემკვიდრეობის აღდგენის საქმეში;
• ბატონი ბიძინა განსაკუთრებულ ყურადღებას იჩენს სიძველეებისადმი;
• ის, რაც 30 წელი ვერ გააკეთა სახელმწიფომ და ბიზნესმა, ერთი ადამიანის ძალისხმევით კეთდება...

ეს ამონარიდებია “ტელეიმედის” ეთერში, 5 ნოემბერს გასული ახალი გადაცემიდან, სახელწოდებით “არენა”. მთელი გადაცემა, საერთშო ჯამში, 2 საათზე მეტი დრო, სწორედ ბიძინა ივანიშვილისადმი დითირამბებს მიეძღვნა დაახლოებით იმ სტილში, როგორც ამას აკეთებდა საბჭოთა ბელადებზე - “ვრემია”, პუტინზე - ტელეკომპანია “როსია” ან ჩრდილო კორეის ტელევიზია - კიმ ჩენ ინზე.

ეს სტილი გულისხმობს ერთხმად ბელადის ქებას, როდესაც ფაქტობრივად არ არის წარმოდგენილი განსხვავებული აზრი. განსხვავებული აზრის გაჟღერების სიმულაციას ქმნიდა “არენაში” ანალიტიკოს ნიკა ჩიტაძის მონაწილეობა.

რატომ იყო ეს სიმულაცია?

გადაცემის მესამე ბლოკი დაეთმო რუბრიკას “მედიარენტგენი”, რომლის ამოცანად წამყვანმა მაყურებელს დაუსახელა “ფეიკ ნიუსების” გამოვლენა და ამაზე “სიმართლის დაპირისპირება”.

მედიარენტგენში გაატარეს “მთავარი არხისა” და “ფორმულას” ჟურნალისტების მიერ მომზადებული მასალები აბასთუმანში ბიძინა ივანიშვილის პროექტებზე. გამოაცხადეს, რომ ეს მედიასაშუალებები არიან “ნაციონალური მოძრაობის” მხარდამჭერები, რომლებმაც “დაიწყეს შეტევა ბიძინა ივანიშვილზე”.

ამ “შეტევას” “კონტრშეტევით” უპასუხა ტელეიმედმა და გადაცემაში სამნაწილიანი ფილმი შემოგვთავაზა, რომელიც მიეძღვნა ბიძინა ივანიშვილის, როგორც აბასთუმნის ამღორძინებლის წარმოჩენას.

ფილმი იწყება ჟურნალისტის ასეთი ტექსტით:

“ნაციონალური მოძრაობის” და მისი განაყოფების, ასევე, მათი მედიარუპორების ქცევის წესი, ერთგვარი Modus Operandi ყოველთვის იყო სიცრუე და ძალადობა. ნაცმოძრაობის მიერ ტირაჟირებული ტყუილების დიდი ნაწილი ბიძინა ივანიშვილზეა. ამოცანაა, რაც შეიძლება დიდი და უტიფარი ტყუილით შეცდომაში შეიყვანონ საზოგადოება, შენებას ნგრევა უწოდონ, ხოლო ქველმოქმედებას - ანგარება…

… მას შემდეგ, რაც სტრასბურგის განაჩენმა სააკაშვილს მიტაცებული ტელევიზია დააბრუნებინა, “რუსთავი 2-დან” წამოსული პროპაგანდისტი ჟურნალისტები ორი პარტიული ტელევიზიით დაესხნენ თავს აბასთუმნის პროექტს”.

ასეთი შესავალით ჟურნალისტი აპრიორი აცხადებს პროპაგანდისტებად და ნაციონალური მოძრაობის რუპორებად “მთავარი არხისა” და “ფორმულას” ჟურნალისტებს, თუმცა არ გვთავაზობს არგუმენტებს, რას ეფუძნება ასეთი შეფასება, რომელ კვლევას, რომელ მედიამონიტორინგს და ა.შ.

ამის შემდეგ ფილმი სამ ეპიზოდზე ამახვილებს ყურადღებას და ცდილობს ყალბ ინფორმაციად წარმოადგინოს ამ ეპიზოდებზე ზემოთ აღნიშნული არხების ჟურნალისტების მიერ მომზადებული მასალები.

პირველი ეპიზოდი ვრცლად მიმოიხილავს აბასთუმნის შემოვლითი გზის ამბავს. “არენის” ვერსიით, ჟურნალისტები ავრცელებენ ცრუ ინფორმაციას, როცა, რეალურად, სპეციალისტების ნაწილზე დაყრდნობით აცხადებენ, რომ შემოვლითი გზა, რომელიც ბორჯომ-ხარაგაულის ეროვნული პარკის ტერიტორიაზე გაივლის, დააზიანებს ეკოსისტემას, საფრთხეს შეუქმნის იქ არსებულ ფლორას და ფაუნას.

“იმედის” მიერ მომზადებულ ფილმში რესპონდენტებად გვხვდებიან მხოლოდ ამ პროექტის განხორციელებაზე მომუშავე ან მისი განხორციელების მომხრე ადამიანები: საავტომობილო გზების დეპარტამენტის წარმომადგენელი, სოფლის მეურნეობის და გარემოს დაცვის სამინისტროს წარმომადგენელი, “გეოგრაფიკის” წარმომადგენელი, რომელიც მუშაობდა აბასთუმნის განვითარების გენგეგმის პროექტზე და ამ გეგმის ფარგლებში გადაწყდა, რომ საავტომობილო გზამ უნდა აუქციოს გვერდი აბასთუმანს და ა.შ. არ იყო წარმოჩენილი არც ერთი ოპონენტი, მათ შორის გარემოს დამცველი არასამთავრობო ორგანიზაციებიდან, რომლებიც ეჭვქვეშ აყენებენ შემოვლითი გზის გაკეთების აუცილებლობას, საუბრობენ გზის გაყვანის შედეგად შესაძლო საფრთხეებზე და ა.შ.

ანალოგიური დისბალანსი იყო სტუდიაში მოწვეულ სტუმრებს შორის. სტუმრები (სახელმწიფო უწყებების წარმომადგენლები) საუბრობდნენ, რომ ბაღდათი-აბასთუმნის გზა უნდა აშენდეს ისე, რომ ამ გზამ არ გაიაროს არც აბასთუმანზე და არც საირმეზე, რადგან ეს აუცილებელია კურორტებისთვის. თუმცა არ დასმულა შეკითხვები, თუ რა პრობლემებს უქმნის ეს გზები ამ კურორტებს? არსებობს თუ არა რაიმე კვლევა, რომელიც დაადასტურებდა, რომ სატრანსპორტო ემისიებით ჰაერის დაბინძურება საირმესა და აბასთუმნისთვის იმდენად მნიშვნელოვანი პრობლემაა, რომ აუცილებელია ეროვნული პარკი გაიჭრას? ვინ, როდის და რა კვლევის საფუძველზე გადაწყვიტა ის, რომ აბასთუმანში მხოლოდ ელექტრომობილებისთვის უნდა იყოს გადაადგილება შესაძლებელი?

უფრო მეტიც გადაცემის ერთ-ერთი სტუმარი, სოფლის მეურნეობის და გარემოს დაცვის მინისტრის მოადგილე ადასტურებს იმას, რაზეც ე.წ. ფეიკ სიუჟეტების ავტორებად მოხსენიებული ჟურნალისტები საუბრობენ, რომ გზის გაყვანის შედეგად მოიჭრება ხეები ეროვნული პარკის ტერიტორიაზე; მოხდება ცხოველების მიგრაცია, მაგრამ მინისტრის მოადგილის თქმით, ეს ყველაფერი ისე უნდა გაკეთდეს, რომ მაქსიმალურად ნაკლები ზიანი მიადგეს პარკს. ოპონენტები კი სწორედ ამის გამო ეწინააღმდეგებიან ეროვნულ პარკში გზის გაჭრას, რომ არ მიადგეს მას ზიანი, რადგან გზის გაყვანის აუცილებლობა კვლევებით არ არის დასაბუთებული. ეს აზრი “იმედის” გადაცემაში არ გაჟღერებულა, ოპონენტად გამოცხადებულ ანალიტიკოს ნიკა ჩიტაძეს (რომელიც არ არის ეკოლოგიის, გარემოს დაცვის სპეციალისტი) კი წამყვანი უტრიალებდა კითხვას - აბასთუმანში რაც კეთდება, ეს ცუდია?

მეორე ეპიზოდი შეეხებოდა აბასთუმანში საჰაერო ფრენების აკრძალვას:

“ნაციონალმა ჟურნალისტებმა მოიგონეს პრობლემა, დაუკავშირეს ის ბიძინა ივანიშვილს, ჩართეს მორალურად გაკოტრებული ბიზნესმენი”, - ასეთი ფრაზებით ცდილობდა ტელეიმედი მომზადებული ფილმით მაყურებლის დარწმუნებას, რომ “ფეიკ ნიუსი” იყო ის, რომ “იკეტება ცა თვითფრინავებისთვის” და ეს ბიძინა ივანიშვილის ახირებით კეთდება. “იმედი” გვარწმუნებდა, რომ აბასთუმნის ობსერვატორიის და არა ბიძინა ივანიშვილის მოთხოვნით იცვლება საჰაერო მარშრუტები და რომ ეს მარშრუტი უფრო მისაღებია. ამ შემთხვევაშიც წარმოდგენილი იყო მხოლოდ სამთავრობო სექტორიდან რესპონდენტები და არც ერთი ოპონენტი, მათ შეეძლოთ ავიაციის საერთაშორისო ორგანიზაციიდან წარმოედგინათ ვინმეს პოზიცია, რომელიც მიუკერძოებლად აუხსნიდა საზოგადოებას, რეალურად შექმნის თუ არა პრობლემას მარშრუტის ცვლილება და ა.შ.

მესამე ეპიზოდი ეძღვნებოდა იმის ჩვენებას, თუ როგორი აღმშენებლობა მიდის აბასთუმანში, როგორი კმაყოფილია მოსახლეობა და როგორ აყალბებენ ამ მხრივ ინფორმაციას “ნაციონალური მოძრაობის” “მსახური” ჟურნალისტები.

სიუჟეტში აღნიშნულია, რომ ბიძინა ივანიშვილი აშენებს მაღალი კლასის სასტუმრო პარაგრაფს ტუბსაავადმყოფოს ადგილზე, ხოლო ფილტვის ცენტრი გააკეთა სხვა ადგილზე, რომელიც კერძო პირისგან შეიძინა. იმის საილუსტრაციოდ, რომ ივანიშვილ საუკეთესო ადგილი არ დაუსაკუთრებია სასტუმროსთვის, სადაც ადრე ტუბსაავადმყოფო იყო, “იმედის” ფილმი გვთავაზობს მოსაზრებას, რომ ახალი საავადმყოფოს ადგილი ჯერ კიდევ საბჭოთა პერიოდის კლიმატოლოგებმა მიიჩნიეს საუკეთესოდ. თუმცა არ ისმის კითხვა და არც პასუხია შესაბამისად, მაშინ რატომ არ ააშენეს საბჭოთა პერიოდში ამ საუკეთესოდ მიჩნეულ ადგილზე საავადმყოფო? ან თავად ბიძინა ივანიშვილმა რატომ არ ააშენა სასტუმრო ამ საუკეთესოდ მიჩნეულ ადგილზე?

გადაცემის ამ ნაწილში “იმედმა” შემოგვთავაზა აბასთუმანში აღმშენებლობით კმაყოფილი და აღფრთოვანებული მოსახლეობის კომენტარები. ეს პირველი შემთხვევა არ არის, როდესაც ტელეიმედი ივანიშვილის პროექტებს მსგავს სიუჟეტებს უძღვნის. აბასთუმანზე წინა თვეებში არაერთი მსგავსი პათოსის სიუჟეტი გადაიცა ტელეიმედით. “არენაში” კი აბასთუმნის პროექტამდე წყალტუბოს “აღორძინების” პროექტზე გვიამბეს. ხოლო “არენამდე” ივანიშვილის გეგმები და წყალტუბოს მოსალოდნელი აღორძინება “იმედის” სხვა გადაცემების მთავარ თემად იყო წარმოდგენილი.

გადაცემა “არენა” საპატრიარქოს თემით გაიხსნა, უფრო სწორად იმის ჩვენებით, თუ როგორ შეეცადა “ნაციონალური მოძრაობა” საეკლესიო გადატრიალების მოწყობას და როგორ აირიდა ეს ქვეყანამ თავიდან. გადაცემის ავტორები ცდილობდნენ მაყურებლის დარწმუნებას, რომ პეტრე ცაავა აწყობდა საეკლესიო გადატრიალებას, როდესაც სინოდის სხდომის დასრულების შემდეგ პატრიარქი “პიდარასტიასა” და “მამათმავლობაში” დაადანაშაულა. ხოლო პეტრე ცაავა მოქმედებს “ნაციონალური მოძრაობის” დაკვეთით, რომლის საილუსტრაციოდ გადაცემაში შემოგვთავაზეს ამონარიდი მისი ინტერვიუდან, სადაც ის საუბრობს ახალაიების ოჯახზე დადებით კონტექსტში, თუმცა იქვე ეხება გადაცდომების თემას. ამასთან, წარმოაჩენენ, რომ პეტრე ცაავა ხმას არ იმაღლებდა ენმ-ს მმართველობის დროს ადამიანის უფლებების დარღვევის ფაქტებზეო და აქედან გამომდინარე, ასკვნიან, რომ სწორედ ენმ-მ დაუკვეთა საეკლესიო გადატრიალება.

გადაცემის ამ ნაწილშიც არ ყოფილა წარმოდგენილი არანაირი განსახვავებული აზრი, მხოლოდ ამ იდეის გარშემო გაერთიანებული რესპონდენტები საუბრობდნენ შეთქმულების თეორიაზე, რომელიც ფორმალურადაც კი არ იყო დაბალანსებული.

გადაცემის სწორედ ამ პირველ, გამხსნელ ნაწილში შემოგვთავაზა “არენის” წამყვანმა ინტერაქტივის შეკითხვა: ვის ინტერესშია პატრიარქის დისკრედიტაცია - ხელისუფლების თუ ნაციონალური მოძრაობის? როგორც წესი, ტელემედიები ინტერაქტივს იყენებს იმ გადაცემებში, რომლებიც პირდაპირ ეთერში გადაიცემა. ეჭვი იმის შესახებ, რომ “არენა” ეთერში წინასწარ ჩაწერილი გადაცემით გავიდა, მას შემდეგ გაჩნდა, რაც ერთ-ერთმა სტუმარმა ნიკა ჩიტაძემ ფეისბუკში საჯარო დისკუსიის დროს დაწერა, რომ ის გადაცემაში სტუმრად მისული იყო წინა დღით და არა მაშინ, როცა გადაცემა ეთერში გავიდა. ამასთან, ჩანაწერი, რომელიც “იმედის” ვებგვერდზეა განთავსებული, ინტერაქტივის გამოსახულების გარეშეა ატვირთული, ხოლო ეთერში გასულ გადაცემას თან სდევდა ინტერაქტივის ცხრილი, რომლის მიხედვით, ინტერაქტივში მონაწილე 96.7% ფიქრობდა, რომ პატრიარქის დისკრედიტაცია “ნაციონალური მოძრაობის” ინტერესში იყო. ეს მონაცემები გადაცემის წამყვანს არ გამოუცხადებია, მან თქვა, რომ ინტერაქტივის შედეგები გამოსახული იყო ეკრანზე.

გადაცემის წამყვანმა გამსხნელ ტექსტში აღნიშნა, რომ კიბერშეტევის გამო პრობლემები შეექმნათ, თუმცა გადაცემა მაინც დათქმულ დროში გავიდა ეთერში. მას არ უთქვამს, რომ მაყურებელი გადაცემის ჩანაწერს უყურებდა ეთერში.

5 ნოემბერს საერთაშორისო ორგანიზაცია Freeom House-მა ინტერნეტის თავისუფლების შესახებ ანგარიში გამოაქვეყნა, რომლის მიხედვითაც საქართველო ინტერნეტის თავისუფლების ინდექსით თავისუფალი ქვეყნების ჩამონათვალში მოხვდა. მიუხედავად ამისა, ანგარიშში ქვეყანაში არსებულ სხვადასხვა პრობლემაზეც არის საუბარი, მათ შორის, ოლიგარქიული მმართველობა, დემოკრატიული პროცესების სტაგნაცია, ე.წ. “ტროლებისა” და “ბოტების” პოლიტიკური მიზნებისთვის გამოყენება და ა.შ.

Freedom House-ის ანგარიში ქართული ტელევიზების 5 ნოემბრის მთავარ საინფორმაციო გამოშვებებში მაუწყებლების დღის წესრიგის გათვალისიწინებით, განსხვავებული აქცენტებითა და კუთხით მოხვდა.

ამბავს ყველაზე მეტი დრო ტელეკომპანია “მთავარმა არხმა” დაუთმო. არხზე მთავარი აქცენტები ქვეყანაში არსებულ ოლიგარქიულ მმართველობაზე, დემოკრატიის სტაგნაციააზე, მთავრობასთან დაკავშირებულ “ტროლებსა” და “ბოტებზე” და კანონის უზენაესობის საფრთხეებზე გაკეთდა.

“ქართული დემოკრატიის უმძიმესი კრიტიკა, Freedom House-ის საქართველოში ტოტალურ სტაგნაციაზე წერს, ერთ-ერთი ყველაზე გავლენიანი საერთაშორისო ორგანიზაცია განსაკუთრებით საარჩევნო პროცესების დემოკრატიულობის ხარისხის გაუარესებაზე მიანიშნებს, ამ უარყოფითი პროცესების სათავედ კი, ოლიგარქიული მმართველობა სახელდება. დასკვნაში განსაკუთრებულად აღნიშნულია პროცესები, როდესაც Freedom House-ის მტკიცებით, ქვეყნის ხელისუფლება ანტისაოკუპაციო საბრძოლველად და სარჩევნო კამპანიაში ცვლილებების შესატანად საკუთარინტერნეტტროლებს იყენებდა”, - თქვა წამყვანმა თემის წარდგენისას. მასალიდან ასევე გავიგეთ, რომ Freedom House-ის ანგარიში უმწვავესია და აქ თავმოყრილია ყველა ის პრობლემა, რომელიც ქვეყანაში დემოკრატიას საფრთხეში აგდებს. აგრეთვე, ჟურნალისტმა ხაზგასმით აღნიშნა, რომ ავტორიტეტული ორგანიზაციის დასკვნა, ხელისუფლებისთვის მძიმე წასაკითხია, თუმცა “ოლიგარქიული მმარველობისა და სტაგნაციაში მყოფი დემოკრატიის შეფასებების მიუხედავად, დღეს ქართული ოცნება ამტკიცებდა, რომ ყველაფერი კარგად არის”.

პარალელურად მოვისმინეთ ოპოზიციური პარტიების წარმომადგენლების შეფასებებიც, რომლებიც ამბობენ, რომ “ერთადერთი ქარხანა, რომელიც ბიძინა ივანიშვილის ხელისუფლების დროს ამუშავდა, ეს არის ტროლების ქარხანა”.

სიუჟეტის მიწურულს თემის ავტორი იმასაც აღნიშნავს, რომ Freedom House-ის ანგარიშის თანახმად, საქართველო ინტერნეტის თავისუფლების კუთხით თავისუფალი ქვეყნების სიაშია, თუმცა იგი იქვე იმასაც მიუთითებს, რომ “დოკუმენტში ვრცლად არის მიმოხილული ის პრობლემები, რომელიც ქვეყანაში დასკვნიდან-დასკვნამდე სულ უფრო იზრდება”.

Freeდom House-ის ანგარიშიდან განსხვავებული დეტალები შემოგვთავაზეს საზოგადოებრივი მაუწყებლის “პირველმა არხმა” და ტელეკომპანია “იმედმა”. ვრცელი ანგარიშიდან მათი ყურადღების ცენტრში მხოლოდ ის მოექცა, რომ საქართველო 2019 წელს ინტერნეტის თავისუფლების ინდესით მსოფლიო ათეულშია და 75 ქულით იტალიასთან ერთად მეათე ადგილს ინაწილებს.

ამასთან, ორივე მაუწყებელმა აღნიშნა რომ ორგანიზაციის შეფასებით, საანგარიშო პერიოდში საქართველოში ინტერნეტის თავისუფლება სრულად იყო დაცული და რომ ინტერნეტის თავისუფლების კუთხით საქართველო ისეთ განვითარებულ ქვეყენებს უსწრებს, როგორიცაა იაპონია და უნგრეთი.

ანგარიშის დანარჩენმა კრიტიკულმა ნაწილმა, რომელშიც ზემოთ ხსენებულ პრობლემებზეა საუბარი, ამ ორი ტელევიზიის ინტერესი ვერ დაიმსახურა. ასევე, ამბავი საერთოდ ვერ მოხვდა შემდეგი ტელეკომპანიების 5 ნოემბრის მთავარ საინფორმაციო გამოშვებებში: “ფორმულა”, “ტელეკომპანი პირველი” და “რუსთავი 2”.

4 ნოემბერს, მღვდელმა გიორგი სხილაძემ მაღალი იერარქიის სასულიერო პირი, ეპისკოპოსი ზოსიმე შიოშვილი, სასულიერო სემინარიის სტუდენტის სექსუალურ შევიწროებაში დაადანაშაულა. ქარტიის გაიდლაინები პირდაპირ უთითებს, რომ მედიამ არ უნდა მოახდინოს სავარაუდო მსხვერპლის იდენტიფიცირება, თუმცა მედიის ნაწილმა ეს არ გაითვალისწინა და მასალებში მისი ვინაობა გაასაჯაროა.

მსხვერპლის ვინაობა ღიად თავდაპირველად, მღვდელმა გიორგი სხილაძემ გაამხილა. იგი ამბობდა, რომ 31 წლის წინ ეპისკოპოსი სასულიერო სემინარიის ერთ-ერთ სტუდენტს სექსუალურად ავიწროებდა, რის გამოც, სემინარიის სტუდენტებმა ამხილეს და თანამდებობიდან გადადგომის ხელწერილი დააწერინეს.

მისი განცხადების საფუძველზე, ამბის მომზადება ტელეკომპანია “მთავარმა” 5 ნოემბრის დღის გამოშვებებშივე დაიწყო. არხი საინფორმაციო გადაცემებს ეპისკოპოსის მხილებით იწყებდა და ყოველ მომდევნო გადაცემაში მაყურებელს განახლებულ ინფორმაციას აწვდიდა.

გარდა იმისა, რომ “მთავარი” მღვდლის განცხადების შინაარსს, სავარაუდო მსხვეპლის პირადი ინფორმაციის დაფარვის გარეშე აქვეყნებდა, წამყვანიც და ჟურნალისტიც, ამბის წარდგენისასაც და სიუჟეტშიც, არაერთხელ იმეორებდნენ სავარაუდო მსხვერპლის სახელსა და გვარს. ვინაობა აქცენტირებული იყო არხის სოციალურ პლატფორმაზე, ფეისბუკზე გამოქვეყნებული მასალების აღწერაშიც.

“მთავარის” გარდა, ვინაობა გასაჯაროვდა ონლაინ გამოცემების ნაწილის მასალებშიც, მათ შორის, ვინაობა დაწერეს ისეთმა მედიებმა, როგორიცაა: “ნეტგაზეთი”, “ტაბულა” და “პუბლიკა”.

5 ნოემბერს “ტაბულამ” ამბავს 5 მასალა მიუძღვნა, თუმცა, ვინაობა მხოლოდ ორ შემთხვევაში გაამხილა. 6 ნოემბერს სტუდენტის ვინაობა გაასაჯაროვა “ნეტგაზეთმაც”, მხოლოდ ერთ მასალაში, წინა დღეს მომზადებულ სტატიებში კი სტუდენტის ვინაობა არ დაუწერიათ.

სარედაქციო დასაბუთების მოსასმენად, რატომ გადაწყვიტეს მასალების ნაწილში მსხვერპლის ვინაობის გამხელა, “მედიაჩეკერი” სამივე გამოცემას დაუკავშირდა. “პუბლიკასა” და “ნეტგაზეთში” განაცხადეს, რომ სტუდენტის ვინაობა გაეპარათ და ამ ფაქტის აღმოჩენის შემდეგ ტექსტები შეასწორეს. რედაქციებში მიიჩნევენ, რომ მსგავს შემთხვევებში ვინაობა მხოლოდ მაშინ უნდა გასაჯაროვდეს, როცა მსხვერპლი ამაზე თავად ისაუბრებს.

“პუბლიკამ” მასალას ბოლოში მკითხველისთვის განარტებაც დაურთო, რომელშიც ნათქვამია, რომ ტექსტის თავდაპირველ ვერსიაში მსხვერპლის სახელი და გვარი იდენტიფიცირებული იყო.

მსგავსი შესწორება, რასაც დაშვებული შეცდომების შესწორების სტანდარტი ითვალისწინებს, არ იძებნება “ნეტგაზეთის” შესწორებულ მასალაში. “აუდიტორიამ უნდა იცოდეს რა გასწორდა, შესაბამისად ცხადად და მკაფიოდ უნდა იყოს მითითებული რა იყო არასწორი და რა არის სწორი”, - ვკითხულობთ შესწორების სახელმძღვანელო წესებში.

“ტაბულაში” მიიჩნევენ, რომ მსხვერპლის ვინაობა მათი სტატიის გამოქვეყნებამდე უკვე ცნობილი იყო და მღვდლის ციტატიდან მსხვერპლის ვინაობის ამოღება, მასალას სანდოობას მოაკლებდა:

“მსხვერპლის ვინაობა, რომელიც სრუწლოვანია, საჯარო გახადა და დაასახელა თავად მღვდელმა, ასევე ტაბულაზე გამოქვეყნებამდე სახელი და გვარი უკვე გასული იყო ნაციონალური მედიის ეთერით და facebook დისკუსიების ნაწილიც იყო.

ტაბულაზე გამოქვეყნებულ მთავარ მასალაში, სადაც მღვდელია ციტირებული, სახელი და გვარი სწორედ ციტატაშია მოყვანილი. ვინაიდან, ინფორმაცია ჩვენგან არ საჯაროვდებოდა, მისი იმგვარად რედაქტირება, რომ სახელი და გვარი ინიციალებით შეგვეცვალა ან ამოგვეღო, აზრს მოკლებული იყო. ნებისმიერი დაინტერესებული ადამიანისთვის ინფორმაცია ვინაობაზე მარტივად ხელმისაწვდომი იყო. მღვდლის ციტატის შეკვეცით კი, საკუთარ მასალას სანდოობას მოვაკლდებდით, რადგან ინფორმაცია უნდა ამოგვეღო” - ამბობს “ტაბულას” რედაქტორი სალომე უგულავა “მედიაჩეკერთან” საუბრისას და ამატებს, რომ სარედაქციო სტანდარტს რაც შეეხება, მსხვერპლის კონფიდენციალურობას ყოველთვის იცავენ, როცა ეს მას სურს და განსაკუთრებით, როცა თავად არიან ამბის პირველწყარო.

ზემოთ დასახელებული მედიების გარდა, სტუდენტის ვინაობა იძებნება ისეთ გამოცემებში, როგორიცაა: პრესა.ჯი, ექსპრესნიუსი, ნიუპოსტსი, ფაქტები.ჯი, ნიუსრეპორტ.ჯი, გურიის მოამბე, რეზონანსი, მეტრონომი, ფორ.ჯი, ესპერსონა, ალია.

სავარაუდო მსხვერპლის ვინაობა გაასაჯაროა რუსულენოვან აუდიტორიაზე მომუშავე გამოცემა სოვანიუსმაც, რომელსაც სავარაუდო მსხვერპლი საჯარო პირში აერია. გამოქვეყნებიდან მალევე გამოცემამ მასალა ჩაასწორა, თუმცა, შესწორების შესახებ აუდიტორიისთვის არ უცნობებია.

ვინაობა არ დაუსახელებიათ, მაგრამ სიუჟეტში აჩვენეს გიორგი სხილაძის ფეისბუკის პოსტი, რომელშიც სტუდენტის სახელი და გვარი გარკვევით იკითხებოდა, ტელეკომპანია “ფორმულას” სიუჟეტში.

ბოლო პერიოდში, მას შემდეგ, რაც საეკლესიო წრეებში, მაღალი იერარქიის სასულიერო პირების მხრიდან, სავარაუდო სექსუალური შევიწროების შესახებ ალაპარაკდნენ, ეს თემა მაღალ საჯარო ინტერესს ატარებს. შესაბამისად, ეს ამბავიც, ცხადია, მედიის ფოკუსში უნდა მომხვდარიყო. თუმცა, მედიასფეროში, ეთიკის საკითხებზე მომუშავე ჟურნალისტების ნაწილი მიიჩნევს, რომ ამ შემთხვევაში მაღალი საჯარო ინტერესი არსებობდა ფაქტისა და სასულიერო პირის, და არა მსხვერპლის მიმართ და ამიტომ, მისი ვინაობა არ უნდა გასაჯაროებულიყო.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭოს თავმჯდომარე ნანა ბიგანიშვილი “მედიაჩეკერთან” საუბრისას ამბობს, რომ მსხვერპლის ვინაობის გამხელა, მისი თანხმობის გარეშე, დაუშვებელი იყო. იგი მიიჩნევს, რომ ჟურნალისტები მსგავსი საკითხების გაშუქებას განსაკუთრებული პასუხისმგებლობით უნდა მიუდგნენ: “მსხვერპლის სახელი და გვარის გასაჯაროება ამბავს არაფერს სძენდა, გარდა მეტი სკანდალურობისა. საზოგადოებისთვის მნიშვნელოვანი არ იყო მისი ვინაობის ცოდნა. წარმოიდგინეთ, რამხელა ზიანი შეიძლება მიადგეს მას. სამწუხაროდ, ვთვლი, რომ მედიებმა პატივი არ სცეს მის პირად ცხოვრებას და არაპასუხისმგებლიანად მიუდგნენ ამ შემთხვევის გაშუქებას “.

მისივე თქმით, ამბავი უდავოდ მნიშვნელოვანი იყო, თუმცა ჟურნალისტებს პირველ რიგში მსხვერპლის ინტერესების დაცვაზე უნდა ეზრუნათ: “თუ ბოლო დღეებში განვითარებულ მოვლენებს გავითვალისწინებთ, რასაკვირველია, ძალიან მნიშვნელოვანი ამბავი იყო და საზოგადოებას აინტერესებდა. თუმცა, ჩემთვის გაუგებარია, რა საჭირო იყო მსხვერპლის ვინაობის გამჟღავნება. ვფიქრობ, არ არსებობდა ამის დასაბუთებული მიზეზი”.

პირადი ცხოვრების გაშუქების სახელმძღვანელო გვეუბნება, რომ ჟურნალისტს მხოლოდ იმ შემთხვევაში შეუძლია პირის პირად ცხოვრებაში შეჭრა, “როდესაც გამჟღავნებულ ფაქტებს საზოგადოებისთვის უფრო მეტი სიკეთის მოტანა შეუძლია, ვიდრე ერთი კონრეტული პირისთვის ზიანის მიყენება”.

ცხადია, ამ კონკრეტულ შემთხვევაში მაღალი ინტერესი არა მსხვერპლის, არამედ პრობლემის მიმართ არსებობს. მსხვერპლის იდენტიფიცირებით კი მედიამ არა საზოგადოების ინტერესი, არამედ ცნობისმოყვარეობა დააკმაყოფილა.

ამბავს ამძიმებს ისიც, რომ გავრცელდა სტუდენტის წერილიც და საზოგადოებისთვის ცნობილია პირის პირადი ცხოვრებისა და სავარაუდო შევიწროების შემთხვევების მძიმე დეტალები.

“მედია უნდა შეეცადოს, არ მოახდინოს მსხვერპლის რეტრავმირება. ადამიანს აქვს "დავიწყების უფლება", რაც ნიშნავს იმას, რომ მედიამ არ უნდა შეუწყოს ხელი პირისთვის მძიმე ისტორიის გახსენებას და ხელახლა მძიმე ფსიქოლოგიურ მდგომარეობაში ჩაყენებას”, - ვკითხულობთ კრიმინალის გაშუქების სახელმძღვანელო წესებში, რომელიც ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერაა მომზადებული.

“ყურადღების ცენტრში” (Spotlight) - ასე ჰქვია ამერიკულ ოსკაროსან ფილმს, რომელიც ჟურნალისტების მიერ კათოლიკურ ეკლესიაში პედოფილიის მხილებას ეხება. ფილმი ნამდვილ ამბავს ეფუძნება, რომელიც 2002 წელს მოხდა ბოსტონში.

ადგილობრივი გაზეთის, “ბოსტონ გლოუბის” (Boston Globe) გამომძიებელმა ჟურნალისტებმა კათოლოკური ეკლესიის მღვდელმსახურები პედოფილიაში ამხილეს, ხოლო მათ მფარველობაში ბოსტონის კათოლიკური ეკლესიის არქიეპისკოპოსი ბერნარ ლოუ დაადანაშაულეს.

ჟურნალისტების მიერ საქმის გახმაურების შემდეგ ბოსტონის ეპარქია იძულებული გახდა გაეყიდა ქონება, რათა მილიონობით დოლარი გადაეხადა კომპენსაციის სახით 500-ზე მეტი დაზარალებულისთვის. კარდინალი ლოუ კი გადადგა.

ხუთშაბათს, საქართველოში მოქმედი მედიასაშაულებების ჟურნალისტებს მაღალი იერარქიის მღვდელმთავარმა პეტრე ცაავამ მიაწოდა ინფორმაცია, რომ საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის პატრიარქი ეწევა “ჭაბუკების გახრწნას” და რომ ამ ინფორმაციის გაჟღერებას მოჰყვა მისი დასჯა სინოდის კრებაზე, როდესაც იგი ჭყონდიდის ეპისკოპოსობიდან დაითხოვეს.

რამდენიმე ტელევიზია და ონლაინ მედია სინოდის სხდომას პირდაპირ ეთერში აშუქებდა. ამის გამო, საზოგადოებამ უშუალოდ პეტრე ცაავასგან შეიტყო ის ინფორმაცია, რომელმაც გააოგნა.

პეტრე ცაავამ თქვა: “საქართველოს კათოლიკოს პატრიარქი… ერს ჰყავს პიდარასტიის, მამათმავლური ცოდვით შეპყრობილი თავმჯდომარე სინოდის”.

როგორ შეხვდა ამ განცხადებას მედია, რომელიც ბოლო წლებია ფლობს ინფორმაციას, რომ საქართველოს მართლმადიდებელ ეკლესიაში გარკვეული ფირებით მიმდინარეობს შანტაჟი; რომ წინა ხელისუფლების დროს ჩაწერილი პირადი ცხოვრების ამსახველი ვიდეომასალების ნაწილი ეხება სასულიერო პირებსაც; რომ არსებობს “ციანიდის საქმისთვის” მსჯავრდებული დეკანოზ გიორგი მამალაძის წერილი, რომელშიც მსგავს ფაქტებზეა საუბარი და ა.შ.

მიუხედავად ამისა, მედია სრულიად მოუმზადებელი აღმოჩნდა ასეთი თემის სათანადო გაშუქებისთვის. პირველი რამდენიმე წუთის განმავლობაში ჟურნალისტები ვერც კი იმეორებდნენ პეტრე ცაავას მიერ პატრიარქისადმი გაჟღერებულ ბრალდებას.

მაგალითად, “მთავარი არხის” ჟურნალისტების პირველი რეაქცია ასეთი იყო:

“შოკისმომგვრელი განცხადებები მოვისმინეთ ჩვენ ახლა მეუფე პეტრეს მხრიდან. უმძიმესი ბრალდებები წაუყენა საქართველოს პატრიარქს. ის დაადანაშაულა ცოდვის ლობირებაში. ძალიან რთულია იმ ბრალდებების გამეორება. ეს იყო მართლაც ძალიან მოულოდნელი, რომლის ინტერპრეტირება ან შინაარსის გადმოცემა მე ძალიან მიჭირს”.

ტელეკომპანია “იმედმა” პეტრე ცაავას განცხადების პირველი ნაწილი შემოგვთავაზა პირდაპირ ეთერში, სადაც ის ზოგადად ეკლესიაში “მამათმავლობის მხილებაზე” საუბრობს და შემდეგ ყოველგვარი კომენტარის გარეშე, სხვა თემაზე გადავიდა საინფორმაციო გამოშვების წამყვანი. რამდენიმე წუთის შემდეგ კი საპატრიარქოსთან მყოფი ჟურნალისტი ჩართო პირდაპირ ეთერში, რომელმაც მაყურებელს უთხრა, რომ არ გაიმეორებდა იმას, რაც პეტრე ცაავამ თქვა საჯაროდ:

“მე მირჩევნია ეს თავად მაყურებელმა უშუალოდ მეუფე პტრესაგან მოისმინოს, მე არ ვაპირებ მისი განცხადებების ციტირებას”.

პირდაპირ ეთერში მოუხდა პეტრე ცაავას განცხადების გაშუქება ტვ პირველსაც, საიდანაც, ასევე, პირველი რამდენიმე წუთის განმავლობაში ჟურნალისტები მაყურებელს აწვდიდნენ ინფორმაციას, რომ პეტრე ცაავამ ზოგადად ეკლესიაში მამათმავლობის მხილება დაასახელა მისი დათხოვნის მიზეზად. უფრო მეტიც, საპატრიარქოში მყოფმა ჟურნალისტმა პირდაპირ ეთერში ჩართვის დროს დაამახინჯა პეტრე ცაავას განცხადება და თქვა, რომ მან სინოდის მდივანი დაადანაშაულა და რომ უცნობია, ვინ იყო სხდომის მდივანი. რეალურად პირდაპირ ეთერში პეტრე ცაავამ ცალსახად განაცხადა, რომ მან პატრიარქი ამხილა, რომელიც არის სინოდის მუდმივმოქმედი თავმჯდომარე.

“ძალიან სკანდალური განცხადება გააკეთა მეუფე პეტრემ,” - ასე შეაფასა “რუსთავი 2”-ის ჟურნალისტმა პეტრე ცაავას განცხადება. ეს განცხადება "რუსთავი 2-მა" პირდაპირ ეთერში გადასცა.

პეტრე ცაავას მიერ პატრიარქის დადანაშაულების შესახებ განცხადების პერიფრაზისგან შეიკავა თავი ფორმულა ტვ-ის ჟურნალისტმაც. მან ჩართვის დროს მაყურებელს უთხრა, რომ პეტრე ცაავამ “სინოდის თავმჯდომარე ამხილა, თუ რაში ამას მოისმენთ, როდესაც მეუფე პეტრეს ინტერვიუ გავა ეთერში”.

საზოგადოებრივ მაუწყებელს სინოდის სხდომასთან დაკავშირებით საგანგებო ეთერი არ ჰქონია და შესაბამისად, პირდაპირ ეთერში არ გადაუცია პეტრე ცაავას განცხადებები. მოგვიანებით კი ჟურნალისტმა, რომელმაც საპატრიარქოსთან განვითარებული ამბები პირდაპირ ეთერში უამბო მაყურებელს, უთხრა, რომ მეუფე პეტრემ “სკანდალური განცხადებები” გააკეთა.

რას ნიშნავს, როცა მედია, ჟურნალისტები ვერ ბედავენ საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის პატრიარქის მიმართ სხვის მიერ გაჟღერებული ბრალდების პერიფრაზსაც კი? მოიქცეოდნენ თუ არა ისინი ასე იმ შემთხვევაშიც, თუკი, მაგალითად, მძიმე ბრალდებას წაუყენებდა პრეზიდენტი პრემიერს? ვინმე ცნობილი მსახიობი ცნობილ კინორეჟისორს? კათოლიკე მღვდელი - კარდინალს და ა.შ. - ალბათ, არა, რადგან, ცხადია, ძნელია, ერთის მხრივ, “უწმინდესად და უნეტარესად” მოიხსენიებდე ადამიანს და მეორეს მხრივ, იმ ქმედებებში ბრალდებულად გამოაცხადო, რომლის გმობასაც ტაბურეტკებით და კომბლებით “შეიარაღებული” იცავს ის ეკლესია, რომლის მწყემსიცაა.

რა თქმა უნდა, ჟურნალისტური სტანდარტი გულისხმობს მაღალი პასუხისმგებლობის გამოვლენას და სიფრთხილეს ისეთი ფაქტების გასაჯაროების დროს, რომლებიც დადასტურებული არ არის. თუმცა, როდესაც ბრალდება ძალიან მაღალი საზოგადოებრივი ინტერესის მქონეა, მედია ვალდებულია ყველა ღონეს მიმართოს ამ ბრალდებაზე მეტი დეტალების მოსაძიებლად.

მეტ დეტალებს მაყურებელი დღის შემაჯამებელ საინფორმაციო გამოშვებებში ელოდა, თუმცა ვნახოთ, რეალურად რა გავიგეთ:

• საზოგადოებრივი მაუწყებლის პირველი არხის ცხრასაათიან მოამბეში შემოგვთავაზეს დღის განმავლობაში სინოდის სხდომის გარშემო გაკეთებული კომენტარების კოლაჟი. არ იყო წარმოდგენილი სიღრმისეული ანალიზი, არ დასმულა დამატებითი შეკითხვები პეტრე ცაავას მიერ გაჟღერებულ ბრალდებებზე და მთელი აქცენტი გადანატილი იყო იმის ჩვენებაზე, თუ როგორ შეურაცხყო მეუფე პეტრემ პატრიარქი. ჟურნალისტი გვთავაზობდა სინოდის წევრი მღვდელმთავრების პერიფრაზებს, რომ “ჭყონდიდის მიტროპოლიტი სინოდის სხდომაზე უხამსი სიტყვებით და შანტაჟის ენით საუბრობდა”;
  
  
• პეტრე ცაავას ნეგატიური პორტრეტის შექმნაში კიდევ უფრო შორს წავიდა ტელეკომპანია “იმედი”. კერძოდ, სარედაქციო და ჟურნალისტურ ტექსტებში ვხვდებოდით ასეთ პასაჟებს: “მან [პეტრემ] სრულიად საქართველოს კათოლიკოს პატრიარქი უმძიმეს ცოდვაში დაადანაშაულა... მალევე გაირკვა, რომ [პეტრე] კი არ გამოვიდა [სინოდის სხდომიდან], არამედ ძალით გამოიყვანეს... [სინოდის წევრების მონათხრობით] პეტრე ცაავამ გაბედა და პატრიარქისკენ გაიწია… მან კიდევ ერთხელ დაადანაშაულა პატრიარქი სოდომ-გომორის ცოდვაში” და ა.შ. ასეთი კონტექსტის შექმნის შემდეგ “ქრონიკის” შემაჯამებელ გამოშვებაში ჟურნალისტებმა გვაუწყეს, რომ “პეტრე ცაავას მხარდასაჭერად სოციალურ ქსელში აქტიურობენ ნაციონალური მოძრაობის წარმომადგენლები და მათი მხარდამჭერები”. ამის საილუსტრაციოდ აჩვენეს ფეისბუკპოსტების სქრინები, თუმცა აქვე საინტერესოა ის ფაქტი, რომ არ უჩევენებიათ თავად ენმ-ს ლიდერის, მიხეილ სააკაშვილის პოსტი, რომელიც სწორედ რომ ილია მეორეს უჭერდა მხარს. ამას გარდა, იმედის ჟურნალისტი ცხარე ინტერესს ავლენდა პეტრე ცაავასგან იმის გამოსარკვევად, თუ აქამდე რატომ არ ასაჯაროებდა ამ ინფორმაციას და ახლა რატომ გადაწყვიტა მხილება;
  
  
• ფაქტობრივად სინოდის სხდომის მშრალი ქრონოლოგია და კომენტარები შემოგვთავაზა “ფორმულამაც” მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში. ჟურნალისტი აქაც იყენებდა ტერმინს, რომ “სოდომურ ცოდვაში” ამხელდა პეტრე ცაავა პატრიარქს.
  
  
• "მთავარი არხი" , "რუსთავი 2" და "ტვ პირველი" დღის განმავლობაში თითქმის უწყვეტ რეჟიმში ცდილობდნენ სხვადასხვა აქტორის პირდაპირ ეთერში ჩართვით და ინტერვიუებით თემის გაშლას, ეს უფრო მეტად სენსაციურობის წარმოჩენას ეძღვნებოდა, ვიდრე კონკრეტულ ბრალდებაზე მეტი დეტალების მოძიებას.
  
  

მედიის მიერ დამატებით დასმული შეკითხვებიდან გავიგეთ, თუ რას გულისხმობდა პეტრე ცაავა, როდესაც თქვა, რომ პატრიარქი “მამათმავლობითა” და “პიდარასტიითაა” შეპყრობილი.

პეტრე ცაავამ თქვა: “ეკლესიურად ამ ცოდვას ჰქვია პიდარასტია, შენდობას ვითხოვ, არ მინდა ვინმემ ცუდად გაიგოს, ახალგაზრდა ჭაბუკის გახრწნა არის ეს.”

შეიცავს თუ არა ეს ბრალდება - “ახალგაზრდა ჭაბუკის გახრწნა” - პედოფილიაზე მინიშნებას, რაც სისხლის სამართლის დანაშაულია, - ეს კითხვა ჟურნალისტებს პეტრე ცაავასთვის არ დაუსვამთ.

პეტრე ცაავამ თქვა, რომ შეუძლია წარადგინოს სინოდის წინაშე 2-3 მოწმე, მოგვიანებით განაცხადა, რომ “შეიძლება 30-იც”. მან თქვა, რომ მედიას ვერ გაუმხელს ამ მოწმეებს, თუმცა ჟურნალისტებს უთხრა, რომ მისი ბრალის გამამყარებელი არგუმენტები შეუძლიათ ამოიკითხონ 1970-ანი წლებიდან დღემდე გასამართლებული სასულიერო პირების საქმეების შესწავლის შედეგად. მედიას ჯერ არც ამ მხრივ გამოუხატავს ამ თემის მიმართ ინტერესი.

საბოლოო ჯამში, ის, რასაც ამ ხნის განმავლობაში საქართველოში მოქმედი მედიასაშუალებები გვიჩვენებენ, არის პეტრე ცაავას ბრალდებები, რომლებიც რჩება ზეპირ განცხადებებად და არ ახლავს თან ფაქტები და მეორეს მხრივ, ვხედავთ პატრიარქის დამცველების ასევე ზეპირ, მხოლოდ რწმენაზე დაფუძნებულ განცხადებებს.

ჯერ მედიას ისიც ვერ გაურკვევია, რაში ადანაშაულებენ პატრიარქს - ეს არის სისხლის სამართლის კოდექსით დასჯადი დანაშაული პედოფილია თუ ჰომოსექსუალური ურთიერთობები, რაც ადამიანის უფლებაა სეკულარულ სახელმწიფოში და არა “სოდომური ან უმძიმესი ცოდვა”, როგორც ამას ჟურნალისტები იმეორებენ. ამასთან, მნიშვნელოვანია, რომ მედიასპექტრში შევხვდით ისეთ გაშუქებასაც, როდესაც პეტრე ცაავას განცხადებებს იმ ნაწილში, როცა ის საუბრობს “მამათმავლობასა და სოდომ-გომორის ცოდვაზე” - მედიამ (მაგალითად, ნეტგაზეთი, პუბლიკა) დაარქვა თავისი სახელი - “ჰომოფობიური” და “სიძულვილის ენა”.

22 ოქტომბერს ტელეკომპანია „იმედის“ გადაცემა „SWOT ანალიზს“ საქართველოს სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურის ახალი უფროსი გრიგოლ ლილუაშვილი სტუმრობდა. გადაცემაში რომლის მიზანიც, ამ კონკრეტულ შემთხვევაში, ეროვნული უსაფრთხოების ძლიერ და სუსტი მხარეების, ასევე შესაძლებლობებისა და საფრთხეების განხილვა იყო, თავშივე გაირკვა, რომ სტუმარს სრული კომფორტი ექნებოდა. კერძოდ წამყვანმა სიტყვა სტუმრისადმი რევერეანსებით დაიწყო და ერთგვარი გულისწყვეტაც გამოხატა, რომ მას მომდევნო ექვსი წლის განმავლობაში „ძალიან უმადური საქმის კეთება მოუწევდა“.

მანვე აშშ-ის ცენტრალური დაზვერვის სააგენტოს (CIA) შტაბბინაში არსებული სტელაც გაიხსენა, რომელზეც ყოველგვარი იდენტობის მითითების გარეშე, იმ ადამიანების სახელზე, რომლებმაც ქვეყნის უსაფრთხოებისთვის თავი გასწირეს, მხოლოდ ვარსკვლავებია გამოსახული და მათ „არანაირი დიდება არ აქვთ, რადგანაც მათი სახელები გასაიდუმლოებულია“. „დაახლოებით ამ ფრონტზე იბრძვით თქვენ, მაგრამ ჩვენ რომ მშვიდად ვართ, ზუსტად იმის დამსახურებაა, რომ ამ უმადურ საქმეს თქვენ აკეთებთ“, - უთხრა მან გრიგოლ ლილუაშვილს და მასთან საუბარი ქვეყნის უსაფრთხოების სუსტი მხარეების განხილვით დაიწყო.

ამ უკანასკნელზე საუბრისას, წამყვანი რესპონდენტისგან მხოლოდ იმით დაინტერესდა, არის თუ არა ოკუპაცია ეროვნული უსაფრთხოების სუსტი მხარე და ართულებს თუ არა უცხო ქვეყნის (რუსეთის) სპეცსამსახურებისა და შეიარაღებული ძალების ჩვენს ტერიტორიაზე ყოფნა, უწყების მუშაობას. ასევე, არის თუ არა სუსტი მხარე: ქვეყნის „ლიბერალური“ საიმიგრაციო პოლიტიკა, მეზობელ ქვეყნებთან არადემარკირებული საზღვრები და პანკისის ხეობა.

სუსტი მხარეების შემდეგ, წამყვანი ყურადღებას უკვე ეროვნული უსაფრთხოების საფრთხეებზე ამახვილებს და ამ კონტექსტში ტერორიზმის საკითხს განიხილავს. სწორედ აქ სტუმარი მისგან კიდევ ერთ კომპლიმენტს იმსახურებს. ასე მაგალითად, მისგან ვისმენთ, რომ „ღვთის წყალობით“ და სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურის „მეცადინეობით და მეოხებით“ საქართველოში ტერორისტული აქტი არ მომხდარა. პარალელურად კი იგი საზოგადოებას აკრიტიკებს და ამბობს, რომ მას „არ აქვს შესაბამისი უნარები გამომუშავებული, რომ გაარკვიოს, ვისკენ უნდა გადახაროს სიმპატიები“.

წამყვანი იმასაც ამბობს, რომ „ჩვენ ვიყავით იმის მოწმე“ როდესაც „საზოგადოება მხარს უჭერს და რომანტიზებას ახდენს ტერორიზმში ეჭვმიტანილი ადამიანების”, სპეცსამსახურების წარმოამდგენლებს კი ძალის გამოყენებისთვის გმობს. მას დიდი ალბათობით, 2017 წელს პანკისის ხეობაში ჩატარებული ანტიტერორისტული სპეცოპერაცია ჰქონდა მხედველობაში, რომლის 18 წლის ადგილობრივი თემირლან მაჩალიკაშვილი სასიკვდილოდ დაიჭრა. თუმცა, იმაზე, რომ ამ დრომდე სამართალდამცველებმა მისი ტერორიზმთან კავშირი გამოკვეთეს და ვერც შესაბამისი მტკიცებულებები წარმოადგინეს, წამყვანს არ უსაუბრია. უფრო მეტიც, სტუმრისთვის არც ის შეუხსენებია, რომ გარდაცვლილის ოჯახი სიმართლის დადგენას და დამნაშავე პირების დასჯას ამ დრომდე ითხოვს, თუმცა უშედეგოდ. მისთვის არც საქმესთან მიმართებით არსებული ის ლეგიტიმური კითხვა დაუსვამს, რომელზე პასუხსაც მოკლულის ოჯახის წევრები უკვე ორი წელია, სამართალდამცველი ორგანოებისგან უშედეგოდ ელოდებიან.

გადაცემის წამყვანმა სტუმართან სამხედრო სავალდებულო სამსახურის საკითხიც განიხილა და ახალგაზრდები იმის გამოც გააკრიტიკა, რომ ისინი სხვადასხვა გზებით ამ სამსახურისთვის თავის არიდებას ცდილობენ.

„თუ ითხოვ, რომ ლილუაშვილის სამსახურმა იმუშაოს როგორც „მოსადმა“ (ისრაელის დაზვერვის სამსახური), მაშინ პატრიოტიზმი უნდა გქონდეს მინიმუმ ისეთი, როგორიც ისრაელშია“, - თქვა მან. აღსანიშნავია, რომ მას სისტემაში ამ მიმართულებით არსებულ ხარვეზებსა და ნაკლოვანებებზე არ უსაუბრია და სტუმართან არც იმის გარკვევა უცდია, რა მიზეზი აქვს იმას, რომ ახალგაზრდების დიდ ნაწილს სამხედრო სამსახურის მოხდის სურვილი არ აქვს და ყველა შესაძლო ხერხით მისგან დაღწევას ცდილობს. მას არც ის კითხვა დაუსვამს, ხომ არ არის პრობლემა თავად სისტემაში და არა იმ ახალგაზრდებში, რომლებსაც, ფაქტობრივად, ქვეყნის წინააღმდეგ ე.წ. „დეზერტირობაში“ დასდო ბრალი.

მანვე ოპოზიცია დესტრუქციულ ქმედებებსა და სახელმწიფო გადატრიალებაშიც დაადანაშაულა და თქვა, რომ ამის „რეპეტიცია“ ჩვენ 20 ივნისს ვნახეთ. არადა, 20 ივნისს, საზოგადოების ფართომასშტაბიანი პროტესტი საქართველოში რუსი კომუნისტი დეპუტატის სერგეი გავრილოვის ვიზიტსა და პარლამენტის თავმჯდომარის სავარძელში მის მოკალათებას მოჰყვა და ეს სახელმწიფოს წინააღმდეგ დაგეგმილი დესტრუქციული ქმედება ან ხელისუფლების დამხობის მცდელობა კი არა, სპონტანური პროტესტი იყო.

გადაცემის მიწურულს წამყვანმა სტუმარი სწორი და პრაგმატული საგარეო და საშინაო პოლიტიკის გატარების გამო კიდევ ერთხელ შეაქო და სწორედ ამის დამსახურებად მიიჩნია, რომ დამოუკიდებელი საქართველოს ისტორიაში მოქმედი ხელისუფლება ერთადერთია, რომლის დროსაც ომი არ მომხდარა. მანვე ყოფილი ხელისუფლება და პრეზიდენტი საგარეო პოლიტიკის მიმართულებით „პროვოკაციული და მოღალატეობრივი“ ნაბიჯების გადადგმაში დაადანაშაულა და ხაზგასმით აღნიშნა, რომ „ჩვენი ტერიტორიების ოკუპაცია“ სწორედ აღნიშნულმა განაპირობა.

ის, რომ გადაცემის წამყვანმა სტუმარს სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურის მიმართ არსებული არცერთი კრიტიკული კითხვა არ დაუსვა, რომელიც საზოგადოებას ამ უწყების მიმართ კარგა ხანია დაუგროვდა, ტოვებდა შთაბეჭდილებას, რომ გადაცემის მიზანი არა იმდენად უწყებისა და ზოგადად ქვეყნის უსაფრთხოების თვალსაზრისით არსებული რეალური ვითარების განხილვა, არამედ სუს-ის ახალი ხელმძღვანელისთვის თავისუფალი ტრიბუნის მიცემა და საზოგადოებაში მის მიმართ დადებითი დამოკიდებულების შექმნა იყო.

• არ ეტყობოდა, რომ შეურაცხადი იყო
• არ შეგვიმჩნევია ფსიქიკური აშლილობა
• არ შეიძლება გამოშვება! მკვლელ ადამიანს რაც ეკუთვნის, ისე უნდა დაისაჯოს

ეს იყო იმ გზავნილების არასრული ჩამონათვალი, რაც 18 ოქტომბერს “მთავარი არხის” ეთერში გასული სიუჟეტიდან მიიღო მაყურებელმა, სახელწოდებით “მკვლელი დედის საქმე”.

სიუჟეტი შეეხებოდა ექსპერტიზის დასკვნას, რომლის მიხედვით აღაიანში შვილის მკვლელობისთვის მსჯავრდებულ დედას შეზღუდული შერაცხადობა ჰქონდა. სიუჟეტში ცალმხრივად იყო წარმოჩენილი მსჯავრდებულის ქმრის და მისი ნათესავების პოზიცია, რომლის მიხედვით, გამოთქმული იყო ეჭვი, რომ გაყალბდა ექსპერტიზის დასკვნა, რათა მოხდეს “მკვლელი დედის” ციხიდან გათავისუფლება. ჟურნალისტმა გვაჩვენა ქმრის, ქმრის ნათესავების კომენტარები, რომლებიც ირწმუნებიან, რომ მსჯავრდებულს არ ეტყობოდა რომ იყო შეურაცხადი, რომ მათ მისთვის ფსიქიკური პრობლემების ქონა არ შეუნიშნავთ და ა.შ.

სიუჟეტში ეს ნაწილი სრულიად დაუბალანსებელი იყო, არ იყო წარმოჩენილი პროფესიონალის შეფასებები ან კომენტარები ამ საკითხთან მიმართებაში.

მოკლული ბავშვის მამა წარმოჩენილი იყო საქმის ერთადერთ მსხვერპლად, მაშინ როცა გამოძიება მის მიმართაც აწარმოებს გამოძიებას არასრუწლოვნათან სექსუალური კავშირისთვის. მოკლული ბავშვის დედა ქორწინების დროს არასრულწლოვანი იყო.

მამის, როგორც საქმის ერთადერთი მსხვერპლისადმი მეტი სენსიტიურობისთვის სიუჟეტში ნაჩვენები იყო მოკლული ბავშვის ფოტოები, მათ შორის მამასთან ერთად, ნაჩვენები იყო, თუ როგორ ეფერება მამა გარდაცვლილი შვილის ტანსაცმელს, ტირის ბავშვის საფლავთან და ა.შ.

სიუჟეტის მთელი პათოსი მიმართული იყო “დამნაშავე დედის მთელი სიმკაცრით დასჯის” აუცილებლობისკენ. შედეგმაც არ დააყოვნა. “მთავარი არხის” ფეისბუკ გვერდზე აღნიშნული სიუჟეტის გაზიარების შემდეგ კომენტარებში ადამიანები მოითხოვენ ქალის რაც შეიძლება მკაცრად დასჯას, ზოგი მისი მკვლელობის მომხრეცაა, ნაწილი კითხულობს, თუ რატომ არ იყო იზოლირებული, თუ ქალს ფსიქიკური პრობლემები ჰქონდა.

ამდენად, გარდა იმისა, რომ სიუჟეტი ცალხმრივად აშუქებდა ამ მკვლელობის საქმეს, მან ასევე მოახდინა ფსიქიკური ჯანმრთელობის მქონე ადამიანების კიდევ უფრო სტიგმატიზაციაც.

11 ოქტომბერს ხაშურში 32 წლის მამაკაცმა 30 წლის ყოფილი მეუღლე იარაღის კონდახით სასიკვდილოდ სცემა და შემთხვევის ადგილიდან მიიმალა. ექიმებმა დაზარალებულის გადარჩენა ვერ შეძლეს. ახალგაზრდა ქალი საავადმყოფოში გარდაიცვალა.

ამბავი იმავე დღეს ყველა საინფორმაციო გამოშვების ერთ-ერთ მთავარ თემად იქცა და აქტუალურობა მომდევნო დღეებშიც შეინარჩუნა. გამონაკლისი არც ეს შემთხვევა აღმოჩნდა, მედიამ ცდუნებას ვერც ახლა გაუძლო და ქალის მკვლელობის მოტივის ძიება საქმის არსის მცოდნე ისეთ “კომპეტენტურ” სუბიექტებთან დაიწყო, როგორებიც მაგალითად, მკვლელობაში ბრალდებულის ოჯახის წევრები და მეზობლები არიან.

თავი განსაკუთრებით ტელეკომპანია “მთავარი არხისა” და “რუსთავი 2”-ის ჟურნალისტებმა გამოიჩინეს, მკვლელობის ადგილზე რამდენჯერმე ჩავიდნენ და მკვლელობის სავარაუდო მოტივის იმდენი ვერსია შემოგვთავაზეს, რამდენი მოხალისეც ნახეს.

მათ მიერ თემაზე მომზადებული მასალებიდან მოვისმინეთ ტექსტები, რომ ნათესავები ბრალდებულს წესიერ ადამიანად ახასიათებენ და რომ მათთვის, “ის რაც ხაშურში დატრიალდა” რთულად წარმოსადგენია. გავიგეთ ისიც, რომ ბრალდებულის მეზობლები და ახლობლები მომხდარში თავად მოკლულს ადანაშაულებენ და მკვლელობისკენ წამქეზებლად სწორედ მას ასახელებენ.

ერთ-ერთი ჩართვის დროს ჟურნალისტმა ისიც თქვა, რომ, თურმე, “სასტიკი მკვლელობის საქმე კიდევ უფრო საინტერესო” გახდა, რაც ბრალდებულის მამის მიერ მკვლელობის ერთ-ერთ სავარაუდო მიტოვად მესამე პირის, მოკლულის სავარაუდო მეგობარი მამაკაცის დასახელებაში გამოიხატა.

ბრალდებულის მამის პარალელურად, დის ვერსიაც მოვისმინეთ, რომელიც ასევე ძმის საქციელისთვის გამართლების მოძებნას ცდილობს და ამბობს, რომ მის ძმას გარდაცვლილმა მისივე მოკვლისკენ თავადვე უბიძგა. უფრო ზუსტად კი, მისმა საქციელმა, რომელიც რამდენიმე წლის დაშორებული ყოფილი ქმრისთვის მიუღებელი და უფრო მეტიც, ღირსების შემლახავი აღმოჩნდა. უფრო ნათლად რომ ვთქვათ, მოკლულს უბრალოდ პირადი ცხოვრება ჰქონდა, რომელიც ყველა ლოგიკური მსჯელობით არც მისი ყოფილი მეუღლის, არც მისი ოჯახის რომელიმე წევრის, თუ მეზობლის, მით უფრო, არც ჟურნალისტის თავისტკივილი და ინტერესის საგანი უნდა ყოფილიყო.

მედიის მხრიდან პირადი ცხოვრების საიდუმლოს ხელყოფა ამით არ დასრულდა. ჟურნალისტებმა არ დაიზარეს და ბრალდებულის ოჯახის წევრების “მძიმე ბრალდებები” უშუალოდ მოკლულის ოჯახის წევრებთან და ახლობლებთან გადაამოწმეს. მივიდნენ და პირდაპირ ჰკითხეს ჰყავდა თუ არა მოკლულს მეგობარი მამაკაცი ან თუ აკითხავდა ვინმე, თითოქოს ეს ჩადენილს ან რაიმე ფორმით ამართლებს ან ბრალდებულის სასჯელს და მდგომარეობას რამენაირად ამსუბუქებს. ამასთან, მედიის მხრიდან აღნიშნული “სასტიკი მკვლელობის საქმეში მესამე პირის გამოჩენად” შეიფუთა.

ოჯახის წევრების შემდეგ, მეზობლების ჯერიც დადგა. მედიის მიერ მოწოდებული მოწოდებულ კომენტარებში ისინი მკვლელობაში ბრალდებულის მისამართით არც საქებარ სიტყვებს იშურებენ და მის ნამოქმედარს “აფექტური” მდგომარეობით ამართლებენ. ერთ-ერთი მათგანი უფრო შორსაც წავიდა, ოჯახში ქალისა და კაცის როლები ზედმიწევნით გაგვიხსენა და თან გაგვაფრთხილა, რომ როდესაც “ქალი კაცის წინ ტლკინებს”, მერე იმ ქალს რაღაც აუცილებლად მოხვდება.

იმ ფონზე, როდესაც ბოლო რამდენიმე წლის განმავლობაში, ქვეყანაში ოჯახში ძალადობის ნიადაგზე რამდენიმე ათეული ქალი მოკლეს და კიდევ უფრო მეტს ჯანმრთელობის მძიმე დაზიანებები მიაყენეს, მედიას მსგავსი თემების გაშუქებისას, განსაკუთრებული სიფრთხილე, ყურადღება და წინდახუდულობა მართებს. მნიშვნელოვანია, რომ თემა ისეთი რაკურსით არ გაშუქდეს, რაც მომხდარ ძალადობას ან მკვლელობას რაიმე ფორმით გაამართლეს ან თუნდაც ახსნას მოუძებნის.

ასევე, დაუშვებელია ამბის იმგვარ დისკურსში გაშლა, რომელიც საზოგადოებაში ისედაც დამკვიდრებულ გენდერულ სტერეოტიპებს კიდევ უფრო გააღრმავებს და გააძლიერებს. მსგავსი მსჯელობა არც არსებული პრობლემის მოგვარებას უწყობს ხელს და ვერც მის პრევენციას ახდენს. პირიქით, ისედაც კარგად ფესვგამდგარ პატრიარქალურ საზოგადოებაში მსგავს ფაქტებს კიდევ უფრო ახალისებს და მოტივაციას ჰმატებს.

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის გენდერული საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელო წესებში ხაზგასმით არის ნათქვამი, რომ “მედიამ არათუ ხელი უნდა შეუწყოს გენდერული სტერეოტიპების გამყარებას, არამედ უნდა ებრძოლოს მას”. ამავე წესების მიხედვით, ჟურნალისტური მასალა არ უნდა აძლიერებდეს სოციუმში გავრცელებულ მოსაზრებებს ქალისა და კაცის როლის შესახებ.

“სხვა პირთა მიერ სტერეოტიპული ენის გამოყენების შემთხვევაში პასუხისმგებლობა არ ეხსნება მედიას. თუ პირდაპირი ეთერია, იქვე უნდა გაემიჯნოთ, ჩანაწერის დროს კი, შესამაბისად უნდა დაარედაქტიროთ თუ, რა თქმა უნდა, გაშუქების მიზანი არ არის ის, რომ აჩვენოთ როგორ შეუფერებელ ტერმინოლოგიას იყენებს ესა თუ ის საჯარო პირი”, - ვკითხულობთ სახელმძღვანელო წესებში.

მედიის მხრიდან სტერეოტიპების არგაღრმავების მნიშვნელობაზე საუბრობს საზოგადოებრივ საქმეთა ინსტიტუტის (GIPA) ლექტორი თიკო ცომაიაც. მისი შეფასებით, მედიას ამბის პრეფესიონალურ დონეზე გაშუქების ვალდებულება აქვს, რაც უპირველეს ყოვლისა, “მონაცემებზე და ცოდნაზე დაფუძნებულ გაშუქებას, სენსაციის უკან გადადებას, ასევე მეზობლების და ახლობლების დაუდასტურებელი, ემოციური შეფასებების გამოყენებისგან თავის არიდებას” გულისხმობს.

იგი კონკრეტული ამბის კონტექსტის გააზრების ვალდებულებაზე მიუთითებს და ამბობს, რომ ისეთი მგრძნობიარე თემის გაშუქებისას, როგორიც ფემიციდია, საკმარისი მხოლოდ ამბის თხრობა არ არის და კონტექსტის გათვალისწინება სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია.

“ტრავმის გაშუქება უნდა მოხდეს ისე, რომ არ ავნოს ადამიანებს. ასევე მოთხრობილი ამბავი საუკეთესო ცოდნას უნდა ეფუძნებოდეს, სადაც საკითხის სიღრმე, სხვადასხვა მიმართულება და პრობლემა იქნება გამოხატული”, - ამბობს იგი “მედიაჩეკერთან” საუბრისას.

მედიის მიერ სტერეოტიპებისგან და პირადი ცხოვრების ამსახველი დეტალებისგან დაცლილი შინაარსის გავრცელების მნიშვნელობაზე მიუთთებს არასამთავრობო ორგანიზაცია “პარტნიორობა ადამიანის უფლებებისთვის” (PHR) ხელმძღვანელი ანა აბაშიძეც. იგი ამბობს, რომ “მედიამ უნდა შეძლოს დაამტკიცოს, რომ ინფორმაცია, რომელიც მან დაამუშავა და გადასცა საზოგადოებას, იყო აუცილებელი და არ იყო ზიანის მომტანი, რომელიმე მხარისთვის”.

მისი შეფასებით, ხაშურში მომხდარი ტრაგედია მედიამ, სტერეოტიპულად და პერსონალური დეტალების გამძღავნებით გააშუქა და რომელიმე მათგანის თავიდან არიდება არ უცდია, რაც “მედიასტანდარტებიდან გამომდინარე, აბსოლუტურად დაუშვებელია”.

“სტერეოტიპებზე საუბარი ძალიან მნიშვნელოვანია, მაგრამ მედიამ სტერეოტიპების მავნე გავლენა უნდა აჩვენოს და არა უკრიტიკოდ გაატაროს იგი და საზოგადოებას ისე მიაწოდოს. რაც შეეხება პირად ინფორმაციას, აქ დისკუსიაც ზედმეტია, დაუშვებელია ამგვარი ინფორმაციის გავრცელება. ამ თვალსაზრისით მედიამ აჩვენ საკმაოდ დაბალი სტანდარტი და ეს, სამწუხაროდ, არ არის პირველი შემთხვევა.”, - ამბობს იგი.

ანა აბაშიძე ხაზგასმით აღნიშნავს, რომ მედიას საკუთარი როლი კარგად უნდა ჰქონდეს გააზრებული. უფრო კონკრეტულად კი, ის, რომ მას არა მხოლოდ ინფორმაციის გადაცემა, არამედ მავნე ტრადიციებისა და სტერეოტიპების ნგრევა ევალება. “მისი საქმიანობა ნებსით თუ უნებლიეთ არ უნდა იყოს კონტრპორდუქტიული და არ უნდა უწყობდეს ხელს სტერეოტიპების კვლავ წარმოებას”, - განმარტავს იგი.

“მკვლელობა თუ თვითმკვლელობა?”, “ოთხი შემზარავი ტრაგედია ერთ კორპუსში - საბედისწერო მე-7 სართული”, სავარაუდოდ, აქაც “ლურჯი ვეშაპია” – მორიგი მსხვერპლი ისევ მოზარდია, - ამ და მსგავსი სათაურებით იძებნება მასალები სხვადასხვა გამოცემებში თბილისში, ქალაქის სხვადასხვა უბანში, საცხოვრებელი კორპუსის მეშვიდე და მეცხრე სართულიდან გადმოვარდნის შედეგად გარდაცვლილი ახალგაზრდების შესახებ. გამოცემების ნაწილი მომხდარის შესახებ სხვადასხვა ვერსიას ავრცელებს მეზობლების ვარაუდებზე დაყრდნობით, “ტვ პირველმა” და “მთავარმა” კი ერთ-ერთი შემთხვევაში ეთერში გარდაცვლილის გვამის კადრიც აჩვენა.

შემთხვევები თბილისში 22 და 23 სექტემბერს მოხდა. მიუხედავად იმისა, რომ მომხდარის ზუსტი მიზეზი ამ დროისთვის უცნობია, მედიასაშუალებების ნაწილმა უბედური შემთხვევის, მკვლელობის და სუიციდის ვერსიები პირდაპირ ეთერში განიხილა, ნაწილმა მაყურებელს/მკითხველს მომხდართან დაკავშირებით მეზობლების ვარაუდები შესთავაზა, ნაწილმა გარდაცვლილი მოზარდი ე.წ. საშიში ონლაინთამაშის მორიგ მსხვერპლად გამოაცხადა, ნაწილმა კი, მეტი სენსაციურობისთვის, უბედურ შემთხვევებს შორის საკრარული კავშირების პოვნა სცადა.

ტელეკომპანია “მთავარმა” და “ტვ პირველმა” 23 სექტემბერს მეცხრე სართულიდან გადმოვარდნილი მოზარდის ამბავი დღის მთავარ გამოშვებაში ახალ ამბად გააშუქეს. ორივე ტელევიზიამ მაყურებელს ნათესავების, თვითმხილვეველების თუ მეზობლების კომენტარები შესთავაზა და გარდაცვლილის გვამის და მგლოვიარე ახლობლების კადრები აჩვენა.

ტელეკომპანია “მთავარმა” თემა მეორე დღესაც განავრცო და 24 სექტემბრის მთავარ გამოშვებაში მომხდარს 5 წუთიანი სიუჟეტი მიუძღვნა შემდეგი სათაურით - “მკვლელობა თუ თვითმკვლელობა?”. 5 წუთის განმავლობაში მაყურებელმა მოისმინა მხოლოდ და მხოლოდ ვარაუდები. გაიგო, რომ მოზარდი შენობის სახურავზე, სავარაუდოდ, მარტო არ იმყოფებოდა და მოისმინა ფარულად ჩაწერილი ადამიანების კომენტარები, რომლებიც ტრაგიკულ სურათს დეტალებში აღწერდნენ და ბიჭის გადმოვარდნასთან დაკავშირებით, თავიანთ ვერსიებს გამოთქვამდნენ.

მაყურებელმა ვერ გაიგო მოზარდის გარდაცვალების რეალური მიზეზი და ვერც რელევანტური არგუმენტები მოისმინა თვითმკვლელობის ან მკვლელობის ვერსიის გასამყარებლად. სიუჟეტის ავტორს დადასტურებულად მხოლოდ იმის თქმა შეეძლო, რომ გამოძიება მიმდინარეობს და ოფიციალური დასკვნა ამ დრომდე არ არსებობს.

აღნიშნული ამბავი უსაფუძვლო ვარაუდებზე დაყრდნობით გაშუქდა ონლაინმედიაშიც. მაგალითად, მედიაცენტრმა “მთავარმა” მეცხრე სართულიდან გადმოვარდნილი მოზარდი ე.წ. “ლურჯი ვეშაპის” მორიგ მსხვერპლად გამოაცხადა. უცნობია, რა არგუმენტზე დაყრდნობით დააკავშირა ავტორმა აღნიშნული შემთხვევა საშიშ ინტერნეტთამაშთან. აქვე აღსანიშნავია ისიც, რომ საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო ოფიციალურად უარყოფს საქართველოში მსგავსი ტიპის თამაშების არსებობას.

ზემოთხსენებული შემთხვევის მსგავსად, გაუგებარი დარჩა, რა ინფორმაციული ღირებულების მატარებელი იყო საზოგადოებისთვის 22 სექტემბერს მეშვიდე სართულიდან 14 წლის მოზარდის გარდმოვარდნის ამბის გაშუქება. აღნიშნულ შემთხვევაშიც მედიასაშუალებების მთავარი წყარო მეზობლების ვარაუდები იყო.

მაგალითად, “პრაიმტაიმმა” 14 წლის მოზარდის სიკვდილი, ადგილობრივებზე დაყრდნობით, იმავე საცხოვრებელ კორპუსში მომხდარ სხვა უბედურ შემთხვევებთან დააკავშირა და დაწერა სტატია სათაურით “ოთხი შემზარავი ტრაგედია ერთ კორპუსში - საბედისწერო მე-7 სართული”. გაუგებარია, ამ სათაურით რაზე მიანიშნებდა ან რისი თქმა უნდოდა ავტორს.

“პრაიმტაიმის” სტატია, გადამოწმების გარეშე, მალევე გაავრცელეს ისეთმა გამოცემებმა, როგორიცაა “რეზონანსი”, “თრიალეთი” , cyc.ge, pirvelinews.ge და მსგავსი საიტები.

სტატიაში ავტორი ოთხ სხვადასხვა უბედურ შემთხვევაზე ყვებოდა, რომელიც, თითქოს სხვადასხვა წელს იმავე კორპუსის მეშვიდე სართულზე მოხდა. გარდა აღნიშნულ მოვლენებს შორის გაურკვეველი კავშირისა, “პრაიმტაიმის” მიერ გავრცელებული მასალა უზუსტობასაც შეიცავს, “მედიაჩეკერმა” ამ ინფორმაციის გადამოწმებისას აღმოაჩინა, რომ ორი უბედური შემთხვევა, რომელზეც “პრაიმტაიმი” წერს, არა “საბედისწერო მეშვიდე”, არამედ მეოთხე სართულზე მოხდა. აღსანიშნავია ისიც, რომ ამის შესახებ სტატია სამი წლის წინ თავად “პრაიმტაიმს” აქვს დაწერილი.