20 სექტემბერს თერჯოლის მუნიციპალიტეტის ერთ-ერთ სოფელში 14 წლის ბიჭმა სიცოცხლე თვითმკვლელობით დაასრულა. მედიის ნაწილმა მომხდარი ეთიკური სტანდარტების დარღვევით, სენსაციურ ჭრილში გააშუქა: გაასაჯაროვა არასაჭირო დეტალები, მომხდარი დაიყვანა ერთ მიზეზამდე, ისაუბრა თვითმკვლელობის სავარაუდო მიზეზზე, გააჟღერა მძიმე ბრალდებები მოზარდის თანატოლების მისამართით, დეტალურად აღწერა სუიციდის ადგილი და მეთოდი.

14 წლის ბიჭის გარდაცვალებისა და თვითმკვლელობის სავარაუდო მოტივის შესახებ ინფორმაცია თავდაპირველად ტელეკომპანია “მთავარმა” გაავრცელა. მიუხედავად იმისა, რომ გამოძიება ამ დრომდე მიმდინარეობს და ოფიციალური შედეგები ჯერ არ არის ცნობილი, ტელევიზიამ მოზარდის თვითმკვლელობის სავარაუდო მიზეზად ჯერ ე.წ. საშიში ინტერნეტთამაში “ლურჯი ვეშაპი”, შემდგომ კი თანატოლების მხრიდან ბულინგი დაასახელა.

მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო ოფიციალურად უარყოფს საქართველოში მსგავსი ტიპის თამაშების არსებობას, წამყვანმა სიუჟეტის წარდგენისას აქცენტი გააკეთა იმაზე, რომ სუიციდის მიზეზი, სავარაუდოდ, ისევ საშიში ინტერნეტთამაში გახდა. “მთავარის” დღის საინფორმაციო გამოშვებაში გასულ სიუჟეტში ჩანდა, რომ ჟურნალისტი აღნიშნული ვერსიის გასამყარებლად ინფორმაციის მოპოვებას პირდაპირ საგამოძიებო ოთახში ცდილობდა, იქ, სადაც ერთ-ერთი არასრულწლოვნის დაკითხვა მიმდინარეობდა. სამართალდამცავების მხრიდან მრავალჯერ გაფრთხილებისა და თხოვნის მიუხედავად, დაეტოვებინა ოთახი და ხელი არ შეეშალა საგამოძიებო მოქმედებებისვის, ჟურნალისტი მაინც ჯიუტად ცდილობდა რაიმე ეთქმევინებინა დაკითხვაზე მყოფი არასრულწლოვნისვის, მისი მშობლისთვის ანდა სამართალდამცველებისთვის.

მოგვიანებით ტელევიზია ახალ ვერსიაზე ალაპარაკდა. “ჩაგვრის მსხვერპლი ბავშვი” - ამ სათაურით გავიდა იმავე დღეს სიუჟეტი არხის დღის მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში. წამყვანმა მაყურებელს აუწყა, რომ 14 წლის ბიჭის “თვითმკვლელობის რეალური მიზეზი ექსკლუზიურად “მთავარმა” გაარკვია. სიუჟეტში ტელეკომპანიამ გაასაჯაროვა გარდაცვლილი მოზარდისა და მისი მეგობრების უკანასკნელი მიმოწერა, სუიციდის მიზეზად კი თანატოლების მხრიდან ბულინგი დაასახელა.

მოზარდების დახურული ჩატის მიმოწერის სქრინებში გამოკვეთილი იყო ფრაზები, სადაც ჩანდა, თითქოს თანატოლები ბიჭს თვითმკვლელობისკენ უბიძგებდნენ. შედეგად, მედიამ გარდაცვლილის თანატოლები, ფაქტობრივად, მოზარდის თვითმკვლელობამდე მიყვანაში დაადანაშაულა, მიუხედავად იმისა, რომ ამ დრომდე გამოძიების შედეგები არ არის ცნობილი და არცერთი უწყება ოფიციალურ ვერსიაზე არ საუბრობს.

განსაკუთრებით სახიფათოა ის ფაქტი, რომ აღნიშნული მიმოწერის გასაჯაროებით, არასრულწლოვნების იდენტიფიცირება ხდება შესაძლებელი. სქრინები ვირუსულად გავრცელდა სოციალურ ქსელში, თანატოლების მიმოწერიდან ამოგლეჯილი ფრაზები სათაურში გაიტანეს ონლაინ მედიებმა. გავრცელებულ მასალებს, დადანაშაულებული მოზარდების მისამართით, სიძულვილის ენის შემცველი და სახიფათო შინაარსის კომენტარები მოჰყვა.

სუიციდის პრობლემურ გაშუქებაზე და საჭირო რეკომენდაციებზე “მედიაჩეკერს” არაერთი მასალა აქვს მომზადებული.  ფსიქოლოგი მაია ცირამუა, "მედიაჩეკერთან" ერთ-ერთ ინტერვიუში ამბობს, რომ საქართველოში, სადაც რეალურად მოზარდებს არაფერს სთავაზობენ იმისთვის, რომ მან ბედნიერად იცხოვროს, მედიის მიერ სუიციდის პრობლემური გაშუქება ძლიან ზრდის რისკებს:
"თინეიჯერები პირდაპირ ახდენენ კოპირებას თავიანთ ცხოვრებაში იმ სულისკვეთების, იმ მეთოდის, იმ მიზნის, რაც იკვეთება სუიციდის არსებულ სიტუაციებში. ნაცვლად იმისა, რომ ვილაპარაკოთ პრევენციაზე, ჩვენ ვავრცელებთ და ვატრიალებთ სარისკო და სახიფათო ინფორმაციას", - ამბობს იგი

---

იხილეთ მასალები სუიციდის პრობლემურ გაშუქებაზე და ასევე, რეკომენდაციები ამ ბმულზე

---

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიას კი შემუშავებული აქვს სუიციდის გაშუქების სახელმძღვანელო წესები, რომელშიც დეტალურად არის გაწერილი, თუ რა წესების გათვალისწინებით და როგორ უნდა გააშუქონ მედიასაშუალებებმა სუიციდის ცალკეული შემთხვევები. ამ წესების მიხედვით, დაუშვებელია მედიამ მომხდარი ერთ მიზეზამდე დაიყვანოს

ამავე სახელმძღვანელოს მიხედვით, სუიციდის ფაქტის გაშუქებამდე, სასურველია მედია დაფიქრდეს, რატომ აშუქებს ამ კონკრეტულ შემთხვევას, რა არის მისი მიზანი.

 

არასრულწლოვანთა პორნოგრაფიის საქმის გაშუქების დროს რამდენიმე მედიასაშუალებამ დაზარალებული ბავშვების იდენტიფიცირება მოახდინა. ასევე, გასაჯაროვდა ამ საქმეზე ბრალდებული უცხო ქვეყნის მოქალაქეების ვინაობა. რატომ მიიჩნევენ სპეციალისტები, რომ მედიამ ამ შემთხვევაში არაეთიკურად იმოქმედა?

ორგანიზაცია “პარტნიორობა ადამიანის უფლებებისთვის” წლებია ბავშვის უფლებების დაცვის სფეროში მუშაობს. ორგანიზაციის ხელმძღვანელი ანა აბაშიძე “მედიაჩეკერთან” საუბარში ამბობს, რომ დანაშაულთან დაკავშირებული ბავშვის ვინაობა არ უნდა გამჟღავნდეს.

“არის ისეთი შემთხვევები, როცა ინტერესთა ბალანსის შედეგად, არაეთიკური გადაწყვეტილების მიღება მართლდება გარკვეული მიზეზით. ამ შემთხვევაში, უნდა იყოს ძალიან მკაფიო, რომ ბავშვის ინტერესი იყო აღმატებული და სწორედ ამ ინფორმაციის ამგვარი ფორმით გაშვების დროს ბავშვის მეტი დაცვის პრინციპით ვიმოქმედეთ”, - ამბობს ანა აბაშიძე და იქვე დასძენს, რომ ბავშვთა პორნოგრაფიის საქმის დაზარალებული არასრულწლოვნების გამჟღავნება ამ ინტერესს არ ემსახურებოდა.

“ამ თვალსაზრისით მედიის ქცევა არ შეესაბამებოდა ეთიკის ნორმებს,” - აცხადებს ანა აბაშიძე.

19 სექტემბერს შინაგან საქმეთა სამინისტროს წარმომადგენლებმა არასრულწლოვნის ვაჭრობისა და არასრულწლოვნის გამოსახულების შემცველი პორნოგრაფიული ნაწარმოების დამზადება-გასაღების ქსელის გამოვლენისა და დანაშაულებრივი ჯგუფის 11 წევრის დაკავების შესახებ განაცხადეს. პოლიციის ინფორმაციით, დაკავებულ აშშ-ს და ავსტრალიის მოქალაქეებს დანაშაულებრივ საქმიანობაში, მშობლების თანხმობით, ჩაბმული ჰყავდათ 8-დან 14 წლამდე ასაკის 10-მდე არასრულწლოვანი გოგონა. შესაბამისად, დაკავებულთა შორის აღმოჩნდნენ დაზარალებული ბავშვების მშობლები, ნათესავები და ახლობლები.

შსს-ს ამ ოფიციალური განცხადების შემდეგ მედიამ დეტალების გავრცელება დაიწყო: ჯერ შევიტყვეთ, რომ დაკავებული აშშ-ს მოქალაქე პედაგოგად მუშაობდა საქართველოში, მოგვიანებით დაგვისახელეს სკოლა, სადაც ის ასწავლიდა; დაგვისახელეს სოფელი, სადაც ეს სკოლა იყო განთავსებული; გვითხრეს, რომ ამ სოფელში ცხოვრობს დაზარალებული და დაკავებული პირების ნაწილი. ზოგიერთი მედიასაშუალება კიდევ უფრო შორს წავიდა: მათ შინ მიაკითხეს დაზარალებულებისა და ბრალდებულების ოჯახებს და ინტერვიუები ჩაწერეს ნათესავებთან; დაგვისახელეს დაკავებული უცხოელების სახელები და გვარები და ა.შ.

მოგვიანებით, დღის შემაჯამებელ მთავარ გამოშვებაში ზოგიერთმა მათგანმა ეს ამბავი ისე გააშუქა, რომ აღარც სოფელი იყო დაკონკრეტებული და აღარც ახლობლები იყვნენ იდენტიფიცირებულები.

“მთავარმა არხმა” საღამოს, 9-საათიან გამოშვებაში უკვე პასუხი გასცა მისსავე შეცდომას, რაც კარგია: უკვე დაფარეს, აღარ იყო მითითება რომელი სოფელია, რომელი სკოლაა, თავად ამ ბავშვების ბაბუა. თვითონვე მიხვდნენ რა იყო არასწორი, მაგრამ ეს არ ნიშნავს იმას, რომ მათ არაეთიკურად არ გააშუქეს”, - ამბობს ანა აბაშიძე “მედიაჩეკერთან” საუბარში.

ოჯახის ნათესავთან და თანასოფლელებთან ღიად ჩაწერილი ინტერვიუები “მთავარი არხის” გარდა, სხვა მედიასაშუალებებმაც გაავრცელეს, მათ შორის, იყო პალიტრა ტვ-ც. ბრალდებული უცხოელების ვინაობა გაასაჯაროვეს სხვა ტელევიზიებმაც. ამასთან, ეს მასალები ამ დრომდე იძებნება ონლაინ საძიებო სისტემებით.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებულ ბავშვთა საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელოში აღნიშნულია, რომ ბავშვის დაფარვა უპირობოდ აუცილებელია, როდესაც ის არის ძალადობის/დანაშაულის მსხვერპლი ან რაიმე ფორმით არის დაკავშირებული სექსუალურ ძალადობასთან.

სახელმძღვანელო მედიას ურჩევს გაითვალისწინოს, რომ ბავშვის სახის დაფარვა არ არის საკმარისი მისი სრულად არაიდენტიფიცირე­ბისთვის და რომ ხშირად მისი ამოცნობა შესაძლებელია გარემოს აღწერით, ან სხვა რესპონდენტების იდენტიფიცირებით.

“ამ შემთხვევაში, როდესაც ბრალდებულები იყვნენ დაკავებულები და მსხვერპლები იყვნენ უსაფრთხოდ, რეალურად ამ ბავშვების ვინაობის გამჟღავნების არანაირი საჭიროება არ იყო. შესაბამისად, რაც გააკეთეს, გამოვიდა ისე, რომ დაარღვიეს ცალსახად ბავშვის კონფიდენციალობის უფლება. ასევე, დამატებით გაჩნდა რისკები: პირველ რიგში, ბავშვის რეტრავმატიზაციის რისკი; ბულინგის რისკი; შესაძლოა, ბრალდებულთა ოჯახის წევრების ან მათთან დაკავშირებული სხვა პირების მხრიდან მოხდეს მსხვერპლებზე არასასურველი კომუნიკაცია და ა.შ.” - ამბობს ანა აბაშიძე.

მისი თქმით, იმ მედიასაშუალებებს, რომლებმაც ბავშვების ირიბი იდენტიფიკაცია მოახდინეს, გაუჭირდებათ რაიმე გამამართლებელი არგუმენტის მოძიება, ვინაიდან, როგორც ის ფიქრობს, ეს არ ემსახურებოდა საზოგადოებრივ ინტერესს და განპირობებული იყო მხოლოდ ცნობისმოყვარობის დაკმაყოფილებით და სენსაციაზე გამოდევნებით.

“რეალურად ვერანაირ ინტერესს ვერ დაასახელებენ საპირწონედ - რატომ იყო აუცილებელი ბავშვის ვინაობის არაპირდაპირ, მაგრამ პრაქტიკულად გამჟღავნება. არავის ინტერესს არ ემსახურებოდა, გაგვეგო, ვინ არიან ბავშვები. მაღალი ხარისხის მედიის ინტერესი არის საზოგადოებრივი ინტერესის მქონე თემების გაშუქება”, - ამბობს ანა აბაშიძე.

იყო თუ არა აუცილებელი ბრალდებულების ვინაობის გასაჯაროება? - კრიმინალის გაშუქების სახელმძღვანელო წესების მიხედვით, რომელიც ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიამ მოამზადა, დანაშაულის გაშუქებისას, მედიამ არ უნდა მოახდინოს სავარაუდო დამნაშავის ან ბრალდებულის იდენტიფიცირება, გარდა იმ შემთხვევისა, როცა მისი სახელი საზოგადოებისთვის ცნობილია ან საქმე საზოგადოებრივი ინტერესის მქონეა.

ამასთან, ამავე სახელმძღვანელო წესების მიხედვით, როცა საქმე ეხება პედოფილიას, ან სექსუალურ ძალადობას, მაშინაც კი, როცა საგამოძიებო უწყებები ასახელებენ ბრალდებულის ვინაობას, მედიამ თავი უნდა შეიკავოს მათი იდენტიფიცირებისგან. ამ შემთხვევაშიც გამონაკლისია განსაკუთრებულად მაღალი საჯარო ინტერესის მქონე საქმეები.

“ამ შემთხვევაში, ბრალდებულების ვინაობის გამჟღავნება არაეთიკურია, როცა მინიმუმ სამართალდამცავი უწყება არ ამჟღავნებს და თან, სრულიად შესაძლებელია, რომ ეს ადამიანები გამართლდნენ. ეს მედიას უნდა ესმოდეს,” - ამბობს ანა აბაშიძე.

არასრულწლოვანთა პორნოგრაფიის საქმეზე ბრალდებულების იდენტიფიცირება მედიამ მაშინ მოახდინა, როცა ჯერ აღკვეთის ღონისძიებაზეც არ ჰქონდა სასამართლოს ნამსჯელი. მათი ბრალეულობა საბოლოოდ სასამართლომ უნდა დაადასტუროს, სადაც ჯერ საქმის არსებითი განხილვის პროცესიც კი არ არის დაწყებული.

“presa.ge ბოდიშს უხდის „ჯორჯიან უოთერ ენდ ფაუერს“ და საზოგადოებას 2019 წლის 31 იანვარს სასმელი წყლის ხარისხთან დაკავშირებით მცდარი და გადაუმოწმებელი ინფორმაციის გავრცელებისთვის და საზოგადოების შეცდომაში შეყვანისთვის” - აღნიშნულია განცხადებაში, რომელიც presa.ge-მ დღეს, 20 სექტემბერს გაავრცელა.

presa.ge-ს ბოდიშის მოხდა 31 იანვარს გავრცელებული დაუდასტურებელი ინფორმაციის გამო მოუწია. გამოცემა, სოციალურ ქსელში გავრცელებულ ინფორმაციაზე დაყრდნობით წერდა, თითქოს სასმელ წყალში ფეკალიები აღმოაჩინეს და სამი დღის განმავლობაში ონკანიდან წყლის დალევა საშიში იყო. მასალაში ასევე ნათქვამი იყო, რომ presa.ge ერთ-ერთ საავადმყოფოს დაუკავშირდა, სადაც უთხრეს, რომ წყლისაგან მოწამლული ადამიანები საავადმყოფოში ყოველ 5 წუთში მიჰყავთ.

Presa.ge-ს ამ სტატიაზე მასალა “მედიაჩეკერსაც” აქვს მომზადებული. გავრცელებული ინფორმაცია მაშინ “მედიაჩეკრმა” რამდენიმე უწყებაში გადაამოწმა და ფაქტი, რომ წყალს რაიმე ერეოდა, არცერთ უწყებაში არ დაადასტურეს.

კომპანია „ჯორჯიან უოთერ ენდ ფაუერმა”(GWP) presa.ge-ს წინააღმდეგ სარჩელი სასამართლოში 2019 წლის 2 აპრილს შეიტანა. კომპანია გამოცემისგან “ითხოვდა საქმიანი რეპუტაციის შემლახველი ცნობების საჯაროდ უარყოფასა და აღნიშნულის შედეგად მიყენებული ზიანის ანაზღაურებას“. როგორც presa.ge-ის მიერ გავრცელებულ განცხადებაშია აღნიშნული, GWP-სა და presa.ge-ს შორის მიმდინარე სასამართლო პროცესი მორიგებით დასრულდა და გამოცემას არასწორი და კომპანიის საქმიანი რეპუტაციის შემლახველი და არასწორი ინფორმაციის საჯაროდ უარყოფა დაეკისრა.  

 

იხილეთ მედიაჩეკერის მასალა ამ თემაზე:   Presa.ge-მ სასმელ წყალში ფეკალიების შერევის შესახებ დაუდასტურებელი ინფორმაცია გაავრცელა

საავადმყოფოებში პაციენტების გარდაცვალების შემთხვევები ყოველთვის ხვდება მედიის ყურადღების ცენტრში. ინტერესი მით უფრო დიდია, თუ გარდაცვალების მიზეზად სამედიცინო პერსონალის შეცდომა განიხილება. ასეთი ინტერესი ცხადია ბუნებრივია, თუმცა, ხშირად მედიის ნაწილი ვერ უძლებს ცდუნებას ამბის დრამატიზება მოახდინოს და პრობლემის ანალიზის ნაცვლად, მაყურებელის ემოციას მძიმე კადრებით ამძაფრებს.

ასეთი შემთხვევაა რუსთავში, ცხვირის ძგიდის ოპერაციის დროს გარდაცვლილი 19 წლის გოგოს ამბის გაშუქებაც, - მასალებში პრობლემაზე მსჯელობა არა, მაგრამ უხვად ვნახეთ კუბოსთან მყოფი ჭირისუფლების ემოციური კომენტარები და რამდენიმე შემთხვევაში, თავად კუბოში მწოლიარე გოგოც, - სახე დაბლარული კადრით.

კადრებიდან ჩანდა, რომ ჭირისუფლების ჩასაწერად ყველა ჟურნალისტი და ოპერატორი ოთახში, სადაც მიცვალებული ესვენა, ერთად შევიდა. მასალა არ ქმნიდა შთაბეჭდილებას, რომ რესპონდენტებს არ სურდათ მომხდარზე საუბარი და მედიას სხვა გზა არ ჰქონდა - სადაც დაელაპარაკნენ, იქ აიღო ინტერვიუ, პირიქით, ერთი შეხედვითაც ცხადია, რომ გარდაცვლილის ახლობლები საუბარს არ გაურბიან და საქმის ბოლომდე მიყვანას აპირებენ (იგულისხმება, სამედიცინო პერსონალისთვის ჩივილი და საქმის გამოძიება).

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭოს თავმჯდომარე, სტუდია მონიტორის გამომძიებელი ჟურნალისტი ნანა ბიგანიშვილი ამბობს, რომ ტრაგედიების გაშუქებისას მედიას ყოველთვის განსაკუთრებული სიფრთხილე მართებს.

“რატომ იყო აუცილებელი ეჩვენებინათ ასეთი მძიმე, ტრაგიკული კადრები, რა ღირებულების მატარებელი იყო გაურკვეველი და გაუგებარია. ჩვენ კიდევ ერთხელ ვნახეთ ჭირისუფლების გლოვის სცენები, რაც ძალიან მძიმეა თითოეული მაყურებლისთვის და, წარმოიდგინეთ, რამდენად მძიმე იქნება მათი ახლობლებისთვის, ნათესავებისთვის. არსებობს რეკომენდაციები, მაუწყებელთა ქცევის კოდექსი, ქარტიის სახელმძღვანელო წესები, თუ როგორ უნდა გაშუქდეს მსგავსი ამბები, რასაც, მედია, სამწუხაროდ, არ ითვალისწინებს”, - ამბობს იგი “მედიაჩეკერთან” საუბარში.

მაუწყებელთა ქცევის კოდექსში წერია, რომ მედია სიფრთხილით უნდა მოეკიდოს ისეთი ვიზუალური მასალის ჩვენებას, რომელზეც ასახულია ადამიანთა ტრაგედია და ტანჯვა:

“მაუწყებელმა არ უნდა გადაიღოს ან გაავრცელოს მასალა, რომელშიც ასახულია უბედური შემთხვევის შედეგად დაზარალებულები ან პიროვნება პირადი ტრაგედიის ან მწუხარების დროს, მათ შორის საზოგადოებრივი თავშეყრის ადგილებში, ან დაკრძალვაზე, როდესაც ეს პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობას ხელყოფს, გარდა იმ შემთხვევებისა, როდესაც მიღებულია პირის თანხმობა. პირის გარდაცვალების შემთხვევაში საჭიროა ოჯახის წევრების თანხმობა” [მაუწყებელთა ქცევის კოდექსი, მუხლი35/20].

ნანა ბიგანიშვილი ამბობს, რომ რესპონდენტის თანხმობა ჟურნალისტს არ ათავისუფლებს პასუხისმგებლობისგან და უნდა დაფიქრდეს, ადამიანების ტანჯვის ჩვენება უფრო მეტი ზიანის მიმტანი ხომ არ შეიძლება რომ იყოს მათთვის.

კრიმინალის გაშუქების სახელმძღვანელო წესები, რომელიც საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ არის შემშავებული, უთითებს, რომ დაზარალებულის, გვამისა ან დასახიჩრებული სხეულის, სისხლისა და სხვა მსგავსი სცენების ჩვენება, მნიშვნელოვანი სარედაქციო დასაბუთების გარეშე, მიზანშეწონილი არ არის.

ნანა ბიგანიშვილის თქმით, ამ კონკრეტულ შემთხვევაში არ არსებობდა არანაირი დასაბუთება და საზოგადოებრივი ინტერესი, რომ კუბოში მწოლარე მიცვალებულის ფონზე ჩაეწერათ მედიებს ინტერვიუები. იგი მიიჩნევს, რომ მსგავსი შემთხვევების გაშუქებისას ყველაზე მნიშვნელოვანი სისტემური პრობლემის ჩვენებაა.

“რა ღირებულება აქვს ძალიან მძიმე მდგომარეობაში მყოფი ადამიანების ჩვენებას და ჭირისუფლის დატირების სცენებს? - არანაირი. მედია უნდა ეცადოს, რომ რაც შეიძლება ნაკლებად ტრავმირებული დარჩეს საზოგადოება. ყველაზე მნიშვნელოვანია, მსგავს სიტუაციაში მედიამ გააშუქოს პრობლემა - რატომ მოხდა ეს ამბავი. თუ სისტემურია პრობლემა, როგორ შეიძლება ეს სისტემა გამოსწორდეს, აჩვენოს პრობლემის მოგვარების გზები”, -გვეუბნება ქარტიის საბჭოს თავმჯდომარე.

“ამერიკის ხმა” აცხადებს, რომ ტელეკომპანია “იმედმა” კვირის მთავარი გადაცემისთვის მომზადებულ სიუჟეტში “ანტიტრამპისტების პოლიტიკა”, მათი ჟურნალისტის ჯიმ მალონის კომენტარი არასწორ კონტექსტში წარმოაჩინა, რაც შემაშფოთებელია.

განცხადება “ამერიკის ხმამ” 17 სექტემბერს გამოაქვეყნა. განცხადების მიხედვით, ტელეკომპანია “იმედმა” ჯიმ მალონს ინტერვიუ აშშ-ს 2020 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებთან დაკავშირებით სასაუბროდ სთხოვა. ინტერვიუს დროს კი ჟურნალისტმა მალონს ამერიკის საგარეო პოლიტიკაზე დაუწყო შეკითხვების დასმა, რაც მისთვის მოულოდნელი აღმოჩნდა.

"ბატონი მალონი „ამერიკის ხმის“ გამოცდილი ჟურნალისტია, რომელიც ამერიკულ პოლიტიკას წლებია აშუქებს. ნებისმიერი მცდელობა, ამ ინტერვიუში მისი პასუხები ამოღებულ იქნას კონტექსტიდან იმ მიზნით, რომ ზიანი მიადგეს „ამერიკის ხმის“ ჟურნალისტების კალიბრს და კვალიფიკაციას, ან იმისთვის, რომ არასწორად იქნას გადაცემული „ამერიკის ხმის“ საქმიანობა საქართველოში ნებისმიერ სიახლესთან დაკავშირებით, ღრმად შემაშფოთებელია", - ნათქვამია განცხადებაში.

---

„ამერიკის ხმა“ შეერთებული შტატების ყველაზე დიდი საერთაშორისო სამაუწყებლო ორგანიზაციაა. ის მულტიმედიურ პროგრამებს 45 ენაზე ავრცელებს სხვადასხვა აუდიტორიისთვის, რომელსაც თავისუფალ მედიაზე ხელი შეზღუდულად, ან საერთოდ არ მიუწვდება.

---

სიუჟეტი, რომელსაც “ამერიკის ხმა” გამოეხმაურა, გადაცემა “იმედის კვირაში” 15 სექტემბერს გავიდა. მასალა 10 სექტემბერს საქართველოში გამართულ საერთაშორისო კონფერენციაზე მომხდარ არეულობას ეხებოდა. გადაცემის წამყვანი, ისევე როგორც სიუჟეტის ავტორი, თითქმის 9 წუთის განმავლობაში ცდილობდნენ მაყურებელი დაერწმუნებინათ, რომ საერთაშორისო კონფერენციის ორგანიზატორები პირდაპირ ასოცირდებიან ისეთ ოპოზიციურ პარტიებთან, როგორიცაა “ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა” და “ევროპული საქართველო” და “მაკკეინის ინსტიტუტის” წარმომადგენლების უარყოფით გავლენებზე უყვებოდნენ საზოგადოებას.

---

---

სიუჟეტის ავტორი მაყურებელს არწმუნებდა, რომ მაკკეინთან ასოცირებულ ფიგურებს ამერიკულ პოლიტიკურ ცხოვრებაზე გავლენა არ აქვთ. ამ სიტყვების დასტურად კი, ამერიკელი პოლიტიკური კომენტატორის სტატუსით, მაყურებელს ჯიმ მალონის კომენტარს სთავაზობდა:

“მეთიუ ბრაიზა, დევიდ კრამერი, მაიკლ კარპენტერი, კურტ ვოლკერი - პირველად მესმის ეს გვარები. ვერ ვიხსენებ ვერცერთ მათგანს. არ ვფიქრობ, რომ ისინი გავლენიანები არიან. წინააღმდეგ შემთხვევაში, აუცილებლად მეცოდინებოდა მათ შესახებ”, - ამბობდა სიუჟეტში მალონი.

 

კადრი "იმედის" სიუჟეტიდან, რომელშიც მალონის კომენტარი გავიდა.
 სიუჟეტში არასწორად არის მითითებული მალონის გვარიც. 

“ამერიკის ხმის” განცხადების მიხედვით, ჯიმ მალონი "ამერიკის ხმაში" წლების განმავლობაში შეერთებული შტატების შიდა პოლიტიკას, საარჩევნო პროცესებს, კონგრესში მიმდინარე საკანონმდებლო პროცესებს აშუქებს. ამერიკის საგარეო პოლიტიკა მისი პროფესიული საქმიანობის ძირითადი მიმართულება არ არის.

"ამერიკის ხმის" განცხადებას 18 სექტემბერს "იმედის კვირამ" უპასუხა.   

"15 სექტემბერს ტელეკომპანია „იმედის“ გადაცემაში „იმედის კვირა“ გასული სიუჟეტის მომზადებისას ავტორები (რუსუდან შელია და „იმედის“ კორესპონდენტი ვაშინგტონში დემნა დევდარიანი) მოქმედებდნენ პროფესიული სტანდარტის სრული დაცვით და ხელმძღვანელობდნენ ჟურნალისტური ეთიკის ნორმებით. შესაბამისად, ვერ დავეთანხმებით ავტორიტეტული მედიასაშუალების „ამერიკის ხმის“ ხელმძღვანელობის პოზიციას, რომ ჯიმ მალონის კომენტარი არასწორ კონტექსტში იყო წარმოჩენილი. სურვილის შემთხვევაში, ჩვენ მზად ვართ, დაინტერესებულ მხარეს მივაწოდოთ აღნიშნული ინტერვიუს სრული (დაუმონტაჟებელი) ვიდეოჩანაწერი. კიდევ ერთხელ ვადასტურებთ პატივისცემას „ამერიკის ხმის“ მიმართ და ვიმედოვნებთ, რომ მსგავს გაუგებრობებს მომავალში ადგილი არ ექნება", - ნათქვამია ტელეკომპანია "იმედის" განცხადებაში.

“ანტიტრამპისტების პოლიტიკა” - ამ სათაურით 15 სექტემბერს “იმედის კვირაში” სენატორ მაკკეინისა და მისი სახელობის ინსტიტუტის წარმომადგენლების შესახებ გავიდა სიუჟეტი. მასალა 10 სექტემბერს საქართველოში გამართულ საერთაშორისო კონფერენციაზე მომხდარ არეულობას ეძღვენებოდა. გადაცემის წამყვანი, ისევე როგორც სიუჟეტის ავტორი, თითქმის 9 წუთის განმავლობაში ცდილობდნენ მაყურებელი დაერწმუნებინათ, რომ საერთაშორისო კონფერენციის ორგანიზატორები პირდაპირ ასოცირდებიან ისეთ ოპოზიციურ პარტიებთან, როგორიცაა “ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა” და “ევროპული საქართველო” და “მაკკეინის ინსტიტუტის” წარმომადგენლების უარყოფით გავლენებზე უყვებოდნენ საზოგადოებას.

გადაცემის წამყვანმა ირაკლი ჩიხლაძემ სიუჟეტი შემდეგი ტექსტით წარუდგინა მაყურებელს: “ნაციონალური მოძრაობა” სიცრუის ტირაჟირებისთვის ყველა პლატფორმას იყენებს, მათ შორის საერთაშორისო კონფერენციებსაც. ქართველებს სტუმარ-მასპინძლობა რომ არ გვეშლება, ეს მთელმა მსოფლიომ იცის, მაგრამ ყოფილი ხელისუფლების წარმომადგენლები ძველი კავშირების გამოყენებით იმდენსაც ახერხებენ, რომ სტუმარმა მასპინძელი ლანძღოს და მისი საქმიანობა თუ ფინანსური კაპიტალის წარმომავლობა დააყენოს ეჭვქვეშ. თან ამას იმ ადამიანების დახმარებით აკეთებენ, რომელთა აზრსაც საკუთარ ქვეყანაში დიდი პოლიტიკური ფასი უკვე აღარ აქვს. მეტიც, ისინი დეკლალირებულად, ანტიტრამპისტები არიან და საკუთარ პრეზიდენტსაც იგივე მესიჯებით ებრძვიან”.

ავტორი სიუჟეტს იწყებს ამერიკის პრეზიდენტის, დონალდ ტრამპის ქება-დიდებით, მისი პოლიტიკურად რთული წინასაარჩევნო გზის გახსენებით და ტრამპისა და ჯონ მაკკეინს კონკურენციის განხილვით. შემდგომ კი მაყურებელს 10 სექტემბრს “ეკონომიკური პოლიტიკის კვლევის ცენტრისა” და “მაკკეინის ინსტიტუტის” მიერ ორგანიზებულ თბილისის საერთაშორისო კონფერენციაზე განვითარებულ მოვლენებს ახსენებს:

“გასულ კვირას თბილისში “მაკკეინის ინსტიტუტის” თანაორგანიზებით, საერთაშორისო კონფერენცია გაიმართა, რომელშიც ამერიკის ადმინისტრაციის წარმომადგენლებსა და ცნობილ დიპლომატებთან ერთად, “მაკკეინის ინსტიტუტის” აღმასრულებელი დირექტორი კურტ ვოლკერი, დენიელ ფრიდი, დევიდ კრამერი და მეთიუ ბრაიზაც ესწრებოდნენ. კონფერენცია წინამორბედებისგან ალბათ არაფრით გამორჩეული იქნებოდა, ორ დეტალს რომ არ მიეპყრო ჩვენი ყურადღება: დევიდ კრამერმა პარლამენტის თავმჯდომარის მოადგილე ირმა ინაშვილი და მასთან ერთად ქართული მედიაც კონფერენციაზე არასასურველ სტუმრად მიიჩნია და, ფაქტობრივად, დარბაზიდან მათი გაძევება სცადა. სამაგიეროდ, კონფერენციის პანელზე სტუმრები საკმაოდ კომფორტულად გრძნობდნენ თავს “ნაციონალურ მოძრაობასთან” და ასევე “ევროპულ საქართველოსთან.”

სიუჟეტის ავტორმა, თბილისის საერთაშორისო კონფერენციაზე მომხდარი დაპირისპირების შესახებ მაყურებელს ამომწურავი ინფორმაცია არ მიაწოდა. შედეგად, “იმედის კვირის” მაყურებელმა მხოლოდ ის შეიტყო, რომ თითქოს, დევიდ კრამერმა კონფერენციიდან არასასურველი სტუმრების(“ირმა ინაშვილისა და ქართული მედიის”) გაძევება უმიზეზოდ სცადა.

სინამდვილეში, 10 სექტემბერს საერთაშორისო კონფერენციაზე არეულობა და ხმაური მაშინ დაიწყო, როდესაც პატრიოტთა ალიანსის ლიდერი ირმა ინაშვილი, სავარაუდოდ, „ობიექტივის“ ჟურნალისტთან ერთად სასტუმრო “რუმსში” მივიდა. მიუხედავად იმისა, რომ იგი მონაწილეთა სიაში არ იყო, აცხადებდა, რომ სრული უფლება ჰქონდა დასწრებოდა კონფერენციას, დევიდ კრამერი კი მას კონფერენციის დატოვებისკენ მოუწოდებდა, რასაც დაპირისპირება მოჰყვა. თუმცა, საბოლოოდ, ირმა ინაშვილს კონფერენციაზე სიტყვით გამოსვლის უფლება მიეცა.

ჟურნალისტს მთელი სიუჟეტის განმავლობაში, საერთოდ არ უხსენებია, რომ საერთაშორისო კონფერენციას მთავრობის წარმომადგენლებიც ესწრებოდნენ. შესაბამისად, მაყურებელმა ვერ გაიგო, “ნაციონალური მოძრაობისა” და “ევროპული საქართველოს” წევრების გარდა, იყო თუ არა რომელიმე პოლიტიკური პარტიის წარმომადგენელი მიწვეული კონფერენციაზე.

ამის შემდეგ ჟურნალისტი მაყურებელს, ანალიტიკოსის სტატუსით, ნუკრი შოშიაშვილის კომენტარს სთავაზობს, რომელიც ამბობს, რომ “მაკკეინის ინსტიტუტი” კონკრეტულ ჯგუფებს - “ნაციონალურ მოძრაობას” და “ევროპულ საქართველოს” უჭერს მხარს. შემდეგ კი ამტკიცებს, რომ სენატორი ჯონ მაკკეინი აგრესიული საგარეო პოლიტიკით იყო საზოგადოებისთვის ცნობილი:

“აი, რითი გამოირჩეოდა მაკკეინი, რითი იყო ცნობილი - ის იყო საკმაოდ აგრესიული საგარეო პოლიტიკის მომხრე (ხშირად ამერიკაში მას უწოდებდნენ ნიუიმპერიალისტსაც კი) და ხისტი, ნეოლიბერალური წესრიგის მომხრე“, - ამბობს ნუკრი შოშიაშვილი, თუმცა რა არგუმენტებზე დაყრდნობით აფასებს იგი სენატორ მაკკეინს მსგავს უარყოფით კონტექსტში, ამის შესახებ მაყურებელი ინფორმაციას ვერ იღებს.

ჟურნალისტს, ისევე როგორც ანალიტიკოსის სტატუსით მიწვეულ ნუკრი შოშიტაშვილს, “დაავიწყდა” მაყურებლისთვის იმის თქმა, რომ სენატორმა ჯონ მაკკეინმა საქართველოს დამოუკიდებლობას მხარდაჭერა არაერთხელ გამოუცხადა. ასევე, “დაავიწყდათ” მისი ბრძოლა პუტინის რუსეთის აგრესიის წინააღმდეგ, აგვისტოს ომის დროს საქართველოსთვის გამოცხადებული მხარდაჭერა და მისი ცნობილი ფრაზა „დღეს ჩვენ ყველანი ქართველები ვართ”.

ჟურნალისტი, სიუჟეტის დასკვნით ნაწილში, ეჭვქვეშ აყენებს მაკკეინთან დაკავშირებული პირების გავლენებს თავიანთ ქვეყანაში და ამბობს:

„რა გავლენა აქვთ საქართველოში ვიზიტად მყოფ მაკკეინთან ასოცირებულ ფიგურებს ამერიკულ პოლიტიკურ ცხოვრებაზე და, საერთოდ, რამდენად მართებულია, ტრამპის ოპოზიციის მითითებით წყდებოდეს არა მარტო ის, თუ რომელი პოლიტიკური ფიგურა უნდა ესწრებოდეს კონფერენციას, არამედ ის, თუ ვინ უნდა იყოს აშშ-ს ელჩი საქართველოში”.

ამ სიტყვების დასტურად, ავტორი ამერიკელი პოლიტიკური კომენტატორის სტატუსით, მაყურებელს ჯიმ მალონის აცნობს, რომელიც ამბობს, რომ მეთიუ ბრაიზას, კურტ ვოლკერის, მაიკლ კარპენტერის თუ დევიდ კრამერის გვარები ამერიკულ პოლიტიკურ ცხოვრებაში ბევრს არაფერს ნიშნავს და მეტიც, მათი გვარების შესახებ საერთოდ არც კი სმენია.

სიუჟეტის დასკვნით ნაწილში მაყურებელი იგებს, რომ ტრამპის პრეზიდენტობის პერიოდში, საქართველო-აშშ-ს პარტნიორობამ უმაღლეს ნიშნულს მიაღწია. თუმცა არაფერია ნათქვამი ჯონ მაკკეინის როლზე და “მაკკეინის ინსტიტუტის” წარმომადგენლებზე დადებით კონტექსტში. სამაგიეროდ, მაყურებელს რჩება შთაბეჭდილება, თითქოს “მაკკეინის ინსტიტუტის” წარმომადგენლები პირდაპირ კავშირში არიან “ნაციონალურ მოძრაობასა” და “ევროპულ საქართველოსთან” და უარყოფით როლს თამაშობენ საქართველო-აშშ-ს პოლიტიკურ ურთიერთობაზე.

ტელეკომპანია “იმედის” ყოველკვირეული გადაცემა “იმედის კვირის” 15 სექტემბრის ერთ-ერთი სიუჟეტი თი-ბი-სი ბანკის დამფუძნებლებისა და ანაკლიის ღრმაწყლოვანი პორტის პროექტის მთავარი პარტნიორების მამუკა ხაზარაძისა და ბადრი ჯაფარიძის ახალი საზოგადოებრივი მოძრაობის - “ლელოს” პრეზენტაციას ეხებოდა. სიუჟეტში ბანკირების მიერ ახალი მოძრაობის შექმნა “ფინანსური კაპიტალის პოლიტიკურ კონვერტაციად”, მათ წინააღმდეგ აღძრულ საქმესთან მიმართებით ერთგვარ “იმუნიტეტად” და “არტ შოუდ” არის შეფასებული, რომელმაც “ეფექტი ვერ მოახდინა”.

ამბის წარდგენისას, წამყანი ხაზგასმით ამბობს, რომ პოლიტიკაში შემოსვლის პირველივე დღიდან მამუკა ხაზარაძე პოლიტიკურ თავდასხმებსა და ჭორაობაზე გადავიდა. ჟურნალისტის ტექსტში კი ხაზგასმულია,  რომ ხაზარაძემ პოლიტიკაში მოსვლა მხოლოდ მას შემდეგ დააანონს, რაც პროკურატურა “ბრალდებულის სტატუსით დატოვა”. უფრო ხმაურიანი განცხადებები კი, სასამართლოში გააკეთა, როდესაც 700 000 ლარის ოდენობის გირაო შეეფარდა და ნებართვის გარეშე ქვეყნის დატოვება აეკრძალა.

ჟურნალისტი ასევე განმარტავს, რომ ხაზარაძე საზოგადოებას ბევრ ცნობილ სახეს დაჰპირდა, შექმნა მოლოდინი, რომ მისი მიზნების პოლიტიკური კონვერტაცია 2020 წლის საპარლამენტო არჩევნებისთვის მომგებიანი კაპიტალი იქნებოდა და გააჩინა წინასწარი განწყობა, რომ მისი “მოძრაობის თუ პარტიის პრეზენტაციას ისეთივე არტ-ელფერი ექნებოდა, როგორც მის ტელევიზიას და მის მიერ დაფინანსებულ კულტურულ ღონისძიებებს” აქვს.

ამის შემდეგ, ჟურნალისტი იმ დისკოფორმტზე გვიყვება, რაც გადამღებ ჯგუფს ახალი მოძრაობის პრეზენტაციის ადგილის ძებნისას შეექმნა. ამბობს, რომ მედიისთვის გავრცელებულ ანონსში არც საკონტაქტო პირი იყო მითითებული და არც პრეზენტაციის ზუსტი ადგილი, ღონისძიების ორგანიზატორებმა მხოლოდ გუგლის საძიებო სისტემით მონიშნული ადგილის ფოტო მიაწოდეს და არა ლოკაცია.

“ანაკლიიდან შემოვლით გზაზე 25 კმ და 2 სოფელი გავიარეთ. ადგილიც და გზაც ისეთივე გაურკვეველი იყო, როგორც სესხის აღებისას რამდენიმე ფურცელზე დაწერილი საბანკო ვალდებულებები. შეხვედრის ადილს სანაპიროზე ღონისძიების დაწყებამდე 5 წუთით ადრე მივაკვლიეთ”, - ამბობს იგი.

პრეზენტაციის ადგილს ჟურნალისტი ასე აღწერს: “ევროპასთან ახლოს მიდგმულ სკამებზე 80-მდე ადამიანი იჯდა, [თუმცა] არცერთი პოლიტიკური წარსულით”.

მასალაში მამუკა ხაზარაძისა და ბადრი ჯაფარაძის მხრიდან ანაკლიის ღრმაწყლოვანი პორტის პროექტში შეუსრულებელ ვალდებულებებზე მტკიცებით ფორმაში, ცალმხრივად, საპირისპირო არგუმანტაციის გარეშეა საუბარი და ასევე, არაფერია ნათქვამი იმ ზიანზე, რაც კონსორციუმს ბანკირებისთვის წაყენებულმა ბრალმა მიაყენა.

ხაზარაძის გარშემო უარყოფით განწყობების შესაქმნელად პარალელი “ნაციონალურ მოძრაობასთან” არის გავლებული და ნათქვამია, რომ მისი პოლიტიკური ენა და გზავნილები ყოფილი სახელიწუფლებო გუნდის წარმომადგენლების განცხადებების იდენტურია. ასევე, ნათქვამია, რომ ხაზარაძის გვერდით საქართველოს ყოფილი პრეზიდენტის ის ყოფილი საპარლამენტო მდივანი დგას, რომელიც “გირგვლიანის საქმეზე სააკაშვილის სისხლის სამართლებრივ დევნაში პოლიტიკურ ნიშნებს ხედავდა”. უფრო მეტი სიმძიმისთვის ისიც არის ხაზგასმული, რომ “[ხაზარაძის] გუნდის იმ ნაწილისთვის, რომელიც უკვე შეარჩია, თანამშრომლობა ყველასთან, მათ შორის, “ნაციონალურ მოძრაობასთანაც” შესაძლებელია”.

სიუჟეტში, ასევე გაურკვეველ მონაცემებზე დაყრდნობით, ხაზარაძის მოძრაობის მიმართ იმ მოლოდინებზე და იმედგაცრუებაზეა საუბარი, რომელიც პრეზენტაციის დასასრულს უკვე გამოჩნდა და რომ კვირის ბოლოს, მოლოდინიდან თითქმის არაფერი დარჩა.

“პრეზენტაციას აკლდა ქარიზმაც და ენერგიაც. ის გააკრიტიკა ყველამ მიხეილს სააკაშვილმაც კი, რომელმაც ღონისძიებას კრიალოსნიანი ბიჭების შეკრება უწოდა. ყველამ, ვისგანაც ხაზარაძე ლელოს დადებისას პოლიტიკური ტრიბუნიდან გულშემატკივრობას ელოდა”, - ამბობს ჟურნალისტი და იქვე დასძენს, რომ სწორედ ამიტომ მომდევნო სვლა სატელევიოზიო ინტერვიუ იყო, სადაც ხაზარაძე იმ თემებზე ალაპარაკდა, რაზეც “იმ დრომდე დუმდა, ვიდრე ბრალდება და სისხლის სამართლის საქმე მისი ბიზნესის და პირადი კომფორტის ზონას დაარღვევდა”.

ჟურნალისტი თავადვე ასკვნის, რომ “ეს პასი პოლიტიკურ მოედანზე ისეთივე უშედეგო აღმოჩნდა, როგორც სკანდალური ე.წ. წერილის საქმე”. იქვე კიდევ ერთხელ იმეორებს, რომ ბანკირები “პოლიტიკური იმუნიტეტისკენ ისწრაფვიან”. და ხაზგასმით, მტკიცებით ფორმაში აღნიშნავს, რომ ბიზნესმენმა ვანო ჩხარტიშვილმა მამუკა ხაზარაძე “ტყუილში ამხილა”.

სიუჟეტის ამგვარი სტრუქტურა და ტექსტები, მამუკა ხაზარაძისა და მისი ახალი მოძრაობის პრეზენტაციის მსგავს კონტექსტში განხილვა, მის მიმართ საზოგადოებაში წინასწარი უარყოფითი განწყობებისა და ფონის შექმნის მცდელობის შთაბეჭდილებას ტოვებს. თითქოს, მასალის მიზანი არა ახალი მოძრაობის შესახებ საზოგადოების ინფორმირება, არამედ მამუკა ხაზარაძისა და ბადრი ჯაფარიძის იმიჯის შელახვა და დისკრედიტაციაა.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიამ  მედიისთვის სიძულვილის ენასთან ბრძოლის სახელმძღვანელო წესები შეიმუშავა.  გაიდლაინი ყურადღებას ამახვილებს იმ რამდენიმე მნიშვნელოვან დეტალზე, რაც მედიამ უნდა გაითვალისწინოს იმისთვის, რომ არ გახდეს სიძულვილის ენის წამახალისებელი.

• მედიასაშუალებები უნდა ცდილობდნენ ხელი არ შეუწყონ არატოლერანტული, დისკრიმინაციული გარემოს ჩამოყალიბებას, სიძულვილის წახალისებას.
• მედიას აქვს სოციალური პასუხისმგებლობა, არა მხოლოდ არ გაამძაფროს დისკრიმინაცია, არამედ საზოგადოებაში არსებულ ირაციონალური შიშების და ზიზღის წინააღმდეგ საინფორმაციო ქმედებები განახორციელოს.
• თითოეულ მედიასაშუალებას უნდა ჰქონდეს სიძულვილთან ბრძოლის ჩამოყალიბებული პოლიტიკა, რაც ცხადი იქნება როგორც დასაქმებულთათვის, ასევე აუდიტორიისთვის.
• მედიასაშუალებები მყისიერად უნდა რეაგირებდნენ მოქალაქეთა მიმართვებსა თუ გამოხმაურებებზე, თუკი ისინი მიიჩნევენ, რომ რომელიმე მასალა ახალისებს სიძულვილის ენას ანდა დისკრიმინაციას.
• ფაქტებზე დაფუძნებული მედიაპროდუქტი, რომელშიც ჟურნალისტს აქვს მცდელობა, ყველა ჯგუფის პოზიციიდან შეხედოს პრობლემას, აზღვევს მას დისკრიმინაციის წახალისებისგან, - ვკითხულობთ ძირითად წესებში. 

 

დოკუმენტის წინასიტყვაობაში ნათქვამის, რომ სიძულვილის ენას ხშირ შემთხვევაში აიგივებენ ყველა ტიპის ნეგატიურ გამონათქვამთან. შეურაცხმყოფელი, ცილისმწამებლური თუ დისკრედიტაციისთვის მომზადებული მასალები სიძულვილის ენად აღიქმება, რეალურად, კი მათ შორის დიდი განსხვავებაა. იმის გამო, რომ ყველა ქვეყანას სხვადასხვა უნიკალური კონტექსტი აქვს, რთულია განსაზღვრო, რა არის სიძულვილის ენა, რომელი ტერმინები, ფრაზები და გამონათქვამები გააძლიერებს ნეგატიურ დამოკიდებულებას რომელიმე პირის მიმართ. მიუხედავად ამისა, არსებობს შეთანხმება თუ რას ეფუძნება სიძულვილის ენა.

ევროპის საბჭოს მინისტრთა კომიტეტის 1997 წელს მიღებული რეკომენდაციით, “სიძულვილის ენა მოიაზრებს გამოხატვის ყველა ფორმას, რომელიც ავრცელებს, აქეზებს, ხელს უწყობს ან ამართლებს რასობრივ შუღლს, ქსენოფობიას, ანტისემიტიზმს ან შეუწყნარებლობაზე დაფუძნებულ შუღლის სხვა ფორმებს, ნაციონალიზმის, ეთნოცენტრიზმის, დისკრიმინაციისა და უმცირესობათა ან მიგრანტთა მიმართ გამოხატული მტრობის ჩათვლით”.

ამ განმარტებიდან ცხადია, რომ სიძულვილის ენა განსხვავდება შეურაცხმყოფელი თუ ცილისმწამებლური გამონათქვამებისგან. საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მეშვიდე მუხლი სწორედ სიძულვილის ენას მოიცავს და ასეა ფორმულირებული: “ჟურნალისტს უნდა ესმოდეს მედიის მიერ დისკრიმინაციის წახალისების საფრთხე; ამიტომ ყველაფერი უნდა იღონოს ნებისმიერი პირის დისკრიმინაციის თავიდან ასაცილებლად რასის, სქესის, სექსუალური ორიენტაციის, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური და სხვა შეხედულებების, ეროვნული ან სოციალური წარმოშობის საფუძველზე ან რაიმე სხვა ნიშნით.”

ქარტიის საბჭოს მიერ საქმეთა განხილვის პრაქტიკის თანახმად, მეშვიდე პრინციპი ფარავს დისკრიმინაციას, სიძულვილის ენას, სტიგმატიზებას. როგორც ევროპის საბჭოს, ისე ქარტიის განმარტების თანახმად, სიძულვილის ენა უნდა ეხებოდეს გარკვეულ იდენტობას. დისკრიმინაცია და სტიგმატიზებაც გარკვეული ნიშნით უნდა ხდებოდეს და ნეგატიურ კონტექსტში წარმოაჩენდეს ამ ნიშნის მქონე პირებს.  

"სიძულვილის ენის წამახალისებელი, სტერეოტიპების გაღრმავების ხელის შემწყობი შესაძლოა მარტივად გახდეს მედია, თუკი არ მოეკიდება სიფრთხილით თითოეულ შემთხვევას და არ იფიქრებს გაშუქების კუთხესა თუ ტერმინოლოგიაზე, რომელსაც იყენებს სენსიტიურ საკითხებზე მუშაობისას", - ვკითხულობთ სახელმძღვანელოში.

დეტალურად სახელმძღვანელო შეგიძლიათ ამ ბმულზე იხილოთ.

ბოლო რამდენიმე დღეა გამოცემების ნაწილი აქვეყნებს მასალებს თბილისში ახალგაზრდა კაცის დაჭრის შესახებ და აქცენტირებს, რომ დანაშაული ფსიქიკური პრობლემების მქონე ადამიანმა ჩაიდინა.

კაცის დაჭრის შესახებ ინფორმაცია თავდაპირველად სოციალურ ქსელში ტელეწამყვანმა გიორგი გასვიანმა გაავრცელა. მან ფეისბუკის პირად გვერდზე ჩართო პირდაპირი ეთერი საავადმყოფოდან, სადაც დაზარალებულის მშობელი და ადვოკატი იმყოფებოდნენ. დაშავებულის დედა პირდაპირ ეთერში შეურაცხმყოფელ კონტექსტში მოიხსენიებდა ფსიქიკური პრობლემების მქონე პირებს. ტელეწამყვანი და ადვოკატი, ისევე როგორც დაშავებულის მშობელი, აქცენტს აკეთებდნენ სავარაუდო დამნაშავის ფსიქიკური ჯანმრთელობაზე და მსგავსი პრობლემის მქონე ადამიანები საზოგადოებისთვის საშიშად და პოტენციურ დამნაშავეებად გამოჰყავდათ.

ვიდეო მალევე გაავრცელეს სხვადასხვა ონლაინ გამოცემებმა და საიტებმა. მიუხედავად იმისა, რომ ამ დროისთვის არ არსებობს არც სამედიცინო დასკვნა და არც სხვა ოფიციალური ცნობა დამნაშავის ფსიქიკური მდგომარეობის შესახებ, გამოცემები მტკიცებით ფორმაში იუწყებოდნენ, რომ კაცს ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემის მქონე პირი დაესხა თავს და დანაშაულის მოტივსაც სწორედ მის ფსიქიკურ აშლილობას უკავშირებდნენ.

მსგავსი გაშუქებით, ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემების მქონე ადამიანების სტიგმატიზება მოხდა. გავრცელებულ ინფორმაციას მალევე მოჰყვა სტერეოტიპული და სიძულვილის ენის შემცველი კომენტარები. კონტექსტი ცალსახად მიუთითებდა იმაზე, რომ ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემების მქონე ყველა ადამიანი პოტენციური დამნაშავეა.

“რასაკვირველია, ძალადობა და ფსიქიკური ჯანმრთელობა დაკავშირებულია ერთმანეთთან, მაგრამ უფრო იმ თვალსაზრისით, რომ თვითონ ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემის მქონე ადამიანები არიან, ასე ვთქვათ, სამიზნე. ისინი უფრო არიან მსხვერპლები, ვიდრე მოძალადეები. თითოეული შემთხვევა, რომელსაც მედია აქცევს ხოლმე ყურადღებას, ისე უნდა გაშუქდეს, რომ ეს კონტექსტი გათვალისწინებული იყოს”, - ამბობს GIPA-ს პროფესორი, მედიამკვლევარი და ფსიქიკური ჯანმრთელობის მხარდასაჭერი მოძრაობა „ღია-ს” დამფუძნებელი თიკო ცომაია.

მისივე თქმით, მედია განსაკუთრებული სიფრთხილით და ყურადღებით უნდა მოეკიდოს ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემებთან დაკავშირებული საკითხების გაშუქებას: “მედიამ ისე უნდა მოახერხოს ინფორმაციის გადმოცემა, რომ იარლიყები არ მიაწებოს ადამიანს. მითუმეტეს, თუ რაღაც ტერმინებს ისედაც აქვს სტერეოტიპული და წინასწარგანწყობითი მნიშვნელობები. მსგავსი საკითხების გაშუქებისას, ყველაზე დიდი ამოცანა არის, რომ ჟურნალისტმა არ დააშავოს უფრო მეტად და დაიცვას პრონციპი - „არ ავნო“ . თუ კიდევ უფრო გააღრმავებ სტიგმას, უსაფუძვლო, არასწორ შიშებს შექმნი და გააძლიერებ სტერეოტიპებს, პრობლემა მეტად გაღრმავდება".

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის ფსიქიკური ჯანმრთელობის გაშუქების სახელმძღვანელო ხაზგასმით მიუთითებს, რომ მიუღებელია, ადამიანის მიერ სხვადასხვა ქმედების მტკიცებითი ფორმით დაკავშრება მის დიაგნოზთან, როდესაც დადასტურებული არ არის, რომ კონკრეტული ქმედება მისი ჯანმრთელობის მდგომარეობით იყო გამოწვეული. მსგავსი მიდგომა საზოგადოებას აწვდის ინფორმაციას, თითქოს ფსიქიკური ჯანმრთელობის რომელიმე კონკრეტული პრობლემის მქონე დიაგნოზის მქონე ყველა პირი ამგვარად იქცევა.

“სტიგმის გაძლიერებაში შესაძლებელია დიდი როლი ითამაშოს მედიის მიერ ამ თემის არასწორმა გაშუქებამ. ამიტომაც ჟურნალისტმა კარგად უნდა გააცნობიეროს რატომ ასახელებს პირის დიაგნოზს, რა დამატებით ინფორმაციას აწვდის აუდიტორიას და რა უარყოფითი შედეგი შეიძლება მოიტანოს არამხოლოდ მასალის გმირისთვის, არამედ ყველა იმ პირისთვის, ვისაც რაიმე სახის პრობლემა აქვს ფსიქიკურ ჯანმრთელობასთან დაკავშირებით”, - ვკითხულობთ ქარტიის სახელმძღვანელო წესებში.

თიკო ცომაია ამბობს, რომ კონკრეტული შემთხვევების გაშუქებისას მედიის ამოცანა სისტემური პრობლემის ჩვენება უნდა იყოს: “პასუხისმგებლობა ვის ენიჭება იმაზე, რომ ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემების მქონე ადამიანმა მიიღოს შესაბამისი მკურნალობა? სახელმწიფოში არსებობს კი სერვისები? რა პოლიტიკაა, რა დაფინანსებაა, რამდენად დაცულები არიან და აქვთ თუ არა ხელმისაწვდომობა საჭირო სერვისებთან? - მედიამ უნდა გაითვალისწინოს ეს ყოველივე და ისე გააშუქოს კონკრეტული შემთხვევები. კონტექსტი უნდა მოაყოლოს, სტიგმა რომ არ გააძლიეროს, უფრო არ გარიყოს ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემების მქონე ადამიანები საზოგადოებისგან და უფრო მეტი ძალადობა არ გამოიწვიოს.”

ფსიქიკური ჯანმრთელობის გაშუქების სახელმძღვანელოში ნათქვამია, რომ პირის შესაძლო ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემის ხსენება კრიმინალის ან ანტისოციალური ქმედების გაშუქებისას, განსაკუთრებით დაუშვებელია. “კრიმინალური ამბების გაშუქებისას ბრალდებულის ფსიქიკურ ჯანმრთელობაზე ხაზგასმა ხელს უწყობს ზოგადად თემის სტიგმატიზებასა და ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემების მქონე ადამიანების პოტენციურ დამნაშავეებად წარმოჩენას. კვლევები ცხადყოფს, რომ მოძალადეთა და მძიმე დანაშაულების ჩამდენთა უმეტესობას ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემა არ აქვს, ხოლო ფსიქიკური ჯანმრთელობის რომელიმე პრობლემის დიაგნოზის მქონე ადამიანების სრული უმეტესობა მოძალადე არ არის და არც კანონთან ჰქონიათ პრობლემები”.. - ვკითხულობთ დოკუმენტში.

„გავლენიანი და კარგი სტრატეგი“, ადამიანი, რომელიც „მწვავე შემთხვევებშიც არ ერიდება კომუნიკაციას“, შს მინისტრი, რომელსაც „არაერთხელ მოუწია დაძაბული სიტუაციის განმუხტვა“ და პოლიტიკური ფიგურა, რომლისაც “ნაციონალურ მოძრაობას” ეშინია - ამ კონტექსტში წარმოჩინდა უკვე მოქმედი პრემიერ-მინისტრი გიორგი გახარია ტელეკომპანია „იმედის“ 8 სექტემბრის კვირის შემაჯამებელ გადაცემაში „იმედის კვირა“.

„იმედმა“ გიორგი გახარიას გაპრემიერებას ორი სიუჟეტი მიუძღვნა. ამ მასალებში გახარიას ფიგურა და მასთან ასოცირებული ე.წ. გახმაურებული საქმეები ცალმხრივად, იმგვარად არის გადმოცემული, რომ მის მიმართ არც რაიმე კითხვის ნიშანია დასმული და არც საზოგადოებრივი პროტესტის ფონზე, მის გაპრემიერების ადეკვატურობაა განხილული.

პირიქით, ამა თუ იმ საქმესთან მიმართებით სრული პასუხისმგებლობა მხოლოდ ოპოზიციის, კერძოდ “ნაციონალური მოძრაობისა” და “ევროპული საქართველოს” მისამართით არის გადატანილი და მთავარი ხაზი მხოლოდ მათი, როგორც დესტრუქციული პოლიტიკური ძალის უპასუხისმგებლო ქმედებებზეა გატარებული.

პარლამენტში 6 სექტემებრს გიორგი გახარიას “ნაციონალური მოძრაობასა” და “ევროპულ საქართველოსთან” შეხვედრისას განვითარებულ მოვლენებს, რა დროსაც ოპოზიციის წარმომადგენლებმა გიორგი გახარიას ქვეყანაში ბოლო დროს განვითარებულ მოვლენებთან მიმართებით მწვავე კითხვები დაუსვეს და მის მიმართ პროტესტის ნიშნად სხდომათა დარბაზი დატოვეს, წამყვანი ოპოზიციის „პოლიტიკურ მასკარადად აფასებს“.

მასალებში გიორგი გახარიას სამთავრობო პროგრამის რამდენიმე მთავარი მიმართულების განხილვის შემდეგ, საუბარი ოპოზიციასთან მიმართებით მის ხედვებსა და გზავნილებს ეთმობა. ჟურნალისტი გვიყვება, რომ თანაგუნდელებისადმი გიორგი გახარიას მთავარი გზავნილი “ნაციონალური მოძრაობის“ „ყოველდღიურ რეჟიმში“ მხილება და მათთვის სიმართლის დაპირსპირება იყო. გარდა ამისა, ხაზგასმით აღნიშნავს, რომ პრემიერი მათ 20 ივნისს განვითარებული მოვლენების დროს შტურმში ადანაშაულებს.

მასალებიდან ვერ შევიტყვეთ, კონკრეტულად რა სიცრუეზეა საუბარი. ამასთან, მიუხედავად იმისა, რომ ოპოზიციის მხრიდან სახელმწიფო ინსტიტუტებზე შტურმს თავად გიორგი გახარიაც ახსენებს, მასალაში არ ჩანს საპირწონე არგუმენტები, რაც 20 ივნისს განვითარებული მოვლენების დროს ოპოზციის მხრიდან შტურმის მცდელობას დაასაბუთებდა.

ჟურნალისტი ასევე არ ცდილობს ზოგადად შტურმის დეფინიციის განსაზღვრას და გარკვევას შეესაბამება და ჯდება თუ არა მომიტინგეთა ნაწილის მაშინდელი ქცევა შტურმის განსაზღვრებაში. გარდა ამისა, მასალებში არ ჩანს ის არაერთი კითხვა, რომელიც 20-21 ივნისის აქციის დარბევის დროს სწორედ გიორგი გახარიას მისამართით გაჩნდა, იქნება ეს ძალის გამოყენების პროპორციულობა, საჭიროება, თუ პასუხისმგებლობა, რაც განვითარებულ მოვლენებზე მას, როგორც შს მინისტრს ეკისრებოდა. ამის ნაცვლად, პასუხისმგებლების ძიებას ჟურნალისტი ისევ “ნაციონალურ მოძრაობაში” ცდილობს და ამბობს, რომ ეს პოლიტიკური ძალა, „როგორც სხვა შემთხვევებში, პოლიტიკურ პასუხისმგებლობას არც 20 ივნისს განვითარებულ მოვლენებში გრძნობს“.

გარდა ამისა, იგი, მაკო გომურს, რომელმაც 20 ივნისის აქციის დარბევის, დროს თვალი დაკარგა, „პარლამენტის შტურმის მსურველთა“ გვერდით შემთხვევით მოხვედრილად ახასიათებს. ამბობს, რომ 6 სექტემბერს პრემიერობის კანდიდატთან შეხვედრის დროს, “ნაციონალური მოძრაობის” ერთ-ერთი წევრი სალომე სამადაშვილი მის პარლამენტის სხდომათა დარბაზში შეშვებას იმ ფონზე ითხოვდა, როდესაც მაკო გომური თბილისში საერთოდ არ იყო. ასევე, იგი არფერს ამბობს იმ ადამიანებზე, რომლებიც მაგალითად პარლამენტის შენობაში შესვლას მთელი კვირის განმავლობაში ითხოვდნენ, თუმცა უშედეგოდ. “იმედის” მასალაში არც აქცია „სირცხვილიას“ ორგანიზატორების განმარტებებია, მაკო გომურის პარლამენტში შემსვლელთა სიაში ყოფნის შესახებ.

ჟურნალისტი ოპოზიციას პრემიერობის კანდიდატის მიმართ ბრალდებებსა და „შეურაცხყოფაშიც“ ადანაშაულებს, თუმცა არ ხსნის კონკრეტულად რას მოიაზრებს იგი ამ უკანასკნელში. არც იმ უამრავ კითხვაზე ამახვილებს ყურადღებას, რომლებიც სწორედ ოპოზიციური დეპუტატების მხრიდან გაჟღერდა და რომელზე პასუხებსაც საზოგადოება ორ თვეზე მეტია გიორგი გახარიასგან უშედეგოდ ელის. გარდა ამისა, “იმედი” აქცენტს გიორგი გახარიას მხრიდან ოპოზიციასთან კოჰაბიტაციის დასრულებაზეც ამახვილებს და ამ ნაბიჯს მის მიმართ მხარდამჭერების ზრდის პირდაპირპროპორციულად აფასებს. გიორგი გახარიასთან მიმართებით, “იმედი” ხორავას ქუჩის საქმესა და პანკისის ხეობაში ჰესის მშენებლობისას ჩატარებულ სპეცოპერაციასაც იხსენებს. მასალაში გახარია ამ ორ საქმის “კეთილი დასასრულის” ავტორად არის წარმოჩენილი, ამ შემთხვევაშიც კითხვების დასმის გარეშე.

აგრეთვე, მიუხედავად იმისა, რომ თავად გახარია პროპორციულ საარჩევნო სისტემაზე გადასვლას “ქართული ოცნების” თავმჯდომარის ბიძინა ივანიშვილის დამსახურებად ასახელებს, “იმედის” მასალებში არ ჩანს, რომ ეს არა მისი კეთილი ნება, არამედ მასშტაბური საზოგადოებრივი პროტესტის მონაპოვარია და “ქართული ოცნება” იძულებული იყო, პროცესების არგამწვავების მიზეზით ამ დათმობაზე წასულიყო.

გიორგი გახარიას მიმართ მიმდინარე საზოგადოებრივი პროტესტის ფონზე, მისი ფიგურის ცალმხრივად, მხოლოდ დადებითი აქცენტებით განხილვა და იმ ლეგიტიმური კითხვების უგულვებელყოფა, რაც ყოფილი შს მინისტრის მიმართ დაგროვდა, ასევე პასუხისმგებლობის სრულად სხვა პოლიტიკურ ძალაზე გადატანა, „იმედის“ მხრიდან უკვე მოქმედი პრემიერის მიმართ საზოგადოებრივი აზრის პოზიტიური მიმართულებით წარმართვის ცალსახა მცდელობაზე მიუთითებს და მის მიმართ მიკერძოებული დამოკიდებულების შთაბეჭდილებას ტოვებს.

თუკი გუგლის საძიებო სისტემაში ჩაწერთ სიტყვათშეთანხმებას - “ბავშვის დაჭრა”, იხილავთ სხვადასხვა მედიასაშუალების მიერ გავრცელებული მასალების ბმულებს, რომელიც 27 აგვისტოს თბილისში მომხდარ შემთხვევას ასახავს. ყველაზე პოპულარული მასალების სათაურები ასე გამოიყურება:

• მძიმე კადრები, რომლებშიც დეტალურად ჩანს პეკინზე სამი წლის ბავშვის დაჭრის შემთხვევა
• კადრები, რომელიც იმ მომენტშია გადაღებული, როდესაც გამვლელმა ქალმა 3 წლის ბავშვი სახის არეში დაჭრა, ისმის ბავშვების განწირულ ხმა [გაფრთხილება: ვიდეო შეიცავს ემოციურად მძიმე კადრებს]
• შეიძლება უცხოელი იყო, რომელსაც თავის შვილს არ აძლევენ და ბავშვებს რომ ხედავს, ჭკუიდან იშლება - როგორ აღწერს მოქალაქე ქალს, რომელმაც პეკინზე ბავშვი დაჭრა და მიიმალა
• იძებნება! - ქალი, რომელმაც პეკინზე დანით 3 წლის ბავშვი დაჭრა

მასალებს თან ახლავს ქუჩის სათვალთვალო კამერების მიერ გადაღებული ვიდეომასალები, რომლებიც აღწერს, თუ როგორ უახლოვდება ქალი ქუჩაში გადაადგილების დროს დედ-მამას ორ მცირეწლოვან შვილთან ერთად; მივარდება ერთ-ერთ ბავშვს, აყენებს სახის არეში ჭრილობას, ცდილობს მეორე ბავშვის დაზიანებასაც; ისმის ბავშვების შემზარავი ტირილი; დაბნეული მშობლები ცდილობენ ბავშვების დახმარებას; ამ დროს მოძალადე ტოვებს შემთხვევის ადგილს და ახერხებს მიმალვას.

ამის შემდეგ მედიასაშუალებები, ასევე, ცალკეული მომხმარებლები სოციალურ ქსელებში ავრცელებენ სავარაუდო მოძალადე ქალის ფოტოანაბეჭდებს ამ ვიდეომასალებიდან და აცხადებენ ძებნას მასზე. საბოლოოდ, 28 აგვისტოს სამართალდამცავებმა ქალი დააკავეს, თუმცა მოქალაქეები არ წყვეტენ მომხდარის განხილვას: ქალს “შეშლილად” აცხადებენ და ითხოვენ მის “ცოცხლად გატყავებას”, შეურაცხყოფენ ბავშვის მამას და ამ ამბის შემსწრე ყველა ადამიანს, რომლებმაც ვერ შეძლეს ადგილზე მოძალადის დაკავება.

“წამების მსხვერპლთა ფსიქოსოციალური და სამედიცინო რეაბილიტაცის ცენტრის წარმომადგენელი, ფსიქოლოგი მაია ცირამუა მიიჩნევს, რომ მედიამ არ უნდა შეუწყოს ხელი ისეთ გაშუქებას, რომელიც კიდევ უფრო მეტად გააძლიერებს სტიგმას ფსიქიკური ჯანმრთელობის მქონე ადამიანების მიმართ.

“განსაკუთრებით მაღალი პასუხისმგებლობაა მედიაზე იმიტომ, რომ ჩვენ ხომ ვიცით, რომ წინსწრებად, სანამ არ არის ჩატარებული ფსიქიატრიული ექსპერტიზა, ზოგადად, მოტივები არ არის დადგენილი, არ უნდა შეუწყოს ხელი იმას, რომ საზოგადოებამ ერთმნიშვნელოვნად ამ ადამიანზე გამოიტანოს თავისი განაჩენი, თავისი დასკვნები. ჩვენ ვხედავთ რამხელა აჟიოტაჟია ამ საკითხან დაკავშირებით, ლამის საზოგადოება ითხოვს ლინჩის წესით მის გასამართლებას და ამასთანავე ძალიან ცუდი აქცენტები კეთდება ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემების მქონე ადამიანებზე, რომლებიც განიხილებიან, როგორც მოძალადეები. ანუ ყველა ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემების მქონე ადამიანი არის მოძალადე - დაახლოებით, აი, ასეთი აზრის განმტკიცებას შეუწყო ხელი მედიის დამოკიდებულებამ და გაშუქების სტრაგეგიამ, რომელსაც ჩვენ ვხედავთ ამ ამბის მოხდენიდან დღემდე”, - აცხადებს მაია ცირამუა “მედაიჩეკერთან” საუბარში.

უფლებადამცველი ანა არგანაშვილი “ფეისბუკში” გამოეხმაურა ამ საკითხს და აღნიშნა, რომ არარაციონალურია ფსიქიკური ჯანმრთელობის შესაძლო პრობლემაზე პანიკური რეაქცია:

“იმ შემთხვევაშიც, თუ ამ ქალს [ბავშვის დაჭრაში ბრალდებულს] არ აღმოაჩნდა ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემა, ჩვენი პანიკური რეაქციით გავაუარესებთ ქვეყანაში მდგომარეობას... თავი დავანებოთ იმას, რომ სტატისტიკურად ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემების მქონე ადამიანები გაცილებით მეტად ხდებიან დანაშაულის მსხვერპლი, ვიდრე ჩამდენი,” - წერს ანა არგანაშვილი.

მაია ცირამუას თქმით, მედია უნდა იყოს მოწოდებული იმისკენ, რომ აქცენტი გადაიტანოს ძალადობაზე, ძალადობრივი ქცევის პრევენციაზე, რომელიც სახელმწიფოს პრეროგატივაა.

“მედიის აქცენტი ეს უფრო უნდა იყოს და კიდევ ვფიქრობ, რომ მედიას ასევე შეუძლია ხელი შეუწყოს პირიქით, აი, ამ აღშფოთების, ბრაზის განეიტრალებას, რასაც ვხედავთ და ეს უკავშირდება იმ ადამიანებს, რომლებიც შეესწრნენ შემთხვევას. ჩვენ ვკითხულობთ უამრავ სტატუსს, კომენტარს სოციალურ ქსელებში, სადაც საუბარია იმაზე, რომ აი, მამა როგორ არ დაეხმარა საკუთარ შვილს, რომ ის არის მშიშარა, ასევე, იქ შემსწრე საზოგადოებაზე. მედიას შეუძლია უბრალოდ ამოიღოს მეცნიერულად დადასტურებული ინფორმაცია იმასთან დაკავშირებით, რომ აი, ასეთ, ადამიანის სიცოცხლისთვის საშიშ, მოულოდნელად თავს დამტყდარ სიტუაციებში გაშეშება არის ერთ-ერთი ბუნებრივი რეაქცია,“ - ამბობს მაია ცირამუა.

ნათია კუპრაშვილი, “ჟურნალისტიკის რესურსცენტრის” წარმომადგენელი ფიქრობს, რომ ამბის ტირაჟირებითა და ფსიქიკური პრობლემების მქონე პირთა სტიგმატიზებით სოციალური ქსელების მომხმარებლებმა გაასწრეს მედიასაშუალებებს.

“მედია, ასე ვთქვათ, აყვა “ტრენდს”. მშობლების ბულინგით დაწყებული, თვითმხილველთა შეურაცხყოფით, ლინჩის წესისა და სასტიკი წამების მოთხოვნით დამთავრებული კომენტარები არ დაკლებია ქართულენოვან სივრცეს. დამნაშავის მოძებნის მიზნით კადრების გავრცელებას ჰქონდა საფუძველი, არსებობდა საზოგადოებრივი ინტერესი, მაგრამ ეს ვერ ვრცელდება ვერც დასახიჩრებული ბავშვის კადრების და ვერც დანაშაულის ხმების გავრცელებაზე. დღეს ამ კადრებს დაკარგული აქვთ საზოგადოებრივი ინტერესიც, რადგან დამნაშავე დაკავებულია,”- აცხადებს ნათია კუპრაშვილი “მედიაჩეკერთან” საუბარში.

იგი ფიქრობს, რომ დაზარალებულ ოჯახს აქვს დავიწყების უფლება.

“ეს ევროსასამართოს მიერ არარერთგზის აღიარებული უფლებაა და იმედი ვიქონიოთ, რომ ამ უფლების რეალიზებისთვის დაზარალებულებს სასამართლოს პროცესი არ დაჭირდებათ. მიხარია, რომ რამდენიმე მედიასაშუალება უკვე გამოეხმაურა, მაგალითად, ტვ 25-მა საკუთარი თვითრეგულირების ფარგლებში აიღო შესაბამისი კონტენტი,” - აცხადებს ნათია კუპრაშვილი.

ნინო ჯაფიაშვილი, რადიო “თავისუფლების” ქართულენოვანი სამსახურის მმართველი რედაქტორი გვიზიარებს, თუ რა საკითხებზე იმსჯელეს რედაქციის შიგნით, ვიდრე 27 აგვისტოს თბილისში მომხდარი ამ შემხთხვევის შესახებ ვიდეომასალას გამოაქვეყნებდნენ. მისი თქმით, მსჯელობის საგანი იყო ძალადობის შემცველი კადრების გამოყენება; მსჯელობის საგანი იყო ბავშვის იდენტიფიცირების საკითხი და ასევე, ის, ხომ არ მიადგებოდა ბავშვს რაიმე სახის ზიანი, თუნდაც მისი ვინაობის დაფარვის შემთხვევაში, ამასთან - კარდები არ იყო უშუალოდ რადიო თავისუფლების მიერ გადაღებული.

“ძალიან ცალსახა იყო ჩვენთვის ის, რომ თავდამხსმელი ქალის იდენტიფიცირებაც არ მოგვეხდინა, მითუმეტეს სოციალურ მედიაში შექმნილი ფონის და კონტექსტის გამო”, - უთხრა ნინო ჯაფიაშვილმა “მედიაჩეკერს”.

მისივე თქმით, მას შემდეგ, რაც პოლიციამ დააკავა თავდამსხმელი, რადიო თავისუფლებამ გამოქვეყნა 1 წუთიანი ვიდეო, რადგან რედაქციამ მიიჩნია, რომ ვიდეოფორმატით ამ ამბის მოყოლა იყო მნიშვნელოვანი და ეფექტური გზა საზოგადოების სწორი ინფორმირებისთვის.

“მთავარი ამოცანა იყო ის, რომ: 1. ბავშვის იდენტიფიცირება არ მოხდარიყო; 2 აუცილებლად წინასწარ გაგვეფრთხილებინა აუდიტორია, რომ ეს მასალა შეიცავს ძალადობის ამსახველ კადრებს და 3. ჩვენთვის ძალიან მნიშვნელოვანი იყო, რომ მასალა არ გაგვეშვა სარედაქციო დამუშავების გარეშე, ანუ უკონტექსტოდ. ამოცანა იყო აუდიტორიისთვის კონტექსტი სწორად მიგვეწოდებინა. სენსაცია არ შეგვექმნა”, - ამბობს ნინო ჯაფიაშვილი.

მისივე თქმით, სარედაქციო გადაწყვეტილების მიღებას, თუ როგორ უნდა გაეშუქებინათ ეს საკითხი, წინ უძღოდა რედაქტორების განხილვა, ასევე, კონსულტაციები საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის წარმომადგენლებთან.

იმის მიუხედავად, რომ მოგვიანებით რამდენიმე მედიასაშუალებამ წაშალა საკუთარი გვერდიდან სათვალთავლო ვიდეოკამერით მოპოვებული ვიდეომასალა და თავდამსხმელის ფოტოსქრინებიც, ისინი ვირუსულადაა გავრცელებულ სოციალურ ქსელებში და სხვა სახის ვებგვერდებზე.

ავტოსაგზაო შემთხვევების შედეგად დაღუპულთა და დაზარალებულთა სტატისტიკის მიხედვით საქართველოს ევროპაში ერთ-ერთი ყველაზე ცუდი მაჩვენებელი აქვს. ამასთან ყოველწლიურად მზარდია ავტოავარიების მსხვერპლთა რაოდენობა. შესაბამისად, თითოეული ასეთი შემთხვევა მედიის აქტიურ ყურადღებას იქცევს.

ერთ-ერთი ბოლო ასეთი შემთხვევა 18 აგვისტოს მოხდა სოფელ ნოსირთან - ორი ავტომობილს შეჯახების შედეგად ცეცხლი გაუჩნდა, დაიღუპა ორი და სამი ადამიანი დაშავდა.

ტელეკომპანია "რუსთავი 2-ის "საინფორმაციო გამოშვება “კურიერში" მომხდარის გაშუქებისას ეთერში აჩვენეს კადრი, თუ როგორ გადააქვთ სამართალდამცავებს ერთ-ერთი გარდაცვლილის დანახშირებული გვამი. დამწვარი ადამიანის ფოტო დაურთო საკუთარ მასალას "პრაიმტაიმმა", თუმცა მოგვიანებით ფოტო შეცვალა. მისი იდენტური ტექსტი გაავრცელა mediamall.ge-მაც, თუმცა "პრაიმტაიმისგან" განსხვავებით მძიმე ფოტო არ შეუცვლია.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის სახელმძღვანელო წესების მიხედვით, “მიზანშეწონილი არ არის დაზარალებულის, გვამისა ან დასახიჩრებული სხეულის, სისხლისა და სხვა მსგავსი სცენების ჩვენება მნიშვნელოვანი სარედაქციო დასაბუთების გარეშე. მათი გადაღება უნდა მოხდეს მხოლოდ გარკვეული მანძილიდან, რათა შეუძლებელი იყოს დაზარალებულის იდენტიფიცირება”.

“კურიერის” რეპორტაჟში, ისევე როგორც "პრაიმტაიმისა" და mediamall.ge-ს შემთხვევაში, არ იყო დასაბუთებული, თუ რა მიზანს ემსახურებოდა დანახშირებული გვამის ჩვენება. 

უბედური შემთხვევების გაშუქების დროს ჟურნალისტებს სიფრთხილისკენ მოუწოდებენ ევროპის ქვეყნების პრესის საბჭოები. მაგალითად, ნორვეგიაში ჟურნალისტების ქცევის კოდექსი აფრთხილებს მათ, რომ გაითვალისწინონ, თუ რა გავლენას იქონიებს უბედური შემთხვევისა და კრიმინალის კონკრეტული ფაქტის გაშუქება კონკრეტულ მსხვერპლსა და მის ახლობლებზე - “გამოიჩინეთ ყურადღება მწუხარებასა და შოკში მყოფი ადამიანების მიმართ,” - მიმართავენ ჟურნალისტებს. 

ბელგიაში ეთიკის კოდექსი ჟურნალისტებს მოუწოდებს, სიფრთხილე გამოიჩინონ უბედური შემთხვევის მსხვერპლებთან ან მათ ოჯახებთან მუშაობის დროს.

გერმანიაში პრესის ეთიკის კოდექსის მიხედვით, მედიამ თავი უნდა აარიდოს ძალადობის, სისასტიკის და ტანჯვის სენსაციურ გამოსახულებას: “პირველ გვერდებზე ძალადობისა და უბედური შემთხვევების გრაფიკული გამოსახულების განთავსების დროს პრესამ უნა გაითვალისწინოს ამის შესაძლო ზეგავლენა ბავშვებსა და ახალგაზრდებზე”.