საპროტესტო აქციებისა და დემონსტრაციების გაშუქება ყოველთვის შეიცავს რისკებს, ასეთ დროს ჟურნალისტების უსაფრთხოება მნიშვნელოვანია, ამიტომ ისინი აქციების გაშუქებამდე შესაბამისად უნდა იყვნენ მომზადებულნი. ცოდნა, გამოცდილება და სამოქმედო გეგმის წინასწარ შედგენა საპროტესტო აქციების გაშუქებასთან დაკავშირებულ რისკებს ბევრად შეამცირებს.

"მედიაჩეკერმა" სხვადასხვა საერთაშორისო ორგანიზაციების მიერ შემუშავებული, აქციებისა და დემონსტრაციების გაშუქების სახელმძღვანელო წესები მოიძია და პრაქტიკულ რჩევებს მოუყარა თავი. 


»  წინასწარ მომზადება

• სანამ გადასაღებად წახვალთ წინასწარ დაგეგმეთ რას მოიმოქმედებთ სიტუაციის გამწვავების შემთხვევაში. კარგად შეისწავლეთ ტერიტორია და რუკის დახმარებით გაარკვიეთ ცხელ წერტილთან ახლოს მდებარე უსაფრთხო ადგილები და გასასვლელები.
• წაიღეთ პატარა ზურგჩანთა, რომელშიც დამცავ საშუალებებთან ერთად წყალი და საკვები გექნებათ. კარგია თუ თან გექნებათ ტკბილეული.
• ზურგჩანთა შეგიძლიათ გამოიყენოთ რეზინის ტყვიებისგან , ქვებისა და წყლის ჭავლისგან დამცავ "ფარად". სასურველია ზურგჩანთას ჰქონდეს წინა შესაკრავები, რომლითაც ჩანთას წელსა და გულმკერდის არეზე კარგად დაიმაგრებთ, რაც სირბილის დროს პრაქტიკული იქნება.
• თან იქონიეთ პირველადი სამედიცინო დახმარების ყუთი.
• წაიღეთ თვალების დამცავი საშუალებები, თუნდაც ცურვისთვის განკუთვნილი სათვალე ან სამშენებლო სამუშაოებისთვის განკუთვნილი დამცავი სათვალე, ასევე სახის დამცავი ფარი ან აირწინაღი.
• ჩაიცვით თავისუფალი, ბუნებრივი ქსოვილის ტანსაცმელი. ასეთი ტანსაცმელი ისე სწრაფად არ დაიწვება, როგორც სინთეტიკა. გახსოვდეთ, ყოველთვის არსებობს გაზის ყუმბარის აფეთქების რისკი.
• ნუ ჩაიცვამთ პოლიციისა და სამხედროების ფორმის მსგავს ტანსაცმელს. სასურველია გეცვათ, როგორც სამართალდამცველების ისე მომიტინგეების ტანსაცმლისგან განსხვავებული ფერის ტანსაცმელი. მოერიდეთ შავის, ასევე ჭრელი ფერების ჩაცმას. ყველაზე კარგი ვარიანტია ლურჯი ფერის ტანსაცმელი.
• ჩაიცვით კომფორტული ფეხსაცმელი, რომელიც პრაქტიკულია და რომელსაც თასმები მჭიდროდ ეკვრება.
• თან იქონიეთ საჭირო წამლები, თავისი შეფუთვით.
• არ შეიკრათ თმა ე.წ ცხენის კუდით და არ გაიკეთოთ საყურეები, რათა არ ჩაგეჭიდოთ ვინმე ან რამეს არ გამოედოთ.
• ტელეფონში პროდიუსერისა და სხვა მნიშვნელოვანი საკონტაქტო პირების ნომრები გამოყავით ცალკე ( შეგიძლიათ თითოეულს წინ მიაწეროთ ანბანის პირველი ასო A, რაც მათ მოძებნას გაგიადვილებთ ან ეს ნომრები გადაიყვანეთ მნიშვნელოვანი კონტაქტების სიაში). ასე დაზოგავთ დროს და ოფისსა და კოლეგებთან კომუნიკაციას გაამარტივებთ.
• შეამცირეთ მობილურის განათება და არასაჭირო აპლიკაციებს გამოურთეთ ენერგიის მოხმარება. მობილური უნდა იყოს ბოლომდე დატენილი, თან უნდა იქონიოთ დამატებითი პორტატული დამტენი (Power Bank) და შესაძლებლობის ფარგლებში დამატებითი პატარა მობილური (არაა აუცილებელი სმარტფონი იყოს), რომლიდანაც მნიშვნელოვან კონტაქტებს დაურეკავთ.
• იქონიეთ თქვენი ადვოკატის საკონტაქტო ნომერი. შეგიძლიათ დაიწეროთ მხარზე ან ფურცელზე, რომელიც სულ თან გექნებათ.
• სასურველია ავტომობილში პატარა ზომის ცეცხლსაქრობი გედოთ.
  
  

• ყოველთვის დარჩით თქვენს ჯგუფთან ერთად. არასდროს დატოვოთ ოპერატორი მარტო, რადგან ის ფოკუსირებულია გადაღებაზე და ნაკლებად აქცევს ყურადღებას რა ხდება მის ირგვლივ. ყოველი შემთხვევისთვის შეარჩიეთ ერთი ადგილი, სადაც განცალკევების შემთხვევაში ჯგუფის წევრები ერთმანეთს შეხვდებით.
• ყოველთვის თან იქონიეთ პრესის ბარათი, მაგრამ ზოგიერთ შემთხვევაში, თუ ხედავთ, რომ მედიის მიმართ აგრესიაა, დამალეთ პრესის ბარათი და ნუ იტყვით, რომ მედიის წარმომადგენელი ხართ. 
• ნუ იქონიებთ თან ბლოკნოტს, რომელსაც მედიის ლოგო აქვს. ჩაინიშნეთ რაც შეიძლება ცოტა შენიშვნა, რათა ნაკლები ყურადღება მიიქციოთ.
• ინტერვიუ ჩაწერეთ აქციის ადგილისგან მოშორებით ან ქუჩის კუთხეში.
•  თუ რეპორტიორი ხართ, არაა აუცილებელი დემონსტრანტების წინ ან შუაში დადგეთ, უმჯობესია მათ გვერდიდან დააკვირდეთ და ისე გაჰყვეთ. როგორც წესი, ადამიანები, რომლებიც ქვებს ისვრიან დემონსტრანტების შუაში დგანან და ხალხში არიან შერეული. არასდროს დადგეთ მომიტინგეებსა და სამართალდამცველებს შორის.
• თუ ფოტოგრაფი ან ოპერატორი ხართ სჯობს მაღლიდან გადაიღოთ.
• თუ სამართალდამცველები თქვენი მიმართულებით მორბიან გაერიდეთ ადგილს, რადგან წინააღმდეგ შემთხვევაში ისევე მოგექცევიან, როგორც ერთ-ერთ მომიტინგეს.
• არაფერი აიღოთ მიწიდან. ნებისმიერი რამ, რაც თქვენს სიახლოვეს დავარდება დატოვეთ ისე, როგორცაა. თუ დემონსტრანტების ნასროლ ქვას აიღებთ შეიძლება პოლიციას ეგონოს, რომ თქვენც სროლას აპირებთ და ამისთვის დაგაკავონ. ხოლო, თუ ცრემლსადენი გაზის ყუმბარას შეეხებით, მაშინ ხელს დაიწვავთ.
• დაკავების შემთხვევაში პოლიციას ნუ გაუწევთ წინააღმდეგობას. ისინი წინასწარი დაკავების იზოლატორში გადაგიყვანენ. სჯობს იქ მყოფ სამართალდამცველებს უთხრათ თქვენი ვინაობა და განუმარტოთ რას აკეთებდით.
• თუ დაგაკავეს მოყევით სიმართლე, მოერიდეთ ამბის შეცვლას.
• თუ პოლიციის მანქანაში გადაგიყვანეს შეგიძლიათ ხმამაღლა დაიძახოთ თქვენი სახელი, გვარი და იმ მედიის სახელწოდება, რომლისთვისაც მუშაობთ. ასე თქვენი დაკავების შესახებ ინფორმაცია გავრცელდება. 
  
  

 ასევე დაგაინტერესებთ: გაშუქება და სტრესი

»  დარბევის დროს

• სიტუაციის დაძაბვისას შეინარჩუნეთ სიმშვიდე და იყავით ყურადღებით. დარწმუნდით რომ ფიზიკურად მომზადებული ხართ. დაუსვით თქვენს თავს კითხვა: შეგიძლიათ სირბილი?
• მზად იყავით გაექცეთ კვამლს, ცეცხლს, პოლიციას და ზოგადად ნებისმიერ ნასროლ ნივთს. ამ დროს თავი დაბლა უნდა გქონდეთ დაწეული.
• თუ ვარაუდობთ, რომ ცრემლსადენ გაზს გამოიყენებენ, დადექით ქარის მიმართულების საწინააღმდეგო მხარეს, თუ გაზის ყუმბარა თქვენთან დავარდა, რაც შეიძლება სწრაფად გაიქეცით პოლიციისგან მოშორებით და ეცადეთ მაქსიმალურად ცოტა ისუნთქოთ. ასთმის, რესპირატორული პრობლემების, ინფექციური დაავადების მქონე, ორსულები, თვალის ინფექციისა და დაბალი იმუნიტეტის მქონე ადამიანები, ასევე ისინი, ვინც კონტაქტურ ლინზებს ხმარობენ, განსაკუთრებით უნდა მოერიდონ ცრემლსადენ გაზს.
• თუ კონტაქტურ ლინზებს იყენებთ, შესაძლოა გაზი თვალსა და ლინზას შორის მოხვდეს, რაც გაღიზიანებას გამოიწვევს. ამიტომ სასურველია სათვალე გეკეთოთ.
• რეზინის ტყვიების გამოყენებისას თუ ვერ გაიქცევით, პოლიციისკენ ზურგით დადექით მუხლებზე. თავი დახარეთ და დაიცავით სახე. ამისთვის შეგიძლიათ ზურგჩანთა გამოიყენოთ.
• წყლის ჭავლის გაშვების შემთხვევაში, შებრუნდით ზურგით, მოიხარეთ, დახუჭეთ თვალები და ხელები აიფარეთ ცხვირისა და პირის წინ ისე, რომ ჰაერი საკმარისი გქონდეთ და სუნთქვა შეძლოთ.
• იმუშავეთ თქვენს გუნდთან ერთად და გახსოვდეთ, საიდან უნდა გაიქცეთ, თუ ვითარება უარესობისკენ შეიცვლება.
•  აქციის გაშუქების შემდეგ გამართეთ შეხვედრა ნიუსრუმში და განიხილეთ გაშუქების პროცესი. ისწავლეთ "გაკვეთილები"

• ბეისბოლის კეპი (თავის დაცვისთვის)
• თვალების დასაცავად სათვალე (ცრელმსადენი გაზის დროს)
• აირწინაღი
• პირველადი დახმარების ნაკრები
• მუხლების დამცავი ბალიშები
• პატარა ზომის ცეცხლსაქრობი
• ყურის ერთჯერადი საცობები (აქციის დასაშლელად ხმოვანი სიგნალის გამოყენების შემთხვევისთვის)

»  რჩევები ცრემლსადენი გაზისგან თავდასაცავად

ცრემლსადენი გაზის გაშვებისას არ ჩავარდეთ პანიკაში. როცა გაიგებთ სროლის ხმას აიხედეთ ზემოთ და ეცადეთ მოერიდოთ იმ ადგილს, სადაც გაზის ყუმბარა დავარდება. ხშირად ყუმბარები ჰაერშივე ფეთქდება, რის გამოც ის ცხელდება ამიტომ არ შეეხოთ მას. ასევე არ აიღოთ აუფეთქებელი ცრემლსადენი გაზის ყუმბარა, რადგან შესაძლოა თქვენს ხელში აფეთქდეს და დაშავდეთ. ცრემლსადენი გაზისგან საუკეთესო თავდაცვის საშუალება აირწინაღია. მაგრამ თუ აირწინაღი არ გაქვთ თან იქონიეთ პოლიეთილენის პარკში ჩადებული ლიმონის წვენით/მჟავით ან ვაშლის ძმრით დასველებული ხელსახოცები, რომლებსაც ცხვირსა და პირზე დაიდებთ. თვალები შეგიძლიათ გამოირეცხოთ ფიზიოლოგიური ხსნარით ან წყლით.

ჩაიცვით რამდენიმე ფენა ტანსაცმელი. როცა კვამლი ტანსაცმელში შევა უნდა გაიხადოთ ზედა ფენა. ეცადეთ ზემოდან გეცვათ წყალგაუმტარი/ საწვიმარი ტანსაცმელი. თუ კონტაქტურ ლინზებს ხმარობთ, ცრემლსადენი გაზის გაშვების შემთხვევაში დაუყოვნებლივ მოიხსენით ლინზები. თუ არ გაქვთ სათვალე ან სახის რაიმე ტიპის დამცავი საშუალება, ცხვირზე აიფარეთ მაისური და ისე ისუნთქეთ - ეს იქამდე იქნება ეფექტიანი, ვიდრე მაისურის ქსოვილი გაზით არ გაიჟღინთება.

მოერიდეთ აქციაზე მაკიაჟით მისვლას. ეს ცრემლსადენი გაზის მოქმედებას გააძლიერებს. კოსმეტიკა და სახის დამატენიანებლები ცრემლსადენი გაზის ან წიწაკის სპრეის მოხვედრისას იწვევს წვას. გეკეთოთ სამაჯური ან იქონიეთ სამედიცინო ბეიჯი, რომელზეც ეწერება თქვენი სისხლის ჯგუფი და კონკრეტული დაავადება ან ალერგია.

წყაროები

 https://www.nuj.org.uk/documents/ifj-safety-guidelines/
https://j-source.ca/article/tips-for-journalists-covering-violent-protests/
https://gijn.org/resources/abrajis-security-manual-for-covering-street-protests/
https://ijnet.org/en/story/tips-staying-safe-while-covering-violent-protests

სტატიაში გამოყენებულია ტბელ აბუსერიძის ფოტო. თბილისი, 20 ივნისი.