მედიამონიტორინგის სამწლიანი (2016-2018წწ) ანგარიში აჩვენებს, რომ ქართულ ონლაინ მედიაში ყოველწლიურად იკლებს პოლარიზაცია და ვებსაიტების დიდი უმრავლესობა ახერხებს მკითხველისთვის მეტ‐ნაკლებად ობიექტური ინფორმაციის მიწოდებას საარჩევნო პერიოდში. ასევე, ონლაინ მედიაში ყოველწლიურად მცირდება ჟურნალისტური სტანდარტებისა და ეთიკის ნორმების უხეში დარღვევის შემთხვევები. თუმცა, კვლავ პრობლემად რჩება სარეკლამო და სარედაქციო მასალების გამიჯვნა, საკითხების ზედაპირული გაშუქება და კრიტიკული ანალიზის ნაკლებობა.

• პოლარიზაციის კლება

ანგარიშის მიხედვით, 2016 წლის მონიტორინგის პერიოდში, ცალსახა პოლარიზაცია და ვებსაიტების დადებითი თუ უარყოფითი განწყობები სხვადასხვა პოლიტიკური ძალების მიმართ ვლინდებოდა ძირითადად ხანგრძლივი დაკვირვების შედეგად და არა ცალკეულ სტატიებში. 2017 და 2018 წლების მონიტორინგის პერიოდში ეს ტენდენციაც გამოსწორდა: „რამდენიმე გამონაკლისის გარდა, 2017 და 2018 წლებში ქართულ ონლაინ მედიაში საერთოდ აღარ შეინიშნებოდა დადებითი თუ უარყოფითი განწყობები რომელიმე პოლიტიკური ძალის მიმართ“, - ნათქვამია დოკუმენტში.

გამონაკლისს ორი ვებსაიტი წარმოადგენს: reportiori.ge და marshalpress.ge, სადაც, მონიტორინგის შედეგად გამოვლინდა, რომ ცხადად შეინიშნებოდა ერთი მხრივ უაღრესად დადებითი განწყობა სალომე ზურაბიშვილის, ხოლო, მეორე მხრივ, უკიდურესად უარყოფითი განწყობა გრიგოლ ვაშაძის მიმართ.

• ჟურნალისტური სტანდარტები

სამწლიანი დაკვირვება აჩვენებს, რომ ქართულ ონლაინ მედიაში ყოველწლიურად უმჯობესდება მდგომარეობა ჟურნალისტური სტანდარტებისა და ეთიკის ნორმების დაცვის კუთხით: „პრაქტიკულად აღარ გვხვდება შეურაცხმყოფელი და დისკრიმინაციული ტერმინოლოგია ჟურნალისტთა ტექსტებში. უფრო და უფრო მცირდება გადაუმოწმებელი ინფორმაციის გამოქვეყნების შემთხვევები“.

გამონაკლისს, 2018 წლის მონიტორინგის პერიოდშიც, reportiori.ge და marshalpress.ge წარმოადგენს, სადაც ვლინდებოდა ჟურნალისტური ეთიკის ნორმების უხეში დარღვევები. ანგარიშის მიხედვით, 2018 წლის მონიტორინგის პერიოდში reportiori.ge‐ზე იყო კლასიკური ყალბი ცნობის (Fake News) გამოქვეყნების შემთხვევაც. (საუბარია10 აგვისტოს გამოქვეყნებული სტატიაზე - „აშშ‐ში ვიზიტისას საქართველოს პრეზიდენტი სასტუმროს ნომერში მარიხუანის მოწევის გამო დააჯარიმეს“).

ამ თემაზე იხილეთ „მედიაჩეკერის“ მასალა: ყალბი ინფორმაცია პრეზიდენტის დაჯარიმების შესახებ

• სარეკლამო სტატიები

მონიტორინგის ანგარიშის მიხედვით, ქართული ონლაინ მედიის უმწვავეს გამოწვევას წარმოადგენს კომერციული ხელშეკრულების ფარგლებში მომზადებული სტატიების არასათანადო გამიჯვნა სარედაქციო მასალებისგან. შესაბამისი მითითების გარეშე გამოქვეყნებული სტატიები სისტემატურად ფიქსირდებოდა მონიტორინგის სამივე წლის განმავლობაში.

ანგარიშის მიხედვით, ზოგი ვებსაიტი უთითებს კომერციული ხელშეკრულების ფარგლებში მომზადებულ სტატიებს, თუმცა არასათანადოდ. საუბარია მასალაზე NS ან R ნიშნის დართვაზე, რაც მკითხველისთვის მარტივად გასაგები არ არის.

• არჩევნების გაშუქება

სამწლიანი დაკვირვება აჩვენებს, რომ არჩევნებთან დაკავშირებული პროცესები ქართულ ონლაინ მედიაში საკმაოდ აქტიურად და უმეტეს შემთხვევებში, ობიექტურად შუქდება. არაერთ მედიაში გვხვდება არჩევნებთან დაკავშირებული საკითხების მეტად მიუკერძოებელი და სიღრმისეული გაშუქება. ასევე, ვებსაიტების ნაწილი ცდილობს და ახერხებს მკითხველისთვის საკითხების მრავალმხრივი და სიღმისეული ანალიზის მიწოდებას. თუმცა, საკითხების ზედაპირული გაშუქება და კრიტიკული ანალიზის ნაკლებობა ონლაინ მედიის ნაწილში ისევ გამოწვევად რჩება.

ანგარიშის მიხედვით, ვებსაიტები: netgazeti.ge, civil.ge, on.ge, liberali.ge და ხშირ შემთხვევებში tabula.ge ახერხებდნენ მკითხველისთვის სიღრმისეული ანალიზის მიწოდებას როგორც საარჩევნო პროცესებთან, ასევე კანდიდატების საარჩევნო პროგრამებთან, მათი დაფინანსების წყაროებთან და არჩევნების შედეგებთან დაკავშირებით; ასევე, საკითხების სიღრმისეულ და მრავალმხრივ გაშუქებას, ცალკეულ სტატიებში განსხვავებული მოსაზრებების წარმოდგენასა და ორიგინალური სარედაქციო მასალების შექმნას. სხვა ვებსაიტების დიდი ნაწილი კი საკითხებს უმეტესად მხოლოდ ზედაპირულად აშუქებდა. უმეტესობაში იშვიათად გვხვდება ინფორმაციის წყაროთა მრავალფეროვნება და განსხვავებული მოსაზრებების წარმოდგენა ცალკეულ სტატიებში. იშვიათია ჟურნალისტთა მხრიდან ექსკლუზიური თემების მოძიება და შეიძლება ითქვას, რომ ონლაინ მედიის დიდი ნაწილი ავტომატურ რეჟიმში, უკომენტაროდ აშუქებს ქვეყანაში მიმდინარე ყოველდღიურ მოვლენებს

„მაგალითად, არაერთი ვებსაიტი ძირითადად აშუქებდა საარჩევნო კანდიდატთა განცხადებებსა და ყოველდღიურ საქმიანობას და ნაკლებ ყურადღებას უთმობდა აღნიშნულ კანდიდატთა საარჩევნო პროგრამებს. ონლაინ მედიაში მწვავე პრობლემას წარმოადგენდა კრიტიკული ანალიზის ნაკლებობა საარჩევნო სუბიექტთა დაპირებების გაშუქებისას. ვებსაიტების უმეტესობა წინასაარჩევნო, ხშირ შემთხვევებში, საკმაოდ საეჭვო, დაპირებებს აშუქებდა უკომენტაროდ და მკითხველს არ სთავაზობდა დამატებით ანალიზს აღნიშნული დაპირებების შესახებ“, - ნათქვამია მედიამონიტორინგის საბოლოო დასკვნაში.

• რეგიონული ონლაინ მედია

2017 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნების პერიოდში დაკვირვება ხდებოდა 11 რეგიონულ ვებსაიტზე. მონიტორინგის შედეგად გამოვლინდა, რომ სხვადასხვა სახის ხარვეზების მიუხედავად, რეგიონული გამოცემების დიდი ნაწილი ახერხებდა მკითხველისთვის ობიექტური ინფორმაციის მიწოდებას საარჩევნო პერიოდში. ამავე ანგარიშის მიხედვით, რეგიონულ გამოცემებში სარეკლამო სტატიები მკაფიოდ იყო გამიჯნული სარედაქციო მასალებისგან.

სამწლიანი დაკვირვება აჩვენებს, რომ რეგიონული ონლაინ მედია არ იყო პოლარიზებული და მონიტორინგისთვის შერჩეულ არც ერთ რეგიონულ გამოცემაში არ შეინიშნებოდა ცალსახად დადებითი ან უარყოფითი განწყობა რომელიმე პოლიტიკური ძალის მიმართ.

„აღსანიშნავია, რომ რეგიონული ვებსაიტების დიდი ნაწილი საკმაოდ აქტიურად და მიუკერძოებლად აშუქებდა რეგიონებში არსებულ სოციალურ, ეკონომიკურ თუ სხვა სახის პრობლემებს. ასევე, წინასაარჩევნო პერიოდში საკმაოდ ობიექტურად შუქდებოდნენ სხვადასხვა პარტიის მერობის კანდიდატები. განსაკუთრებით შეიძლება გამოიყოს batumelebi.ge, reginfo.ge და sknews.ge, რომლებიც მკითხველს ხშირად სთავაზობდნენ ექსკლუზიურ მასალებსა და საკითხების მრავალმხრივ და კრიტიკულ ანალიზს“, - ნათქვამია საარჩევნო მედიამონიტორინგის საბოლოო ანგარიშში.

დასკვნის სახით, დოკუმენტში ვკითხულობთ, რომ „ ქართული ონლაინ მედია ახერხებს მკითხველის ინფორმირებას ქვეყანაში მიმდინარე პოლიტიკური და საარჩევნო პროცესების შესახებ. თუმცა, სასურველია, რომ მეტი ყურადღება ეთმობოდეს საკითხების სიღრმისეულ და კრიტიკულ ანალიზს“.

****************

მედიამონიტორინგი 2016 წლის საპარლამენტო არჩევნების, 2017 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებისა და 2018 წლის საპრეზიდენტო არჩევნების პერიოდში, გაეროს განვითარების პროგრამისა და ევროკავშირის მხარდაჭერით ხორციელდებოდა. ქართული ონლაინ მედიის საარჩევნო მონიტორინგი „სამოქალაქო განვითარების ისტიტუტმა“ განახორციელა.

მონიტორინგისთვის შერჩეული ვებსაიტები:

2016 წლის საპარლამენტო არჩევნების პერიოდი (20 მაისი ‐ 2 ნოემბერი): allnews.ge, ambebi.ge, droni.ge, etanews.ge, info9.ge, interpressnews.ge, marshalpress.ge, netgazeti.ge, newposts.ge, news.ge, palitratv.ge, pirveli.com.ge, presa.ge, reportiori.ge, tabula.ge, civil.ge, dfwatch.net.

2017 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნების პერიოდი (19 ივნისი ‐ 19 ნომბერი): adjaraps.com, ambebi.ge, batumelebi.ge, chemikharagauli.com, for.ge, inforustavi.ge, interpessnews.ge, knews.ge, kutaisipost.ge, livepress.ge, medianews.ge, netgazeti.ge, news.ge, on.ge, presa.ge, qartli.ge, reginfo.ge, sknews.ge, tabula.ge, telegraph.ge.

2018 წლის საპრეზიდენტო არჩევნების პერიოდი (18 ივნისი ‐ 27 ნოემბერი): ambebi.ge, interpessnews.ge, ipress.ge, liberali.ge, marshalpress.ge, netgazeti.ge, news.ge, on.ge, palitravideo.ge, reportiori.ge, tabula.ge.

მონიტორინგის პერიოდში დაკვირვება ხდებოდა მონიტორინგისთვის შერჩეული ვებსაიტების ყველა სტატიაზე.

წლების განმავლობაში რადიოარხების მთავარ პრობლემად მოვლენების ზედაპირული გაშუქება რჩება. საინფორმაციო გამოშვებებში შეიმჩნევა სიღრმისეული, ანალიტიკური სიუჟეტებისა და კრიტიკული კითხვების ნაკლებობა ჟურნალისტები, ძირითადად, პოლიტიკოსების მიერ განსაზღვრულ დღის წესრიგს მიჰყვებიან, მოვლენებს ანალიზისა და დამატებითი ინფორმაციის მოძიების გარეშე აშუქებენ. შესაბამისად, თემების ირგვლივ ბევრი პასუხგაუცემელი კითხვა რჩება - ასეთია მედიამონიტორინგის საბოლოო დასკვნა ბოლო სამი წლის განმავლობაში, რადიოების წინასაარჩევნო პერიოდების გაშუქებაზე.

მედიამონიტორინგის დასკვნითი ანგარიშის მიხედვით, 2016‐2018 წლებში რადიომაუწყებლები საინფორმაციო გამოშვებებში პოლიტიკურ მოვლენებს აქტიურად აშუქებდნენ და წინასაარჩევნო კამპანიასაც დიდი ყურადღება ექცეოდა. თუმცა წინასაარჩევნო პროგრამები სიღრმისეულად არ შუქდებოდა და მსმენელი მხოლოდ პოლიტიკოსების ზოგად დაპირებებს ისმენდა, ჟურნალისტები საარჩევნო პროგრამებთან დაკავშირებით კითხვებს ნაკლებად სვამდნენ.

კვლევებმა ცხადყო, რომ რადიო არ არის პოლარიზებული მედიასეგმენტი და მოვლენების მიუკერძოებელი გაშუქებით გამოირჩევა, თუმცა 2018 წელს, ზოგ შემთხვევაში, სხვადასხვა მაუწყებელზე გარკვეული მოვლენები სხვადასხვა კუთხით შუქდებოდა.

„მთლიანობაში, 2017‐2018 წლებში, 2016 წელთან შედარებით, საინფორმაციო გამოშვებებში ბალანსი უფრო დაცული იყო. მაგრამ, მიუხედავად იმისა, რომ რადიომაუწყებლები მიუკერძოებლად მუშაობდნენ, სიღრმისეული, ანალიტიკური სიუჟეტების და კრიტიკული კითხვების ნაკლებობა მსმენელს არგუმენტირებული დასკვნების გამოტანის საშუალებას ვერ აძლევდა. ჟურნალისტები, ძირითადად, პოლიტიკოსების მიერ განსაზღვრულ დღის წესრიგს მიჰყვებოდნენ, მოვლენებს ანალიზისა და დამატებითი ინფორმაციის მოძიების გარეშე აშუქებდნენ. შესაბამისად, თემების ირგვლივ ბევრი პასუხგაუცემელი კითხვა რჩებოდა, რაც ამომრჩეველს ინფორმირებული არჩევანის გაკეთებაში ვერ დაეხმარებოდა“, - ვკითხულობთ ანგარიშში.

ამავე ანგარიშში ნათქვამია, რომ წლების განმავლობაში რადიოარხების მთავარ პრობლემად მოვლენების ზედაპირული გაშუქება რჩება: „2016‐2018 წლებში მხოლოდ რამდენიმე რადიომაუწყებელმა მოახერხა საინფორმაციო გამოშვებებში მოვლენების სიღრმისეული გაშუქება, ექსკლუზიური მასალების მომზადება და რეგიონების პრობლემებზე ყურადღების გამახვილება“.

სამწლიანი დაკვირვება აჩვენებს, რომ მათ მიმართ არსებულ მოლოდინებს ვერც საზოგადოებრივი მაუწყებლები ამართლებენ: „მათი გადაცემების კონტენტი მშრალი და ზედაპირული იყო, ჟურნალისტები ექსკლუზიურ სიუჟეტებს არ ამზადებდნენ. ამავე დროს, 2018 წელს, ზოგ შემთხვევებში, ეთერში გასული ინფორმაცია აჩენდა ეჭვს, რომ ჟურნალისტები ხელისუფლების კრიტიკას ერიდებოდნენ“.

მედიამონიტორინგის დასკვნითი ანგარიშის თანბახმად, 2018 წელს რადიომაუწყებლების ნაწილი ხელისუფლების მწვავე კრიტიკას არ ერიდებოდა და სიუჟეტებში სხვადასხვა მხარის პოზიციებიც გვხვდებოდა, მაგრამ მათი უმეტესობა რესპონდენტთა განცხადებების გადამოწმებას არ ცდილობდა. ეთერში მხოლოდ პოლიტიკოსთა ურთიერთსაპირისპირო კომენტარები ისმოდა.

„მედიის თავისუფლებისთვის კარგია, რომ რადიომაუწყებლები ხელისუფლების კრიტიკას არ ერიდებიან და ეთერში ოპოზიციის ხმა ისმის, რომ ჟურნალისტები სუბიექტურ შეფასებებს არ აკეთებენ და არც ხმით/მუსიკით მანიპულაციის ან სიძულვილის ენის გამოყენების შემთხვევები დაფიქსირებულა, თუმცა, ამასთან, აუცილებელია, რომ ჟურნალისტების როლი კიდევ უფრო გამოიკვეთოს: გამოჩნდეს, რომ ისინი მხოლოდ ოპოზიციონერთა განცხადებებს არეფუძნებიან დაფაქტების გადამოწმებას, ახალი თემების მიგნებასა და მასალების გამდიდრებას ცდილობენ“, - ვკითხულობთ ანგარიშში.

დასკვნის სახით, მონიტორინგის საბოლოო ანგარიშში წერია, რომ 2016‐2018 წლების რადიომაუწყებლების საინფორმაციო გამოშვებების მონიტორინგის შედეგების თანახმად, მსმენელს დაბალანსებული და მრავალმხრივი ინფორმაციის მისაღებად ჯერ კიდევ სხვადასხვა რადიომაუწყებლის მოსმენა მოუწევს.

********

მედიამონიტორინგი 2016 წლის საპარლამენტო არჩევნების, 2017 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებისა და 2018 წლის საპრეზიდენტო არჩევნების პერიოდში, გაეროს განვითარების პროგრამისა და ევროკავშირის მხარდაჭერით ხორციელდებოდა. პროექტების ფარგლებში რადიომაუწყებლების მთავარ საინფორმაციო გამოშვებებს „ინტერნიუსი ‐ საქართველო“ აკვირდებოდა.

2016 წელს (20 მაისი ‐ 2 ნოემბერი) 12 რადიოარხის მონიტორინგი განხორციელდა: „რადიო 1“ (საზოგადოებრივი მაუწყებელი), „იმედი“, „ფორტუნა“, „თავისუფლება“, „პალიტრა“, „პირველი რადიო“, „ქალაქი“, „მაესტრო“, „ჰერეთი“ (ქ. თბილისი/ლაგოდეხი), „რიონი“ (ქ. ქუთაისი), „ათინათი“ (ქ. ზუგდიდი) და „აჭარა“(ქ. ბათუმი, აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებელი);

2017 წელს (19 ივნისი ‐ 19 ნოემბერი) - 14 რადიომაუწყებლს ამონიტორინგებდნენ: „რადიო 1“ (საზოგადოებრივი მაუწყებელი), „იმედი“, „ფორტუნა“, „თავისუფლება“, „პალიტრა“, „პირველი რადიო“, „მაესტრო“, „აფხაზეთის ხმა“, „ძველი ქალაქი“ (ქ. ქუთაისი), „რიონი“ (ქ. ქუთაისი), „ათინათი“ (ქ. ზუგდიდი), „ჰერეთი“ (ქ. თბილისი/ლაგოდეხი), „მარნეული“ და „აჭარა“ (ქ. ბათუმი, აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებელი).

2018 წელს (18 ივნისი ‐ 28 ნოემბერი) - მონიტორები აკვირდებოდნენ 11 რადიომაუწყებელს: „რადიო 1“ (საზოგადოებრივი მაუწყებელი), „აჭარა“ (აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებელი, ქ. ბათუმი), „თავისუფლება”, „იმედი“, „მაესტრო“, „პალიტრა“, „პირველი რადიო“, „ფორტუნა“, „აფხაზეთის ხმა“, „ათინათი“ (ქ. ზუგდიდი), „ჰერეთი“ (ქ. თბილისი/ლაგოდეხი).

2016-2017 წლებთან შედარებით ტელესივრცე გახდა მკვეთრად პოლარიზებული და ორპოლუსიანი, თუ გასულ წლებში იკვეთებოდა მაუწყებლების ლოიალური დამოკიდებულება ხელისუფლების, ან რომელიმე პოლიტიკური პარტიისადმი, 2018 წელს სარედაქციო პოლიტიკა კონკრეტული სუბიექტის დისკრედიტაციიაზე ორიენტირებული გახდა - ასეთი დასკვნის გაკეთების საშუალებას იძლევა ბოლო სამი წლის წინასაარჩევნო პერიოდის მედიამონიტორინგის ანგარიში, რომელიც დღეს, 13 დეკემბერს გამოქვეყნდა.

სამწლიანი მონიტორინგი აჩვენებს მაუწყებლების სარედაქციო პოლიტიკა როგორ ყალიბდებოდა განსხვავებული მიმართულებით და მკაფიოდ იკვეთებოდა ორი პოლუსი - ხელისუფლებისა და ოპოზიციის სასარგებლოდ.

ანგარიშის მიხედვით, მაუწყებელთა არჩევანი 2016 წელს უკვე ცალსახა იყო. ერთ მხარეს, მსგავსი სარედაქციო პოლიტიკით იყვნენ „იმედი“, „მაესტრო“ და „GDS“: “ისინი საინფორმაციო გამოშვებებში ზოგჯერ უპირატეს მდგომარეობაში მთავრობას, პრემიერ-მინისტრსა და მმართველ პარტია „ქართულ ოცნებას“ აყენებდნენ და გამორჩეულად აკრიტიკებდნენ „ნაციონალურ მოძრაობას“.

ამის საწინააღმდეგოდ, 2016 წელს „რუსთავი 2“ კრიტიკული იყო როგორც მთავრობის, ისე მმართველი პარტიის მიმართ, პარალელურად ამ არხზე იკვეთებოდა „ნაციონალური მოძრაობის“ დადებითი გაშუქება.

ამ ფონზე, 2016 წელს, საზოგადოებრივი მაუწყებლის პირველი არხი ჯერ კიდევ მიუკერძოებლად გამოიყურებოდ, “თუმცა, რამდენიმე შემთხვევაში, უპირატეს მდგომარეობაში ჩააყენეს „ქართული ოცნება“.

2016 წლის არჩევნების შემდეგ მედიაგარემოში მნიშვნელოვანი ცვლილებები მოხდა: „იმედი,“ GDS და „მაესტრო“ გაერთიანდა. GDS გასართობ მაუწყებლად იქცა. საზოგადოებრივი მაუწყებლის გენერალური დირექტორის პოსტზე გიორგი ბარათაშვილი GDS-ის ყოფილმა მთავარმა პროდიუსერმა, ვასილ მაღლაფერიძემ შეცვალა. მან შეაჩერა გადაცემები და არხზე ღია კონკურსის გარეშე დაასაქმა GDS-ის ყოფილი თანამშრომლები. ეს ცვლილება კი მყისიერად აისახა სამაუწყებლო ბადესა და სარედაქციო პოლიტიკაზე, რასაც 2017 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნების გაშუქებაზე დაკვირვება ადასტურებს - საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა 2017 წელი ისე დაასრულა, კანდიდატებისთვის სადისკუსიო სივრცე არ შეუთავაზებია. ეთერში მხოლოდ ერთი გადაცემა გავიდა, სადაც კანდიდატები მკაცრად განსაზღვრულ დროში ფორმალურ კითხვებს პასუხობდნენ. ხელისუფლებისადმი მიკერძოება უფრო მეტად ჩანდა ახალ ამბებში: „მოამბე“ მაყურებელს თითქმის არასდროს სთავაზობდა მწვავე ექსკლუზიური მასალებს, გადაცემა ვერ ავლენდა კორუფციულ ფაქტებს, ადამიანის უფლებების დარღვევის შემთხვევებს“.

2017 წელს, მთელი წინასაარჩევნო პერიოდის განმავლობაში, პირველ არხთან ერთად ხელისუფლებისადმი არამოდარაჯე პოზიციით გამოირჩეოდა “იმედიც”. არჩევნების შემდგომ კი ამ ორი არხის სარედაქციო პრიორიტეტები მაქსიმალურად დაახლოვდა: „ისინი, ზოგიერთ შემთხვევაში ხელისუფლების მიმართ მომზადებული ლოიალური სიუჟეტებით განსაკუთრებით ჰგავდნენ ერთმანეთს“.

2017 წელს „იმედზეც“ მიკერძოება საინფორმაციო გამოშვებებში უფრო მეტად ჩანდა, ვიდრე ტოქშოუებში. საბოლოო ჯამში, თუკი 2016 წელს „იმედის“ და GDS-ის სარედაქციო პოლიტიკა იყო მსგავსი, 2017 წელს გასართობ არხად გადაკეთებულ GDS-ის ნაცვლად „იმედის“ სარედაქციო პოლიტიკა საზოგადოებრივი მაუწყებლისას დაუახლოვდა.

„რუსთავი 2“, 2016 წლის მსგავსად, 2017 წელსაც ხელისუფლებისადმი კრიტიკული რჩებოდა. თუმცა, კიდევ უფრო გამოიკვეთა მისი ლოიალური დამოკიდებულება „ნაციონალური მოძრაობის“ მიმართ. ეს გამოიხატებოდა ტოქშოუშიც „არჩევანი“.

ანგარიშის მიხედვით, ამ გადაცემამ 2018 წელს მნიშვნელოვანი ცვლილება განიცადა და ფაქტობრივად „რუსთავი 2-ის“ სარედაქციო პოლიტიკის გამომხატველი გახდა. ამ ტოქშოუმ გახადა ნათელი, რომ „რუსთავი 2-ის“ სარედაქციო პოლიტიკა საპრეზიდენტო არჩევნებზე მიმართული იყო უმეტესად ხელისუფლების მიერ მხარდაჭერილი დამოუკიდებელი კანდიდატის, სალომე ზურაბიშვილის უარყოფითად წარმოჩენაზე.

სწორედ არასასურველი კანდიდატის ნეგატიური გაშუქება იყო 2018 წლის არჩევნების მთავარი დამახასიათებელი ნიშანი.

“თუკი 2016-2017 წლებში მიკერძოება გამოიხატებოდა დადებითად წარმოჩენაში, 2018 წელს არხების სარედაქციო პოლიტიკის მთავარი ინდიკატორი უარყოფითი გაშუქება გახდა, რაც არა მხოლოდ ტოქშოუებსა თუ საავტორო გადაცემებში, არამედ საინფორმაციო გამოშვებებშიც ცალსახად ჩანდა”, - ვკითხულობთ მონიტორინგის საბოლოო ანგარიშში.

დოკუმენტის მიხედვით, 2018 წელს პოლარიზაციამ ფაქტობრივად პიკს მიაღწია: „იმედი“ და „რუსთავი 2“ საარჩევნო კამპანიების მთავარი ფიგურანტები გახდნენ. „ამ ფონზე კი საზოგადოებრივი მაუწყებელი კვლავაც „იმედის“ ფლანგზე აღმოჩნდა და ამჯერადაც ვერ შეძლო კანონით დაკისრებული მიუკერძოებელი და საზოგადოების ინტერესებზე მორგებული სარედაქციო პოლიტიკის შექმნა“.

მონიტორინგი აჩვენებს, რომ პოლარიზაცია კიდევ უფრო მკაფიოდ გამოჩნდა მეორე ტურის წინ. “იმედი” მუშაობის საგანგებო რეჟიმზე გადავიდა, რაც ტოქშოუების რაოდენობის გაზრდასა და საინფორმაციო გამოშვებაში „ნაციონალური მოძრაობის“ უარყოფითად გაშუქების მატებაში გამოიხატა. „რუსთავი 2“-ს არ განუცხადებია საგანგებო მდგომარეობის შესახებ, თუმცა, მთელი საარჩევნო პერიოდის განმავლობაში განსაკუთრებული სიმძაფრით აკრიტიკებდა სალომე ზურაბიშვილს და „ქართულ ოცნებას.“ “ორივე არხმა დაივიწყა ეთიკური პრინციპების უმრავლესობა და ჟურნალისტიკა მეტწილად პროპაგანდით ჩაანაცვლა”, - ვკითხულობთ ანგარიშში.

ამავე დოკუმენტის მიხედვით, ცვლილება განიცადა საზოგადოებრივი მაუწყებლის ბადემაც: “მეორე ტურამდე ეთერიდან გაქრა პირველი ტურის წინ შექმნილი გადაცემა „დღის თემა“, ასევე „კვირის ინტერვიუ“ და „აქტუალური თემა“. მის ნაცვლად ეთერში გადიოდა ტოქშოუს ფორმატის გადაცემა „არჩევნები 2018“, რომელიც უმეტესად ხელისუფლების ნარატივს ატარებდა”.

მეორე ტურის წინ „ნაციონალური მოძრაობის“ და „ძალა ერთობაშიას“ კანდიდატის, გრიგოლ ვაშაძის წინააღმდეგ კამპანიაში აქტიურად ჩაერთო ტელეკომპანია „ობიექტივიც,“ ვინაიდან „პატრიოტთა ალიანსმა“ გადაწყვიტა მხარი დაეჭირა სალომე ზურაბიშვილისათვის და ებრძოლა ვაშაძის წინააღმდეგ.

“ტელესივრცე ფაქტობრივად ორპოლუსიანი გახდა, სადაც „რუსთავი 2“ ერთ მხარეს, „იმედი“, „ობიექტივი“ და საზოგადოებრივი მაუწყებელი კი მეორე მხარეს აღმოჩნდნენ. „რუსთავი 2“-ზე ძირითადად განიხილავდნენ იმას, თუ რატომ იქნება ცუდი სალომე ზურაბიშვილის გაპრეზიდენტება, „ობიექტივი“, „იმედი“ და საზოგადოებრივი მაუწყებელი კი გრიგოლ ვაშაძის გამარჯვებას „ნაციონალური მოძრაობის“, როგორც მოძალადე ძალის ხელისუფლებაში დაბრუნების შესაძლებლობად წარმოაჩენდნენ”, - ნათქვამია სამწლიანი მონიტორინგის შემაჯამებელ ანგარიშში.

2016 წლის საპარლამენტო არჩევნების, 2017 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნების და 2018 წლის საპრეზიდენტო არჩევნების პერიოდში, მაუწყებლების მედიამონიტორინგს ევროკავშირისა და გაეროს განვითარების პროგრამის მიერ დაფინანსებული პროექტის ფარგლებში, „საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია“ ატარებდა. მონიტორები აკვირდებოდნენ მაუწყებლების საუკეთესო საეთერო დროს (პრაიმ ტაიმში) გასულ მთავარ საინფორმაციო გამოშვებებსა და საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ ტოქშოუებს. ანგარიში ერთიანებს 2016-2018 წლებში ჩატარებული კვლევების შედეგებს. მასში წარმოდგენილია როგორ იცვლებოდა საარჩევნო პროცესების გაშუქება სხვადასხვა ტიპის მედიასაშულებებში ამ სამი წლის განმავლობაში და გამოვლენილია მედიისთვის ამ დრომდე არსებული ძირითადი გამოწვევები.

ტელესივრცის ცვლილება მკვეთრი პოლარიზაციისკენ, გაუარესებული სადისკუსიო სივრცე, სიღრმისეული მასალების ნაკლებობა, მომატებული შეურაცხმყოფელი გამოთქმები - ეს არასრული ჩამონათვალია იმ ტენდენციებისა, რაც ბოლო სამი წლის წინასაარჩევნო პერიოდების მედიამონიტორინგმა აჩვენა. ერთადერთი დადებითი, რაც ამავე ანგარიშის მიხედვით, ბოლო სამ წელიწადში, წინასაარჩევნო პერიოდების გაშუქებაში შეიმჩნევა, სიძულვილის ენის შემცირებაა.

2016 წლის საპარლამენტო არჩევნების, 2017 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებისა და 2018 წლის საპრეზიდენტო არჩევნების პერიოდში, მაუწყებლების მედიამონიტორინგს ევროკავშირისა და გაეროს განვითარების პროგრამის მიერ დაფინანსებული პროექტის ფარგლებში, „საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია“ ატარებდა. მონიტორები აკვირდებოდნენ მაუწყებლების საუკეთესო საეთერო დროს (პრაიმ ტაიმში) გასულ მთავარ საინფორმაციო გამოშვებებსა და საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ ტოქშოუებს. ანგარიში, რომელიც აერთიანებს 2016-2018 წლებში ჩატარებული კვლევების შედეგებს, დღეს, 13 დეკემბერს გამოქვეყნდა.

• უკიდურესი პოლარიზაცია

ანგარიშის თანახმად, წლების მანძილზე სადისკუსიო გადაცემებსა და საინფორმაციო გამოშვებებზე დაკვირვებამ ცხადყო, რომ 2016 წლის შემდეგ სულ უფრო იზრდებოდა მაუწყებელთა პოლარიზაცია - ტელესივრცე ორპოლუსიანი ხდებოდა, მაუწყებლთა ერთი ნაწილი ხელისუფლების სასარგებლოდ იყო მიკერძოებული, მეორე კი - ოპოზიციისადმი. 2018 წელს კი ამ პოლარიზაციამ პიკს მიაღწია.

ამავე დოკუმენტის მიხედვით, თუ 2016, 2017 წლებში მიკერძოება ამა თუ იმ კანდიდატის პოზიტიურად გაშუქებაში გამოიხატებოდა, 2018 წელს მიკერძოება ჩანდა არასასურველი კანდიდატების ნეგატიურ გაშუქებაში, რასაც თან ახლდა პროფესიული ეთიკის დარღვევისა და მანიპულაციის შემთხვევები. მმართველი პარტიის მიერ მხარდაჭერილი კანდიდატის, სალომე ზურაბიშვილის ნეგატიური გაშუქებით ერთ მხარეს აღმოჩნდა „რუსთავი 2“, მეორე მხარეს კი გრიგოლ ვაშაძის უარყოფითად წარმოჩენით - „იმედი“, საზოგადოებრივი მაუწყებელი და „ობიექტივი“.

საპრეზიდენტო არჩევნების მედიამონიტორინგის ანგარიშის მიხედვით, არჩევნების მეორე ტურის წინა პერიოდში აშკარად შესამჩნევი გახდა პრეზიდენტობის კანდიდატების გაშუქების ტონის ცვლილება ზოგიერთ არხზე. მკვეთრად გაიზარდა (56%-დან 89%-მდე) სალომე ზურაბიშვილის უარყოფითი გაშუქება „რუსთავი 2“-ზე და გრიგოლ ვაშაძის უარყოფითი გაშუქება „ობიექტივზე“ (7%-დან 75%-მდე).

მედიამონიტორინგის მიხედვით, ორი საპრეზიდენტო კანდიდატიდან სალომე ზურაბიშვილს ჯამში უფრო მეტი დრო დაეთმო ვიდრე გრიგოლ ვაშაძეს. სალომე ზურაბიშვილი ყველაზე დიდი ქრონომეტრაჟით „რუსთავი 2“-მა გააშუქა, თუმცა ამ გაშუქების 89% უარყოფითი იყო. ყველაზე დადებითად სალომე ზურაბიშვილი დათმობილი დროის 28%-ით ობიექტივის ეთერში გაშუქდა. თუმცა, დროის თვალსაზრისით ეს დაახლოებით 2 წუთია.

გრიგოლ ვაშაძესაც ყველაზე მეტი დრო"იმედმა" დაუთმო. ყველაზე პოზიტიური გაშუქება კი "რუსთავი 2-ზე" ჰქონდა. ამ კანდიდატისთვის დათმობილი დროის 12% დადებითი იყო. ყველაზე უარყოფითად ვაშაძე „ობიექტივმა“ გააშუქა. ამ არხზე მისთვის დათმობილი დროის 74% უარყოფითი იყო.

„არჩევნების მეორე ტურის წინა პერიოდში აშკარად შესამჩნევი გახდა პრეზიდენტობის კანდიდატების გაშუქების ტონის ცვლილება ზოგიერთ არხზე. მაგალითად, მკვეთრად გაიზარდა (56%-დან 89%-მდე) სალომე ზურაბიშვილის უარყოფითი გაშუქება „რუსთავი 2“-ზე. იგივე მოხდა „ობიექტივზე.“ თუ 28 ოქტომბრამდე ამ არხის საინფორმაციო გამოშვებებში გრიგოლ ვაშაძისთვის დათმობილი დროის მხოლოდ 7% იყო უარყოფითი, მეორე ტურის წინ ეს მაჩვენებელი 74%-მდე გაიზარდა“, - ვკითხულობთ ანგარიშში. მედიამონიტორინგის თანახმად, საინტერესოა მეორე ტურში გადასული საპრეზიდენტო კანდიდატების პირდაპირი და ირიბი გაშუქების მაჩვენებელიც. ეს ინდიკატორი საშუალებას გვაძლევს გავიგოთ, არხი ტრიბუნას უთმობს კონკრეტულ კანდიდატს, თუ მასზე სხვები საუბრობენ.

სალომე ზურაბიშვილი მისთვის დათმობილი დროის ნახევარზე მეტი თავად საუბრობდა (პირდაპირი გაშუქება) „ობიექტივსა“ (57%) და „იმედზე“ (56%), ყველაზე ნაკლებად კი –„რუსთავი 2“-ზე (13%). გრიგოლ ვაშაძეს პირდაპირი გაშუქების ყველაზე მაღალი მაჩვენებელი (68%) „რუსთავი 2“-ზე ჰქონდა, ყველაზე დაბალი (8%) კი – „ობიექტივზე.“

„რაოდენობრივი მაჩვენებლების ანალიზის შედეგად შეიძლება ვთქვათ, რომ სალომე ზურაბიშვილს მკვეთრად უარყოფითად აშუქებდა მხოლოდ „რუსთავი 2“, დანარჩენ არხებზე მას ძირითად ნეიტრალური გაშუქება ჰქონდა. გრიგოლ ვაშაძეს ყველაზე დადებითად „რუსთავი 2“ აშუქებდა. ვაშაძის შემთხვევაში ყველა არხზე, გარდა „რუსთავი 2“-ისა პოზიტიურ გაშუქებას უარყოფითი გაშუქება სჭარბობდა. ჯამში, ყველა არხის მონაცემებით, მეორე ტურის წინა პერიოდში გრიგოლ ვაშაძე უფრო უარყოფითად შუქდებოდა, ვიდრე მისი ოპონენტი“, - ვკითხულობთ ანგარიშში.

საპრეზიდენტო არჩევნების მედიამონიტორინგის მეორე ტურის ანგარიში დღეს, 6 დეკემბერს გამოქვეყნდა. მაუწყებლების მონიტორინგი გაეროს განვითარების პროგრამის პროექტის ფარგლებში ევროკავშირის ფინანსური დახმარებით საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიამ ჩაატარა. ანგარიში აერთიანებს კვლევის შედეგეგებს არჩევნების პირველი ტურის დასრულებიდან მეორე ტურის კენჭისყრის დღემდე პერიოდში (29 ოქტომბერი - 27 ნოემბერი).

29 ნოემბერს, კიშინიოვში, მოლდოვაში, გამოვლინდა "ADAMI მედია პრიზი კულტურული მრავალფეროვნების აღმოსავლეთ ევროპაში 2018" კონკურსის ექვსი გამარჯვებული. მათგან ორი საქართველოდანა.

 

კერძოდ:

• ADAMI მედია პრიზის პრემია ახალი ამბებისა და მოკლე არამხატვრული ფილმებისთვის მიენიჭა სალომე ჯაშს ფილმისთვის “ჩასარბენი ციხე”, რომელიც ტელეკომპანია "პირველის” ეთერით გადაიცა და მომზადდა ჟურნალ “ინდიგოს” პროექტისთვის 2008 წლის რუსეთ-საქართველოს ომის 10 წლისთავზე. ოთხწუთიანი ფილმი ნარატივის გარეშე აჩვენებს იმ ადამიანების დრამას, ვისაც საკუთარ მიწაზე ცხოვრების უფლება ოკუპაციის გამო წართმეული აქვს.

• ADAMI მედია პრიზი ონლაინ ვიდეოსთვის მიიღო ანასტასია სლოვინსკაიას “გორანის ცხოვრების წესებმა”- რადიო თავისუფლების Ekhokavkaza.com-ისთვის მომზადებულმა ვიზუალურად მიმზიდველმა ჩანახატმა, რომელიც ამჟამად საქართველოში მცხოვრებ, მომთაბარე ბოშა კაცს ეძღვნება.

დანარჩენი გამარჯვებულები არიან:

✔ ADAMI მედია პრიზი ინფორმაციისთვის (არამხატვრული ფილმები)  - “სოროკას ბოლშოი თეატრი” რეჟისორი - ეუჟენიუ პოპოვიჩი, ტელეკომპანია მოლდოვა 1-ზე გასული ფილმი ბოშების ცხოვრებას განსხვავებულ, პოზიტიურ ჭრილში აჩვენებს.

✔ ADAMI მედია პრიზი გასართობი (მხატვრული ფილმებისთვის)  - “ძვირფასო, მეგობრებო” (Chers Amis) - მოლდოველი ვალერიუ ანდრიცეს მოკლემეტრაჟიანი, მხატვრული ფილმი შთამბეჭდავად გვიამბობს გარდამავალ პერიოდში მცხოვრები პოსტსაბჭოთა საზოგადოების პრობლემებზე. მოქმედება ერთ ოთახში ხდება და დახვეწილი იუმორით და კარგი ოპერატორული ნამუშევრით გამოიჩევა.

✔ ახალგაზრდა ADAMI-ს პრემია მიიღო ნელა ვასილევსკაიამ ბელორუსიდან მინსკის საერთაშორისო კინოფესტივალ "ლისტაპადზე" ნაჩვენები მოკლემეტრაჟიანი მხატვრული ფილმისთვის “მიმოწერის მეგობრები” (Pen Pals). ფილმი გამოირჩევა მაღალპროფესიონალური, თამამი და დინამიური ვიზუალური გადაწყვეტით და ნიჭიერი მსახიობების გუნდით. “მიმოწერის მეგობრები” ბელარუსი ახალგაზრდების და არა მხოლოდ, მნიშვნელოვან პრობლემას-კომუნიკაციის თემას ეხება

✔ ADAMI-ის პრიზი ვებ გვერდისთვის - მიიღო უკრაინელი მიკოლა ჰომანიუკის ვებ-გვერდმა “კულტურის გავლით: სამხრეთ უკრაინის ეთნიკური ტურები”, რომელიც შეიქმნა უკრაინის სოციოლოგიური ასოციაციის ხერსონის რეგიონალური დეპარტამენტისთვის. ამ ვებგვერდზე წარმოდგენილი მრავალფეროვანი მემკვიდრეობა იზიდავს თვალს და ამომწურავად აღწერს ხერსონის რეგიონისა და სამხრეთ უკრაინის ისტორიასა და კულტურას.

ძირითადი პრიზების გარდა ADAMI- მ წელს 5 სპეციალური აღნიშვნის ფილმი დაასახელა:

• “იყო ახალგზარდა აშაღი სარალში” - აზიზ და ალი განიევები, საქართველოს საზოგადოებრივ საქმეთა ინსტიტუტი (GIPA), საქართველო;
• “ოდესელობა ჩემი ეროვნებაა” - ტატიანა სუჩკოვა, ელენა ნემიში, Echo Media, უკრაინა.
• Belsat Music Live - სერჰეი ბუდკინ, ბელსატ TV, ბელორუსი
• ყირიმიდან ციმბირისკენ - როგორ აწმებს რუსეთი უკრინელ აქტივისტებს სენცოვს დაა კოლჩენკოს
• მდინარის გადაღმა - ვებგვერდი-იულია კოტსკაია, ანტონ ტრაფიმოვიჩი, ანდრე შაულიუჰა, რადიო თავისუფლება / ბელარუსის ბიურო

ADAMI Media Prize არის ყველაზე დიდი მედია ჯილდო აღმოსავლეთ ევროპაში, რომელიც კულტურული მრავალფეროვნების გაშუქების მხარდაჭერისთვის არსებობს. ADAMI ევროკავშირის აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნების (სომხეთი, აზერბაიჯანი, ბელარუსი, საქართველო, მოლდოვა, უკრაინა) იმ მედია და ონლაინ პროდუქციას არჩევს, რომლებიც ეხება მრავალფეროვნების, ინტეგრაციისა და მშვიდობიანი თანაარსებობის თემებს.  ა.წ. ოქტომბერში საერთაშორისო ჟიურიმ, რომელიც ოდესაში შეიკრიბა, თექვსმეტი ფილმი და პროექტი შეარჩია, საიდანაც გამოვლინდა ექვსი გამარჯვებული.

2018 წლის გალა ცერემონიალი ჩატარდა ევროსაბჭოს გენერალური მდივნის ტორბიორნ იაგლანდის, მოლდოვას პარლამენტის თავმჯდომარის ანდრიან კანდუსა და მედიის თავისუფლების საკითხებში ეუთო-ს წარმომადგენლის ჰარლემის დეზირის პატრონაჟით. ჰარლემ დეზირმა, მოლდოვას პარლამენტის ვიცე-სპიკერმა ვალერიუ გილეჩიმ, ასევე ევროპარლამენტის საპარლამენტო ასამბლეის თანათავმჯდომარემ რებეკა ჰარმსმა და მოლდოვაში გერმანიის ელჩმა ანგელა გენინგერმა გადასცეს პრიზები გამარჯვებულებს.ADAMI მედია პრიზი აღმოსავლეთ ევროპაში კულტურული მრავალფეროვნებისათვის არსებობს გერმანიის ფედერალური საგარეო სამინისტროს და პროკრედიტ ჰოლდინგის (გერმანია) ფინანსური მხარდაჭერით. ADAMI-ს პარტნიორები არიან EBU-ევროპის მაუწყებელთა კავშირი, ZDF, MDR, DW, Arte და საქართველოს, მოლდოვს, უკრაინის საზოგადოებრივი მაუწყებლები, სომხეთი პირველი არხი და აზერბაიჯანის საზოგადოებრივიტელევიზია İctimai.

სოციალურ მედიაში საპრეზიდენტო არჩევნების წინ შექმნილი, პრეზიდენტობის კანდიდატების მადისკრედიტირებელი გვერდების ნაწილი აღარ იძებნება. გაუქმებული გვერდებიდან ოთხი „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის“, ხოლო ერთი „ქართული ოცნების“ საწინააღმდეგო კონტენტს ავრცელებდა.

 

27 ნოემბერს, არჩევნების მეორე ტურამდე ერთი დღით ადრე, მედიაჩეკერმა კონკრეტული კანდიდატის ან პოლიტიკური პარტიის მადისკრედიტირებელი 30-ზე მეტი ფეისბუკ გვერდი აღმოაჩინა. მათ შორის 12, რომელზეც სტატიაშიც გიამბეთ, ბოლო სამი თვის განმავლობაში შეიქმნა. აღნიშნული გვერდები ფოტო და ვიდეო მანიპულაციებით, სიძულვილის ენით, მოწოდებებით, შეურაცხმყოფელი ტექსტებით, დამონტაჟებული მასალებითა და დეზინფორმაციის გავრცელებით ცდილობდნენ ამომრჩეველზე გავლენის მოხდენას.

იხილეთ: სოციალური მედია კანდიდატების დისკრედიტაციისათვის

გაქცეული პრეზიდენტი“, „სტოკჰოლმის სინდრომი“ ფეისბუკში უშუალოდ არჩევნების წინ 20 სექტემბერს და 6 ნოემბერს გამოჩნდა. „მიშა მაზიანი“ და „ტრანსფორმატორი“ კი 2 ივლისს და 12 ივნისს შეიქმნა. აღნიშნულ გვერდებს ის აერთიანებდათ, რომ განსაკუთრებით წინასაარჩევნო პერიოდში გააქტიურდნენ და „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის“ , მისი ლიდერებისა და პრეზიდენტობის კანდიდატ გრიგოლ ვაშაძის მადისკრედიტირებელ მასალებს ავრცელებდნენ.

28 ნოემბერს საპრეზიდენტო არჩევნებში „ქართული ოცნების“ მიერ მხარდაჭერილმა კანდიდატმა სალომე ზურაბიშვილმა გაიმარჯვა. 29 ნოემბერს კი მისი ოპონენტის - „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის“ კანდიდატის გრიგოლ ვაშაძის საწინააღმდეგოდ გააქტიურებული ხუთი გვერდი გაუქმდა.

არჩევნების შემდეგ, ფეისბუკში არც „ქართული ოცნების“ საწინააღმდეგოდ შექმნილი გვერდი „ქოცების აღსასრული“ აღარ იძებნება.

მაუწყებლები მკვეთრად პოლარიზებულები და მიკერძოებულები იყვნენ; პრობლემური იყო უფასო სარეკლამო დროს გამოყოფა, რადგან ერთ შემთხვევაში არ დაუთმეს იმ კანდიდატს [„იმედმა“ გრიგოლ ვაშაძეს], რომელსაც კანონით ეკუთვნოდა და მეორე შემთხვევაში დაუთმეს მას [სალომე ზურაბიშვილს], ვისთვისაც გამოყოფას იგივე კანონმდებლობა არ ავალდებულებდათ, - ამ და სხვა მიგნებებზეა საუბარი საერთაშორისო მისიების წინასწარ მოხსენებაში არჩევნების მეორე ტურის მიმდინარეობის შესახებ.

 

ევროპის საბჭოს საპარლამენტო ასამბლეის (PACE), ევროპარლამენტის (EP), ეუთოს (OSCE), დემოკრატიული ინსტიტუტებისა და ადამიანის უფლებების ოფისისა (ODIHR) და ეუთოს საპარლამენტო ასამბლეის (OSCE PA) წინასწარი დასკვნა დღეს, 29 ნოემბერს გამოქვეყნდა.

საარჩევნო კოდექსი ეროვნული მაუწყებლებისგან მოითხოვს, უფასო საეთერო დრო პოლიტიკური პარტიების მიერ დასახელებულ იმ კანდიდატებს გამოუყონ, რომლებიც საბიუჯეტო დაფინანსებას იღებენ. კანონში არსებული შეზღუდვების მიუხედავად, მაუწყებლებს უფლება აქვთ უფასო დრო დაუთმონ პარტიის მიერ დასახელებულ კანდიდატს, რომელსაც არჩევნებამდე ერთი თვის განმავლობაში ჩატარებულ საზოგადოებრივი აზრის გამოკითხვაში რესპონდენტთა სულ მცირე ოთხმა პროცენტმა დაუჭირა მხარი.

წინასწარი დასკვნის მიხედვით, მიუხედავად იმისა, რომ ამ დებულებების მიხედვით „ქართული ოცნების“ მიერ მხარდაჭერილ დამოუკიდებელ კანდიდატს უფასო საეთერო დრო არ ეკუთვნის, ყველა ეროვნულმა მაუწყებელმა, „რუსთავი 2“-ისა და ტელეკომპანია „იბერია TV“-ს გარდა, დამოუკიდებელ კანდიდატს თავისი ნებით იმდენივე საეთერო დრო გამოუყო, რამდენიც „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის“ კანდიდატს, რაც მათი განმარტებით თანაბარი პირობების უზრუნველყოფად გააკეთეს.

ამავე შეფასებაში ნათქვამია, რომ ტელეკომპანია „იმედმა“ უფასო საეთერო დრო არ გამოუყო „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის“ კანდიდატს, რადგან არხი პარტიას 2007 წელს ტელევიზიაში შეჭრაში დებს ბრალს.

„ორივე ოპონენტმა უფასო და ფასიანი საეთერო დრო ნეგატიური კამპანიისთვის უფრო გამოიყენა, ვიდრე საკუთარი კანდიდატურის რეკლამირებისთვის“, - ვკითხულობთ დასკვნაში.

მედიაგარემოს მკვეთრი პოლარიზება, რაზეც მედიაჩეკერში არაერთი მასალა მომზადდა, საერთაშორისო სადამკვირვებლო ორგანიზაციების შეფასებაშიც მოხვდა. წინასწარ დასკვნაში აღნიშნულია, რომ მედია მონიტორინგის შედეგებით,ძირითადი მედიასაშუალებების მკვეთრი პოლარიზაცია არც მეორე ტურში შეცვლილა.

განსაკუთრებული აქცენტი დოკუმენტში „იმედზე“ კეთდება, „რომელმაც ღიად განაცხადა, რომ აქტიურად იმუშავებდა იმისთვის, რომ ხელი შეეშალა „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის“ კანდიდატისთვის და საუკეთესო საეთერო დრო და მიმდინარე მოვლენების ამსახველი გადაცემები „ენმ“-სა და მისი კანდიდატის დაგმობას დაეთმო“.

მოხსენების მიხედვით, იმედის მიერ გაშუქებული ახალი ამბების დაახლოებით 34% „ერთიან ნაციონალურ მოძრაობას“ დაეთმო განსაკუთრებულად ნეგატიური ტონით, მაშინ, როცა „ქართული ოცნებას“ და მის მიერ მხარდაჭერილ კანდიდატს შესაბამისად 23% და 9% დაეთმო, ძირითადად დადებითი ან ნეიტრალური ტონით.

„რუსთავი 2-მა“ განსაკუთრებით ძლიერად დაგმო ხელისუფლება, „ქართული ოცნება“ და მის მიერ მხარდაჭერილი კანდიდატი, რომლებსაც შესაბამისად გაშუქების 17%, 32% და 9% დაეთმო, უმეტესწილად ნეგატიურად მაშინ, როცა „ერთიან ნაციონალურ მოძრაობას“ 24% პროცენტი დაეთმო ძირითადად ნეიტრალური ტონით.

სადამკვირვებლო მისიის წინასწარ დასკვნაში ნათქვამია, რომ საზოგადოებრივი მაუწყებელის „პირველმა არხმა“ მკვეთრად გამოავლინა თავისი მიკერძოებულობა „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობისა“ და მისი კანდიდატის წინააღმდეგ. ამავე დროს „ქართული ოცნების“ და მის მიერ მხარდაჭერილი კანდიდატის მხარდამჭერა გამოხატა.

„მიუხედავად იმისა, რომ არხმა სამართლიანად გადაანაწილა ახალი ამბების გაშუქების დრო და შესაბამისად დაახლოებით 30-30 პროცენტი დაუთმო ორივეს, „ერთიან ნაციონალურ მოძრაობას“ და „ქართულ ოცნებასა“ და მის მიერ მხარდაჭერილ კანდიდატს ერთად. გაშუქების ტონი მკვეთრად განსხავდებოდა და უმეტესად ნეგატიური იყო „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის“ მიმართ მაშინ, როცა „ქართული ოცნებისა“ და მის მიერ მხარდაჭერილი კანდიდატის მიმართ უფრო დადებითი ან ნეიტრალური იყო“.

წინასწარ დასკვნაში ვკითხულობთ, რომ

• საზოგადოებრივი მაუწყებლის „პირველმა არხმა“ და ტელეკომპანია „იმედმა“ პოლიტიკური სიახლეების გაშუქებისთვის განკუთვნილი საეთერო დროის ერთი მეოთხედი მთავრობის აქტივობების გაშუქებას დაუთმო და ყურადღება გაამახვილა მთავრობის მიერ ინიცირებულ სამომავლო სოციალურ პროგრამებზე.

• ტელეკომპანია „პირველმა“ თავის საინფორმაციო გადაცემებში ორივე პარტიისა და ორივე კანდიდატს შედარებით ნეიტრალური და ფაქტებზე დაფუძნებული გაშუქება შემოგვთავაზა. მათი ტოკ-შოუები „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობისა“ და „ქართული ოცნების“ წარმომადგენლებს შორის გამართული ცხარე და ემოციური დისკუსიების პლატფორმად გადაიქცა.

• „აჭარის ტელევიზიის“ გაშუქება უმეტესწილად ნეიტრალური იყო, თუმცა არხმა „ქართულ ოცნებასა“ და მის მიერ მხარდაჭერილ კანდიდატს ბევრად მეტი დრო დაუთმო, შესაბამისად 27% და 4% მაშინ, როცა „ერთიან ნაციონალურ მოძრაობას“ მხოლოდ 19% დაეთმო.

კიდევ ერთი მიგნება, რაზეც დასკვნაში ვკითხულობთ, არის არჩევნების მეორე ტურში მედიის მარეგულირებელი დებულებების ბუნდოვანება.

„30 ოქტომბერს საქართველოს ეროვნული კომუნიკაციების კომისიამ მაუწყებლებს აცნობა, რომ საარჩევნო საკითხებთან დაკავშირებული ყველა რეგულაცია ძალაში შევიდოდა მხოლოდ მას შემდეგ, რაც ცენტრალური საარჩევნო კომისია არჩევნების მეორე ტურის ჩატარების თარიღს ოფიციალურად გამოაქვეყნებდა. ნათელი რეგულაციების არ არსებობის პირობებში, მაუწყებელთა უმეტესობამ არჩია მედიის მარეგულირებლისეული ინტერპრეტაცია გაეთვალისწინებინა და მეორე ტურის ჩატარების თარიღის ოფიციალურ გამოცხადებამდე ეთერში არ გაეშვა წინასაარჩევნო კამპანიის მასალები. ამ პროცესმა ამ მაუწყებლებზე წინასაარჩევნო კამპანიის წარმოების შესაძლებლობები შეზღუდა. თუმცა, „რუსთავი 2“-მა „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის“ უფასო და ფასიანი პოლიტიკური რეკლამების ეთერში გაშვება 10 ნოემბერს დაიწყო, განაცხადა რა, რომ ამ სფეროში რეგულაციების ნაკლებობა მათ წინასაარჩევნო კამპანიის მასალების ეთერში გაშვებას არ უზღუდავდა“, - ვკითხულობთ დოკუმენტში.

2018 წლის საპრეზიდენტო არჩევნების პირველი ტურის შედეგებმა, რომლის მიხედვითაც, ქართული ოცნებისა და ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის მხარდაჭერილმა კანდიდატებმა ამომრჩევლის თითქმის თანაბარი მხარდაჭერა მოიპოვეს, გავლენა არა მხოლოდ ქვეყნის ზოგად პოლიტიკურ კლიმატზე, არამედ მედიაგარემოზეც მოახდინა.

ისედაც პოლარიზებული და საპრეზიდენტო კანდიდატების ნეგატიურად წარმოჩენაზე ორიენტირებული წამყვანი მედიასაშუალებები კიდევ უფრო რადიკალურები გახდნენ. რადიკალიზაცია, რიგ შემთხვევაში, საეთერო ბადის შეცვლით, რიგ შემთხვევაში კი, კიდევ უფრო აგრესიული პოლიტიკური მესიჯების გაჟღერებით გამოიხატა.

არჩევნების მეორე ტურის წინ წამყვანი ტელეკომპანიების ეთერში ვიხილეთ პოლიტიკური სუბიექტების საწინააღმდეგოდ ვიზუალური მანიპულაციების გამოყენების პრაქტიკა. ასევე, მედიასაშუალებებმა აქტიურად განაგრძეს წინასწარ შერჩეული მესიჯბოქსების მეშვეობით მაყურებლებში მოწინააღმდეგე პოლიტიკური ბანაკის დისკრედიტაცია.


არჩევნების პირველი ტურის შედეგების გამოცხადებისთანავე, ხელისუფლებისადმი ლოიალურად განწყობილმა ტელეკომპანია „იმედმა“ საგანგებო რეჟიმში მაუწყებლობა დააანონსა. საგანგებო რეჟიმი საინფორმაციო-ანალიტიკურ გადაცემებში ოპოზიციური საპრეზიდენტო კანდიდატისა და მისი პოლიტიკური გუნდის მიმართ ნეგატიური შინაარსის მქონე მესიჯების უფრო ინტენსიურად გაჟღერებით და სათერო ბადეში ახალი სატელევიზიო ტოქშოუს „იმედი Live”-ის დამატებით გამოიხატა.

ტელეკომპანია „იმედის“ მთავარმა საინფორმაციო გამოშვებამ („ქრონიკა 20:00 საათზე“) არჩევნების მეორე ტურის გამოცხადებისთანავე, საგანგებო რეჟიმში, აქტიურად დაიწყო გრიგოლ ვაშაძისა და მისი გარემოცვის საქმიანობის, წარსული ცხოვრებისა და მათი გუნდის შესახებ სიუჟეტების მზადება.

საინფორმაციო გამოშვებებში გახშირდა 2003 წლიდან 2012 წლამდე მომხდარი მოვლენების გახსენება, იმ მოვლენების ხელახალი გაშუქება, რაც ნაციონალური მოძრაობის ხელისუფლების მიერ ძალაუფლების გადაჭარბებას და ადამიანის უფლებების დარღვევას უკავშირდებოდა. განსაკუთრებული აქცენტი კეთდებოდა: გრიგოლ ვაშაძის ბიოგრაფიაში რუსულ კვალზე; მისი გაპრეზიდენტების შემთხვევაში ყოფილი მაღალჩინოსნების შეწყალებაზე; მის გუნდში მყოფ პოლიტ-ტექნოლოგებსა და სავარაუდო რევოლუციურ სცენარზე, რომელიც ტელეკომპანიის რწმენით შესაძლოა ნაციონალურმა მოძრაობამ განახორციელოს საქართველოში.

ხშირად მზადდებოდა საპასუხო სიუჟეტები ინფორმაციაზე, რომელიც კონკურენტი ტელევიზიის რუსთავი 2-ის საინფორმაციო გამოშვებებით ჟღერდებოდა, ან ოპოზიის წარმომადგენლები ავრცელებდნენ.

არხზე ხშირად ჩნდებოდნენ ხელისუფლების წარმომადგენლები, რომელთანაც ტელეკომპანიის წამყვანებს ვრცელი ინტერვიუები ჰქონდათ, მაგალითად კახი კალაძესთან, დავით სერგეენკოსთან, მაია ცქიტიშვილთან, ბიძინა ივანიშვილთან, ივანე მაჭავარიანთან. ინტერვიუების მიმდინარეობისას მთავრობის წარმომადგენლებს ჰქონდათ საშუალება საუბარი იმ მიმართულებით წაეყვანათ, რომელიც მათთვის იქნებოდა მომგებიანი.

ჟურნალისტები არ გამოირჩეოდნენ მათდამი კრიტიკულობით და უმეტესწილად ღია ტრიბუნას აძლევდნენ პოლიტიკოსებს, რომ საკუთარი დღის წესრიგით ემოქმედათ, დაეფიქსირებინათ მათი პოზიციები და მათი საპრეზიდენტო კანდიდატის სასარგებლო ინფორმაცია გაეჟღერებინათ.

მაგალითად, გადაცემაში „პირისპირ“, 13 ნოემბერს, ორ მინისტრს დავით სერგეენკოსა და მაია ცქიტიშვილს, წამყვანი ძირითადად მხოლოდ ნაციონალური მოძრაობის სავარაუდო რევოლუციური სცენარის შეფასებასა და მთავრობის სამომავლო გეგმებზე ესაუბრა. გადაცემის დროს ნახსენები იყო არაერთი სოციალური პრობლემა, თუმცა აღნიშნულ პრობლემებზე საუბარი მხოლოდ პრობლემების ხსენებით შემოიფარგლებოდა, რის შემდგომაც მთავრობის წარმომადგენელს შეეძლო ინტერვიუ სასურველი მიმართულებით, სამომავლო ინიციატივებზე საუბრით გაეგრძელებინა.

10 ნოემბერს შაბათის ქრონიკის მთავარი სტუმარი თბილისის მერი კახი კალაძე იყო. ამ დღეს თბილისში, პარლამენტის შენობის წინ, ზაზა სარალიძისა და მალხაზ მაჩალიკაშვილის სოლიდარობის აქცია მიმდინარეობდა. ინტერვიუს პარალელურად, აქციაზე სიტუაცია რამდენჯერმე დაიძაბა, თუმცა გადაცემის წამყვანს ერთხელაც არ დაუსვამს შეკითხვა ქალაქის მერისათვის პარლამენტის წინ მიმდინარე მოვლენებზე. სამაგიეროდ კახი კალაძემ საკმაოდ ვრცლად ისაუბრა ნაციონალური მოძრაობისა და გრიგოლ ვაშაძის მისეულ შეფასებებსა თუ ქალაქის მერიისა და მმართველი გუნდის გეგმებზე.

მსგავსი პათოსის ინტერვიუ ჩაიწერა „ქართული ოცნების“ ხელმძღვანელთან ბიძინა ივანიშვილთან ტელეკომპანიის საგანგებოდ შექმნილ გადაცემაში „იმედი LIVE”, რომელსაც ჟურნალისტი თეონა გეგელია და ქრისტიან-დემოკრატიული მოძრაობის ყოფილი პოლიტიკური მდივანი ნიკოლოზ ლალიაშვილი უძღვებიან. ინტერვიუს ძირითადი ნაწილი დაეთმო ივანიშვილის მოლოდინებს არჩევნების პირველ ტურზე; მის შეფასებებს - რა მოხდება თუ მეორე ტურში გაიმარჯვებს გრიგოლ ვაშაძე; არის თუ არა მოსალოდნელი არეულობა, თუ სალომე ზურაბიშვილი გაიმარჯვებს; გეგმავს თუ არა მთავრობა დამატებითი ნაბიჯების გადადგმას ჭარბვალიანობის შესამცირებლად და ა.შ.

„ნაციონალური მოძრაობისადმი“ კრიტიკული ტონი და „ქართული ოცნებისადმი“ ლოიალობა ცალკეული შემთხვევა არ ყოფილა და შეიძლება ითქვას, რომ ეს მოტივი „იმედი LIVE”-ის ეთერში გასვლას ლაიტმოტივად გასდევს. როგორც წამყვანმა თეონა გეგელიამ პირველ გადაცემაშივე აღნიშნა, კონკრეტული პოლიტიკური ძალის საწინააღმდეგოდ სატელევიზიო გადაცემის წაყვანა არც მისთვის იყო „კომფორტული მდგომარეობა“, თუმცა განმარტა, რომ „ამ ძალის [ნაციონალური მოძრაობის] ხელისუფლების რომელიმე შტოსთან მოახლოვების წინააღმდეგ პოზიციონირება არის ამ ტელეკომპანიის ღირებულებითი არჩევანი და ჩემი პირადი არჩევანიც.“

გადაცემის წამყვანები ძირითადად მიმდინარე კვირის აქტუალურ საკითხებს განიხილავენ ხოლმე და არ ერიდებიან შეფასებების გაკეთებას ნაციონალური მოძრაობისა და მისი საპრეზიდენტო კანდიდატის გრიგოლ ვაშაძის საწინააღმდეგოდ, თუმცა „იმედი LIVE”-დან ვერ მოისმენთ ხელისუფლებისადმი კრიტიკულ პოზიციას. ერთადერთი საყვედური რომელიც ხელისუფლების მისამართით ისმის, არის ის, რომ „ქართულმა ოცნებამ“ საკმარისი რაოდენობის ამომრჩევლის განაწყენება მოახერხა 2012 წლიდან დღემდე, საიმისოდ, რომ მათ მხარდაჭერილ კანდიდატს პირველ ტურში ვერ გაემარჯვა. ერთიანი ნაციონალური მოძრაობისა და გრიგოლ ვაშაძის შესახებ კი ძირითადად შემდეგი მესიჯები ტრიალებს - „მტერი“, „ტერორისტული ორგანიზაცია“, „რევოლუციური სექტა“ „რუსული პროექტი“ და ა.შ. გადაცემაში ასევე იყენებენ გრაფიკულ მანიპულაციებს, როგორიცაა ვაშაძის რუსეთის დროშის ფონზე გამოსახვა (სალომე ზურაბიშვილის კი საფრანგეთის დროში) და სისხლისფრად შეღებილი ნიაღვრის ნაკადით ნაციონალური მოძრაობის ხელისუფლებასთან დაკავშირებული ჩინოვნიკების გამოსახულებების გადაფარვა.





აუცილებლად უნდა ითქვას ისიც, რომ გადაცემაში დრო და დრო ისმის კრიტიკული მოსაზრებები ხელისუფლების მისამართით, თუმცა ამ მოსაზრებების ავტორები მხოლოდ გადაცემის სტუმრები არიან, მაგალითად: დავით უსუფაშვილი, პაატა ზაქარეიშვილი, კობა დავითაშვილი და ა.შ. აღნიშნული სტუმრები არ გამოირჩევიან ნაციონალური მორაობისადმი ლოიალურობით, თუმცა ისინი კრიტიკულად არიან განწყობილი ხელისუფლების მიმართაც. ასევე, გადაცემის წამყვანების თქმით, ისინი არაერთხელ შეეცადნენ, რომ ოპოზიციის საპრეზიდენტო კანდიდატი გადაცემაში მიეწვიათ, თუმცა გრიგოლ ვაშაძემ მათ შეთავაზებას ყველა ჯერზე უარით უპასუხა.

გადაცემა „იმედი LIVE” თავისი ფორმატითა და შინაარსით ტელეკომპანია „იმედზე“, ნაწილობრივ, რუსთავი 2-ის გადაცემა „კვირის აქცენტებს“ წააგავს, თუმცა საწინააღმდეგო პოლიტიკური პოლუსითა და ნაკლები უცენზურო გამონათქვამით. რუსთავი 2-ის აღნიშნული გადაცემის შესახებ, მედიაჩეკერმა რამდენიმე დღის წინაც მოამზადა მასალა, რომელშიც უფრო დეტალურად შეგიძლიათ იხილოთ, თუ რა თემებს და როგორ აშუქებენ არხის გენერალური დირექტორი და მისი თანაწამყვანი. თუმცა, ზოგადად უნდა ითქვას, რომ ეს გადაცემა არჩევნების მეორე ტურის მოახლოებასთან ერთად უფრო და უფრო ხშირად გადის ეთერში და უფრო და უფრო რადიკალური გახდა.

მაგალითად, ნიკა გვარამიამ, თავისივე თანაწამყვანის პროტესტის მიუხედავად, ტელევიზიის ეთერთი ისაუბრა მოარულ ჭორებზე ერთ-ერთი საპრეზიდენტო კანდიდატის პირადი ცხოვრების შესახებ, რასაც საზოგადოების არაერთგვაროვანი გამოხმაურება მოჰყვა.

იმავე წამყვანმა, რამდენიმე კვირით ადრე, ფოტოგრაფ იური მეჩითოვს Aljazeera-ს დოკუმენტურ ფილმში გამოთქმული მოსაზრებების გამო აგინა, შემდეგ კი მეჩითოვის თემა სალომე ზურაბიშვილის საარჩევნო კამპანიას დაუკავშირა, ვინაიდან ფოტოგრაფი სწორედ „ქართული ოცნების“ საპრეზიდენტო კანდიდატის მხარდამჭერია. გადაცემაში კვლავაც მხოლოდ ხელისუფლებისადმი ანტაგონისტურად განწყობილი პოლიტიკური სუბიექტები და საჯარო ფიგურები ხვდებიან ხოლმე სტუმრად და წამყვანების შეფასებებიც რადიკალურია როგორც სალომე ზურაბიშვილის, ისე „ქართული ოცნების“ მისამართით.



რადიკალური იყო გამოხატვის ფორმები გადაცემაში კურიერი P.S., სადაც 18 ნოემბერს ეთერში წამყვანის ნაცვლად მაყურებელი სხვადასხვა პოლიტიკოსის სხეულისაგან შემდგარ ფიგურებს უყურებდა. გადაცემის რედაქციის გადაწყვეტილება სალომე ზურაბიშვილის ტანზე მიერთებული ბიძინა ივანიშივლის, ირაკლი კობახიძისა თუ კახი კალაძის გამოსახულებებით წაეყვანათ პირდაპირი ეთერი, რამდენიმე დღით ადრე, ხელისუფლების მხარდაჭერილი კანდიდატის „ქართული ოცნების“ სხვადასხვა პოლიტიკური სახის პოსტერებით ჩანაცვლებას უკავშირდებოდა. ვიზუალური მანიპულაციით ტელეკომპანია შეეცადა, რომ კონკრეტული საპრეზიდენტო კანდიდატის დისკრედიტაცია მოეხდინა.

რუსთავი 2-ის მთავარი საინფორმაციო გამოშვება კი კვლავინდებურად მაქსიმალურად კრიტიკულია ხელისუფლებისა და მისი მხარდაჭერილი კანდიდატის მიმართ. არჩევნების მეორე ტურის გამოცხადებიდან მალევე, „კურიერმა“ სხვადასხვა წყაროზე დაყრდნობით, აქტიური დაიწყო, ხელისუფლების მიერ მთელი ქვეყნის მასშტაბით ამომრჩევლებზე ზეწოლის თუ მათ ნებაზე ზეგავლენის მცდელობების შესახებ ამბების მოძიება და გაშუქება. ასევე, საინფორმაციო გამოშვება განსაკუთრებულად უთმობდა ყურადღებას ხელისუფლებისადმი და სალომე ზურაბიშვილისადმი განსაკუთრებულად კრიტიკულად განწყობილი სუბიექტების გაშუქებას, იქნებოდა ეს არასამთავრობო სექტორი, ყოფილი სამხედრო მაღალჩინოსნები თუ ერთ დროს ქართული ოცნების აქტიური მხადამჭერები, რომლებიც ამჟამად ხელისუფლებას სხვადასხვა ბრალდებას უყენებენ.

რაც შეეხება რუსთავი 2-ის ტოქ შოუ „არჩევანს“, საპრეზიდენტო არჩევნების პირველი ტურიდან მეორე ტურამდე სულ 7 გადაცემა გავიდა. ამათგან ერთი გადაცემა დაეთმო „ხალხის ხმას“, სადაც როგორც წესი, საქართველოს სხვადასხვა რეგიონიდან მოსახლეობის კომენტარებია ხოლმე თავმოყრილი მიმდინარე აქტუალურ საკითხებზე. ერთი გადაცემა მთლიანად დაეთმო ოპოზიციურ გაერთიანებას „ძალა ერთობაშია“. არჩევნების მეორე ტურის წინა ღამეს კი გადაცემაში საზოგადოების სხვადასხვა სფეროს წარმომადგენლები იყვნენ გადაცემაში მიწვეულნი, თუმცა აღსანიშნავია რომ ამ ადამიანების უმეტესობა ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის კადიდატის მხარდამჭერები ან სახელისუფლებო კანდიდატისადმი უკიდურესად კრიტიკულად განწყობილები იყვნენ. დარჩენილი გადაცემების სათაურები („წართმეული არჩევანი; რატომ გვაშინებს ოცნება“, „ივანიშვილის ძველი გვარდია“, „მზადება გაყალბებისთვის“) კი თავისთავად მეტყველებს გადაცემების პათოსზე.

საზოგადოებრივი მაუწყებლის პირველ არხზე მთავარი ცვლილება საარჩევნო ტურებს შორის იყო ანალიტიკური გადაცემა „საპრეზიდენტო არჩევნები 2018“, რომელიც ყოველდღე გადიოდა ეთერში შაბათ-კვირის გარდა. გადაცემა მიჰყავდა ოთხ წამყვანს, საზოგადოებრივი მაუწყებლის ჟურნალისტებსა და ანალიტიკოსებს. როგორც პირველი არხის ვებგვერდზეა მითითებული, სულ 16 გადაცემა გავიდა ეთერში, რომელთაგან ორი შედარებით დიდ აუდიტორიას მასპინძლობდა და სადაც ახალგაზრდებს ჰქონდათ საშუალება თავიანთი მოსაზრებები დაეფიქსირებინათ მიმდინარე სოციალურ-პოლიტიკურ მოვლენებსა და არჩევნებზე.

ზოგადად, გადაცემა „იმედისა“ და რუსთავი 2-ის ტოქ შოუებთან შედარებით, უფრო მრავალფეროვანი და ნაკლებად სენსაციური იყო. მაყურებელს ჰქონდა საშუალება, რომ მშვიდად მოესმინა თითოეული წამყვანისა თუ სტუმრის პოზიცია. თუმცა, გადაცემის სტუმრებს შორის ჭარბობდა ხელისუფლების მომხრე ან ნაციონალური მოძრაობისადმი მკვეთრად ანტაგონისტურად განწყობილი პოლიტიკოსები, სახელმწიფო მოხელეები ან საზოგადოების სხვადასხვა სფეროს წარმომადგენლები (რამდენიმე მინისტრი, პრემიერ-მინისტრი, გოგა ხაინდრავა, ხათუნა ხოფერია, ზაზა შათირიშვილი, ნაირა გელაშვილი და ა.შ.). გადაცემაში სტუმრად ასევე ჰყავდათ სალომე ზურაბიშვილისა და ქართული ოცნებისადმი კრიტიკულად განწყობილი პოლიტიკოსები (მაგ. რომან გოცირიძე, გიორგი ვაშაძე, თამარ ჩერგოლეიშვილი) ანდა საჯარო ფიგურები, რომლებიც კრიტიკულად არიან განწყობილნი როგორც სახელისუფლო, ისე ოპოზიციური საპრეზიდენტო კანდიდატებისადმი (დავით უსუფაშვილი, ნინო ბურჯანაძე, ზურაბ ჯაფარიძე).



გადაცემა არ გამოირჩეოდა სიმწვავით სახელმწიფო მოხელეების ინტერვიუირებისას. განსაკუთრებით უნდა გამოიყოს პრემიერ-მინისტრის მამუკა ბახტაძის სტუმრობა, რომელთან ჩატარებული ინტერვიუც ძირითადად შეეხებოდა მთავრობის ინიციატივას, საბანკო ვალდებულებებზე დაწესებული შეღავათების შესახებ. გადაცემის წამყვანებს არ დაუსვამთ მწვავე შეკითხვები პრემიერ-მინისტრისათვის და ნაცვლად ოპონირების რეჟიმისა, ბახტაძეს საშუალება ჰქონდა, რომ ერთსაათიანი ეთერის განმავლობაში უბრალოდ საკუთარი საქმიანობისა და მთავრობის პრომოუშენით დაკავებულიყო.

28 ოქტომბერს, მთელი საქართველოს მასშტაბით, საპრეზიდენტო არჩევნების მეორე ტური მიმდინარეობს. არჩევნების დღეს რამდენიმე შემთხვევა დაფიქსირდა, როდესაც საარჩევნო უბნებთან მდგარმა კოორდინატორებმა და მოქალაქეებმა სხვადასხვა მედიასაშუალების რეპორტიორს ფიზიკური ან სიტყვიერი შეურაცხყოფა მიაყენეს.

საარჩევნო პროცესის დაწყებიდან მალევე, ტელეკომპანია პირველმა გაავრცელა ვიდეოკადრები, რომელშიც ჩანს, რომ თბილისში, ახმეტილის თეატრის შენობაში არსებულ 25-ე უბანთან მდგარი ორი ქალი ტელეკომპანიის ჟურნალისტს თათია ჩაფიჩაძეს მუშაობაში უშლის ხელს, აყენებს სიტყვიერ შეურაცხყოფას და მას რამდენჯერმე ხელითაც შეეხნენ.



მოგვიანებით, შინაგან საქმეთა სამინისტრომ განაცხადა, რომ ჟურნალისტის საქმიანობაში ხელის შეშლის ფაქტზე გამოძიება დაიწყო. გამოიკითხა ჟურნალისტიც, რომლის თქმითაც, საქმე აღძრულია 126-ე მუხლის პირველი ნაწილით, თუმცა, სავარაუდოდ საქმე ჟურნალისტურ საქმიანობაში ხელის შეშლად გადაკვალიფიცირდება.

ტელეკომპანია პირველის ჟურნალისტს მოქალაქეები დაუპირისპირდნენ კოტე აფხაზის ქუჩაზეც. როგორც მაუწყებლის მიერ გავრცელებულ ვიდეოში ჩანს, ჟურნალისტს მოქალაქეები მას შემდეგ დაუპირისპირდნენ, რაც მან ჰკითხა, რა სიები ჰქონდათ ჩანთაში.



სიტყვიერი და ფიზიკური შეურაცხყოფა მიაყენეს გამოცემა On.ge-ის ჟურნალისტ სალომე ჩადუნელსაც. აღნიშნული ფაქტი ასევე თბილისში, ლუბლიანას ქუჩაზე, 54-ე საარჩევნო უბანზე მოხდა. რეპორტიორს სავარაუდოდ ერთ-ერთი კოორდინატორი დაუპირისპირდა. როგორც On.ge-ის გავრცელებულ ვიდეოში ჩანს, რეპორტიორი ერთ-ერთ პირს, სავარაუდოდ კოორდინატორს შეკითხვებს უსვამდა იმ სიებთან დაკავშირებით, რაც მას ხელში ეკავა. ჟურნალისტის შეკითხვამ კი იქვე მდგომი მეორე კოორდინატორი გააღიზიანა, რის შემდეგაც, ჟურნალისტს ჯერ სიტყვიერი, შემდეგ კი ფიზიკური შეურაცხყოფა მიაყენა. „ინციდენტს შეესწრო ადგილზე მყოფი კრიმინალური პოლიცია და მათ ჟურნალისტის გამოკითხვა დაიწყეს,“- წერს On.ge.



ჟურნალისტებზე ზეწოლის ფაქტის შესახებ ვიდეო გაავრცელა რადიო მარნეულმაც. ვიდეოში ჩანს თუ როგორ ცდილობენ სოფელ ყიზილაჯლოში, 89-ე უბანზე მყოფი პიროვნებები, რომ ჟურნალისტს არ მისცენ საარჩევნო პროცესზე დაკვირვების საშუალება და უბნის გარეთ გაიყვანონ. რადიო მარნეული წერს, რომ მათ ჟურნალისტებს ხელითაც შეეხნენ და ხელს უშლიდნენ ჟურნალისტურ საქმიანობაში, თუმცა რეპორტიორებს საარჩევნო უბანი არ დაუტოვებიათ. რადიო მარნეულს არ დაუკონკრეტებია იმ პიროვნებების ვინაობა, ვინც მათ ჟურნალისტებზე ზეწოლას შეეცადა.



ჟურნალისტებისადმი არასათანადო მოპყრობაზე ავრცელებს ინფორმაციას საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიაც. როგორც ტელეკომპანიის ვებგვერდზეა აღნიშნული, აჭარის ტელევიზიის ჟურნალისტებს აგრესიულად ბათუმისა და ქობულეთის საარჩევნო უბნებზე დახვდნენ. შემთხვევა მოხდა ბათუმის 29-ე საარჩევნო უბნის მიმდებარე ტერიტორიაზე, სადაც ''მთავარის'' გადამღებ ჯგუფს მოქალაქემ კადრების გადაღების დროს სიტყვიერი შეურაცხყოფა მიაყენა. ქობულეთის 38-ე საარჩევნო უბანზე კი აჭარის ტელევიზიის ჟურნალისტებს „ქართული ოცნების“ აქტივისტები დაუპირისპირდნენ, რომლებმაც გადამღებ ჯგუფს პროვოკატორები უწოდეს, ნათქვამია ტელეკომპანიის მიერ გავრცელებულ ინფორმაციაში.



არჩევნების მიმდინარეობისას ჟურნალისტების სიტყვიერი და ფიზიკური შეურაცხყოფისა და მათთვის მუშაობაში ხელის შეშლის ფაქტებს დილითვე გამოეხმაურა საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია. ქარტიამ პოლიტიკურ პარტიებსა და მათ აქტივისტებს მოუწოდა თავი შეიკავონ მედიასაშუალებების წარმომადგენლების მუშაობაში ხელის შეშლისაგან, რაც სისხლის სამართლის კოდექსის 154-ე მუხლით აკრძალულია.

„არჩევნების დღეს მედია მნიშვნელოვან როლს ასრულებს. სწორედ ის უზრუნველყოფს აუდიტორიის ინფორმირებას ამ დემოკრატიული პროცესის შესახებ. მისი მოვალეობაა, აჩვენოს ყველა ხარვეზი და კანონდარღვევა, ამიტომაც აუცილებელია, ჟურნალისტებმა შეძლონ მშვიდ ვითარებაში მუშაობა და პროფესიული საქმიანობის შეუფერხებლად განხორციელება“, - ნათქვამია ქარტიის განცხადებაში.

საპრეზიდენტო არჩევნების მეორე ტურის წინ სოციალურ მედიაში გაიზარდა იმ გვერდების რაოდენობა, რომლებიც კონკრეტული კანდიდატის, ან პოლიტიკური პარტიის საწინააღმდეგო კონტენტს ავრცელებს. ის გვერდები კი, რომლებიც არჩევნებამდეც არსებობდა, გაცილებით გააქტიურდა.

27 ნოემბრის მონაცემებით, „ფეისბუკზე“, ორი დაპირისპირებული პოლიტიკური პარტიის - “ქართული ოცნებისა” და “ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის”, მათი ლიდერებისა და საპრეზიდენტო კანდიდატების პიარის ან დისკრედიტაციისკენ მიმართული ათობით გვერდი იძებნება. გვერდების ავტორების ვინაობა უცნობია.

გვერდები ყველანაირი ტიპის ინფორმაციას ავრცელებენ: ფოტო, ვიდეო, ტექსტი, მოწოდებები კანდიდატის მხარდასაჭერად ან პირიქით, დამონტაჟებული მასალები, დეზინფორმაცია, კარიკატურები და ა.შ. ტექსტები შეიცავს სიძულვილის ენას, შეურაცხმყოფელ და უხამს გამონათქვამებს. ვრცელდება ვიდეოები არქივიდან, რომლებშიც არის ძალადობრივი სცენები.

დაპირისპირებული პარტიებისა და საპრეზიდენტო კანდიდატების წინააღმდეგ მიმართული გვერდები ხშირად მსგავს ან იდენტურ კონტენტს ათავსებენ, რაც ტოვებს შთაბეჭდილებას, რომ შესაძლოა რამდენიმე გვერდს ერთი და იგივე ადამიანი ან ადამიანთა ჯგუფი მართავდეს.

„გაქცეული პრეზიდენტი“, „სტოკჰოლმის სინდრომი“, „Григорий Вашадзе“, „სამშობლოსათვის“, „ორი გვამი უნდათ“, „ეროვნული მედია“ - ეს გვერდები ფეისბუკში უშუალოდ არჩევნების წინ, უკანასკნელი სამი თვის განმავლობაში შეიქმნა. მათ მიერ გამოქვეყნებული მასალები და მოწოდებები “ქართული ოცნების” პიარს და “ნაციონალური მოძრაობის”, მისი ლიდერების, საპრეზიდენტო კანდიდატის, გრიგოლ ვაშაძის, მისი მხარდამჭერებისა და ტელეკომპანია „რუსთავი 2“-ის დისკრედიტაციას ემსახურება.

მაგალითად, გვერდი „Stockholm syndrom სტოკჰოლმის სინდრომი“ არჩევნების მეორე ტურამდე სამი კვირით ადრე - 6 ნოემბერს შეიქმნა.

„სტოკჰოლმის სინდრომი - სიმპათიისა და მიზიდულობის პარადოქსალური რეაქცია, რომელიც მსხვერპლს აგრესორის მიმართ ახასიათებს. არჩევნების შედეგმა აჩვენა, რომ ქართველ ერს სტოკჰოლმის სინდრომი ახასიათებს, ამიტომ გადავწყვიტეთ შეგვექმნა გვერდი”, - გვერდის შექმნის პირველივე დღეს, ამ შინაარსის პოსტით განმარტეს მისი შექმნის მიზანი ავტორებმა.

„დაფიქრდი, რა შედეგები შეიძლება მოჰყვეს ვაშაძის გაპრეზიდენტებას!“ „არჩევანი სიკეთესა და ბოროტებას შორის გვაქვს გასაკეთებელი!“ „არ მისცე საშუალება ტვინი გამოგირეცხონ!“ „პრინციპული არჩევანი, სინათლეს და სიბნელეს შორის!!!“ „ნუ აირჩევ მოძალადე პარტიის წარმომადგენელს პრეზიდენტად !!!“ “თუ გსურს, რომ ვანო გათავისუფლდეს და გააგრძელოს ხალხზე ძალადობა, მიდით 28-ში, შემოხაზეთ გრიგოლ ვაშაძე და პრეზიდენტად აირჩით მიშა!” “ჩვენ ისევ გაწამებთ ციხეებში” - მიეცი შანსი ბაჩოს იგივე აკეთოს !!!” - გვერდზე ამგვარი შინაარსის ტექსტები, ვიდეოები და, ფოტომანიპულაციები გვხვდება - მაგალითად, ექსპრეზიდენტი მიხეილ სააკაშვილი ცოცხით.

27 ნოემბრის მონაცემებით, გვერდს 2000-ზე მეტი მოწონება აქვს და დაახლოებით ამდენივე გამომწერი ჰყავს. ამ ციფრების კვალობაზე, გაცილებით მაღალია პოსტების მოწონებისა და გაზიარების მაჩვენებლები. იმ შემთხვევაში კი, როდესაც კონტენტს არეკლამებენ, ასეთი ძირითადად ვიდეოებია, ნახვების მაჩვენებელი ყოველდღიურად ათასობით იზრდება. მაგალითად, გვერდის მიერ გავრცელებულ და დაფინანსებულ ერთ-ერთ ყველაზე პოპულარულ ვიდეოს გამოქვეყნებიდან ორ დღეში 130 000-მდე ნახვა და 2000 გაზიარება ჰქონდა, ერთ კვირაში კი ვიდეო 300 000-მდე ფეისბუკ მომხმარებელმა ნახა და 4 000-მდე ადამიანმა გააზიარა.

იმავე გზებით ცდილობენ ამომრჩეველზე გავლენის მოხდენას ის გვერდებიც, რომლებიც „ქართული ოცნების“ დისკრედიტაციასა და „ნაციონალური მოძრაობის“ გაპიარებას ცდილობენ.

მათ შორისაა: „Gürcüstanımız Üçün Birləşək ჩვენი საქართველოსთვის გაერთიანდეთ ერთად“, „გურამ ღავთაძე“, „სოლოლაკის კარის თამაშები“, „სალომეს ყლექსიკონი“ „ქოცების აღსასრული“, „ბიძინა ივანიშვილი“, - ამ სახელწოდების გვერდები, რომლებიც უშუალოდ არჩევნების წინ შეიქმნა.

„ნუ გახდებით ოლიგარქის ვნების შემსრულებელი!! საქართველოს არ ჭირდება პრეზიდენტი, რომელიც თავის ქვეყანას აბრალებს ომის დაწყებას საქართველოს არ ჭირდება სალომე ზურაბიშვილი!!!!“ „ყველამ შეიგნოს, რომ ამ კანდიდატის მხარდაჭერა იგივე ოკუპანტის მხარდაჭერაა!!!“ - ამ და მსგავსი ტექსტებით ცდილობს ამომრჩევლზე გავლენის მოხდენას გვერდი „სოლოლაკის კარის თამაშები“, რომელიც 12 სექტემბერსაა შექმნილი.

“ნაციონალური მოძრაობის” საწინააღმდეგო გვერდებისგან განსხვავებით, “ქართული ოცნების” მადისკრედიტირებელი ყველა გვერდი ამომრჩეველს აქტიურად მოუწოდებს გრიგოლ ვაშაძის მხარდაჭერისკენ. ამ გვერდებს ისიც განასხვავებს, რომ მათი მოწონებისა და გამომწერების რაოდენობა მაღალი არ არის. ბოლო ერთი კვირის განმავლობაში არც დარეკლამებული პოსტი იძებნება.

2018 წლის წინასაარჩევნო პერიოდში ფეისბუკში მოქმედი დისკრედიტაციული გვერდები “სამართლიანი არჩევნებისა და დემოკრატიის საერთაშორისო საზოგადოებამაც” (ISFED) შეისწავლა. “სამართლიანი არჩევნები“ 54 გვერდს დაახლოებით ხუთი თვის განმავლობაში, 1 ივნისიდან 18 ოქტომბრამდე პერიოდში აკვირდებოდა.

ISFED-ის დაკვირვებით, გრიგოლ ვაშაძისა და „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის“ დისკრედიტაციის მიზნით „ფეისბუქზე“ 27 გვერდი მოქმედებს. მათ ჯამში 403,417 მომწონებელი ჰყავთ. 1 ივნისიდან 18 ოქტომბრის ჩათვლით ამ გვერდებზე ჯამში 4,766 პოსტი გამოქვეყნდა.



რაც შეეხება “ქართულ ოცნებისა” და სალომე ზურაბიშვილის მადისკრედიტირებელ გვერდებს, ორგანიზაციამ სოციალურ ქსელში ასეთი 26 გვერდი აღმოაჩინა. მათგან თოთხმეტი 2012 წლის 1 ოქტომბრის საპარლამენტო არჩევნების შემდგომ ახლო პერიოდში შეიქმნა და მათი მიზანი წარსულში „ქართული ოცნების“ დისკრედიტაცია იყო. დანარჩენი 12 გვერდის შექმნა 2018 წლის საპრეზიდენტო არჩევნების ციკლის დაწყებას ემთხვევა. 26 გვერდს ჯამში 452,572 მომწონებელი ჰყავს და 1 ივნისიდან 18 ოქტომბრის ჩათვლით ამ გვერდებზე 10,538 პოსტია გამოქვეყნებული.

კვლევის მიხედვით, „შესწავლილ „ფეისბუქ“ გვერდებზე მადისკრედიტირებელი მესიჯები საარჩევნო ციკლის დაწყებისას მიმართული იყო „ქართული ოცნებისა“ და ბიძინა ივანიშვილის წინააღმდეგ. ხოლო მას შემდეგ, რაც სალომე ზურაბიშვილს მმართველმა პარტიამ მხარდაჭერა გამოუცხადა, მესიჯები შეიცვალა და უმეტესად სალომე ზურაბიშვილის საწინააღმდეგო კამპანიაში გარდაისახა.

ამავე დოკუმენტის თანახმად, გრიგოლ ვაშაძისა და ენმ-ს მადისკრედიტირებელი გვერდების მთავარი მესიჯები ძირითადად მიხეილ სააკაშვილის, გრიგოლ ვაშაძის, „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის“, ტელეკომპანია „რუსთავი 2“-ის და ნიკა გვარამიას საწინააღმდეგო პროპაგანდას უკავშირდება.

აღნიშნული გვერდები ხშირად რომ არეკლამებენ კონტენტს, ამაზე “სამართლიანი არჩევნების” კვლევაშიც ვკითხულობთ.

“საარჩევნო სუბიექტების საწინააღმდეგო ნებისმიერი მოწოდება წარმოადგენს აგიტაციას. ხოლო აგიტაციის მიზნით გამოყენებული ფინანსები ექვემდებარება კანონით დადგენილი წესით დეკლარირებას, რომლის მონიტორინგსაც სახელმწიფო აუდიტის სამსახური ახორციელებს. იმდენად, რამდენადაც მადისკრედიტირებელი „ფეისბუქ“ გვერდები, ძირითადად, ანონიმურად ოპერირებენ, მათ მიერ პოსტების დასასპონსორებლად გაღებული ხარჯების დეკლარირება და შესაბამისად ამ ხარჯების კანონით გათვალისწინებული მონიტორინგი არ ხდება. ამდენად, გაწეული ფინანსური ხარჯი საქართველოს კანონმდებლობის თანახმად, უკანონო შემოწირულობას წარმოადგენს”, - ნათქვამია კვლევაში.

იხილეთ სტატიაში დასახელებული გვერდების სქრინშოთები

ერთ-ერთი ასეთი ფარული ჩანაწერის გავრცელების შემდეგ, მმართველი გუნდი მედიის მიმართ გარკვეული შეზღუდვების დაწესების ინიციატივაზე ალაპარაკდა. საქართველოს პარლამენტის იურიდიული კომიტეტის თავმჯდომარემ ეკა ბესელიამ ჟურნალისტებს სისხლის სამართლი კოდექსი შეახსენა და განაცხადა, რომ “კერძო კომუნიკაციის წესის დარღვევა, პირადი სივრცის წესის დარღვევა, ჩანაწერის უკანონოდ მოპოვება, გავრცელება, შენახვა ისჯება სისხლის სამართლის წესით” და მედია ამ მხრივ გამონაკლისი ვერ იქნება.

“კანონზე მაღლა ვერავინ დადგება, შესაბამისად, თუ ის არის უკანონო ჩანაწერი, უკანონო ჩანაწერის გავრცელების უფლება არავის აქვს”, - აღნიშნა მანვე. მოგვიანებით ეკა ბესელია კიდევ უფრო შორს წავიდა და ხალხზე ზრუნვის მოტივით, მედიის მიერ ფარული ჩანაწერების გავრცელების მიზანშეწონილობაზე კითხვის ნიშნები დასვა.

„უნდა დასრულდეს გადაბიჯება კანონის, რომელიც გულისხმობს ასეთი ჩანაწერების გაშვების აკრძალვას, როდესაც ის არ არის კანონიერად მოპოვებული. ეს ეხება მედიასაც. ეს ეხება ყველას. დაიღალნენ ჩვენი მოქალაქეები, ყველა დავიღალეთ...ასეთი ჩანაწერების გასაჯაროების უფლება აქვს მხოლოდ გამოძიების ორგანოს, „რომელმაც იცის, ეს კანონიერია თუ არა, მოიპოვა თუ არა კანონიერად და რისკებს იღებს“, - განაცხადა ეკა ბესელიამ ტელეკომპანია პირველში სტუმრობის დროს.

ეს ყველაფერი იმ ფონზე, როდესაც მედიის მიერ გავრცელებული ფარული ჩანაწერები მაღალი საზოგადოებრივი ინტერესის მქონე ინფორმაციას შეიცავდა. ამ ჩანაწერებიდან საზოგადობამ სისტემის შესაძლო ხარვეზებსა და მანკიერ მხარეებზე მიიღო ინფორმაცია.

გავრცელებული ჩანაწერები ორაზროვნად შეაფასა მმართველი გუნდის მიერ მხარდაჭერილმა საპრეზიდენტო კანდიდატმა სალომე ზურაბიშვილმაც. „მე ვგრძნობ ძალიან დიდ უხერხულობას იმის შესახებ, რომ ჩვენ ვცხოვრობთ კიდევ სერიალების, ჩანაწერების საბჭოთა პერიოდში, როდესაც გაუთავებლად ვიღაც დებს რაღაც ჩანაწერს და მე დიდი იმედი მაქვს, რომ ჩემი პრეზიდენტობის დროს, მართლაც დასრულდება ეს საბჭოთა პერიოდი და ჩვენ აღარ ვიურთიერთებთ ამ რაღაცა ჩანაწერებით“, - განაცხადა მან.


საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 158-ე მუხლის მიხედვით, “კერძო საუბრის უნებართვო ჩაწერა ან მიყურადება, აგრეთვე კომპიუტერულ სისტემაში ან სისტემიდან კერძო კომუნიკაციისას გადაცემული კომპიუტერული მონაცემის ან ამგვარი მონაცემის მატარებელი ელექტრომაგნიტური ტალღების უნებართვო მოპოვება ტექნიკური საშუალების გამოყენებით ან კერძო კომუნიკაციის ჩანაწერის, ტექნიკური საშუალებით მოპოვებული ინფორმაციის ან კომპიუტერული მონაცემის უკანონოდ შენახვა ისჯება ჯარიმით ან თავისუფლების აღკვეთით ვადით ორდან ოთხ წლამდე”.

არასამთავრობო ორგანიზაცია “საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის” იურისტის მერი ადუაშვილის თქმით, სისხლის სამართლის კოდექსის იგივე მუხლში არის შენიშვნაც, რომელშიც განმარტებულია, რომ აღნიშნული “დანაშაულისათვის სისხლის სამართლებრივი პასუხისმგებლობა არ დაეკისრება პირს, რომელმაც ამ მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული მოპოვებული/შენახული ინფორმაცია საგამოძიებო ორგანოებს გადასცა და ჩადენილი/მოსალოდნელი სხვა დანაშაულებრივი ქმედების შესახებ ინფორმაცია ამ გზით მიაწოდა”. ადუაშვილი ამბობს, რომ ეს ინტერპრეტაციის საშუალებას იძლევა. მისივე თქმით, მართალია, შენიშვნაში ჟურნალისტური საქმიანობა და მედიის მიერ ინფორმაციის გავრცელება დაკონკრეტებული არ არის, თუმცა მისი ინტერპრატაციის გზით, შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ის ამ უკანასკნელზეც ვრცელდება.

მაგალითად, როგორც წესი, მედიის მიერ ისეთი ფარული ჩანაწერები ვრცელდება, რომელიც არა რომელიმე კერძო პირის პირად ცხოვრებას ან პირად კომუნიკაციას ასახავს, რაც კანონით ისედაც შეზღუდულია და შესაბამისი წესით ისჯება, არამედ ჩანაწერის გასაჯაროებით შესაძლო დანაშაულის შესახებ საზოგადოებისა და სამართალდამცველი უწყებების ინფორმირება ხდება . შესაბამისად, მერი ადუაშვილი მიიჩნევს, რომ სისხლის სამართლის კოდექსის 158-ე მუხლის მედიაზე მორგება და მისი ამ ჩარჩოში მოქცევა არასწორია.

გარდა ამისა, ინფორმაციის თავისუფლად მიღებისა და გავრცელების უფლება თითოეული ადამიანისთვის უზენაესი კანონით - კონსტიტუციით არის უზრუნველყოფილი. ამავე დოკუმენტში ასევე ნათქვამია, რომ “მასობრივი ინფორმაციის საშუალებები თავისუფალია” და “ცენზურა” დაუშვებელია.

ინფორმაციის მიღებისა და გავრცელების თვისუფლება კიდევ უფრო მკაფიოდ სიტყვისა და გამოხატვის შესახებ საქართველოს კანონშია განმარტებული, სადაც ეს უკანასკნელი ადამიანის უზენაეს ფასეულობად არის აღიარებული და “ნებისმიერი ფორმის ინფორმაციისა და იდეების მოძიების, მიღები, შექმნის, შენახვის, დამუშავებისა და გავრცელების უფლებას” მოიცავს. კონსტიტუციის მსგავსად, ამავე კანონით დაუშვებელია “ცენზურა” და უზრუნველყოფილია “მედიის სარედაქციო დამოუკიდებლობა და პლურალიზმი” ასევე, “ჟურნალისტის უფლება დაიცვას წყაროს საიდუმლოობა და საკუთარი სინდისის შესაბამისად მიიღოს სარედაქციო გადაწყვეტილებები”.


ტელეკომპანია “რუსთავი 2”-ის საინფორმაციო სამსახურის უფროსი, ნოდარ მელაძე საგამოძიებო ჟურნალისტიკაში ფარული ჩანაწერების გამოყენების მნიშვნელობას უსვამს ხაზს და ამბობს, რომ ეკა ბესელიას ნათქვამი საფრთხის შემცველია.

“ის, რაზეც ეკა ბესელია საუბრობდა არის მედიაში ცენზურის შემოტანის მცდელობა, რაც ხელისფლებას არ გამოუვა. ისინი ყოველთვის ცდილობენ, რომ გამოხატვის თავისუფლება რაიმე ფორმით შეზღუდონ”, -აღნიშნავსიგი და ამატებს, რომ იმ შემთხვევაში, თუკი ეს ინიციატივა კანონად იქცევა, ეს ფაქტობრივად “ცენზურის დაკანონება” იქნება: “თუმცა, ჩვენ ყველანაირ ხერხს და გზას გამოვნახავთ იმისთვის, რომ ვამხილოთ ხელისუფლება დანაშაულში და ჩვენ ეს ვერ შეგვაფერხებს”.

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭოს თავმჯდომარე და სტუდია მონიტორის გამომძიებელი ჟურნალისტი გიორგი მგელაძე ამბობს, რომ ქართული კანონმდებლობა ჟურნალისტის მიერ ფარული ჩანაწერის გავრცელებას არ ზღუდავს. მისივე თქმით, საგამოძიებო ჟურნალისტიკაში გამოყენებული ფარული ჩანაწერების დიდი უმრავლესობა ისეთია, როდესაც საუბრის ან მოქმედების ერთ-ერთი მხარე ჩანაწერის შესახებ ინფორმირებულია, ანუ ჩანაწერი მისი გაკეთებულია: “ასევე, არის შემთხვევები, როდესაც ე.წ. მსხვერპლს ჩანაწერის გაკეთებაში თავადვე ვეხმარებით, რითაც კონკრეტული დანაშაულის, თუ კანონსაწინააღმდეგო ქმედების მხილება ხდება”.

რაც შეეხება შემთხვევას, როდესაც ჩანაწერი ფარულად, მესამე პირის მიერ არის გაკეთებული და მედიასთან ასევე მესამე პირის საშუალებით არის მისული, გიორგი მგელაძე მიიჩნევს, რომ საკითხის საზოგადოებრივი მნიშვნელობიდან გამომდინარე, მედიას მისი გავრცელების სრული უფლება აქვს და მას კანონდებლობა არც ამ შემთხვევაში ზღუდავს. ჩანაწერის მოპოვება-გავრცელებაზე კი პასუხისმგებლობა არა მედიას, არამედ იმ პირს ეკისრება, ვინც ჩანაწერი უკანონოდ გააკეთა, გაავრცელა და ა.შ.

გამომძებელი ჟურნალისტი მიიჩნევს, რომ თუკი რომელიმე მთავრობას მსგავსი ჩანაწერების გავრცელების თავიდან აცილება სურს, მაშინ მისი პრევენცია თავადვე უნდა მოახდინოს. მაგალითად, როდესაც საუბარია, ციხეში გაკეთებული ჩანაწერის გავრცელებაზე, ხელისუფლებამ თავად უნდა უზრუნველყოს, რომ პენიტენციურ დაწესებლებაში ფარული მიყურადება და შემდეგ ამ საუბრის გავრცელება არ ხდებოდეს და ამ მხრივ არსებულ კანონმდებლობაში რაიმე ფორმით ცვლილების შეტანა საჭირო არ არის.

რაც შეეხება ეთიკურ კომპონენტს, გიორგი მგელაძის განმარტებით, ნებისმიერი ფარული ჩანაწერის გავრცელების წინ ხდება საზოგადოებრივი სიკეთისა და ზიანის აწონვა, თუკი პირველი მათგანი მეორეს ძლევს, მაშინ გადაწყვეტილება ყოველთვის ჩანაწერის გასაჯაროების სასარგებლოდ კეთდება.

“ჩვენ გვყოლია მედიის მიმართ ამაზე ბევრად უფრო მკაცრად განწყობილი მთავრობები, თუმცა მედიის თავისუფლების კუთხით დამატებითი შეზღუდვების დაწესება ვერცერთმა მათგანმა გაბედა. იმედი მაქვს, რომ ამ ხელისუფლებასაც ეყოფა გონიერება და ამ მხრივ ნაბიჯს არ გადადგამს”, - ამბობს გამომძიებელი ჟურნალისტი.


ცხადია, საკანონმდებლო ჩანაწერი მედიას/ჟურნალისტს შეუზღუდავ თავისუფლებას არ ანიჭებს. არსებობს გარკვეული ტიპის ინფორმაცია, მაგალითად სახელმწიფო საიდუმლო, რომლის გამჟღავნებაც როგორც ცალკე აღებულ ინდივიდს, ისე მედიას გარკვეული პასუხისმგებლობის ქვეშ აყენებს. თუმცა, მსოფლიო პრაქტიკა ისეთ მაგალითებსაც ინახავს, როდესაც სახელმწიფო საიდუმლოს გამჟღავნებისთვის მაღალი საზოგდოებრივი ინტერესის გათვალისწინებით, სასამართლომ გადაწყვეტილება მედიის სასარგებლოდ მიიღო და პასუხისმგებლობა არ დააკისრა. ამის მაგალითი The Washington Post და პენტაგონის საიდუმლო მასალებია.

1971 წელს გამოცემამ სტატიების სერიის დაბეჭდვა დაიწყო და ხალხს იმის შესახებ მოუყვა, როგორ ატყუებდა აშშ-ის პრეზინდეტის ოთხი ადმინისტრაცია საკუთარ მოსახლეობას ვიეტნამის ომში აშშ-ის როლსა და ადამიანურ ფასთან დაკავშირებით. ეს სწორედ ის შემთხვევაა, როდესაც მიუხედავად მასალების შინაარსისა, სასამართლომ გადაწყვეტილება ხელისუფლების საწინააღმდეგოდ გამოიტანა და პრესას საიდუმლო დოკუმენტებზე მასალების გამოქვეყნების უფლება მისცა, რასაც საბოლოო ჯამში, მაშინდელი პრეზიდენტის რიჩარდ ნიქსონის სავარძელიც შეეწირა.