სხვადასხვა ტელეკომპანიის საზოგადოებრივ-პოლიტიკური პროგრამებისა და ახალი ამბების წამყვანები არც თუ იშვიათად მონაწილეობენ კერძო კომპანიების სარეკლამო რგოლებსა თუ პოსტერებში. მაუწყებლობის შესახებ კანონში წერია, რომ იკრძალება ახალი ამბების, საზოგადოებრივ-პოლიტიკური და წინასაარჩევნო დებატების პროგრამის წამყვანის ან ჟურნალისტის ნებისმიერი სახით მონაწილეობა რეკლამაში ან ტელეშოპინგში. სფეროს სპეციალისტების ნაწილი თანხმდება, რომ მუხლის მიზანი აუდიტორიის დაცვაა, რადგან შესაძლოა, ზემოჩამოთვლილი გადაცემების წამყვანების რეკლამაში მონაწილეობამ ეჭვქვეშ დააყენოს ჟურნალისტის მიუკერძოებლობის საკითხი. მიუხედავად ამისა, კომუნიკაციების ეროვნული კომიის პრაქტიკით, სამართლებრივი პასუხისმგებლობა ეკისრება არა იმ ტელეარხს, რომლის ჟურნალისტიც რეკლამაში მონაწილეობს, არამედ იმას, რომელმაც ამგვარი სარეკლამო რგოლი ეთერში განათავსა. იმ შემთხვევებზე კი, როცა საქმე გვაქვს არა ტელე, არამედ სოციალური ქსელის ან გარე რეკლამასთან, მაუწყებლობის შესახებ კანონი არ ვრცელდება და საკითხი მხოლოდ ეთიკის ჭრილში განიხილება.

ვის უნდა დაეკისროს სამართლებრივი პასუხისმგებლობა - არხს, რომელმაც რეკლამა ეთერში განათავსა, თუ არხს, რომლის ჟურნალისტიც რეკლამაში მონაწილეობს? ამ საკითხზე განსხვავებული მოსაზრებები არსებობს.

2014 წელს კომპანია ჯეოსელმა რეკლამა დაამზადა, სადაც იმედის, საზოგადოებრივი მაუწყებლისა და მაესტროს საზოგადოებრივ-პოლიტიკური და საინფორმაციო გამოშვების წამყვანები მონაწილეობდნენ. ამ რეკლამის განთავსების გამო საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნულმა კომისიამ ტელეკომპანიები “რუსთავი 2” და “იმედი” გააფრთხილა.



რამდენიმე კვირის წინ ევრობრენდის რეკლამაში მონაწილეობდნენ TV პირველის საზოგადოებრივ-პოლიტიკური პროგრამების წამყვანები. მედიაჩეკერი დაინტერესდა დაიწყო თუ არა კომუნიკაციების ეროვნულმა კომისიამ საკითხის შესწავლა. კომისიამ მედიაჩეკერს აცნობა, რომ არ განიხილავენ საზოგადოებრივ-პოლიტიკური პროგრამებისა და საინფორმაციო გამოშვებების წამყვანების არასამაუწყებლო რეკლამაში მონაწილეობის საკითხს, რადგან მაუწყბლობის შესახებ კანონით დაწესებული აკრძალვა არასამაუწყებლო რეკლამაზე არ ვრცელდება.

ტელეკომპანია “იმედისა” და “რუსთავი 2-ის” იურისტები კანონის ზემოხსენებულ ნორმაში სხვადასხვა შინაარს კითხულობენ. “რუსთავი 2-ში” ამბობენენ, რომ სამართლებრივი პასუხისმგებლობა იმ მედიას უნდა ეკისრებოდეს, რომლის ჟურნალისტიც კომერციულ რეკლამაში მონაწილეობს, საპირისპიროს ფიქრობს “იმედის” იურისტი.

ზემოხსენებულ შემთხვევაზე, როცა “ჯეოსელის” რეკლამის ეთერში განთავსების გამო “რუსთავი 2” გააფრთხილეს, თამთა მურადაშვილი ამბობს: “ჩვენ მაშინ კომისიის სხდომაზეც ვთქვით, რომ რეკლამაში შეიძლება მონაწილე ყოფილიყო რომელიმე რეგიონული ტელევიზიის ჟურნალისტი, რომელიც ჩვენთვის არ იქნებოდა ცნობილი. ამ შემთხვევაში რას ვაკეთებთ?”.

მურადაშვილი ასევე, ფიქრობს, რომ რეკლამასთან დაკავშირებით ერთგვაროვანი მიდგომა უნდა არსებობდეს და მაუწყებლის ჟურნალისტს ისევე უნდა ეკრძლებოდეს სატელევიზიო რეკლამაში მონაწილეობა, როგორც ონლაინ ან სხვა ტიპის რეკლამაში. მისი თქმით, “რუსთავი 2” ამ საკითხს მნიშვნელოვან ყურადღებას უთმობს და ჟურნალისტები ინფორმირებულები არიან, რომ რეკლამაში მონაწილეობა არ უნდა მიიღონ:

“კანონის სულისკვეთება ისაა, რომ დაიცვას აუდიტორია და ჟურნალისტის მიუკერძოებლობის მიმართ არ გაჩნდეს კითხვები. არ აქვს მნიშვნელობა იმას, სად განთავსდება რეკლამა”.

ტელეკომპანაი იმედის იურისტი, ანდრია ლაშხი კი GNCC-ის პრაქტიკას იზიარებს და მიიჩნევს, რომ პასუხისმგებლობა იმ ტელეკომპანიას უნდა დაეკისროს ვინც რეკლამას ათავსებს: “ჟურნალისტს ეკრძალება რეკლამაში მონაწილეობა. შესაბამისად, ისეთი რეკლამა, რომელშიც ის მონაწილეობს არასათანადო რეკლამაა, არასათანადო რეკლამის განთავსება კი იმ მაუწყებლის პასუხისმგებლობას იწვევს, რომელმაც განათავსა.” მისი თქმით, შეუძლებელია რომელიმე არხმა აკონტროლოს დასაქმებული თანამშრომლები, რომ რეკლამაში არ მიიღონ მონაწილეობა. გარდა ამისა, ის დასძენს, რომ ჟურნალისტის საქმიანობა კანონის რეგულირების სფერო არაა და შესაბამისად, მისი პასუხისმგებლობა არ უნდა დგებოდეს.

ლაშხი ასევე განმარტავს, რომ კანონში რეკლამაში საინფორმაციო პროგრამების ჟურნალისტის მონაწილეობის აკრძალვა რეკლამის არასწორი გავლენისგან მაყურებლის დასაცავად დევს: “ჟურნალისტმა იმიტომ კი არ უნდა მიიღოს რეკლამაში მონაწილეობა, რომ შემდეგში მისი გაშუქებული მასალა იქნება არასანდოო, არამედ კანონის ეს მუხლი მომხმარებლებს იცავს - რეკლამას როცა უყურებს ადამიანი და ხედავას ტელეწამყვანს, რომელსაც ენდობა და აქვს მოლოდინი, რომ ობიექტური იქნება, შესაძლოა ამან პროდუქტის მიმართაც გააჩინოს გადაჭარბებული მოლოდინები”.

მედიასამართლის სპეციალისტს მამუკა ანდღულაძეს მიაჩნია, რომ ცალსახად იმის თქმა, თუ ვისი პასუხისმგებლობა უნდა დგებოდეს, რთულია. თუმცა, მას მაინც მიაჩნია, რომ უფრო სწორია კანონის იმგვარად გაგება, როგორც კომისია განმარტავს: “იდეალური გამოსავალი არააა, თუმცა ჯობია მაუწყებელს ჰქონდეს რეკლამის არგაშვების ვალდებულება, მაგრამ სანქცირების საკითხი უნდა დადგეს მას შემდეგ, რაც გაირკვევა იყო თუ არა მისთვის ცნობილლი, რომ რეკლამაში საინფორმაციო სამსახურის ჟურნალისტი მონაწილეობდა”, - განმარტავს ანდღულაძე და დასძენს, რომ საკუთარი თანამშრომლის მონაწილეობით კომერციული რეკლამის განთავსების შემთხვევაში, არხის პასუხისმგებლობა უფრო მაღალი უნდა იყოს.

ჟურნალისტიკის რესურსცენტრის ხელმძღვანელი, ნათია კუპრაშვილიც იზიარებს პოზიციას, რომ სამართლებრივი რეგულაციები რეკლამის განმთავსებელზე უნდა ვრცელდებოდეს, ხოლო თავად ჟურნალისტის რეკლამაში მონაწილეობის საკითხი ეთიკური პასუხისმგებლობის ჭრილში უნდა გაიხილებოდეს.

მისი თქმით, ეთიკური დილემა დგება მაშინ, როცა, ჟურნალისტის მონაწილეობის გამო, მაყურებელს რეკლამის ყურებისას უჩნდება იგივე განცდა, რაც საინფორმაციო პროგრამების ნახვისას.

“როგორც წესი, მაყურებელი ვერ მიჯნავს ამას, როცა რეკლამაში მონაწილეობს საინფორმაციო სამსახურის სახე”, - ამბობს ის.

მისი თქმით, მსგავსი ეთიკური დილემისგან თავის დასაცავად მაუწყებლებმა ისეთი შიდა მექანიზმი უნდა შექმნან, რომელიც გამორიცხავს მათი ჟურნალისტის რეკლამაში მონაწილეობას.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის სახელმძღვანელო წესების მიხედვით, “ახალი ამბებისა და საზოგადოებრივ პოლიტიკურ თემატიკაზე მომუშავე ჟურნალისტები არ უნდა მონაწილეობდნენ რაიმე პროდუქტის რეკლამაში, ანდა პრომოუშენში. "მაუწყებლობის შესახებ" კანონშიც აღნიშნულია, რომ "იკრძალება ახალი ამბების, საზოგადოებრივ-პოლიტიკური და წინასაარჩევნო დებატების პროგრამის წამყვანის ან ჟურნალისტის ნებისმიერი სახით მონაწილეობა რეკლამაში ან ტელეშოპინგში". ამ ნორმის მთავარი მიზანი ის არის, რომ როდესაც წამყვანის მიერ რეკლამირებული პროდუქტის შესახებ რაიმე ტიპის ინფორმაცია ამავე მედიასაშუალების მიერ გავრცელდება, აუდიტორიამ ეჭვქვეშ არ დააყენოს მისი მიუკერძოებლობა”.

როგორი უნდა იყოს საზოგადოებრივი მაუწყებლის დაფინანსების წესი, ან საერთოდ უნდა აფინანსებდეს თუ არა მას ხალხი? - ამ საკითხთან დაკავშირებით არა მხოლოდ საქართველოში, არამედ ევროპაშიც არის აზრთა სხვადასხვაობა.

4 მარტს შვეიცარიაში საზოგადოებრივი მაუწყებლის დაფინანსებისთვის არსებული სავალდებულო მოსაკრებლის გაუქმების შესახებ რეფერენდუმი ჩატარდება. იმ შემთხვევაში, თუ მოსახლეობის უმრავლესობა ინიციატივას მხარს დაუჭერს, შვეიცარია გახდება პირველი ქვეყანა ევროპაში, რომელიც საზოგადოებრივი მაუწყებლის ინსტიტუტს გააუქმებს. პარალელურად საქართველოში, საკანონმდებლო ცვლილებებით, საზოგადოებრივ მაუწყებელს ბიუჯეტიდან მიღებულ თანხასთან ერთად კომერციული შემოსავლების მიღების შესაძლებლობა ეზრდება.

როგორ ინარჩუნებენ ევროპის საზოგადოებრივი მაუწყებლები დამოუკიდებლობას ეკონომიკური და პოლიტიკური გავლენებისგან? როგორია დაფინანსების მოდელები ქვეყნების მიხედვით? გთავაზობთ რამდენიმე ქვეყნის საზოგადოებრივი მაუწყებლის დაფინანსების სტრუქტურის მიმოხილვას.




British Broadcasting Corporation (BBC) - ბრიტანეთის საზოგადოებრივი მაუწყებელი მსოფლიოს ყველაზე ძველი ნაციონალური სამაუწყებლო კომპანიაა. ის 1922 წელს, ლონდონში დაფუძნდა, დღეს კი მსოფლიოს უდიდესი მაუწყებელია.

BBC მოქმედებს Royal Charter-ის (სამეფო ქარტია) მიხედვით. მოქმედი ქარტია ძალაში 2017 წლის პირველ იანვარს შევიდა და 2026 წელს გაუვა ვადა. სწორედ ეს დოკუმენტი განსაზღვრავს მაუწყებლის მიზნებს და უზრუნველყოფს BBC-ის სტაბილურობასა და დამოუკიდებლობას პარლამენტისა და მთავრობისგან.

2017 წელს, BBC-ის საერთო შემოსავალმა 4,9 მილიარდ ფუნტ სტერლინგზე მეტი შეადგინა. დაფინანსების უდიდესი ნაწილი, 3,7 მილიარდ ფუნტზე მეტი სამომხმარებლო გადასახადზე მოდის. ბრიტანელები BBC-ის ლიცენზირებული ყურებისთვის თვეში £147 იხდიან.

რეკლამის განთავსება დასაშვებია მხოლოდ BBC Worldwide-ზე, რომელიც BBC-ის შვილობილი კომერციული არხია. 2017 წელს, აქედან მიღებული კომერციული შემოსავალი 1,1 მილიარდი იყო. Royal Charter BBC-ის ავალდებულებს, კომერციული შემოსავალი საზოგადოებრივი სერვისების გაუმჯობესებაზე მიმართოს. მაგალითად, გასული შვიდი წლის განმავლობაში, კომპანიამ BBC Worldwide ბრიტანეთის შემოქმედებითი ინდუსტრიის განვითარებაში 1 მილიარდი ფუნტის ინვესტიცია ჩადო.


Yleisradio Oy (Yle) - ფინეთის საზოგადოებრივი მაუწყებელია, რომელიც 1926 წელს დაფუძნდა. კომპანიის 99,98% ფინეთის სახელმწიფო საკუთრებაა. Yle აერთიანებს 4 ნაციონალურ მაუწყებელსა და 6 რადიოს. ასევე, 24 რეგიონალურ რადიო სადგურს. 2016 წელს მაუწყებლის ბიუჯეტი 508 მილიონი ევრო იყო.

2013 წელს, საზოგადოებრივი მაუწყებლის მეტი დამოუკიდებლობის უზრუნველყოფის გამო, მისი დაფინანსების მოდელი შეიცვალა და მას შემდეგ Yle-ს ფინეთის მოქალაქეები და კომპანიები სპეციალური დამატებითი გადასახადით აფინანსებენ. კერძო პირები მაუწყებელს საკუთარი შემოსავლის 0,68 პროცენტს უხდიან, კომპანიები - 0,35 პროცენტს.

გადასახადს იხდის ყველა სრულწლოვანი, რომლის შემოსავალიც წელიწადში 10 300 ევროს აჭარბებს. არასრულწლოვნები და დაბალი შემოსავლის მქონე ადამიანები გადასახადს არ იხდიან. Yle-ს გადასახადი გროვდება ფონდში, რომელიც სახელმწიფო ბიუჯეტის ნაწილი არაა. სრული თანხის 10% პროცენტი კი იქვითება.

ფინეთის კანონმდებლობა ქვეყნის საზოგადოებრივ მაუწყებელს რეკლამის განთავსებას ყველა პლატფორმაზე უკრძალავს. მაუწყებელს ეკრძალება დასპონსორებული გადაცემების გაშვებაც.

2017 წელს თავად მაუწყებლის მიერ ჩატარებული საზოგადოებრივი აზრის კვლევის მიხედვით, ფინეთის მოსახლეობის 74% მიიჩნევს, რომ Yle-ის კონტენტი და სერვისები გადასახადს ამართლებს.

ARD - გერმანიაში საზოგადოებრივი მაუწყებლების კონსორციუმი რეგიონალური მაუწყებლების გაერთიანებაა, რომელიც 1950 წელს დასავლეთ გერმანიაში დაფუძნდა. კომპანია აერთიანებს 9 დამოუკიდებელ რეგიონალურ და მეათე საერთაშორისო მაუწყებელს Deutsche Welle (DW). 2016 წელს ARD-ის საერთო ბიუჯეტმა 6,5 მილიარდ ევროზე მეტი იყო.

ARD-ის ბიუჯეტის უდიდესი ნაწილი, 85% სამომხმარებლო გადასახადზე მოდის, რომლის გადახდაც ევალება თითოეულ ოჯახს, კომპანიასა და სახელმწიფო უწყებასაც კი. სამომხმარებლო გადასახადი უზრუნველყოფს ARD-ისა და მისი გადაცემების დამოუკიდებლობას პოლიტიკური და კომერციული გავლენებისგან.

თუ ფინეთის მოქალაქეები საზოგადოებრივ მაუწყებელს თანხას ინდივიდუალურად უხდიან, გერმანიაში 2013 წლიდან ARD-ის მომხარებლებისთვის ასეთი წესი მოქმედებს: ერთი ბინა - ერთი გადასახადი. არ აქვს მნიშვნელობა რამდენი ადამიანი ცხოვრობს ერთ ბინაში და რამდენ მოწყობილობას მოიხმარენ ისინი.ამჟამად ეს გადასახადი ერთ ბინაზე 17,50 ევროს შეადგენს.

რეკლამა მაუწყებლის შემოსავლის მხოლოდ მცირე ნაწილს შეადგენს. ამჟამად, რეკლამა რადიოს საეთერო დროის მხოლოდ 0,8%-ს და ტელევიზიის საეთერო დროის 1,1%-ს იკავებს. რეკლამის გაშვება დაუშვებელია საღამოს 8 საათის შემდეგ, ასევე, კვრაობით და დღესასწაულებზე.


Eesti Rahvusringhääling (ERR) - ესტონეთის საზოგადოებრივი მაუწყებელი სახელმწიფო ბიუჯეტით დაფინანსებული ტელე-რადიო ორგანიზაციაა, რომელიც 2007 წლის პირველ ივნისს დაფუძნდა. ის აერთიანებს 5 რეგიონალურ რადიოსა და ორ ტელევიზიას.

ERR შემოსავლის უდიდეს ნაწილს, დაახლოებით 91 პროცენტს სახელმწიფო ბიუჯეტიდან იღებს. სახელმწიფო ბიუჯეტის დამტკიცებიდან არაუგვიანეს ორი კვირის განმავლობაში, ERR-ის მენეჯმენტმა უნდა მოამზადოს საბიუჯეტო დოკუმენტი, რომელშიც გაწერილი იქნება შემოსავლები, ხარჯები და ტრანზაქციები მომდევნო ერთი წლის განმავლობაში. ესტონეთის საზოგადოებრივი მაუწყებლის შესახებ კანონის მიხედვით, ბიუჯეტის პროექტი უნდა დაამტკიცოს მაუწყებლის მარეგულირებელმა საბჭომ - Eesti Ringhäälingunõukogu (RHN).

ესტონეთის კანონმდებლობა საზოგადოებრივი მაუწყებლის ეთერში რეკლამის განთავსებას კრძალავს. ამასთან, RHN-მა შესაძლოა, გამონაკლისის სახით, დაუშვას სარეკლამო ან დასპონსორებული მასალის გადაცემა თუ:

ის დაკავშირებულია საერთაშორისო მსხვილი ღონისძიების გაშუქების უფლებასთან ევროპის მაუწყებელთა გაერთიანების (EBU) გზით;

ის დაკავშირებულია მაღალი საზოგადოებრივი ინტერესის კულტურული ან სპორტული ღონისძიების გაშუქების უფლებასთან. ამასთან, აღნიშნული მასალის გაშვების დროს უნდა დასახელდეს სპონსორთა სახელები ყოველგვარი მუსიკალური ფონის, ლოგოსა თუ სავაჭრო ნიშნის გარეშე.


Raidió Teilifís Éireann (RTÉ) - ირლანდიის საზოგადოებრივი მაუწყებელი ნაწილობრივ სახელმწიფო კომპანიაა. RTÉ-მ მაუწყებლობა 1926 წლის პირველ იანვარს დაიწყო. 2016 წლის ბოლოს აქ 1 984 ადამიანი მუშაობდა.

RTÉ ორგვარი სახის დაფინანსებას იღებს. 2016 წელს მაუწყებელს 337 მილიონ დოლარზე მეტი შემოსავალი ჰქონდა. აქედან 179 მილიონზე მეტი სამომხმარებლო გადასახადი იყო, კომერციულმა შემოსავლებმა კი 158 მილიონ დოლარზე მეტი შეადგინა.

ყოველ ოჯახს, ბიზნესსა თუ სახელმწიფო ინსტიტუტს, რომელიც სეტ ტოპ ბოქსს იყენებს თვეში 160 ევროს ოდენობის სამომხმარებლო გადასახადის გადახდა ეკისრება. ირლანდიაში ოჯახების 92% მოიხმარს სატელევიზიო პროდუქტს. თუ მომხარებელი გადასახადს არ იხდის, ის შესაძლოა დაჯარიმდეს 1 000 ევროთი. ამასთან, გადასახადისგან თავის არიდების მაჩვენებელი ირლანდიაში 14%-ია, რაც ევროპის სხვა ქვეყნებთან შედარებით მაღალია.

RTÉ კომერციულ საქმიანობას იმით ხსნის, რომ საზოგადოებრივი სერვისებისთვის სამომხმარებლო გადასახადიდან შემოსული თანხა არ ჰყოფნის.



საქართველოს საზოგადოებრივი მაუწყებელი (GPB) ნაციონალური ტელე-რადიომაუწყებლობის კომპანიაა, რომელიც 1925 წელს დაფუძნდა, 2004 წლიდან მას სახელმწიფო ტელევიზის სტატუსი შეეცვალა და საზოგადოებრივ მაუწყებლად გადაკეთდა.

მაუწყებლისთვის გამოყოფილი თანხა მთლიან შიდა პროდუქტზეა მიბმული და ყოველწლიურად არ უნდა იყოს წინა წლის მშპს 0,14%-ზე ნაკლები. 2017 წელს მაუწყებელი ბიუჯეტიდან 39,471,426 ლარით დაფინანსდა, კომერციულმა შემოსავალმა (სპონსორობა) 848,137 ლარი შეადგინა. ხოლო ტექმომსახურებისა და სხვა ტიპის არასამაუწყებლო შემოსავალი 2, 002, 772 ლარი იყო.

2018 წლის 21 თებერვალს პარლამენტმა პრეზიდენტის ვეტო დაძლია იმ კანონპროექტზე, რომლის მიხედვითაც, საზოგადოებრივ მაუწყებელს იმაზე მეტი კომერციული რეკლამის მოზიდვა და განთავსება შეეძლება, ვიდრე ცვლილებებამდე შეეძლო. მაუწყებლობის შესახებ კანონს ასევე ემატება რეგულაცია, რომლის თანახმადაც დასაშვები ხდება გასართობი გადაცემებისა და სერიალების სპონსორობაც.

კანონში ცვლილებებს არასამთავრობო ორგანიზაციების ნაწილის მხრიდან კრიტიკა მოჰყვა. მაგალითად, რეკლამის ნაწილთან დაკავშირებით, “საერთაშორისო გამჭვირვალობის” მიერ გავრცელებულ განცხადებაში აღნიშნულია: “საზოგადოებრივი მაუწყებლის ბიუჯეტში სასპონსორო და კომერციული რეკლამისგან მიღებული შემოსავლის მნიშვნელოვნად ზრდამ, შესაძლოა მაუწყებელს შეუზღუდოს თავისუფლება აღნიშნულ კომერციულ ჯგუფებთან დაკავშირებით კრიტიკული და საგამოძიებო შინაარსის წარმოებისას”.

თორნიკე მანდარია

თითქმის ერთი თვის წინ ფეისბუკის დამფუძნებელმა მარკ ცუკერბერგმა ახალი სტრატეგიის შესახებ გაავრცელა ინფორმაცია. ცუკერბერგი აანონსებდა, რომ სიახლეების ველში, ე.წ. “ფიდზე” მნიშვნელოვნად შემცირდება სარეკლამო პოსტების რაოდენობა, ჩვეულებრივი მომხმარებლების მიერ გამოქვეყნებული კონტენტის წილი კი გაიზრდება. შესაბამისად, ფეისბუკმომხმარებლები ნაკლებად ნახავენ ბიზნესკომპანიების, ბრენდებისა და მედიის მიერ გამოქვეყნებულ მასალებს. მათ ნაცვლად გამოჩნდება მეგობრების და ოჯახის წევრების პოსტები, ასევე აქტივობები, რომლებიც იმ ჯგუფებში ხდება, სადაც მომხმარებელია გაწევრიანებული.

ცვლილებები ბუნებრივია, შეეხება საქართველოსაც. ქართული ონლაინმედიის ძირითადი ნაწილი სწორედ ფეისბუკის საშუალებით აწვდის აუდიტორიას მასალებს. წამყვანი მედიასაშუალებების წარმომადგენლების თქმით, Google Analytics-ის მონაცემებიდანაც კარგად ჩანს, რომ საიტზე მომხარებლების დიდი ნაწილი სწორედ ფეისბუკზე გაზიარებული ბმულიდან გადადის. რა ცვლილებებს მოიტანს ფეისბუკის ახალი სტრატეგია ქართული ონლაინმედიისთვის? არის თუ არა ეს ახალი გამოწვევა, რომელთან გამკლავებაც ონლაინმედიას მოუწევს? ამ საკითხებზე მედიაჩეკერი რამდენიმე გამოცემის რედაქტორს ესაუბრა.

“ნეტგაზეთის” მთავარი რედაქტორი, ნესტან ცეცხლაძე ამბობს, რომ მათი მკითხველის 70 პროცენტი ვებგვერდზე ფეისბუკიდან გადადის. მისი თქმით, ახლა სამომავლო შედეგების პროგნოზირება რთულია, რადგან არ იცის, დაანონსებული ალგორითმი რამდენი ხანი იმუშავებს: "ეს მოკლევადიან პერსპექტივაში ცხადია, გავლენას მოახდენს ყველა მედიის სტატისტიკაზე, განსაკუთრებით ისეთ მედიებზე, რომლებიც ძალიან ეფექტურად იყენებდნენ სოციალურ მედიას კონტენტის გასავრცელებლად", - ამბობს ცეცხლაძე.

“ნეტგაზეთის” რედაქტორი არ გამორიცხავს, რომ შესაძლოა, იმ ადამიანების რიცხვი გაიზარდოს, რომლებიც ვებგვერდზე პირდაპირ შევლენ მასალების წასაკითხად: “თუკი აქამდე ვსწავლობდით, ფეისბუკის საშუალებით როგორ მიგვეწოდებინა აუდტორიისთვის ჩვენი კონტენტი, ახლა სხვა გზების მოძებნა მოგვიწევს. მკითხველების დიდი ნაწილი ინფორმაციას სწორედ ფეისბუკზე გაზიარებული ბმულებიდან იღებდა, არ გამოვრიცხავ, რომ ამ პროცესმა პირდაპირ ვებზე შემომსვლელების რიცხვი გაზარდოს, თუმცა მომხმარებელთა ქცევის ცვლელბა მარტივი არ იქნება”.

“ლიბერალის” ვებგვერდზეც მკითხველების 80 პროცენტი ფეისბუკიდან ხვდება. ეს მონაცემები “მედიაჩეკერს” გამოცემის რედაქტორმა, ლიკა ზაკაშვილმა მიაწოდა. ისიც შიშობს, რომ ცვლილებები “ლიბერალის” მკითხველების რაოდენობას შეამცირებს.

ზაკაშვილის თქმით, “ლიბერალი” საწყის ეტაპზე გეგმავს, დააკვირდეს როგორ აისახება მათ აუდიტორიაზე ცვლილებები, ახალ სტრატეგიას კი დაკვირვების შემდეგ შეიმუშავებენ. მისი განმარტებით, ცვლილებები არ ნიშნავს, რომ მომხმარებლებს ახალი ამბების მიღების სურვილი გაუქრებათ, უბრალოდ, მედიაორგანიზაციებს ახალ რეალობასთან ადაპტაცია და მკითხველის მოზიდვის ახალ გზებზე ფიქრი მოუწევთ.

“ერთ-ერთი გზა, რომელიც ინოვაციური არავისთვის არის და ყველა თანხმდება რომ ეფექტურია, მასალების თემატურ ჯგუფებში გაზიარებაა”, - ამბობს ზაკაშვილი.

ფეისბუკის მიერ დაანონსებული ცვლილებებით მკითხველების რაოდენობის შემცირებას არ ელოდება “ინტერპრესნიუსი”. გამოცემის რედაქტორი, ლელა ბაღდავააძე ამბობს, რომ გამოცემის სპეციფიკიდან გამომდინარე, მათი ვიზიტორების უმრავლესობა მასალების სანახავად როგორც წესი, პირდაპირ ვებგვერდზე შედის. იმ მომხმარებლების რაოდენობა კი, რომლებიც ვებზე ფეისბუკზე გაზიარებული ბმულებიდან შედიან, შედარებით ნაკლებია.

ფეისბუკის ახალი ალგორითმის ამუშავებამდე ცვლილებების ზუსტ გავლენებზე საუბარი უჭირს ციფრული მარკეტინგის სპეციალისტს, გიორგი ბერეჩიკიძეს. ის ვარაუდობს, რომ მედიასაშუალებების მიერ გამოქვეყნებული პოსტების რაოდენობა დაახლოებით 20 პროცენტით უფრო ნაკლებად თვალშისაცემი იქნება. ბერეჩიკიძე მედიასაშუალებებს რამდენიმე რჩევას აძლევს, რომელიც მათ დაეხმარებათ იმაში, რომ მკითხველის თვალთახედვის არეალში დარჩნენ:

როგორ დავრჩეთ ფეისბუკის "სიახლეების ველში"

1. როგორც მარკ ცუკერბერგი აანონსებს, მთავარია, გაიზარდოს ინტერაქცია Facebook-ზე. შესაბამისად, მედიამ უნდა განათავსოს ისეთი სიახლეები/პოსტები, რომლებიც გამოიწვევს მომხმარებლების კომენტარებს. ამგვარი პოსტები, ახალი ალგორითმის მიხედვით, უფრო ხშირად გამოჩნდება სიახლეების ველში. ამისთვის, ეფექტური იქნება მედიასაშუალებამ ბმულის გაზიარებისას, თემასთან შესაბამისი კითხვაც დაუსვას აუდიტორიას. ჰკითხოს, ეთანხმება თუ არა ის მასალაში წამოჭრილ საკითხებს. ეს გაზრდის კომენტარების რაოდენობას პოსტის ქვემოთ და შესაბამისად, სიახლეების ველშიც გამოჩნდება. თუმცა, ზედმეტიც არ უნდა მოგვივიდეს. უნდა გავითვალისწინოთ ისიც, რომ მოხმარებლის „დასპამვა“, ჩართულობის ხელოვნურად გაზრდის მიზნით, “დასჯადი” იქნება - მაგალითად, როცა მედიასაშუალება ხშირად დაწერს პოსტებს მსგავსი სათაურით - „დააკომენტარეთ თქვენი აზრი“, ან “მოგვწერეთ, რას ფიქრობთ”, ამგვარი პოსტები გადაიწევს უკან და სხვა მედიასაშუალებები მოხვდებიან მომხმარებლის news feed-ში;

2.ეფექტური იქნება, თუკი მედიასაშუალებები აქტიურად მოუწოდებენ თავიანთ მკითხველს, გვერდების გამოწერისკენ (See first option); მნიშვნელოვანია, იქვე მარტივად აუხსნიან მომხმარებელს, როგორ ხდება გამოწერა. ალგორითმის ცვლილება გამოწერილ გვერდებზე არ იმოქმედებს და მასალები ჩვეულებრივ გამოჩნდება სიახლეების ველში;

3. Live video-ს გადაღება/ჩაწერა - ეს ერთ-ერთი საუკეთესო საშუალება, რომელიც მედიას მისცემს საშუალებას, არ დაკარგოს საკუთარი აუდიტორია ფეისბუკზე;

4.სიახლეების ველში მოხვედრა რთულია. ამიტომ აუცილებელია, გაიზარდოს მედიის დანახარჯები საკუთარი მასალების ფეისბუკში რეკლამირებაზე.

გასული წელსაც, წინა წლების მსგავსად მედიაში ცვლილებების გარეშე არ ჩაუვლია. 2017 წელს საზოგადოებრივ მაუწყებელში რეფორმა კიდევ ერთხელ გამოცხადდა, საქართველოში კიდევ ერთხელ ჩამოყალიბდა მედიაჰოლდინგი, წინა წლის მსგავსად სასამართლო დავას აგრძელებს “რუსთავი 2”. გასულ წელს საქართველოდან აზერბაიჯანის ხელისუფლების მიმართ კრიტიკული მასალებით გამორჩეული ჟურნალისტი, აფგან მუხტარლი საქართველოს ტერიტორიიდან გაუჩინარდა, გამოძიების შედეგები კი ამ დრომდე უცნობია.

მედიაჩეკერი გთავაზობთ იმ 4 მნიშვნელოვანი მოვლენის მიმოხილვას, რომელმაც ქართულ მედიაგარემოზე გავლენა იქონია.

როგორც წინა საპარლამენტო არჩევნების შემდეგ, ისე 2016 წელსაც საზოგადობრივი მაუწყებლის მოქმედმა დირექტორმა თანამდებობა დატოვა. მაუწყებელში ახალი დირექტორი 2017 წლის 6 იანვარს აირჩიეს. კონკურსში მონაწილეობას სულ 15 ადამიანი იღებდა. სამეურვეო საბჭომ მათგან ვასილ მაღლაფერიძე შეარჩია.

ვასილ მაღლაფერიძის კანდიდატურა მიუღებელი იყო როგორც სამეურვეო საბჭოს წევრების ნაწილისთვის, ისე არასამთავრობო ორგანიზაციებისთვის. საბჭოს მაშინდელი წევრი, ახლა კი საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის თავმჯდომარე, სულხან სალაძე ამბობდა, რომ ვასილ მაღლაფერიძე კანდიდატებს შორის ყველაზე უარესი იყო. მისი თქმით, მაღლაფერიძემ გასაუბრებაზე პოლიტიკურ წარსულთან და ნეიტრალურობასთან დასმულ კითხვებს ვერ გასცა დამაკმაყოფილებელი პასუხები. მაღლაფერიძის არჩევის შემდეგ “კოალიცია მედია ადვოკატირებისთვის” განცხადება გაავრცელა, სადაც საუბარი იყო, რომ ეს გადაწყვეტილება მაუწყებლის რეპუტაციას დააზიანებდა.

მაღლაფერიძემ არჩევიდან ერთი თვის შემდეგ, 6 თებერვალს თავის გუნდთან ერთად, რომელშიც მაუწყებლის წინა მენეჯმენტის წარმომადგენლებიც შედიოდნენ, პრესკონფერენცია გამართა. მაღლაფერიძის მაშინდელი გეგმით არხზე თანამშრომლების ოპტიმიზაცია უნდა დაწყებულიყო და 11 თვის განმავლობაში ყველა გადაცემა უნდა შეჩერებულიყო, “მოამბის” გარდა.

მოგვიანებით, ეს გეგმა შეიცვალა და გადაწყდა, რომ არხზე უნდა დარჩენილიყო ის გადაცამები, რომლებსაც არხის სხვა გადაცემებთან შედარებით საშუალო ან საშუალოზე მაღალი რეიტინგი ჰქონდა. ამ გეგმით, პირველ არხზე 14 გადაცემა იხურებოდა და ამდენივე რჩებოდა.

საბოლოოდ, მაუწყებლის მენეჯმენტმა პირველ არხზე “მოამბის” გარდა ყველა გადაცემის დახურვა მაინც გადაწყვიტა. პროგრამები ეთერში 17 ივლისიდან აღარ გადიოდა. სამეურვეო საბჭოს სხდომაზე წარდგენილი დოკუმენტის მიხედვით, 2017 წლის სექტემბრიდან არხზე პროგრამული პრიორიტეტების შესაბამისად, კონკურსის წესით, შერჩეული გადაცემები უნდა დაბრუნებულიყო. კონკურსის ფარგლებში, მაუწყებელში, სულ 153 პროექტი შევიდა. მათგან 9 იდეამ გაიმარჯვა, თუმცა გადაცემის ნაწილს ეთერში გასვლაზე უარი უთხრეს, ნაწილი რამდენიმე კვირის წინ გავიდა, ნაწილი კი ჯერ არ დაწყებულა.

იმის მიუხედავად, რომ მუშაობის დაწყებისას ვასილ მაღლაფერიძემ საჯარო განცხადებებში თანამშრომლების ოპტიმიზაციაზე ისაუბრა, მისი მისვლის შემდეგ, გადაცემების დახურვის მიუხედავად, არხზე დასაქმებული ადამიანების რიცხვი გაიზარდა (2016 წლის 31 დეკემბერი - 1138 თანამშრომელი; 2017 წლის 31 ოქტომბერი - 1174 თანამშრომელი). მას შემდეგ, რაც საზოგადოებრივი მაუწყებლის გენერალური დირექტორი GDS-ის ყოფილი თანამშრომელი, ვასილ მაღლაფერიძე გახდა, არხზე თავის 20-მდე ყოფილი თანამშრომელი დაასაქმა. მათ შორის იყვნენ, ბიძინა ივანიშვილის გადაცემის წამყვანები და 20/30-ის წამყვანი.

რამდენიმე დღეში საქართველოს პარლამენტი საქართველოს პრეზიდენტის მიერ მაუწყებლობის შესახებ კანონში შესატან ცვლილებებზე ვეტოს დადების საკითხს განიხილავს. ერთ-ერთი ყველაზე საკამათო ცვლილების მიხედვით, საზოგადოებრივ მაუწყებელს უფრო მეტი კომერციული რეკლამის გაყიდვის უფლება მიეცემა და ინტელექტუალური საკუთრების შეძენის დროს ტენდერებით შესყიდვის ვალდებულება არ ექნება. კერძო მაუწყებლები მიიჩნევენ, რომ სარეკლამო ბაზარი ისედაც მცირეა და მაუწყებელს ბიუჯეტიდან მიღებული დაფინანსების პარალელურად რეკლამის განთავსება არ უნდა შეეძლოს. არასამთავრობო ორგანიზაციებს კი ფიქრობენ, რომ ტენდერებით შესაძლებელია მაუწყებელმა ეფექტურად და გამჭვირვალედ შეიძინოს მომსახურება.



თბილისში 2017 წლის 29 მაისს აზერბაიჯანის ხელისუფლების მიმართ კრიტიკული მასალების ავტორი, აფგან მუხტარლი გაუჩინარდა. ის გაუჩინარებიდან მეორე დღეს ბაქოს ციხეში აღმოჩნდა. მისი თქმით, თბილისიდან კრიმინალური პოლიციის ფორმიანმა პირებმა გაიტაცეს.

აზერბაიჯანის ხელისუფლება ამბობს, რომ მუხტარლი საზღვრის უკანონო კვეთის გამო დააკავეს. ამ მიზეზით შეუფარდეს მას პატიმრობაც.

საქართველოში მუხტარლის საქართველოდან გაუჩინარების საქმეზე გამოძიება დაწყებულია, თუმცა რა ეტაპზეა - უცნობია. საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროში გამოძიება სისხლის სამართლის კოდექსის 143-ე მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული დანაშაულის ჩადენის ფაქტზე დაიწყო, რაც თავისუფლების უკანონო აღკვეთას გულისხმობს.

მუხტარლის გაუჩინარებიდან რამდენიმე კვირაში, 9 ივნისს შინაგან საქმეთა მინისტრმა კრიმინალური პოლიციის ხელმძღვანელი ბესიკ ამირანაშვილი გაათავისუფლა და მისი უფლებამოსილების შეთავსება დაიწყო. შსს-მ მაშინ არ განმარტა, უკავშირდებოდა თუ არა საკადრო ცვლილებები აფგან მუხტარლის საქმეს.

საქართველოში მომუშავე ჟურნალისტების მხრიდან მუხტარლის დაკავებას რამდნიმე კვირიანი პროტესტი მოჰყვა, თუმცა საქმესთან დაკავშირებით დამატებითი დეტალები არ გამხდარა ცნობილი. საქმეს გამოეხმაურნენ როგორც არასამთავრობო ორგანიზაციები, ისე ევროკავშირის საგარეო ქმედებათა სამსახური. ევროკავშირის საგარეო ქმედებათა სამსახურს მიაჩნია, რომ მუხტარლის საქმე საფუძვლიანად და გამჭვირვალედ უნდა გამოიძიონ.


2017 წლის 2 მარტს საქართველოში “რუსთავი 2-ის” წილებთან დაკავშირებით ყოფილ და მოქმედ მფლობელებს შორის დავა დასრულდა. ამ დღეს საქართველოს უზენაესმა სასამართლომ ერთხმად გაიზიარა ქვედა ინსტანციების გადაწყვეტილება და არხი მის ძველ მფლობელს, ქიბარ ხალვაშს მიაკუთვნა.

ამ გადაწყვეტილების მიღებიდან რამდნიმე საათში არხმა და მისმა მფლობელმა გადაწყვეტილება ადამიანის უფლებათა ევროპულ სასამართლოში გაასაჩივრეს. ევროსასამართლომ გადაწყვეტილების აღსრულება საკითხზე განხილვის დასრულებამდე შეაჩერა.

ხალვაშმა სასამართლო დავა 2015 წლის აგვისტოში დაიწყო. ტელეკომპანიის ირგვლივ მიმდინარე საქმეები საქართველოში არსებულმა ყველა ინსტანციის სასამართლომ განიხილა. გადაწყვეტილება ყველა შემთხვევაში უცვლელი დარჩა.

ქიბარ ხალვაში სასამართლოს ნასყიდობის იმ ხელშეკრულების გაუქმებას ითხოვდა, რომლის მიხედვითაც, ტელეკომპანიაში მისი და მისი კომპანიის წილი შპს საქცემენტის და შპს გეო-ტრანსის საკუთრება 2006 წლიდან გახდა.

რუსთავი 2-ის წილების "ამორალური წესით" გასხვისების დასადასტურებლად ხალვაშის ადვოკატმა სასამართლოს ლევან სამხარაულის სახელობის - სასამართლო ექსპერტიზის ეროვნული ბიუროს დასკვნა წარუდგინა. ამ დასკვნით, ხალვაშის მიერ არხის გასხვისების პერიოდისთვის ტელეკომპანიის ღირებულება 7 მილიონი ლარი იყო, მოსარჩელეს კი დაახლოებით 269 ათასი დოლარი უნდა მიეღო, თუმცა, არც ეს გადაუხდიათ.

ტელეკომპანია “რუსთავი 2” და მისი მფლობელები სასამართლო პროცესზე აღნიშნავდნენ, რომ ხალვაშის მიერ სასამართლოში წარდგენილი ლევან სამხარაულის სახელობის - სასამართლო ექსპერტიზის ეროვნული ბიუროს დასკვნა რვა დოკუმენტის ნაცვლად, მხოლოდ ორს ემყარებოდა: ტელეკომპანიის წესდებასა და საბუღალტრო ნაშთებს.

“რუსთავი 2-ის” ინტერესების დამცველები აცხადებდნენ, რომ ხალვაშმა და მისმა კომპანიამ, შპს პანორამამ, ტელეკომპანიის 90-პროცენტიანი წილი 2004 წელს 250 ათას დოლარად იყიდა, დარჩენილი 10 პროცენტი კი ნიკა ტაბატაძისგან (მაშინდელი ერთ-ერთი მფლობელისგან) 200 ლარად.


Screenshot_2018_02_14_16_14_55 ტელეკომპანია GDS-ის 100–პროცენტიანი წილი ტელეკომპანია “იმედის” მფლობელმა კომპანიამ, შპს “ჯორჯიან მედია პროდაქშენ ჯგუფმა” 2017 წლის 27 იანვარს იყიდა. შეთანხმების მიხედვით საქართველოს ყოფილი პრემიერ-მინისტრის, ბიძინა ივანიშვილის შვილმა, ბერა ივანიშვილმა GDS-ის 100-პროცენტიანი წილი სწორედ “შპს მედია პროდაქშენს” დაუთმო.

შპს “ჯორჯიან მედია პროდაქშენის” 100-პროცენტიანი წილი კი ბადრი პატარკაციშვილის მეუღლეს, ინა გუდავაძეს ეკუთვნის.

ტელეკომპანია “იმედმა” 2016 წლის 27 დეკემბერს მფლობელის - “ჰოლდინგ იმედის” განცხადება გაავრცელა. განცხადების მიხედვით, ჰოლდინგმა “მაესტროს” საკონტროლო პაკეტი შეიძინა და 2017 წლიდან მაესტრო “იმედის” ნაწილი ხდებოდა. საქართველოს კომუნიკაციების კომისიაში წარდგენილი დოკუმენტების მიხედვით, მაესტროს 25-პროცენტიანი წილის მფლობელი შპს მედია ფინანს გრუპია, რომლის ბენეფიციარი მესაკუთრე ინა გუდავაძეა.

პირველ სექტემბერს ტელეკომპანია “რუსთავი 2-მა” აღსრულების ეროვნული ბიუროს წერილი მიიღო, სადაც საუბარი იყო, რომ “ნანუკას შოუს” ერთ-ერთ სტუმარს თბილისის საქალაქო სასამართლომ ამავე გადაცემაში პატივის, ღირსებისა და საქმიანი რეპუტაციის შემლახავი ინფორმაციის უარყოფა დაავალა.

2014 წლის 18 ივნისს ტელეკომპანია ,,რუსთავი 2-ის” ეთერში სატელევიზიო გადაცემა ,,ნანუკას შოუში” სტუმრად მიწვეულნი იყვნენ პლასტიკური ქირურგი ციცინო შურღაია და მისი ყოფილი ქმარი ბესო კალანდაძე. გადაცემის მსვლელობისას სტუმრები კამათობდნენ. ციცინო შურღაიამ მიიჩნია, რომ კალანდაძე ცილს სწამებდა, მან სასამართლოს მიმართა და მის მიმართ გამოთქმული პატივის, ღირსებისა და საქმიანი რეპუტაციის შემლახველი ცნობების უარყოფა. სასამართლომ სარჩელი დააკმაყოფილა.

სასამართლო გადაწყვეტილებიდან ირკვევა, რომ საქმეში ტელეკომპანია მოპასუხე მხარე “რუსთავი 2” არ არის, რადგან ცილისმწამებლური განცხადებები რესპონდენტმა გაავრცელა და არა წამყვანმა. ამის მიუხედავად სასამართლომ “ნანუკას შოუს” ინფორმაციის უარყოფისთვის საეთერო დროის გამოყოფა მაინც დაავალა, ტელეკომპანიას გადაწყვეტილება ჩაბარდა და 27 სექტემბერს “ნანუკას შოუ” ცილისწამების უარსაყოფად კალანდაძეს დაუკავშირდა.

როგორ შეიძლება მოიქცეს მედია მსგავს შემთხვევაში და ჰქონდა თუ არა “რუსთავი 2-ს” ინფორმაციის უარყოფისთვის დროის დათმობის ვალდებულება - ამ საკითხზე მედიაჩეკერი IDFI-ს კანონის უზენაესობის პროგრამის ხელმძღვანელს, გიორგი ბერაიას ესაუბრა.

- რა შემთხვევაში შეიძლება დაევალოს მედიას ინფორმაციის უარყოფა?

სამოქალაქო კოდექსში წერია, რომ ცილისწამების შესახებ დავებში მოპასუხეს სასამართლომ შესაძლოა დააკისროს გავრცელებული ცნობის უარყოფა. ეს ზოგადი სტანდარტებია. მოპასუხე შეიძლება იყოს მედია, ან სხვა ფიზიკური ან იურიდიული პირი.

იმ შემთხვევაში, როცა მედია თვითონ ავრცელებს ცილისმწამებლურ ინფორმაციას, ცხადია, მას შეიძლება დაეკისროს ცნობების უარყოფაც, თუმცა განსხვავებული შემთხვევაა, როცა მედია არ არის ცილისმწამებელი, სასამართლო დავის მონაწილე მხარე, მაგრამ მისი საშუალებით სხვა პირის მიერ გავრცელდა ცილისმწამებლური განცხადებები. როცა მედიას უშუალოდ ბრალი არ მიუძღვის ცილისმწამებლური ინფორმაციის გავრცელებაში და ამ დროს სასამართლო სწორედ მას ავალებს, გამოყოს უფასო სატელევიზიო ეთერი კონკრეტული კერძო პირებისთვის, შეიძლება დამაზიანებელი იყოს მედიის თავისუფლებისთვის, შესაბამისად, ამ საკითხს სიფრთხილით უნდა მოვეკიდოთ.

- ეს კონკრეტული გადაწყვეტილება ნიშნავს, რომ “რუსთავი 2” ვალდებული იყო ბესო კალანდაძისთვის, ცილისმწამებლური განცხადების უარსაყოფად დრო დაეთმო?

მართალია, გადაწყვეტილებაში “რუსთავი 2”-ის მიმართ ეთერის შეთავაზებაზე პირდაპირ სიტყვა “ვალდებულება” არ წერია, მაგრამ აზრი ისეა ფორმულირებული, რომ გადაწყვეტილების აღსრულების ნაწილი მასზეც ვრცელდება. გადაწყვეტილებაც ამიტომ ჩაბარდა ტელეკომპანიას.

მაშინ, როცა ასეთი საქმეები ბოლო დროს საკმაოდ ხშირია, შეიძლება მედიას მოუწიოს ძალიან მძიმე ტვირთის აღება. გამოდის, რომ ყველა ასეთ საქმეში მან უფასოდ უნდა დაუთმოს მოპასუხეებს თავისი ძვირფასი საეთერო დრო, რაც მათი შემოსავლის ერთ-ერთი ძირითადი წყაროა.

- “რუსთავი 2” საქმეში მხარე არაა. შეეძლო ტელკომპანიას აღსრულებაზე უარის თქმა და გადაწყვეტილების გასაჩივრება? თუ აღსრულება არ მოხდებოდა, შემდეგი ეტაპი რა იქნებოდა?

სასამართლო გადაწყვეტილების გასაჩივრების უფლება მხოლოდ მხარეს აქვს. ამ შემთხვევაში “რუსთავი 2” არ იყო ჩართული საქმის განხილვაში და როგორც ჩემთვის არის ცნობილი, ასევე არ მიეცა შესაძლებლობა გაესაჩივრებინა სასამართლოს ის გადაწყვეტილება რომლის საფუძველზეც დაეკისრა სატელევიზიო დროის დათმობის ვალდებულება. ესეც ერთ-ერთი საკითხია, რატომაც არის პრობლემური საქალაქო სასამართლოს გადაწყვეტილება.

რაც შეეხება იმას, შეეძლო თუ არა ტელეკომპანიას აღსრულებაზე უარის თქმა, კანონში ამაზე პირდაპირი პასუხები არ არის. თუმცა, ლოგიკურად, მედიას არ უნდა ჰქონდეს ვალდებულება აღასრულოს ისეთი გადაწყვეტილებები, სადაც თვითონ არ არის მოპასუხე და უშუალოდ მის მიერ არ მომხდარა ცილისმწამებლური ცნობების გავრცელება.

ზოგადად კი, სასამართლოს გადაწყვეტილების აღუსრულებლობა, ცხადია, დასჯადია კანონმდბელობით და ამაზე არსებობს შემდგომში იძულებით აღსრულების მექანიზმები. მაგრამ აქ საუბარია, როგორ უნდა განიმარტოს კანონმდებლობა. თუ მედია არაა მხარე და მას სასამართლო აკისრებს გადაწყვეტილების აღსრულებას და სატელევიზო დროის გამოყოფას, სადავოა, საერთოდ რამდენად არის კანონის ამგვარი განმარტება კონსტიტუციური.

- მოსარჩელე, ციცინო შურღაია არ ითხოვდა ინფორმაციის უარყოფას “რუსთავი 2-ის” საშუალებით. რა გარემოებაზე დაყრდნობით შეიძლებოდა დაევალებინა მოსამართლეს “რუსთავი 2-სთვის” ეთერის დათმობა?

რადგანაც “რუსთავი 2-ის” ეთერით გავრცელდა, სასამართლომ მიიჩნია, რომ იმავე არხზე და იმავე გადაცემაში უნდა გავრცელებულიყო საპასუხო განცხადება. თუმცა, გადაწყვეტილებაში საუბარი არაა, რატომ უნდა დაუთმოს არხმა მოპასუხეს თავისი ეთერი.

- სასამართლოს მსგავსი გადაწყვეტილებები სარედაქციო დამოუკიდებლობაში ჩარევად აღიქმება?

დიახ, ეს არის სარედაქციო პოლიტიკაში ჩარევა, რაღაც დოზით, იმიტომ, რომ სასამართლო მედიას ავალდებულებს გადასცეს ინფორმაცია, რაც შეიძლება მას არ სურდეს. თუმცა, თუ მედია თვითონ იქნებოდა ცილისმწამებელი, ანუ საქმეში მონაწილე მხარე, მაშინ გამართლებული იქნებოდა ამგვარი ვალდებულების დაკისრება.

- რა შეიძლება იყოს ასეთ დროს გამოსავალი, რომ ერთი მხრივ შესრულდეს სასამართლოს გადაწყვეტილება და მომჩივნის კანონიერი ინტერესი, მერე მხრივ კი არ მოხდეს მედიის სარედაქციო პოლიტიკაში ჩარევა?

კანონში საუბარია, რომ გავრცელებული ინფორმაციის უარყოფა უნდა მოხდეს “თანაზომადი საშუალებით”. ანუ, კანონის მიზანია, რომ რა წვდომის საინფორმაციო ველითაც მოხდა ინფორმაციის გავრცელება, იმავე წვდომისა და იმავე გავრცელების მედიასაშუალებით მოხდეს ცილისმწამებლური განცხადების უარყოფა. “თანაზომადი საშუალება” გულისხმობს იმავე ტიპის გადაცემას, რომელშიც ცილისმწამებლური განცხადება გაკეთდა და არა მაინც და მაინც, კონკრეტულად იმავე გადაცემას.

გამოსავალი შეიძლება იყოს, რომ სასამართლომ ზოგადი ვალდებულება დააკისროს კერძო პირებს, (ამ შემთხვევაში ბესო კალანდაძეს) რათა მათ უარყოფის განცხადება გაავრცელონ იმავე გავრცელებისა და რეიტინგის მქონე გადაცემაში, უფასოდ ან გარკვეული თანხის სანაცვლოდ. ანუ თუ მედიასაშუალება ასეთ დროს უარს იტყვის უფასოდ ეთერის დათმობაზე, მოპასუხე ვალდებული უნდა იყოს, იყიდოს გარკვეული საეთერო დრო. ამავდროულად გასათვალისწინებელია, რომ გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვისას დაცული უნდა იქნეს “სანქციის” პროპორციულობის მოთხოვნა. ამ შემთხვევაში, სასამართლომ უნდა შეაფასოს მოპასუხის მიერ ინფორმაციის უარსაყოფად დასახარჯი თანხა, რამდენად პროპორციულია მომჩივანისთვის მიყენებული ზიანის და ამის შესაბამისად უნდა მიიღოსგადაწყვეტიელბა.

კომუნიკაციების ეროვნულმა კომისიამ გადაცემებში პროდუქტის განთავსების წესების დარღვევისთვის ტელეკომპანიები „მაესტრო“ და „პირველი“ წერილობით გააფრთხილა. GNCC-ის პრესრელიზის მიხედვით, მონიტორინგის შედეგად, სპონსორობის და პროდუქტის განთავსების წესების დარღვევა დაფიქსირდა ტელეკომპანია „იბერიასთან“, „იმედთან“ და „რუსთავი 2-თან“ დაკავშირებითაც. ამ სამი მაუწყებლის საკითხი კომისიის უახლოეს სხდომაზე განიხილება.

GNCC-ის გადაწყვეტილებაში ვკითხულობთ, რომ გადაცემაში „სელფი-მაესტრო“ 11 თებერვალს გასული სიუჟეტით, რომელშიც გადაცემის წამყვანი ბრენდულ მაღაზია „სამსუნგს“ სტუმრობდა და მაყურებელს ახალ პროდუქციის უპირატესობაზე ესაუბრებოდა, დაირღვა „მაუწყებლობის შესახებ“ საქართველოს კანონის 69-ე მუხლის მე–2 პუნქტი, რომლის თანახმადაც, „პროგრამაში პროდუქტის (საქონლის/მომსახურების) განთავსება ისე უნდა მოხდეს, რომ მან გავლენა არ მოახდინოს პროგრამის შინაარსზე, მათ შორის, მაუწყებლის სარედაქციო დამოუკიდებლობაზე, ის არ უნდა შეიცავდეს პროდუქტის შეძენისაკენ პირდაპირ მოწოდებას; და პროდუქტს გადაჭარბებული მნიშვნელობა არ უნდა მიანიჭოს.

11 თებერვალს განთავსებული იმ რეკლამებით კი, რომლებიც ლიმონათ „ყაზბეგის,“ „კულასა“ და კლინიკა „ავერსის“ პოპულარიზაციას ემსახურებოდა, „მაესტრომ“ დაარღვია საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის 2016 წლის 14 იანვრის N1 დადგენილება და „მაუწყებლობის შესახებ“ საქართველოს კანონის 67-ე მუხლის მე-3 პუნქტიც, რომლის თანახმადაც, „სპონსორობისას დაუშვებელია საქონლის/მომსახურების შეძენის, მიწოდებისა და მოხმარებისაკენ პირდაპირი მოწოდება ამ საქონელზე ან/და მომსახურებაზე სპეციალური მითითებით.“

კომერციული რეკლამის განთავსების წესებს არღვევდა 4 თებერვალს ტელეკომპანია „პირველის“ გადაცემა „უძრავი ქონების სიუჟეტიც , რომელიც ელექტრო და დამხმარე ხელსაწყოების მწარმოებელ ბრენდს, INGCO-ს (ინგკოს) შეეხებოდა. ავტორი გადაჭარბებული მნიშვნელობით ყვებოდა INGCO-ს პროდუქციის უპირატესობაზე. იმავე გადაცემაში 12 თებერვალს გავიდა სიუჟეტი, რომელიც ეხებოდა კომპანია „ნოვას“ საგამოფენო და სარეალიზაციო დარბაზებში გასაყიდად წარმოდგენილ სამშენებლო და კერამიკულ-სააბაზანო მასალებსა და პროდუქციას.

ასევე, GMCC-მ კომერციული რეკლამისა და პროდუქტის განთავსების წესების დარღვევად მიიჩნია გადაცემა „ავტორბოლისა“ და „საქმიანი დილის“ სასპონსორო ტიხრებში საქონლის/მომსახურების შეძენის, მიწოდებისა და მოხმარებისაკენ პირდაპირ მოწოდება.

კომუნიკაციების ეროვნულმა კომისიამ მიიჩნია, რომ ორივე ტელეკომპანიის მიერ „მაუწყებლობის შესახებ“ და „რეკლამის შესახებ“ საქართველოს კანონები დაირღვა, რადგან, პროგრამაში პროდუქტის (საქონლის/მომსახურების) განთავსებისას, აკრძალულია პროდუქტის შეძენისაკენ პირდაპირი მოწოდება და პროდუქტისათვის გადაჭარბებული მნიშვნელობის მინიჭება.

რას სთავაზობს ტელემედია ბავშვებსა და მოზარდებს, რა ტიპის საბავშვო გადაცემები გვხვდება საეთერო ბადეებში, რამდენად შეესაბამება ეს გადაცემები მედია სტანდარტებს - მედიაჩეკერი გთავაზობთ საბავშვო გადაცემების მიმოხილვას, საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ ბავშვთა საკითხების მედიაგაშუქების შესახებ მომზადებული კვლევის მიხედვით.

მაუწყებლობის შესახებ კანონის 16-ე მუხლის მიხედვით, საზოგადოებრივი მაუწყებელი ვალდებულია:

- უზრუნველყოს პროგრამების სარედაქციო დამოუკიდებლობა, სამართლიანობა და მიუკერძოებლობა; სახელისუფლებო, პოლიტიკური, რელიგიური და კომერციული გავლენისაგან თავისუფლება;

- უზრუნველყოს საზოგადოებრივი ინტერესის შესაბამისი თანასწორობა ახალი ამბების, საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ, საგანმანათლებლო-შემეცნებით, კულტურულ და სპორტულ პროგრამებს შორის;

- უზრუნველყოს აუდიტორიის დროული და ყოველმხრივი ინფორმირება საქართველოში, მის რეგიონებსა და მსოფლიოში მიმდინარე მნიშვნელოვანი მოვლენების შესახებ;

- საუკეთესო დროს გადასცეს ახალი ამბებისა და საზოგადოებრივ-პოლიტიკური პროგრამები, ხოლო საარჩევნო კამპანიის მსვლელობისას – აგრეთვე წინასაარჩევნო დებატები;

- პროგრამებში არ გამოხატოს თავისი აზრი;

- ასახოს საზოგადოებაში არსებულ მოსაზრებათა პლურალიზმი;

- ეთერის არანაკლებ 25%-ისა დაუთმოს დამოუკიდებელი კერძო სამართლის იურიდიული პირების მიერ მომზადებულ პროგრამებს, რომელთა შესყიდვა განხორციელდება „სახელმწიფო შესყიდვების შესახებ“ საქართველოს კანონითა და ამ კანონით დადგენილი წესით;

- პროგრამებში ასახოს საზოგადოებაში არსებული ეთნიკური, კულტურული, ენობრივი, რელიგიური, ასაკობრივი და გენდერული მრავალფეროვნება;

- ბავშვთა და მოზარდთა ინტერესების შესაბამისი პროპორციით განათავსოს საბავშვო პროგრამები;

- გაითვალისწინოს შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა ინტერესები, საარჩევნო კამპანიის პერიოდში და რეფერენდუმის/პლებისციტის გამართვის დროს ეთერში გაშვებულ არჩევნებთან/რეფერენდუმთან/პლებისციტთან დაკავშირებულ თავის გადაცემებში უზრუნველყოს სურდოთარგმანი;

- ხელი შეუწყოს ქვეყნის თვითმყოფადობის, სულიერი ფასეულობებისა და კულტურული მრავალფეროვნების განვითარებას;

- სათანადო პროპორციით განათავსოს უმცირესობების ენაზე, უმცირესობების შესახებ და უმცირესობების მიერ მომზადებული პროგრამები.

- უზრუნველყოს საქართველოს საგარეო პოლიტიკის ძირითადი მიმართულებების, მათ შორის, ჩრდილოატლანტიკური ხელშეკრულების ორგანიზაციაში (შემდგომ − ნატო) და ევროკავშირში ინტეგრაციის, პოპულარიზაცია;

- უზრუნველყოს აუდიტორიის დროული და ყოველმხრივი ინფორმირება საქართველოს ოკუპირებულ ტერიტორიებთან დაკავშირებული მოვლენების შესახებ.

მუხლი 59.

- საზოგადოებრივი მაუწყებელი, საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზია და რადიო, აგრეთვე საერთო მაუწყებელი ვალდებული არიან, საუკეთესო დროს განათავსონ ახალი ამბები და საზოგადოებრივ-პოლიტიკური პროგრამები და უზრუნველყონ აუდიტორიის დროული ინფორმირება მათი მომსახურების ზონაში, საქართველოსა და მსოფლიოში მიმდინარე მოვლენების შესახებ.

6 თებერვალს საზოგადოებრივი მაუწყებლის გენერალურმა დირექტორმა სამეურვეო საბჭოს და დაინტერესებულ საზოგადოებას განსახილველად შესთავაზა გეგმა, რომლის ერთ-ერთი პუნქტი გულისხმობს 2018 წლამდე საზოგადოებრივ მაუწყებელზე ყველა გადაცემის შეჩერებას, გარდა საინფორმაციო გადაცემისა. გეგმას გამოეხმაურა „კოალიცია მედიის ადვოკატირებისთვის“. განცხადებაში აღნიშნულია, რომ შემოთავაზებული გეგმა ეწინააღმდეგება საზოგადოებრივი მაუწყებლისთვის მაუწყებლობის შესახებ კანონით დადგენილ მოთხოვნებს.

ბეჭდური პრესის განვითარების ისტორია ჯერ კიდევ იმ დროიდან იღებს სათავეს, როდესაც ძველი რომაელები, ინფორმაციის გავრცელების მიზნით, დასახლებებში საინფორმაციო დაფებს კიდებდნენ. მას შემდეგ პრესამ განვითარების დიდი ეტაპი გაიარა და საბოლოო სახით, მეთვრამეტე-მეცხრამეტე საუკუნეში ჩამოყალიბდა.

ინფორმაციულმა შიმშილმა გაზეთების ყოველდღიურობის მოთხოვნილებაც გააჩინა. პირველი ასეთი გაზეთი“Daily Current” 1720 წელს ლონდონში გამოვიდა. მოგვიანებით გაჩნდა დილის, შუადღისა თუ საღამოს გაზეთები, რაც განსაკუთრებით პოპულარული ამერიკის შეერთებულ შტატებში იყო.

პრესას არსებობიდან დღემდე არაერთი გამოწვევა ჰქონდა. ადრე თუ მისი ყველაზე დიდი კონკურენტი ტელევიზია იყო, ინტერნეტის გამოჩენამ ყველაფერი თავდაყირა დააყენა. ინფორმაციის მიღებისა და გავრცელების ახალმა საშუალებამ მთლიანად შეცვალა მედიის დღის წესრიგი. შემცირდა პრესის გაყიდვების რაოდენობა, ტელევიზიას მოაკლდა მაყურებელი. შეიცვალა ჟურნალისტიკის ტრადიციული სახეც. მედიასაშუალებები აქტიურად ცდილობენ, მოერგონ ახალ გამოწვევებს, თუმცა თითქმის ყველა აღიარებს, რომ ინტერნეტთან კონკურენცია და ვებში ინტეგრირება უჭირთ.

ახალ გამოწვევებზე პასუხი განსაკუთრებით რთულია ისეთი ქვეყნებისათვის, სადაც ბეჭდურ მედიას განსაკუთრებული პოპულარობა არასოდეს ჰქონია. ქართულ სინამდვილეში პირველი ყოველდღიური გაზეთი 1819 წლიდან გამოჩნდა. გასაბჭოების პერიოდმა პრესის გამოცემაზე თავისი კვალი დაამჩნია და სანამ ახალი გაზეთები მოძლიერდებოდნენ, ტელევიზიაც გამოჩნდა.

საქართველოს დამოუკიდებლობის გამოცხადების შემდეგ, დამოუკიდებელი გაზეთების რაოდენობა საკმაოდ გაიზარდა. ამ დროისათვის, პრესის მნიშვნელოვანი და კომერციული წილი ბულვარულ ჟურნალ-გაზეთებზე მოდის, თუმცა ინტერნეტმა მათაც შეუქმნა პრობლემები.

აირექსის მედიაპროგრამების დირექტორის მოადგილე, დაჩი გრძელიშვილი ამბობს, რომ ბევრ მედიასაშუალებას ახალი ტენდენციებისათვის ფეხის აწყობა უჭირს და მულტიმედიური პლატფორმა მხოლოდ საიტის დამზადება და ბეჭდური თუ ვიდეოკონტენტის მასზე გადატანა ჰგონია.

„ვების ქონა არაფერს ნიშნავს. ინტეგრირებული ნიუსრუმი ხომ თავისი არსით ნიშნავს, გქონდეს ინფორმაციის მიღების ერთი არხი, მაგრამ მომხმარებლამდე რამდენიმე პლატფორმით მიგქონდეს. მულტიმედია ჟურნალისტიკაა, როდესაც ერთი ჟურნალისტი ამზადებს ვიდეოს, ფოტოს, ტექსტს. ეს ნიშნავს, რომ ნაკლები დანახარჯით ვიღებთ მრავალფეროვან ინფორმაციას.“ - ამბობს გრძელიშვილი.

ქართული მედიაბაზრის ერთ-ერთ ყველაზე დიდ საგამომცემლო სახლში ამბობენ, რომ არსებული რეალობიდან გამომდინარე, ბეჭდური პრესის ტირაჟის შემცირება გარდაუვალია. „პალიტრა მედიაში“ ახალი ტენდენციისთვის ფეხის აწყობა, ჯერ კიდევ, 2005 წლიდან სცადეს, როდესაც ვებში საინფორმაციო სააგენტო, „ინტერპრესნიუსი“ გაეშვა. დღეისათვის კი დაახლოებით, ოცამდე ვებგვერდი აქვთ.

„ჩვენი საიტები ერთ, ინტეგრირებულ ნიუსრუმშია გაერთიანებული. რა თქმა უნდა,საკუთარ მასალებს აქ ვაქვეყნებთ, თუმცა მაქსიმალურად ვცდილობთ, არ მივაყენოთ ზიანი ბეჭდური პრესის გაყიდვას.„კვირის პალიტრის“ ვებგვერდზე ე.წ. Paywall-ი გვაქვს, რაც იმას ნიშნავს, რომ მასალის სრული წაკითხვა ვებში მხოლოდ ხელმომწერებს შეუძლიათ - გარკვეული საფასურის გადახდის შემდეგ“, - ამბობს „პალიტრა მედიის“ ნიუსრუმის ყოფილი რედაქტორი, ნატა მუმლაძე.

სარედაქციო მასალების წაკითხვის შესაძლებლობა გარკვეული საფასურის გადახდის შემთხვევაში - ეს მიდგომა აპრობირებული აქვს ყოველდღიურ გაზეთ „რეზონანსსაც.“ როგორც რედაქტორი, ბესო მამინაიშვილი „მედიაჩეკერთან“ საუბარში ამბობს, ვებ-გვერდის ხელმომწერთა რაოდენობა, დღესდღეობით, ათასამდე აღწევს.

„თანხა, რომელიც მასალების გასაცნობად არის გადასახდელი, მიზერულია. ჩვენ მომხმარებლის სტაბილურად მზარდი რაოდენობა გვყავს, მკითხველის უმეტესობა საზღვარგარეთ მცხოვრები ქართველია“, - ამბობს ის.

მისივე თქმით, ვები არამხოლოდ ყოველდღიური, არამედ, ნებისმიერი გამოცემისათვის არის სერიოზული კონკურენტი, ამიტომაც „რეზონანსი“ მკითხველს ექსკლუზიურ ინფორმაციასა და ახალი ამბების განსხვავებულ ანალიზს სთავაზობს.

დაჩი გრძელიშვილი მიიჩნევს, რომ სტატიაზე წვდომა საფასურის გადახდის შემთხვევაში მედიასაშუალების სტრატეგიის საკითხია, თუმცა ამბობს, რომ ეს მიდგომა მომგებიანი არ არის.

„როგორ ფიქრობთ, ფასიან სტატიაში რამდენი მკითხველი გადაიხდის თუნდაც ერთ ან ორ ლარს? ხუთი კაციდან, საუკეთესო შემთხვევაში, ალბათ, ორი. მედიის მოგება არა კონკრეტული სტატიის, არამედ, რეკლამის გაყიდვაში მდგომარეობს. როდესაც მასობრივი მედიასაშუალება ხართ, თქვენი ინტერსია, რაც შეიძლება, ფართო აუდიტორია გყავდეთ. ეს რეკლამის კლიენტსაც ზრდის“.

საქართველოში ისეთი გამოცემებიც არის, რომლებმაც ვებგვერდის განვითარება ბეჭდური გამოშვების პარალელურად დაიწყეს. ასეთია გაზეთი „პრაიმ-თაიმი.“მისი პირველი ნომერი 2009 წლის მარტში გამოვიდა. რედაქციაში ამბობენ, რომ ინტერნეტზე მეტ პრობლემას გავრცელების სისტემა ქმნის.

“პრაიმ-თაიმი პირველი ფერადი გამოცემა იყო საქართველოში. გვქონდაგანსხვავებული რუბრიკები. ჩვენი მიზანი იყო, შეგვექმნა გაზეთი, რომელიც საზოგადოების ყველა ფენაზე იქნებოდა გათვლილი და ახლაც ვგეგმავთ ამ მიმართულებით მუშაობის გაგრძელებას“, - აცხადებს გაზეთის რედაქტორი, ქეთი ხატიაშვილი. მისი თქმით, ვები და გაზეთი ერთმანეთისაგან იმ მასალების სპეციფიკითაც განსხვავდება, რაც მასზე იდება.

„გაზეთში პირველი გასაყიდი მასალა უნდა დადო, ვებზე შეგიძლია, ყველაფერი განათავსო. გაზეთი ანალიტიკურ სტატიებზე უფროა გათვლილი, ვიდრე ვები. მისთვის ვცდილობთ ისეთ თემებზე ვიმუშაოთ, რომელსაც, ნომრის ყიდვის შემთხვევაში, 2-3 დღეგაეცნობა მკითხველი“.

როგორ უწყობენ ფეხს რეგიონში ახალ მედიას? დაჩი გრძელიშვილი ამბობს, რომ საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში მომუშავე ჟურნალ-გაზეთები ცენტრალურ მედიასაშუალებებზე არანაკლებ მოტივირებულები არიან.

„სამხრეთის კარიბჭე,“ „გურიანიუსი“ და სხვები ის გამოცემებია, რომლებსაც გაზეთიც აქვთ, საიტიც და მეტიც, ონლაინ ტოქ-შოუებსაც აწარმეოებენ“, - ამბობს გრძელიშვილი, „ხშირად ისეთი მიგნებები აქვთ, სასიამოვნოდ ვოცდები. ჩვენ მიერ მიცემულ რჩევებს საინტერსო განვითარებას მოუძებნიან ხოლმე“.

საკუთარი ვებგვერდის კონცეფიციის გადახედვას გეგმავენ „რეზონანსსა“ და „პრაიმ-თაიმში“. ამ უკანასკნელში ამბობენ, რომ გაზაფხულის ბოლოსთვის ისეთ სიახლეებს აპირებენ, რომლებიც რეგიონში მცხოვრები მოსახლეობისათვის იქნება განკუთვნილი.

„ყველა კვლევა აჩვენებს, რომ ვები უფრო მზარდია. ინტერნეტი გადის ქალაქებიდან სოფლებისაკენ, რა თქმა უნდა, ამ სეგმენტის ათვისება გვინდა“, - ამბობს ქეთი ხატიაშვილი.

მულტიმედია ჟურნალისტების დამატება და საიტის რეორგანიზაცია აქვთ დაგეგმილი„რეზონანსშიც“. ამ მიმართულებით მუშაობას გაზეთი უახლოეს პერიოდში იწყებს. რედაქტორი ბესო მამინაიშვილი მიიჩნევს, რომ ხარისხიანი ფოტო, ვიდეო და აუდიომასალა წარმატებისათვის მნიშვნელოვანია.

„გვინდა, ფორუმი შევქმნათ, გავაძლიეროთ ინტერაქციული მიმართულება. ეს უნდა იყოს საიტი, სადაც ხალხი კონკრეტულ თემებზე იმსჯელებს“, - ამბობს ის.

„პალიტრა მედიაში“ კი ამბობენ, რომ ორგანიზაცია ინტერნეტპორტალებს ბეჭდური გამოცემების გასაძლიერებლად იყენებს. მობილური აპლიკაციები ამ ეტაპზე, გაზეთ „კვირის პალიტრასა“ და “Georgian Journal-ს“ აქვთ.

რა პერსპექტივა აქვს ბეჭდურ მედიას ინტერნეტში? - დაჩი გრძელიშვილი მიიჩნევს, რომ ახალი მედია ამოუწურავ შესაძლებლობათა ზღვაა და მისი ათვისება ნებისმიერი მედიასაშუალებისათვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია. მისი განმარტებით, არსებულ ვითარებაში კონკურენცია დაუნდობელია და ის გადარჩება, რომელიც სიტუაციას ალღოს სწრაფად აუღებს.

„ტყუილად ამბობენ, რომ ინტერნეტი ბეჭდურ სამყაროს სპობს. გონივრული გამოყენების შემთხვევაში, როგორიცაა პოსტფალბიშინგი, პოსტფრომოუშენი თუ ჯვარედინი გამოქვეყნება, პირიქით, პრინტის გაყიდვაში გვეხმარება,“ - ამბობს ის.

საერთაშორისო გამოცდილება კი აჩვენებს, რომ ინტერნეტის სწრაფად მზარდ კონკურენციას დიდი და მდიდარი საგამომცემლო სახლებიც ვერ უძლებენ. ამ მიზეზით დაიხურა 2012 წელს ამერიკული გამოცემა „ნიუსვიკი“, მიმდინარე წლის 26 მარტს კი, ფინანსური პრობლემების გამო, ბრიტანული გამოცემა „ინდეფენდენტის“ ბეჭდური გამოცემა.

საერთაშორისო მედიაექსპერტები და დიდი საგამომცემლო სახლების წარმომადგენლები მიიჩნევენ, რომ ვებში ინტეგრირება მედიასაშუალებისათვის გადარჩენის ყველაზე მნიშვნელოვანი ნაწილია. მიუხედავად ამისა, უნიკალური ნიშა ჯერ არც ერთ მათგანს არ აქვს ნაპოვნი.

კომუნიკაციების ეროვნულ კომისიას მიაჩნია, რომ არაწინასაარჩევნო პერიოდში გასული პოლიტიკური შინაარსის რეკლამები უნდა რეგულირდებოდეს, რაც “საკანონმდებლო აქტებში ცვლილებების განხორციელებას მოითხოვს”. პოლიტიკური რეკლამა დღეისათვის მხოლოდ წინასაარჩევნო პერიოდში რეგულირდება. ეს განმარტება კომისიამ მას შემდეგ გააკეთა, რაც მედიაჩეკერმა არაწინასაარჩევნო პერიოდში “რუსთავი 2-ის” ეთერში გასული პოლიტიკური შინაარსის რეკლამებთან დაკავშირებით შეკითხვებით მიმართა. მედიაჩეკერმა ამ თემაზე სტატია უკვე მოამზადა. მასალაში ტელეკომპანიის გაყიდვების განყოფილების უფროსი აღნიშნავდა, რომ რგოლები ეთერში კომერციული რეკლამის სტატუსით გავიდა.

საარჩევნო კოდექსის მიხედვით, გარდა იმისა, რომ პოლიტიკურ რეკლამას უნდა ეწეროს კონკრეტულად რომელი პოლიტიკური პარტიის რეკლამაა, ამასთანავე, “პოლიტიკური/წინასაარჩევნო რეკლამის გამოქვეყნებისას კადრის კუთხეში უნდა იყოს წარწერა „ფასიანი პოლიტიკური რეკლამა“ ან „უფასო პოლიტიკური რეკლამა“. ასეთ რეკლამას უნდა ჰქონდეს სურდოთარგმანი, რომლის უზრუნველყოფაც რეკლამის წარმდგენი საარჩევნო სუბიექტის ვალდებულებაა”. ზემოხსენებულ რეკლამებში ეს მოთხოვნები დაცული არ იყო.

კომუნიკაციების ეროვნულ კომისიაში განგვიმარტეს, რომ საარჩევნო კოდექსში გაწერილი მოთხოვნები წინასაარჩევნო პერიოდში გასულ რეკლამებს ეხება, „რუსთავი 2-ის“ ეთერში კი, ზემოხსენებული რეკლამები არაწინასაარჩევნო პერიოდში გავიდა, შესაბამისად, მათზე მარეგულირებელი ნორმები არ გავრცელდება.

„ამასთან, კომისიას მიაჩნია, რომ ასეთი ტიპის რეკლამა უნდა ექვემდებარებოდეს გარკვეულ რეგულაციას, რაც საკანონმდებლო აქტებში ცვლილებების განხორციელებას მოითხოვს“ - აღნიშნულია კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის მიერ მედიაჩეკერისთვის გამოგზავნილ ოფიციალურ წერილში.

მედიაჩეკერზე გამოქვეყნებულ სტატიაში “საერთაშორისო გამჭვირვალობა - საქართველოს” წარმომადგენელი ლევან ნატროშვილიც აღნიშნავდა, რომ ეს საკანონმდებლო ხარვეზია და აუცილებელია აღნიშნული საკითხის დარეგულირება: “პირველ რიგში ეს აუცილებელია იმისთვის, რომ ამომრჩეველმა იცოდეს, ინფორმირებული იყოს რა სახის კლიპს უყურებს. კიდევ ერთი პრობლემა ისაა, რომ პოლიტიკური პარტიები ამ ხვრელს იყენებენ იმისთვის, რომ პოლიტიკური შინაარსის რეკლამას კომერციული რეკლამის ფასად უშვებენ ეთერში მაშინ, როცა პოლიტიკური რეკლამის ფასს კანონი ცალკე ადგენს და შესაძლოა ეს თანხა კომერციული რეკლამის ფასს აღემატებოდეს”.

ერთმანეთში არეული ილუსტრაციები, მყვირალა სათაურები და დამაინტრიგებელი ფრაზები, სხვადასხვა ფერის ფონები და შრიფტი - ამ ინდიკატორებით პირველი გვერდიდანვე ვხვდებით, რომ ეს „პრაიმ-ტაიმია“!

რა გასაკვირია, რომ სკანდალები, სენსაციები და „ექსკლუზივები“ ამ გაზეთის სტიქიაა. ზოგჯერ შეიძლება, პუბლიკაციის შინაარსი არც სკანდალური იყოს, არც სენსაციური და არც ექსკლუზიური, მაგრამ პირველ გვერდზე გამოტანილ ანონსში და შესაბამის გვერდზეც სათაურთან მაინც არტყია ლათინური წითელი შრიფტით აწყობილი შტამპი: SCANDAL, ან კიდევ EXCLUSIVE.

ეს თემა სტატისტიკურადაც რომ განვიხილოთ, მაგალითისთვის, 19 ოქტომბრის ნომრის პირველ გვერდზე გამოტანილი ანონსებიც გამოდგება - ათი ანონსიდან ორს დიდი წითელი, ლათინური ასოებით აწერია - SCANDAL, ოთხს ასეთივე სტილში - EXCLUSIVE, სამს კი იგივე შინაარსის, ოღონდ ქართულენოვანი წარწერა აქვს - „ექსკლუზიური“, „ექსკლუზივი“. საინტერესოა, რომ მოწინავე სტატიას, რომელსაც რიტორიკული სათაური აქვს - „საიდან ჩაუვარდა კოლომოისკის ხელში სკანდალური კომპრომატები“ ზემოთ კიდევ უფრო დიდად, წითელი ასოებით აწერია - „ექსკლუზივი“, ქვემოთ კი ბეჭედივით წითლად არტყია: EXCLUSIVE, SCANDAL.

გაზეთს კითხვის ნიშნით დაბოლოებული სათაურები ახასიათებს. „ვინ მიითვისა ავღანეთში დაჭრილი სამხედროების კუთვნილი მილიონნახევარი?“ „რა საიდუმლო მასალებს უგზავნის ბესელია ბადაშვილს?“ „რას ითხოვს ირანი საქართველოსგან“ (აქ და ზოგიერთ სხვა შემთხვევაში „პრაიმ-ტაიმი“ კითხვის ნიშანს არ იყენებს, მიუხედავად იმისა, რომ წინადადება კითხვითია), „რის გამო იხდიდა სასჯელს სოფო ბედიას ქმარი“ - ამ დამაინტრიგებელი სათაურების ქვეშ შეიძლება მხოლოდ ვარაუდები და ეჭვები დაგხვდეთ, შეიძლება, პასუხიც იპოვოთ - ეს 50/50-ზეა. მთავარია, სათაურიდანვე დაინტრიგდეთ და ერთგვერდიანი EXCLUSIVE და SCANDAL სულმოუთქმელად წაიკითხოთ.

„პრაიმ-ტაიმის“ სასარგებლოდ უნდა ითქვას, რომ მის სიყვითლეში ნაკლებად ურევია აგრესია, ქსენოფობია, ჰომოფობია და სხვა ყველანაირი ფობია თუ მანია, რითაც ბუნებას ასე დაუჯილდოვებია ზოგიერთი მისნაირი ყოველკვირეული. გაზეთის სუსტი წერტილი კრიმინალური ისტორიებია, რომელთა გაშუქებისას ჟურნალისტები ზოგჯერ იმ საზღვარს კვეთენ, საიდანაც ჟურნალისტური ეთიკის სტანდარტები აღარ ვრცელდება. ასევე, ყოფილა მსხვერპლი არასრულწლოვნების ან მძიმე დანაშაულში ბრალდებულთა იდენტიფიცირების შემთხვევები.

რაღა თქმა უნდა, „პრაიმ-ტაიმი“ წარმოუდგენელია პაპარაცების გარეშე. გამოცემის ორი გვერდი ხშირად ეთმობა რუბრიკას - Paparazzi, სადაც ქართული ბომონდის ცხოვრებისეული ყოფის ფოტოები ქვეყნდება. ზოგჯერ ამ ფოტოებზე იმდენად ჩვეულებრივი კადრებია, რომ ვერ გაიგებ, რატომ მოხვდა ეს კადრი პაპარაცის ობიექტივში. თუმცა, არის შემთხვევები, როცა ფოტოზე გაიელვებს რომელიმე ქართველი მომღერლის შიშველი ბარძაყის ნაწილი ან ჭიპი, ან რაიმე ისეთი ყოფითი სიტუაცია, რაც ასე აღაფრთოვანებს მსგავსი კადრების მოყვარულ მკითხველს (აგერ, ერთ-ერთი მომღერალი ტუჩებს პრანჭავს და პომადას ისვამს).

იმავე გვერდზე, ტრადიციული რუბრიკით - Bazar გვხდება რადენიმე მოკლე ინფორმაცია „ცნობადი სახეების“ ცხოვრებიდან. „როგორ ერთობიან თავისუფალ დროს ქართველი ვარსკვლავები“, „მალხაზ ქვრივიშვილის ყოფილმა ცოლმა და ანრი ბიბინეიშვილმა ხელი მოაწერეს“, „რამაზ ნოზაძეს ცოლმა დაბადების დღე საწოლში მიულოცა“ - ასეთ ახალ ამბებს გვიზიარებს რუბრიკა Bazar. ასეთი „მსუბუქი“ ტიპის სიახლეთა ანონსები გაზეთის ბოლო გვერდზეც არის გამოტანილი.

ჟურნალისტების მიერ მომზადებული სტატიების გამიჯვნა დაფინანსებული სტატიებისგან აქაც ისევე პრობლემატურია, როგორც სხვა ქართულ გაზეთებში. თუმცა, თუკი სხვა გაზეთები შეთანხმდნენ, რომ დაფინანსებული სტატიის ბოლოს ლათინური ასო „R“ უნდა მიაწერონ (სავარაუდოდ ეს „R“ რეკლამას უნდა ნიშნავდეს), „პრაიმ-ტაიმი“ მათ ემიჯნება და ირჩევს ასო „A“-ს. რატომ A? სავარაუდოდ ინგლისური სიტყვას advertisement (რეკლამა) - უნდა ნიშნავდეს. ზოგიერთ სტატიას არც ეს A აწერია და არც რაიმე სხვა მინაწერი გვამცნობს, რომ დაფინანსებულია, მაგრამ ქართული ბეჭდური მედიის ხრიკების კარგად მცოდნე მკვლევარი მაინც მიხვდება, რომ მის გამოქვეყნებაში ფულია გადახდილი. რიგით მოკვდავს ამის მიხვედრა ათგზის უფრო გაუჭირდება „პრაიმ-ტაიმის“ ჭრელი დიზაინის პირობებში, როცა გაზეთის გვერდებზე ისედაც ჩვეულებრივი ამბავია განსხვავებული ფერები, შრიფტები და ჩარჩოებში ჩასმული სტატიები.

თუკი გაზეთს ეთიკის ნორმები ავალდებულებს მკითხველის ზუსტ ინფორმირებას დაფინანსებული სტატიის თაობაზე, სახელმწიფო უწყებებს კანონი ავალებს გამჭვირვალობას და ანგარიშვალდებულებას. ამდენად, როდესაც გაზეთში ამა თუ იმ სახელმწიფო უწყების საქმიანობის რეკლამა გვხვდება და მასში, სავარაუდოდ, თანხაა გადახდილი, ამის თაობაზე, პირველ რიგში, თვითონ სახელმწიფო უწყებამ უნდა უზრუნველყოს მკითხველის ინფორმირება. აქ კონკრეტული მაგალითების მოყვანაც შეიძლებოდა, თუ რომელმა სტატიამ აღგვიძრა ეჭვები, მაგრამ ამ პუბლიკაციებს არავითარი მინიშნება არა აქვს და ამდენად, ლოგიკური იქნება, ეს აბზაცი „პრაიმ-ტაიმის“ სტილში, კითხვითი წინადადებით დავასათაუროთ - სახელმწიფო უწყებები „პრაიმ-ტაიმში“ ფარულად არის რეკლამირებული?

და მაინც, ინტერნეტის ეპოქაში ბეჭდურ მედიას თუკი მომავალი უწერია, „პრაიმ-ტაიმი“ დიდხანს იცოცხლებს. მისი დღეგრძელობა განპირობებული იქნება განსხვავებული მიდგომით, როცა ტაბლოიდი ბოლომდე ამართლებს თავის მოწოდებას და პარალელურად არ ავრცელებს რეაქციულ სიბნელეს, აგრესიას და განსხვავებულისადმი შიშებს.

ავტორი: ალეკო ცქიტიშვილი