ვინ მიიღებს ჯოშუა ფრიდმანისა და GIPA-ს სახელობის 2018 წლის ჯილდოს 21 იანვარს გაირკვევა. კონკურსზე 37 განაცხადია შესული. გამარჯვებულების დაჯილდოების საზეიმო ცერემონია ფრონტლაინკლუბში 18:00 საათზე დაიწყება.

ჯიპა-ფრიდმანის პრიზი საქართველოში საუკეთესო ჟურნალისტური ნამუშევრების გამოსავლენად, საქართველოს საზოგადოებრივ საქმეთა ინსტიტუტმა ევროპული ჟურნალისტიკის ცენტრის მხარდაჭერით (EJC), 2012 წელს დაარსა.

ჯოშუა ფრიდმანი არის Carey Institute for Global Good ვიცე თავმჯდომარე, Protect Journalists - ის კომიტეტის წევრი, Dart Center on Journalism and Trauma - ის მრჩეველთა საბჭოს წევრი. ფრიდმანს მიღებული აქვს მრავალი ჯილდო ჟურნალისტიკაში, მათ შორის პულიცერის პრემია 1985 წელს ეთიოპიის შიმშილობის საერთაშორისო რეპორტინგისთვის. ჯოშ ფრიდმანი ასწავლიდა საერთაშორისო რეპორტინგს, იყო საერთაშორისო პროგრამების და კოლუმბიის უნივერსიტეტის ჟურნალისტიკის სკოლის Cabot Prizes - ის ხელმძღვანელი. მთავარი რედაქტორი Soho Weekly News -ში, ნიუ იორკში, და Philadelphia Inquirer - ის რეპორტიორი.

2017 წლის ჯიპა-ფრიდმანის პრიზი რუსთავის 2-ის ჟურნალისტმა ნოდარ მელაძემ მიიღო მოსამართლე ნატა ნაზღაიძეზე მომზადებული გამოძიებისთვის

"ნებისმიერი საკანონმდებლო ცვლილება, რომელიც გამოხატვის თავისუფლების დღეს არსებულ სტანდარტს გააუარესებს, საფრთხეს შეუქმნის ქვეყნის დემოკრატიულ განვითარებას", - აცხადებენ "კოალიცია მედიის ადვოკატირებისთვის" წევრები ცილისწამების შესახებ კანონი მიღების საჭიროებაზე საქართველოს პრეზიდენტისა და პარლამენტის თავმჯდომარის განცხადებების პასუხად.

კოალიციამ მედიის ადვოკატირებისთვის, რომელშიც მედიის საკითხებზე მომუშავე არასამთავრობო ორგანიზაციები არიან გაერთიანებული, დღეს, 13 იანვარს, ოფიციალური განცხადება გაავრცელა.

განცხადებაში ნათქვამია, რომ 2019 წლის დასაწყისში მაღალი თანამდებობის პირებმა არა ერთი განცხადება გააკეთეს ცილისწამებასთან დაკავშირებული საკანონმდებლო ცვლილებების შესახებ. საქართველოს პრეზიდენტის განცხადებით, საჭიროა ისეთი კანონმდებლობა, რომელიც ადამიანის ღირსების მეტ დაცულობასაც უზრუნველყოფს და სიტყვის თავისუფლებასაც. საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ კი განაცხადა, რომ უნდა დაიწყოს მსჯელობა არა მხოლოდ ცილისწამების, არამედ მძიმე შეურაცხყოფისა და გახშირებული ბილწისტყვაობის პრობლემის მოგვარებაზე.

კოალიციის წევრები აცხადებენ, რომ მოქმედი კანონი ,,სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შესახებ“ უკვე მრავალი წელია ითვალისწინებს სამოქალაქო სამართლებრივ პასუხისმგებლობას როგორც კერძო, ისე საჯარო პირის ცილისწამებისთვის. შესაბამისად, პატივისა და ღირსების შელახვის გამო ნებისმიერ პირს დღესაც შეუძლია მიმართოს სასამართლოს და მოითხოვოს შელახული უფლებების სასამართლო წესით დაცვა. კოალიციის წევრები ფიქრობენ, რომ საზოგადოებამ უნდა მიიღოს მკაფიო განმარტებები იმის შესახებ, თუ რა იგულისხმებოდა საქართველოს პრეზიდენტისა და საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარის განცხადებებში.

"ჩვენი საზოგადოების მრავალწლიანი ძალისხმევის შედეგია ის, რომ მოქმედი კანონმდებლობა გამოხატვის თავისუფლების მაღალ სტანდარტს აწესებს და ეს ყოველთვის მიიჩნეოდა ქართული დემოკრატიის დიდ მონაპოვრად. ღრმად ვართ დარწმუნებული, რომ ნებისმიერი საკანონმდებლო ცვლილება, რომელიც გამოხატვის თავისუფლების დღეს არსებულ სტანდარტს გააუარესებს, საფრთხეს შეუქმნის ქვეყნის დემოკრატიულ განვითარებას", - ნათქვამია განცხადებაში.

შეგახსენებთ, ბოლო პერიოდში ხელისუფლების სხვადასხვა შტოს წარმომადგენლების მხრიდან რამდენჯერმე გაჟღერდა ინიციატივა ცილისწამების კუთხით არსებული კანონმდებლობის გამკაცრების აუცილებლობის შესახებ. 2019 წელს, ეს მესიჯი პირველად საქართველოს ახალარჩეული პრეზიდენტის, სალომე ზურაბიშვილისგან მოვისმინეთ საშობაო მილოცვის ტექსტში. მოგვაინებით კი, ამავე თემაზე საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ ირაკლი კობახიძემ ისაუბრა.

         ⇒ იხილეთ ამ თემაზე: საზოგადოების ცილისწამებისგან დაცვა თუ გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვის მცდელობა?

        ⇒⇒ ასევე: რას გულისხმობს პრეზიდენტის მიერ ნახსენები საფრანგეთის კანონი ყალბი ინფორმაციის წინააღმდეგ

---

<sup>კოალიციის წევრი ორგანიზაციები:

1. საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია
2. მედიაკლუბი
3. საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია
4. ინფორმაციის თავისუფლების განვითარების ინსტიტუტი
5. ფონდი „ღია საზოგადოება - საქართველო“
6. რეგიონულ მაუწყებელელთა ალიანსი
7. ლიბერალური აკადემია თბილისი
8. საქართველოს რეგიონული მედიის ასოციაცია
9. სატელევიზიო ქსელი
10. საქართველოს მცირე და საშუალო სატელეკომუნიკაციო ოპერატორთა ასოციაცია</sup>

ბოლო პერიოდში ხელისუფლების სხვადასხვა შტოს წარმომადგენლების მხრიდან რამდენჯერმე გაჟღერდა ინიციატივა ცილისწამების კუთხით არსებული კანონმდებლობის გამკაცრების აუცილებლობის შესახებ.

ახალ, 2019 წელს, ეს მესიჯი პირველად საქართველოს ახალარჩეული პრეზიდენტის, სალომე ზურაბიშვილისგან მოვისმინეთ. საშობაო მილოცვის ტექსტში პრეზიდენტმა აღნიშნა, რომ იმისათვის, რათა მომავალში ვინმე სხვას “აღარ შეეხოს შეურაცხყოფა, ცილისწამება და სიძულვილის ენა, უნდა ვიფიქროთ როგორ დავიცვათ კანონით ერთდროულად სიტყვის თავისუფლებაც და ადამიანის ღირსებაც”.

პრეზიდენტის საშობაო მილოცვას, საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის ილია II-ის საშობაო ეპისტოლე მოჰყვა, როელშიც პატრიარქმა აღნიშნა, რომ „არის დიდი მცდელობა სიტყვის თავისუფლების დამახინჯებული აღქმის გაბატონებისა“. პატრიარქის თქმით, „სიტყვის თავისუფლება საზოგადოებისთვის უმნიშვნელოვანესი უფლებათაგანია, რომელიც ნებისმიერ მოქალაქეს საშუალებას აძლევს, საკუთარი შეხედულებისამებრ, საჯაროდ გამოთქვას აზრი“, თუმცა მისივე განმარტებით, „ხშირად ხდება რეალობის შეცვლა და სიტყვის თავისუფლებით ბოროტად სარგებლობა“.

პრეზიდენტისა და პატრიარქის შემდეგ, ამავე თემაზე საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ ირაკლი კობახიძემ ისაუბრა. იგი პატრიარქის ეპისტოლეს მალევე გამოეხმაურა და განაცხადა, რომ „სიტყვით ძალადობა, შეურაცხყოფა, ცილისწამება და ბილწსიტყვაობა უკვე ყოველდღიურობის ნაწილი გახდა და ეს არის სერიოზული პრობლემა, რომელსაც სჭირდება დაფიქრება და შესაბამისი ზომების მიღება“.

საქართველოს პრეზიდენტი ცილისწამების საკითხს კიდევ ერთხელ 11 იანვარს გამართულ პრესკონფერენციაზე მიუბრუნდა. მან განმარტა, რომ „ეს არის ისეთი თემა, რომელიც აწუხებს საზოგადოებას“ და რომელმაც „ძალიან დიდი ვნებათაღელვა წამოიწყო საზოგადოებაში, საჭირო არის ამის დაწყნარება“. ამის პარალელურად, მისივე განმარტებით, დაცული უნდა იყოს სიტყვის თავისუფლება და „ხშირად ეს ორი პრინციპი მოყვანილი არის დაპირისპირებაში“.

მანვე საკუთარი მსჯელობის გასამყარებლად საფრანგეთის მაგალითი მოიყვანა და განაცხადა, რომ ქვეყანამ “არათუ მიიღო ასეთი კანონი ცილისწამების წინააღმდეგ, კერძოდ საარჩევნო პერიოდში”, არამედ “საკონსტიტუციო სასამართლომაც დაამტკიცა, რომ ეს არ მოდიოდა წინააღმდეგობაში არც სიტყვის თავისუფლებასთან არც ადამიანის მთავარ უფლებებთან, რომელიც ასახული არის ადამიანის უფლებების დეკლარაციაში”.

აღსანიშნავია, რომ საფრანგეთმა ასეთი კანონი მართლაც მიიღო, თუმცა არა ცილისწამების, არამედ წინასაარჩევნო პერიოდში, ყალბი ინფორმაციის გავრცელების საწინააღმდეგოდ.

                      ⇒  წაიკითხეთ ამ თემაზე: რას გულისხმობს პრეზიდენტის მიერ ნახსენები საფრანგეთის კანონი ყალბი ინფორმაციის წინააღმდეგ

პრეზიდენტის განმარტებით, ცილისწამების თვალსაზრისით, განსაკუთრებით პრობლემური სოციალური ქსელებია, “სადაც პასუხისმგებლობის განცდა ნაკლები არის”. “მგონი, საჭირო არის, რომ ვიფიქროთ ამ კუთხით...ჩვენ უნდა ვიფიქროთ ხომ არ არის ჩვენი შესატყვისი რაიმე კანონმდებლობა, რომელიც ორივეს შეათავსებს, ანუ მეტი დაცულობა ადამიანის ღირსების, ასევე არ შეზღუდვა სიტყვის თავისუფლების, რომელიც უნდა დავიცვათ და ამაზე ყველა ვთანხმდებით”, - განაცხადა პრეზიდენტმა.

მანვე აღნიშნა, რომ აღნიშნულთან მიმართებით, საზოგადოებასთან და არასამთავრობო სექტორთან დისკუსია უნდა გაიმართოს და პრეზიდენტის ადმინისტრაცია მზად არის, რომ მსგავს დისკუსიებში ჩაერთოს.

ეს პირველი შემთხვევა არ არის, როდესაც უკვე მოქმედი პრეზიდენტი გამოხატვის თავისუფლების თვალსაზრისით გარკვეულ შეზღუდვაზე მიანიშნებს. ჯერ კიდევ პრეზიდენტად არჩევამდე, მედიაში გავრცელებილი ფარული ჩანაწერების შეფასებისას მან განაცხადა - „მე ვგრძნობ ძალიან დიდ უხერხულობას იმის შესახებ, რომ ჩვენ ვცხოვრობთ კიდევ სერიალების, ჩანაწერების საბჭოთა პერიოდში, როდესაც გაუთავებლად ვიღაც დებს რაღაც ჩანაწერს და მე დიდი იმედი მაქვს, რომ ჩემი პრეზიდენტობის დროს, მართლაც დასრულდება ეს საბჭოთა პერიოდი და ჩვენ აღარ ვიურთიერთებთ ამ რაღაცა ჩანაწერებით“.

ჩანაწერებთან მიმართებით, იგივე პოზიციას ჰქონდა ქართული ოცნების დეპუტატს და იურიდიულ საკითხთა კომიტეტის უკვე ყოფილ თავმჯდომარეს ეკა ბესელიასაც.

პრეზიდენტისა და პარლამენტის თავმჯდომარის განცხადებებს არასამთავრობო სექტორის კრიტიკული შეფასება უკვე მოჰყვა. მათ მაღალი თანამდებობის პირების გზავნილებში სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვის მცდელობის ნიშნები ამოიკითხეს.

არასამთავრობო სექტორში განმარტავენ, რომ არსებული საკანონმდებლო სტანდარტები „აბსოლუტურად გონივრულ ბალანსს პოულობს სიტყვის თავისუფლებასა და ადამიანის პატივსა და ღირსებას შორის“, რაც „აბსოლუტურად საკმარისი მექანიზმებია ადამიანის უფლების დასაცავად“. „სხვა ყველა დამატებითი რეგულაცია არის შეჭრა ადამიანის თავისუფალ სივრცეში, რომელიც ვნებს სიტყვის თავისუფლებას და ქვეყნის დემოკრატიულ განვითარებას“.

• რას ამბობს მოქმედი კანონმდებლობა?

საქართველოს კანონმდებლობით, ცილისწამება სისხლის სამართლის წესით 2004 წლიდან უკვე აღარ ისჯება და აღნიშნული „სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შესახებ“ საქართველოს კანონით რეგულირდება.

კანონის მიხედვით, ცილისწამება არის არსებითად მცდარი ფაქტის შემცველი და პირისთვის ზიანის მიმყენებელი, მისი სახელის გამტეხი განცხადება. ნებისმიერ პირს შეუძლია, რომ მეორე პირის მიმართ ცილისწამებისთვის სამოქალაქო სამართლებრივი დავა დაიწყოს. ამ შემთხვევაში მტკიცების ტვირთიც სწორედ მოსარჩელეს ეკისრება.

თუკი მოსარჩელე დაამტკიცებს, რომ მოპასუხის განცხადება მის მიმართ „არსებითად მცდარ ფაქტს“ შეიცავს, რის გამოც მას ზიანი მიადგა, მოპასუხეს სამოქალაქო სამართლებრივი პასუხისმგებლობა დაეკისრება.

მოპასუხეს ცილისწამებისთვის შეიძლება დაეკისროს სასამართლოს გადაწყვეტილების გამოქვეყნება (შესწორება ან უარყოფა), ან მოსარჩელისთვის მიყენებული მორალური/ქონებრივი ზიანის ანაზღაურება.

გაბედავს თუ არა ხელისუფლება გამოხატვის თავისუფლების სივრცის რაიმე ფორმით დავიწროებას და დააბრუნებს თუ არა ქვეყანას 15 წლის წინანდელ რელსებზე, ამას დრო აჩვენებს. თუმცა, ერთი რამ ცხადია, სამოქალაქო საზოგადოების აქტიური ნაწილი შემოთავაზებულ რეალობასთან შეგუებას არ გეგმავს და მარტივად არც წლების განმავლობაში ბრძოლით (ამ სიტყვის პირდაპირი და ირიბი გაგებით) მოპოვებული ღრებულების და კონსტიტუციურად გარანტირებული უფლების დათმობას აპირებს.

     ⇒ ⇒ ასევე დაგაინტერესებთ 2017 -2018 წლის ინიციატივები - გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვის მცდელობები საქართველოში

საქართველოს პრეზიდენტმა სალომე ზურაბიშვილმა 11 იანვარს გამართულ ბრიფინგზე განაცხადა, რომ აპირებს დაიწყოს მსჯელობა ცილისწამების უფრო მეტად რეგულირების შესახებ. მან ხაზი გაუსვა განსაკუთრებით სოციალური ქსელით გავრცელებულ ინფორმაციების. ამ საკითხის რეგულირების მაგალითად კი საფრანგეთში ახლახან მიღებული კანონდებლობა დაასახელა.



საფრანგეთმა მართლაც მიიღო ახალი კანონი ოღონდ არა ცილისწამების, არამედ წინასაარჩევნო პერიოდში ყალბი ინფორმაციის გავრცელების საწინააღმდეგოდ, რომელმაც დიდი დებატები გამოიწვია ქვეყნის შიგნითაც.

ამ კანონის თანახმად, წინასაარჩევნო პერიოდში მოსამართლეებს მიეცათ უფლება, რომ პლატფორმებს ყალბი ინფორმაციის მოხსნა დაავალონ. თუმცა, იმისათვის რომ ინფორმაცია ყალბად იქნეს მიჩნეული და სასამართლოში განხილვის საგანი გახდეს, იგი სამ კრიტერიუმს უნდა აკმაყოფილებდეს:

• ცხადი უნდა იყოს ყალბი ამბავი;
• განზრახ ვრცელდებოდეს დიდი მასშტაბით;
• გამოიწვიოს მშვიდობის დარღვევა და გავლენა იქონიოს არჩევნების შედეგებზე. 

ყალბ ინფორმაციასთან ბრძოლას ისახავს მიზნად კიდევ ერთი ჩანაწერი, რომლის მიხედვითაც საფრანგეთის მაუწყებლობის მარეგულირებელს უფლება აქვს შეაჩეროს ან შეწყვიტოს უცხო ქვეყნის სახელმწიფოს მიერ კონტროლირებული მაუწყებლობა, რომელიც “ლახავს ქვეყნის ფუნდამენტურ ინტერესებს”.

ამავე კანონით, ციფრულ პალტფორმებს დაეკისრათ მეტი გამჭვირვლობა. წინასაარჩევნო პერიოდში მასალების რეკლამირების შემთხვევაში მათ დაევალათ გასაჯაროვება რეკლამის დამკვეთის და გადახდილი თანხის.

კანონდარღვევისთვის გათვალისწინებულია სანქცია ერთწლიანი პატიმრობა ან ჯარიმა 75 ათასი ევროს სახით.

საფრანგეთის პრეზიდენტი, ემანუელ მაკრონი ამ ინიციატივის გამო მკვეთრად გააკრიტიკეს. ოპონენტები ცენზურასა და სიტყვის თავისუფლების შეზღუდვაზე მიუთითებდნენ, თუმცა კანონი საბოლოოდ 2018 წლის ნოემბერში მიიღეს.

საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიასა და რადიოს გუნდს ჟურნალისტი და მედიამენეჯერი ზვიად ქორიძე შეუერთდა. იგი აჭარის მაუწყებლის მართვის მოდელზე/სტრუქტურასა და შიდა სახელმძღვანელო დოკუმენტებზე იმუშავებს.

აჭარის ტელევიზიის მიერ გავრცელებული ინფორმაციით, ერთობლივი საქმიანობის მთავარი აქცენტები მაუწყებლის ტელე, რადიო და ვებპლატფორმების მართვის დოკუმენტის მომზადება, სამაუწყებლო ბადის ანალიზი და სრულყოფა იქნება. ზვიად ქორიძე იმუშავებს შიდა მონიტორინგის სისტემის სრულყოფასა და მაუწყებლის თანამშრომლების კვალიფიკაციის ამაღლებაზე, ასევე, ჩაერთვება დონორებთან და საერთაშორისო ორგანიზაციებთან მოლაპარაკებების პროცესში, საჭიროების შემთხვევაში კი იქნება მაუწყებლის წარმომადგენელი.

ზვიად ქორიძე 25 წელზე მეტია პრაქტიკულ ჟურნალისტიკაშია, არის მრავალი პუბლიკაციის და გადაცემის ავტორი. სხვადასხვა პერიოდში მუშაობდა ტელეკომპანია „რუსთავი 2-ის“, „ტელეიმედის“, ტელეკომპანია „მზეს“, „პირველი არხის“ ახალი ამბების რედაქციებში. ასევე იყო სხვადასხვა გამოცემების რედაქტორი და კონსულტანტი.

ზვიად ქორიძე 2011 – 2013 წლებში ხელმძღვანელობდა საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭოს. არის „მაუწყებლობის შესახებ“ საქართველოს კანონში შეტანილი ცვლილებების თანაავტორი, რომლის საფუძველზე შეიქმნა სსიპ „საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზია და რადიო“.

დღეისათვის ზვიად ქორიძე ეწევა პედაგოგიურ საქმიანობას ჟურნალისტიკის მიმართულებით, საქართველოს სხვადასხვა უმაღლეს სასწავლებელში. 

რადიო თავისუფლების ჩრდილოეთ კავკასიის ბიუროს ჟურნალისტის, ასლანბეკ დადაევის საქართველოში არშემოშვების გამო, ადამიანის უფლებების სწავლებისა და მონიტორინგის ცენტრმა (EMC) საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს წინააღმდეგ სასამართლოში სარჩელი შეიტანა. ორგანიზაციაში ფიქრობენ, რომ უარი უსაფუძვლო იყო. გარდა ამისა, EMC-ს შეფასებით, საქმეში იკვეთება გამოხატვის თავისუფლების, ჟურნალისტური საქმიანობის შეზღუდვისა და დისკრიმინაციის აკრძალვის სტანდარტების სავარაუდო დარღვევის ნიშნები.

ასლანბეკ დადაევი 14 წელია რადიო თავისუფლების ჩრდილოეთ კავკასიის ბიუროში მუშაობს და აქტიურად აშუქებს ჩრდილოეთ კავკასიის ამბებს. პროფესიულ საქმიანობასთან დაკავშირებით, მას ხშირად უწევდა სამუშაო ვიზიტები საქართველოში და აქტიურად წერდა ეთნიკური უმცირესობების ინტეგრაციისა და კულტურის საკითხებზე. 2018 წლის შემოდგომაზე, საქართველოში მისი ბოლო ვიზიტის დროს ასლანბეკ დადევი პანკისის ხეობაში შინაგან საქმეთა სამინისტროს საქმიანობაზე ამზადებდა მასალას.

საქართველოში ბოლო ვიზიტიდან მალევე, მას კვლავ სურდა ქვეყანაში დაბრუნება, თუმცა 2018 წლის 7 ნოემბერს ის საზღვარზე არ შემოუშვეს. უარის საფუძვლად, შინაგან საქმეთა სამინისტროს სასაზღვრო პოლიციამ მიუთითა, რომ „უცხოელთა და მოქალაქეობის არმქონე პირთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ“ საქართველოს კანონის მიხედვით, დადაევი არ აკმაყოფილებდა „საქართველოს კანონმდებლობით განსაზღვრულ სხვა მოთხოვნებს“. სამინისტროს არ დაუზუსტებია, კონკრეტულად რომელი კანონმდებლობის, რა სახის მოთხოვნებს არ აკმაყოფილებდა დადევი.

EMC მიიჩნევს, რომ „უცხოელთა და მოქალაქეობის არმქონე პირთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-11 მუხლის 1-ლი პუნქტის „ი“ ქვეპუნქტით განსაზღვრული საფუძველი, რომლის თანახმადაც, „საქართველოს კანონმდებლობით გათვალისწინებულ სხვა შემთხვევებში“ უცხოელს საქართველოში შემოსვლაზე შეიძლება უარი ეთქვას, ამკვიდრებს თვითნებურ ადმინისტრაციულ პრაქტიკას, რაც შსს-ს სხვადასხვა სოციალური ჯგუფისა და ადამიანების გადაადგილების თავისუფლების უკანონო და ზოგჯერ დისკრიმინაციული შეზღუდვის შესაძლებლობას აძლევს.

როგორც ორგანიზაციის მიერ გავრცელებულ განცხადებაშია ნათქვამი, ამ კუთხით EMC წარმოებაში აქვს კიდევ ერთი ჟურნალისტის, ჯამალ ალის საქმე, რომელიც Meydan TV ჟურნალისტია და აზერბაიჯანის მთავრობის კორუფციულ ინტერესებსა და პრაქტიკებზე კრიტიკულ მასალას ამზადებს. საქართველოსთან დაკავშირებით მომზადებული ბოლო კრიტიკული მასალის შემდეგ, ისიც ამავე დასაბუთებით, შსს-მ არ შემოუშვა საქართველოში.

როგორც შინაგან საქმეთა სამინისტრო განმარტავს, ჯამალ ალის საქართველოში შემოსვლაზე უარის თქმა გამოიწვია იმან, რომ ჟურნალისტი სამართალდამცავი ორგანოების მიერ გადმოცემულ სიაში ირიცხებოდა. ამავე დავაში სასამართლომ განმარტა, რომ უფლებამოსილი ორგანო მხოლოდ ფორმალურად ამოწმებს პირის სიაში არსებობა/არარსებობის საკითხს, ხოლო ის გარემოებები და დოკუმენტები, რომლებიც საფუძვლად უდევს პირის სიაში შეყვანას, არ წარმოადგენს სასაზღვრო კონტროლის განმახორციელებელი პირის უფლებამოსილებას. გარდა ამისა, სიებთან დაკავშირებით ის შესაბამისი საკანონმდებლო რეგულაცია არ არსებობს, რომლითაც შესაძლებელი იქნება იმ კრიტერიუმების განსაზღვრა, რომლის მიხედვითაც პირები ამ სიებში ხვდებიან. აგრეთვე, საკანონმდებლო დონეზე არ არის განსაზღვრული სიის შედგენაზე უფლებამოსილი ორგანო(ები), მისი კომპეტენცია, საქმიანობის სამართლებრივი ჩარჩო და ამ პროცესში გასათვალისწინებელი სამართლებრივი პრინციპები.

EMC მიიჩნევს, რომ არსებული კანონმდებლობა და ადმინისტრაციული პრაქტიკა არსებით რევიზიას საჭიროებს, რადგან ის შსს-ს მხრიდან ადამიანის უფლებების თვითნებური დარღვევის იარაღი ხდება. ჟურნალისტებისთვის გადაადგილების თავისუფლების შეზღუდვა კი მედია საქმიანობისთვის ხელის შეშლის და გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვის მიუღებელ პრაქტიკას ქმნის.

დაუსაბუთებელი, ზედაპირული ან დაუბალანსებელი მასალები; რესპონდენტების პოზიტიური ან ნეგატიური კუთხით გაშუქება; მანიპულაციური, სენსაციური და სექსისტური სათაურები და ტექსტები; მსხვერპლი არასრულწლოვნების იდენტიფიცირების შემთხვევები; მასალების ქსენოფობიური და ჰომოფობიური კონტექსტი; ყალბი ინფორმაცია; პარალელური რეალობები მაუწყებლების მიერ მომზადებულ მასალებში - ეს არასრული ჩამონათვალია სხვადასხვა მედიასაშუალებების მასალებში აღმოჩენილი იმ ეთიკური დარღვევებისა, რაზეც „მედიაჩეკერი“ 2018 წელს წერდა.

განყოფილებაში - ეთიკა, სადაც ამგვარი მასალები იყრის თავს, მიმდინარე წელს მომზადებული 140-მდე სტატია იძებნება. მასალები შეეხება როგორც მაუწყებლებში გასულ სიუჟეტებსა და გადაცემებს, ასევე ონლაინგამოცემებში გამოქვეყნებულ სტატიებს.

„მედიაჩეკერის“ მონიტორები ყოველდღიურად აკვირდებიან ეროვნული მაუწყებლების მთავარ საინფორმაციო გამოშვებებსა და კვირის მთავარ გადაცემებს. მათი კრიტიკის ობიექტი ესა თუ ის პროდუქტი იმ შემთხვევაში ხდება, თუ მასში რაიმე დარღვევა აღმოჩნდება.

ამგვარი დაკვირვების შედეგად 2018 წელს „მედიაჩეკერზე“ „რუსთავი 2-ის“ შესახებ 24, „იმედის“ შესახებ - 13 და საზოგადოებრივი მაუწყებლის შესახებ - 19 სტატია მომზადდა.

ამ მონაცემებში არ შედის ისეთი მასალები, რომლებიც სამივე არხს შეეხებოდა. მაგალითად, როგორი აქცენტებით შუქდებოდა ქვეყანაში მიმდინარე სხვადასხვა მოვლენა (აქციები თბილისში ღამის კლუბებში ჩატარებული სპეცოპერაციის შემდეგ; ხორავას ქუჩის საქმე; სარალიძისა და მაჩალიკაშვილის აქციები; პრეზიდენტის ინაუგურაცია და ა.შ.). ამ სტატისტიკაში არც მაუწყებლების საავტორო გადაცემებზე მომზადებული ანალიზი მოხვდა. ასეთი ტექსტებიც თითქმის ყველა მაუწყებელზე იძებნება. (მაგ.: პირველი არხის გადაცემა „აქტუალურ თემაზე“, „კვირის აქცენტებზე“, რომელიც „რუსთავი 2-ის“ ეთერში გადის).

„მედიაჩეკერზე“ გამოქვეყნებული მასალების მიხედვით დგინდება, რომ „რუსთავი 2-ის“ მასალები კრიტიკას უმეტესად დაუსაბუთებელი ბრალდებების, დაუდასტურებელი ფაქტების, დაუბალანსებლობისა  და მანიპულაციის გამო იმსახურებდა. იყო მსხვერპლ არასრულწლოვანთა იდენტიფიცირების შემთხვევებიც.

„რუსთავი 2-ისგან“ განსხვავებით, „იმედი“ „მედიაჩეკერის“ მონიტორების ფოკუსში მეტწილად მანიპულაციური მასალების, სამთავრობო უწყებებისა და ჩინოვნიკების პოზიტიური კუთხით გაშუქებისა და კრიტიკული კითხვების ნაკლებობის გამო ხვდებოდა.

საზოგადოებრივ მაუწყებელზე მომზადებული 19 მასალიდან, 10 შეეხება იმას, როგორ არ გააშუქა „მოამბემ“ ესა თუ ის კრიტიკული თემა, მათ შორის ისეთი ამბებიც, რაც თავად საზოგადოებრივ მაუწყებელს შეეხებოდა (მაგალითად, თანამშრომელთა რეორგანიზაციისა და სამეურვეო საბჭოსთან დაკავშირებული ამბები). საზოგადოებრივი მაუწყებლის შესახებ მომზადებულ სტატიებში ასევე გვხვდება კრიტიკა გადაცემებსა და ინტერვიუებში კრიტიკული კითხვების ნაკლებობის გამო.

2018 წელს „მედიაჩეკერის“ ყურადღების ქვეშ „რადიო თავისუფლებაც“ მოექცა, სტატიისთვის „ღამე ერთი წელივით გაიწელა“. აგვისტოს ომის თემაზე მომზადებულ მასალაში ცხინვალში მცხოვრები მილენა გოგიჩევა ახლო წარსულში მომხდარ ტრაგიკულ ამბებზე ჰყვება ამბებს.  სტატია მძიმე ბრალდებებს შეიცავდა და იგი ისე გამოქვეყნდა, რომ არ ახლდა განმარტება, რა მიზანს ემსახურებოდა მასალა. 

"მედიაჩეკერის" ფოკუსში მიმდინარე წელს რამდენიმე სხვა პასუხისმგებლიანი და კვალიფიციური მედიაც მოექცა გადაუმოწმებელი ინფორმაციის გამოქვეყნებისთვის.  16 აგვისტოს გამოცემა On.ge-მ გამოაქვეყნა საქართველოს ნაკრების მწვრთნელისა და მოჭიდავეების ფოტო, რომელზეც მათ რუსეთის დროშის ფერების ფონზე მოჭიდავის გამოსახულებიანი მაისური აცვიათ. იგივე ფოტო და მსგავსი ინფორმაცია არაერთმა მედიამ გაავრცელა, მათ შორის: რადიო თავისუფლება, ლიბერალი, ტაბულა, რეგინფო, ინტერპრესნიუსი... ამბავი გამოქვეყნდა პირველი არხისა და რუსთავი 2-ის ვებსაიტებზეც. იდენტური ინფორმაცია გაავრცელა „მაესტრომაც“. მედიასაშუალებები წერდნენ, რომ მაისურზე დე ფაქტო ოსეთის პარლამენტის დეპუტატი ჯამბულატ თედეევი იყო გამოსახული. მოგვაინებით კი გაირკვა, რომ პირი ჩრდილოეთ ოსეთის დეპუტატი იყო.

2018 წელს იყო ყალბი ამბების გამოქვეყნების შემთხვევებიც.  ასეთი იყო საზოგადოებრივი მაუწყებლის ბორდის წევრის, ნინია კაკაბაძის ხუმრობა პატრიარქთან შეხვედრის შესახებ, რომელიც ონლაინ მედიის ნაწილმა გადამოწმების გარეშე გამოაქვეყნა.  გაცილებით მასშტაბური იყო სხვა ტიპის ყალბი ამბები, მაგალითად, ხაშურში ასფალტის დაგებაზე,  პრეზიდენტ გიორგი მარგველაშვილის დაჯარიმებასა და  "პირველი ქართველი ჯაშუში ქალის შესახებ". 

აღსანიშნავია, რომ ამგვარი შემთხვევების დროს პასუხისმგებლიანი მედიები ყოველთვის ასწორებდნენ ინფორმაციას. მაგალითად, On.ge-მ მკითხველს ბოდიშიც მოუხადა მოჭიდავეების ფოტოსთან დაკავშირებული ამბის გამო.
 
მიუხედავად იმისა, რომ ქარტიას მომზადებული აქვს სახელმძღვანელო წესები, როგორ უნდა მოიქცეს მედია ტრაგედიების გაშუქების დროს, 2018 წელს მედიასაშუალებებმა ამ თემებზე მომზადებულ მასალებში სერიოზული ეთიკური დარღვევების გამო კრიტიკა ისევ დაიმსახურეს. 25 ოქტომბერს ქალაქ გორში 9 წლის გოგონა სასტიკად მოკლეს. ქართული მედიის ნაწილმა კი კვლავაც ვერ გაუძლო ცდუნებას, რომ ტრაგედიის გაშუქება სენსაციურობისაგან დაეცალა.

2018 წელს „მედიაჩეკერის“ ფოკუსში განსაკუთრებულად ხშირად ხვდებოდა „რეზონანსის“ ვებპორტალი. გამოცემის ვებგვერდზე ხშირად გვხვდებოდა დაუდასტურებელი ინფორმაციები, ჰომოფობიური   და ქსენოფობიური ტექსტები, დაუბალანსებელი სტატიები, შეინიშნებოდა ანტიმუსლიმური განწყობა და კამპანია მარიხუანის წინააღმდეგ. „რას ვკითხულობთ რეზონანსზე"  - ამ სათაურით „მედიაჩეკერზე“ გამოცემის შესახებ მომზადებულ ვრცელ ანალიზსაც შეხვდებით. 

იგივე ტიპის პრობლემების გამო უხდებოდა წერა „მედიაჩეკერს“ სხვა საიტების შესახებაც. მათი რაოდენობა საკმაოდ მოცულობითია. „რეზონანსის“ მსგავსად ფოკუსში ხშირად ექცეოდნენ ისეთი პორტალები, როგორიცაა: Alia.ge, Primetime.ge, Newposts.ge, Dianews.ge, itv.ge, Inforustavi.ge

ონლაინ მედიაში კვლავ პრობლემურია სარედაქციო და სარეკლამო ტექსტების გამიჯვნა. ამ თემაზე „მედიაჩეკერმა“ ვრცელი მასალაც მოამზადა, რომელშიც საუბარია არჩევნების მეორე ტურის წინ ცესკოს მიერ დაფინანსებული ტექსტებისთვის შესაბამისი მინიშნების გარეშე გამოქვეყნებაზე.

2018 წელს, მთელი წლის განმავლობაში, მედიაში პერიოდულად აქტიურდებოდა ე.წ. საშიში ინტერნეტ თამაშების თემა, რომელსაც პირდაპირ აკავშირებდნენ მოზარდთა სუიციდთან. ამგვარი თემებიც სენსაციური სათაურებით, დაუდასტურებელ ფაქტებზე დაყრდნობით მზადდებოდა. ასეთი შემთხვევები იყო არამხოლოდ სხვადასხვა პორტალებზე, არამედ „რუსთავი 2-ზეც“. რამდენიმე გამოცემამ, თითქოსდა მშობლების გაფრთხილების მიზნით მომზადებულ ერთ-ერთ ასეთ სტატიაში, თამაშების სახელწოდებები და მათი გაადმოწერის გზებიც გაასაჯაროვა.

ამ შემთხვევების გარდა, 2018 წელს დარღვევებით გაშუქდა სუიციდის შემთხვევებიც. რამდენიმე ვებსაიტი არ მოერიდა სუიციდის გზების აღწერას. ინფო რუსთავმა სუიციდის მცდელობის შემთხვევა აუდიტორიას პირდაპირი ეთერის რეჟიმში, Facebook Live-თ მიაწოდა,  მთელმა რიგმა პლატფორმებმა კი ახალგაზრდა ქალის სუიციდის მცდელობის ამსახველი ვიდეოჩანაწერი გაავრცელეს.

„მედიაჩეკერი“, რომელიც საქართველოში მოქმედი ერთადერთი მედიაკრიტიკის პლატფორმაა, მხოლოდ ამ თემებზე არ წერს. 2018 წლის არქივში არაერთი ანალიზი იძებნება საქართველოს და არამხოლოდ საქართველოს მედიაგარემოში მომხდარ მნიშვნელოვან მოვლენებსა და ტენდენციებზე. 2018 წელს „მედიაჩეკერის“ავტორებმა ჟურნალისტებისთვის საჭირო ბევრი საერთაშორისო მასალა თარგმნეს სხვადასხვა გამოცემების მიერ გადაჭრილ ეთიკურ დილემებსა თუ გამოწვევებზე. აქვე ნახავთ არაერთ საინტერესო წიგნსა თუ ფილმს, რაც 2018 წელს გამოიცა და მედიასა და ჟურნალისტიკას შეეხება.

2018 წელს ქართულ მედიაში რამდენიმე მოვლენა მოხდა, რამაც გავლენა მოახდინა ადგილობრივი მედიასაშუალებების მუშაობასა თუ ზოგადად მედიალანდშაფტზე. მიუხედავად იმისა, რომ მედიაბაზარზე არსებითი ცვლილებები არ მომხდარა, მსხვილი მედიასაშუალებები კვლავაც პოლიტიკური ნიშნით პოლარიზებულნი არიან, არ გამოჩენილან ახალი მედიასაშუალებები, რომელთა მუშაობაც მნიშვნელოვნად შეცვლიდა სფეროში არსებულ რეალობას, მაინც შეიძლება გამოვყოთ რამდენიმე მოვლენა, რასაც საზოგადოებაში დიდი გამოხმაურება მოჰყვა.

⇒  1. ახალი მენეჯმენტი რადიო თავისუფლების ქართულ ბიუროში

2018 წლის იანვარში, ამერიკულმა ვებ-გვერდმა BBG Watch-მა გამოაქვეყნა სტატია, რომელშიც საუბარი იყო რადიო თავისუფლების ამერიკულ მენეჯმენტსა და ქართული ბიუროს შორის არსებულ დაპირისპირებაზე. ვებ-გვერდზე, სადაც ინფორმაცია გავრცელდა, აშშ-ის გადამხდელებისაგან დაფინანსებული მედიასაშუალებების რადიო თავისუფლებისა და ამერიკის ხმის შესახებ ჟურნალისტები მოხალისეობრივად წერენ სტატიებს.

BBG Watch-ის მტკიცებით, დაპირისპირების მიზეზი მათ შორის რადიოს ამერიკელი ვიცე-პრეზიდენტის ნენად პეიჩის მოთხოვნა გახდა, რომ ქართულ ბიუროს ტელეკომპანია რუსთავი 2-თან ეთანამშრომლა. როგორც სტატიიდან ხდებოდა ცნობილი, ამგვარი თანამშრომლობის წინააღმდეგი იყო რადიოს ქართული სამსახური და მისი უფროსი დავით კაკაბაძე. ვრცელდებოდა ინფორმაცია, რომ წინააღმდეგობით უკმაყოფილო მენეჯმენტი კაკაბაძის გათავისუფლებას აპირებდა.

რამდენიმე დღეში უთანხმოების შესახებ განცხადება გაავრცელა რადიოს ქართულმა ბიურომ, რომელშიც ნათქვამი იყო, რომ დაპირისპირება მას შემდეგ წარმოიშვა, რაც საზოგადოებრივი მაუწყებლის ეთერიდან მოხსნილი გადაცემების „წითელი ზონისა“ და „ინტერტview”-ს სხვა ტელეკომპანიების, მათ შორის რუსთავი 2-ის, ეთერში გასვლის საკითხი დადგა.

განცხადებაში ნათქვამი იყო, რომ „რადიო თავისუფლების ქართული სამსახურის თანამშრომლები უდასტურებენ პატივისცემას თავიანთ კოლეგებს და გადაჭრით ემხრობიან იმას, რომ საქართველოს მედიასივრცეში არსებობდეს პლურალიზმი და ხელისუფლების გავლენისგან თავისუფალი საინფორმაციო საშუალებები. მაგრამ როცა საქმე პარტნიორობაზე მიდგება, ქართული სამსახურის ერთსულოვანი პოზიციაა, რომ უნდა ვითანამშრომლოთ ყველა პოლიტიკური ძალისგან მაქსიმალურად დისტანცირებულ ტელეარხებთან.“

რადიო თავისუფლების ქართული ბიუროს მხარდასაჭერად გავრცელდა პეტიციაც. განცხადებიდან რამდენიმე დღეში ცნობილი გახდა, რომ მედიასაშუალების მენეჯმენტმა მართლაც გაათავისუფლა დავით კაკაბაძე. დავით კაკაბაძის გათავისუფლებიდან მეორე დღეს თანამდებობა დატოვა რადიოს თბილისის ბიუროს ხელმძღვანელმა მარინა ვაშაყმაძემ.

მოგვიანებით დავით კაკაბაძემ მუშაობა საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნული კომუნიკაციის მიერ დაარსებულ მედიააკადემიის აღმასრულებელ დირექტორად დაიწყო. მარინა ვაშაყმაძე კი აჭარის ტელევიზიის დირექტორის კონსულტანტად დაინიშნა. დავით კაკაბაძის პოზიციაზე რადიოს ხელმძღვანელობამ რუსთავი 2-ის ყოფილი ჟურნალისტი ნათია ზამბახიძე შეარჩია. რადიოს თბილისის ბიუროს ხელმძღვანელი კი ჟურნალ ინდიგოს ყოფილი რედაქტორი ნინო ჯაფიაშვილი გახდა.

მოგვიანებით ცნობილი გახდა ისიც, რომ რადიო თავისუფლებისა და სტუდია მონიტორის ერთობრილივი საგამოძიებო გადაცემა „თავისუფლების მონიტორი“ რუსთავი 2-ის ეთერში გავიდოდა.

⇒  2. საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს ახალი წევრები

2018 წლის მარტში საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს წევრების შესარჩევმა კომისიამ 12 კანდიდატი შეარჩია. ამათგან პარლამენტს 4 წევრი უნდა დაემტკიცებინა. საბოლოო ჯამში პარლამენტმა მხარი დაუჭირა საზოგადოებრივი მაუწყებლის გენერალურ დირექტორთან დაახლოებულ და ხელისუფლებისადმი კეთილგანწყობილ კანდიდატს, ფილოსოფოს ზაზა შათირიშვილს, რომელიც ია მამალაძესთან და მალხაზ ასლამაზიშვილთან ერთად დაასახელა „ქართულმა ოცნებამ“.

შათირიშვილის არჩევას წინ უძღოდა გავრცელებული ინფორმაცია, რომლის მიხედვითაც, კომუნიკაციების მარეგულირებელი კომისიის თავმჯდომარე კახა ბექაური, საზოგადოებრივი მაუწყებლის დირექტორი ვასილ მაღლაფერიძე, მთავრობის პიარის სამსახურის წარმომადგენელი მაკო ბიგვავა და სტუდია „პოსტ TV”-ის დამფუძნებელი ლაშა ნაცვლიშვილი, თბილისის ერთ-ერთ რესტორანში ზაზა შათირიშვილის მეურვედ ლობირებისათვის შეიკრიბნენ.

საზოგადოებრივი მაუწყებლის მეურვე გახდა ბესიკ ლილუაშვილიც, რომელიც მანამდე აჭარის მთავრობაში მუშაობდა და რომელიც პარლამენტს აჭარის უმაღლესმა საბჭომ წარუდგინა.

ომბუდსმენის კვოტით კი არასამთავრობო ორგანიზაცია CiDA-ს დირექტორი ზვიად დევდარინი იქნა წარდგენილი. დევდარიანის წარდგენის შემდეგ, CiDA-ს ხელმძღვანელს სექსუალურ შევიწროვებაში დასდეს ბრალი, რასაც ქალთა მოძრაობის კამპანია მოჰყვა. დევდარიანისადმი ბრალდებების გაჟღერებიდან მალევე, საკუთარი კანდიდატურა მოხსნა ორგანიზაცია „საფარის“ ხელმძღვანელმა ბაია პატარაიამ, რომელმაც განაცხადა: „მე კონკურსს პირველი გამოვეთიშე სწორედ იმის დასამტკიცებლად, რომ საზმაუს კონკურსი კავშირში არ არის ზვიად დევდარიანის მხილებასთან ქალთა მოძრაობის მიერ. ვერავინ იტყვის, რომ ქალთა მოძრაობამ კონკურენტი ჩამოიშორა, რადგან მე კონკურსში აღარ ვმონაწილეობ და არავის კონკურენტი არა ვარ.“

დევდარიანის საქმეზე შსს-მ გამოძიება დაიწყო სექსუალური ადევნების მუხლით. თავის მხრივ დევდარიანმა სასამართლოში უჩივლა 11 პირს, მათ შორის ბაია პატარაიას, იდა ბახტურიძეს, ნინო დანელიას, თამარა კაკაბაძეს, ეკა ონიანსა და თამარ ყურაშვილს, პატივისა და ღირსების შელახვისათვის. ასევე, უჩივლა გამოცემა ტაბულას. საბოლოო ჯამში, ომბუდსმენის კვოტით წარდგენილ კანიდატად საზმაუს სამეურვეო საბჭოში მოხვდა იზაბელა ოსიპოვა.

საინტერესოდ განვითარდა მოვლენები საპარლამენტო უმცირესობის კვოტით წარდგენილი კანდიდატის ნინია კაკაბაძის გარშემო. ნინია კაკაბაძის კანდიდატურას პარლამენტმა ჯერ 23 მარტს უყარა კენჭი და იგი უკვე მეხუთედ არ აირჩიეს სამეურვეო საბჭოში. მან პირველ ჯერზე მხოლოდ 11 ხმა მიიღო. 26 მარტს ნინია კაკაბაძე მეექვსედ დაასახელეს მეურვის კანდიდატად. საბოლოოდ, 4 აპრილს მას მხარი დაუჭირა 55-მა დეპუტატმა და იგი სამეურვეო საბჭოს წევრი გახდა. კაკაბაძის კანდიდატურას მხარი დაუჭირეს უმრავლესობის დეპუტატებმაც, რასაც ქართულ ოცნებაში განხეთქილება მოჰყვა. პარლამენტარმა გედევან ფოფხაძემ განცხადება გააკეთა, რომ იგი ქართული ოცნების რიგების დატოვებას აპირებდა და აღნიშნა, რომ „შვიდეულის კვირაში ასეთი რამის გაკეთება ყველა მართლმადიდებლის სულში ჩაფურთხებაა იმიტომ, რომ პატრიარქის მაგინებელი ქალბატონი არ უნდა იღებდეს პარლამენტში ხმებს არასდროს“. მოგვიანებით, ნინია კაკაბაძის კანდიდატურის მხარდაჭერისათვის შენდობა ითხოვეს დეპუტატებმა მარიამ ჯაშმა და თამაზ ნავერიანმა.

წლის ბოლოს კი გამოცემა ლიბერალმა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ სამეურვე საბჭოს წევრმა ზაზა შათირიშვილმა საზმაუს სამეურვეო საბჭო დატოვა, ვინაიდან იგი საკუთარი ტელევიზიისა და ჟურნალის გახსნას გეგმავს.

⇒   3. ცვლილებები საზოგადოებრივი მაუწყებლის თანამშრომელთა კონტრაქტებში

2018 წელს საზოგადოებრივი მაუწყებელი კიდევ რამდენჯერმე მოხვდა საზოგადოების ყურადღების ცენტრში. განსაკუთრებული მითქმა-მოთქმა და თანამშრომელთა პროტესტი გამოიწვია 3 სექტემბერს გავრცელებულმა ინფორმაციამ, რომლის მიხედვითაც, საზოგადოებრივი მაუწყებლის თანამშრომელთა ნაწილს არხის მენეჯმენტმა შეცვლილი სამუშაო პირობები შესთავაზა. ცვლილება, რომელიც არხის რამდენიმე ათეულ ტექნიკურ თანამშრომელს შეეხო, ყოველთვიურად ხელფასის აღების ნაცვლად, საათობრივ სამუშაო რეჟიმს და შესაბამის ანაზღაურებას გულისხმობდა. შეთავაზებაზე უარის თქმის შემთხვევაში, თანამშრომლებს ორთვიან კომპენსაციასა და სამსახურიდან გათავისუფლებაზე მოუწევდათ დათანხმება. კონტრაქტებში სამუშაო პირობების ცვლილებამ თანამშრომელთა ნაწილის უკმაყოფილება გამოიწვია, რის გამოც მათ აქციაც გამართეს ტელეკომპანიის შენობის წინ.

არხის მენეჯმენტის თქმით, ისინი არ აპირებდნენ თანამშრომლების გათავისუფლებას, გარდა რამდენიმე ადამიანისა, რომლებიც სამსახურში ფაქტობრივად არ დადიოდნენ. ხოლო რაც შეეხება სხვა თანამშრომლებს, მენეჯმენტის განცხადებაში მითითებული იყო, რომ ისინი არხის ეფექტურად ფუნქციონირებისათვის 70-მდე თანამშრომლისთვის, ანაზღაურების ნამუშევარი საათების მიხედვით გადახდას აპირებდნენ.

მოგვიანებით ცნობილი გახდა, რომ საკონტრაქტო პირობები 42-მდე ადამიანს შეეცვალა. გარდა ამისა, დაიწყო შეხვედრები საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოსთან. ერთ-ერთი ასეთი შეხვედრა საზოგადოების ყურადღების ცენტრში საბჭოს წევრის გია იაკობიშვილის მიერ სხდომის ჩანაწერის წაშლის გამო მოექცა. როგორც სამეურვეო საბჭოს სხვა წევრმა ნინია კაკაბაძემ მედიასთან განაცხადა, გია იაკობიშვილი „ქურდულად და ტყუილით ითხოვს მასალას, ამბობს, რომ უმრავლესობამ გადაწყვიტა ამ ჩანაწერის წაშლა და მას ანადგურებს. აი, ასე ტყუილებით, მიპარვით და რაც მთავარია "უმრავლესობის სახელით" მოქმედებენ უმრავლესობის წარმომადგენლები. საბედნიეროდ არსებობს მიმოწერა ელექტრონული ფოსტით, სადაც მხოლოდ ზაზა შათირიშვილი და გია იაკობაშვილი იზიარებენ ჩანაწერის განადგურების იდეას".

2018 წლის ოქტომბერში „ადამიანის უფლებათა ცენტრმა“ საზოგადოებრივი მაუწყებლის პროფკავშირებთან ერთად თბილისის საქალაქო სასამართლოს მიმართა, საზოგადეობრივი მაუწყებლის გათავლისუფლებული თანამშრომლების უფლებათა დასაცავად. „სასარჩელო მოთხოვნაა სამსახურიდან გათავისუფლების ბრძანებების ბათილად ცნობა, სამსახურში აღდგენა და განაცდურის ანაზღაურება“, - ნათქვამი იყო განცხადებაში, რომელიც მედიაში გავრცელდა.

მედიაჩეკერი დაუკავშირდა საზოგადოებრივი მაუწყებლის პროფკავშირების თავმჯდომარეს, რომლის თქმითაც, პროფკავშირის წარმომადგენლები რამდენიმე დღის წინაც შეხვდნენ სამეურვე საბჭოს. შეხვედრას არ ესწრებოდა მენეჯმენტი. შეხვედრაზე, ზაუტაშვილის თქმით, შეთანხმდნენ რომ ახალ წლამდე არავითარი რეაგირება არ იქნება, ვინაიდან ამ ადამიანების გათავისუფლება დარღვევებით მიმდინარეობს. მიიღეს აქტიური თანამშრომლობის დაპირება. მიუხედავად სამეურვეო საბჭოს დაპირებისა, რომ ამ ადამიანების გათავისუფლება არ მოხდებოდა განხილვის გარეშე, მისი ინფორმაციით, მაინც უგზავნიან თანამშრომლებს გარკვეული ტიპის განცხადებებს.

„თავიდან იყო საუბარი 150-მდე თანამშრომელზე, მერე 50-ზე და ახლა 22-მდე ჩამოვიდა ციფრი. ესეც როგორი არასწორი საქციელია მენეჯმენტის მხრიდან“, - ამბობს ნინო ზაუტაშვილი და აღნიშნავს, რომ იმ ადამიანების ნაწილს, რომელზეც თავდაპირველად იყო საუბარი, ახალი კონტრაქტები მისცეს, ნაწილს კი დაუტოვეს ძველი პირობები, -„ველოდებით, რომ სამეურვეო საბჭო განიხილავს ამ საკითხს. ჩვენ გვაქვს ძალიან კარგი იდეა შეთავაზებული მათთვის და ვფიქრობთ, რომ ამ იდეის საშუალებით თუნდაც რეორგანიზაცია შეიძლება, რაც ტელევიზიაში ახალი, კარგი კადრების მოყვანასთან ერთად, გულისხმობს, რომ ადამიანებს, რომლებმაც ძალიან დიდი წვლილი შეიტანეს ქართული რადიოს განვითარებაში, იმ ადამიანებისთვისაც გვაქვს მოფიქრებული სპეციალური პროგრამა, რომელიც მათ დაუტოვებს შეგრძნებას, რომ ისინი საჭორები არიან რადიოსთვის.“

⇒   4. ტელეკომპანია იბერია

2019 წელს ქართული ტელებაზარი ერთი არხით ნაკლებით შეხვდება. ტელეკომპანია იბერიამ, რომელიც ხანგრძლივი პაუზის შემდეგ ეთერში 2015 წელს დაბრუნდა, ისევ შეწყვიტა მაუწყებლობა. მაუწყებლობის შეწყვეტამდე კი იყო ცნობილი პოლიტიკური და ბიზნეს სკანდალი, რომელიც იბერიის ფაქტობრივი მფლობელის ზაზა ოქუაშვილის კუთვნილ სხვა ბიზნეს-კომპანიას „ომეგა ჯგუფსა“ და სახელმწიფოს წინაშე არსებულ მის დავალიანებას შეეხებოდა.

საუბარი იბერიას მთავარ დამფინანსებელ კომპანია „ომეგა ჯგუფზე“ მიმდინარე ფინანსურ ზეწოლაზე ჯერ კიდევ 2018 წლის თებერვალში დაიწყო. თუმცა, პროცესები განსაკუთრებით მიმდინარე წლის სექტემბერში გამწვავდა, როდესაც ტელევიზია მაუწყებლობის საგანგებო რეჟიმზე გადავიდა, რაც ტელეკომპანიის მესვეურთა განცხადებით, განპირობებული იყო „ომეგა ჯგუფისათვის“ ყადაღის დადებით. 10 სექტემბერს, ტელევიზიის თანამშრომლებმა საპროტესტო აქციაც გამართეს მთავრობის კანცელარიასთან, ლოზუნგებით - “იბერიას ვერ წაგვართმევთ”, “ვერ გაგვაჩუმებთ”, “ხელები შორს იბერიისგან და ა.შ.

სიტუაცია იბერიას გარშემო კიდევ უფრო გამწვავდა, მას შემდეგ რაც ტელეკომპანია რუსთავი 2-ის ეთერით გავრცელდა ზაზა ოქუაშვილის ინტერვიუ და ფარული ჩანაწერების სერია, რომლის მეშვეობითაც, ომეგა ჯგუფის მფლობელი ბიძინა ივანიშვილსა და ხელისუფლების სხვა მაღალჩინოსნებს ბიზნესის რეკეტში ადანაშაულებდა.

16 ოქტომბერს ტელეკომპანია იბერიამ მაუწყებლობა შეწყვიტა. არხზე შეჩერდა ყველა ტიპის გადაცემა, მათ შორის საინფორმაციო და ანალიტიკური გამოშვებები. მალევე, ტელეკომპანიამ ათობით თანამშრომელს შეუწყვიტა კონტრაქტი ფინანსების არარსებობის მოტივით. თანამშრომელთა გუნდი ორად გაიყო და მათ ცალ-ცალკე დაიწყეს ბრძოლა თავიანთი ანაზღაურების მიღებისათვის.

მიუხედავად იმისა, რომ „ომეგა ჯგუფმა“ დავალიანების მცირე ნაწილი გადახდის შემდეგ თამბაქოს ქარხნის ამუშავება შეძლო, კვლავაც გაურკვეველია ტელეკომპანია იბერიას საქმე. 29 ოქტომბერს ტელევიზიის სიხშირეზე განთავსებული წარწერა „ხელისუფლებამ დახურა იბერია“ შეიცვალა წარწერით „არხის რეორგანიზაცია“, 18:00 – 00:00 საათებში კი საარქივო მასალები გადიოდა. 2018 წლის ოქტომბრის ბოლოს, მედიაჩეკერი შეეცადა გაერკვია ტელევიზიის ბედი, თუმცა ვერც დამფუძნებლების და ვერც ტელეკომპანიის სხვა მესვეურებისაგან ვერ მოხერხდა ამ ინფორმაციის მიღება.

⇒ ⇒ ⇒ ასევე შეგიძლიათ გაიხსენოთ მედიაჩეკერის არქივიდან:
  2017 წლის 4 მნიშვნელოვანი მოვლენა მედიაში 

ჟურნალისტური ეთიკის პრინციპების დაცვის თვალსაზრისით, რედაქციების მოთხოვნები საკუთარი ჟურნალისტებისადმი სულ უფრო იზრდება, მიდგომები იხვეწება და მკაცრდება. ეს უკანასკნელი მხოლოდ უშუალოდ მომზადებული მასალის შინაარსში, ფაქტების სიზუსტესა თუ წყაროთა მრავალფეროვნებაში არ გამოიხატება. რედაქციებმა ჟურნალისტების მიმართ, ამა თუ იმ მოვლენასთან დაკავშირებით საკუთარი შეხედულების საჯაროდ გამოხატვის თვალსაზრისით გარკვეული სტანდარტებიც შეიმუშავეს, რომელთა დარღვევის გამოც დაქირავებულთან კონტრაქტი უკვე არაერთმა სოლიდურმა გამოცემამ გაწყვიტა.

“მედიაჩეკერმა” 2018 წელს მომხდარი ის შემთხვევები შეკრიბა, როდესაც გამოცემებს ბოდიშის მოხდა, ან თანამშრომლის სამსახურიდან გაშვება მოუხდათ.

                         ყალბი მასალები და წყაროები/არასწორი ინფორმაცია

2018 წელს იყო შემთხვევა, როდესაც გამოცემამ თანამშრომელი ჟურნალისტი მასალების გაყალბების გამო დაითხოვა.

ერთ-ერთი ბოლო ასეთი ამბავი, რომელზეც მსოფლიო პრესა ალაპარაკდა, გერმანული გამოცემა “შპიგელის” (Der Spiegel) დამსახურებული ჟურნალისტის კლაას რელოციოსის შემთხვევაა, რომელიც მასალების გაყალბებაში ამხილეს. აღნიშნულის გამო გამოცემა იძულებული გახდა, რომ მასთან თანამშრომლობა შეეწყვიტა.

როგორც გაირკვა, ჟურნალისტმა, რომელსაც არაერთი პრესტიჟული ჟურნალისტური ჯილდო აქვს მიღებული, “შპიგელისთვის” დაწერილი 60 სტატიიდან 14-ის ისტორია თავისი გმირებიანად თავად გამოიგონა. რელოციოსი ამბების გაყალბებაში საკუთარმა თანამშრომელმა გამოიჭირა, რომელიც ერთ-ერთ თემაზე მასთან ერთად მუშაობდა. “შპიგელმა” რელოციოსის მიერ დაწერილი ყველა სტატიის გადასამოწმებლად შიდა გამოძიება დაიწყო.

სხვისი მასალების მითვისებისა და სხვა მასალებიდან ციტატების გამოყენების გამო, წელს ჟურნალისტს The Washington Post-იც დაემშვიდობა.

გარდა გაყალბებული ამბებისა მიმდინარე წელს ჟურნალისტების მხრიდან არაიდენტიფიცირებული წყაროების გამოყენების ფაქტიც დაფიქსირდა. მაგალითად, ამერიკულმა ყოველდღიურმა გამოცემამ “ჰიუსტონის ქრონიკამ” დაადასტურა, რომ მათივე ჟურნალისტი მაიკ ვორდი წლების განმავლობაში არაიდენტიფიცირებულ წყაროებს იყენებდა. მისი სახელით მომზადებულ მასალებში დასახელებული 275 წყაროდან მხოლოდ 103-ის იდენტიფიცირება მოხერხდა.

მიმდინარე წელს, არასწორად გაშუქებული ამბების გამო ბოდიშის მოხდა სამაუწყებლო კომპანია BBC-საც მოუხდა. ბრიტანეთის საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა აღიარა, რომ ის კლიმატის ცვლილების თემას ხშირად არასწორად აშუქებდა, რისთვისაც ბოდიში მოიხადა და თემის გაშუქების პოლიტიკა შეცვალა.

წელს კიდევ ერთი ბოდიშის მოხდა  BBC-ს Daily Mail-ის ჟურნალისტების შესახებ მომზადებული მასალის გამო მოუხდა. მაუწყებლმა არასწორად გაავრცელა ინფორმაცია იმის შესახებ, თითქოს Daily Mail-ის ჟურნალისტები 2011 წლის ცნობილი სატელეფონო მოსმენების სკანდალში იყვნენ ჩართულები, რაც საბოლოო ჯამში სიმართლე არ აღმოჩნდა.

მიმდინარე წელს ბოდიშის მოხდა და მასალის შესაბამისად დარედაქტირება ჟურნალ Time-საც მოუხდა. მიმდინარე წლის ივნისში ამერიკა-მექსიკის საზღვარზე მიგრანტი ბავშვების მშობლებთან დაცილების და მათი ცალ-ცალკე ბანაკებში მოთავსების ცნობილი სკანდალის შემდეგ, ჟურნალმა გარეკანზე პატარა ჰონდურასელი მტირალი გოგონასა და აშშ-ის პრეზიდენტის დამონტაჟებული ფოტო დაბეჭდა, რომელიც შთაბეჭდილებას ქმნიდა, თითქოს გოგონა მშობლებთან ერთად აშშ-ის საზღვარზე გადასვლის შედეგად დედას დააცილეს, რაც სიმართლე არ იყო.

ამერიკულმა გამოცემამ Chicago Sun Times-მა კი, საკუთარი თანამშრომელი ტვიტერზე ყალბი გამომწერების გამო სამსახურიდან დროებით გაათავისუფლა. ფაქტი New York Times-ის გამოძიების შემდეგ გახდა ცნობილი. ჟურნალისტური გამოძიებით დადგინდა, რომ შოუბისზნესის ცნობილ ვარსკვლავებსა და ჟურნალისტებს ტვიტერზე ყალბი გამომწერები ჰყავდათ.

                                        შეუსაბამო კომენტარები და შეფასებები

მიმდინარე წელს CNN-მა საკუთარ თანამშრომელს კონტრაქტი პალესტინის შესახებ გამოთქმული მოსაზრების გამო შეუწყვიტა. CNN-ის კომენტატორმა მარკ ლამონტ ჰილმა გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის სხდომაზე განაცხადა, რომ მდინარე იორდანიიდან ხმელთაშუა ზღვამდე მონაკვეთი თავისუფალი პალესტინის უნდა იყოს. მიუხედავად ჟურნალისტის განმარტებისა, რომ ის განცხადებით მიზანად ისრაელის წინააღმდეგ გალაშქრებას არ ისახავდა, არხმა მასთან თანამშრომლობა მანც გაწყვიტა.

წამყვანის რასისტული გამონათქვამის გამო NBC-მ ცნობილი ჟურნალისტი მეგან კელი ეთერიდან მოხსნა და მისი დილის გადაცემა დახურა.

წელს რასისტული და ჰომოფობიური ტვიტების გამო ჟურნალისტს კონტრაქტი New York Time-სმაც შეუწყვიტა. გამოცემამ ახალი თანამშრომელი სამსახურიდან მისი ძველი ჰომოფობიური და რასისტული ტვიტების გამო დაითხოვა.

ინტერვიუს დროს თემისადმი გამოჩენილი არასათანადო მგრძნობელობის გამო, ბრიტანულმა რადიომ - TalkRadio - წამყვანი ჯეიმს ვეილი სამსახურიდან გაათავისუფა.

განხილული მაგალითები აჩვენებს, რომ მიუხედავად მედიისადმი ბევრი პრეტენზიისა თუ კრიტიკისა, ის სულ უფრო და უფო მეტი მგრძნობელობით ეკიდება ეთიკურ საკითხებს, აუმჯობესებს მიდგომებს და ზრდის პასუხისმგებლობას. საჭიროების შემთხვევაში, კეთილსინდისიერი მედია არც შეცდომის აღიარებასა და ბოდიშის მოხდაზე იხევს უკან და არც საკუთარ თანამშრომელთან დამშვიდობებას ერიდება, მიუხედავად მისი დამსახურებისა, თუ მრავალწლიანი სამუშაო გამოცდილებისა.

საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 154-ე მუხლი ჟურნალისტის საქმიანობის ხელის შეშლას კრძალავს. თითქმის ყოველ წელს არაერთი ამბავი ხდება ცნობილი თუ როგორ არ მისცეს ინფორმაციის გავრცელების შესაძლებლობა ჟურნალისტებს, როგორ დაუზიანეს კამერა, მიაყენეს სიტყვიერი და ფიზიკური შეურაცხყოფა. მიუხედავად ამისა, ხშირად ამგვარ შემთხვევებს 154-ე მუხლით არ იძიებენ.

2018 წლის 10 ოქტომბერს, ჩინეთის რკინიგზის 23-ე ბიუროს საქართველოს ოფისის წარმომადგენლები თავს დაესხნენ რუსთავი 2-ის ჟურნალისტს, ეკა გაგუასა და ოპერატორს, ლევან კალანდიას. ისინი ხარაგაულში, რკინიგზის ახალი მაგისტრალის მშენებლობისას გამოვლენილ დარღვევებზე ამზადებდნენ რეპორტაჟს. როგორც გავრცელებულ კადრებში ჩანდა, ბიუროს კუთვნილ ობიექტზე შესულ ჟურნალისტსა და ოპერატორს კომპანიის წარმომადგენლებმა ფიზიკური შურაცხყოფა მიაყენეს და კამერა წაართვეს. 11 ოქტომბერს, პოლიციამ ორი პირი დააკავა ძალადობისა და ჟურნალისტის პროფესიულ საქმიანობაში უკანონოდ ხელის შეშლის ბრალდებით. გამოძიება დაიწყო საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 126-ე მუხლის 1-ლი და 154-ე მუხლის მე-2 ნაწილების საფუძველზე, რაც ცემასა და ჟურნალისტურ საქმიანობაში ხელის შეშლას გულისხმობს. როგორც ეკა გაგუამ “მედიაჩეკერს” განუცხადა, მისი ინფორმაციით, საქმეზე დაკავებულ ორ პირს სახელმწიფომ 10 000 – 10 000-ლარიანი ჯარიმის გადახდა დააკისრა.

თუმცა, ჟურნალისტურ საქმიანობაში ხელის შეშლის ფაქტები, რაც იურისტ მარიამ გოგოსაშვილის შეფასებით, ბოლო დროს გახშირდა, სახელმწიფოს მხრიდან ყოველთვის ამგვარი რეაგირებით არ სრულდება. იმავე ჟურნალისტს, ეკა გაგუას რამდენიმე კვირით ადრე, ჩხოროწყუს პოლიციის უფროსის ოჯახში დაუპირისპირდნენ ფიზიკურად. ინციდენტი მოხდა ზუგდიდის მაშინდელი მერის მოადგილესთან გია გულორდავასთანაც. ტელეკომპანიის ინფორმაციით, ამ საქმეებზე შინაგან საქმეთა სამინისტროს რეაგირება არ მოუხდენია.

„ჩვენ, მაშინ, პოლიციისთვის არ მიგვიმართავს, თუმცა, ინფორმაცია გაჟღერდა, კადრები ნაჩვენები იყო, ადამიანები იდენტიფიცირებულები იყვნენ და პოლიციას თავად შეეძლო ამ ყველაფერზე გამოძიების დაწყება, თუმცა არანაირი რეაგირება არ ყოფილა,“ - აღნიშნავს ეკა გაგუა.

ჟურნალისტურ საქმიანობაში ხელის შეშლის მუხლი იყო ერთ-ერთი იმ სამი მუხლიდან, რომლითაც გამოძიება დაიწყო შსს-მ, 30 ნოემბერს, თბილისში, მოძრაობა „არა ნაციზმს“ ოფისში მომხდარ დაპირისპირებაზე რუსთავი 2-ის ჟურნალისტ მარიამ გაფრინდაშვილს, მოძრაობის ხელმძღვანელს ნანა კაკაბაძესა და მის თანამოაზრეებს შორის. ერთი მხრივ, ნანა კაკაბაძე ბრალს სდებდა ჟურნალისტს მათ ოფისში უკანონოდ შეჭრაში. ამასთან დაკავშირებით, მისმა ორგანიზაციამ განცხადებაც გაავრცელა და დამატებით, მარიამ გაფრინდაშვილი ფაქტების გაყალბებაში დაადანაშაულა, რომლის დამამტკიცებელ საბუთადაც სათვალთვალო კამერების ჩანაწერი მოიყვანეს. მეორე მხრივ, ტელეკომპანია ნანა კაკაბაძესა და მის ორგანიზაციას ჟურნალისტის საქმიანობაში ხელის შეშლასა და სხვისი ნივთის დაზიანებაში სდებს ბრალს.

როგორც რუსთავი 2-ის ჟურნალისტმა “მედიაჩეკერს” განუცხადა, გამოძიებამ უკვე ამოიღო კაკაბაძის ოფისთან დამონტაჟებული სათვალთვალო კამერის ჩანაწერები, ოპერატორის მიერ გადაღებული კადრები, გამოიკითხნენ გაფრინდაშვილი და მასთან ერთად მყოფი ოპერატორი, ტექნიკა კი ექსპერტიზაზეა გადაგზავნილი, თუმცა მისთვის უცნობია რა ეტაპზეა გამოძიება ამჟამად.

„მეც ძალიან დაინტერესებული ვარ, რომ რაც შეიძლება სწრაფად დასრულდეს გამოძიება. მოგეხსენებათ, რომ კაკაბაძემ ინტერნეტ სივრცეში გაავრცელა ვიდეოფაილის დამონტაჟებული ნაწილი, რომელიც იყო მიმართული ჩემი დისკრედიტაციისკენ”, - აღნიშნა გაფრინდაშვილმა “მედიაჩეკერთან”, - “ასევე გაავრცელა ჩემი პირადი ნომერი და 5 დღის განმავლობაში მე, ჩემი ოჯახი და ჩემი მეგობრები ვიყავით ისეთი თავდასხმის ობიექტები, რომ უბრალოდ ვერ აგიხსნით.“

ჟურნალისტის პროფესიულ საქმიანობაში ხელის შეშლის ზოგიერთ ფაქტზე, პოლიციის მხრიდან რეაგირების შემთხვევაში, გამოძიების დაწყების საფუძვლად, შსს ხშირად სისხლის სამართლის კოდექსის 154-ე მუხლის ნაცვლად, მხოლოდ 126-ე მუხლს უთითებს, რაც ცემას ან სხვაგვარი ძალადობის გამო მიყენებულ ფიზიკურ ტკივილს გულისხმობს.

მაგალითად, ასე მოხდა, 28 ნოემბერს, საქართველოს პრეზიდენტის არჩევნების მეორე ტურის დღეს, როდესაც თბილისში, 25-ე საარჩევნო უბანთან მდგომმა ორმა ქალმა “TV პირველის” ჟურნალისტს თათია ჩაფიჩაძეს მუშაობაში ხელი შეუშალა, სიტყვიერი შეურაცხყოფა მიაყენა და რამდენჯერმე ხელითაც შეეხო. ადგილზე მისულმა სამართალდამცავებმა გამოძიება სისხლის სამართლის კოდექსის 126-ე მუხლით დაიწყეს, თუმცა ჟურნალისტს უთხრეს, რომ საქმე სავარაუდოდ ჟურნალისტური საქმიანობაში ხელის შეშლად გადაკვალიფიცირდებოდა.

თათია ჩაფიჩაძემ “მედიაჩეკერს” უთხრა, რომ მიუხედავად დაპირებისა, საქმე ამ დრომდე არ გადაკვალიფიცირებულა და როგორც სამართალდამცავებმა მას უთხრეს, ისინი პროკურორის გადაწყვეტილებას ელოდებიან.

გამოძება 154-ე მუხლით არ დაწყებულა არც გამოცემა On.ge-ის ჟურნალისტის სალომე ჩადუნელის შემთხვევაში, რომელსაც ჟურნალისტურ საქმიანობაში ხელი შეუშალეს ასევე საპრეზიდენტო არჩევნების მეორე ტურის დღეს. როგორც გავრცელებულ ვიდეოებში ჩანდა, თბილისში, 54-ე საარჩევნო უბანზე რეპორტიორი ერთ-ერთ პირს, სავარაუდოდ კოორდინატორს, შეკითხვებს უსვამდა იმ სიებთან დაკავშირებით, რაც მას ხელში ეკავა. ჟურნალისტის შეკითხვამ კი იქვე მდგომი მეორე კოორდინატორი გააღიზიანა, რის შემდეგაც, ჟურნალისტს ჯერ სიტყვიერი, შემდეგ კი ფიზიკური შეურაცხყოფა მიაყენა.

აღსანიშნავია, რომ ამბავს შეესწრო ადგილზე მყოფი კრიმინალური პოლიციის წარმომადგენელი და ჟურნალისტის გამოკითხვაც დაიწყეს. პროფესიულ საქმიანობაში ხელის შეშლის ნაცვლად, გამოძიება კვლავაც 126-ე, ცემის მუხლით დაიწყო, თუმცა, როგორც ჩადუნელმა მედიაჩეკერს უთხრა, გამოძიებას არა თუ არ გადაუკვალიფიცირებია საქმე, არამედ საერთოდ შეწყვიტეს იგი დანაშაულის ნიშნების არარსებობის გამო. ჟურნალისტის თქმით, პროკურორმა მიუთითა მას, რომ მას პროფესიული მოვალეობის შესრულება მაინც შეძლო და შესაბამისად 154-ე მუხლით საქმის გამოძიების საჭიროება აღარ იდგა.

ზემოთ აღწერილი შემთხვევების უმეტესობაში ჟურნალისტების დავის საგანი მათ პროფესიულ საქმიანობაში ხელის შეშლის ფაქტებზე სამართალდამცავების მხრიდან იგნორირება ანდა გამოძიების დაწყების შემთხვევაში, სისხლის სამართლის კოდექსის 154-ე მუხლის ნაცვლად, 126-ე მუხლის გამოყენებაა. სამართალდამცავების მხრიდან ამ მუხლის გამოყენებისაგან თავის შეკავებაზე საუბრობს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის (საია) იურისტი მარიამ გოგოსაშვილიც.

„კოდექსის აღნიშნული მუხლი უშუალოდ ჟურნლისტურ საქმიანობაში ხელის შეშლას ეხება, თუმცა კონკრეტულ შემთხვევებთან მიმართებით მისი გამოყენება იშვიათად ხდება და გამოძიება ძირითადად ძალადობის ან სხვა მუხლით იწყება და მიმდინარეობს ხოლმე,“ - აცხადებს საიას იურისტი.

ამ მუხლის არასათანადო ანდა იშვიათ გამოყენებაზე მეტყველებს სტატისტიკაც, რომელიც “მედიაჩეკერმა” საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროსგან გამოითხოვა. როგორც შსს-ს მოწოდებული დოკუმენტებით ირკვევა, 2013 წლიდან 2018 წლის სექტემბრის ჩათვლით (2015 წლის გამოკლებით), წელიწადში მხოლოდ 3-დან 6-მდე საქმეზე იწყებოდა ხოლმე გამოძიება ამ მუხლის ორივე ნაწილით. 2015 წელს ამ მუხლით არც ერთი საქმე არ აღძრულა. 154-ე მუხლით გამოძიების დაწყების განსაკუთრებით მაღალი რიცხვი იყო 2012 წელს (21 საქმე). 2011 წელს ასეთი ერთი, 2010 წელს კი 7 შემთხვევა იყო.

საინტერესო სურათს იძლევა 2012 წლიდან 2018 წლის სექტემბრის ჩათვლით პროკურატურის მიერ, 154-ე მუხლით სისხლის სამართლებრივი დევნის სტატისტიკაც. 2012 წლამდე ასეთ სტატისტიკას პროკურატურა არ აწარმოებდა. “მედიაჩეკერისათვის” მიწოდებული ინფორმაციით, 154-ე მუხლის 1-ლი ნაწილით, 2012 წელს, ერთი პირისადმი დაიწყო დევნა, 2013-2017 წლებსა და 2018 წლის 9 თვეში კი არც ერთი პირისადმი არ დაწყებულა. რაც შეეხება კოდექსის 154-ე მუხლის მე-2 ნაწილს, „2012 წელს სისხლისსამართლებრივი დევნა დაიწყო 3 პირის მიმართ, 2013 წელს - 4, 2015 წელს - 1, 2016 წელს - 1 პირის მიმართ, ხოლო 2014 წელს, 2017 წელსა და 2018 წლის 9 თვეში აღნიშნული მუხლით სისხლისსამართლებრივი დევნა არ დაწყებულა“, - ვკითხულობთ პროკრურატურის მიერ მოწოდებულ დოკუმენტში.

რაც შეეხება დამდგარ განაჩენებს, მედიაჩეკერს საქართველოს უზენაესი სასამართლოდან აცნობეს, რომ 2010-2018 (ოქტომბრამდე) წლებში რაიონულმა (საქალაქო) სასამართლოებმა სულ 5 საქმე განიხილეს, რომელთაგან ხუთივეზე გამამტყუნებელი განაჩენი დადგა. სააპელაციო და უზენაესმა სასამართლოებმა კი ორ-ორი საქმე განიხილეს. სააპელაციომ ერთი საქმის განაჩენი უცვლელად დატოვა, მეორე კი გადააკვალიფიცირა. უზენაესმა სასამართლომ ერთი საქმე დაუშვებლად სცნო, მეორე საქმის შემთხვევაში კი გადაწყვეტილება შეცვალა კვალიფიკაციისა და სასჯელის ნაწილში.


როგორც მოყვანილი სტატისტიკაც ცხადყოფს, სისხლისსამართლის კოდექსის ამ კონკრეტული მუხლის პრაქტიკაში გამოყენება არც ისე ხშირია. რისი მიზეზიც, ერთი მხრივ, შეიძლება იყოს ჟურნალისტების მხრიდან არასაკმარისი მიმართვიანობა, მეორე მხრივ, კი თავად სამართალდამცავების მხრიდან ამ კონკრეტული მუხლის მისადაგებისაგან თავის არიდების გამიზნული პოლიტიკა. ნებისმიერ შემთხვევაში, ამგვარ პრაქტიკას შესაძლოა თავისი ნეგატიური შედეგები ჰქონდეს, რაც მაგალითაც, მსგავსი შემთხვევების პრევენციას შეუძლებელს ხდის.

„მნიშვნელოვანია საქმე სწორედ ამ მუხლით დაიწყოს ან შემდგომში დაკვალიფიცირდეს, როდესაც საქმე ეხება ჟურნალისტებისთვის საქმიანობაში ხელის შეშლას. ამ მუხლის მიზანიც სწორედ ის არის, რომ დაიცვას მედიის წარმომადგენლები უკანონო ხელშეშლისგან, ანუ კანონს სპეციალური დაცვის ობიექტი ჰყავს,“ - აღნიშნავს მარიამ გოგოსაშვილი და დასძენს, რომ კანონის პრობლემა ცალსახად მისი პრაქტიკაში გამოყენებაა. კანონის პრაქტიკაში გამოყენებასთან დაკავშირებით უკმაყოფილება ნაციონალური მოძრაობის ხელისუფლებაში ყოფნისასაც არსებობდა. იმ დროს, საიას იურისტი თამარ გურჩიანი media.ge-სთან საუბრისას აღნიშნავდა, რომ საქართველოში იდგა ჟურნალისტების წინააღმდეგ განხორციელებული ძალადობის განსაზღვრის პრობლემა, რაც დაკავშირებული იყო კანონმდებლობასთან. მისი თქმით, ხშირად, ჟურნალისტების უფლებების შელახვასთან დაკავშირებული საქმეები, 154-ე მუხლის ნაცვლად სხვა მუხლით აღიძვრებაოდა ხოლმე.

სისხლის სამართლის კოდექსის 154-ე მუხლის პრაქტიკაში სათანადო გამოყენების აუცილებლობაზე ამახვილებენ ყურადღებას ჟურნალისტებიც. ეკა გაგუა მიიჩნევს, რომ თუკი კანონი უფრო მკაცრი იქნება, შესაძლოა ამან სამომავლოდ აგვარიდოს თავიდან მსგავსი დანაშაულის ხშირად ჩადენის ფაქტები. თათია ჩაფიჩაძე კი ხაზს უსვამს, რომ მსგავსი შემთხვევების დროს, 154-ე მუხლის გამოყენება მნიშვნელოვანია იმდენად, რამდენადაც სათანადო გამოძიებისა და ადეკვატური პასუხისგების შემთხევაში, სხვებს ნაკლებად გაუჩნდებათ ჟურნალისტების საქმიანობაში უკანონო ხელის შეშლის სურვილი.

იურისტი მარიამ გოგოსაშვილი არ გამორიცხავს, რომ მუხლს ჰქონდეს გარკვეული ხარვეზები თუმცა ეს ხარვეზები უფრო მეტად პრაქტიკაში მისი გამოყენებით და განმარტებით გამოჩნდება. „კონკრეტულად რთულია ჩემთვის იმის თქმა, რა უნდა გაკეთდეს, ალბათ თავად ჟურნალისტებმაც უნდა მიუთითონ და დააზუსტონ გამოძიების მიმდინარეობისას რომ ადგილი ჰქონდა საქმიანობაში უკანონო ხელშეშლას. ასევე საგამოძიებო უწყებებს უნდა ჰქონდეთ შესაბამისი ინფორმაცია ამ მუხლის მნიშვნელობასა და მისი დაცვის ობიექტებზე“, - აღნიშნავს გოგოსაშვილი.

22 დეკემბერს, საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის წევრთა მეათე საერთო კრებაზე,  ქარტიის ხელმომწერმა ჟურნალისტებმა ქარტიის საბჭოს სამი ახალი წევრი და ქარტიის სარევიზიო კომისიის განახლებული შემადგენლობა აირჩიეს.

ქარტიის საბჭოს სამი ახალარჩეული წევრიდან,  ერთი თბილისის კვოტითაა არჩეული,  ორი კი რეგიონების.

საბჭოს ახალი წევრები გახდნენ:

• თბილისის კვოტით - ნანა ბიგანიშვილი, სტუდია მონიტორი;
• რეგიონების კვოტით - კამილა მამედოვა, რადიო მარნეული და ირმა ზოიძე, სტუდია REC.
  
  საბჭოს წევრებმა თავმჯდომარედ ნანა ბიგანიშვილი აირჩიეს.  იგი ქარტიის საბჭოს ერთი წლის ვადით უხელმძღვანელებს.

ქარტიის საბჭო 9 წევრისაგან შედგება,  ამათგან სამი თბილისს, 6 კი რეგიონებს წარმოადგენს. საბჭოს წევრებს სამი წლის ვადით ირჩევენ. წელს საბჭოში მუშაობის ვადა ამოეწურათ: ნინო ჯაფიაშვილს, თბილისიდან და მაია მამულაშვილსა და გიორგი სულაძეს რეგიონებიდან. თუმცა, საბჭოში კვლავ რჩება გიორგი სულაძე, მან ჩაანაცვლა საბჭოს მოქმედი წევრი თეა ზიბზიბაძე, რომელმაც დროებით ქვეყანა დატოვა და საბჭოს საქმიანობაში ვეღარ ჩაერთვება. გიორგი სულაძე საბჭოში ერთი წელი დარჩება - იმ დროით, რაც თეა ზიბზიბაძეს ჰქონდა დარჩენილი საბჭოში ყოფნისთვის.

რაც შეეხება ქარტიის სარევიზიო კომისიას, კომისიის წევრებად აირჩიეს: ნათია კუპრაშვილი, ნინო ხელაძე და ალეკო ცქიტიშვილი. კომისიის თავმჯდომარედ ახალარჩეულმა შემადგენლობამ ალეკო ცქიტიშვილი აირჩია.

სარევიზიო კომისია აკონტროლებს ქარტიის თავმჯდომარის, საბჭოს, აღმასრულებელი დირექტორისა და მათ მიერ დანიშნული თანამდებობის პირების მიერ ქარტიის წესდების შესრულებასა და ფინანსური სახსრების თუ სხვა ქონების საწესდებო მიზნების შესაბამისად გამოყენებას.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიამ "ქარტიის პრიზი 2018-ის" გამარჯვებულები დააჯილდოვა. ჟიურიმ საუკეთესოდ მიიჩნია შემდეგი ნამუშევრები:

• ვიდეორეპორტაჟი - გიორგი ბოლქვაძე, გზაზე ერთი ბიჭი მიდიოდა”, მთის ამბები;
• მულტიმედია პროექტი - ნინო ლომაძე, პროექტი 08.08.08”, ინდიგო;
• სტატია ან ნარკვევი ბეჭდურ ან ონლაინ მედიაში - თათია ხალიანი და სოფო აფციაური, “ქალაქი, რომელიც გლოვით დაიღალა”, ლიბერალი;
• ჟურნალისტური გამოძიება - მაია მეცხვარიშვილი, “ჩინჩალაძის კლანი - სასამართლო რეფორმის კრახი” , სტუდია “მონიტორი";
• ბავშვთა საკითხები - მარიამ აბესაძე, “ანა, ირინა, ელენე და სხვები“, ინდიგო;
• “საქართველო და ევროპა” - ნინო ზურიაშვილი და ნატალია ვახტანგაშვილი - “მეგობრობა რუსულად”, სტუდია მონიტორი:

პირველ ოთხ კატეგორიაში კონკურსი გამოცხადებული იყო IREX-ის მხარდაჭერით; ბავშვთა საკითხების ეთიკურად გაშუქებისთვის პრიზი დაწესებულია გაეროს ბავშვთა ფონდის საქართველოს წარმომადგენლობის მიერ; ხოლო კამპანია „ძალა ევროპაშიას“ ფარგლებში სპეციალური ფულადი პრიზი გაიცა „საერთაშორისო გამჭვირვალობა - საქართველოს“ მიერ.