02.02.2016
ეს ციტატა კარგად წარმოაჩენს იმას, თუ როგორ განიხილავს მედია (და არა მხოლოდ მედია) საქართველოში გარემოს დაცვას. „ეკოლოგია“ პრობლემაა, რომელიც ხელს უშლის და აფერხებს მეცნიერულ -ტექნოლოგიურ პროგრესს, ინვესტიციებს სხვადასხვა სექტორებში, მათ შორის ენერგეტიკის, სოფლის მეურნეობის და სხვა სფეროებში - ეს საკმაოდ ფართოდ გავრცელებული ნარატივია, რომელიც გარემოსდაცვითი პრობლემების გადაწყვეტას საქართველოს ეკონომიკური აღმავლობის შემდეგ გულისხმობს.
ამასთან, ქართული მედიის, ისევე როგორც საზოგადოების ნაწილი, ვერ ასხვავებს მეცნიერება - ეკოლოგიას და გარემოს დაცვის სექტორს. შესაბამისად, ვერ არჩევს საუბრის საგანს და წარმოდგენა არა აქვს თუ რა არის გარემოსდაცვის საბოლოო მიზანი. (შენიშვნა: გავთავხედდები, და ბლოგის ბოლოს რამდენიმე განმარტებას დავურთავ, რასაც,იმედია, მკითხველების განაწყენება არ მოჰყვება.)
დღესაც, ისევე როგორც ათი წლის წინ, ქართველი ჟურნალისტები მიკავშირდებიან და მთხოვენ ინტერვიუს, მაგალითად, თბილისის ეკოლოგიურ მდგომარეობაზე, პოზიციის გამოხატვას ამა თუ იმ ქუჩაზე მოჭრილი ხეების გამო, კომენტარს გამწვანების საკითხებზე, დაუსუფთავებელ პლაჟზე, მშენებლობაზე, რომლის მიზეზითაც იჩეხება ხეები, ისინი ითხოვენ პასუხს კითხვაზე - რა ზეგავლენას მოახდენს ეს ყველაფერი ქალაქის/რეგიონის ეკოლოგიაზე?
მოსახლეობის ნაწილმაც მედიისგან ისწავლა, რომ ეკოლოგია (ხეები და ნარჩენები) მნიშვნელოვანია. ამავდროულად, ჯანმრთელობის გაუარესების ან იძულებით ცხოვრების წესის შეცვლის გამო ( აღარ არის სარეკრეაციო ზონები, მშენებლობა დასახლებულ პუნქტებთან ახლოს ნორმების დარღვევით მიმდინარეობს, ტრანსპორტით გადაადგილებისას მეტი დრო იხარჯება და ა.შ.) ბევრი დაფიქრდა გარკვეულ საკითხებზე, თუმცა ცოდნა კვლავ ფრაგმენტულია (მედიასაშუალებებით მოწოდებული ინფორმაციის დარად).
„რა ეკოლოგიაზე მელაპარაკებით, ხრიოკი ადგილია“ - ეს რეპლიკა ჩვენი მედიის „მეცადინეობის“ შედეგია და ზუსტად ასახავს საზოგადოების ნაწილის რეაქციას ეკოლოგიურ პრობლემებთან დაკავშირებით. უმრავლესობისთვის ძნელი წარმოსადგენია, რომ „ხრიოკი ადგილები“, უდაბნო, ჭაობი თუ სხვა ეკოსისტემები ისევე ღირებულად დასაცავია, როგორც ტყით დაფარული ტერიტორიები.
ქართულ ე.წ. მეინსტრიმ მედიაში (ახალი ამბები, პოლიტიკური შოუები) გარემოსდაცვითი ახალი ამბების/თემების რაოდენობა მწირია და ძირითადად, დაკავშირებულია პოლიტიკურ ოპონირებასთან და ე.წ. ეკოლოგიურ კატასტროფებთან.
მაგალითად, გავიხსენოთ დავით ნარმანიას დარგული თუ დაურგველი ხეები, (გააჩნია რომელ გამოცემას კითხულობთ ან უყურებთ). აქ გაშუქების ფოკუსში არა გამწვანების სპეცილისტების მოსაზრება, არამედ მმართველი თუ ოპონენტი პარტიის წარმომადგენლების მოსაზრებებია, რაც ე .წ. ბალანსს ქმნის სიუჟეტში.
ნებისმიერი პრობლემური საკითხის გაშუქებისას აქცენტი გადადის სენსაციაზე, შესაბამისად, გარემოსდაცვითი ახალი ამბები ძირითადად ალარმისტულია და არ გვთავაზობს სიტუაციიდან გამოსვლის გზებს.
ასევე შეგვიძლია 13 ივნისის თბილისის წყალდიდობის გაშუქება გავიხსენოთ. ტრაგედიიდან პირველი ორი თვის განმავლობაში ჟურნალისტები ცდილობდნენ დაედგინათ ტრაგედიის მიზეზები, გამოჩნდა უამრავი ტექნიკური ექსპერტი და დაისვა მრავალი კითხვა, როგორც კატასტროფის პრევენციის, ასევე ხელისუფლების ქმედებების ირგვლივ. თუმცა ამ მიზეზების გამოკვლევა შეწყდა, როგორც კი ყველაფერი სტიქიას დაბრალდა და გადაწყდა ვერეს ხეობის დამაკავშირებელი გზის აღდგენა. წლის მიწურულს კი ერთ-ერთ საპატივსაცემო გამოცემაში აღმოვაჩინე, რომ „მომზადებულა პროექტი რომელმაც არქიტექტორებისა და გარემოსდამცველების მოწონება დაიმსახურა“. აქ აუცილებლად აღსანიშნავია, რომ თვითონ პროექტი ჯერ მხოლოდ „ვერეს ხეობის ტერიტორიული განვითარების კონცეფციის ჩარჩოს გეგმას“ წარმოადგენს და გარემოს დამცველების მოწონებას ის ვერ დაიმსახურებდა იმ უბრალო მიზეზის გამო, რომ პროექტი, ისევე როგორც რისკების შეფასების დოკუმენტი, არ არსებობს, მაგრამ მედიის ძირითადი ნაწილისთვის საკითხი უკვე დახურულია - შემდეგ 13 ივნისამდე ან შემდეგ კატასტროფამდე.
საინტერესოა ისიც, რომ ქართულ მედიას არანაირი კავშირი არა აქვს საერთაშორისო გარემოსდაცვით პრობლემებთან, და გაშუქებისას ის უმთავრესად შემოიფარგლება საქართველოთი. მცირე გამონაკლისების გარდა, ქართული მედია არ უთმობს დროს და ყურადღებს სამხრეთ კავკასიის იმ გარემოსდაცვით პროლემებსაც კი, რომელთა ზემოქმედებას ჩვენ პირდაპირ განვიცდით (მაგ., ჭოროხის კაშხლების ზემოქმედება მოსახლეობაზე და შავი ზღვის სანაპიროზე, ალავერდში სპილენძის გადამუშავება და ა.შ). გასულ წელს კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული თემების გაშუქებას კი, ძირითადად, უნდა ვუმადლოდეთ პრემიერ-მინისტრის გამოსვლებს ჯერ გაეროს ასამბლეაზე და მერე პარიზის მხარეთა შეხვედრაზე.
მედიის და მოსახლეობის დიდ ნაწილსაც მიაჩნია, რომ საქართველოში ყველაფერი კარგადაა. საზოგადოებას ინფორმაცია ისეთ მნიშვნელოვან საკითხებზე, როგორიცაა მყინვარების დნობა, ადაპტაციის მეთოდები, გახშირებული მეწყრები თუ გვალვებთან ბრძოლის მეთოდები ფაქტობრივად არ მიეწოდება.
ამის ძირითადი მიზეზი ალბათ ის ფაქტია, რომ სინამდვილეში ჩვენს მედიას არ აინტერესებს გარემოსდაცვითი თემატიკა და ის მხოლოდ ცდილობს უპასუხოს მსმენელთა თუ მკითხველთა ინტერესს; მედია არ თვლის ამ თემებს საკმარისად მნიშვნელოვნად, რომ ამაში დახარჯოს რესურსი - მოამზადოს ჟურნალისტები, რომლებსაც ეცოდინებათ პრობლემის არსი, გარემოსდაცვითი კანონმდებლობა და ინსტრუმენტები, ჟურნალისტები, რომლებიც დაინახავენ მიზეზ -შედეგობრივ კავშირებს გარემოსდაცვითი პრობლემების კუთხით, კომპანიების მიერ მოწოდებული პრესრელიზის წაკითხვის შემდეგ დასვამენ ადეკვატურ შეკითხვებს გარემოსდაცვითი და სოციალური რისკების თაობაზე. მაგალითად, გარემოს დაცვის სამინისტროდან მიღებულ ინფორმაციას, რომ ქ.თბილისში ჰაერის ხარისხი დამაკმაყოფილებელია, ჟურნალისტები დაუპირისპირებენ არა რომელიმე ექსპერტის მოსაზრებას, არამედ თვით სამინისტროს მიერ გარემოს მდგომარეობის მონიტორინგის ანგარიშებს.
საბედნიეროდ, ქართულ მედიაში არის გამონაკლისებიც. მართალია, საქართველოში ჯერ კიდევ არ არსებობს გარემოსდაცვითი ჟურნალისტიკა, მაგრამ არსებობენ ერთეული ჟურნალისტები, რომლებიც ამ სფეროში მუშაობენ და არსებობს რამდენიმი მედია ორგანიზაცია, მათ შორის საგამოძიებო, რომლებმაც ბოლო რამდენიმე წელია წარმატებით დაიწყეს მუშაობა ამ მიმართულებით (მაგ. „ნეტგაზეთი“, „ბათუმელები“, „სამხრეთის კარიბჭე“, „ლიბერალი“, „სტუდია მონიტორი“, „სტუდია რე“ და სხვ.). საზოგადოებრივ მაუწყებელშიც გაჩნდა რამდენიმე გადაცემა - „რეალური სივრცე“, „კომუნიკატორი“, და ა.შ. - ეს გადაცემები ცდილობენ მოახდინონ გარემოსდაცვის ინტეგრაცია მიმდინარე სოციალურ -ეკონომიკური საკითხების გადაჭრისას, შეაფასონ გარემოსდაცვითი და სოციალური რისკები, დაამყარონ კავშირი გარემოს მდგომარეობის ხარიხსა და ადამიანების ცხოვრების ხარისხს შორის.
თუმცა გაშუქების ხარისხი ამ შემთხვევაშიც პრობლემურია. ეს ძირითადად განპირობებულია იმ ფაქტით, რომ ქვეყანაში არ მიმდინარეობს გარემოს ხარისხის მონიტორინგი, შეზღუდულია მონაცემთა ხელმისაწვდომობა, ცოტაა ადამიანური რესურსი და სპეციალისტთა ნაწილი თავს იკავებს ე.წ. „საჩოთირო საქმეების“ კომენტირებისგან. თუმცა ხარისხი წლიდან წლამდე იზრდება და გარემოსდაცვით თემებზე მომზადებულ მასალებს თავისი აუდიტორია გაუჩნდა. მაყურებლები ინტერესით ეცნობიან ვაკის პარკზე, აზბესტზე, ჰაერის დაბინძურებაზე, მიწის საკითხებზე ტყესთან თუ ჰესებთან დაკავშირებულ თემებზე მომზადებულ ჟურნალისტურ პროდუქტს. სწორედ ამ მედიაორგანიზაციებმა მოახერხეს მოსახლეობის ცნობიერების გაზრდა ჰაერის დაბინძურებასთან მიმართებით, დააფიქრეს მოსახლეობის გარკვეული ნაწილი მთელი რიგი განვითარების პროექტების რეალურ სარგებლზე.
განმარტებები: ეკოლოგია ინტერდისციპლინური (ბიოლოგია და დედამიწის შემსწავლელი) მეცნიერება, რომელიც სწავლობს ურთიერთკავშირს ორგანიზმებსა და გარემოს ორგანულ და არაორგანულ ელემენტებს შორის.
გარემოს დაცვის მთავარი მიზანია პლანეტის ეკოლოგიური ბალანსისა და ბუნებრივი რესურსების შენარჩუნება, ამ მიზანს ის აღწევს სხვადასხვა ინსტრუმენეტებისა და ღონისძიებების გატარებით, მათ შორისაა: გარემოსდაცვითი და მდგრადი განვითარების პოლიტიკა, მწვანე ეკონომიკა, გარემოს დაცვა და ჯანმრთელობა, მწვანე ბიზნესი და სხვა.
