გონზო ჟურნალისტიკა
30.05.2016
„გონზო ჟურნალისტიკა ეფუძნება უილიამ ფოლკნერის იდეას, რომლის მიხედვითაც საუკეთესო ფიქცია გაცილებით ჭეშმარიტია, ვიდრე ნებისმიერი სახის ჟურნალისტიკა, - და ეს ყოველთვის იცოდნენ საუკეთესო ჟურნალისტებმა“ -
ჰანტერ ს. ტომპსონ

თუკი ჟურნალისტი, ტრადიციული გაგებით, მიუკერძოებელი აუტსაიდერია, რომელიც უბრალოდ აკვირდება და აშუქებს განსაკუთრებულ ამბებს, „გონზო“ პირიქით - მის მიერ მოთხრობილი ამბის უშუალო მონაწილეა.

გონზო, ტრადიციული ჟურნალისტიკისგან განსხვავებით, არ აცხადებს პრეტენზიას ობიექტურობა-მიუკერძოებლობაზე. ხშირად გონზოს ტიპის ნაწერებში ავტორი პირველი პირით მოგვითხრობს სხვადასხვა ამბავს. გონზოს შეუძლია თავისუფლად მიიღოს მონაწილეობა პოლიტიკური კანდიდატის წინასაარჩევნო კამპანიაში და არც ანაღვლებდეს მიკერძოებულობა და ტენდენციურობა.

ტერმინი „გონზო“ პირველად ჰანტერ ტომპსონის მისამართით ჟურნალ „ბოსტონ გლოუბის“ (The Boston Globe) რედაქტორმა ბილ კარდოსომ გამოიყენა 1970 წელს. მან ტომპსონის მიერ გამოქვეყნებულ ამბავს - „კენტუკის დერბი დეკადენტური და გარყვნილია“ (The Kentucky Derby Is Decadent and Depraved) - უწოდა „წმინდა გონზო ჟურნალისტიკა“. კარდოსოს მტკიცებით, „გონზო“ სამხრეთ ბოსტონში გავრცელებული ირლანდიური სლენგია, რომელიც მიემართება უკანასკნელ კაცს, რომელიც ღამის ბარში გამართული სმის მარათონის შემდეგ კვლავ ფეხზე დგას.

ჰანტერ ტომპსონი, რომელიც სუბიექტური პერსპექტივის „ახალი ჟურნალისტიკის“ (New Journalism) წინაპრადაც ითვლება, ჟურნალ „როლინგ სტოუნის“ 1973 წლის 15 თებერვლის გამოცემაში წერდა: „მე რომ ბოლო 10 წლის განმავლობაში დამეწერა ყველა ის ნამდვილი ამბავი, რაც ვიცი, დაახლოებით 600 ადამიანი (ჩემი ჩათვლით) რიოდან სიეტლამდე ახლა საკანში იქნებოდა. აბსოლუტური სიმართლე უკიდურესად იშვიათი და საშიშია პროფესიულ ჟურნალისტიკაში“...


ჰანტერ ტოპსონი


გასული წლის მაისში ვაკოში (ტექსასი) ბაიკერების ბანდებს შორის დაპირისპირება მრავალმა მედიასაშუალებამ გააშუქა - ამ ცნობილი ინციდენტის შედეგად 9 ბაიკერი დაიღუპა და 18 დაშავდა. შემთხვევის შემდეგ ამბავზე მუშაობის განსხავებულ ხედვას გვთავაზობს „გარდიანის“ სპეციალური კონტრიბუტორი, ბრედლი გარეტი.

ბრედლი გარეტი არა პროფესიონალი ჟურნალისტი, არამედ სოციალური და კულტურული გეოგრაფი და ეთნოგრაფია. გარდიანზე გამოქვეყნებულ სტატიაში („რატომაა აუცილებელი გონზო ჟურნალისტიკა ქალაქებისა და კულტურების გასაგებად“) იგი წერს: „როგორც ეთნოგრაფს, ამ ამბებში (ბაიკერების დაპირისპირება) მე ბაიკერების კულტურა უფრო მაინტერესებს. ვფიქრობ, რომ ამ შემთხვევაში კარგი იქნებოდა ჰანტერ ტომსპონისათვის მიგვებაძა - მან დიდი ხანი გაატარა „ჯოჯოხეთის ანგელოზების” მოტოციკლისტთა კლუბში (ჰანტერ ტომპსონი - Hells Angels MC). როგორც ამბობენ, კულტურის გასაგებად ერთადერთი გზა არსებობს - იცხოვრო ამ კულტურაში“.

ბრედლი გარეტს საკუთარი გამოცდილებიდან მოჰყავს მაგალითები გონზო ჟურნალისტიკის და სუბკულტურებთან ახლოს მუშაობის, მათთან ცხოვრების მნიშვნელობის ხაზგასასმელად: იხსენებს ლონდონში მოგზაურობას - როდესაც არ იცნობდა არც ფოტოგრაფიასა და არც ურბანულ კვლევებს, როგორ აღმოაჩინა „ლონდონის კონსოლიდაციის ეკიპაჟი“ (London Consolidation Crew), მათთან ერთად იხილა ინგლისის ვიქტორიანული ფსიქიატრიული საავადმყოფო, მიტოვებული საბჭოთა სამხედრო ბაზა ბერლინის შემოგარენში, როგორ გადმოაწყო ფეხები 80-სართულიანი ცათამბჯენიდან ჩიკაგოში, როგორ გაიარა ფორტ-ბრიჯზე ედინბურგში და ა.შ. იქვე გარეტი საინტერესო მოსაზრებას წერს: „როგორც აკადემიურ დისციპლინებს შორის ქრება საზღვარი, ასევე მყიფეა იგი კვლევასა და ჟურნალისტიკას შორის... ჟურნალისტ-მკვლევრის გამჭოლ მზერას შეუძლია სიღრმისეულ ამბებში ძიება და ამბებზე დარჩენა, დაკვირვებიდან მონაწილეობამდე არსებული ხაზის გადალახვა“.

ფორტ ბრიჯი ედინბურგში



ჩვეულებრივ, ეთიკური სტანდარტების დამცველი პროფესიონალი ჟურნალისტი მხოლოდ იმ შემთხვევაში მისცემს თავს უფლებას, იყოს არაეთიკური ან დაარღვიოს კანონი, როდესაც მის მიერ მომზადებული მასალის გავლენა მნიშვნელოვან შედეგს მოიტანს. იგი, ფაქტობრივად, საკუთარ თავს - პირად ცხოვრებას, ავტორიტეტს, ჟურნალისტურ ამბავს სწირავს. საინტერესოა, რომ გონზო ჟურნალისტიკის შემთხვევაში ეს რთული ეთიკური დილემა კიდევ უფრო იხლართება. ამის მიზეზი არის ის, რომ გონზო, ფაქტობრივად, ჟურნალისტიკის, სოციოლოგიის, ეთნოგრაფიისა და სხვა სოციალური მეცნიერებებისა და მწერლობის ნაზავია. ამ ყველაფერს მოაქვს სირთულეებიც - ყველა სფეროს საკუთარი ეთიკური სტანდარტები აქვს, თუმცა მწერლობა, როგორც ყველაზე მნიშნელოვანი ასპექტი გონზოსთვის, დაცლილია ყოველგვარი ცენზურისა და თვითცენზურისაგან. გონზო ჟურანლისტები არ იკავებენ თავს, წერონ სლენგზე, გამოიყენონ „ქუჩური მეტყველება“, არ ერიდებიან ბილწსიტყვაობას და ა.შ.

შესაბამისად, გონზო ჟურნალისტური ტექსტი მეტწილად ლიტერატურულ ტექსტად შეიძლება აღვიქვათ - ლიტერატურად, ოღონდ ჟურნალისტური რეფერენსებით. მართლაც, ეს ტექსტები ხშირად წიგნებად გამოდის და ძალიან დიდი მოცულობისაა. შესაბამისად, წმინდა ჟურნალისტური ეთიკური პრინციპებით ხელმძღვანელობა აქ თვითცენზურას ნიშნავს, რაც ტექსტზე აუცილებლად აისახება და რეალობის აღქმას გაართულებს.

ავტორი : ლუკა პერტაია;
კომენტარი, რომელიც შეიცავს უხამსობას, დისკრედიტაციას, შეურაცხყოფას, ძალადობისკენ მოწოდებას, სიძულვილის ენას, კომერციული ხასიათის რეკლამას, წაიშლება საიტის ადმინისტრაციის მიერ

ასევე იხილეთ