პედოფილია - სწორედ ამ თემას მიეძღვნა 13 ივლისის „სხვა რაკურსი“ . გადაცემაში მოგვიყვნენ ბავშვებზე სექსუალური ძალადობის ცალკეული შემთხვევის შესახებ, დეტალურად აღწერეს, სად, როგორ, ვინ იძალადა არასრულწლოვნებზე, შემდეგ კი ფაქტების შეფასებას სტუდიაში სტუმრად მყოფ მსახიობებს, ტელეწამყვანებს, სასამართლო სამედიცინო ექსპერტს, იურისტსა და მღვდელ ანთიმოზ ბიჩინაშვილს სთხოვდნენ. პედოფილია არაერთხელ გაიგივდა ლგბტ თემთან და არაერთხელ აღნიშნა, რომ პედოფილია და და ჰომოსექსუალობა სათავეს დასავლეთიდან იღებს.

გადაცემაში სტუმრად მოწვეული ჰყავდათ დედა, რომლის არასრულწლოვან შვილზეც სექსუალურად იძალადეს და რის შემდეგაც გამოძიების ინფორმაციით, ბავშვმა თავი მოიკლა. დედას დეტალურად სთხოვდნენ აღეწერა რა როგორ მოხდა, სტუდიაშივე წაიკითხეს ბავშვის მიერ დატოვებული წერილები, სადაც ის მასზე განხორციელებული ძალადობის შესახებ წერდა.

ბავშვებზე სექსუალური ძალადობის ფაქტების აღწერისას აღინიშნა ისეთი ამაზრზენი, არაეთიკური დეტალები, რომლის გამეორებისგანაც ამ მასალაში თავს შევიკავებთ.

„ვუშველოთ ბავშვებს, ნუ დავღუპავთ მომავალ თაობას. ამ პატარა ქვეყანაში როცა აუპატიურებენ ბავშვებს, მაშინ სად არიან ზემდგომი ორგანოები? სად არიან არასამთავრობო ორგანიზაციები? სად რის პრეზიდენტი? პარლამენტარები და საზოგადოების ის წევრები, რომლებსაც საქართველოს მომავალი სტკივათ?!“ - ამ სიტყვებით მიმართა წამყვანმა აუდიტორიას და გადაცემის მსვლელობისას არაერთხელ აღნიშნა, რომ არ იცოდა რომელი უწყება იყო პასუხისმგებელი ბავშვთა მიმართ ძალადობაზე.

გაგიკვირდებათ და პედოფილიის ერთ-ერთ გამომწვევ ფაქტორად ოჯახების სოციალური მდგომარეობა დასახელდა. ის, რომ მსგავსი შემთხვევების 75%-ზე მეტი, სწორედ სოციალურად დაუცველ ოჯახებში ხდება, გაურკვეველ მონაცემებზე დაყრდნობით, გადაცემის სტუმარმა, „ანტიკორუფციული კავშირის“ თავმჯდომარემ გია ბურჯანაძემაც დაადასტურა.

არგუმენტს, რომ პედოფილიის შემთხვევები დასავლეთ ევროპის ისეთ ქვეყნებშიც ხშირია, სადაც მოსახლეობის ცხოვრების დონე მაღალია, მღვდელი ანთიმოზი გამოეხმაურა და გვამცნო, რომ იქ პედოფილია მიღებულია და ამის დასტურად ნორვეგია დაასახელა. მღვდელი ანთიმოზი შემდეგ ბიბლიურ სწავლებაზე გადავიდა და ისიც გვითხრა, რომ როდესაც მოსე მთიდან ჩამოვიდა და თან 10 მცნება ჩამოიტანა, ცოდვების ჩამონათვალში „ჰომოსექსუალიზმიც შედიოდა, პედოფილიაც, ნეკროფილიაც და ზოოფილიაც“. მართალია, პედოფილიისა და ჰომოსექსუალობის ერთ სიბრტყეში განხილვამ, ანთიმოზსა და კიდევ ერთ სტუმარ ლიზა ვადაჭკორიას შორის აზრთა სხვადასხვაობა გამოიწვია, მაგრამ „ჰომოსექსუალიზმი რომ ცოდვაა“, ამაზე კონსენსუსი ნამდვილად შედგა.

გადაცემის მიწურულს სტუმრებმა პრობლემის მოგვარების საკუთარი ვერსიებიც შემოგვთავაზეს. ლიზა ვადაჭკორიამ ყურადღების რეგიონებზე გამახვილება გვირჩია. რა უნდა გავუკეთოთ მოძალადეს? - ეს იყო ძირითადი კითხვა, რაც სტუდიაში ისმოდა. ზოგმა მოძალადეების ქიმიური კასტრაცია მიიჩნია საუკეთესო გამოსავლად. მღვდელმა ანთიმოზმა ყმაწვილკაცობის პერიოდი გაიხსენა, მოგვიყვა როგორ ნახა 20 წლის ასაკში პირველად შიშველი ქალი ემანუელას სახით, შემდეგ მსგავსი ადამიანების არც მუშტით მაგრად ცემის სურვილი დამალა, თუმცა ბოლოში მაინც ჰუმანურობა გამოიჩინა და მოძალადეებისთვის სამუდამო პატიმრობის მისჯა საუკეთესო გამოსავლად დაასახელა.

გადაცემიდან ვერ გავიგეთ, რამდენად მასშტაბურია პრობლემა, როგორია სტატისტიკა, რას აკეთებს სახელმწიფო ამგვარი ფაქტების პრევენციისთვის, გადაცემაში მხოლოდ, ძალადობის შემთხვევების შოუს ელემენტებით გამდიდრებული დეტალები და თემისთვის არარელევანტური სტუმრების მოსაზრებები მოვისმინეთ. ასე იქცა ეს უმძიმესი თემა რეიტინგის მოსაპოვებლად დადგმულ შოუდ, რომლის ამოსავალი წერტილი არა საჯარო ინტერესი, არამედ აუდიტორიის ცნობისმოყვარეობის დაკმაყოფილება იყო.

მასალა მომზადებულია UNICEF- ის მიერ დაფინანსებული პროექტის ფარგლებში - "ბავშვთა საკითხების ეთიკური გაშუქება მედიაში". პუბლიკაციაში გამოხატული მოსაზრებანი ეკუთვნის ავტორს და არ ასახავს გაეროს ბავშვთა ფონდის ოფიციალურ თვალსაზრისს

რამდენიმე შემთხვევა მახსოვს:

2012 წლის 18 სექტემბერს ის ვიდეო გავრცელდა, მერე „ციხის კადრები“ რომ ვუწოდეთ. საღამოს 7 - ზე დაიწყო გამოქვეყნება. მთელი ქალაქი იმ ღამესვე გარეთ გამოვიდა, მედია საგანგებო რეჟიმში მუშაობდა. საზოგადოებრივი მაუწყებლის მაყურებელმა მეორე დღემდე მომხდარის შესახებ არაფერი იცოდა. არ გაუშუქებია.

2015 წლის 13 ივნისს საღამოს სტიქია დაიწყო. ათეულობით ადამიანი დაზარალდა, 21 კი -გარდაიცვალა. წყალდიდობის შესახებ ინფორმაციის გავრცელება ღამის 12 საათისთვის დაიწყო. მიუხედავად იმისა, რომ სხვა არხებთან შედარებით ადიდებულ მდინარესთან ტერიტორიულად ყველაზე ახლოს მდებარეობდა, საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა საკუთარ მაყურებელს ქუჩების დატბორვის შესახებ მხოლოდ ღამის 03:10 წუთზე ამცნო, მაშინ როდესაც სხვა ორი კერძო არხი უკვე ეთერში იყო.

2015 წლის 13 ნოემბერს პარიზში მასშტაბური ტერაქტი მოხდა. ეს ის დროა, შეჩვეულები რომ არ ვართ ჯერ ტერაქტების სერიებს. მაშინ მთელი მსოფლიოს თემა იყო. იმ ღამეს, პირველ საათზე ტერაქტზე მხოლოდ „რუსთავი 2-მა“ დაწერა საკუთარ საიტზე. საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა მომხდარის შესახებ საკუთარი საიტით მეორე დღის 10 საათზე ამცნო აუდიტორიას. იმ დღეს ეთერში შესვლა ყველა მაუწყებელმა დააგვიანა. საზოგადოებრივი ამ დაგვიანებულებს შორისაც არ იყო პირველი.

2017 წლის 2 ივლისი - ხანძარი გაჩნდა ელიავას ბაზრობაზე. იმ საღამოს პირდაპირ ეთერში საგანგებო რეჟიმში იმუშავა ყველა ძირითადმა არხმა საზოგადოებრივი მაუწყებლის გარდა. მათ ინფორმაცია მხოლოდ ვებსაიტის მეშვეობით გაავრცელეს. ეთერში ფეხბურთი გადაიცემოდა.

ხელმძღვანელობამ თქვა, რომ ფეხბურთს ვერ გაწყვეტდნენ, რადგან საერთაშორისო ვალდებულებაა და დაჯარიმდებოდნენ, თუმცა იქვე აღნიშნეს, რომ კვირა დღე იყო, თანამშრომლები სახლში იყვნენ, თანაც „სასპეცე“ ამბად არ მიიჩნიეს.

„სასპეცე“ არის ყველა ამბავი, რომელიც ეხება ათეულობით ადამიანს და ამის გამო იმსახურებს სპეციალურ გამოშვებას მაუწყებლისგან. სინამდვილეში მაყურებელს არ აინტერესებს ვინ ზის „სუპერდესკთან“ თუ „სუპერთეიბლთან“, ჯარიმდები თუ არა, მეორე არხი ისევ სატელიტზეა თუ ჩახსნილი გაქვს. მას ინფორმაცია სჭირდება და ვალდებული ხარ შეასრულო შენი ფუნქცია. ეგებ გიღირდეს ჯარიმის გადახდაც, ნდობის მოპოვების ხარჯზე.

თუ საჭიროა ტიტრიც უნდა გამოუჩნდეს ფეხბურთის მაყურებელს, გვერდით ფანჯარაც, იქვე წარწერაც, რომ მატჩს ვერ ვწყვეტთ, მაგრამ ვართ მეორე არხზე, ტაიმებს შორის პირველ არხზეც, ვებზეც, რადიოშიც, ყველგან, სადაც საჭიროა იმისათვის, რომ იყო ინფორმირებული. იმიტომ, რომ ჩვენ საზოგადოებისთვის ვმუშაობთ. მხოლოდ ვებსაიტის მუშაობას ნამდვილად არ სჭირდება მილიონები. ყოველწლიურად ათეულობით მილიონი ლარი ყველა პლატფორმის სრულფასოვნად მუშაობისთვის იხარჯება საზოგადოების გადასახადებიდან.

არადა ისე ხდება, რომ რატომღაც კერძო არხები ხშირად ასწრებენ, მაინცადამაინც სხვისი ჟურნალისტი აღმოჩნდება ხოლმე შემთხვევით წყალდიდობის ეპიცენტრში, კვირა დღე სხვა ყველა არხისთვის ორშაბათი გამოდგება და ადვილად გადიან საგანგებო გამოშვებით ეთერში.

სწორედ საინფორმაციო გამოშვება არის ის, რითიც საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა შეიძლება კონკურენცია გაუწიოს კერძო არხებს. დროული და მიუკერძოებელი ინფორმაცია ქმნის ნდობას მის მიმართ, რაც ძალიან რთული პროცესია და საგანგებო სიტუაციები არის სწორედ ის გამოცდა, რომლის ჩაბარების შემდეგ, უფრო ადვილად მოიპოვებ ამ ნდობას. როგორ აშუქებ ექსტრემალურ სიტუაციას, რამდენად აღმოგაჩნდება სწრაფად რეაგირების უნარი, მიხვდები რომ „სასპეცეა“ და იქნები პირველი, გადმოართვევინებ ყველას შენთან. ეს არის შანსი მედიისთვის.

როცა დაგჭირდა მნიშვნელოვანი მოვლენის შესახებ ინფორმაციის მიღება და საზოგადოებრივი მაუწყებელი არ აღმოჩნდა შენ გვერდით, როცა მეორედაც გაგიცრუა იმედი, როცა მესამედაც ვერ იდგა მოწოდების სიმაღლეზე, როცა ამ საგანგებო მოვლენებს შორისაც დიდად არაფრით გამოირჩევა მისი მუშაობა, საზოგადოებრივზე აღარ გადართავ, აღარ გჯერა, რომ ამჯერად მაინც გაართმევს თავს. ის შენიანი აღარ არის.

2016 წლის ნოემბრის ბოლოს ინტერნეტ საძიებო სისტემებში საქართველოდან ყველაზე ხშირად ალბათ, სიტყვა „ჰეჯირება“ იგუგლებოდა. მაშინ, ჯერ კიდევ ფინანსთა მინისტრობის კანდიდატის, დიმიტრი ქუმსიშვილის წინადადებამ - “მოსახლეობის უდიდეს ნაწილს იპოთეკური და სამომხმარებლო სესხები ჰქონდათ უცხოურ ვალუტაში და მათი ფინანსური ცოდნის სიმწირის გამო, მათ არ შეეძლოთ დაეჰეჯირებინათ აღნიშნული ტრანზაქციები” - საგონებელში ჩააგდო არამხოლოდ ქართული მედია, არამედ მთელი საზოგადოება. სხვა „უცხო“ სიტყვებთან ერთად, ყურს ყველაზე მეტად ეს „ჰეჯირება“ ჭრიდა.

„ჰეჯირება“ ინგლისური სიტყვაა და არაპირდაპირ თარგმანში რისკის დაზღვევას, ქუმსიშვილის შემთხვევაში კი სესხის სავალუტო რისკისგან თავის დაზღვევას ნიშნავს. ანუ ფინანსთა მინისტრობის კანდიდატს უნდოდა, ეთქვა, რომ მოსახლეობა სესხების სავალუტო რისკისგან თავს ვერ იცავს, რადგან მათ არასაკმარისი ფინანსური განათლება აქვთ. დიმიტრი ქუმსიშვილმა ალბათ მშვენივრად იცოდა, რომ ზმნას - „დაეჰეჯირებინა“ „ტრანზაქციებთან“ შეამხანაგებულს, მისი მსმენელი დეპუტატების უმრავლესობაც კი ვერ გაიგებდა, არათუ ხალხი და მედია. ჩნდება კითხვა, რატომ გამოიყენა მაშინ საჯარო პირმა ეს რთული ტერმინები? მისი მიზანი ხომ საზოგადოებასთან მაქსიმალურად გასაგებ ენაზე საუბარი უნდა იყოს? აქ შეიძლება, ერთ მოვლენასთან გვქონდეს საქმე - რესპონდენტების ნაწილი (განსაკუთრებით ეკონომიკაზე „მოლაპარაკე თავები“) ხშირად იყენებს რთულ ტერმინებს, რითიც მსმენელთა უმრავლესობაში ჯერ გაუგებრობას იწვევს, შემდეგ კი ბრმა ნდობის გაჩენის მოლოდინი აქვთ. ისიც მესმის, რომ ეკონიმიკაზე „მარტივად“, ხალხისთვის გასაგებ ენაზე წერა, ან საუბარი ბევრს ბუნებივადაც არ გამოსდის. ჩვენ გვყავს კარგი ეკონომისტები, მაგრამ მათგან მხოლოდ ერთეულებს შეუძლიათ, გააგებინონ მსმენელებს, რატომ უფასურდება ლარი, ან რა კავშირი აქვს ეკონომიკურ ზრდას ყველა ჩვენგანის კეთილდღეობასთან.

ის, რაც პრობლემაა საზოგადოებისთვის, აისახება მედიაზეც, - ჟურნალისტები საერთო ტენდენციებს არასდროს ჩამორჩებიან. მოსახლეობის ფინანსური განათლების დონე ჩანს არამარტო მათ გადაწყვეტილებებში, არამედ ტელევიზორშიც და გაზეთის ფურცლებზეც. ეკონომიკურ თემებზე თხრობა პოპულარული ნამდვილად არ არის, თუმცა საკითხის აქტუალურობა, მაშინ, როცა ეროვნული ვალუტის მდგომარეობას, მისი მერყეობის გამო, ზოგი სავალუტო ჯიხურების აბრებზე, ზოგიც ბლუმბერგზე აკვირდება, აიძულებს მედიას, ფინანსები მთავარი ამბავი გახდეს. წმინდა საბაზრო ეკონომიკის პრინციპით, მოთხოვნა ქმნის მიწოდებას ინფორმაციის გავრცელების კუთხით. აქ პრინციპიდან გადახვევაც შეიძლება, თუ რამდენიმე ავტორიტეტული და გაბედული მედია მოინდომებს - ეკონომიკური თემების გაშუქებაზე, სავალუტო კრიზისის გარეშეც შეიძლება შექმნა მოთხოვნა. ამ მცირე ხელოვნური ჩარევით მთხრობელიც და მსმენელიც თვალს და ყურს მიაჩვევს ფინანსურ ტერმონოლოგიას, კვალიფიციურ თხრობას და ამით პოლიტიკოსებსაც გამოეცლებათ ეკონომიკური სიმყიფით დამფრთხალ აუდიტორიაზე მანიპულაციური ეფექტის შესაძლებლობა ჰეჯირებებითა და შოკუნიებით.

ლარის გაუფასურებამ (და არა დევალვაციამ) და ეკონომიკური ზრდის შენელებამ მოსახლეობის ყურადღება ამ „რთული“ სფეროსადმი ერთიორად გაზარდა. ეკონომიკას მთავარ საინფორმაციო გამოშვებებში ახლა გაცილებით მეტი დრო ეთმობა, თუმცა ახალი ამბების სპეციფიკიდან გამომდინარე, ძალიან რთულია, 2-3 წუთში კარგად ახსნა ეკონომიკური და ფინანსური ცვლილებების მიზეზები, მერე სადღაც ჰეჯირება და ტრანზაქციაც გაგეპარება და მაყურებელს კვლავ ინფორმაციულ შიმშილში ტოვებ. არც თემის ვრცლად გაშუქებაა მთლად უმტკივნეულო. პრობლემაა კარგი რესპონდენტების პოვნა, სწორი კითხვების დასმა, შემდეგ კითხვების შებრუნება. პრობლემაა პოლიტიკოსს ან ექსპერტს მოვთხოვოთ, გასაგებად აგვიხსნას რას ნიშნავს მისი ნათქვამი „ჭკვიანური“ ფრაზები. თუ რესპონდენტი ვერ ახეხებს ამას, სასურველია, ჟურნალისტმა აუხსნას, მსმენელს/მკითხველს/მაყურებელს, რა უნდოდა, ეთქვა მის სტუმარს.

ახალს ალბათ, არაფერს ვიტყვი და გავმეორდები, რომ კვლავ განათლების პრობლემასთან მივდივართ. ჩვენ არ გვყავს სპეციალისტი ჟურნალისტები, ანუ ცოტაა ისეთი, ვისაც თან მენქიუ აქვს წაკითხული/ნასწავლი (გრეგორი მენქიუს „ეკონომიკის პრინციპები“ საქართველოში ყველაზე პოპულარული ლიტერატურაა ამ სფეროში) და თან მედიაშია. ჟურნალისტებად მომუშავე პროფესიონალ ეკონომისტებს გაცილებით უკეთ გამოუვიდოდათ ეკონომიკის გაშუქება და ეს ბუნებრივიცაა. ახლა ჩვენ გვყავს ეკონომიკაზე მომუშავე რამდენიმე ძალიან კარგი ჟურნალისტი, ზოგი ისეთია, რომ სფეროს ნამდვილ ექსპერტად იქცა, თუმცა საერთო ფონზე მხოლოდ მათი ძალისხმევა საკმარისი არ არის. ქვეყნის ეკონომიკურ მოწყობაზე არათუ ჟურნალისტებს, სამწუხაროდ, ბევრი სხვა პროფესიის წარმომადგენლებსაც არ აქვთ წარმოდგენა. არ იციან როგორ მუშაობს ბიზნესი, რა ღირებულება აქვს ფულს დროში, ან თუნდაც, რისგან შედგება ბიუჯეტი. შემდეგ ამ ადამიანებების გადაწყვეტილებები ზემოქმედებას ახდენს თითოეული ჩვენგანის მომავალზე. ეკონომიკურად უფრო განათლებული საზოგადოება არჩევნებზე გაცილებით წელგამართული მივიდოდა.

ეკონომიკური თემების გაშუქება განყენებულად არ უნდა განვიხილოთ. პრობლემები აქ იგივეა, რაც სხვა თემების გაშუქებისას, ცოტა უფრო მეტი ტერმინოლოგიური სიმძმიმით. ამიტომ თუ რომელიმე კონკრეტული მიმართულებით გვინდა ვწეროთ, ალბათ სჯობს შევისწავლოთ ეს სფერო მეტ-ნაკლებად დეტალურად, ან ჩვენი ძალებით, ან ტრენინგებით (ორდღიან, ძირითადად გასართობ ტრენინგებს არ ვგულისხმობ). ეკონომიკურად განსწავლულები უფრო მეტ თემასაც ვიპოვით და უფრო მწვავეებიც გავხდებით. აღარც ჰეჯირების „დაგუგლვა“ დაგვჭირდება და აღარც ლარის ინფლაცია გვეგონება სწორი ტერმინი. თუმცა ჟურნალისტებს რას ვერჩით?! მაშინ, როცა პარლამენტის დეპუტატს ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკის (EBRD) აბრევიატურა საროსკიპოში ერევა.

ალბათ, ბევრი წიგნი, გზამკვლევი და რჩევა არსებობს, როგორ გავაშუქოთ პოლიტიკური ამბები. თუმცა, როცა პოლიტიკისა და იმ სოციალური პრობლემებისგან თავს ვიძვრენთ, რომელზეც მედია ყოველდღიურად წერს, ბევრი ჩვენგანი ფესტივალებზე ატარებს დროს. ფესტივალების გაშუქებაზე კი ცოტა ფიქრობს. არადა, თითოეული ასეთი ღონისძიება ბევრ ადამიანს ეხება: ორგანიზატორებს, შემსრულებლებს (მუსიკალური ჯგუფებით დაწყებული და მეღვინეებით დამთავრებული) და როგორც წესი, უამრავ დამსწრესაც იზიდავს.

ფესტივალი კი ხალხისთვის ჯერ კიდევ დაწყებამდეა მნიშვნელოვანი. ისინი გაფაციცებით ემზადებიან, ალაგებენ ჩანთებს. ფიქრობენ, ლამაზი მაისური ეყოფათ თუ ზაფხულში ზამთრის ტანსაცმლის ჩაცმაც მოუწევთ. მზის სათვალე დასჭირდებათ თუ საწვიმარი. როგორ შეძლებენ მარტივად მისვლას ან რომელ საათზე გაუხსნიან კარებს. ამ ინფორმაციის მიწოდება ორგანიზატორებთან ერთად, მედიასაც შეუძლია. ჩვენც უნდა გადავურჩეთ ფესტივალის მეორე დღეს გრიპის წამლის სმას და სარეცხის თოკზე ფოტოაპარატების გაფენას.

ფესტივალის გაშუქებამდე არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ მობილურისა თუ კამერის დამუხტვა პარლამენტის მოსაცდელში უფრო მარტივია, ვიდრე უზარმაზარ მინდორში. არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ შესაძლოა, ჩვენი მობილური ოპერატორის ინტერნეტი მაინცდამაინც ამ ადგილას არ მუშაობდეს. ქალაქის გადატვირთული ქუჩებიდან შორს კი “თბილისსაც არ ვეყვარებით”.

სამწუხაროდ, ჩვენი აპარატურა არც საყვარელი მომღერლების დანახვაზე გრძნობს ადრენალინის მოზღვავებას - მათ კუმირები არ ჰყავთ. ღია ცის ქვეშ კი, შესაძლოა კოკისპირულ წვიმაშიც მოგიწიოთ დგომა. ხოლო, თუ თქვენც იმ ფანებს შორის ხართ, რომელიც ყველანაირ ამინდში ბედნერია, აპარატურაზე მაინც იფიქრეთ. სანამ ქალაქიდან გახვალთ, თუ სპეციალური შალითა არა, პოლიეთილენის პარკი წაიღეთ, რომ ტექნიკას გადააფაროთ.

ალბათ, იმას გამეორება არ უნდა, რომ მეგობრების წვეულების გადასაღებადაც შეიძლება აკრედიტაცია დაგჭირდეთ. თანაც, პრესის ბარათის მიღებისას, ორგანიზატორები ღონისძიებაზე მუშაობის წესებსაც გაგაცნობენ.

თუ ტექნიკური მხარე სრულად მოვაწესრიგეთ, დროა, ფესტივალის გაშუქების შინაარსობრივ ნაწილზეც ვიფიქროთ. ჯერ უნდა გავნსაზღვროთ, ვისთვის ვწერთ ან ვიღებთ. ინტერნეტ მედიის მომხმარებელთა დიდმა ნაწილმა ისედაც იცის, რომ ახლა ეს ფესტივალი მიმდინარეობს. შესაბამისად, ამ დროს, სტანდარტულ ახალ ამბავზე მეტად, ფესტივალიდან რეპორტაჟი უფრო საინტერესო იქნება. თუმცა, უნდა გვახსოვდეს, რომ თითოეულ ღონისძიებას უამრავი მხარე აქვს, ჟურნალისტს კი შესაძლებლობა, სრულიად განსხვავებული კუთხეებით დაინახოს ეს ფესტივალი. უნდა ვეცადოთ, რომ მოვყვეთ ყველაფერი. ვცადოთ კრიტიკაც - მოვყვეთ რიგებზე, რომელიც საათობით გრძელდება, ან თბილ ლუდზე. გამოვკითხოთ ახლომახლო მაცხოვრებლებიც, იქნებ ვინმეს ფესტივალმა პრობლემა შეუქმნა. ჩავწეროთ რაც შეიძლება მეტი დამსწრე, მოვისმინოთ მათგან ემოციები, კრიტიკა და შეფასებები. უნდა მოვყვეთ, როგორ ვითარდებოდა და იცვლებოდა ეს ღონისძიება, თუკი ის უკვე რამდენიმე წელია ტარდება. კარგი იქნება, შემსრულებლებისგან მოვისმინოთ, რით განსხვავდება ეს გარემო წინა წლების ან სხვა სივრცეებისგან. რამდენად კომოფრტულია გარემო, რამდენად კარგია ინფრასტრუქტურა და ტექნიკურად რამდენად გამართული ეს ფესტივალი. უნდა გვახსოვდეს, რისი ნახვა ენდომებოდა ადამიანს, რომელიც ღონისძიებას ვერ ესწრება და რა გამორჩა მათაც კი, ვინც ამ სივრცეში შეიკრიბა.

სიღრმისეულად გაშუქებისთვის მნიშვნელოვანია, რომელიმე ცნობილ რეჟისორთან, მხატვართან ან “ჰედლაინერ” ჯგუფთან მოვახერხოთ ინტერვიუს ჩაწერა. რა თქმა უნდა, იმ პირობით, რომ ჩვენი მთავარი კითხვები ასეთი არ იქნება: “ხინკალი უკვე გასინჯეთ?” “ხომ არ არსებობს სხვაგან საქართველოზე ლამაზი ქვეყანა?”. უნდა გვახსოვდეს, რომ ამ ადამიანებისგან შეიძლება საინტერესო ინფორმაციის მიღება. რასაც, დაახლოებით ისეთივე მომზადება სჭირდება, როგორც პოლიტიკოსთან ინტერვიუს. მოკლედ, არც ისეა, აკრედიტაცია გავაკეთოთ და გაშუქებას რა უნდა.

უნდა ვწეროთ თავისუფლად, თუმცა ყველაფერს აქვს საზღვარი. იმ ადამიანებს, რომლებიც მუსიკის ნაცვლად ისევ მანქანების საყვირის ხმას უსმენენ, ან ბუნებაში ღვინის დაგემოვნების მაგივრად, სამსახურში სვამენ მესამე ფინჯან ყავას, მაინცდამაინც არ მოხიბლავთ ჩვენი აღტაცებული კომენტარი, სტატიები და სიუჟეტები, თუ როგორ გვიხარია ამ ფესტივალზე ყოფნა. რა თქმა უნდა, კულტურული ღონისძიებები არ მოითხოვს, რომ აკადემიური სტილით ვისაუბროთ. თუმცა, ფესტივალზე ყოფნისას, არ უნდა დაგავიწყდეს, ჟურნალისტები ვართ და არა ჩვენ წინ მდგომი რიგითი დამსწრე, რომელიც სცენის ფონზე იღებს “სელფის” და წერს ზუსტად ასეთ კომენტარს.

ბევრ ადამიანს აინტერესებს ფესტივალის მზადების ან დასრულების პროცესიც. დასაწყისამდე ფანებს ერთი სული აქვთ, ნახონ, როგორ ეწყობა სცენა, როგორ ემზადებიან ჯგუფები.. თუმცა, საზოგადოებისთვის ისიც მნიშვნელოვანია, როგორ დასრულდება ღონისძიება. იქნებ გარემო დანაგვიანებული რჩება, ან ეს მინდორი ადგილორივების საძოვარი იყო, რომელიც პირწმინდად გადაითელა.

მოკლედ, ფესტივალი, როგორც წესი, გასართობი ღონისძიებაა. თუმცა, მასაც ბევრი კუთხე აქვს, სჭირდება მომზადება და დაკვირვებით გაშუქება.

2017 წლის 2 ივნისს გავრცელდა ინფორმაცია, რომ ტერორისტული ორგანიზაცია „ისლამური სახალიფოს“ რიგებში კიდევ ერთი ქართველი მებრძოლი, 25 წლის მუხმად ბაღაკაშვილი დაიღუპა. გარდაცვლილის მამის, ახმად ბაღაკაშვილის ცნობით, მისი შვილი სირიაში 19 წლის ასაკში წავიდა და იქ მეუღლე და ორი მცირეწლოვანი შვილი დარჩა. მუხმადი 27-ეა საქართველოდან, რომელიც სირიასა და ერაყში მიმდინარე საომარ მოქმედებებს შეეწირა.

ბუნებრივია, ისლამურ სახალიფოში საქართველოს მოქალაქეთა ყოფნა და მათი ამბის გაშუქება ჩვენი მედიის ფოკუსში ხშირად ექცევა. თუმცა, ბოლო პერიოდში გამოიკვეთა ტენდენცია, სადაც გარკვეული მედიასაშუალებები ისლამური სახალიფოსა და საქართველოს ურთიერთკავშირს ხელოვნურად, ფაქტებისა და გარემოებების გაუაზრებლად წამოჭრიან ხოლმე.

ერთ-ერთ მაგალითად შეგვიძლია მივიჩნიოთ, გაზეთ „რეზონანსის“ 15 ივნისის სტატია „ხალიფატი საქართველოსკენ მოიწევს-ეს საფრთხე გადაფარავს ყველა გამოწვევას“ . სტატია სამხედრო,პოლიტიკურ და უსაფრთხოების საკითხებში ანალიტიკოსების, ამირან სალუქვაძისა და ვახტანგ მაისაიას ინტერვიუებისგან შედგება.

600 სიტყვიან სტატიაში, საქართველოში ისლამური სახალიფოს ინტერესების გაძლიერების არგუმენტად, მკითხველთათვის მხოლოდ ორგანიზაციის მიერ ავღანეთში, ირანსა და ინდოეთში ბოლო დროს განხორციელებული აქტივობებია მოყვანილი. სტატია ვახტანგ მაისაიას კომენტარით სრულდება „..მე ვიცი, რომ ჩვენი მთავრობა ბევრი გამოწვევის წინაშე დგას, მაგრამ დრო მოქმედებს ჩვენ საწინააღმდეგოდ და ეს საფრთხე გადაფარავს ყველა შიდა თუ საგარეო გამოწვევას. ამიტომ, ამ საკითხს მთავრობამ დროულად უნდა მიხედოს...“. განცხადება საზოგადოებას არათუ ბუნდოვან და უსაფუძვლო ინფორმაციას აწვდის, არამედ ხელოვნურ შიშსა და აპოკალიპტურ მოლოდინებს უქმნის.

ტერორიზმთნ დაკავშირებული საკითხების გაშუქება მედიისთვის ერთ-ერთი ყველაზე მიმზიდველი პროცესია, რადგან პროდუქტის ფართო საზოგადოებრივი დაფარვა თითქმის გარანტირებულია. თუმცა, თავისი სენსიტიურობისა და სპეციფიკურობიდან გამომდინარე, ზემოთ ხსენებულ თემაზე მუშაობა მეტ პასუხისმგებლობას მოითხოვს, მითუფრო თუ ის ფაქტებისა და რეალური გარემოების ანალიზისგან არის დაცლილი.

ნებისმიერ მსგავს დაუმუშავებელ სტატიასა თუ რეპორტაჟს, შეუძლია მრავალი უკუშედეგისა და პრობლემის გაჩენა ქვეყნისათვის. მეტი სიცხადისთვის, შეგვიძლია გავიხსენოთ ევროპარლამენტარი სტივენ ვულფი, რომელიც საქართველოსთვის ვიზალიბერალიზაციის მინიჭების მოწინააღმდეგე იყო და ძირითად არგუმენტად სწორედ მსგავსი, წყაროების არმქონე ინფორმაცია მოიყვანა: “ქართულმა გაზეთმა "რეზონანსმა" დაწერა, რომ 600-700 ტერორისტი იყენებს საქართველოს, როგორც ტრანზიტულ ქვეყანას "ისლამური სახელმწიფოს" ტერიტორიაზე. მოდით, ნუ დავუშვებთ მსგავს შეცდომას, რაც მერკელმა გასულ წელს დაუშვა“.

იმ მიზნით, რომ საზოგადოებაში არ გაჩნდეს ცრუ განგაშის გარემო, შევეცადოთ პუნქტობრივად ავხსნათ, თუ როგორია რეალისტური მოლოდინები ისლამური სახალიფოსა და საქართველოს გადაკვეთისა. ასევე, ვის წისქვილზე შეიძლება დაასხას წყალი მსგავსი შინაარსის სტატიებმა და განცხადებებმა:

· 2014 წლიდან დღემდე, დასავლურმა კოალიციამ ისლამურ სახალიფოზე სირიასა და ერაყში 11,000-ზე მეტი საავიაციო იერიში მიიტანა. 2016 წლის იანვრისათვის, ისლამური სახალიფოს 78,000 კვადრატულ კილომეტრს აკონტროლებდა. დეკემბრისათვის, საერთაშორისო კოალიციისა და სხვადასხვა სამხედრო ოპერაციის შედეგად ტერორისტული ორგანიზაციის გავლენის არეალი 60,000 კვადრატულ კილომეტრამდე შემცირდა. 2017 წელს ისლამურმა სახალიფომ თითქმის დაკარგა ტერიტორიული კონტროლი და გავლენა ერაყში, სადაც უკანასკნელ ბასტიონად ქალაქ მოსულის ძველი უბანიღა დარჩა. მეორე ფლანგზე, სირიის ოპოზიციურმა და დასავლური კოალიციის ძალებმა მიმდინარე წლის 6 ივნისს, ისლამური სახალიფოს მიერ სრულად კონტროლირებად ქალაქ რაქას მიმართულებითაც დაიწყეს მასშტაბური სამხედრო ოპერაცია. ქალაქის დაკარგვა ორგანიზაციას სირიაშიც გამოაცლის მნიშვნელოვან დასაყრდენს.

მოსულის რუკა. წითელი ფერით აღნიშნულია IS მიერ კონტროლირებადი ტერიტორია

· ისლამური სახალიფოს ძალების შევსების მთავარი წყარო უცხოელი მებრძოლები იყვნენ. 2011 წლიდან დღემდე, სხვადასხვა წყაროზე დაყრდნობით, ისლამური სახალიფოს რიგები 27,000-მდე უცხოელმა გაირა. ზუსტი სტატისტიკა სამწუხაროდ არ არსებობს, მაგრამ თუ კი დავეყრდნობით “Guardian”-ს 25,000-მდე უცხოელი მებრძოლი უკვე გარდაიცვალა, ხოლო დარჩენილთაგან დიდი ნაწილი ცდილობს თავი დააღწიოს ორგანიზაციას თურქეთის გავლით.

მხარდამჭერთა დაკარგვის ფონზე ისლამური სახალიფო ნამდვილად გახდა უფრო აგრესიული საერთაშორისო მასშტაბით. ახალი „სისხლის“ მოზიდვის მიზნით აწყობს ტერაქტების სერიას ევროპის დედაქალაქებსა თუ ცენტრალურ აზიის ქვეყნებში. ეს ნაბიჯები გადადგმულია მხოლოდ საერთაშორისო მედიის ყურადღების ცენტრში დარჩენის, საკუთარი პროპაგანდის უფრო მეტად გავრცელებისა და ახალი თანამოაზრეების გაჩენის მიზნით.

· 2015 წლიდან, ისლამური სახალიფოს ფინანსური შესაძლებლობი და შემოსავლები მნიშვნელოვნად შემცირდა. აშშ-სა და კოალიციის მიერ ორგანიზაციის მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე ნავთობის ინფრასტრუქტურის განადგურებამ, თურქეთის საზღვარზე კონტრაბანდის შედარებით შემცირება და გადასახადების გადამხთელთა რაოდენობის კლებამ, ორგანიზაციის გავლენა მნიშვნელოვნად შეასუსტა. რიგითი მებრძოლის საშუალო ხელფასიც 400 დოლარიდან 200 დოლარამდე დაეცა,

დღეისათვის ისლამური სახალიფო ბოლო წლებთან შედარებით ყველაზე სუსტია. ტერიტორიების, გავლენისა და მებრძოლთა რაოდენობის კლებამ ორგანიზაციის სამხედრო შესაძლებლობები მნიშვნელოვნად შეამცირა. ამრიგად გაუგებარი, რა ლოგიკითა და რესურსებით უნდა „დაიძრას“ ისლამური სახალიფო საქართველოსკენ. რაც შეეხება ჩვენი მოქალაქეების ჩართულობას ორგანიზაციაში:

· ISIS-ში მებრძოლ საქართველოს მოქალაქეთა ზუსტი სტატისტიკა არ არსებობს. ტერორიზმის შესახებ ამერიკის შეერთებული შტატების დეპარტამენტის მოხსენებაში აღნიშნულია, რომ პანკისის ხეობიდან და მაღალმთიანი აჭარიდან წასული საქართველოს 50-100 მოქალაქე ისლამური სახალიფოს რიგებში იბრძვის. ამ სფეროს მკვლევარები საქართველოშიც დაახლოებით იმავე რაოდენობას ასახელებენ. ჩვენმა მოქალაქეებმა საქართველო 2015 წლამდე დატოვეს, ხოლო გადინების ახალი შემთხვევები არ ფიქსირდება. ეს რამდენიმე მიზეზით შეიძლება იყოს განპირობებული : ა) ზოგადად ისლამური სახალიფოს დასუსტება; ბ) გავლენიანი ფიგურების, მაგალითად თარხან ბათირაშვილის ლიკვიდაცია;

ვინ შეიძლება, მსგავსი სახის სტატიები და ინფორმაცია ბოროტად გამოიყენოს?

· კითვხაზე პასუხი ნათელია - პირველ რიგში, რუსეთის ფედერაციამ. მოსკოვს არაერთხელ გაუკეთებია სპეკულაციური განცხადებები იმის თაობაზე, რომ პანკისის ხეობა და საქართველო არის თავშესაფარი და სატრანზიტო კორიდორი ტერორისტული ორგანიზაციებისთვის. თუ გავითვალისწინებთ ასევე ჩეჩნეთის რესპუბლიკის ამჟამინდელი ლიდერის რამზან კადიროვის სიძულვილს პანკისელებისა და ზოგადად ვაჰაბიზმის მიმდევრებისადმი, ინტერვენციის საბაბის მოძიება ამ მიმართულებით, მოსკოვისთვის წარმოუდგენლად რთული ნამდვილად არ უნდა იყოს. განსაკუთრებით ყურადსაღები იყო მცირე ხნის წინ კადიროვის განცხადება, როდესაც მან საქართველოსთან საზღვარი მოინახულა და ღიად დაიმუქრა, რომ საზღვარს საქართველოდან ტერორისტები ვერ გადალახავდნენ.

· საერთაშორისო არენაზე, კრიტიკოსებს ეძლევათ საბაბი ჩვენი ევროატლანტიკური ინტეგრაციის გზაზე პოტენციური პრობლემების წარმოქმნის კუთხით და სერიოზულ ზიანს აყენებს ქვეყნის საერთაშორისო პრესტიჟს.

დღეისათვის, საქართველოში ტერორიზმის ანალიზის მიმართულებით ნამდვილად არ არის სახარბიელო ვითარება. ფაქტობრივად არ არის გაანალიზებული თუ რა იყო ჩვენი მოქალაქეების რადიკალიზაციისა და გადაბირების მიზეზები. არ გვაქვს ერთი სტრატეგიული დოკუმენტიც კი სადაც ტერორიზმი, როგორც საფრთხე არის ფართოდ გაშლილი და წარმოდგენილია პრევენციის გზები. თუმცა ეს იმას არ ნიშნავს, რომ ექსპერტებმა და მედიამ საზოგადოებას უსაფუძვლო და ფაქტების ნაკლებობით გაჯერებული აპოკალიპტური ინფორმაცია მიაწოდოს და ხელოვნურად დანერგოს შიში.

გიორგი გოგუაძე, საქართველოს რეფორმების ასოციაცია

თითქოს რთულია, ქართულმა სატელევიზიო გადაცემებმა გაგაოცოს. აქამდე მეგონა, რომ გია ჯაჯანიძის შოუ ქართული სატელევიზიო პროდუქტების ფსკერი იყო, თუმცა აღმოჩნდა, რომ გაოცების რესურსი კვლავ მოიპოვება მედიასივრცეში.

15 ივნისის გადაცემა პროფილში, მაია ასათიანმა მოახერხა და ახალ საფეხურზე ჩაიყვანა თავისივე საავტორო თოქ-შოუ "პროფილი". იმდენი პრობლემური რამ მოხდა ერთ გადაცემაში, რომ დახარისხებაც კი გამიჭირდა. პირველად, როცა გადაცემის პრომო ვნახე, რამდენიმე წუთი არ მჯეროდა, რომ ეს მართლა ხდებოდა. სტუდიაში წრეზე ისხდნენ რიგი, საეჭვო ღირებულებების მქონე ადამიანები და საზოგადოებრივი მორალის კენწეროდან ასამართლებენ ქალს, რომელიც თავის ცხოვრებაზე საუბრობდა.

“ყოფილი ჟურნალისტი, მწერალი, ხუთი შვილის დედა, დღეს მეძავია!” - მაია ასათიანმა ისეთი პათოსი შექმნა მარიამის ისტორიაზე, რომ ცნობილი სატელევიზიო მორალისტები, თავის ქნევით, ნწ ნწ-ს ძახილით და დამახასიათებელი ემოციურობით, ყველას თვალწინ განიხილავდნენ მათივე წინ მჯდომი ადამიანის ცხოვრებას. პრინციპში, ახალი ამაში არც არაფერია, სხვისი ცხოვრებით ინტერესი და განსჯა სპორტის სახეობა რომ იყოს, საქართველო ცალსახად, მოწინავე პოზიციებზე იქნებოდა მსოფლიოში თუ არა, ევროპაში მაინც. მოკლედ, ამჯერად რეალური განკითხვის დღე მოაწყვეს სტუმრებმა და ამაში განსაკუთრებული წვლილი უშუალოდ, გადაცემის ავტორმა მაია ასათიანმა შეიტანა.

ყველაფერი დაიწყო იმით, რომ ჯერ განხილული ისტორია პროსტიტუციისგან გაიმიჯნა. უკლებლივ ყველა სტუმარმა გამოხატა ემპათია მარიამის მიმართ და მხოლოდ შემდეგ დადგნენ მორალის სადარაჯოზე. გადაცემის წამყვანის რამდენიმე ყალბი მცდელობის მიუხედავად, რომ სტუმრებს თავი მარიამის ადგილზე წარმოედგინათ, ყველაფერი მაინც განკითხვით სრულდებოდა. საყოველთაო თანხმობა შედგა იმის თაობაზე, რომ მას შეეძლო სხვა სამსახური მოეძებნა, დამლაგებლად ემუშავა ან თუნდაც, კარდაკარ შემწეობა ეთხოვა, ოღონდ სექსის სანაცვლოდ ფული არ აეღო.

მთელი გადაცემის პათოსიც თითქმის ეს იყო. მარიამს არავინ დაუჯერა, რომ ყველა იმ მცდელობის მიუხედავად, რაზეც საუბრობდა, მან სამსახური ვერ იშოვა. “ჰქონდა მარიამს სხვა გამოსავალი?”, “პატიოსანი გზით ვერ მოახერხა ფულის შოვნა“, “შენ ხო ხვდები, რომ თქვენ წინ მეძავი არ ზის?” - ისმოდა სტუდიაში სხვადასხვა კონტექსტში. გადაცემის წამყვანი ამით თითქოს, მარიამის მხარდჭერას ცდილობდა. მისი თქმით, 5 შვილის დედა, რომელსაც სხვა გამოსავალი არ ჰქონდა “მეძავი” არ არის, იმიტომ რომ ის ამას შვილების დასაპურებლად აკეთებს. მაია ასათიანმა თავისი არგუმენტის გასამყარებლად, იქვე მოიყვანა თავისი ნაცნობის მაგალითი, რომელიც "ამას" Dolce & Gabanna-ს ფეხსაცმელების გამო აკეთებს და დასძინა, რომ მისთვის ის 500 დოლარიანი ადამიანები უფრო მეძავები არიან.

შემექმნა შთაბეჭდილება, რომ მარიამი არ იყო ერთადერთი ადამიანი, ვის განკითხვასაც მაია ასათიანი შოუს ფარგლებში გეგმავდა. “თამო, შენ აგიღია სექსში ფული? ანუ მარიამი მეძავია?” - პირდაპირ მიახალა გადაცემის ავტორმა სტუდიაში მყოფ თამო ვაშალომიძეს. მისი სახით, მაია ასათიანს კიდევ ერთი ეპატაჟური სტუმარი ჰყავდა, თუმცა გადაცემის წამყვანს ვაშალომიძემ იმედები აშკარად არ გაუმართლა. წამყვანი ალბათ ელოდა, რომ განსხვავებულ ისტორიებს მოისმენდა სტუმრისგან, არ უჯერებდა, რომ მან ადმინისტრატორად მუშაობით იყიდა კომერციული ფართი. რამდენჯერმე ჩაეძია და ყველა კითხვას ასრულებდა გაკვირვებით და გაოცებით, თუ როგორ შეძლო მან "პატიოსანი" შრომით კომერციული ფართის შეძენა.

მაგრამ რა არის პატიოსანი შრომა?! გადაცემის სტუმრებმა კარდაკარ სიარული და შემწეობის თხოვნა სექს სამუშაოზე უფრო ღირსეულ საქმიანობად მონათლეს. სამწუხაროდ, არც გადაცემის წამყვანს და სტუდიაში მსხდომი ადამიანების აბსოლუტურ უმრავლესობას არ უხსენებია, რომ სექს სამუშაოც ჩვეულებრივი სამუშაოა, რომ ადამიანის სხეული მისივე საკუთრებაა და ხშირ შემთხვევაში, სექს-მუშაკობა უბრალოდ არჩევანი და ძალადობისგან დაცლილი გადაწყვეტილებაა.

მაშინ როცა სექს-მუშაკები ერთ-ერთი ყველაზე მარგინალიზებული და სტიგმატიზებული ჯგუფია საქართველოში, როცა კლიენტები და სამართალდამცავი ორგანოებიც კი სისტემატიურად ავიწროებენ სექს-მუშაკებს, ყალბი და მორალისტური კვარცხლბეკიდან პრობლემის ანალიზი არათუ პრობლემას არ აგვარებს, პირიქით, ისედაც ჩაგრული ჯგუფის კიდევ უფრო მეტ სტიგმატიზებას და გარიყვას უწყობს ხელს.

სამწუხაროა, რომ მეინსტრიმ მედიასივრცეში ხშირად აკეთებენ გადაცემებს სენსიტიურ თემებზე ისე, რომ გადაცემაზე მომუშავე ადამიანები წინასწარ არ იკვლევენ საკითხს. არ ინტერესდებიან, ადგებათ თუ არა ზიანი ცალკეულ ადამიანებს მათი გადაცემით. ყველაფერი საბოლოოდ, რეიტინგსა და სკანდალზე გადის. ამიტომ ქართულ მედიასივრცეში სამწუხაროდ, კიდევ დიდხანს დარჩება თოქ-შოუ “პროფილი”, გია ჯაჯანიძის “სხვა რაკურსი” და ადგილი აღარ მოიძებნა გოგი გვახარიას და სალომე ასათიანისთვის, რომელთა გადაცემებიც საზოგადოებრივი მაუწყებლის "რეფორმების ტალღას" შეეწირა.

გიორგი თაბაგარი, თანასწორობის მოძრაობის აქტივისტი

უკვე ერთ კვირაზე მეტია, რაც ჟურნალისტთა ნაწილი აქტივიზმში ჩავერთეთ – ჩვენ სოლიდარობას ვუცხადებთ აზერბაიჯანის ხელისუფლებისგან დევნილ კოლეგას, აფგან მუხტარლის, რომელიც თავს საქართველოს აფარებდა. ის 29 მაისს თბილისის ცენტრიდან გაუჩინარდა და ბაქოს ციხეში აღმოჩნდა. როგორც თავად ამბობს, გაიტაცეს. ჯერჯერობით, მტკიცებულებებით გამყარებული ალტერნატიული ვერსია, რომელიც გატაცების ვერსიას გააბათილებდა, ან გაამყარებდა, არავის შემოუთავაზებია საზოგადოებისთვის.

ეს ამბავი საგანგაშო და მნიშვნელოვანი რამდენიმე მიზეზის გამო არის, თუმცა, ამჯერად, ყურადღებას მხოლოდ სოლიდარობის აქციებში ჟურნალისტების ჩართვასა და მათ მოტივაციაზე გავამახვილებ. აქციების ერთ-ერთი მონაწილე მეც ვარ.

ძალიან იშვიათად მახსენდება შემთხვევები, როცა ჟურნალისტებმა, თუნდაც დროებით, გვერდით გადავდეთ ჩვენი პროფესიული საქმიანობა, ხელში ავიღეთ პლაკატები, სასტვენები და კონკრეტული საქმის გაპროტესტება, როგორც აქტივისტებმა, ისე დავიწყეთ. ასეთი შემთხვევა მართლაც რომ თითზე ჩამოსათვლელია, მათ შორის მახსენდება ე.წ. ფოტორეპორტიორების საქმე და მაესტროს დასაცავად გამართული აქციები. ამ დროს გადაილახა წითელი ზღვარი აქტივიზმსა და მიუკერძოებელ ჟურნალისტიკას შორის. სწორედ ასეთი შემთხვევაა ჩემთვის აფგან მუხტარლის საქმე.

როდესაც On.ge-ს დამფუძნებლებთან ერთად, ახალი ნიუსრუმის ჩამოყალიბებაზე დავიწყე მუშაობა, ერთ-ერთი პირველი ნაბიჯი სარედაქციო ქცევის კოდექსის შემუშავება იყო. იმისათვის, რომ აგვერიდებინა რაიმე სახის პოლიტიკურ, ან ბიზნეს ინტერესთან აფილირება და უზრუნველგვეყო ჩვენ მიერ შექმნილი ახალი ამბების მიუკერძოებლობა, საკუთარ თავს და რედაქციას, მსოფლიოს წამყვანი მედიასაშუალებების პრაქტიკის გათვლისწინებით, შეზღუდვები დავუწესეთ. ასეთ შეზღუდვებს შორისაა: ძვირადღირებულ საჩუქრებზე უარის თქმა, ისეთ საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ მოვლენებში საჯაროდ მონაწილეობისგან თავის არიდება, რომლის გაშუქებაც, როგორც ჟურნალისტებს, პოტენციურად მოგვიწევს, ასევე, აქტუალურ საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ საკითხებზე სოციალურ ქსელებსა თუ საჯარო დისკუსიებში აზრის გამოხატვისგან თავის შეკავებას.

საქართველოში, ყველაზე მეტად, ალბათ, ბრიტანეთის საზოგადოებრივ მაუწყებელს იცნობენ, განსაკუთრებით პროფესიულ წრეებში. BBC სტანდარტების ერთგვარ საზომადაა მიჩნეული. BBC-ის ქცევის კოდექსი თანამშრომლებს მიმდინარე მოვლენებზე საკუთარი აზრის გამოთქმას უზღუდავს, რათა დაცული იყოს ტელეარხის მიუკერძოებლობა და რეპუტაცია. თუმცა, იქვე აღნიშნულია, რომ მიუკერძოებლობა არ გულისხმობს და არ მოითხოვს ფუნდამენტური დემოკრატიული ღირებულებებისგან დისტანცირებას.

მარტივად რომ ვთქვათ, როდესაც საქმე ეხება ჰომოფობიას, რასიზმს, კიდევ ათასნაირ ფობიას, გამოხატვის თავისუფლებასა და პროფესიულ სოლიდარობას, რესპექტაბელური მედიასაშუალება უნდა დადგეს ადამიანის უფლებების სადარაჯოზე და არ შეიძლება ამ პრობლემებთან დაკავშირებით, მიუკერძოებელი დამკვირვებლის პოზიცია დაიკავოს.

ჟურნალისტ მუხტარლის გატაცება ჩემთვის არის ამბავი, რომელიც, პირველ რიგში, პროფესიულ სოლიდარობას ეხება – საკუთარი საქმიანობისთვის დევნილ და შევიწროებულ ადამიანს იმ ქვეყანაში შეექმნა საფრთხე, რომელსაც მან თავი შეაფარა. მე მჯერა, რომ ეს არის ჩვენი პროფესიული ღირსების საქმე და ჩემი, როგორც ერთი კონკრეტული ჟურნალისტის როლს, ამ საპროტესტო აქციებში სწორედ ამ ღირსების დაცვაში ვხედავ. რაც კიდევ უფრო მნიშვნელოვანია: მე, ჩემი დღევანდელი აქტივიზმით, ვიცავ ჩემს პროფესიას, იმ სამუშაო გარემოს, სადაც ვმუშაობ, რადგან თუ ეს დღეს დაემართა დევნილ კოლეგას, ხვალ იგივე შეიძლება მე და ჩემს სხვა კოლეგებს გაგვიბედონ. ასეთ დროს უმნიშვნელოვანესია კოლეგების მხარდაჭერა, სოლიდარობა და ერთიანობა. სწორედ ამტომ მჯერა, რომ რაც უფრო მასშტაბური იქნება სოლიდარობა, მით უფრო დროულად აღმოიფხვრება პრობლემები.

როდესაც ერთი კონკრეტული ჟურნალისტის პროფესიული საქმიანობა და ფიზიკური არსებობა დგება საფრთხის ქვეშ, ეს ნიშნავს, რომ პოტენციური საფრთხის ქვეშაა ყველა სხვა ჟურნალისტი და მედიასაშუალება. შეიძლება ვიღაცამ იკითხოს, რატომ არის ჟურნალისტის დაცვა და სოლიდარობა სხვა პროფესიის ადამიანის დაცვაზე მნიშვნელოვანი? პასუხი მარტივია: ყველა პროფესიის ადამიანის და ყველა მოქალაქის დაცვა თანაბრად მნიშვნელოვანია. სწორედ, მიუკერძოებელი და არაანგაჟირებული მედიის მოვალეობაა მოქალაქეთა პრობლემებზე საუბარი, მათი წარმოჩენა და ამით, ნებისმიერი ხელისუფლებისთვის დისკომფორტის შექმნა, რათა მათ უფრო სწრაფად და ეფექტიანად მოაგვარონ ეს პრობლემები. იმისათვის, რომ ჟურნალისტებმა შევძლოთ სხვა ადამიანებზე თავისუფლად წერა, მათი პრობლემების წინ წამოწევა და ჩვენი საქმიანობით, პასუხისმგებელი პირების იძულება, მოაგვარონ ეს პრობლემები, გვჭირდება უსაფრთხო სამუშაო გარემო, სადაც არ იქნება შიში, რომ ჩვენი კრიტიკული სტატიის, ან სიუჟეტის გამო, საფრთხეს შეგვიქმნიან. არის შემთხვევები, როცა ამის მისაღწევად მხოლოდ კრიტიკული ჟურნალისტური ნამუშევრები არ კმარა და როცა უფრო მეტი ხმაურია საჭირო – სწორედ ახლა არის ეს შემთხვევა და ჩვენი მიზანიც ესაა.

ბოლო დღეებში ერთმა ადამიანმა მედიის როლზე საუბრისას, ამერიკული მედიასაშუალება The Washington Post-ის სლოგანი შემახსენა, რომელიც ქართულად ასე ჟღერს: “დემოკრატია კვდება სიბნელეში”. ვფიქრობ, ეს ზუსტად ასახავს დამოუკიდებელი და ანგარიშვალდებული მედიის როლს, რომელიც საშუალებას არ აძლევს დემოკრატიას, მოკვდეს სიბნელეში.

თუ აქამდე ბევრს ვსაუბრობდით, ჟურნალისტურ მასალებში არასასურველ, არასაჭირო დროს არასრულწლოვანთა იდენტიფიცირების საკითხზე, დღეს პრობლემაა ამ ბავშვების ისე ჩვენებაა, რომ მაყურებელმა აღიქვას რას, ვის ეხება ამბავი. ის, რაც ქართულ ტელესივრცეში ხშირად გვხდება, არის მოსიარულე ბლარები და წრეები ბავშვების ნაცვლად, ან უბრალოდ გადღაბნილი კადრები. ასევე, ხშირია შემთხვევები, როცა სატელევიზიო მედია ბავშვს მაშინ ფარავს, როცა ამის საჭიროება არ არის.
ეს კადრები იმ სიუჟეტებიდანაა, რომლებიც ქუჩაში მცხოვრებ და მომუშავე ბავშვებს მიეძღვნა:

არის შემთხვევები, როცა ჟურნალისტის მოტივაცია, დაფაროს ბავშვი, გაუგებარი რჩება. მაგალითად, ამ უკიდურესად გაჭირვებული ოჯახის შესახებ მომზადებულ სიუჟეტში, დედა იდენტიფიცირებულია. გაუგებარია, თუკი მედია მიიჩნევდა, რომ ბავშვის იდენტიფიცირება არ შეიძლებოდა, მაშინ რა აზრი ჰქონდა დედის იდენტიფიცირებას, ამით ხომ არასრულწლოვნების ირიბი იდენტიფიცირებაც ხდება. სიუჟეტში ბავშვები ასე ჩანან:

არასაჭირო დაფარვის მაგალითები, ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ ჩატარებულ ბავშვთა მონიტორინგის ანგარიშშიც მოხდა. მაგალითად, “რუსთავი 2-ის“ შუადღის გადაცემაში გასული სიუჟეტი ეძღვნებოდა თემას, ასეირნებენ თუ არა ძიძები ბავშვებს სიცივეში. სიუჟეტში ძიძა იყო იდენტიფიცირებული , მაგრამ ბავშვების ნაცვლად, კადრში გადღაბნილი წრეები სეირნობდნენ.

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის რეკომენდაციაა, ბავშვი მხოლოდ მაშინ დაფაროთ, როდესაც იდენტიფიცირების შემდეგ, შესაძლებელია მისი მდგომარეობა გაუარესდეს. როდესაც ბავშვის სახის გარდა ყველაფერი იდენტიფიცირებულია, მაშინ მისი სახის დაფარვა აზრს კარგავს, ვინაიდან ბავშვის ამოცნობა მარტივი ხდება.

„გადაღების დაგეგმვისას უმჯობესია წინასწარ განსაზღვროთ, საჭიროა თუ არა ბავშვის დაფარვა. თუ რედაქცია იღებს ბავშვის ამ გადაწყვეტილებას, მაშინ უმჯობესია ოპერატორს წინასწარ შეუთანხმდეთ, ერთად დაგეგმოთ და კადრებიც შესაბამისი გადაიღოთ - აჩვენეთ ისეთი დეტალები, რაც ერთის მხრივ მის იდენტიფიცირებას არ მოახდენს და მეორეს მხრივ არ დააზარალებს მასალის ვიზუალურ მხარეს, მაგალითად, აჩვენეთ სხვადასხვა დეტალი“.

როგორ დავფაროთ ბავშვი, ისე, რომ არ დავაზიანოთ სიუჟეტის ვიზუალური მხარე, ამის ერთ-ერთი საუკეთესო მაგალითია, BBC-ს სიუჟეტი ტრანსგენდერ ბავშვებზე.

„ცხოვრება კონტრასტებით არის სავსე და ბუნებრივია, ეს კონტრასტი აისახება ჩვენს გადაცემაშიც. დარწმუნებული ვარ, აი, ამ კადრით ვერასდროს მიხვდებით, სად ვართ ახლა ჩვენ. ეს ლამაზი ბაღი, ულამაზესი ყვავილები... ჩვენ ვიმყოფებით დაბალი რისკის პენიტენციურ დაწესებულებაში, მე-16 დაწესებულებაში, რომელიც უნიკალურია საქართველოში და არა მარტო საქართველოში,“ - ამ რომანტიკული შესავლით დაიწყო 17 მაისს, ტელეკომპანია „იმედის“ წამყვანმა, ეკა ხოფერიამ თავისი შოუ („ეკა ხოფერიას შოუ“). ამით დაიწყო ციხეში მაყურებლის „ზღაპრული“ მოგზაურობაც.

ვერ გეტყვით რატომ, თუმცა ჟურნალისტმა გადაწყვიტა, რომ ციხის ყველა "სიკეთე" ზედმიწევნით დეტალურად ეჩვენებინა. თან ისე დეტალურად, რომ ადამიანს კითხვაც დაგებადებოდა, ნეტავ, სად უფრო სჯობსო. პენიტენციურ დაწესებულებაში ხოფერიას გიდის ფუნქცია სასჯელაღსრულებისა და პრობაციის მინისტრის მოადგილემ, ზვიად მიხანაშვილმა შეასრულა და დაწესებულების ყველა კარიც ფართოდ გაუღო. მასპინძელმა სტუმარს ჯერ დაწესებულებაში წიგნებით სავსე ბიბლიოთეკა და საკლასო ოთახები დაათვალიერებინა (თან განუმარტა, რომ აქ ხშირად მოდიან მწერლები და საზოგადო მოღვაწეები), შემდეგ კი სასადილოში შეუძღვა.

სტუმარმა ულუფის მიღებისთვის რიგ პატიმრებთან ერთად დაიკავა და სადილის მენიუგაგვაცნო. „აი მეთექვსმეტე დაწესებულების სადილი: კარტოფილი, ჩიხირთმა ქათმით, კომპოტი და პატიმრების მიერ გამომცხვარი პური,“ - გვითხრა ჟურნალისტმა და იქვე ხაზი გაუსვა, რომ ეს სწორედ ის არის, რაც მას არასდროს დაუგემოვნებია. ჰოდა, დააგემოვნა და მოეწონა - ჩიხირთმა ძალიან გემრიელი იყო.

სადილის შემდეგ, უკვე იმ პუნქტთან გადავინაცვლეთ, სადაც, წამყვანის თქმით, პატიმრები სასურველ პროდუქციას ყიდულობენ. ის იქვე, ერთ-ერთ მსჯავრდებულსაც გაესაუბრა. მსჯავრდებული ამბობდა, რომ ყველა აქტივობაშია ჩართული და ციხის პირობებით ძალიან კმაყოფილია.

სავაჭრო პუნქტის შემდეგ, გადაცემის საშუალებით, მსჯავრდებულებისთვის გრძელვადიანი პაემნებისთვის განკუთვნილი ადგილიმოვინახულეთ. „აა, ბინაა, ფაქტიურად,“ - აღფრთოვანება ვეღარ დამალა ჟურნალისტმა. „ბინას“ სამუშაო ოთახი მოჰყვა, (სადაც მსჯავრდებულები ხისგან სხვადასხვა ნივთს ამზადებენ), სამუშაო ოთახს კი სამხატვრო. სამლოცველო ოთახში კი მსჯავრდებულმა აღნიშნა, რომ მისი ფასეულობები იქ შეეცვალა - დააფასა ის, რასაც მანამდე არ აფასებდა.

დეტალების აღწერით რომ არ დაგღალოთ, გეტყვით, რომ ციხის სტუმარ-მასპინძელთან ერთად, მაყურებლები დაწესებულების სპორტულ დარბაზსაც ვესტუმრეთ, პენიტენციური დაწესებულების თეატრალური დასის რეპეტიციას და ფრანგულის გაკვეთილებსაც დავესწარით. ნანახით აღფრთოვანებას ჟურნალისტი მსჯავრდებულებისთვის დასმულ კითხვებშიც გამოხატავდა. ჟურნალისტის ერთ-ერთი კითხვა ასეთი იყო: "იქნებოდა თუ არა საფრანგეთში მსგავსი დაწესებულება? ცოტა დაუჯერებელ ადგილზე ვარ. მგონი, მაყურებელს ძალიან გაუკვირდება,“ - ამბობს ჟურნალისტი.

გადაცემა დროდადრო სასჯელაღსრულებისა და პრობაციის მინისტრთან, კახი კახიშვილთან ინტერვიუთი იჭრებოდა. პირველი, რაც ჟურნალისტმა მინისტრს უთხრა, ის იყო, რომ ის მე-16 დაწესებულებაში ნანახით დიდი შთაბეჭიდილების ქვეშ მოექცა. აღფრთოვანების გამოხატვის შემდეგ კი, ჟურნალისტი იმ რთული გზით დაინტერესდა, რასაც აღნიშნულ შედეგამდე იყო საჭირო.

მინისტრმა ისაუბრა მსჯავრდებულებისთვის განკუთვნილ სოციალურ პაკეტებსა და მათ მიერ დამზადებული ნივთების გასაყიდად შექმნილ ონლაინმაღაზიაზე(ამ მაღაზიის საშუალებით ბენეფიციარები შემოსავალს იღებენ). გარდა ამისა, მინისტრი განათლებისა და ჯანდაცვის პროგრამების ხელმისაწვდომობის საკითხსაც შეეხო. მისი თქმით, თუ მსჯავრდებული საპატიმროში არსებულ სამედიცინო პუნქტებში სასურველ სერვისს ვერ იღებს სხვადასხვა წამყვან კლინიკებში გადაჰყავთ.

ინტერვიუს მიწურულს, ჟურნალისტმა მინისტრს საქმიანობა შეუქო და აღნიშნა, რომ ეს სწორედ ის სფეროა, სადაც ძალიან მნიშვნელოვანი რეფორმები გატარდა და თითოელი გადარჩენილი ადამიანი ამას საკუთარ თავზე გრძნობს.

გადაცემა მე-16 პენიტენციური დაწესებულების თეატრალური დასის წარმოდგენით დასრულდა. მსჯავრდებულებმა „12 განრისხებული მამაკაცი“ რუსთაველის თეატრის სცენაზე ითამაშეს. სპექტაკლს სასჯელაღსრულების მინისტრიც ესწრებოდა. კახიშვილის თქმით, მიუხედავად იმისა, რომ მსჯავრდებულების დაწესებულებიდან სპექტაკლისთვის გაყვანა რისკებთან არის დაკავშირებული, ეს მათ ღიმილად, ნამდვილად, ღირს.

სწორედ ასეთ ზღაპრულ სამყაროში ვიმოგზაურეთ ერთი საათით. რომ არა პენიტენციური დაწესებულება, ალბათ, მსჯავრდებულების ადგილზე ყოფნას, თითოეული ჩვენგანი ისურვებდა.

რთულია, იმის თქმა, თუ რატომ გადაწყვიტა ჟურნალისტმა პენიტენციურ დაწესებულებებში არსებული ვითარების მსგავსი რომანტიკული ფორმით ჩვენება. თუკი, გადაცემის მიზანი, საპატიმროებში განთავსებული პირების მდგომარეობის გაშუქება იყო, სხვა დაწესებულებებში არსებულ მდგომარეობასაც უნდა გაცნობოდა. გადაცემაში არ ისმის კრიტიკული კითხვები. იქნებ, გადაცემის დაგეგმვის დროსვე არ ყოფილა საკითხზე მწვავე კითხვების დასმის განზრახვა? ალბათ, მსგავსი ჰიპოთეტური მსჯელობები შორს წაგვივყვანს. ამიტომ იმით დავასრულებ, რაც ცხადია: გადაცემის მიზანი, ერთი კონკრეტული დაწესებულების მაგალითზე ეჩვენებინათ, რა კომფორტულად გრძნობენ თავს მსჯავრდებულები, ნამდვილად შესრულდა. საკუთარ თავთან კითხვა - „ნეტავ, სად ჯობია?“ - მართალია, ხუმრობით, მაგრამ მაინც გაგვიჩნდა.

გასულ წლებთან შედარებით 2017 წლის 17 მაისი ქართული ტელესივრცისთვის ნაკლებად მნიშვნელოვანი მოვლენა აღმოჩნდა. იქიდან გამომდინარე, რომ ჰომოფობიის წინააღმდეგ გამართული აქციის მონაწილეები საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრომ, არნახული უსაფრთხოების ზომების დაცვით, კონსპირაციულად მიგვიყვანა საქართველოს კანცელარიის შენობასთან, ექსცესები და დაპირისპირება არ ყოფილა. ჩვენი თავისუფლების შეზღუდვის ხარჯზე, მშვიდობიანად ჩატარებული ერთსაათიანი აქცია, ქართველი ჟურნალისტებისათვის სეირის ჩვენების შანსი ვერ გახდა. მიუხედავად ამისა, კანცელარიასთან მისულებს ჟურნალისტებისა და ოპერატორების მთელი არმია დაგვხვდა. ყველა გამალებით ელოდა თუ როგორი ადამიანები ჩამოვიდოდნენ ყვითელი სამარშრუტო ტაქსებიდან, რომ მათი ჩაცმულობა და სახეები რაც შეიძლება ახლო კადრით გადაეღოთ.

რესპონდენტების შერჩევაც ძირითადად, ამ კრიტერიუმით მოხდა. ტრანსგენდერ ქალებსა და შედარებით არანორმატიულად ჩაცმულ ადამიანებზეც დიდი მოთხოვნა იყო (რაც ცუდი სულაც არ არის). ყველა ჟურნალისტი ცდილობდა მათგან აეღო ინტერვიუ.

17 მაისს დღის ეთერში ლგბტ უფლებებზე საუბარსა და აქციის გაშუქებას სხვადასხვა ტელევიზიამ განსხვავებული დრო დაუთმო. მაგალითისთვის, რუსთავი 2-მა მხოლოდ კურიერის დრო გამოიყენა. იქიდან გამომდინარე, რომ აქცია დილის 10 საათზე გაიმართა, დილის “კურიერიდან” საღამოს 9 საათიანი “კურიერის” ჩათვლით, მცირე ლაივი და ერთი სიუჟეტი მიუძღვნეს აქციის გაშუქებას. თუმცა აღსანიშნავია, რომ რუსთავი 2-ისთვის 17 მაისის თემა სხვა პოლიტიკურმა თემებმა გადაფარა და ის “კურიერის” საინფორმაციო ბადეში მხოლოდ მესამე თუ მეოთხე იყო რიგში. ამასთან, მიუხედავად 17 მაისის მასშტაბურობისა, როგორც ჰომოფობიის წინააღმდეგ აქციის, ასევე “ოჯახის სიწმინდის დღის” თვალსაზრისით, ამ ტელევიზიამ „კურიერის“ გარდა, სხვა გადაცემებში დრო არ დაუთმო. “სხვა შუადღეში” კი ეკოლოგია უფრო მნშვნელოვანი საკითხი აღმოჩნდა, ვიდრე ათასგზის მარგინალიზებული და ჩაგრული სოციალური ჯგუფის უფლებები.

რუსთავი 2-ისგან განსხვავებით, საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა “მოამბეში” შედარებით ვრცელი სიუჟეტი მიუძღვნა აქციის გაშუქებას. ამ სიუჟეტს პირველი ადგილი ეკავა 12 საათიან გამოშვებაში. დანარჩენ შემთხვევებში კი ზემოთ ხსენებული ტელევიზიის მსგავსად, ყველა სხვა საინფორმაციო გამოშვებაში მესამე ან მეოთხე ამბად იყო ნაჩვენები. ამასთან, არც ერთ სხვა გადაცემაში საკითხი არ გაშუქებულა. აღსანიშნავია ისიც, რომ 19 მაისს გადაცემა “რეალური სივრცე” სწორედ ჰომოფობიაზე საუბარს დაეთმო. ეთერში ლგბტ აქტივისტები იყვნენ მიწვეული და მათ საშუალება მიეცათ ესაუბრათ ადამიანის უფლებრივ მდგომარეობაზე საქართველოში.

ტელეკომპანია “იმედმა,” მისი კონკურენტებისგან განსხვავებით, 17 მაისს უფრო მეტი დრო დაუთმო. ჰომოფობიის წინააღმდეგ გამართული აქცია გაშუქებული იყო “ქრონიკის” ყველა გამოშვებაში. დილის “ქრონიკაშიც” ამ ამბავს პირველი ადგილი ეკავა. სხვა ქართული მაუწყებლებისგან განსხვავებით, “იმედის დღის” ეთერში მიიწვიეს ლგბტ აქტივისტები. მათ საშუალება მიეცათ, უფრო ფართო მსჯელობა გაემართათ ჰომოფობიის საკითხზე. მიუხედავად იმისა, რომ “იმედის დღის” წამყვანები თემატიკის საფუძვლიანად ცოდნით არ გამოირჩეოდნენ და ადამიანის უფლებებზე საუბარი, მაინც ეკლესიის აპოლოგიით დაიწყეს, მათი მცდელობა მაინც დასაფასებელია.

სხვა ქართული არხებისგან განსხვავებით, ტელეკომპანია “პირველმა” ჰომოფობიის წინააღმდეგ გამართული აქციაც გააშუქა და გადაწყვიტა, აზრი პოლიტიკოსებისთვისაც ეკითხა. დიანა ტრაპაიძის “დღის ამბებში” სხვადასხვა პოლიტიკური პარტიისა და ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის წარმომადგენლები პირდაპირ ეთერში ჩართეს. აღსანიშნავია, რომ მიუხედავად გადაცემის წამყვანის წინააღმდეგობისა, პარტია “პატრიოტთა ალიანსის” წარმომადგენელმა, ვინმე ვაჟა ოთარაშვილმა მაინც მოახერხა ლგბტ ადამიანების შეურაცხყოფა და უშვერი სიტყვებით ლანძღვა. ტელეკომპანია “პირველის” ეთერში გავიდა ინგა გრიგოლიას გადაცემა “რეაქციაც.” გადაცემის ანონსი ჰომოფობიის წინააღდეგ ჩატარებული აქციის თემა დაანონსდა. თუმცა გადაცემის ანონსი და უშუალოდ გადაცემის თემა აბსოლუტურად აცდენილი იყო ერთმანეთისაგან. სტუდიაში შეკრებილმა სტუმრებმა ძირითადად, ქალთა უფლებებზე და ფემიციდის სტატისტიკაზე ისაუბრეს. ამიტომ ლოგიკური კითხვა ჩნდება, რაში დასჭირდა გადაცემის ავტორს ჰომოფობიის წინააღმდეგ ჩატარებული აქციის კადრები ანონსისთვის თუ გადაცემა ქალებზე ძალადობის თემას დაეთმობოდა. აღსანიშნავია ისიც, რომ ინგა გრიგოლიას და “რეაქციას” ლგბტ აქტივისტებმა საჯაროდ გამოუცხადეს ბოიკოტი.

ტელეკომპანია “მაესტრომ” ყველა საინფორმაციო გამოშვებაში ერთი სიუჟეტი დაუთმო “ოჯახის სიწმინდის დღეს.” ამავე სიუჟეტში ახსენეს, რომ სადღაც, რუსთაველის გამზირის მახლობლად რამდენიმე ადამიანი ჰომოფობისაც აპროტესტებდა. თუმცა ჰომოფობიის წინააღმდეგ გამართულმა აქციამ “მაესტროს” განსაკუთრებული ყურადღება ვერ დაიმსახურა.

ყველასგან განსხვავებული იყო ტელეკომპანია “იბერიას” ეთერი. ყველა საინფორმაციო გამოშვებაში ჯერ “ოჯახის სიწმინდის დღე” გააშუქეს, შემდეგ კი ჰომოფობიის წინააღმდეგ გამართული აქცია. ამას დაემატა 17 მაისისადმი მიძღვნილი ტოკ-შოუ “პრიორიტეტი”. გადაცემაში პირველი სიტყვა ზაქარია ქუცნაშვილს მიეცა და მისი გამოსვლა თითქმის ათ წუთს გაგრძელდა. აუდიტორიაში მოწვეული იყო ბესო ჩუბინიძე და ვინმე ეკა პაიჭაძე. ამ ორ სტუმარს მთელი ეთერის განმავლობაში საშუალება ჰქონდა, რომ შეურაცხყოფა მიეყენებინა როგორც სხვა სტუმრებისათვის, ასევე ლგბტ პირებისათვის და ჟურნალისტმა ეკა რაზმაძემ ამის შესაჩერებლად არაფერი გააკეთა. გადაცემა “პრიორიტეტი” ერთადერთი აღმოჩნდა, ვინც ძველი ტრადიცია გააგრძელა და 17 მაისი შოუს დადგმისთვის გამოიყენა.

საბოლოოდ, აღსანიშნავია, რომ 2017 წლის 17 მაისს ტელეკომპანია “მაესტროსა” და “იბერიის” გარდა, სხვა, შედარებით რეიტინგულმა ქართულმა ტელეკომპანიებმა, ეს დღე ჯერ ჰომოფობიის წინააღმდეგ ბრძოლის და შემდეგ “ოჯახის სიწმინდის” დღედ გააშუქეს.

2013 წლის 17 მაისს, პარასკევ შუადღეს, თბილისში იმდენი მოცლილი აღმოჩნდა, რომ რუსთაველის გამზირზე, ათასობით ადამიანი ოცდაათკაციანი შეკრების დასარბევად გამოვიდა. გაზაფხულის ეს ერთი დღე დიდი პოლიტიკური მნიშვნელობის მომენტად იქცა. ამ დღეს სახელმწიფომ საკუთარი უსუსურობა დაადასტურა მართლმადიდებლური ეკლესიის წინაშე და საკუთარი მოქალაქეები, მათსავე ტერიტორიაზე, ძალადობისგან ვერ დაიცვა. პოლიციას ოცდაათი ადამიანის რუსთაველის ტერიტორიიდან გაპარება მოუწია. ამ პროცესში ოცდაათ ადამიანზე მონადირე ხალხმა სცემა ჟურნალისტები, ჩალეწა ავტობუსების და სამარშრუტო ტაქსების შუშები და გაანადგურა ქალაქის ინფრასტრუქტურა. დღის ბოლოს, მოძალადე ათასობით ადამიანიდან, მხოლოდ რამდენიმე დაისაჯა ას ლარიანი ჯარიმით.

მას შემდეგ 17 მაისი წელიწადის ის დღეა, რომლის გამოც ლგბტ თემს და სამოქალაქო საზოგადოების ნაწილს, მთელი წლის განმავლობაში იმაზე ფიქრი უწევს, რომ სახელმწიფომ რამენაირად, კანონის წინაშე თანასწორობის პრინციპი დაიცვას და თითოეული ჩვენგანის უსაფრთხოება, ჩვენსავე ქვეყანაში გარანტირებული მოცემულობა იყოს.

ამის საპირისპიროდ, საქართველოს საპატრიარქომ უფრო მოხერხებული გზა აირჩია. მათ ჰომოფობიასთან ბრძოლის საერთაშორისო დღეს ქართული ოჯახის სიწმინდის დღე დააწესეს. ეს, რამდენიმე წლის წინ, საქართველოში გამოგონილი დღესასწაული, ავტომატურად იმას ნიშნავს, რომ 17 მაისს ხალხი ქუჩაში უნდა გამოვიდეს და მთელი დღის განმავლობაში ხატებით იაროს რუსთაველის გამზირზე.

ეს არის რეალობა, რომელშიც ჩვენ გვიწევს ცხოვრება. თუმცა ქართული მედია, რომლისთვისაც ლგბტ ადამიანების ამ ქვეყანაში არსებობა მხოლოდ მაისის დასაწყისში ხდება ხოლმე აქტუალური, 17 მაისის მოვლენებს აბსოლუტურად არაადეკვატურად აშუქებს.

აპრილის ბოლოდან 26 მაისამდე (დამოუკიდებლობის დღე ფარავს ხოლმე), ქართულ მედიასივრცეში მრავალ ტოკშოუსა და სიუჟეტს შეხვდებით, რომელთა მიზანიც ერთი შეხედვით, ლგბტ ადამიანების უფლებების გაშუქებაა. ტოკშოუები, რომელთაგან ზოგი პოლიტიკურია, ზოგსაც უფრო ყვითელი ფერი დაკრავს, ანონსისთვის იღებს უმძიმეს კადრებს, სადაც ნაჩვენებია მოკლული ტრანსგენდერი ადამიანების სხეულები, მათზე მტირალი ჭირისუფლები და ამ ყველაფერს ფონად შემზარავი მუსიკა ადევს. ამას ემატება შიგადაშიგ, რომელიმე ყველასგან დავიწყებული და ათასგზის გაკოტრებული ჰომოფობი პოლიტიკოსის კომენტარი იმის შესახებ, რომ საქართველო სხვანაირი ქვეყანაა და ლგბტ ადამიანებს არავინ დევნის.

მსგავსი ტოკშოუების ანონსს მხოლოდ ერთი მიზანი აქვს, რაც შეიძლება მეტი მაყურებელი მოიზიდოს. ეს სტრატეგია ამართლებს. გადაცემას ის ხალხიც უყურებს, ვისაც ჰგონია, რომ ან ახლა ილაპარაკებენ ადამიანის უფლებებზე ან ახლა, და ისინიც, ვისაც სეირის ნახვა უნდა და გამალებით ელოდებიან, რომელი მღვდელი ან რომელი ჰომოფობი როდის ატეხს სკანდალს.

მსგავს გადაცემებში, როგორც წესი, არავინ საუბრობს იმ ფაქტობრივ მოცემულობაზე, რომელიც ბლოგის დასაწყისში აღვწერეთ. მთელი ეთერი ან იმაზე ლაპარაკს ეთმობა, არის თუ არა ჰომოსექსუალობა ავადმყოფობა, ან არის თუ არა ჰომოსექსუალობა ცოდვა, რომელიც პროპაგანდასაც სხვადასხვა არასამთავრობო ორგანიზაცია ეწევა.

ამ ყველაფერს, ტრადიციულად, ამშვენებს ლგბტ ადამიანად წარდგენილი ერთი პიროვნება მაინც. ამ პიროვნების სახელი მრავალ სკანდალს უკავშირდება, მაგრამ რატომღაც ამ გადაცემებში ის არის ხოლმე მთავარი გმირი. ეს ადამიანი გამუდმებით კომენტირებს სტუდიაში მიმდინარე პროცესებზე და ამბობს, რომ საქართველოში მას არავინ დევნის, რომ ყველაფერი “ენჯეობის” მოგონილია და ა.შ.

საბოლოოდ, ეს ტოკშოუები იმ შედეგით მთავრდება, რომ მღვდლები, მრავალგზის გაკოტრებული ჰომოფობი პოლიტიკოსები და გაურკვეველი ფაშისტური ახალგაზრდული ორგანიზაციების წარმომადგენლები ახდენენ ეთერის ოკუპაციას. წამყვანი, ვითომ სიტუაციის დაბალანსირებასა და ჩახშობას ცდილობს.

შედეგად, ადამიანის უფლებებზე გაკეთებული გადაცემა გარდაისახება ცირკად, არენად, რომელზეც წინასაჩვიდმეტმაისოდ ჰომოფობები გადიან რეპეტიციას.

ამ მზადების შემდეგ, 17 მაისს ყველა ტელევიზია აშუქებს ოჯახის სიწმინდის დღეს. 2016 წელსაც ასე მოხდა. ყველა ქართულმა ტელევიზიამ გააკეთა სიუჟეტი, რომელშიც 17 მაისი ისე მოიხსენია ოჯახის სიწმინდის დღედ, ადამიანი იფიქრებდა, თორმეტი მოციქულის მიერ დაწესებული დღესასწაულიაო.

ამასობაში, თუ რუსთაველის გამზირიდან მოწყვეტილ ადგილას, ის ოცდაათი პიროვნება რამე აქციას გამართავს, იქაც მივლენ ჟურნალისტები. ოპერატორები ადამიანების სახეების მაგივრად, აქტივისტების ფერად წინდებს გადაიღებენ და ჟურნალისტები იტყვიან, რომ მეორე მხარემაც მოახერხა აქციის ჩატარება.

2017 წლის 17 მაისს, დიდი ალბათობით, ეს ყველაფერი ისევ განმეორდება. უკვე ვიხილეთ და კიდევ ვნახავთ ტოკშოუებს, სადაც მოწვეული იქნებიან ბესო ჩუბინიძე, გიორგი ახვლედიანი, დიმიტრი ლორთქიფანიძე, მაცაცო და მღვდელი ანთიმოზი. მათ ფონად წარმოგვიდგენენ პატარ-პატარა, უშუალოდ საჩვიდმეტმაისოდ შექმნილ გაუგებარ ორგანიზაციებს, ფაშისტური სიმბოლიკით. თუ ქართველ ჟურნალისტს გაუმართლა, მათ საჯიჯგნად ერთ ლგბტ ადამიანს და რომელიმე არასამთავრობო ორგანიზაციის თანამშრომელსაც იშოვის. ლგბტ ადამიანთა უფლებების შესახებ დაანონსებული გადაცემებიც ისევ სანახაობად გადაიქცევა და შოუც შედგება.

ამ ყველაფერთან ერთად, ქართველი ჟურნალისტების უმრავლესობა იტყვის, რომ ეს არის ორი, ერთმანეთთან დაპირისპირებული მხარე. თავში კი არავის მოუვა აზრად, რომ სინამდვილეში ისინი ორი მხარის დაპირისპირებას კი არა, ერთის მეორეზე გამუდმებულ ზეწოლასა და ძალადობას აშუქებენ.

ფილოსოფოს ჯონ ლოკს სჯეროდა, რომ ბავშვები უცხო ქვეყანაში ჩასული მოგზაურები იყვნენ, რომლებსაც ამ ქვეყნის შესახებ არაფერი გაეგებოდათ. მას სჯეროდა, რომ ბავშვებს არ ჰქონდათ შესაძლებლობა აზრი გამოეხატათ, მაგალითად, ქვეყნის პოლიტიკურ ცხოვრებაზე, ის იზიარებდა ტრადიციულ შეხედულებას, რომ ბავშვებს, „რაციონალური“ ზრდასრულებისგან განსხვავებით, არ აქვთ პოლიტიკური უფლებები.

თანამედროვე დემოკრატიული ფილოსოფია ცვლის პარადიგმას და ამბობს, რომ ბავშვები თანასწორი, ღირსების მატარებელი, სრულფასოვანი მოქალაქეები არიან და თანაბრად სარგებლობენ ყველა სიკეთით, რომელსაც საზოგადოება იღებს ადამიანის უფლებების აღიარებით და რეალიზებით.

თანამედროვე პარადიგმა აღიარებს, რომ ბავშვებს, როგორც მომავალ სრულწლოვან მოქალაქეებს, აქვთ ლეგიტიმური ინტერესი მონაწილეობა მიიღონ საზოგადოებრივ ცხოვრებაში, მიიღონ და გასცენ ინფორმაცია პოლიტიკურ, სოციალურ, კულტურულ თუ სხვა თემებზე. მათ სურთ კრიტიკულად შეაფასონ მოვლენები და ამისთვის სვამენ უამრავ შეკითხვას. ცდილობენ მოიპოვონ ინფორმაცია ყველა მნიშვნელოვან საკითხზე და შემდეგ გამოთქვან თავიანთი აზრი.

ჩემზე დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა სასამართლო საქმემ (Tinker v. Des Moines School District), რომელიც რამდენიმე ათეული წლის წინ ამერიკის ერთ-ერთ შტატში გაიმართა. მას შემდეგ, რაც სკოლის მოსწავლეებმა გაიგეს ვიეტნამის ომის შესახებ, თავიანთი პროტესტი გამოხატეს ვიზუალურად - სკოლაში გაიკეთეს შავი სამხრეები. ასე გააპროტესტეს ომი, რომელმაც მრავალი ბავშვის სიცოცხლე შეიწირა. ეს იყო ერთ-ერთი ცნობილი საპროტესტო აქცია იმ დროის ყველაზე მწვავე პოლიტიკურ მოვლენაზე.

ყველამ იცის, რომ მედია გამოხატვის მაღალი სტანდარტით სარგებლობს. მას „ჩემპიონის“ სტატუსიც კი აქვს ადამიანის უფლებების დაცვის მიმართულებით. ასე რომ ყველაზე კარგად მედიას ესმის ინფორმაციის მიღების ფასი. მოდი წარმოვიდგინოთ, რომ მედიასაშუალება, რომელსაც არ აქვს ინფორმაცია ან აქვს არარელევანტური, გადაუმოწმებელი, არასრული ინფორმაცია, დიდი ალბათობით, დაუყოვნებლივ დაიმკვიდრებს თავის „ საპატიო “ ადგილს საზოგადოებაში, რაც ნიშნავს, რომ მან დაკარგა თავისი როლი.

დავუბრუნდეთ ბავშვებს. სამართლებრივ დისკუსიას არ იწვევს ის, რომ ბავშვებს აქვთ უფლება თავისუფლად გამოხატონ შეხედულებები, მოიწონონ ან გააპროტესტონ რაიმე, თუმცა გამოხატვის თავისუფლების რეალიზება მეტწილად დამოკიდებულია ინფორმაციის მიღების შესაძლებლობაზე. უფრო გასაგებად რომ ვთქვათ, ბავშვს უნდა ჰქონდეს შესაძლებლობა მიიღოს სრული ინფორმაცია იმ საკითხზე, რომელიც აინტერესებს და მიიღოს ეს ისე, რომ არ დაირღვეს მისი სხვა უფლებები (იყოს დაცული ძალადობისგან, დამაზიანებელი ინფორმაციისგან, და ა. შ). გარდა უფლების არსებობისა, ბავშვთა სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების დაცვას აქვს სხვა სასიცოცხლო მნიშვნელობის სიკეთეები, რაც ხალხთა დამოკიდებულებებს რეაქტიულად ცვლის ბავშვებთან დაკავშირებით, კერძოდ, ცვლის ბავშვთა ტრადიციულ როლს, ამსხვრევს პატერნალისტურ დამოკიდებულებებს, პრიორიტეტებს ანიჭებს ბავშვის ღირსებას, ინდივიდუალიზმს, უფლების სუბიექტად აღქმას, ასევე ბავშვი სარგებლობს გამოხატვის თავისუფლებით ინდივიდუალურად, რაც გამოიხატება მისი პერსონალური ავტონომიის თვითშეგრძნებაში, თავისუფლების გააზრებაში, რაც მთლიანობაში ბავშვში ავითარებს მოქალაქის თვითშეგნებას, ტოლერანტობას და პასუხისმგებლობის არსს.

იმ შემთხვევაში თუ ვიფიქრებთ, რომ ბავშვებს არ აქვთ ან არ უნდა ჰქონდეთ უფლება მიიღონ ინფორმაცია, თავისუფლად გამოთქვან აზრები და გამოხატონ დამოკიდებულებები, ჩვენ მათ განვათავსებთ „კანონიერ გალიაში“ - საზოგადოებისგან შორს.

მედია დღეს პატივს არ სცემს ბავშვის გამოხატვის უფლებას, არ აძლევს ბავშვს საჭირო ინფორმაციას, არ ფილტრავს ინფორმაციას იმგვარად, რომ მან არ დააზიანოს ბავშვი. საქართველოში ჩატარებულმა თითქმის ყველა მედიაკვლევამ დაადასტურა, რომ ბავშვები მეორეხარისხოვან მაყურებლებად/მსმენელებად არიან აღქმულნი, რაც გამოიხატება რეპორტაჟებში მათი როლით. ბავშვი უფრო კადრია, ვიდრე რესპონდენტი, უფრო მომაკვდავია, ვიდრე შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირი, უფრო მათხოვარია, ვიდრე უფლებების სუბიექტი და არა სხვა. რომ აღარაფერი ვთქვათ ბავშვებისთვის განკუთვნილ არარსებულ პროგრამებზე, გადაცემებზე, საიდანაც ისინი მიიღებდნენ ყველა საჭირო და თანამედროვე ინფორმაციას საზოგადოებაში მიმდინარე მნიშვნელოვანი მოვლენების შესახებ.

მედია საშუალებებს ყველაზე კარგად უნდა ესმოდეთ, რომ დემოკრატიის ხარისხი ბავშვთა, ჟურნალისტთა თუ სხვა პირთა თავისუფლებით იზომება, თავისუფლება კი, თავის მხრივ, გამოხატვის მაღალი სტანდარტით. ისინი უნდა დაფიქრდნენ, რატომ არის მათი ტელევიზია, გაზეთი თუ რადიო ყველასთვის, გარდა ბავშვებისა, რატომ არიან ჟურნალისტები სელექციურები პროფესიულ საქმიანობაში, რატომ ქმნიან პროდუქტს მხოლოდ სრულწლოვანთათვის, რატომ ჰყავთ ბავშვები „მედია დიეტაზე“ და რა მოხდება, თუ ისინი ბავშვებამდეც მიიტანენ ინფორმაციას და მისცემენ მათ გამოხატვის თავისუფლებას.