ინტერნეტისა და სოციალური ქსელის სამყაროში ინფორმაციის გავრცელება სულ უფრო სწრაფად ხდება. ამ მხრივ ონლაინ მედიების როლი კიდევ მეტ მნიშვნელობას იძენს. ამას ადასტურებს ეროვნულ დემოკრატიული ინსტიტუტის (NDI) კვლევაც, რომლის მიხედვითაც იმ ადამიანთა რიცხვი, ვისთვისაც ინფორმაციის პირველწყარო ინტერნეტი და ფეისბუქია, ბოლო 3 წლის განმავლობაში 7%-ით გაიზარდა და 2019 წელს 21%-ს მიაღწია.

ონლაინ გამოცემების მიმართ აუდიტორიის სანდოობის მოსაპოვებლად მასალების ხარისხი და მესაკუთრეთა გამჭვირვალობა მნიშვნელოვანი ფაქტორია. საქართველოში მაუწყებლებისგან განსხვავებით, ონლაინ მედია საშუალებებისათვის დამფუძნებელთა გამჭვირვალობის ვალდებულება არ არსებობს.

მედიაჩეკერმა 50-ზე მეტი ისეთი საზოგადოებრივ-პოლიტიკური ონლაინგამოცემა შეისწავლა, რომელთა მასალებს რეიტინგების მთვლელი კომპანიების, TOP.GE-სა და ALEXA.COM-ის მიხედვით, აუდიტორია ყველაზე მეტად კითხულობს. ვებსაიტების ანალიზმა აჩვენა, რომ დამფუძნებლებისა და დამფინანსებლების შესახებ ინფორმაციას მხოლოდ მცირე ნაწილი უთითებს საკუთარ ვებგვერდებზე. მიუხედავად ამისა, მედიაჩეკერმა შეძლო მათი მესაკუთრეთა შესახებ ინფორმაციის მოძიება.

მედიაჰოლდინგები და ბიზნესის მიერ დაფუძნებული გამოცემები

ქართულ მედიაბაზარზე დიდი ადგილი უჭირავს მედიაჰოლდინგ “პალიტრა მედიას”, რომელიც აერთიანებს 20-ზე მეტ ინტერნეტპორტალს, რადიოს, ტელევიზიას, საინფორმაციო სააგენტოსა და ლიტერატურის საგამომცემლო სახლს. “პალიტრა მედიაში” გაერთიანებულ ონლაინ გამოცემებს სხვადასხვა კომპანიების (შპს ნიუსრუმი, შპს ახალი ამბები) მეშვეობით შპს “კვირის პალიტრა” ფლობს, მისი პარტნიორები კი თავის მხრივ ზაზა ბუაძე - 25% და ირაკლი თევდორაშვილი - 75% არიან.

ამ ჰოლდინგის შემადგენლობაში შედის როგორც საზოგადოებრივ-პოლიტიკური ონლაინ გამოცემები, როგორიცაა kvirispalitra.ge; interpressnews.ge; palitranews.ge; allnews.ge, ასევე შედარებით გასართობ თემებზე მომუშავე ვებსაიტები (ambebi.ge; intermedia.ge; palitravideo.ge) და სხვადასხვა პროფილის მქონე გამოცემები, მაგალითად, სამედიცინო თემაზე mkurnali.ge, რელიგიის შესახებ karibche.ge, კულინარიაზე gemrielia.ge და ა.შ.

კიდევ ერთი კომპანია, რომელიც რამდენიმე ვებსაიტს ფლობს, "კავკასიის ინტერნეტ მედია ჯგუფია", ის აერთიანებს შემდეგ ონლაინ გამოცემებს: itv.ge, droni.ge, presa.ge, people.ge, internet.ge, radio.ge. კავკასიის ინტერნეტ მედია ჯგუფის დამფუძნებელი იყო შპს “კავკასუს ონლაინი”. 2013 წლის სექტემბერში მესაკუთრე შეიცვალა და 100%-იანი წილის მეპატრონე გახდა შპს დრონი.ჯი, დირექტორი კი - გიორგი კაპანაძე, რომელიც თავის მხრივ დრონი.ჯი-ს ერთადერთი მესაკუთრეა. დრონი.ჯიმ სახელი შეიცვალა და ახლა მას “ინტერნეტმედია ჯგუფი ჰქვია”.

"კავკასიის ინტერნეტ მედია ჯგუფში" შემავალი ვებსაიტებისგან განსხვავებით, დომენური სახელიდანაც მარტივად მისახვედრია, რომ ერთი ბრენდის - On.ge-ს ქვეშ არის გაერთიანებული რამდენიმე ვებსაიტი, მათ შორის ახალი ამბების სააგენტო on.ge, on.ge ჟურნალი, აგრეთვე მართვის მოწმობის ტესტების ვებსაიტი teoria.on.ge, ვაკანსიების საძიებო რესურსი jobs.on.ge და spell.on.ge, სადაც მართლწერის საკითხების შემოწმებაა შესაძლებელი. ყველა მათგანს ფლობს შპს ონ.ჯი, რომლის მფლობელები არიან შპს ფორმულა პროესკო ფროდაქშენი -50% და შპს ომედია - 50%. “ფორმულა პროესკო ფროდაქშენი” იგივე “ფორმულა კრეატივია”, რომელიც რამდენიმე სატელევიზიო პროდუქტსაც ქმნის, მაგალითად სერიალს “ჩემი ცოლის დაქალები” და მართავს ტვ “მესამეს”. “ომედია” კი ვებსაიტების დეველოპერული კომპანიაა.

სხვადასხვა პლატფორმას იყენებს ბიზნესსიახლეების გასავრცელებლად bm.ge - Business Media Georgia, რომელიც ეკუთვნის შპს ბი-ემ-ჯის. მისი დირექტორი და 100%-ის მფლობელი გიორგი ისაკაძეა. Business Media Georgia-ს სატელევიზიო პროდუქტებია: "საქმის კურსი", "ანალიტიკა“, "საქმიანი დილა“, "ქალების ნარატივი“. მის მიერ წარმოებული გადაცემები გადის ტვ პირველისა და რუსთავი 2-ის ეთერში. BM.ge ორიენტირებულია ბიზნესისა და ეკონომიკის შესახებ ახალ ამბებზე.

რამდენიმე ვებსაიტს აერთიანებს ასევე შპს თავისუფალი გაზეთი +. მათ შორისაა Ipress.ge, ibusiness.ge, imtavroba.ge, iregions.ge. კომპანიის 100%-იანი წილის მფლობელია თამარ ლეფსვერიძე.

არც ისე ხშირია, როდესაც ონლაინ გამოცემების უკან მედიისგან სრულიად განსხვავებული ბიზნესის წარმომადგენლები დგანან. თუმცა, რამდენიმე მათგანი შეიძლება გამოიყოს. ერთ-ერთია მაგალითად ,metronome.ge - გამოცემას ჰყავს ორი მფლობელი - მარიამ კუკუნაშვილი და დავით ბეჟუაშვილი. ორივე მათგანი ასევე თანამფლობელია სუროგაციის ცენტრის “ახალი სიცოცხლე”.

დონორების მხარდაჭერილი მედიასაშუალებები

ონლაინ მედიასაშუალებების ნაწილის ძირითადი ფინანსური მხარდამჭერი საერთაშორისო ფონდები და დონორი ორგანიზაციებია, მათ შორისაა netgazeti.ge; liberali.ge; skews.ge; kutaisipost.ge, reginfo.ge.

ორ საზოგადოებრივ - პოლიტიკურ გამოცემას, "ნეტგაზეთსა" და "ბათუმელებს" აერთიანებს შპს ბათუმელები. რეესტრის მიხედვით, მისი მფლობელები არიან: 25% - დავით გურგენიძე, 25% - მზია ამაღლობელი, 25% - მურად ამაღლობელი, 25% - ლეილა თურაძე. კომპანიის დირექტორია მზია ამაღლობელი. ვებგვერდის ბოლოს ნეტგაზეთი აღნიშნავს, რომ გამოქვეყნებული მასალის შინაარსი შესაძლოა არ გამოხატავდეს ფონდი “ღია საზოგადოება საქართველოს” მოსაზრებებს, რის მიხედვითაც მკითხველისთვის შესაძლებელია ვარაუდი, რომ გამოცემის დონორი სწორედ აღნიშნული ფონდია.

ფონდი ღია საზოგადოება საქართველოს დახმარებით დაფუძნდა liberali.ge, ამჟამად ვებსაიტზე მითითებული არ აქვთ კვლავ თანამშრომლობენ თუ არა ამ ფონდთან. თავდაპირველად გამოიცემოდა ჟურნალი “ლიბერალი”, შემდეგ კი შეწყვიტა ბეჭდური ვერსიის გამოცემა. “ლიბერალის” 100-% ის მფლობელი შორენა შავერდაშვილია.

“ლიბერალის” მსგავსად ფონდი ღია საზოგადოება საქართველოს ფინანსური მხარდაჭერით შეიქმნა კიდევ ერთი ვებსაიტი - sknews.ge, რომელიც გაზეთ “სამხრეთის კარიბჭის“ ბაზაზე ჩამოყალიბებული საინფორმაციო პორტალია. დირექტორი ლელა ინასარიძეა, ის ასევე არის გამგეობის წევრი ვარდან აკოფიანთან ერთად. გამგეობის თავმჯდომარე კი მარგარიტა ახვლედიანია.

ფონდი ღია საზოგადოება საქართველო ეხმარება საინფორმაციო ცენტრების ქსელსაც, რომელიც აერთიანებს ვებსაიტებს reginfo.ge, mtisambebi.ge და radioway.ge (პანკისის სათემო რადიო). ქსელის მფლობელი და დირექტორი გელა მთივლიშვილია.

ფონდი ღია საზოგადოება საქართველოს გარდა, გამოცემების ვებსაიტებზე განთავსებულია იმ სხვა დონორი ორგანიზაციების ლოგოები, რომლებიც მათ ეხმარებიან სხვადასხვა პროექტის ფარგლებში. მათ შორისაა National Endowment for Democracy, აშშ-ს საელჩო, დოიჩე ველე, IREX და სხვ.

სიძულვილის ენის გამავრცელებელი და რუსეთთან დაკავშირებული ვებსაიტები

სხვადასხვა კვლევები ადასტურებს, რომ ბოლო ათწლეულში საქართველოში რუსეთთან დაკავშირებული არაერთი მედიაგამოცემა შეიქმნა. ასეთი მედიასაშუალებების ნაწილი ანტიდასავლური გზავნილების გარდა, ხშირ შემთხვევაში სიძულვილის ენითაც გამოირჩევა.

ასეთია მაგალითად geworld.ge - გაზეთის “საქართველო და მსოფლიოს”ონლაინ გამოცემა  და saqinform.ge. ეს პორტალები აქვეყნებს პრორუსულ და სიძულვილის ენის შემცველ სტატიებსა და პრორუსი აქტივისტების აზრებს. მათი დამფუძნებელია ააიპ ისტორიული მემკვიდრეობა, რომელიც 2009 წელს დარეგისტრირდა. “ისტორიული მემკვიდრეობის” ხელმძღვანელი დაფუძნების დღიდან ტარას გაგნიძეა, საზოგადოებრივი საბჭოს წევრი კი ალექსანდრე ჭაჭიაა, რომელიც 2008 წელს რუსეთის პრეზიდენტმა ალექსანდრე მედვედევმა “რუსეთის ფედერაციასთან მეგობრობისა და თანამშრომლობის სფეროში შეტანილი დიდი წვლილისათვის” ორდენით დააჯილდოვა."საქინფორმის" ხელმძღვანელი არნო ხიდირბეგიშვილია. მასთან დაკავშირებულია ასევე დომენები - ru.saqinform.ge, gruzinform.ge, ru.gruzinform.ge.

ასევე ანტილიბერალური, მანიპულაციური, ყალბი მასალებით გამორჩეულია alt-info.com, რომლის მესაკუთრეა შოთა მარტინენკო, ამ ვებსაიტის მიერ შექმნილი მასალები ხშირად ვრცელდება ნეონაცისტური ფეისბუქ გვერდებით.

2015 წელს დაფუძნდა საქართველოში რუსული მედიაპროექტი sputnik-georgia.com, რომელიც ქართულ ენაზე ავრცელებს ინფორმაციას. დირექტორი და 100%-იანი წილის მფლობელია ანტონ ლასხიშვილი, რომელიც ასევე 1997 წელს რეგისტრირებული შპს სვაბოდნაია გრუზიას დირექტორიცაა. გამოცემა საქართველოს შესახებ ინფორმაციას რუსულ ენაზეც ავრცელებს ამ ვებსაიტის - sputnik-georgia.ru მეშვეობით. სპუტნიკი რუსეთის პრეზიდენტის ბრძანების საფუძველზე შექმნილი მედიაპროექტია, რომელიც 34 ქვეყანაშია წარმოდგენილი.

სპუტნიკის დაფუძნებამდე რამდენიმე წლით ადრე, 2013 წელს შეიქმნა newsgeorgia.ge - რუსულენოვანი საინფორმაციო სააგენტო. პორტალი შპს “საერთაშორისო საინფორმაციო სააგენტო NEWSGEORGIA-ს” ეკუთვნის მისი დირექტორი და 100%-იანი წილის მფლობელი ელენე იმედაშვილი იყო. თუმცა 2013 წლის ივლისში შპს-ს 100%იანი მფლობელი გახდა ნიდერლანდების ოფშორში დაფუძნებული კომპანია Media Capital Holding. დირექტორად დღემდე რჩება იმედაშვილი. ნიუსჯორჯია თავიდან რადიო კონტენტს ქმნიდა სპუტნიკისთვის, რომელიც რადიო “მონტეკარლოს” (რ-რადიო) სიხშირით გადაიცემოდა.

ინფორმაციის გამჭვირვალობის სტანდარტი

მედია დამფუძნებლებისა და დამფინანსებლების შესახებ ინფორმაციის გამჭვირვალება ერთ-ერთი მნიშვნელოვანია მედია გარემოს გაჯანსაღებისთვის. ღია მონაცემები შესაძლებლობას იძლევა დავინახოთ, ხომ არ ახდენს სარედაქციო პოლიტიკაზე გავლენას ამა თუ იმ ჯგუფის პოლიტიკური თუ ეკონომიკური ინტერესები.

გამოიკვეთა რომ ძირითადი ონლაინ მედიების ძალიან მცირე ნაწილი ღიად აქვეყნებს ინფორმაციას მფლობელების, მენეჯმენტისა და დაფინანსების წყაროების შესახებ. ნაწილი კი ვებსაიტზე განყოფილებაში “ჩვენ შესახებ” არაფერს უთითებს და მკითხველს გამოცემის მმართველი რგოლის თუ მესაკუთრეთა შესახებ არანაირ ინფორმაციას არ აწვდის. ზოგ შემთხვევებში კი ასეთი გამოცემები საკონტაქტო ნომერსაც არ უთითებენ. შესაბამისად მათთან კომუნიკაცია არათუ მკითხველისთვის, არამედ სარეკლამო დამკვეთისთვისაც შეუძლებელია. შესაბამისად ბუნდოვანია თუ საიდან ფინანსდება ასეთი ვებსაიტები.

თუ ვინ დგას კონკრეტული ონლაინ გამოცემის უკან შესაძლებელია დადგინდეს ვებსაიტზე nic.ge, სადაც განთავსებულია ინფორმაცია დომენის მფლობელის შესახებ. თუმცა გამჭვირვალობის ვალდებულება არც ამ შემთხვევაში არსებობს და არაერთი ვებსაიტის შემთხვევაში სრულიად გაუგებარი რჩება თუ ვინ დგას მის უკან.

ევროპული ქვეყნების ნაწილში გამჭვირვალობის სტანდარტი ონლაინ მედია საშუალებებისათვის კანონით რეგულირდება, რიგ ქვეყნებში კი ინფორმაციის ღიაობა საზოგადოების მიმართ ანგარიშვალდებულების გამოხატვაა. ბრიტანული მედია კორპორაციები (Guardian Media Group, Independent News) მფლობელებისა და დაფინანსების წყაროს გარდა, ყოველწლიურ ფინანსურს ანგარიშებსაც აქვეყნებენ.

ონლაინმედიების გამჭვირვალობის შესახებ სპეციალური რეკომენდაცია აქვს შემუშავებული ევროპის მინისტრთა საბჭოს. იგი წევრ სახელმწიფოებს მოუწოდებს მიიღონ ისეთი კანონი, რომელიც ონლაინ გამოცემებს შემოსავლების, მათ შორის სახელმწიფოსგან დაფინანსებისა თუ რეკლამის სახით მიღებული თანხის გამჟღავნების ვალდებულებას გაუჩენს. საქართველოში ღია მხოლოდ სახელმწიფოს მიერ მედიასაშუალებებში გადახდილი თანხაა.

იხილეთ  ონლაინ გამოცემების მფლობელთა სია, სადაც შესულია top.ge-ს რეიტინგის მიხედვით ყველაზე კითხვადი საზოგადოებრივ-პოლიტიკური შინაარსის ვებსაიტები, აგრეთვე ის გამოცემები, რომლებიც იგებენ სახელმწიფო ტენდერებს და მათთან დაკავშირებული სხვა ვებსაიტები, რომელთა იდენტიფიცირებაც შევძელით.



ავტორი: ნინო რამიშვილი

საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიისა და რადიოს სამეურვეო საბჭომ მაუწყებლის დირექტორი ვერ აირჩია.  კენჭისყრა დღეს 31 მაისს, ორ ტურად შედგა, თუმცა, დირექტორის შესარჩევ კონკურსში მონაწილე რვა კანდიდატიდან  დირექტორობისთვის საკმარისი 3 ხმა ვერცერთმა კანდიდატმა ვერ დააგროვა. 

კონკურსში მონაწილე რვა კანდიდატიდან დღეს, 31 მაისს, პირველ ტურში ოთხი კანდიდატი გადავიდა:

• მერაბ წულუკიძე - 2 ხმა;
• ბაჩო გურაბანიძე - 1 ხმა;
• ირმა ზოიძე - 1 ხმა;
• ნათია ზოიძე - 1 ხმა;

იგივენაირად გადანაწილდა ხმები მეორე ტურშიც.

დებულების თანახმად, კონკურსი ჩაშლილად გამოცხადდა.  განმეორებითი კონკურსის გამოცხადების მიზნით სამეურვეო საბჭომ რიგგარეშე სხდომა 3 ივნისს ჩანიშნა. 

როგორც სამეურვეო საბჭოს თავმჯდომარემ, ნატა იმედაიშვილმა აჭარის ტელევიზიის გადაცემა "ჰეშთეგში"  განაცხადა, კონკურსში მონაწილეობა იგივე კანდიდატებსაც შეუძლიათ. 

საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიისა და რადიოს დირექტორის თანამდებობაზე კონკურსი მას შემდეგ გამოცხადდა, რაც მრჩეველთა საბჭომ, უფლებამოსილების ვადის ამოწურვამდე 6 თვით ადრე, მოქმედ დირექტორს ნათია კაპანაძეს იმპიჩმენტი მოუწყო.

სამოქალაქო საზოგადოების ნაწილი მიიჩნევდა, რომ საბჭოს გადაწყვეტილება იყო დაუსაბუთებელი და შეფასდა როგორც ამ მაუწყებლის დამოუკიდებელი სარედაქციო პოლიტიკის წინააღმდეგ გადადგმული ნაბიჯი, ვინაიდან ნათია კაპანაძის დირექტორობის პერიოდში აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებელი არაერთ ადგილობრივ და საერთაშორისო ორგანიზაციების მიერ მომზადებულ ანგარიშში დადებით კონტექსტში მოხვდა.

ტელევიზიისა და რადიოს დირექტორის ვაკანტური ადგილის დაკავება ცხრა კანდიდატს სურდა. მათგან ერთი დოკუმენტებში არსებული ხარვეზების გამო, კონკურსს გამოეთიშა. სამეურვეო საბჭოსთან გასაუბრება რვა კანდიდატმა გაიარა. 

აჭარის ტელევიზიის დირექტორობის კანდიდატები იყვნენ:

• მერაბ წულუკიძე, საზოგადოებრივი მაუწყებლის პირველი არხის ჟურნალისტი;
• დავით ჩხარტიშვილი, ბათუმის მუნიციპალური სერვისების სააგენტოს მთავარი სპეციალისტი;
• გიორგი კოხრეიძე, საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს ყოფილი წევრი;
• ბაჩო გურაბანიძე, აჭარის ტელევიზიის გადაცემა „დილის ტალღის“ ხელმძღვანელი;
• ნათია ზოიძე, აჭარის ტელევიზიისა და რადიოს დირექტორის მოვალეობის შემსრულებელი;
• ირმა ზოიძე, საგამოძიებო სტუდია REC -ის დამფუძნებელი;
• ნუგზარ ბაჩუკი ჩხეიძე, საზოგადოება „ბათუმელის“ დამფუძნებელი;
• თორნიკე მჟავანაძე, უსკოს წევრი.

აჭარის ტელევიზიისა და რადიოს მრჩეველთა საბჭომ, რომლის წევრები არიან:  ნატა იმედაიშვილი, გიორგი ირემაძე, ბეჟან გობაძე, გიგა ჩხარტიშვილი და ირაკლი დარცმელიძე, ახალი დირექტორი სამი წლის ვადით უნდა აირჩიოს.

სოციალურმა მედიამ გააადვილა წვდომა აუდიტორიასთან, გაამარტივა კომუნიკაცია ინფორმაციის წყაროებთან, გაზარდა ოპერატიულობა, თუმცა, პარალელურად ე.წ. ტროლებმა და ყალბმა გვერდებმა მედიასაშუალებები ახალი გამოწვევების წინაშე დააყენა; სოციალურმა მედიამ გარკვეულწილად შეცვალა ქცევაც სარეკლამო ბაზარზე, - ასეთია საქართველოში მომუშავე რამდენიმე გავლენიანი ონლაინმედიის რედაქტორის მოსაზრება საკითხზე - როგორ შეცვალა სოციალურმა მედიამ ტრადიციული მედიის დღის წესრიგი.

Forbes.com-ის კონტრიბუტორი ნიკოლ მარტინი 2018 წლის ნოემბრის სტატიაში - “როგორ შეცვალა სოციალურმა მედიამ ჩვენ მიერ ახალი ამბების მოხმარება”, განმარტავს, რომ დრო, როდესაც ადამიანები ახალი ამბების შესახებ ინფორმაციის მისაღებად ყოველ დილით გაზეთებს იმარჯვებდნენ ან სტელევიზიო საინფორმაციო გამოშვებებს ელოდებოდნენ, წარსულს ჩაბარდა და ადამიანების დიდი ნაწილი ინფორმაციას ინტერნეტის, კერძოდ კი სოციალური მედიის საშუალებით იღებს. მისივე განმარტებით, მსოფლიო მასშტაბით, 2.4. მილიარდი ინტერნეტის მომხმარებლიდან, დაახლოებით 64.5% ახალ ამბებს სოციალური მედიის Facebook-ის, Twitter-ის, Youtube-ის, Snapchat-ის და Instagram-ის მეშვებით ეცნობა.

საქართველოშიც მზარდაია იმ ადამიანთა რიცხვი, ვინც ინფორმაციას ინტერნეტიდან, სოციალური ქსელებიდან იღებს. NDI-ის დაკვეთით ჩატარებული კვლევები აჩვენებს, რომ ბოლოს 3 წელში მათი რიცხვი 7%-ით გაიზარდა და 21% შეადგინა.

ონლაინგამოცემა “ნეტგაზეთის” მთავარი რედაქტორი ნესტან ცეცხლაძე ამბობს, რომ სოციალურმა მედიამ ერთის მხრივ გაადვილა აუდიტორიასთან წვდომა და გაამარტივა ინფორმაციის წყაროებთან კომუნიკაცია. თუმცა, მეორეს მხრივ გარკვეული სირთულეები წარმოქმნა. მაგალითად, გაჩნდა ინფორმაციის უამრავი წყარო და აუდიტორიას უჭირს გამიჯვნა, რომელი მათგანი ეფუძნება ტრადიციული მედიის ღირებულებებს. ამასთან, მისივე განმარტებით, გაჩნდა ბევრი ყალბი გვერდი და მომხმარებლის პროფილი, რის გადამოწმებასაც დიდი რესურსი და ძალისხმევა სჭირდება.

“კიდევ ერთი, რაც [სოციალურმა მედიამ] მოიტანა არის ე.წ. ტროლები, რომლებიც ცდილობენ, რომ ჩვენი მედიაპლატფორმის სოციალური მედიის ანგარიშებზე დისკურსი მათთვის სასურველი მიმართულებით წაიყვანონ და ეს არის გამოწვევა… ძალიან ბევრი სიძულვილის ენის შემცველი, უხამსი კომენტარი ქვეყნდება [მომხმარებლების მხრიდან] და ამის მართვაც არის გამოწვევა, იმიტომ, რომ ჩვენ არ ვართ დიდი რესურსის მქონე მედიასაშუალება, რომელსაც შეუძლია ამისთვის სპეციალური კადრი გამოყოს”, - ამბობს ის.

სოციალური მედიის გააქტიურების კვალდაკვალ, ინფორმაციის გამავრცელებლების რაოდენობის ზრდაზე საუბრობს ონლაინგამოცემა “ლიბერალის” მთავარი რედაქტორი ლიკა ზაკაშვილიც. მისი თქმით, მედიის პარალელურად, ინფორმაციის გამტარები რიგითი ადამიანები გახდნენ, რამაც თავის მხრივ კონკურენცია გაზარდა. “თუმცა, მე ამას ტრაგიკულად არ ვუყურებ. მე მაინც მგონია, რომ პროფესიონალური მედია რიგითი მომხმარებლებით ვერასდროს ჩანაცვლდება”, - ამბობს ის.

ლიკა ზაკაშვილი მედიის ვებგვერდებზე პირდაპირი ვიზიტორების რაოდენობის მკვეთრ შემცირებაზეც საუბრობს. მისი თქმით, მომხმარებლების დიდი ნაწილი კონკრეტული გამოცემის საიტზე ამბის გასაცნობად სოციალური ქსელებიდან გადადის, შესაბამისად სოციალურ ქსელებში განხორციელებული ცვლილებების კვალდაკვალ, გამოცემებს მუშაობის სპეციფიკაში შესაბამისი ცვლილებების შეტანა უწევთ.

“ერთ დღესაც სოციალურმა ქსელმა ალგორითმი ისე თუ შეცვალა, რომ შენი პროდუქტი ხილვადი აღარ იქნება, ეს გახდება ძალიან დიდი დაფიქრების საფუძველი”, - ამბობს “ლიბერალის” რედაქტორი. მომხმარებელთა დიდი ნაწილი გამოცემების ვებგვერდებზე სოციალური ქსელიდან რომ გადადის, მხოლოდ ქართული აუდიტორიისთვის დამახასიათებელი არ არის. ამის შესახებ თავის სტატიაში ნიკოლ მარტინიც წერს.

“ბოლო კვლევის მიხედვით, ინტერნეტმომხმარებლების 50% ამბობს, რომ მათ კონკრეტული ახალი ამბის შესახებ პირველად სწორედ სოციალური მედიის საშუალებით შეიტყვეს. დიდი ნაწილი კი აცხადებს, რომ მთავარი ამბის შესახებ ინფორმაციას ისინი სოციალურ ქსელებში საკუთარი ანგარიშების ე.წ. კედელზე ხვდებიან და ახალი ამბების სააგენტოების ვებგვერდებზე მეტი დეტალის გასაგებად სწორედ ამის შემდეგ გადადიან (57%)”.

On.ge-ს რედაქტორი გელა ბოჩიკაშვილი “მედიაჩეკერთან” საუბარში ამბობს, რომ სოციალური მედიის დამსახურებით ე.წ. ტრადიციული მედიასაშუალებები სისწრაფეზე მეტად ორიენტირებულები გახდნენ, რასაც თავისი დადებითი და უარყოფით მხარეები აქვს. მაგალითად, სისწრაფე ზრდის შეცდომის დაშვების რისკებს, მაგრამ მაინც იძულებული ხარ მოპოვებული ინფორმაცია უფრო სწრაფად დაამუშავო.

კითხვაზე, ხომ არ შეიწირა სისწრაფეზე ორიენტირებულობამ სიღრმისეული თემები და ანალიზი, ნესტან ცეცხლაძე გვპასუხობს, რომ ოპერატიულობა მედიის პრიორიტეტი ყოველთვის იყო და ეს ახლაც ასეა, თუმცა არა ხარისხის ხარჯზე.

“ცხადია, ისე არ ვუყურებთ, რომ მხოლოდ ხარისხიანი მასალები შევქმნათ, რომელსაც არავინ წაიკითხავს, ეს არ არის ჩვენი პრიორიტეტი... ჩვენ ცხადია გვინდა, რომ მივწვდეთ დიდ აუდიტორიას და ამისთვის მრავალ რესურსს ვიყენებთ, მათ შორის, სოციალურ მედიას, სოციალური მედიის მიერ შექმნილ ჯგუფებს, ამაში ვხარჯავთ ძალისხმევას, მაგრამ არა კონტენტის ხარჯზე”, - განმარტავს ნესტან ცეცხლაძე და ამბობს - “მარტივად, რომ ვთქვათ, ჩვენ არ ვარქმევთ მასალას ისეთ სათაურს, რომელიც ამახინჯებს მის შინაარსს, მაგრამ მიიზიდავს დიდ აუდიტორიას”.

მარტივად მიწვდე კონკრეტული თემით დაინტერესებულ აუდიტორიას, კარგ შესაძლებლობად აფასებს ლიკა ზაკაშვილიც. მისი თქმით, სოციალურ ქსელებში გაჩენილი კონკრეტულ სამიზნე აუდიტორიებზე გათვლილი თემატური ჯგუფები, სადაც მასალების გავრცელება დივერსიფიცირებულად, კონკრეტული მკითხველის ინტერესების შესაბამისად ხდება, მომხმარებელს იმის შესაძლებლობას აძლევს, რომ ზღვა ინფორმაციაში კონკრეტულად მისთვის საინტერესო კუთხე და ჯგუფები მოინიშნოს.

მისივე თქმით, ის რომ მედია ე.წ. კლიკებზე, ანუ მასალის ნახვის ზრდაზე ე ზრუნავს, პრობლემა არ არის. ამის პარალელურად კონკრეტულ გამოცემას სიღრმისეული კონტენტის შექმნაც შეუძლია. თუმცა, აქ უკვე ადამიანური რესურსის ნაკლებობის პრობლემამდე მივდივართ და ჩნდება კითხვა - რამდენად გყოფნის ადამიანური რესურსი, რომ ყველა ამ გამოწვევას გაართვა თავი - “ჩვენ ვიცით, რომ გვყავს მკითხველი, რომელსაც მოკლე, პატარა ახალი ამბები აინტერესებს, მკითხველი, რომელსაც მოკვლევითი, სიღრმისეული მასალები უყვარს და ვისაც ძალიან დიდი რეპორტაჟებიც მოსწონს. ყველა ამ ადამიანს ვხედავ, მაგრამ მრჩება თუ არა რესურსი, რომ ყველას შევთავაზო ის პროდუქტი, რაც სურთ, ეს უკვე კითხვნის ნიშნის ქვეშ დგება”.

მოკლე, პატარა ამბებია დასახელებული აუდიტორიის დიდი ინტერესის საგნად, ფორბსის სტატიაშიც - “მომხმარებლების დიდი ნაწილი საკუთარი ანგარიშის თვალიერებისას კონკრეტულ ამბავზე ჩერდება და მხოლოდ მის სათაურს კითხულობს, ან პატარა ვიდეორგოლებს ეცნობა. ვიზიტორების საშუალო მაჩვენებლების მიხედვით კი, მკითხველი კონკრეტული გამოცემის საიტზე სტატიის წასაკითხად საშუალოდ 15 წამს ჩერდება. ვიდეოების საშუალო ყურებადობა კი 10 წამია”.

ნესტან ცეცხლაძე ამბობს, რომ ტრადიციული მედიის დღის წესრიგი არა მხოლოდ სოციალური მედიის გააქტიურებამ, არამედ ზოგადად, ინტერნეტმომხმარებლების ქცევის შეცვლამ, ციფრულმა რევოლუციამ და ახალმა ბიზნესმოდელებმა განაპირობა, რაც მედიის შინაარსზე, ფორმასა და სიღრმისეულობაზე თავისთავად აისახება: “მაგალითად, [მედიის] მთავარი კონკურენტი გახდა Facebook-ი ბიზნესმოდელების თვალსაზრისით, მთელი სარეკლამო შემოსავლები მიდის აქ და არა კონკრეტულ მედიასაშუალებებში. კარგი სიღრმისეული კონტენტის მომზადებას უფრო მეტი ფინანასური რესურსი სჭირდება“, - ამბობს იგი.

გელა ბოჩიკაშვილი კი ფიქრობს, რომ სოციალურმა მედიამ ტრადიციულ მედიას ნაკლები ფინანსური რესურსით უკეთესი მედიაპროდუქტის შექმნის საშუალება მისცა. ამავე დროს, მისი აზრით, სოციალურმა მედიამ გააჩინა შესაძლებლობა მედიამ დრო დაზოგოს, - მაგალითად, თუკი კონკრეტულ თემასთან დაკავშირებით რედაქცია რომელიმე ბრიფინგზე კითხვის დასმას არ აპირებს, მას მისი ლაივრეჟიმში ყურებისა და ამბის ამგვარად გაშუქების საშუალება აქვს.

კითხვაზე, ხომ არ გამოიწვია ჟურნალისტების ერთგვარი გაზარმაცება და ხომ არ აქცია ისინი “ოფისის ადამიანებად სოციალური მედიის შესაძლებლობებმა, მაგალითად ამბის ეპიცენტრიდან სხვისი პირდაპირის ეთერების გამოყენების საშუალებამ, ”, On.ge-ს რედაქტორი უარყოფითად პასუხობსდა განმარტავს, რომ განვითარებაზე ორიენტირებული ჟურნალისტისთვის მსგავსი ტექნოლოგიური შესაძლებლობები ხელისშემწყობ ფაქტორებადაც კი შეგვიძლია მივიჩნიოთ და არა პირიქით.

მის აზრს იზიარებს “ნეტგაზეთის” რედაქტორიც და ამბობს, რომ მსგავსი საშუალება, განსაკუთრებით მცირე რესურსების მქონე მედიისთვის, გარკვეულ შემთხვევებში, პირიქით, კარგიც არის, - მათ მეტი ამბის დაფარვის შესაძლებლობა გაუჩნდათ.

„ცხადია, ძალიან მნიშვნელოვანია ადგილზე ყოფნა, თუმცა, ყოველთვის არ არის არსებითი“,- ამბობს იგი და განმარტავს, რომ თითოეული შემთხვევა ინდივიდუალური განხილვის საგანია.

“ლიბერალის” რედაქტორის თქმით კი, ცხადია ყველა ამბის ადგილიდან დაფარვა ვერ ხერხდება, მაგრამ ვერ ვიტყვით, რომ ჟურნალისტები ოფისის ადამიანებად იქცნენ - “იქ, სადაც ამბის ადგილზე მისვლა და რესპონდენტთან პირისპირ საუბარია საჭირო, ამას “ლიბერალი” ყოველთვის აკეთებს, ოფისიდან კი მხოლოდ ისეთი საკითხები შუქდება, რაც შესაბამის ფორმატს შეესაბამება”.

* 30 ივნისი სოციალური მედიის დღეა. ეს დღე პირველად 2010 წელს აღინიშნა. ღონისძიების ინიციატორი საიტი mashable.com იყო,, რომელიც სოციალური მედიის სიახლებს აშუქებს.

პრეზიდენტის ადმინისტრაციის, სამინისტროებისა და მათ დაქვემდებარებაში არსებული სსიპ-ების შემდეგ, "მედიაჩეკერმა" ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების მიერ სატელევიზიო, რადიო და ახალი ამბების მომსახურების შესყიდვის მიზნით, 2019 წლის პირველ ოთხ თვეში, მედიასაშუალებებთან გაფორმებული ხელშეკრულებები შეისწავლა. აღმოჩნდა, რომ მიმდინარე წლის პირველი იანვრიდან პირველ მაისამდე პერიოდში ამ მიმართულებით 67-მა მუნიციპალურმა უწყებამ ჯამში 1, 357, 924 ლარი გამოყო. ძირითადი თანხა (76%) სატელევიზიო მომსახურებაზე დაიხარჯება.



თვითმმართველმა ორგანოებმა 2019 წლის პირველ ოთხ თვეში სატელევიზიო მომსახურებაში ჯამში 1 026 935.96 ლარის ხელშეკრულებები გააფორმეს. აქედან ნახევარზე მეტი - 638 684.5 ლარი ქალაქ თბილისის მერიის „საზოგადოებასთან კომუნიკაციის განვითარების სააგენტოზე“ მოდის, რომელმაც კონსოლიდირებული ტენდერის საშუალებით რამდენიმე მაუწყებლისგან საეთერო დრო თბილისის მერიის მიერ ტაქსების რეგულაციების შესახებ მომზადებული საინფორმაციო ვიდეორგოლის განთავსებისთვის იყიდა. ინფორმაციის გასავრცელებლად სააგენტომ უპირატესობა ტელეკომპანია "იმედს" მიანიჭა და მას მომსახურებაში ყველაზე მეტს, ჯამში 122 920.6 ლარს გადაუხადის, მას 107 073.01 ლარით ტელეკომპანია "რუსთავი 2" მოსდევს.

მიუხედავად იმისა, რომ ტელე-რადიო მაუწყებლების შემთხვევაში, კანონმდებლობის მიხედვით, სახელმწიფო ბიუჯეტის სახსრები მხოლოდ საზოგადოებრივად მნიშვნელოვანი ინფორმაციის გასავრცლებლად უნდა დაიხარჯოს და მასალა სარეკლამო ვიდეორგოლის სახით უნდა გამოქვეყნდეს, მუნიციპალიტეტებსა და მედიასაშუალებებს შორის გაფორმებული ხელშეკრულებების ანალიზი აჩვენებს, რომ ხშირია შემთხვევები, როდესაც თვითმმართველი ორგანოები მედიასაშუალებებს კონკრეტულ ჩარჩოებს უწესებენ და მითითებებს აძლევენ, თუ რა ფორმის და შინაარსის უნდა იყოს მათ მიერ შესყიდული მომსახურება.

თვითმმართველი ორგანოებიდან ამ მხრივ ერთ-ერთი თვალსაჩინო რუსთავის მუნიციპალიტეტია. ის სატელევიზიო მომსახურების შესყიდვებისთვის დახარჯული თანხით ერთ-ერთი ლიდერია. რუსთავის მუნიციპალიტეტმა წლის დასაწყისში 160 000 ლარის სატელევიზიო მომსახურება ელექტრონული ტენდერის მეშვეობით კონკრეტული დათქმებით, ქვემო ქართლის ტელე-რადიო კომპანიისგან იყიდა. კერძოდ, ხელშეკრულების მიხედვით, მაუწყებელი ვალდებულია, რომ ყოველდღიურად, მუნიციპალიტეტისთვის არანაკლებ ორწუთიანი სიუჟეტი მოამზადოს და ის სატელევიზიო და რადიო ეთერში (ძირითადად საინფორმაციო გამოშვებებში) გაუშვას. ჯამში მინიმუმ 1 000-ჯერ.

ასევე, ქვემო ქართლის ტელე-რადიო კომპანიამ რუსთავის მუნიციპალიტეტის მიერ მიწოდებული ვიდეორგოლი დღეში მინიმუმ 10-ჯერ უნდა დაატრიალოს. კიდევ ერთი ვიდეორგოლი მაუწყებელმა თავად უნდა დაამზადოს და ამავე რაოდენობით გაუშვას ეთერში. ხელშეკრულების თანახმად, მაუწყებლის ეთერში, მუნიციპალიტეტისთვის, დღის განმავლობაში მინიმუმ ათჯერ, არანაკლებ 6 სიტყვიანი მოძრავი სტრიქონიც უნდა გავიდეს.

რუსთავის მუნიციპალიტეტმა აღნიშნული მომსახურებისთვის ელექტრონული ტენდერი 2019 წლის თებერვალში გამოაცხადა. ტენდერში ქვემო ქართლის ტელე-რადიო კომპანიასთან ერთად, უფრო დაბალი ფასით (142 674 ლარით) "პალიტრა TV" მონაწილეობდა, თუმცა ის დისკვალიფიკაციის გამო ტენდერს გამოეთიშა და გამარჯვება ქვემო ქართლის მაუწყებელს დარჩა.

სწორედ ტენდერის მიმდინარეობის პროცესს დაემთხვა ქვემო ქართლის ტელე-რადიო კომპანიის მიერ მაუწყებლობის გათიშვა პროტესტის ნიშნად. მაშინ კომპანიის გენერალური დირექტორი გიორგი მგალობლიშვილი სამთავრობო ჯგუფების მხრიდან მაუწყებლის სარედაქციო პოლიტიკაში ჩარევის მცდელობაზე საუბრობდა, თუმცა დეტალების დაკონკრეტებისგან თავს იკავებდა. რამდენიმედღანი პაუზის შემდეგ, ქვემო ქართლის ტელევიზიამ და რადიომ ეთერი აღადგინა და მუშაობა ჩვეულ რეჟიმში განაგრძო.

რუსთავის მუნიციპალიტეტი ერთადერთი არ არის, ვინც მაუწყებელს ხელშეკრულებით უსაზღვრავს გადაცემის შინაარსს. მის მსგავსად ტვ მარნეულს კონკრეტულ მოთხოვნებს უწესებს მარნეულის მუნიციპალიტეტის თვითთმმართველი ორგანოც. კერძოდ, 86 000 ლარად გაფორმებული ხელშეკრულების ფარგლებში, მუნიციპალიტეტი მაუწყებლისგან გადაცემის მომზადებას და მასში მუნიციპალიტეტების წარმომადგენლების მოწვევას, მათთან სატელეფონო და პირდაპირი ჩართვების უზრუნველყოფას და კვალიფიციური პერსონალის ყოლას ითხოვს. ამასთან, გადაცემის ეთერში გაშვების დღე და დრო თვითმმართველ ორგანოსთან უნდა შეთანხმდეს.

ამავე ხელშეკრულების ფარგლებში, მაუწყებელმა უნდა უზრუნველყოს მუნიციპალიტეტში მიმდინარე და დაგეგმილი ღონისძებებისა და პროგრამების შესახებ მოსახლეობის ინფორმირება, ასევე უნდა მოამზადოს საკრებულოს სხდომების სრული ჩანაწერები, ამავე სხდომების ვიდეორგოლები და ეთერში გაუშვას.

კონკრეტული რადიოგადაცემის - „თვითმმართველობის დრო“ - განსაზღვრული ქრონომეტრაჟით მომზადებას, მის ეთერში კვირაში ექვსჯერ და დღეში მინიმუმ სამჯერ გაშვებას ითხოვს ემბისი FM 93.5-ისგან მარტვილის მუნიციპალიტეტიც. კვირაში ერთხელ მერიის ან/და საკრებულოს წარმომადგენელთან ინტერვიუ კიდევ ერთი მოთხოვნაა მუნიციპალიტეტისგან.

საინტერესოა, ასევე ახალქალაქის მერიასა და "ატვ-12-ს" შორის გაფორმებული ხელშეკრულებაც, რომლის მიხედვითაც, მაუწყებელს საინფორმაციო გადაცემის მომზადება, საკრებულოების სხდომების, მერიის თათბირების, სპორტული ღონისძიებებისა და საზოგადოებრივ-სოციალური საკითხების გაშუქება, მუნიციპალიტეტის საბიუჯეტო ორგანიზაციების განცხადებების ეთერში გადაცემა და შემთხვევის ადგილიდან პირდაპირი ჩართვები ევალება.

მთლიანობაში, შეიძლება ითქვას, რომ თვითმმართველი ორგანოები მედიებისგან მომსახურებას ძირითადად მუნიციპალიტეტებში დაგეგმილი და მიმდინარე ღონისძიებების, თვითმმართველი ორგანოების სხვადასხვა აქტივობებისა და საკრებულოს სხდომების გაშუქება/ტრანსლირებისთვის ყიდულობენ. ამასთან, რიგ შემთხვევებში, პროდუქტის შინაარსსა და ფორმაშიც ერევიან, რაც კანონმდებლობით აკრძალულია და კონკრეტული მედიასაშუალების სარედაქციო პოლიტიკის განსაზღვრის მცდელობაზე მიუთითებს.

2019 წლის პირველ ოთხ თვეში, მუნიციპალურმა უწყებებმა ახალი ამბების სააგენტოების მომსახურების შესყიდვის მიზნით 330 988 ლარის ხელშეკრულებები გააფორმეს.



მსგავსი დათქმა თვითმმართველი ორგანოების მიერ მედიებთან გაფორმებულ ხელშეკრულებებშიც გვხვდება. მაგალითად, ადიგენის მუნიციპალიტეტის მიერ "სამხრეთის კარიბჭესთან" (sknews.ge) გაფორმებულ ხელშეკრულებაში ხაზგასმით არის ნათქვამი, რომ თვითმმართველი ორგანოს მიერ მიწოდებულ მასალას დაეწერება, რომ ის არის რეკლამა. იგივე წერია შუახევის მუნიციპალიტეტის მიერ შპს "პირველი ნიუსი-საქართველოსთან" გაფორმებულ ხელშეკრულებაშიც. კერძოდ, მითითებულია, რომ შპს-ის კუთვნილ ვებგვერდებზე (www.fax.ge, www.faxinter.news, www.epn.ge, www.economic.ge) დამკვეთის მასალებს სარეკლამო ნიშანი (® ან NS) მიეთითება.  სარეკლამო ტიპის მასალებს სარედაქციო მასალებისგან სხვა ონლაინ გამოცემებიც (მაგალითად - reginfo.ge, interpressnews.ge) მიჯნავავენ, თუმცა, უფრო მეტია ისეთი მედიასაშუალებების რაოდენობა, სადაც სარეკლამო და სარედაქციო მასალების გამიჯვნა მაინც პრობლემად რჩება.

თვითმმართველი ორგანოების მიერ ახალი ამბების მომსახურების შესყიდვაში, სატელევიზიო შესყიდვების მსგავსად, ქალაქ თბილისის მერიის დაქვემდებარებაში არსებული სსიპ „საზოგადოებასთან კომუნიკაციების განვითარების სააგენტო“ ლიდერობს. მან ამ მიზნით 49 999.92 ლარის ხელშეკრულება „შპს აიფიემ მარკეტ ინტელიჯენს კაუკასუსს“ გაუფორმა  და მისგან თბილისის მერიისა და მისი სტრუქტურული ერთეულების შესახებ მედასაშუალებებით გასული ინფორმაციის მონიტორინგისა და სხვადასხვა საინფორმაციო სააგენტოებზე მის მიერ მიწოდებული ინფორმაციისა და ანონსების შუზღუდავი განთავსების სერვისი იყიდა. კომპანია “აიფიემ მარკეტ ინტელიჯენს კაუკასუსი” (ipm.ge) სხვადასხვა უწყებას მედიამონიტორინგსა და ონლაინ გამოცემებში ინფორმაციის განთავსებას სთავაზობს.

საერთო ჯამში მუნიციპალურმა ორგანოებმა ყველაზე მეტი, 51, 514 ლარის მომსახურება შპს “ახალი ამბებისგან” შეისყიდეს, ხელშეკრულების თანხმად მასალები interpressnews.ge-ზე უნდა განთავსდეს. მას 34 142 ლარით „შპს თავისუფალი გაზეთი+“ მოსდევს, რომელიც ინფორმაციას გამოაქვეყნებს შემდეგ ვებსაიტებზე - press.ge, ibusiness.ge, iregions.ge, imtavroba.ge, mpress.ge.

რამდენიმე მუნიციპალიტეტმა (მაგ. ვანი, ახმეტა, თერჯოლა, ხონი და აშ.) უპირატესობა შპს მეურვეს მიანიჭა. ჯამში 32 395 ლარის სანაცვლოდ მუნიციპალიტეტების შესახებ ინფორმაცია guardian.ge-ზე გამოქვეყნდება.

მედიის მიერ სარეკლამო და სარედაქციო მასალების ერთმანეთისგან გამიჯვნის წესები საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებულ სახელმღვანელოშია გაწერილი. სახელმძღვანელო წესების მიხედვით, მედიასაშუალება ყველა იმ ინფორმაციაზეა პასუხისმგებელი, რომელიც მისი რომელიმე პლატფორმის მეშვეობით ვრცელდება. აქედან გამომდინარე, სარეკლამო მასალის შესამაბისი აღნიშვნის გარეშე გამოქვეყნების შემთხვევაში სრული სარედაქციო პასუხისმგებლობა სწორედ მედიას ეკისრება.

ამავე წესების თანახმად, მედიამ პატივი უნდა სცეს საკუთარ აუდიტორიას და არ შესთავაზოს მას გადაუმოწმებელი სარეკლამო მასალა. გარდა ამისა, მედიას სარეკლამო და სარედაქციო მასალების ერთმანეთისგან მკვეთრად გამიჯვნის პოლიტიკა უნდა ჰქონდეს შემუშავებული და დამკვეთთან მომსახურების შესყიდვის შესახებ ხელშეკრულება სწორედ მის საფუძველზე უნდა გააფორმოს.

საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიისა და რადიოს დირექტორის არჩევა მრჩეველთა საბჭოს 9 კანდიდატიდან მოუწევს.   მაუწყებლის ცნობით, კონკურსში მონაწილეობენ:

• თორნიკე მჟავანაძე - აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის უმაღლესი საარჩევნო კომისიის (უსკო) წევრი. მისი სახელი აჭარის ტელევიზიასთან დაკავშირებით ჯერ კიდევ მაშინ გაჟღერდა, ვიდრე მოქმედ დირექტორს, ნათია კაპანაძეს მრჩეველთა საბჭო თანამდებობიდან გადააყენებდა. მაშინ "ბათუმელები" წერდა, რომ სწორედ თორნიკე მჟავანაძის არჩევა იგეგმება. ის კანდიდატად მართლაც დარეგისტრირდა. 
  
• ნათია ზოიძე - ის ასრულებს ამჟამად აჭარის ტელევიზიისა და რადიოს დირექტორის მოვალეობას, რადგანაც ნათია კაპანაძისთვის უნდობლობის გამოცხადებმდე ცოტა ხნით ადრე სწორედ ის დაინიშნა დირექტორის მოადგილედ. მანამდე ნათია ზოიძე "საერთაშორისო გამჭვირვალობა - საქართველოს" ბათუმის ოფისში მუშაობდა.
• გიორგი კოხრეიძე - იყო საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს წევრი. ამ პოზიციაზე ის სწორედ აჭარის უმაღლესი საბჭოს კვოტით იყო წარდგენილი.
• ირმა ზოიძე - ბათუმში მოქმედი საგამოძიებო სტუდია "REC-ის" ჟურნალისტი
• მერაბ წულუკიძე - საზოგადოებრივი მაუწყებლის კორესპონდენტი აჭარის რეგიონში
• ბაჩო გურაბანიძე - საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიის გადაცემა "დილის ტალღის" ხელმძღვანელი
• გიორგი წულაია - საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიისა და რადიოს ყოფილი თანამშრომელი
• ბაჩუკი ჩხეიძე - იყო აჭარის მთავრობის თავმჯდომარის, ლევან ვარშალომიძის მრჩეველი, თანამდებობიდან გადადგომის შემდეგ კი "ქართულ ოცნებას" შეუერთდა. 2018 წელს ის მონაწილეობდა აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებლის მრჩეველთა საბჭოს წევრობის კონკურსშიც.ამჟამად საზოგადოება "ბათუმელის" წევრია.
• დავით ჩხარტიშვილი - ბათუმის მერიის მუნიციპალური სერვისების სააგენტოს თანამშრომელი

საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიისა და რადიოს დირექტორის თანამდებობაზე კონკურსი მას შემდეგ გამოცხადდა, რაც მრჩეველთა საბჭომ მოქმედი დირექტორი იმპიჩმენტის წესით გაუშვა უფლებამოსილების ვადის ამოწყრვამდე 6 თვით ადრე. სამოქალაქო საზოგადოების ნაწილი მიიჩნევდა, რომ საბჭოს გადაწყვეტილება იყო დაუსაბუთებელი და შეფასდა როგორც ამ მაუწყებლის დამოუკიდებელი სარედაქციო პოლიტიკის წინააღმდეგ გადადგმული ნაბიჯი, ვინაიდან ნათია კაპანაძის დირექტორობის პერიოდში აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებელი არაერთ ადგილობრივ და საერთაშორისო ორგანიზაციების მიერ მომზადებულ ანგარიშში დადებით კონტექსტში მოხვდა. ნათია კაპანაძის მხარდამჭერი განცხადებები გააკეტეს ევროკავშირის, ამერიკის შეერთებული შტატების საელჩოს, ეუთოს წარმომადგენლებმა. მიუხედავად ამისა, მრჩეველთა საბჭომ უნდობლობა მას მაინც გამოუცხადა. ნათია კაპანაძემ ეს გადაწყვეტილება სასამართლოში გაასაჩივრა და მისი იმპიჩმენტის შემდეგ გამოცხადებული კონკურსის შეჩერება ითხოვა. თუმცა, სასამართლომ ეს მოთხოვნა არ დაუკმაყოფილა. შედეგად ახალი დირექტორის შესარჩევი კონკურსი გაგრძელდა და 24 მაისს ამოიწურა განაცხადების მიღების ვადა.



სამი დღის ვადაში მრჩეველთა საბჭო გაეცნობა კანდიდატთა დოკუმენტაციას, რის შემდეგაც დაინიშნება გასაუბრება თითოეულ მათგანთან. მრჩეველთა საბჭო ამის შემდეგ გააკეთებს არჩევანს და ახალ დირექტორს დანიშნავს.

ეროვნულ დემოკრატიული ინსტიტუტის (NDI) მიერ 2019 წლის აპრილში ჩატარებული კვლევის მიხედვით, 2016 წლის ივნისიდან 2019 წლის აპრილის პერიოდში 9 პროცენტით შემცირდა არაქართულენოვან სატელევიზიო არხების მაყურებელთა რიცხვი. თუ 2016 წელს გამოკითხულთა 23% ადევნებდა თვალს პოლიტიკურ და მიმდინარე მოვლენებს არაქართულენოვან არხებზე, მათი რაოდენობა უკანასკნელ სამ წელიწადში 14%-მდე შემცირდა. მათგან უმრავლესობა კი რუსულ სატელევიზიო არხებს - НТВ, 1 Канал/ОРТ, Россия 1 და RTR-ს უყურებს. მხოლოდ მეოთხე ადგილზეა CNN-ი. საერთო ჯამში 17 უცხოენოვანი მაუწყებელიდან, რომელსაც მოსახლეობა ასახელებს, 11 რუსულენოვანი არხია. ამ არხებს ძირითადად სომხურ და აზერბაიჯანულენოვან დასახლებებში უყურებენ.

კვლევის მიხედვით, მედიასთან დაკავშირებული სხვა მონაცემები ბოლო წლების განმავლობაში თითქმის უცვლელია. მაგალთად, საქართველოში მიმდინარე მოვლენების შესახებ ინფორმაციის მისაღებად ყველაზე მნიშვნელოვან წყაროდ 72%-თ კვლავ ტელევიზია რჩება. მცირე ზრდა შეინიშნება იმ მოსახლეობის, ვინც ინფორმაციის მიღების პირველ წყაროდ ინტერნეტს ასახელებს. 2018 წლის მარტის შემდეგ ეს მონაცემი 18-დან 21%-მდე გაიზარდა. სტაბილურად იზრდება ინტერნეტის მომხმარებელთა რაოდენობაც. გამოკითხულთა 65% ამბობს, რომ ინტერნეტს კვირაში ერთხელ მაინც იყენებს. ეს მაჩვენებელი 2015 წელთან შედარებით 14%-ით არის გაზრდილი.


უცვლელია ტელეკომპანიების მიმართ ნდობა. მოსახლეობა კვლავ ყველაზე მეტად “იმედს” ენდობა. თუმცა, მის მიმართ ნდობის მაჩვენებელი 32 პროცენტს არ აჭარბებს. 2017 წლიდან თითქმის ათი პროცენტით შემცირდა “რუსთავი 2-ის” მიმართ ნდობა და მან მეორე ადგილზე სწორედ ამ პერიოდიდან გადაინაცვლა. მას 2019 წლის აპრილის მონაცემებით 28 პროცენტი ენდობა. მცირედით გაიზარდა და 4 პროცენტს მიაღწია ტვ პირველის მიმართ ნდობამ. საზოგადოებრივილი მაუწყებელი კი მხოლოდ მას შემდეგ მოდის 3 პროცენტიანი მაჩვენებლით. ამავე რაოდენობის ადამიანი ენდობა Az TV-ს. საზოგადოებრივი მაუწყებელი მხოლოდ ერთი პროცენტით უსწრებს და მას თითქმის იმდენივე პროცენტი ენდობა, რამდენიც "ობიექტივს" და Armenia TV-ს.  


ეროვნულ დემოკრატიულმა ინსტიტუტმა კვლევა „საზოგადოების განწყობა საქართველოში“ ჩაატარა 28 მარტიდან 15 აპრილამდე პერიოდში. კვლევის ფარგლებში, პირისპირ ინტერვიუს მეთოდით, 2,927 სრულწლოვანი ადამიანი გამოიკითხა . კვლევის შედეგების საშუალო ცდომილების ზღვარი +/- 2,3%-ია.

შესწორება:  სტატიის თავდაპირველ ვერსიაში მოცემული იყო, რომ  დაავადებათა კონტროლის ცენტრმა 2019 წლის პირველ კვარტალში "პულსი ტვ-ს" 110 000 ლარი გადაუხადა. სინამდვილეში, 110 000 ლარი არის ერთი წლის მომსახურების თანხა და არა ერთი კვარტლის. 

 

სახელმწიფო ორგანოებიდან მედიასაშუალების თუ მის მიერ მომზადებული პროდუქტის დაფინანსება, შესაბამისი მითითების გარეშე, არამხოლოდ არაეთიკურია, არამედ მაუწყებლების შემთხვევაში უკანონოც კი. საჯარო ფინანსები მედიაში მხოლოდ საზოგადოებისათვის მნიშვნელოვანი ინფორმაციის გასავრცელებლად შეიძლება დაიხარჯოს. ეთიკური სტანდარტების მიხედვით, დაფინანსებული ინფორმაცია რეკლამის სახით უნდა გამოქვეყნდეს როგორც ონლაინ, ისე ტელემედიაში. თუმცა პრაქტიკა არაერთგვაროვანია, ხშირია შემთხვევები, როდესაც საჯარო უწყებების მიერ დაფინანსებული მასალა ყოველგვარი მითითების გარეშე, სარედაქციო მასალად ქვეყნდება. უფრო მეტიც, ისეთი შემთხვევაცაა, როდესაც თავად ადმინისტრაციული ორგანო განსაზღვრავს რა კვალიფიკაცია უნდა ჰქონდეს წამყვანს.

მედიასაშუალებებთან ხელშეკრულების გაფორმებას საჯარო უწყებები ყოველი წლის დასაწყისში იწყებენ. 2019 წლის 1 იანვრიდან 1 მაისამდე პერიოდში 39-მა საჯარო უწყებამ ინფორმაციის გასავრცელებლად 772, 346 ლარის ხელშეკრულებები გააფორმა.

“მედიაჩეკერმა” პრეზიდენტის ადმინისტრაციის, სამინისტროებისა და საჯარო სამართლის იურიდიული პირების (საგანმანათლებლო დაწესებულებების გარდა)  მიერ, სატელევიზო,  რადიო და ახალი ამბების სააგენტოების მომსახურების შესყიდვის მიზნით, 2019 წლის პირველ კვარტალში მედიასაშუალებებთან გაფორმებული ხელშეკრულებები შეისწავლა. დოკუმენტებიდან ირკვევა, რომ საჯარო უწყებების მიერ მედიაში დასახარჯი თანხა თითქმის თანაბრად ნაწილდება ონლაინ გამოცემებსა და ტელეკომპანიებში, თუმცა გასავრცელებელი ინფორმაციის შინაარსი სხვადასხვაა.

 

⇒   სატელევიზიო მომსახურება

მაუწყებლობის შესახებ კანონი საჯარო უწყების მიერ მედიის ნებისმიერი ტიპის დაფინანსებას კრძალავს, თუმცა აწესებს მხოლოდ ერთ გამონაკლისს, - საზოგადოებისათვის მნიშვნელოვანი ინფორმაციის გავრცელების მიზნით საეთერო დროის შესყიდვა შესაძლებელია. ასეთი შესყიდვა არ გულისხმობს რომელიმე მოვლენის გაშუქებას, გადაცემის დაფინანსებას და ა.შ. არამედ, მაღალი საჯარო ინტერესის მქონე ინფორმაცია რეკლამის სახით უნდა გავიდეს. ეს შეიძლება იყოს მაგალითად, ახალი რეგულაციების შემოღების, სერვისების დანერგვის თუ სხვა ისეთი მოვლენის შესახებ ინფორმაცია, რომელიც საზოგადოებისთვის მნიშვნელოვანია.

ტელეეთერში რგოლების განსათავსებლად, საჯარო უწყებები საეთერო დროს კონსოლიდირებული ტენდერის საფუძველზე ყიდულობენ. მარტივად რომ ვთქვათ, ყოველ წელს რეიტინგის მიხედვით ხდება რანჟირება, განისაზღვრება ფასი და ირჩევიან გამარჯვებული არხები. საჯარო უწყებები, მთელი წლის განმავლობაში, ამის შესაბამისად წყვეტენ სად განათავსონ ვიდეო რგოლი. 

2019 წელს უპირატესობა ტელეკომპანია იმედს მიანიჭეს. აქ საჯარო უწყებებმა იანვარი - აპრილის პერიოდში 194, 259 ლარის ღირებულების მომსახურებაზე გააფორმეს ხელშეკრულება.  86.078 ლარზეა გაფორმებული ხელშეკრულება "რუსთავი 2-თან". 

საინტერესოა ტელეკომპანია "პულსი ტვ-ს" შემთხვევა. ამ არხის მომსახურება დაავადებათა კონტროლისა და საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ეროვნულმა ცენტრმა პირდაპირი შესყიდვის წესით შეიძინა. უწყებამ "პულსი ტვ-თან" 110 000 ლარზე გააფორმა ხელშეკრულება, ეს თანხა მთელი წლის მომსახურების ღირებულებაა.  შეძენილი მომსახურება არ გულისხმობს მხოლოდ ვიდეო რგოლების განთავსებას საზოგადოებრივი მნიშვნელობის მქონე ინფორმაციის გასავრცელებლად, როგორც ეს კანონშია გაწერილი. არამედ უნდა მომზადდეს ადგილობრივი და უცხოური სიახლეების ამსახველი საინფორმაციო სტუდიური გადაცემა. ხელშეკრულებით განსაღვრულია მისი ქრონომეტრაჟი (26 წუთი), ეთერში გასვლის პერიოდულობა და უფრო მეტიც, დაავადებათა კონტროლის ცენტრი გამოთქვამს სურვილს გადაცემის წამყვანს და ჟურნალისტებს ჰქონდეთ უმაღლესი სამედიცინო განათლება.

საჯარო უწყება მაუწყებელს თანხას უხდის იმაშიც, რომ მათი ღონისძიებები სამი კამერით გადაიღონ, დაამონტაჟონ და ეთერში გაუშვან. დაავადებათა კონტროლის ცენტრი უფრო შორსაც მიდის და მაუწყებელს ხელშეკრულებით უსაზღვრავს გადაცემის შინაარსს - უნდა მომზადდეს შემეცნებითი პროექტი, რომლის მეშვეობითაც “ცენტრის ექსპერტები და სამედიცინო დარგის სხვადასხვა პროფილის სპეციალისტები უახლეს, მტკიცებულებებზე დაფუძნებულ, კომპეტენტურ და აკადემიურ ინფორმაციას მიაწვდიან ქვეყნის მოსახლეობას მათთვის გასაგებ ენაზე”.

ხელშეკრულებაში არსად არ არის რამე მინიშნება იმის შესახებ, როგორ უნდა მიეთითოს დაფინანსების წყარო ამ ხელშეკრულების ფარგლებში მომზადებულ გადაცემებს. სატენდერო დოკუმენტაციაში არსად ჩანს იმის დასაბუთებაც, რატომ მიიჩნევა ცენტრის ღონისძიებები ისეთ საზოგადოებრივად მნიშვნელოვან ინფორმაციად, რომლის გავრცელებაშიც ბიუჯეტიდან თანხა უნდა დაიხარჯოს.

⇒   ახალი ამბების სააგენტოების მომსახურება

ონლაინ გამოცემებში საფასურის სანაცვლოდ ინფორმაციის გამოქვეყნებას კანონი არ კრძალავს. თუმცა ეთიკური ჟურნალისტიკის პრინციპები მედიას ავალდებულებს მკვეთრად გამიჯნონ ამგვარი მასალები რედაქციის პასუხისმგებლობით მომზადებული მასალებისგან, რაც ხშირ შემთხვევაში პრობლემაა.

სახელმწიფო უწყებებმა 2019 წელს ჯამში 331,943 ლარის ხელშეკრულება გააფორმეს, რომელთა უმეტესობა გულისხმობს მათ მიერ მომზადებული პრესრელიზებისა თუ ორგანიზებული ღონისძიებების შესახებ ინფორმაციის გავრცელებას. მხოლოდ ერთ, გარემოსდაცვითი ინფორმაციისა და განათლების ცენტრის მიერ “ბათუმელებთან” (netgazeti.ge) გაფორმებულ ხელშეკრულებაში წერია ხაზგასმით, რომ მიწოდებული ინფორმაციის გამოქვეყნებისას “დაეწერება, რომ ის არის რეკლამა”.

ცხადია, ეს არ ნიშნავს იმას, რომ მხოლოდ ეს გამოცემა მიჯნავს სარეკლამო და სარედაქციო მასალებს. დაფინანსების შესახებ სხვადასხვანაირი მითითებები აქვთ მაგალითად ისეთ ვებსაიტებს, როგორიცაა: on.ge, reginfo.ge, interpressnews.ge. თუმცა, საერთო ჯამში სარედაქციო და სარეკლამო მასალების გამიჯვნა პრობლემად რჩება.

თუკი მაუწყებლების შემთხვევაში გასაგებია პრინციპი, რის მიხედვითაც სახელმწიფო უწყებები ირჩევენ მედიასაშუალებებს, სადაც სარეკლამო რგოლები უნდა განათავსონ, ონლაინ მედიასაშუალებებს რა კრიტერიუმებით არჩევენ, უმეტეს შემთხვევაში გაუგებარია.




უწყებების ნაწილი ე.წ. შუამავალ კომპანიებს, “აიფიემმარკეტ ინტელიჯენს კაუკასუსს” და “კლიპ არტს” ანიჭებს უპირატესობას. ეს ორგანიზაციები იღებენ ინფორმაციის სხვა, ათეულ ვებსაიტზე გავრცელების ვალდებულებას. ნაწილი კი თავად, პირდაპირი შესყიდვის წესით ირჩევს ონლაინ გამოცემებს ინფორმაციის გავრცლებისთვის. ამგვარი ხელშეკრულებების რაოდენობით და თანხის მოცულობით შპს ახალი ამბები ლიდერობს, რომელიც inpterpressnews.ge-ზე ინფორმაციის გამოქვეყნების ვალდებულებას იღებს, მას მოსდევს ghn.ge და primetime.ge.

საჯარო უწყებებს შორის საპენსიო სააგენტო ის გამონაკლისია, რომელიც მომსახურებას უცხოურ მედიაში ყიდულობს. მან 1600 ფუნტი (4900 ლარი) უნდა გადაუხადოს The Financial Times-ს. შესყიდვების სააგენტოს ვებსაიტზე ხელშეკრულება არ დევს, რაც როგორც "მედიაჩეკერს" საპენსიო სააგენტოდან აცნობეს, იმითაა გამოწვეული, რომ ეს ინტერნეტშესყიდვაა. ამ თანხას კი ვაკანსიის განსათავსებლად იხდიან. თანხის ნაწილი (800 ფუნტი) მარტში უკვე გადაირიცხა,

საერთო ჯამში შესყიდვების სააგენტოს ვებსაიტზე ატვირთული ხელშკერულებებიდან ირკვევა, რომ 2019 წელს ინფორმაციის გასავრცელებად ყველაზე მეტი, 152,165 ლარის ხელშეკრულება თავდაცვის სამინისტრომ გააფორმა. დოკუმენტების თანხმად ვიდეორგოლები უნდა განთავსდეს ტელევიზიების ეთერში. შემდეგ კი მოდის სახელმწიფო სერვისების სააგენტო 121,197 ლარის ღირებულების ხელშეკრულებებით, რომელიც გადანაწილდება ტელევიზიებსა (მათ შორის რეგიონულში) და ონლაინ მედიაში. მესამე ადგილზეა დაავადებათა კონტროლის ცენტრი, რომელიც პულსი ტვ-ში გადაცემებს დასაფინანსებლად 110 ათას ლარს ხარჯავს.




საფასურის სანაცვლოდ გარკვეული მასალის გამოქვეყნება, მედიასაშუალებებს არ ეკრძალებათ, თუმცა, როგორც აღინიშნა, მაუწყებლების შემთხვევაში გადაცემების დაფინანსება სახელმწიფო ორგანოებს აკრძალული აქვთ და მხოლოდ ვიდეო რგოლების განთავსება შეუძლიათ. ონლაინ გამოცემების შემთხვევაში კი დაფინანსებული სტატიების გამოქვეყნება დასაშვებია, თუმცა აუდიტორიისთვის ცხადი უნდა იყოს, რომ იღებს კომერციული შინაარსის ინფორმაციას და არა რედაქციის პასუხისმგებლობით მომზადებულ მასალას.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ შემუშავებული სარეკლამო და სარედაქციო მასალების გამიჯვნის სახელმძღვანელო წესების მიხედვით, მედიასაშუალება პასუხისმგებელია ყველა იმ ინფორმაციაზე, რომელიც მისი რომელიმე პლატფორმით ვრცელდება. შესაბამისად, თუკი სარეკლამო მასალა გამოქვეყნდება შესაბამისი აღნიშვნის გარეშე ისე, როგორც სარედაქციო მასალა, რედაქცია პასუხისმგებელი იქნება მის შინაარსზე.

მედია ანგარიშვალდებულია აუდიტორიასთან და პატივს უნდა სცემდეს მის უფლებას - მიიღოს ზუსტი ინფორმაცია და არა შეცდომაში შემყვანი, გადაუმოწმებელი სარეკლამო მასალა. ამავე წესების თანახმად, რედაქციას უნდა ჰქონდეს შემუშავებული სარეკლამო და სარედაქციო მასალების გამიჯვნის პოლიტიკა, რის შესაბამისადაც უნდა გააფორმოს ხელშეკრულება სარეკლამო დამკვეთთან თუ მომსახურების შემსყიდველთან.

მედიის მდგრადობის ინდექსში (MSI) საქართველოს კოეფიციენტი გასულ წლებთან შედარებით გაუარესდა. კვლევის მიხედვით, რომელსაც საერთაშორისო კვლევებისა და გაცვლების საბჭო (IREX) ატარებს აშშ-ის საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) დაფინანსებით, საქართველოსთვის მინიჭებულმა კოეფიციენტმა 4-დან 2,25 შეადგინა. ეს ქულა წინა წლის მონაცემს (2.31) ჩამოუვარდება. აღსანიშნავია, რომ საქართველოსთვის მინიჭებული ქულა ინდექსში 2015 წლიდან მოყოლებული უარესდება. ყველაზე მაღალი მაჩვენებელი (2,63) კი ქვეყანას 2014 წელს ჰქონდა.

კვლევიდან ირკვევა, რომ საქართველო კვლავაც მდგრადთან მიახლოებულ ქვეყანათა ბლოკში რჩება, თუმცა კოეფიციენტის შემადგენელი ხუთი მთავარი მიზნიდან 4-ში ქვეყნისთვის მინიჭებულმა ქულებმა დაიკლო. ეს მიზნებია: სიტყვის თავისუფლება, პროფესიული ჟურნალისტიკა, ახალი ამბების პლურალიზმი და მედია ბიზნესის მართვა. ერთადერთი კრიტერიუმი სადაც ქვეყანას წინსვლა აქვს მედიის მხარდამჭერი ინსტიტუციებია.

„ინდექსში ქულის კლება ნიშნავს, რომ არამდგრადთან მიახლოებული მედია სისტემისკენ გადავიხარეთ. უკეთ რომ განვმარტო, მდგრადთან მიახლოებულ სისტემაში ვრჩებით, მაგრამ შეიძლება ითქვას, რომ არამდგრადთან მიახლოებულისაკენ მივცოცავთ. შეშფოთების საფუძველი ნამდვილად გვაქვს“, - აღნიშნავს მედია მკვლევარი და IREX-ის კვლევის თანაავტორი ეკატერინე ბასილაია „მედიაჩეკერთან“ საუბარში.

2018 წელს ქართული მედიისთვის არსებული გამოწვევებიდან ზოგიერთი პრობლემა წინა წლებში გამოქვეყნებულ ანგარიშებშიც აისახა და ისინი დღემდე მოუგვარებელია. მათ შორის, პრობლემურად რჩება ზოგიერთ საჯარო უწყებაში ინფორმაციაზე ხელმისაწვდომობა და თვითცენზურის პრაქტიკა მედიასაშუალებებში. თუმცა, უშუალოდ გასულ წელს მედიაში მიმდინარე რამდენიმე სხვადასხვა პროცესიც უარყოფითად აისახა მედიის მდგრადობაზე, რაც გაუარესებულ ინდექსის ნიშნულში გამოიხატა.

IREX-ის კვლევა განსაკუთრებულ აქცენტს აკეთებს მაუწყებლობის შესახებ კანონში 2018 წელს შესულ ცვლილებებზე. კვლევის მონაწილეების თქმით, შესული ცვლილებები გაუმჭვირვალეს ხდის საზოგადოებრივი მაუწყებლის შესყიდვების ნაწილს, ისევე როგორც გაზრდილი სარეკლამო საეთერო დრო არათანაბარ პირობებში აყენებს სხვა მაუწყებლებს.

ანგარიში ყურადღებას ამახვილებს ორ საკანონმდებლო ინიციატივაზე, რამაც კითხვის ნიშნები გააჩინა საქართველოში გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვის მცდელობებზე. ესენია რელიგიური გრძნობების შეურაცხყოფისა და ე.წ. „ცენზურის კანონპროექტი“ რომელიც ითვალისწინებდა შემოქმედებითი ნაწარმოების გავრცელებას თუკი ის ლახავს ადამიანის უფლებებსა და კანონიერ ინტერესებს. ანგარიშში საუბარია წინასაარჩევნო პერიოდში წამყვან მედიასაშუალებებს შორის გაზრდილ პოლარიზაციასა და პოლიტიკური მიკერძოების ზრდაზე, რის გამოც ინდექსის მეორე კომპონენტმა, პროფესიონალურმა ჟურნალისტიკამ ყველაზე მეტად, 0.13 ნიშნულით დაიკლო. ექსპერტთა შეფასებებით, გასულ წლებთან შედარებით, გახშირდა ჟურნალისტებზე თავდასხმებიც.

„არ ვიცი, ვინმე აწარმოებს თუ არა სტატისტიკას, მაგრამ, როგორც ეს კვლევის პროცესში გამოვლინდა და ფოკუს ჯგუფის წევრებმაც აღნიშნეს, წინა ორ წელთან შედარებით გახშირდა ჟურნალისტებზე თავდასხმები. ერთი ორი წელიწადი შედარებით სიმშვიდე იყო ამ კუთხით, მაგრამ შარშანდელ ანგარიშში მოხვდა ისეთი ფაქტები, როგორებიცაა მაგალითად TV პირველის ჟურნალისტს საარჩევნო პერიოდში სახეში ჩაარტყეს, აგრეთვე როდესაც ულტრა-მემარჯვენეები ჟურნალისტ გიორგი გაბუნიას მანქანას გარს შემოერტყნენ და თავდასხმა სცადეს", - აღნიშნავს ეკატერინე ბასილაია.

მედია მდგრადობის ინდექსის ანგარიშში საუბარი არის ქართული მედიასივრცის დადებით მხარეებზეც. მაგალითად, ანგარიში ყურადღებას ამახვილებს, რომ მედიაბაზარზე შესვლის თვალსაზრისით არ არსებობს საკანონმდებლო ბარიერები. გარდა ამისა, არ დაფიქსირებულა ინტერნეტით სარგებლობის შეზღუდვის ფაქტები. თუმცა, როგორც კვლევის თანაავტორი მედიაჩეკერთან საუბრისას აღნიშნავს, ქართულ მედია სივრცეზე საუბრისას უმთავრეს პოზიტიურ ფაქტორად, უკვე წლებია, მიიჩნევა მედიასთან დაკავშირებული კანონმდებლობის მაღალი სტანდარტი.

„ჩვენი მიღწევა და ამაზე საუბრობენ ჩვენი ექსპერტთა პანელის წევრები, ბოლო 15 წელია, ეს არის კარგი კანონმდებლობა, რომელიც არის რეგიონში მოწინავე. რეგიონში ვგულისხმობ არა მხოლოდ პოსტ-საბჭოთა სივრცეს, არამედ მთელ აღმოსავლეთ ევროპას,“ - აცხადებს ბასილაია.

მიუხედავად იმისა, რომ გასულ წელს რამდენიმე კანონპროექტის შესახებ დაიწყო საუბარი, რასაც შესაძლოა მედიასთან დაკავშირებული კანონმდებლობისათვის ზიანი მიეყენებინა, აღნიშნული პროექტები ამ დრომდე კანონად არ ქცეულა. ეს კი, კვლევაში მონაწილეთა შეფასებით, ცხადყოფს რომ ჯერ კიდევ არსებობს წინააღმდეგობის რესურსი საზოგადოებაში, როდესაც გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვის საფრთხე იჩენს თავს. თუმცა, იქვე საუბარია, რომ პრობლემად რჩება კანონმდებლობის რეალურ ცხოვრებაში აღსრულება.

„ჩვენ ყველა მხრიდან გვიტევენ და რასაც ქვია სული კბილებით გვიჭირავს,“ - ამბობს მამუკა ანდღულაძე, მედია პროგრამის მენეჯერი საერთაშორისო გამჭვირვალობა -საქართველოდან, კვლევის დოკუმენტში.

რაც შეეხება მხარდამჭერ ინსტიტუტებს, მედია მდგრადობის ინდექსის ერთადერთ კომპონენტს, სადაც საქართველოს წინსვლა აქვს, ანგარიშის შეფასებით, ქვეყანაში მრავლად არის ისეთი ორგანიზაციები თუ გაერთიანებები, რომლებიც ჟურნალისტებისა და მედიის ინტერესების დასაცავად მუშაობენ. კვლევის მონაწილეები ხაზს უსვამენ ადგილობრივი სამოქალაქო საზოგადოებისა და საერთაშორისო ორგანიზაციების მუშაობის მნიშვნელობას მედიაგარემოს გაჯანსაღებისათვის. ანგარიში ხაზს უსვამს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიაში განსახილველად შესული საქმეების რაოდენობის ზრდასა და სხვა აქტორების, მათ შორის მაუწყებელთა ალიანსის, მედია ადვოკატირების კოალიციისა და არასამთავრობო ორგანიზაციების მუშაობის კიდევ უფრო გააქტიურებას.

მედიის მდგრადობის ინდექსზე IREX 2001 წლიდან მოყოლებული მუშაობს და მედიის განვითარების პერსპექტივიდან აღმოსავლეთ ევროპისა და ევრაზიის 21 ქვეყანაში არსებულ მდგომარეობას აფასებს. კვლევისათვის საჭირო ინფორმაციის ძირითადი წყაროს კი ქვეყნებში ადგილობრივ ექსპერტთა და მედიაში გავლენის მქონე ადამიანთა მიერ დაკომპლექტებული პანელი წარმოადგენს.

კვლევა ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) დაფინანსებით ხორციელდება.

„მედია დემოკრატიისთვის:  ჟურნალისტიკა და არჩევნები დეზინფორმაციის პირობებში“ - ეს პრესის თავისუფლების 26-ე საიუბილეო წლის თემაა.

ყოველი წლის 3 მაისს, თავისუფალი პრესის დასაფასებლად, მედიის შეტევებისგან დასაცავად და იმ ადამიანების გასახსენებლად, რომლებმაც საკუთარი სიცოცხლე ჟურნალისტურ საქმიანობას შესწირეს, მსოფლიო პრესის თავისუფლების დღეს აღნიშნავს. მსოფლიო პრესის თავისუფლების დღე 1993 წელს გაეროს გენერალური ასამბლეის მიერ, იუნესკოს 1991 წლის რეკომენდაციის საფუძველზე დაარსდა.

ეს დღე მსოფლიოსთვის იმის შეხსენებას ემსახურება, რომ ჯერ კიდევ აქვს ადგილი თავისუფალ პრესაზე, ჟურნალისტებზე და რედაქტორებზე თავდასხმას, ასევე ცენზურას, სხვადასხვა გამოცემების დახურვას, უფრო მეტიც, ჟურნალისტების მკვლელობასაც კი. ამასთან ამ დღის აღნიშვნა მსოფლიო მასშტაბით თავისუფალი პრესის განვითარების წახალისებასაც ისახავს მიზნად.

ასევე, 3 მაისი ხელისუფალთათვის თავისუფალი მედიის არსებობისთვის მათ მიერ აღებული ვალდებულებების ერთგვარი შეხსენებაც არის. ამასთან, ეს დღე ჟურნალისტური წრეების, პროფესორებისა და ანალიტიკოსებისთვის მედიის თავისუფლებისა და პროფესიული ეთიკის კუთხით არსებულ გამოწვევებზე მსჯელობის კიდევ ერთი საბაბია.

და ბოლოს, 3 მაისი იმ მედიების მხარდაჭერის დღეა, რომლებსაც პრესის თავისუფლების კუთხით რაიმე ფორმით შეზღუდვა ან საერთოდ გაუქმება ემუქრებათ. ეს იმ ჟურნალისტების გახსნების დღეა, რომლებმაც საკუთარი სიცოცხლე ამბის კვალდაკვალ მიყოლას შესწირეს.

„პრესის თავისუფლება დემოკრატიული საზოგადოების ქვაკუთხედია. თითოეულ სახელმწიფოსა და ერს ინფორმაცია, დებატები და მოსაზრებების ურთიერთგაცვლა აძლიერებს. პრესისა და ჟურნალისტიკის მიმართ მზარდი უნდობლობის დისკურსისა და დელეგიტიმაციის პირობებში კი, მოსაზრებებისა და იდეების, ასევე ფაქტობრივ სიზუსტეზე დაფუძნებული ინფორმაციის თავისუფლების გარანტიის უზრუნველყოფა სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია“, - ამბობს ოდრი აზულაი, იუნესკოს გენერალური დირექტორი, პრესის თავისუფლების დღესთან დაკავშირებით.

წყარო: en.unesco.org

მსოფლიო პრესის თავისუფლების საერთაშორისო დღეს,   ორგანიზაცია "რეპორტიორები საზღვრებს გარეშე" (RSF) აღნიშნავს, რომ დღესდღეობით მსოფლიოს მოსახლეობის მხოლოდ 9% ცხოვრობს ისეთ ქვეყნებში, სადაც ჟურნალისტებისთვის თავისუფალი და დამოუკიდებელი მედიაგარემოა.

ამავე ორგანიზაციის ინფორმაციით, კაცობრიობის 74% ცხოვრობს ისეთ ქვეყნებში, სადაც პრესის თავისუფლების მხრივ რთული, ან ძალიან პრობლემატური ვითარებაა და საზოგადოების თავისუფლად ინფორმირება შეზღუდულია. ეს არის ქვეყნები, რომლებიც რუკაზე შავი და წითელი ფერითაა მონიშნული. ამ ქვეყნებს შორისაა, ჩინეთი, რუსეთი, საუდის არაბეთი, მექსიკა და ინდოეთი.

ნარინჯისფრად მონიშნულ ქვეყნებში პრესის თავისუფლების მდგომარეობა პრობლემატურადაა შეფასებული. მათ შორის არის საქართველოც, სადაც"რეპორტიორები საზღვრებს გარეშეს“  მონაცემებით, 2018 წელს, პრესის თავისუფლების ინდექსში  საერთო ქულა გაუარესდა. თუმცა, რადგან რეიტინგში საქართველოსთან ახლოს მყოფი სხვა ქვეყნების მდგომარეობაც არ გაუმჯობესებულა, მან ერთი პოზიციით წინ წაიწია და 28.98 ქულით, 180 ქვეყანას შორის მე-60 ადგილი უკავია.

♦ კაცობრიობის ვერცერთი პრობლემა, იქნება ეს გლობალური დათბობა, კორუფცია თუ გენდერული უთანასწორობა, ვერ მოგვარდება ინფორმაციის თავისუფლად და დამოუკიდებლად გაშუქების გარეშე, სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ - ხარისხიანი ჟურნალისტიკის გარეშე", - აცხადებს RSF-ის გენერალური მდივანი კრისტოფ დელუარი.

რუკაზე დატანილი მონაცემები "მსოფლიო ბანკის" მოსახლეობის სტატისტიკასა და 2019 წლის მსოფლიო პრესის თავისუფლების ინდექსს ეფუძნება. აღსანიშნავია, რომ ბოლო ხუთი წლის განმავლობაში მსოფლიო პრესის თავისუფლების მაჩვენებელი 11%-ით გაუარესდა. 

„მედიაჩეკერის“ მედიამონიტორის ლაშა ქავთარაძის სტატიამ „მედია და პოლარიზაცია“ გაიმარჯვა მედიაკონკურსში, რომელიც Democracy Reporting International (DRI), საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციისა (საია) და ფორსეტის პროექტის ,,პოლიტიკური პლურალიზმის გაძლიერება საქართველოში“ ფარგლებში იყო გამოცხადებული.

გამარჯვებული სტატია დღეს, 3 მაისს, მსოფლიო პრესის საერთაშორისო დღეს, ბათუმში მიმდინარე მედია ფორუმზე დაასახელეს. კონკურსის პირობების თანახმად, გამარჯვებული სტატიის ავტორი მონაწილეობს მედია ფორუმში, უახლოეს მომავალში კი სამდღიანი სასწავლო ვიზიტით ბერლინში გაემგზავრება.

 

 ⇒   გამარჯვებული სტატია:  "მედია და პოლარიზაცია"

 

სტატიაში,  რომელიც "მედიაჩეკერის" ვებგვერდზე მიმდინარე წლის 6 მარტს გამოქვეყნდა, რამდენიმე მნიშვნელოვან საკითხზეა საუბარი. მათ შორის: რას ნიშნავს პოლარიზაცია და როგორ ვლინდება ის ქართულ პოლიტიკაში, როგორია მედიის როლი პოლარიზაციაში, ასევე, რა გავლენას ახდენს ამგვარი მდგომარეობა საზოგადოებაზე და სად არის გამოსავალი.

მედია ფორუმი თემაზე - ,,მედია პოლარიზაციის დაძლევა საქართველოში“, რომელიც ბათუმში დღეს გაიხსნა, იმართება DRI-სა და საიას პროექტის ფარგლებში, აჭარის ტელევიზიასა და რადიოსთან ერთად. მედია ფორუმი ორი დღის განმავლობაში გაგრძელდება.

4 ხმით 1-ის წინააღმდეგ, აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებლის მრჩეველთა საბჭომ მაუწყებლის დირექტორი ნათია კაპანაძე იმპიჩმენტის წესით გადაირჩია. 

აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებლის მრჩეველთა საბჭომ მაუწყებლის დირექტორის ნათია კაპანაძის თანამდებობიდან გადაყენების საკითხი 19 აპრილს განიხილა. სხდომა რამდენიმე საათს ხმაურის ფონზე მიმდინარეობდა.  

იმპიჩმენტის საკითხი 10 აპრილს, აჭარის ტელევიზიისა და რადიოს მრჩეველთა საბჭოს ორმა წევრმა, გიგა ჩხარტიშვილმა და ირაკლი დარცმელიძემ დააყენეს. გაგა ჩხარტიშვილი „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის“, ირაკლი დარცმელიძე კი „ქართული ოცნების“ კვოტით არის არჩეული საბჭოში.

სხდომაზე გიგა ჩხარტიშვილმა განაცხადა, რომ ნათია კაპანაძის დირექტორობის პირობებში მაუწყებლის რეიტინგი შემცირდა.  მან ასევე განაცხადა, რომ დირექტორი  პატივს არ სცემს და არ თანამშრომლობს მრჩეველთა საბჭოს წევრებთან და მათთან ურთიერთობას ტელევიზიის თანამშრომლებსაც უკრძალავს. მისივე თქმით, ტელევიზიაში არ სრულდება პრიორიტეტები და გარკვეული საკითხები კანონის გვერდის ავლით წყდება.  ირაკლი დარცმელიძემ კი დირექტორისადმი პრეტენზიებზე საუბარი მის მიერ გარკვეული გადაცემების დახურვის საკითხით დაიწყო.