წლების წინ, როცა „საზოგადოებრივ მაუწყებელში“ ვმუშაობდი, სოციალურ
ქსელში სტატუსი დავწერე მიხეილ სააკაშვილის სასჯელაღსრულების
დაწესებულებაში იძულებით გადაყვანის
კადრებზე.
პოსტში
ტანსაცმელშემოხეულ ყოფილ პრეზიდენტზე ვწერდი, რომ ეს იყო პატიმრის
ღირსების შეურაცხყოფა და რომ ხელისუფლებამ მორალური უპირატესობა
დაკარგა. იმ დღეს სამსახურში არ ვყოფილვარ, ვისვენებდი. როგორც
კოლეგებმა მითხრეს, არხის საინფორმაციო პოლიტიკის განსაზღვრაზე
პასუხისმგებელმა პირმა, ეკა შონიამ ჩემს პოსტზე ტანტრუმი დაიმართა და
ამხანაგური სასამართლო მოაწყო. მისი ინიციატივით, სიუჟეტების
მომზადება სამი კვირის განმავლობაში ამეკრძალა.
სააკაშვილის მიმართ სენტიმენტები ნამდვილად არ მქონია,
მისი მმართველობის პერიოდზე იმდენი კრიტიკული სიუჟეტი მაქვს
მომზადებული, კოლეგები ხუმრობდნენ, მიშა ხელისუფლებაში თუ დაბრუნდა,
ქვეყნიდან წასვლა მოგიწევსო. უბრალოდ, მაშინ ჩემთვის ამორალური იყო
თავად ფაქტი, როგორ მოექცნენ პატიმარს. მაშინ შემეხო პირველად საზმაუს
იგნორირების პოლიტიკაც. მაშინ
პირველად გამოვცადე, როგორია იყო გადაცემის ნაწილი და სრულიად
არასაჭიროდ გრძნობდე თავს. ეს გამოცდილება, ამჯერად
ჩემი კოლეგის, ბელა ზაქაიძის შემთხვევამ გამახსენა.

საზოგადოებრივი მაუწყებლის ჟურნალისტმა, ბელა ზაქაიძემ ეს პოსტი ჩვენი
კოლეგის, ქეთა ციცქიშვილის ადმინისტრაციული წესით
დაკავების შემდეგ, მის მხარდასაჭერად გამოაქვეყნა.
„საკუთარი კოლეგების დაცვის გამო, ძალადობის
გაპროტესტების გამო არ უნდა გვეკრძალებოდეს ჟურნალისტური საქმიანობის
უფლება, რომელსაც წლები შევალიეთ. თითქოს შევეგუეთ ჩვენი კოლეგების
დაკავებებს, რაც შემზარავია“, - წავიკითხე პოსტში და მივხვდი, რის
ფასად უჯდებოდა ჩემს კოლეგას თავისუფალი აზრის გამოთქმა.
საზოგადოებრივი
მაუწყებლის ვებ-გვერდზე ბელას სიუჟეტების ძებნა დავიწყე და ჩემი
ვარაუდი დადასტურდა - კვალიფიციური ჟურნალისტი, რომლის ძირითადი
სამუშაო სფერო სამართალია და წესით, ქვეყანაში მიმდინარე მოვლენების
გამო, ამოსუნთქვის საშუალება არ უნდა ჰქონოდა, მთელი 45 დღე უსაქმოდ
იყო.
ანდრო ჭიჭინაძის
სასამართლო პროცესის შემდეგ, რომელიც 3 სექტემბერს
ჩატარდა, ბელას სიუჟეტი აღარ იძებნებოდა. დარწმუნებული ვარ, თუ ამაზე ვინმე
მიუთითებს, მენეჯმენტი უამრავ საბაბს მოიფიქრებს, რატომაც ბელა
გადაღებებზე არ დადის, თუმცა არავინ იტყვის მთავარს, რომ ეს
მაუწყებლისთვის მიღებული და გამოცდილი პრაქტიკაა - ამოჩემებული
ჟურნალისტის დასჯის ერთ-ერთი ფორმა მისი
იგნორირებაა.
მოგვიანებით დააკავეს არხის მოქმედი და ყოფილი
თანამშრომლები: სამეურვეო საბჭოს წევრი - ლიკა ბასილაია-შავგულიძე,
ჟურნალისტები: ვასილ ივანოვ-ჩიქოვანი და მაიკო ბოკერია. როგორც
მოსალოდნელი იყო, ბორდის თავმჯდომარე ვასილ მაღლაფერიძე არ შეუერთდა
ლიკა ბასილაია-შავგულიძის მხარდამჭერ განცხადებას, რომელიც საბჭოს
ორმა წევრმა ზაზა აბაშიძემ და ლაშა ტუღუშმა მოამზადეს. მეტიც,
მაღლაფერიძემ თანამშრომლებს შეახსენა, რომ კოლეგების მიმართ
სოლიდარობის გამოხატვა შინაგანაწესით აკრძალული აქვთ.
„ჩემი დაბეჯითებითი რეკომენდაცია იქნება, რომ თითოეულ
თანამშრომელს კიდევ ერთხელ მიაწოდოთ, რომ ზუსტად დაიცვას. ამას
გთხოვთ, რომ ჩემი ერთი სახელით, თუ წევრები გაიზიარებენ, ჩემი
სახელით, რომ ძალიან ზუსტად დაიცვან თანამშრომლებმა ის შინაგანაწესი,
რომელიც მათ ავალდებულებთ მიუკერძოებლობას პროცესების მიმართ…“, -
მიუთითა საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს თავმჯდომარემ,
ვასილ მაღლაფერიძემ „პირველი არხის“ იურისტს ელენე მიხაილოვას. (სტილი
დაცულია)
ამის მიუხედავად, დაკავებული კოლეგების მიმართ
სოლიდარობა საზმაუს გაცილებით მეტმა თანამშრომელმა გამოხატა, ვიდრე
ამას ვასილ მაღლაფერიძე ისურვებდა.
მნიშვნელოვანია,
გვესმოდეს, რომ საზოგადოებრივ მაუწყებელში იგნორირების პოლიტიკა
მათზეც წარმატებით ვრცელდება, ვისაც კადრში ვერ
ხედავთ. ორ თვეზე მეტია გადაღება არც კვალიფიციურ
ფოტოგრაფს, მირიან მელაძეს ჰქონია. მირიანიც ფბ-ზე აქტიურობაშია
„ბრალდებული“, ის ხმამაღალი სამოქალაქო პოზიციით გამოირჩევა, ამიტომ
საზმაუს არც მისი შრომა სჭირდება. ამის გადამოწმება მარტივად შეიძლება
არხის ვებ-გვერდზე, სადაც მირიანის ბოლო ნამუშევარი 22 ივლისით
თარიღდება.
როგორც უკვე გითხარით, არასასურველ თანამშრომელთა
იგნორირების პოლიტიკა წელს არ დაწყებულა. ასე ხდებოდა მაშინაც,
როდესაც საზმაუს მიკერძოება ასე აშკარა ჯერ არ იყო. შესაბამისად, ცოტა
უცნაურადაც კი გამოიყურებოდა გადაცემა „ახალ კვირაში“ ე.წ.
რეორგანიზაციის გამოცხადების შემდეგ, ჩემი და ჩემი ორი კოლეგის, იმედა
დარსალიასა და სოფო ზედელაშვილის პროტესტი.
ჩვენ მაშინ
ვთქვით, რომ არხზე არსებობდა ე.წ. შავი სიები და
მიუკერძოებლობის პრინციპი ირღვეოდა ხელისუფლების სასარგებლოდ, რომ
რეორგანიზაცია მხოლოდ საბაბია და მენეჯმენტი ამ გზით უბრალოდ თავიდან
იშორებდა გუნდის იმ ნაწილს, რომელიც ცენზურის პირობებში მუშაობაზე ვერ
დაითანხმა.
ბევრმა, შესაძლოა, არც იცის, რომ მე და ჩემი ორი კოლეგა
სამსახურიდან მაშინვე არ გავუშვივართ, როგორც კი პრობლემებზე საჯაროდ
დავიწყეთ ლაპარაკი. ვიდრე საზოგადოებრივი მაუწყებლის რეპუტაციის
შელახვას დაგვდებდნენ ბრალად, ჩვენ მიმართაც, თვეების განმავლობაში
იგნორირების პოლიტიკა ტარდებოდა. მეც და სოფოც, ბელას და მირიანის მსგავსად,
კვირების მანძილზე უშედეგოდ ველოდით, როდის მოგვეცემოდა მუშაობის
საშუალება. საათების განმავლობაში უსაქმოდ ვისხედით ნიუსრუმში, სადაც
ყველა რაღაცას წერდა, ამონტაჟებდა და სადაც დემონსტრაციულად
მიგვანიშნებდნენ, რომ ყველასთვის გამოიძებნება საქმე, ჩვენ გარდა, რომ
ჩვენი ადგილი ამ სივრცეში არ არის.
რას აკეთებდნენ სხვები? „ახალი კვირის“ სხვა
ჟურნალისტები მაშინ გადაღებებზე დადიოდნენ, ნაწილმა კი
გაავრცელა წერილი, სადაც ამტკიცებდნენ, რომ ცენზურა
არასდროს შეხებიათ და ყველა სიუჟეტი პროფესიული პრინციპების დაცვით
მოამზადეს.
ხელმომწერებს შორის, სამწუხაროდ, იყვნენ ისინიც, ვინც
დღეებით ადრე ჩვენთან ერთად წუხდა უკვე შექმნილ პრობლემებზე,
მართალია, ვიწრო წრეში, მაგრამ მაინც სვამდა კითხვებს: რატომ არ
აძლევენ სიუჟეტის მომზადების უფლებას, მაგალითად, მაშინდელი
პრემიერის, ირაკლი ღარიბაშვილის კლანის კორუფციულ სქემებზე, მაშინ,
როცა ნებადართულია სიუჟეტი რომელიღაც სოფლის გამგებლის მოადგილის
კორუმპირებულობასა და დაუოკებელ მადაზე? რატომ არ იმჩნევდნენ
პროდიუსერები მწვავე პოლიტიკურ თემებს? კითხვები კითხვებად დარჩა,
უკმაყოფილება - ჩუმ უკმაყოფილებად. საჯაროდ არავის არაფერი
უთქვამს.
რატომ მოიქცნენ ჩემი კოლეგები მაშინ ასე და არა
სხვაგვარად? რატომ არ დადგნენ ჩვენ გვერდით და ჩვენთან ერთად არ
გააპროტესტეს, ალბათ, ჯერ კიდევ ჩანასახში მყოფი ცენზურა?
ზოგჯერ ვფიქრობ,
იქნებ მაშინ გამოჩენილ სოლიდარობას ჩვენს შემთხვევაშიც და ზოგადად,
მედიაში მიმდინარე პროცესთან დაკავშირებით, შეეჩერებინა ის ზვავი,
რომელიც ახლა მოექანება და ჩატანით ემუქრება მთლიანად
პროფესიას.
შესაძლოა, მაშინ ფიქრობდნენ, რომ ეს დროებითი
უსიამოვნება იყო, გადაივლიდა და ისევ გაეხსნებოდათ ხელ-ფეხი -
სამსახურის დაკარგვა და შემოსავლის გარეშე დარჩენა ნამდვილად არაა
მარტივი. კრედიტები, ბავშვების სკოლა, წრეები, კვება - ყველაფერს ფული
სჭირდება.. რთულია ბორბლებში
საკუთარი ნებით შეუვარდე რეპრესიულ მანქანას, ვიდრე ის შენ უშუალოდ არ
შეგეხება..
ჩვენი ამბავი სხვა კუთხითაც იყო განსხვავებული - ჩვენ
საზმაუს პრობლემებზე ხმამაღლა ვისაუბრეთ ისე, რომ სამსახურიდან არ
წამოვსულვართ. მაშინ, რატომღაც, გულუბრყვილოდ დავიჯერე, რომ რაღაც
გაუგებრობა იყო, რომ ტელევიზიის ხელმძღვანელმა, თინა ბერძენიშვილმა
რაღაცები არ იცოდა (აი, „სტალინმა რომ არ იცოდა“, დაახლოებით მაგ
ტალღას ავყევი, პატარა ხავსი დავინახე და ჩავეჭიდე).
დღეს კი უკვე
აპრობირებული მეთოდია, რომ საზოგადოებრივ მაუწყებელში „ურჩობის
შემთხვევები“ ანუ სამოქალაქო პოზიციის ან სოლიდარობის გამოხატვა
ისჯება ჯერ იგნორით, შემდეგ საბაბის გამოგონებით და სრულდება ამ
თითიდან გამოწოვილი საბაბით სამსახურიდან
გათავისუფლებით. ბოლო და ყველაზე მკაფიო მაგალითი
ვასილ ივანოვ-ჩიქოვანის გათავისუფლება იყო. მაშინ, როცა მაუწყებლის
მთავარი საინფორმაციო გამოშვება ხშირად გადაცემის ბოლო ბლოკში, ბოლოს
წინა ამბად გვიყვებოდა მოშიმშილე მზია ამაღლობელზე, ვასილ ჩიქოვანმა
ყველა ახალი ამბის პირველ წინადადებად სწორედ მზიას მიმართ სოლიდარობა
აქცია. და სოლიდარობისთვის ისიც დაისაჯა.. სამაგიეროდ ეთერში დიდხანს
იქნებიან მისი ყოფილი კოლეგები, რომლებიც, რა ირონიულია, რომ უკვე
ვასილის დაკავების ამბავს ასე ჰყვებიან: „სამართალდამცველებმა ათამდე
ადამიანი დააკავეს, მათ შორის ვასილ ივანოვ-ჩიქოვანი, მაიკო
ბოკერია“... „მათ შორის“.
სხვათა შორის,
სამსახურიდან ჩემი გაშვების შემდეგ, „ახალ კვირაში“ „იმედიდან“
პორტირებულმა პროდიუსერმა, თამარ გოგესაშვილმა დეზინფორმაციის
მასტერკლასი ჩაატარა და ჩემი პროტესტის მთავარ საფუძვლად ხელფასთან
დაკავშირებული უკმაყოფილება დაასახელა. ოღონდ
გამორჩა იმის მითითება, როგორ იყენებდა საზმაუს მენეჯმენტი სახელფასო
პოლიტიკას ჟურნალისტებზე ზეწოლის ბერკეტად, როგორ მუშაობდნენ წლობით
მინიმალურ ანაზღაურებაზე ათვალწუნებული კადრები და როგორ იზრდებოდა
ხელფასი პრივილეგირებული
თანამშრომლებისთვის. ხელფასის მომატებით ხდებოდა
არა გაწეული შრომის დაფასება, არამედ მორჩილი თანამშრომლების
კეთილგანწყობის მოპოვება. ხელფასის გაზრდასთან დაკავშირებით
არასასურველი, თუმცა პროფესიონალი კადრების მოთხოვნებს კი მენეჯმენტი
აიგნორებდა.
უკვე დღესავით
ნათელია, რომ რეჟიმს არ სჭირდება მოაზროვნე თავები, ისეთი
ჟურნალისტები ურჩევნია, ჩართვაზე დგომა ნაირ-ნაირი „ლუქის“
პრეზენტაციისთვის რომ სჭირდებათ, უცხოეთში გადაღებისთვის წასვლას
პროფესიის ნაწილად კი არა, მენეჯმენტის წყალობად რომ თვლიან და ზედმეტ
კითხვებს არ სვამენ, თვითცენზურაც კარგად ეხერხებათ და დამატებით
პრობლემებსაც არასდროს ქმნიან.
უნდა ვთქვათ ისიც, რომ საზოგადოებრივი მაუწყებლის
სადამსჯელო ღონისძიებათა ნუსხაში მხოლოდ იგნორირება არ არის..
არსენალი დიდია. თქვენ კარგად
იცნობთ „საზმაუს მცველებს“ (ღირსეულ პროფესიონალებს), მაგრამ მე
ვიცნობ „მენეჯმენტის მცველებსაც“. „მენეჯმენტის მცველები“
პრივილეგირებულთა ჯგუფია, რომელიც, იგნორირების პარალელურად, სამუშაო
პროცესისგან გარიყულთა დამცირებით, ზიზღისა და სიძულვილის ფრქვევით
არის დაკავებული, რათა მაქსიმალურად აუტანელი გახადოს შენთვის სამუშაო
სივრცეში ყოფნა. ამ ჯგუფმა ჩემი და სოფოს მსგავს
მდარე პროვოკაციაზე წამოგებაც არაერთხელ სცადა - არ გამოუვიდათ და
საბოლოოდ, არხის „რეპუტაციის შელახვის“ საფუძვლით გაგვათავისუფლეს.
საქმე ჯერ კიდევ სასამართლოშია, მურუსიძის სასამართლოში.
წლების შემდეგ, ზუსტად ამ გზის გავლით დარჩნენ „საზმაუს
მცველებიც“ საზმაუს გარეშე. რამდენიმე მათგანს ჩემთვის პირად
საუბარშიც უთქვამს, რომ „ახალი კვირის“ გუნდის ნაწილის სამსახურიდან
გაშვების დროს მათი პროტესტი უფრო ხმამაღალი უნდა ყოფილიყო..
სამწუხაროდ, მაშინ დღევანდელი რეალობის კონტურები ბუნდოვნად ჩანდა -
რთული იყო იმის აღქმა, რამდენად საშიში პროცესი იწყებოდა.
ამას წინათ მეგობარს ვკითხე, როგორ ხარ-მეთქი. ცუდად,
სამშობლო მტკივაო, მიპასუხა.. და, სამწუხაროდ, ეს არ არის პათეტიკა -
უკვე ფიზიკურად ცუდად ვართ ამ ტოქსიკური გარემოს გამო. ტკივილს ზოგი
გაქცევით იყუჩებს (ან იყუჩებს, კი?) ზოგი - რუსთაველზე დგომით,ზოგი -
რეალობის ვერდანახვით..
რეჟიმს უნდა, რომ წავიდეთ, გავეცალოთ, შვილები
გავარიდოთ, ათობით აქტივისტი ციხეშია, მათი რაოდენობა ყოველდღე
იზრდება და მათ შორის არიან ჟურნალისტები.
თავისუფლების 30 წელი ცოტა არ არის - ეს ერთადერთია, რაც
მიჩენს იმედს, რომ გადავრჩებით. მთავარია, გადარჩენამდე სისტემამ
ბევრი ჩვენგანი არ გაჭყლიტოს.
მთელმა ამ პროცესმა ერთი რამ მასწავლა, რომ
წინააღმდეგობას, თითოეული ადამიანის ხმას, პოზიციას, თუ სოციალურ
ქსელში დაწერილ პოსტს აქვს აზრი. როგორც კი გაირკვა, რომ
საზოგადოებრივი მაუწყებელი არხის ერთ-ერთ კვალიფიციურ კადრს
იგნორირების რეჟიმში ამყოფებს, მეორე დღესვე, თვენახევრიანი პაუზის
შემდეგ, „პირველი არხის“ ეთერში ბელა ზაქაიძის სიუჟეტი
გამოჩნდა.
ბლოგში გამოთქმული მოსაზრებები ეკუთვნის ავტორს და შეიძლება არ
ასახავდეს რედაქციის პოზიციას.