„საერთაშორისო გამჭვირვალობა - საქართველოს“ ინფორმაციით, ბოლო 10 დღეში, დამოუკიდებელი, კრიტიკული მედიის 11 წარმომადგენელი დააკავეს ადმინისტრაციული წესით, 1 ჟურნალისტს კი მცირე დროით თავისუფლება უკანონოდ აღუკვეთეს:

„“ქართული ოცნების“ მიერ მიღებული რეპრესიული კანონმდებლობის საფუძველზე, რომელიც ფაქტობრივად კრძალავს მოქალაქეთა თავისუფალ შეკრებას და ლახავს მანიფესტაციის ფუნდამენტურ უფლებას, ბოლო 10 დღეში, დამოუკიდებელი, კრიტიკული მედიის 11 წარმომადგენელი დააკავეს ადმინისტრაციული წესით, 1 ჟურნალისტს კი - მცირე დროით თავისუფლება უკანონოდ აღუკვეთეს. ბოლო 1 წლის განმავლობაში, 25-მდე ასეთი შემთხვევა დაფიქსირდა“. 

ორგანიზაცია მკაცრად გმობს დამოუკიდებელი მედიის წარმომადგენლების მასობრივ დევნასა და დაკავებებს და აღნიშნულს მედიის მიმართ „ქართული ოცნების“ რეპრესიული პოლიტიკის გაგრძელებად, ასევე, თავისუფალი სიტყვის ჩახშობისკენ გადადგმულ კიდევ ერთ ნაბიჯად მიიჩნევს.

„საერთაშორისო გამჭვირვალობა - საქართველო“ ავრცელებს დაკავებულთა სიასაც: 

• ტელეკომპანია „ფორმულას“ წამყვანი და ჟურნალისტი ვახო სანაია. მოსამართლემ მას 6-დღიანი ადმინისტრაციული პატიმრობა შეუფარდა. მან საპატიმრო უკვე დატოვა.
• ტელეკომპანია „ფორმულას“ წამყვანი და ჟურნალისტი, ქეთა ციცქიშვილი. 5-დღიანი ადმინისტრაციული პატიმრობის შემდეგ, მან საპატიმრო უკვე დატოვა.
• ტელეკომპანია „ფორმულას“ სოციალური მედიის მენეჯერი, ცირა ჟვანია. მას 10-დღიანი ადმინისტრაციული პატიმრობა აქვს შეფარდებული.
• ჟურნალისტი ირაკლი წულაია. მოსამართლემ მას 8-დღიანი ადმინისტრაციული პატიმრობა მიუსაჯა.
• „საზოგადოებრივი მაუწყებლის“ სამეურვეო საბჭოს წევრი და ჟურნალისტი - ლიკა ბასილაია-შავგულიძე. მას 5-დღიანი ადმინისტრაციული პატიმრობა აქვს შეფარდებული.
• აზერბაიჯანელი გამომძიებელი ჟურნალისტი, აფგან სადიგოვი. მას 14-დღიანი ადმინისტრაციული პატიმრობა შეუფარდეს.
• „საზოგადოებრივი მაუწყებლიდან“ გათავისუფლებული ჟურნალისტი და წამყვანი, ვასილ ივანოვ-ჩიქოვანი. მას 7-დღიანი ადმინისტრაციული პატიმრობა აქვს შეფარდებული.
• ჟურნალისტი მაიკო ბოკერია. იგი 5 000-ლარიანი ჯარიმის საფუძველზე გაათავისუფლეს. მაიკო ბოკერია მეუღლესთან, ვასილ ივანოვ-ჩიქოვანთან ერთად დააკავეს.
• ტელეკომპანია „ფორმულას“ დამფუძნებელი და რეჟისორი, გიორგი ლიფონავა. მას 3-დღიანი ადმინისტრაციული პატიმრობა შეუფარდეს. მან იზოლატორი უკვე დატოვა.
• მწერალი, რედაქტორი და ტელეკომპანია „ფორმულას“ წამყვანი, ზვიად კვარაცხელია. მას 3-დღიანი ადმინისტრაციული პატიმრობა შეუფერდეს. კვარაცხელიამ იზოლატორი უკვე დატოვა.
• ტელეკომპანია „ფორმულას“ გადაცემა „დროების“ ოპერატორი, ნიკა პატარაია. მას 4-დღიანი ადმინისტრაციული პატიმრობა შეუფარდეს.
• ასევე, 24 ოქტომბერს, შინაგან საქეთა სამინისტროს წარმომადგენლებმა, დაახლოებით 1 საათის განმავლობაში თავისუფლება უკანონოდ აღუკვეთეს ონლაინგამოცება „პუბლიკას“ ჟურნალისტს, ბასტი მგალობლიშვილს. გათავისუფლებისას, მას უთხრეს, რომ იგი სხვა პირში აერიათ. 

„ქართული ოცნება, ანონიმური ფეისბუქ-გვერდები და ანტიდასავლური აქტორები მზია ამაღლობელის წინააღმდეგ“ - „მითების დეტექტორის“ ახალი კვლევის მიხედვით, „ნეტგაზეთი“/„ბათუმელების“ დამფუძნებლისა და დირექტორის, მზია ამაღლობელის დაკავებისთანავე მის წინააღმდეგ კოორდინირებული დისკრედიტაციისა და დეზინფორმაციის კამპანია დაიწყო, რომელშიც „ქართული ოცნების“ პოლიტიკოსები, პროსახელისუფლებო მედია, ანტიდასავლური/პრორუსული აქტორები და ანონიმური ანგარიშები იყვნენ ჩართული:

„თავდაპირველად, შეტევები მის პიროვნებასა და ჟურნალისტურ საქმიანობას უკავშირდებოდა, საერთაშორისო ორგანიზაციების და დიპლომატიური კორპუსის ჩართვის შემდეგ კამპანია უფრო ფართო გეოპოლიტიკურ ნარატივში გადაიზარდა.

ამ ნარატივების თანახმად, ამაღლობელი მოქმედებდა მიზანმიმართულად, ოპოზიციისა და დასავლეთის დაკვეთით, რათა საქართველოში პოლიტიკური არეულობა დაწყებულიყო და „მეორე ფრონტი“ გახსნილიყო. კამპანიის ფარგლებში მას არა მხოლოდ „დანაშაულის“ შესრულებაში სდებდნენ ბრალს, არამედ დასავლეთის ელჩებსა და ორგანიზაციებს საქართველოს სუვერენიტეტში ჩარევას და ორმაგი სტანდარტების გამოყენებას აბრალებდნენ“.

„მითების დეტექტორის“ მონიტორინგის მიხედვით, რომელიც თებერვლიდან 20 აგვისტოს ჩათვლით პერიოდს მოიცავს, გამოვლინდა როგორც პერსონალური დისკრედიტაცია, ასევე სხვადასხვა დეზინფორმაციული გზავნილი დაწყებული მისი სექსუალური ორიენტაციის თემით მანიპულაციიდან, დამთავრებული საერთაშორისო განცხადებების დამახინჯებული გაშუქებით. მზია ამაღლობელის დაკავების შემდეგ, ჟურნალისტზე და მის საქმესთან დაკავშირებით „მითების დეტექტორმა“ სამი მანიპულაციური, ერთი დეზინფორმაციული, ერთი კონტექსტის გარეშე გავრცელებული და ნაწილობრივ მცდარი შინაარსის ინფორმაცია გადაამოწმა. 

როგორც „მითების დეტექტორი“ წერს, მონიტორინგის შედეგად შემდეგი გზავნილები გამოვლინდა: 

• ამაღლობელი მოქმედებდა მიზანმიმართულად, ოპოზიციისა და დასავლეთის დაკვეთით, რომელსაც საქართველოში პოლიტიკური არეულობის გამოწვევა და მეორე ფრონტის გახსნა სურს;

• საერთაშორისო ორგანიზაციები და დიპლომატები მზია ამაღლობელის სასამართლო პროცესზე დასწრებით და ამ საქმის შეფასებით უხეშად ერევიან საქართველოს საშინაო საქმეებში;

• დასავლეთის ორმაგი სტანდარტი – ელჩები და საერთაშორიო ორგანიზაციები დანაშაულს, რომელიც დასავლეთში მკაცრად ისჯება, საქართველოში ახალისებენ;

ზემოაღნიშნულ გზავნილებს შემდეგი აქტორები ავრცელებდნენ: 

• “ქართული ოცნების” პოლიტიკოსები: ირაკლი კობახიძე, კახა კალაძე, დავით მათიკაშვილი, ნიკოლოზ სამხარაძე, ირაკლი ქადაგიშვილი, მიხეილ ყაველაშვილი, ირაკლი კირცხალია, თორნიკე ჭეიშვილი, გიორგი სოსიაშვილი, ირაკლი ხელაძე.

• პროსახელისუფლებო სარედაქციო პოლიტიკის მქონე მედია და ჟურნალისტები: ზვიად ავალიანი (POSTV), ანუკი გუმბერიძე (ტელეკომპანია იმედი), ირაკლი ჩიხლაძე (ტელეკომპანია იმედი);

• “ქართული ოცნების” მხარდამჭერი ექსპერტები და სხვა: გია აბაშიძე, რამაზ საყვარელიძე, გელა  ნიკოლაიშვილი (ერთიანი ნეიტრალური საქართველო), გურამ მაჭარაშვილი (ხალხის ძალა), დავით ჩიხელიძე (რეგიონული განვითარების და ხელშეწყობის ცენტრი),  გოგა ხაინდრავა (რეჟისორი);

• პრორუსული/ანტილიბერალური აქტორები: ნიკოლოზ მჟავანაძე (სეზონი ტვ), სოსო შატბერაშვილი (მემარცხენე ალიანსი), სოსო მანჯავიძე (ერი მედია); გელა ზედელაშვილი (ასავალ-დასავალი); ჯაბა ხუბუა (ასავალ-დასავალი); ბესო ბარბაქაძე (საქართველო და მსოფლიო);

• ფეისბუკ გვერდები და ანგარიშები: “არა ნაცებს – არა დიქტატურას”, “მიხუნ ჰაუზენი”, დაათ ცაბაძე, Kakha Danelia, Boris Gedevani; 

„მითების დეტექტორის“ კვლევით, გარდა დისკრედიტაციის კამპანიისა, მზია ამაღლობელის საქმესთან დაკავშირებით არაერთი მანიპულაციური თუ დეზინფორმაციული შინაარსის ინფორმაცია გავრცელდა. დეზინფორმაციის კამპანია მოიცავდა როგორც ამაღლობელის საქმის სიმძიმის გადამეტებულად წარმოჩენას, ასევე საერთაშორისო კომენტარების მანიპულაციურ გაშუქებას საზოგადოების შეცდომაში შეყვანის მიზნით. მზია ამაღლობელის წინააღმდეგ დისკრედიტაციის კამპანიის მნიშვნელოვან ნაწილს წარმოადგენდა მისი პიროვნული შეურაცხყოფა და სექსუალური ორიენტაციის თემით მანიპულაციაც. 

„ამ კამპანიაში ჩართული იყვნენ ანონიმური ფეისბუკ ანგარიშებიც, რომლებიც ამაღლობელის შესახებ შეურაცხმყოფელ აღწერილობებსა და ვიზუალურ მასალებს ავრცელებდნენ“, - წერს ორგანიზაცია. 

მონიტორინგის ანგარიშში ცალკე ქვეთავი ეთმობა „ქართული ოცნების“ წარმომადგენლების, პროსახელისუფლებო ექსპერტებისა და ანტილებერალური ატორების გზავნილებს მზია ამაღლობელის წინააღმდეგ. ვრცლად „მითების დეტექტორის“ მონიტორინგის შედეგებთან დაკავშირებით იხილეთ აქ. 

„ბათუმელები“/„ნეტგაზეთის“ დამფუძნებელსა და დირექტორს, მზია ამაღლობელს 6 აგვისტოს, ბათუმის საქალაქო სასამართლოს მოსამართლე ნინო სახელაშვილმა ბათუმის პოლიციის უფროსისთვის, ირაკლი დგებუაძისთვის სილის გაწვნის გამო  2-წლიანი პატიმრობა მიუსაჯა. მზია ამაღლობელი დაკავების დღიდან, 38 დღე შიმშილობდა. პატიმრობაში მას მკვეთრად დაუქვეითდა მხედველობა.

„კანონები სიტყვის წინააღმდეგ“ „საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის“ ახალი კვლევაა, რომელშიც 2025 წლის თებერვლიდან 15 ივლისის ჩათვლით პერიოდში, გამოხატვის თავისუფლებასა და მედიის საქმიანობასთან დაკავშირებით განხორციელებული საკანონმდებლო ცვლილებებია განხილული.

როგორც საია წერს, 2024 წლის დეკემბრიდან ძალადობრივი კანონშემოქმედების პროცესი კიდევ უფრო სწრაფი და ინტენსიური გახდა, გამოხატვის თავისუფლებისა და მედიის საქმიანობის შემზღუდველი საკანონმდებლო ცვლილებები კი აქტიურად მიმდინარე წლის თებერვლიდან ინიციირდება, რასაც „ქართული ოცნება“ მოკლე ვადებში ამტკიცებს. 

ამ ცვლილებებში შედის:

• პოლიტიკური თანამდებობის პირებისა და საჯარო მოხელეების შეურაცხყოფის აკრძალვა;  
• მედიისთვის უცხოური დაფინანსების მიღების აკრძალვა;  
• ე.წ. „უცხოეთის აგენტების“ შესახებ ახალი რეგულაციები;  
• მაუწყებლის „სამართლიანობასა და მიუკერძოებლობასთან“ დაკავშირებული ვალდებულებები;
• ცილისწამებასთან დაკავშირებული სტანდარტების გაუარესება; 
• სასამართლოში მედიის საქმიანობის შეზღუდვა.

• ცვლილებები საქართველოს კანონში „ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსი“;
• ცვლილებები საქართველოს კანონში „მაუწყებლობის შესახებ“;
• ახალი კანონის მიღება „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტი“ (ე.წ. FARA);
• ცვლილებები საქართველოს კანონში „გრანტების შესახებ“;
• ცვლილებები ორგანულ კანონში „საერთო სასამართლოების შესახებ“;
• ცვლილებები საქართველოს კანონში „სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შესახებ“.

ორგანიზაციის შეფასებით, „ქართული ოცნების“ მიერ მიღებული საკანონმდებლო ცვლილებები სხვადასხვა მიმართულებით მნიშვნელოვნად და დაუსაბუთებლად ზღუდავს გამოხატვის თავისუფლებას და აფერხებს მედიის საქმიანობას:

• ე.წ. FARA-ს ფართო და ბუნდოვანი დებულებები ახალისებს თვითცენზურას და შესაძლებლობას იძლევა, ამ კანონით გათვალისწინებული მასტიგმატიზებელი სტატუსი, ექსტენსიური ანგარიშგების სისტემა და სხვა ვალდებულებები, ასევე, სისხლისსამართლებრივი სანქციები თვითნებურად იყოს გამოყენებული, მათ შორის, გამოხატვის და მედიის საქმიანობის წინააღმდეგ.
• სამოქალაქო საზოგადოების და მედიის უცხოური დაფინანსება საკანონმდებლო ცვლილებების ერთ-ერთი სამიზნეა. დაფინანსების შეზღუდვა რამდენიმე საკანონმდებლო აქტითაა გამოწვეული, მათ შორის, მაუწყებლობის შესახებ კანონით, რომელიც პირდაპირ კრძალავს მაუწყებლების მიერ უცხოური დაფინანსების მიღებას. სხვა ფორმის მედიასაშუალებებისთვის, ამ მხრივ, რელევანტურია ე.წ. FARA-ს საფუძველზე და გრანტების შესახებ კანონში შეტანილი ცვლილებებით დადგენილი რეგულაციები, რომლის შედეგად, დაფინანსების მიღება მთავრობის ნებაზე დამოკიდებული ხდება. ეს კი საფრთხეს უქმნის მთავრობის მიმართ კრიტიკულ მედიებს. ე.წ. „უცხოეთის აგენტების“ რეგულაციები მედიასაშუალებებს უბიძგებს, თავად თქვან უარი უცხოურ დაფინანსებაზე „აგენტის“ იარლიყის თავიდან ასაცილებლად. 
• მაუწყებლობის შესახებ კანონში „სამართლიანობისა და მიუკერძოებლობის“ ახლებური განუჭვრეტელი რეგულირება ქმნის კრიტიკული მაუწყებლების თვითნებური დასჯისა და გაუმართლებელი შინაარსობრივი კონტროლის საფრთხეს.
• სასამართლოს შენობაში, სხდომის დარბაზსა და ეზოში ფოტო, კინო, ვიდეო გადაღების, ტრანსლაციის და აუდიოჩაწერის მომწესრიგებელი ახალი ნორმები პრაქტიკაში სრულად კრძალავს ამ საქმიანობას, უგულებელყოფს სამართლიანი სასამართლოს, პირადი ცხოვრების პატივისცემასა და გამოხატვის თავისუფლებას შორის ბალანსის დაცვის ვალდებულებას, იმავდროულად, მიზნად ისახავს მიმდინარე მაღალი საზოგადოებრივი ინტერესის საქმეების გაშუქების ხელშეშლას.
• ცილისწამებასთან დაკავშირებული ცვლილებები „სიტყვისა და გამოხატვის შესახებ კანონში“ ასუსტებს იმ სამართლებრივ გარანტიებს, რომელთა მიზანიც საჯარო დისკურსის დაცვა იყო და მედიას (ასევე, სხვა აქტორებს) უფრო მოწყვლადს ხდის SLAPP-ების მიმართ.
• თანამდებობის პირთა და საჯარო მოხელეთა შეურაცხყოფის დასჯადობა არღვევს გამოხატვის თავისუფლებას და შეუთავსებელია ადამიანის უფლებების ევროპული სასამართლოს პრაქტიკასთან. ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 17316-ე მუხლის აქტიური გამოყენების პრაქტიკა და დასაშვები გამოხატვისთვის მაღალი ადმინისტრაციული სანქციების დაწესება ცხადყოფს, რომ მისი მიზანი მსუსხავი ეფექტისა და თვითცენზურის გამოწვევაა. 

კვლევის მიხედვით, „გამოხატვის წინააღმდეგ საკანონმდებლო ცვლილებები არის დემოკრატიისა და ადამიანის უფლებების მიმდინარე, მზარდი და მწვავე კრიზისის შემადგენელი ნაწილი, ასევე, განსხვავებული აზრისა და სამოქალაქო ჩართულობის წინააღმდეგ მიმართული ერთ-ერთი ინსტრუმენტი პარტია „ქართული ოცნების“ ხელში“.

კვლევა -„კანონები სიტყვის წინააღმდეგ“ ვრცლად იხილეთ აქ.

სასამართლოში მომუშავე ჟურნალისტები ვარაუდობენ, რომ სასამართლოს შენობაში მობილური ტელეფონის გამოყენება შესაძლოა მათაც აუკრძალონ. ისინი რამდენიმე დღეა ცდილობენ, გაარკვიონ „პრევენციისთვის“ მობილური ტელეფონის კარადაში შესანახად მანდატურისთვის გადაცემის წესი მედიის წარმომადგენლებზეც გავრცელდება თუ არა. იუსტიციის უმაღლეს საბჭოს დამატებითი განმარტება ამ დრომდე არ გაუკეთებია. მას ოფიციალური განცხადებით მიმართა „მედიაჩეკერმაც“.

—------------------------

თბილისის საქალაქო სასამართლოში კარადები მობილური ტელეფონის შესანახი 960 სათავსოთი უკვე დამონტაჟებულია. სატენდერო დოკუმენტების მიხედვით, კარადებს უნდა ჰქონდეს შედარებით დიდი ზომის (27სიმ.-33სიგ.-21სიღ.) 22 ქვედა თაროც. სათავსო მცირე ზომის უჯრებით დამონტაჟდა თბილისის სააპელაციო სასამართლოშიც.

იუსტიციის საბჭოსთან არსებულმა სსიპ საერთო სასამართლოების დეპარტამენტმა ქვეყნის მასშტაბით 19 სასამართლოსთვის ავეჯის, მათ შორის მობილური მოწყობილობების შესანახი სათავსოების, შესაძენად ტენდერი 19 სექტემბერს გამოაცხადა. მიმწოდებელთან - შპს „ავე“ ხელშეკრულება კი, ჯამური ღირებულებით 91 700 ლარი, 17 ოქტომბერს გააფორმა.

მანამდე, 17 ივლისს, იუსტიციის უმაღლესმა საბჭომ „საქართველოს საერთო სასამართლოებში ფოტო-, კინო-, ვიდეოგადაღების, ტრანსლაციის და აუდიოჩაწერის უკანონოდ განხორციელების პრევენციის წესი“ დაამტკიცა. ერთგვერდიან დოკუმენტში ვკითხულობთ, რომ „სასამართლოს მანდატური უფლებამოსილია არ დაუშვას სასამართლო სხდომის დარბაზში ფოტო-, კინო-, ვიდეოგადაღების, ტრანსლაციის და აუდიოჩაწერის ფუნქციის მქონე ნებისმიერი ტექნიკური საშუალების (მობილური ტელეფონის, აგრეთვე - სხვა ისეთი ნივთის ჩათვლით, რომელიც, ერთი შეხედვით, არ წარმოადგენს ამგვარ ტექნიკურ საშუალებას, თუმცა ვიზუალური დათვალიერების შედეგად აჩენს ვარაუდს, რომ მას გააჩნია ფოტო-, კინო-, ვიდეოგადაღების, ტრანსლაციის და აუდიოჩაწერის ფუნქცია) შეტანა (გამოყენება) და შესთავაზოს მფლობელს, აღნიშნული ტექნიკური საშუალებები გადასცეს დროებით შესანახად მანდატურს“. 

—-------------------------------

გამოცემა „პუბლიკას“ რედაქტორი, ნათია ამირანაშვილი შიშობს, რომ მობილური ტელეფონების სასამართლოს შენობაში შეტანის აკრძალვა მედიისთვისაც იქნება დაწესებული. ამირანაშვილი ამბობს, რომ ჯერ კიდევ ივნისის ბოლოს, როდესაც ჟურნალისტებს სასამართლოში ფოტო, ვიდეო, აუდიო ჩაწერა ერთიანად აეკრძალათ და სასამართლოს ეზოში მუშაობაც კი აღარ შეუძლიათ, მედიის წარმომადგენლები ფიქრობდნენ, რომ ეს სწორედ მათ გაშუქებას, სასამართლოში მიმდინარე საქმეებთან დაკავშირებით საზოგადოებრივ ინტერესს უკავშირდებოდა და ცვლილებები მიმართული იყო იმისკენ, რომ მედიას არ ემუშავა და პროცესებიდან ნაკლები ინფორმაცია გასულიყო.

„მიუხედავად ამ შეზღუდვებისა, მედიამ გააგრძელა მუშაობა სასამართლოში და გააგრძელა, ვერ ვიტყოდი რომ ცუდად. ვცდილობდით, რომ ვიზუალური ნაწილიც შეგვევსო და დაგვებალანსებინა…რა თქმა უნდა, ვიდეოები არ იყო, მაგრამ ინფორმაცია საქმის განხილვასთან დაკავშირებით, არგუმენტები ჩვენს მკითხველს გავაცანით. აქედან გამომდინარე, სისტემას, ძალაუფლებაში მყოფ ჯგუფს შესაძლოა, არც ამ ტიპის გაშუქება არ აწყობდეს და ეს ცვლილებები სწორედ ამას შეიძლება უკავშირდებოდეს“. 

ნათია იხსენებს იმ მუქარანარევ რეპლიკებსაც, რომლებიც სასამართლოში მომუშავე ჟურნალისტებს ხშირად ესმოდათ: მაგალითად, „მიშას დროს, 2012 წლამდე, ტელევიზია იდგა ხიდქვეშ და იქიდან იღებდა“, „აი, ადრე ტელეფონებსაც კი ატოვებინებდნენ როგოც ადვოკატებს, ასევე სასამართლოში ნებისმიერ შემსვლელს“, გაახსენდა კოლეგისთვის არაოფიციალურად ნათქვამი ფრაზაც: „აი, ცოტახანში მოგიწევთ ტელეფონების დატოვება“. 

ამირანაშვილის თქმით, ახლა სასამართლოში საკმაოდ დატვირთული პერიოდია, იწყება როგორც დიდი პროცესების სააპელაციო განხილვები, ასევე, არის პოლიტიკური ნიშნით დაკავებული 64 ახალი ბრალდებულის საქმე. სწორედ ამიტომ, ის ფიქრობს, რომ „სისტემა კიდევ უფრო მეტად ემზადება იმისთვის, რომ მაქსიმალურად დაიხუროს და ჩაიხშოს ინფორმაცია სასამართლოდან“.

„ტელეკომპანია პირველის“ ჟურნალისტს, ნანუკა ქაჯაიას რამდენიმე გარემოება აფიქრებინებს, რომ „ტელეფონების დატოვების უკანონო შეზღუდვა“ მედიასაც შეიძლება შეეხოს:

„კვირა იწურება, რაც სასამართლოში ახალი შეზღუდვის შესახებ გახდა ცნობილი, დაისვა ლეგიტიმური შეკითხვები, მათ შორის მედიაზეც და ამ დრომდე არავის  აღნიშნულთან დაკავშირებით განმარტება არ გაუკეთებია. მინიმუმ ბუნდოვანებას ტოვებენ. 

მეორე, თუ „ქართული ოცნების“ ლოგიკასა და აქამდე გადადგმულ ნაბიჯებს გავყვებით, მათ აქვთ მხოლოდ ერთი მიზანი: სრულად დაიხუროს სასამართლო მედიისთვის. ანუ მედიის წარმომადგენლები სრულად იზოლირებულები გავხდეთ, რადგან მიუხედავად გაშუქებების აკრძალვისა, მაგალითად, სასამართლოს დერეფნებში მანდატურის სამსახურის უკანონო, ძალადობრივი ქმედებების საზოგადოებისთვის გამოტანას მაინც ვახერხებდით. 

თუ აღნიშნული ახალი უკანონო შეზღუდვა მედიასაც შეეხო, ფაქტიურად ეს ნიშნავს სასამართლოს სრულ და ყოვლისმომცველ გაუმჭვირვალობას, არა მარტო სხდომების დონეზე, რაც საზოგადოებისთვის კიდევ უფრო დიდ უსამართლობაში აისახება, რადგან ერთ უკანონო ნაბიჯს აუცილებლად მოჰყვება მეორე და ასე შემდეგ“. 

ნანუკა ქაჯაიასთვის ეს ნიშნავს იმასაც, რომ თუ დამოუკიდებელი მედია გადარჩენას და ბრძოლას ასე თუ ისე ახერხებს, სასამართლო ამ შემთხვევაში ის სივრცე გახდება, სადაც „ეს თავისუფლების კუნძულებიც აღარ იარსებებს“.

„რადიო თავისუფლების“ ჟურნალისტი, სალომე ჩადუნელი ჰყვება, რომ სასამართლოში შეზღუდვებსა და აკრძალვებს წინ უძღოდა პატარ-პატარა ძვრები, რაც მედიის წარმომადგენლებს მოსალოდნელ შედეგებზე მიანიშნებდა. მას სურს, იუსტიციის საბჭომ განმარტოს ჩანაწერი, რომელიც ძალიან დიდი ინტერპრეტაციის სივრცეს ტოვებს.

„მე ყველაზე მეტად მაშფოთებს სიტყვა - „მანდატური უფლებამოსილია“. ანუ ფაქტობრივად მანდატურზე, ერთ კონკრეტულ ადამიანზე ჩამოკიდეს გადაწყვეტილების მიღება ჩემთვის უმნიშვნელოვანეს საკითხთან დაკავშირებით, რაც განსაზღვრავს ჩემი საქმიანობის ეფექტურობას. 

მანდატური უფლებამოსილია თავად განსაზღვროს, მე ან სხვას ჩამოართმევს თუ არ ჩამოართმევს [მობილურს]. რის საფუძველზე? რატომ? ეს ხომ არის ძალიან სუბიექტური ჩანაწერი და თუ გავითვალისწინებთ იმ პროცესებს, რაც სასამართლოში მიდის, მათ შორის მანდატურების მხრიდან გამოვლენილ ძალადობას, მუშაობაში ხელის შეშლის ფაქტებს, რომ თუ გადაიღე, ტელეფონს გამოგართმევენ, წაგიშლიან და მათი არგუმენტია, რომ აი, კანონში წერია, რომ გადაღება არ შეიძლება.

მაგალითად, სოციალურ ქსელში გავრცელდა სხვის მიერ გადაღებული ვიდეო, სადაც ჩანს მათი ქმედებები და მათ, დიდი ალბათობით, საკუთარი თავი არ მოსწონთ. მე მიმანიშნებს ეს, რომ შესაძლოა, ეს ჩანაწერი - „უფლებამოსილი“ იყოს სუბიექტურადაც, მიკერძოებულადაც გამოყენებული და კონკრეტული მედიები და ჟურნალისტები გავხდეთ მხოლოდ სამიზნეები ან კონკრეტული მოქალაქეები, ამიტომ ჩვენ მოვითხოვთ, რომ განიმარტოს, რას ნიშნავს ეს ჩანაწერი“.

ჩადუნელს აინტერესებს, რა სიკეთეს შეიძლება ემსახურებოდეს ეს ჩანაწერი თუ არა უკეთურებას და იმას, რომ ჟურნალისტების მიერ დაწერილი ტექსტებიც არ გამოვიდეს სასამართლოს გარეთ: 

„ზიანდება საჯარო ინტერესი, ზიანდება ინფორმაციის გავრცელების უფლება, ინფორმაციის მიღების უფლება. პროფესიული გარემო, რომელიც ისედაც სტრესული და ხელისშემშლელია, კიდევ უფრო მეტად რთულდება. ტელეფონი ხომ არ არის მხოლოდ ფოტო-ვიდეო გადაღების საშუალება. ჟურნალისტებისთვის ტელეფონი არის კომუნიკაციის საშუალება პროდიუსერებთან, რედაქტორებთან. ჩვენს ზარებზე, ჩვენს შეტყობინებებზეა დამოკიდებული, როგორ წარიმართება დღის პროგრამა ონლაინ მედიასა თუ ტელევიზიაში. იკლებს ინფორმაციის გავრცელების სისწრაფე და სიხშირე, ოპერატიულობა იკლებს და შემდგომ ამ ოპერატიულობაზე - რეაგირებაც.

ჩვენ საათობით პერიოდს ვატარებთ სასამართლოში. ეს არ არის ერთი და ორი საათი, რომ ტელეფონი დაგატოვებინონ და შეხვიდე. ერთ-ერთ დღეს, ღამის 4 საათზე მოვრჩით მუშაობას, წარმოიდგინეთ და მაშინ რომ ეს წესი ყოფილიყო ამოქმედებული და ჟურნალისტებს შეხებოდათ. პიროვნული ნაწილიც შემოდის, არა მხოლოდ პროფესიული. ოჯახი, ზოგს შვილები ჰყავს, პასუხისმგებლობები და ამდენი ხნის განმავლობაში შენ ხარ მიუწვდომელი“.

იუსტიციის უმაღლეს საბჭოს „საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია“ მოუწოდებს, სასწრაფოდ განმარტოს, გეგმავს თუ არა სასამართლო ჟურნალისტებისთვის სასამართლოს შენობაში მობილური ტელეფონების გამოყენების აკრძალვას. 

„ჟურნალისტები დიდ ძალისხმევას იღებენ იმისთვის, რომ აუდიტორიამ მათ რეპორტაჟებში ფოტო და ვიდეო გამოსახულებისა და ხმის დანაკლისი ნაკლებად იგრძნოს. ამის გაკეთებას ჟურნალისტები სიზუსტის ასე ზედმიწევნით დაცვითა და ისეთი მაღალი ოპერატიულობით ვეღარ შეძლებენ, თუკი მათ სასამართლოს დარბაზებში მხოლოდ კალმისა და ფურცლის გამოყენების უფლებას დაუტოვებენ.

თბილისის საქალაქო სასამართლოში ახლა ბევრი ისეთი პროცესი მიმდინარეობს, რომელთა მიმართ საზოგადოების ინტერესი მაღალია. ჟურნალისტებისთვის სამუშაო პირობების გაუარესება საზოგადოებას მათთვის მნიშვნელოვან ინფორმაციაზე წვდომას დააკარგვინებს“, - ვკითხულობთ ქარტიის განცხადებაში.

„მედიის ადვოკატირების კოალიციის“ შეფასებით, „ქართული ოცნების“ სასამართლო სისტემა დამოუკიდებელი მედიის წინააღმდეგ რეპრესიულ პოლიტიკას  აგრძელებს და დამატებით დაბრკოლებებს უქმნის ჟურნალისტებს, რომლებსაც სასამართლო პროცესების სრულფასოვნად გაშუქება სურთ.

„სასამართლო ხელისუფლება, რომელიც სამართლიანობის გარანტი უნდა იყოს, გადაიქცა „ქართული ოცნების“ ზეგავლენის ქვეშ მყოფ უსამართლობის სიმბოლოდ - იქ, სადაც კანონი აღარ იცავს, არამედ დევნის. ჟურნალისტები და აქტივისტები ხშირად ხდებიან სასამართლოსა და „ქართული ოცნების“ მიერ განხორციელებული ზეწოლის, დევნისა და ძალადობის სამიზნე. „ნეტგაზეთისა“ და „ბათუმელების“ დირექტორი მზია ამაღლობელი, პოლიტპატიმარია „ქართული ოცნების“ მმართველობის პირობებში, ხოლო სასამართლო ამ დევნაში მოქმედებს როგორც დამსჯელი უწყება. უფრო მეტიც, სასამართლო მედიის წარმომადგენლებზე ფიზიკური ძალადობისა და შეურაცხყოფის ადგილიც გახდა. მედიისა და აქტივისტების წინააღმდეგ ჩადენილი ძალადობის ფაქტები კი კვლავ დაუსჯელი რჩება - გამოძიებები არ ტარდება.

მედიისთვის სასამართლო სხდომების გაშუქების შეზღუდვა არა მხოლოდ უხეშად არღვევს ჟურნალისტების უფლებებს, არამედ საზოგადოებას ართმევს შესაძლებლობას, იყოს ინფორმირებული იმის შესახებ, თუ როგორ აღსრულდება სამართალი“, - აცხადებს კოალიცია, რომელიც ადამიანის უფლებების დამცველ და მედიის საკითხებზე მომუშავე 17 ორგანიზაციას აერთიანებს.

ივნისის ბოლოს „ქართული ოცნების“ პარლამენტმა დაჩქარებული წესით მიიღო ,„საერთო სასამართლოების შესახებ“ კანონში ცვლილებები, რომლითაც სასამართლოს შენობაში, სასამართლო სხდომის დარბაზში, სასამართლოს ეზოში ფოტო-, კინო-, ვიდეოგადაღება, ტრანსლაცია და აუდიოჩაწერა დაუშვებელი გახდა, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც ამას სასამართლო ან სასამართლოს მიერ უფლებამოსილი პირი ახორციელებს.

კონკრეტულ სასამართლო სხდომასთან დაკავშირებით გადაღებისა და აუდიოჩაწერის დაშვება იუსტიციის უმაღლეს საბჭოს შეუძლია. თუმცა, მედიის წარმომადგენლების არაერთი განცხადების მიუხედავად, საბჭომ აქამდე ნება მხოლოდ ერთხელ, ივლისში, სამთავრობო ტელეკომპანია „იმედს“ და საზოგადოებრივ მაუწყებელს დართო, რომ გადაეღოთ „თანაინვესტირების ფონდის“ ყოფილ ხელმძღვანელის გიორგი ბაჩიაშვილის სასამართლო სხდომა სააპელაციო სასამართლოში.

„საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია“ საქართველოს იუსტიციის უმაღლეს საბჭოს მოუწოდებს, სასწრაფოდ განმარტოს, გეგმავს თუ არა სასამართლო ჟურნალისტებისთვის სასამართლოს შენობაში მობილური ტელეფონების გამოყენების აკრძალვას. 

„როგორც საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიისთვის მედიიდან გახდა ცნობილი, საერთო სასამართლოების დეპარტამენტმა 19 სასამართლოსთვის, რომელთა შორის არის თბილისის საქალაქო სასამართლო და თბილისის სააპელაციო სასამართლო, სხვადასხვა სახის ავეჯი შეისყიდა. ამ შესყიდვის ნაწილია კარადები მობილური ტელეფონების შესანახი ასობით დანომრილი და საკეტიანი სათავსოთი.

იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს 2025 წლის 17 ივლისის დადგენილებით, სასამართლოს მანდატურს აქვს უფლება, არ დაუშვას სასამართლო სხდომის დარბაზში ფოტო-, კინო-,  ვიდეოგადაღების, ტრანსლაციის და აუდიოჩანაწერის ფუნქციის მქონე ნებისმიერი ტექნიკური საშუალების შეტანა. დადგენილება აკონკრეტებს, რომ ამგვარ საშუალებებში მოიაზრება მობილური ტელეფონიც.

ინფორმაციამ მობილური ტელეფონების შესანახი კარადების შესყიდვის შესახებ ჟურნალისტურ თემში განსაკუთრებული  მღელვარება გამოიწვია - გაჩნდა მოლოდინი, რომ ამ კარადების დამონტაჟების შემდგომ ჟურნალისტებს სასამართლოში მუშაობა და  პროცესების გაშუქება კიდევ უფრო გაუჭირდებათ.

საერთო სასამართლოების შესახებ კანონში შეტანილი ცვლილებებით, 28 ივნისიდან სასამართლოს შენობასა და ეზოში ფოტო და ვიდეო გადაღება და აუდიოჩაწერა აკრძალულია. თუმცა ჟურნალისტებს დღემდე აქვთ საშუალება, სასამართლოს შენობაში შეიტანონ მობილური ტელეფონები და ლეპტოპები და სასამართლო სხდომები ფოტო და ვიდეოგამოსახულების და ხმის გარეშე, ლაივ რეჟიმში, ტექსტური სახით გააშუქონ.

ჟურნალისტები დიდ ძალისხმევას იღებენ იმისთვის, რომ აუდიტორიამ მათ რეპორტაჟებში ფოტო და ვიდეო გამოსახულებისა და ხმის დანაკლისი ნაკლებად იგრძნოს. ამის გაკეთებას ჟურნალისტები სიზუსტის ასე ზედმიწევნით დაცვითა და ისეთი მაღალი ოპერატიულობით ვეღარ შეძლებენ, თუკი მათ სასამართლოს დარბაზებში მხოლოდ კალმისა და ფურცლის გამოყენების უფლებას დაუტოვებენ.

თბილისის საქალაქო სასამართლოში ახლა ბევრი ისეთი პროცესი მიმდინარეობს, რომელთა მიმართ საზოგადოების ინტერესი მაღალია. ჟურნალისტებისთვის სამუშაო პირობების გაუარესება საზოგადოებას მათთვის მნიშვნელოვან ინფორმაციაზე წვდომას დააკარგვინებს“, - ვკითხულობთ ქარტიის განცხადებაში. 

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია იმედს იტოვებს, რომ ამგვარი ზომების მიღებისგან იუსტიციის უმაღლესი საბჭო თავს შეიკავებს, ვინაიდან მსგავსი აკრძალვა არ შედის არც სასამართლოების და, რაც მთავარია, არც საზოგადოების ინტერესებში: „საზოგადოებას უნდა ჰქონდეს საშუალება, დროულად მიიღოს სრული ინფორმაცია მართლმსაჯულების აღსრულების პროცესზე მისთვის სანდო მედიასაშუალების დახმარებით“.

10-მდე გამომცემლობა თბილისის წიგნის დღეების ფარგლებში უერთდება კამპანიას - „სინათლე არ უნდა ჩაქრეს“. თბილისის წიგნის დღეები „ექსპო ჯორჯიაში“, 14-16 ნოემბერს გაიმართება. 

„სინათლე არ უნდა ჩაქრეს“ - 22 დამოუკიდებელი ონლაინ გამოცემის ერთობლივი კამპანიაა, რომლის მიზანიც დამოუკიდებელი მედიის დასაცავად მხარდამჭერების გაერთიანებაა. პლატფორმაზე - sinatle.media ერთ ანგარიშზე ჩარიცხვით მათი მხარდაჭერა ერთად არის შესაძლებელი.

გამომცემლები, რომლებიც კამპანიას - „სინათლე არ უნდა ჩაქრეს“ უერთდებიან:

„მატარებელის“ ინიციატივით, თბილისის წიგნის დღეებზე გაყიდული ყოველი წიგნიდან თუ სხვა ნაწარმიდან, ერთი ლარი „სინათლე მედიის“ მხარდასაჭერად გადაირიცხება:

„ჩვენი ეს მხარდაჭერა შესაძლოა ზღვაში წვეთი იყოს, მაგრამ ბნელ მიწაში სიცოცხლეს წვეთები აღვივებენ!“

„ზიარი“ კი წერს, რომ დამოუკიდებელი მედია ყველა მოქალაქის თავისუფლების ქვაკუთხედია: 

„14-16 ნოემბერს წიგნის დღეებზე ადამ ზამოისკის წიგნის „ვარშავა 1920 - რუსეთის მარცხი ევროპაში“ გაყიდვიდან შემოსული თანხა გადაერიცხება დამოუკიდებელი მედიის მხარდაჭერის ფონდს“.

„მათი ძლიერი შუქი ჩვენთვის, ჩვენი ქვეყნისთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია“ - თბილისის წიგნის დღეებზე ქართული პროზის გაყიდული წიგნებიდან შემოსული თანხის ნაწილს დამოუკიდებელ მედიებს გადაურიცხავს „სულაკაურის გამომცემლობა“. 

„სინათლე მედიისთვის“ სერია Magnum Opus-ის ყველა გაყიდული ეგზემპლარიდან შემოსულ 30%-ს გადარიცხავს „ინტელექტიც“.

ქართულ დამოუკიდებელ მედიებს მხარს უჭერს „პალიტრა L“: „სწორედ ამ კამპანიის ფარგლებში, თბილისის წიგნის დღეებზე, 14, 15 და 16 ნოემბერს სერია „ლიტერე ინვენტეს” გაყიდული წიგნებიდან შემოსული თანხის ნაწილს გადავურიცხავთ დამოუკიდებელ მედიებს“. 

ქართველი ავტორების გაყიდული წიგნებიდან მიღებული თანხის ნაწილს მედიების მხარდასაჭერად გადარიცხავს „მედუზა“.  

დამოუკიდებელი მედიების მხარდასაჭერად ნაირა გელაშვილის საბავშვო წიგნების გაყიდვიდან შემოსული თანხის ნახევარს გადარიცხავს „ალონიც“.

„წიგნები ვაკეში“ კი წერს, „წიგნის დღეებზე თითოეული გაყიდული წიგნის თანხიდან, ლარი გადაირიცხება დამოუკიდებელი მედიის მხარდაჭერის ფონდში. „სინათლე არ უნდა ჩაქრეს“ ერთად ყველაფერს შევძლებთ!“

„პრესის საერთაშორისო ინსტიტუტი“ (IPI) ჟურნალისტების წინააღმდეგ ჩადენილ დანაშაულთა დაუსჯელობის აღმოფხვრის საერთაშორისო დღეს ეხმაურება და საერთაშორისო საზოგადოებას მოუწოდებს, გადადგას სწრაფი და კონკრეტული ნაბიჯები დაუსჯელობის გლობალური კრიზისის დასასრულებლად და შეასრულოს საერთაშორისო სამართლის მიხედვით გათვალისწინებული ვალდებულებები, მედიის წარმომადგენლების წინააღმდეგ ჩადენილი დანაშაულების გამოსაძიებლად.

IPI-ის შეფასებით, მთელს მსოფლიოში თავისუფალი პრესა საფრთხის ქვეშაა, ხოლო ჟურნალისტებსა და დამოუკიდებელ მედიაზე თავდასხმები დღითიდღე ძლიერდება:

„სახელმწიფოების უუნარობამ, არ მიიღონ რეალური ზომები დაუსჯელობის ამ კრიზისის მოსაგვარებლად, დააჩქარა ადამიანის უფლებებისა და კანონის უზენაესობის ეროზია, რადგან ავტორიტარიზმი ფეხს იკიდებს მსოფლიოს მრავალ ნაწილში“.

„პრესის საერთაშორისო ინსტიტუტის“ განცხადებით, პრესაზე თავდასხმები თავად დემოკრატიის გულს ურტყამს და ძირს უთხრის დამოუკიდებელ ინსტიტუტებს, რომლებიც თავისუფალ საზოგადოებებს ტირანიისა და უკონტროლო ძალაუფლებისგან იცავენ.

როგორც IPI-ი აღნიშნავს, ამ დანაშაულებისთვის დაუსჯელობა გადამდებ დაავადებას ჰგავს: ძირს უთხრის კანონის უზენაესობას, ასუსტებს ნდობას დემოკრატიული ინსტიტუტების მიმართ და ამწვავებს ძალადობას:

„ცხადია, რომ მხოლოდ კანონები და საერთაშორისო შეთანხმებები საკმარისი არ არის: საჭიროა პოლიტიკური ნება და ისეთი პოლიტიკური ლიდერები, რომლებიც ერთგულნი არიან კანონის უზენაესობის დაცვისადმი - სწამთ თავისუფალი საზოგადოებისა და წესებსა და უფლებებზე დაფუძნებული წესრიგის - მზად არიან პრაქტიკაში დაიცვან ეს ვალდებულებები და პრინციპები. ეს ნიშნავს, რომ მათ უნდა გამოიძიონ, გაასამართლონ და დასაჯონ ჟურნალისტების წინააღმდეგ ჩადენილი დანაშაულები, მაშინაც კი, როდესაც სამართლიანობის მიღწევა პოლიტიკური მოკავშირეებისა და გავლენიანი ელიტისთვის პასუხისმგებლობის დაკისრებას გულისხმობს“. 

2 ნოემბერთან - ჟურნალისტების წინააღმდეგ ჩადენილ დანაშაულთა დაუსჯელობის აღმოფხვრის საერთაშორისო დღესთან დაკავშირებით „პრესის თავისუფლების მტაცებელთა“ 2025 წლის სია გამოაქვეყნა „რეპორტიორები საზღვრებს გარეშემ“. RSF-მა ამ 34-კაციან სიაში „ქართული ოცნების“ დამფუძნებელი და საპატიო თავმჯდომარე ბიძინა ივანიშვილიც შეიყვანა. 

„პრესის თავისუფლების მტაცებელთა“ 2025 წლის სიის შესახებ ვრცლად იხილეთ აქ.

სქრინი - TV პირველი


დღეს თბილისის საქალაქო სასამართლო აფგან სადიგოვის ექსტრადიციის დასაშვებობაზე იმსჯელებს. თბილისში დაკავებული აზერბაიჯანელი ჟურნალისტის საექსტრადიციო საქმის განხილვა 28 ნოემბერს, 15:00 საათზეა ჩანიშნული. საქართველოს გენერალური პროკურატურა სასამართლოსგან სადიგოვის აზერბაიჯანის რესპუბლიკაში ექსტრადიციის დასაშვებად ცნობას ითხოვს. 

აფგან სადიგოვი და მისი დამცველები გენერალური პროკურატურის შუამდგომლობას არ ეთანხმებიან და სასამართლოს წინაშე ასაბუთებენ, რომ მისი აზერბაიჯანში ექსტრადიცია პოლიტიკურ და თვითნებურ დევნას ისახავს მიზნად, რაც მის ჟურნალისტურ საქმიანობასა და წლების განმავლობაში ხელისუფლების დანაშაულებისა და კორუფციული საქმიანობის კრიტიკას უკავშირდება.

„სოციალური სამართლიანობის ცენტრის“ განცხადებით, დაცვის მხარე სასამართლოს წარუდგენს მტკიცებულებებს, რომლებიც ადასტურებს, რომ აზერბაიჯანში ექსტრადიციის შემთხვევაში სადიგოვი დევნას, წამებასა და არაადამიანურ მოპყრობას დაექვემდებარება. 

„აზერბაიჯანში აქტივისტების, უფლებადამცველებისა და ჟურნალისტების დევნის რეპრესიული პრაქტიკის გათვალისწინებით, აშკარაა, რომ სადიგოვი აზერბაიჯანისთვის გადაცემის შემთხვევაში თვითნებური დევნისა და ფუნდამენტური უფლებების დარღვევის მსხვერპლი გახდება.

მნიშვნელოვანია, რომ სადიგოვის აზერბაიჯანში ექსტრადიციის დაუშვებლობის შესახებ საქართველოს სახელმწიფოს ავტორიტეტული საერთაშორისო ორგანიზაციები მოუწოდებენ, მათ შორის Amnesty International და ეუთო. ისინი მიუთითებენ, რომ სადიგოვის ექსტრადიციის შემთხვევაში საქართველო დაარღვევს საერთაშორისო დონეზე აღებულ ვალდებულებებს.

აღსანიშნავია, რომ აზერბაიჯანის რესპუბლიკაში სადიგოვის მიმართ მიმდინარე სისხლის სამართლის დევნა უსაფუძვლო და დაუსაბუთებელია. ამას ადასტურებს თავად აზერბაიჯანის მიერ საქართველოსთვის გაზიარებული საქმის მასალები, რომელიც სრულიად არალოგიკურ და წინააღმდეგობრივ ინფორმაციასა და მტკიცებებს ეფუძნება“.

თბილისში დაკავებული აზერბაიჯანელი ჟურნალისტის ინტერესებს სწორედ „სოციალური სამართლიანობის ცენტრი“ იცავს.

აფგან სადიგოვს შსს-ის მიგრაციის დეპარტამენტმა საქართველოში პოლიტიკური თავშესაფრის მიცემაზე უარი 16 სექტემბერს უთხრა. 21 სექტემბრიდან კი, ჟურნალისტმა შიმშილობა დაიწყო და მისი ჯანმრთელობის მდგომარეობა როგორც მეუღლე, სევინჩ სადიგოვა ამბობს, ძალიან  მძიმეა. 

სადიგოვს საექსტრადიციო პატიმრობა კიდევ 3 თვით თბილისის საქალაქო სასამართლომ 1 ნოემბერს გაუხანგრძლივა. ის შემდგომი ექსტრადირების მიზნით 3 აგვისტოს დააკავეს. 

აზერბაიჯანელი ჟურნალისტი საქართველოში 2023 წლის 24 დეკემბრიდან იმყოფება და მას საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს მიერ გაცემული დროებითი ბინადრობის მოწმობა აქვს. აფგან სადიგოვი ონლაინ მედია Azel.Tv-ის მთავარი რედაქტორია. 

დღეს, 11 ნოემბერს აზერბაიჯანში კლიმატის ცვლილებების 29-ე კონფერენცია (COP29) გაიხსნა, რომელსაც პრეზიდენტი ილჰამ ალიევი და გაეროს გენერალური მდივანი ანტონიო გუტიერეში მასპინძლობენ. კონფერენციის პარალელურად  „რეპორტიორები საზღვრებს გარეშემ“ (RSF) განცხადება გაავრცელა და დაკავებული აზერბაიჯანელი ჟურნალისტების გათავისუფლება მოითხოვა.

ორგანიზაციის განცხადებით, აზერბაიჯანში, რომლის შემოსავლების 90% ნავთობისა და გაზის ექსპორტითაა უზრუნველყოფილი, ჟურნალისტებს, რომლებიც გარემოს საკითხებს აშუქებენ, აკავებენ და მათზე ფიზიკურად ძალადობენ. როგორც „რეპორტიორები საზღვრებს გარეშე“ წერს, ბოლო ერთ წელიწადში ხელისუფლებამ პროფესიული საქმიანობისთვის 15 ჟურნალისტი დააკავა, მათგან 13 ახლაც პატიმრობაში იმყოფება. ერთ-ერთი ნარგიზ აბსალამოვაა, რომელიც გარემოს დაცვის საკითხებზე საგამოძიებო მასალებს ამზადებდა.

RSF-ის აღმოსავლეთ ევროპისა და ცენტრალური აზიის ოფისის ხელმძღვანელი, ჟან კაველიე აღნიშნავს, ორგანიზაცია საერთაშორისო საზოგადოებას მოუწოდებს, მოსთხოვოს აზერბაიჯანის ხელისუფლებას, გაათავისუფლოს დაპატიმრებული ჟურნალისტები, შეწყვიტოს პრესის თავისუფლების უხეში დარღვევები და აიღოს ვალდებულება, დაიცვას დამოუკიდებელი ჟურნალისტიკა.

„ჟურნალისტიკის, განსაკუთრებით გარემოსდაცვითი ჟურნალისტიკის დაცვისთვის მაგალითის მიცემა გაეროს კლიმატის კონფერენციის მასპინძლობის წინაპირობა უნდა იყოს. როგორ შეგვიძლია მივიღოთ ის ფაქტი, რომ ნავთობ-სახელმწიფო, რომელიც აპატიმრებს დამოუკიდებელ ჟურნალისტებს, არის იმ მოლაპარაკებების მასპინძელი, რომელიც გლობალური კლიმატის მომავალს განსაზღვრავს?“

RSF-ის განცხადებით, აზერბაიჯანში გარემოზე, ჯანდაცვასა და კლიმატზე ნავთობისა, გაზისა და სამთო მოპოვების დამანგრეველი შედეგების გაშუქება ჟურნალისტებისთვის რთული და საშიშია. ორგანიზაციას ამის მაგალითად, სწორედ Abzas Media-ის ჟურნალისტის, ნარგიზ აბსალამოვას შემთხვევა მოჰყავს, რომელიც 2023 წლის 30 ნოემბერს „უცხოური ვალუტის კონტრაბანდის“ ბრალდებით დააკავეს.

„რეპორტიორები საზღვრებს გარეშეს“ ინფორმაციით, 2023 წლის ივნისში აბსალამოვამ აზერბაიჯანის ერთ-ერთ სოფელში გამართული საპროტესტო აქცია გააშუქა, სადაც მოსახლეობა ახალი ხელოვნური ტბის იმ პროექტს აპროტესტებდა, რომელიც მიზნად სამთო ოპერაციებიდან ციანიდით და დარიშხანით დაბინძურებული ჩამონადენის შეგროვებას ისახავდა. პოლიციამ მშვიდობიანი მოსახლეობა სასტიკად დაარბია და ადგილიდან სამი ჟურნალისტი, მათ შორის ნარგიზ აბსალამოვა ძალადობრივად გააძევა. 

როგორც ორგანიზაცია წერს, აბსალამოვა, Abzas Media-ს 4 სხვა კოლეგასთან და კიდევ სხვა 8 დამოუკიდებელ ჟურნალისტთან ერთად, (რომელთა შორისაც Toplum TV-ის წარმომადგენლებიც არიან), არასათანადო მოპყრობას განიცდიან.

RSF-ის პრესის თავისუფლების რეიტინგში აზერბაიჯანი 180 ქვეყნიდან 164-ე ადგილს იკავებს.

პოლიცია ბოლო პერიოდში სხვადასხვა მიზეზით უზღუდავს თავისუფლებას იმ ჟურნალისტებს, რომლებიც რუსთაველის გამზირზე მიმდინარე პროტესტს აშუქებენ. 24 ოქტომბერს, დაახლოებით 50 წუთის განმავლობაში ავტომობილში ჰყავდათ დაკავებული ონლაინგამოცემა „პუბლიკის“ ჟურნალისტი, ბასტი მგალობლიშვილი, ხოლო 5 ნოემბერს დააკავეს ტელეკომპანია „ფორმულას“ ჟურნალისტი, ლიზა ციციშვილი, რომელიც მალევე გაათავისუფლეს. 

განსაკუთრებით საყურადღებოა ჟურნალისტური საქმიანობის შესრულების გამო „მედიაჩეკერის“ ჟურნალისტის, ნინია კაკაბაძის დაკავება, რის შემდეგაც მის მიმართ შედგა ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ოქმი გზის ხელოვნურად ბლოკირების ბრალდებით და წარედგინა სასამართლოს სახდელის დასადებად. შსს-ს განმარტებით, ნინია კაკაბაძე არ ასრულებდა ჟურნალისტურ საქმიანობას, რადგანაც როდესაც ჟურნალისტი შეწყვეტს გაშუქებას, უნდა გადაინაცვლოს ტროტუარისკენ.

შინაგან საქმეთა სამინისტროს ჟურნალისტური საქმიანობის დროს გზის გადაკეტვის მიზეზით სახდელის გამოყენებასთან დაკავშირებით არაერთგვაროვანი პრაქტიკა აქვს. არაერთგვაროვან პრაქტიკას უფრო მეტად ბუნდოვნად აქცევს სამინისტროს განმარტებები ჟურნალისტური საქმიანობის შინაარსისა და აქციის გაშუქების წესების შესახებ, რაც თავის მხრივ, არ ეფუძნება არავითარ საკანონმდებლო აქტს, თუ საერთაშორისო პრაქტიკას. მეტიც, შსს-ს დასაბუთება ძირითადად ეყრდნობა შეკრება/მანიფესტაციის წესების დარღვევის შესახებ სასამართლოს პრაქტიკას, რაც საერთოდ არაა რელევანტური ჟურნალისტის მიერ აქციის გაშუქების საქმის კონტექსტში.

შსს-ს განმარტებებს უპირისპირდება ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრაქტიკა და გვთავაზობს განსხვავებულ მიდგომებს, რომელთა თანახმად, საქმეები განხილული უნდა იყოს არა შეკრება/მანიფესტაციის წესების დარღვევის, არამედ გამოხატვის თავისუფლების კონტექსტში. ქვემოთ მიმოხილული იქნება სტრასბურგის სასამართლოს საქმეები ისეთ შემთხვევებთან მიმართებით, როდესაც მოხდა ჟურნალისტების დაკავება ან სხვაგვარად შეფერხება აქციის გაშუქებისას. 

BUTKEVICH v. RUSSIA

საქმეში - ბუტკევიჩი რუსეთის წინააღმდეგ ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო განმარტავს, რომ ინფორმაციის შეგროვება არის ჟურნალისტიკის მომზადების არსებითი ეტაპი, მტკიცედ დაცული, როგორც პრესის თავისუფლების ნაწილი. სასამართლომ დაადგინა, რომ ჟურნალისტის დაკავება, დევნა და დასჯა არღვევს მის გამოხატვის თავისუფლების უფლებას. სასამართლომ ამ საქმეში გამოხატვის თავისუფლებასთან ერთად (კონვენციის მე-10 მუხლი), დაადგინა თავისუფლების უფლებისა (კონვენციის მე-5 მუხლი) და სამართლიანი სასამართლოს უფლების (კონვენციის მე-6 მუხლი) დარღვევაც. სასამართლომ აღნიშნა, რომ მედია ასრულებს მნიშვნელოვან ამოცანას დემოკრატიულ საზოგადოებაში, როდესაც საზოგადოებას აწვდის ინფორმაციას დემონსტრაციებზე უწესრიგობის აღმოფხვრისას ხელისუფლების ქმედებებზე. ამიტომ ჟურნალისტების დემონსტრაციების დროს ხელის შეშლის ნებისმიერი მცდელობა უნდა იყოს დაქვემდებარებული „მკაცრ კონტროლს“. ეს ასევე, ეხება ისეთ შემდგომ ზომებს, როგორიცაა სავარაუდო სამართალდარღვევისთვის დევნა.

სასამართლომ განმარტა, რომ საქმე უნდა ყოფილიყო განხილული კონვენციის მე-10 (გამოხატვის თავისუფლება) და არა მე-11 (მშვიდობიანი შეკრების თავისუფლება) მუხლთან მიმართებით, რაც კონცეპტუალურად ეწინააღმდეგება შინაგან საქმეთა სამინისტროს მიდგომას. 

ასევე, ეს გადაწყვეტილება ადგენს, რომ ჟურნალისტებისთვის არ არის მოთხოვნილი განმასხვავებელი ტანსაცმლის ან პრესის ნიშნების ტარება საზოგადოებრივ შეკრებებზე, კონვენციით გარანტირებული დაცვის მოსაპოვებლად. ამავე კონტექსტში აგრეთვე საყურადღებოა ჰააგის სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება ჟურნალისტების დაკავებისგან დაცვის შესახებ იმ ვითარებაში, როდესაც ჟურნალისტები იმყოფებიან აქციის იმ მონაწილეებთან ერთად, რომლებიც კანონს არღვევენ. სასამართლომ აღნიშნა, რომ შესაძლოა, არსებობდეს გონივრული ეჭვი აქტივისტების დაკავებისთვის და ჟურნალისტის, ერთი შეხედვით, აქციის მონაწილედ მიჩნევისთვის, თუმცა გადამწყვეტია ის, რომ დაკავების შემდეგ, ძალიან მალე აღარ უნდა არსებობდეს რაიმე ეჭვი მას შემდეგ, რაც ჟურნალისტი წარადგენს პრესის ბარათსა და ვალიდურ პირადობის მოწმობას. როდესაც ჟურნალისტი საქმიანობს კანონმდებლობის ფარგლებში, პოლიციამ უნდა ივარაუდოს, რომ პირი, რომელიც ატარებს ასეთ საიდენტიფიკაციო ნიშნებს, ნამდვილად არის ჟურნალისტი და ეს წესი მოქმედებს ე.წ. „ჩანერგილი ჟურნალისტიკის“ შემთხვევაშიც. სასამართლომ განაცხადა, რომ დაკავების მცირე ხნისა და დოკუმენტების წარდგენის შემდეგ, აღარ იყო სამართლებრივი საფუძველი დაკავებისთვის და პოლიციას უნდა გაეთავისუფლებინა ჟურნალისტი.

ამდენად, სასამართლო გადამწყვეტად მიიჩნევს ჟურნალისტის განზრახვას, შეაგროვოს და გაავრცელოს ინფორმაცია და ფოტო/ვიდეო მასალა. ეს გადაწყვეტილება კარგად ასახავს ფუნქციონალურ და ფართო მიდგომას ჟურნალისტის ცნებისადმი, რომლითაც განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება მის როლს.

BRYAN AND OTHERS v. RUSSIA

საქმეში - ბრაიენი და სხვები რუსეთის წინააღმდეგ, რომელიც შეეხებოდა პროტესტის გაშუქების დროს ჟურნალისტების დაკავებას, ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ დაადგინა კონვენციის მე-10 (გამოხატვის თავისუფლება) და მე-5 (თავისუფლების უფლება) მუხლების დარღვევა.

სასამართლომ აღიარა, რომ ხელისუფლება არ უნდა ჩაერიოს ჟურნალისტების მუშაობაში მხოლოდ იმ საფუძვლით, რომ შეკრება, რომელსაც ისინი დოკუმენტირებენ, მიიჩნევა უკანონოდ. გარდა ამისა, ის ფაქტი, რომ დემონსტრაცია უკანონოა, პოლიციის მოქმედებამ შეიძლება კიდევ უფრო გაზარდოს მედია გაშუქებისა და ჟურნალისტური რეპორტაჟის რელევანტობა. ამავე საქმეში სასამართლომ კონვენციით გარანტირებული თანაბარი დაცვის სტანდარტი გაავრცელა არა მხოლოდ მედიასაშუალებებში დასაქმებულ, არამედ ფრილანსერ ჟურნალისტებზეც.

Magyar Helsinki Bizottság v. Hungary

უნგრეთის ჰელსინკის კომიტეტი უნგრეთის წინააღმდეგ - საქმეში სასამართლოს დიდმა პალატამ ჟურნალისტური საქმიანობა ფართოდ, ფუნქციონალური გაგებით დაინახა და განსაკუთრებული მნიშვნელობა მიანიჭა არა მხოლოდ ჟურნალისტებს, არამედ საზოგადოებრივ მეთვალყურეებსა (Social Watchdog) და არასამთავრობო ორგანიზაციებს, რომლებიც ინფორმაციას ავრცელებენ საზოგადოებრივი ინტერესის საკითხებზე.

სასამართლომ აღიარა, რომ საზოგადოებრივი დებატისთვის სხვადასხვა პლატფორმის შექმნის ფუნქცია არ შემოიფარგლება მხოლოდ პრესით, არამედ შეიძლება განხორციელდეს, სხვებთან ერთად, არასამთავრობო ორგანიზაციების მიერ, რომელთა საქმიანობა ინფორმირებული საზოგადოებრივი დებატის არსებითი ელემენტია. სასამართლომ დაადგინა, რომ როდესაც არასამთავრობო ორგანიზაცია ყურადღებას ამახვილებს საზოგადოებრივი ინტერესის საკითხებზე, ის ახორციელებს საზოგადოებრივი მეთვალყურის (Social Watchdog) როლს, რომელიც პრესის მსგავსი მნიშვნელობისაა და შეიძლება დახასიათდეს, როგორც სოციალური მეთვალყურე, რომელიც იმსახურებს კონვენციის ქვეშ პრესისთვის მინიჭებულის მსგავსად დაცვას.

სასამართლოს შეფასებით, დემოკრატიული საზოგადოების ინტერესშია, რომ როგორც პრესას, ისე არასამთავრობო ორგანიზაციებს შეეძლოთ, შეასრულონ საზოგადოებრივი მეთვალყურის მნიშვნელოვანი როლი საზოგადოებრივი ინტერესის საკითხებზე ინფორმაციის გადაცემაში. იმის გათვალისწინებით, რომ ზუსტი ინფორმაცია მათი საქმიანობის იარაღია, აუცილებელია, მათ მოიპოვონ ინფორმაციაზე წვდომა, რათა შეასრულონ საზოგადოებრივი ინტერესის საკითხებზე ცნობების გამავრცელებლის როლი. ინფორმაციაზე წვდომის შესაფერხებლად შექმნილმა დაბრკოლებებმა შეიძლება გამოიწვიოს ის, რომ მედიაში ან მასთან დაკავშირებულ სფეროებში მომუშავე პირებს აღარ შეეძლოთ ეფექტურად შეასრულონ „მეთვალყურის“ როლი და მათი უნარი, ზუსტად და საიმედოდ მიაწოდონ საზოგადოებას ინფორმაცია, დაქვეითდება.

სასამართლოს შეფასებით, მნიშვნელოვანი გარემოებაა ის, მოიპოვებს თუ არა პირი ინფორმაციას საზოგადოებრივი მეთვალყურის ხარისხით, საზოგადოების ინფორმირების მიზნით. სასამართლო ასევე, აღნიშნავს, რომ ინტერნეტის მიერ ახალი ამბების მიმართ საზოგადოების წვდომის გაძლიერებასა და ინფორმაციის გავრცელების ხელშეწყობაში შესრულებული მნიშვნელოვანი როლის გათვალისწინებით, ბლოგერებისა და სოციალური მედიის პოპულარული მომხმარებლების ფუნქცია ასევე შეიძლება გაუთანაბრდეს „საზოგადოებრივ მეთვალყურეებს“ და მოექცევა კონვენციის მე-10 მუხლით (გამოხატვის თავისუფლება) დაცულ სფეროში.

სტრასბურგის სასამართლოს გადაწყვეტილებები თბილისის საქალაქო სასამართლოს პრაქტიკაში

მედიასთან დაკავშირებულ ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს გადაწყვეტილებებზე მიუთითებს თბილისის საქალაქო სასამართლოც აქამდე მიღებულ დადგენილებებში (2025 წლის 23 მაისის N4/1433-25 დადგენილება, პ. 8.3.) ჟურნალისტური საქმიანობის შინაარსისა და აქციის გაშუქების სტანდარტების განსაზღვრისთვის და ადგენს, რომ ჟურნალისტური საქმიანობა ემსახურება საპროტესტო აქციის გაშუქებასა და იქ არსებული მოვლენების დაფიქსირებას, ხოლო ამგვარი საქმიანობისთვის ხელშეშლა, ცხადია, წარმოადგენს გამოხატვის თავისუფლებაში ჩარევას. საქალაქო სასამართლო იშველიებს საქმეს - Pentikäinen v. Finland, რომელშიც სტრასბურგის სასამართლომ განმარტა, რომ „მედიის წარმომადგენლებს ხელი არ უნდა შეეშალოთ პოლიციის ოპერაციების დაკვირვებასა და ჩაწერაში, თუ (გამონაკლისის სახით) მათი იქ ყოფნა მნიშვნელოვნად არ შეაფერხებს ან ხელს არ შეუშლის სამართალდამცავებს სამუშაოს შესრულებაში. ასეთ შემთხვევაში, ჟურნალისტებს დასაშლელად უნდა მიეცეთ მკაფიო ინსტრუქციები და საკმარისი დრო, ხოლო ამის შემდეგ მათთვის უზრუნველყოფილი უნდა იყოს დამატებითი შესაძლებლობები შეკრების სათანადოდ გასაშუქებლად. თუ მედიის წარმომადგენლები დაშლის შესახებ კანონიერ ბრძანებას არ დაემორჩილებიან, შესაძლებელია, ამას პოლიციის მხრიდან მოჰყვეს პროპორციული რეაგირება.“  

თბილისის საქალაქო სასამართლო ასევე, მიუთითებს სტრასბურგის სასამართლოს სხვა საქმეზეც - Najafli v. Azerbaijan, რომელშიც განმარტებულია, რომ „თუ მედიის წარმომადგენელს არ აცვია სპეციალური ტანსაცმელი ან არ უკეთია სამკერდე ნიშანი, მას უნდა მიეცეს უფლება, ყოველგვარი დაბრკოლების გარეშე აწარმოოს საკუთარი ჟურნალისტური საქმიანობა, მას შემდეგ, რაც პოლიციელისთვის ცნობილი გახდება მისი ვინაობა და პროფესია, ამ შემთხვევაში, ზემოხსენებულ პირს უნდა მიუწვდებოდეს ხელი დაცვის ისეთსავე საშუალებებზე, როგორიც მედიის ყველა სხვა წარმომადგენელს ექნებოდა.“

როგორ უნდა გამოვიყენოთ სტრასბურგის სასამართლოს გადაწყვეტილებები ბოლოდროინდელ შემთხვევებზე?

ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენცია საქართველოს კანონმდებლობის ნაწილია და იერარქიულად „ქართული ოცნების“ მიერ მიღებულ საკანონმდებლო ცვლილებებზე მაღლაც დგას, ხოლო სტრასბურგის სასამართლოს განმარტებები, კონტექსტის შესაბამისად, სავალდებულოდაა გასათვალისწინებელი ადგილობრივი სასამართლოებისთვის.

მოქმედი კანონმდებლობა (ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 1741 მუხლის მე-10 ნაწილი) ადგენს პასუხისმგებლობას შეკრება/მანიფესტაციის გამართვის წესის დარღვევისთვის, რაც გულისხმობს იმას, რომ ამ დარღევის ჩადენისთვის პირი უნდა მონაწილეობდეს შეკრებში და ამავდროულად ხელოვნურად კეტავდეს გზის სავალ ნაწილს. პრაქტიკის ანალიზი კი ცხადყოფს, რომ ჟურნალისტის საქმიანობის შეზღუდვა უნდა შეფასდეს არა კონვენციის მე-11 (მშვიდობიანი შეკრების უფლება), არამედ მე-10 მუხლის (გამოხატვის თავისუფლება) კონტექსტში. აღნიშნულიდან გამომდინარე, ჟურნალისტი არ შეიძლება ჩაითვალოს შეკრება/მანიფესტაციის მონაწილედ და შესაბამისად, ის ვერ დაარღვევს იმ წესს, რომლის დარღვევაც მხოლოდ შეკრების მონაწილეს შეუძლია. ისევე, როგორც ჟურნალისტი ვერ გახდება მისი ნების საწინააღმდეგოდ ან მისდა უნებურად შეკრების მონაწილე და მასზე ვერ გავრცელდება აქციის მონაწილის შემზღუდავი კანონმდებლობა.

ამდენად, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრაქტიკის გათვალისწინებით, აქციის გაშუქების დროს ჟურნალისტის მიმართ შემდეგი მოთხოვნები უნდა იყოს დაცული:

• კონვენცია გამოხატვის თავისუფლების ქვეშ იცავს და დაუშვებელია მშვიდობიანი შეკრების წესის დარღვევისთვის ჟურნალისტის დაკავება ან საქმიანობის სხვაგვარად შეზღუდვა;

• კონვენცია გამოხატვის თავისუფლების ქვეშ იცავს არა მხოლოდ მედიასაშუალებაში დასაქმებული, არამედ ფრილანსერი ჟურნალისტების და სხვა ნებისმიერი პირის საქმიანობას, რომელთა განზრახვაა, საზოგადოების ინფორმირების მიზნით, შეაგროვონ და გაავრცელონ ინფორმაცია, როგორც საზოგადოებრივმა მეთვალყურემ;

• პრესის ან სხვა მაიდენტიფიცირებელი ნიშნის ტარება რეკომენდირებულია, მაგრამ არაა აუცილებელი იმისთვის, რომ პირი მოექცეს კონვენციით გარანტირებული გამოხატვის თავისუფლების დაცვის ქვეშ;

• თუ პოლიციას გაუჩნდება დასაბუთებული ეჭვი, არის თუ არა პირი ჟურნალისტი, მას შეუძლია მოითხოვოს შესაბამისი საქმიანობის დამადასტურებელი დოკუმენტ(ებ)ი. მას შემდეგ, რაც პოლიციას წარედგინება შესაბამისი დოკუმენტ(ებ)ი, მას უფლება აღარ აქვს, დააბრკოლოს ჟურნალისტი ან შეუზღუდოს გადაადგილება მას;

• ჟურნალისტური საქმიანობის განხორციელებისა და აქციის გაშუქების წესებზე არ მიუთითებს ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო, რადგან ეს მედიის თავისუფლად საქმიანობის განუყოფელი ნაწილია;

• ყველაზე მნიშვნელოვანი და ზოგადი წესი, რომელიც მედიამ აქციის გაშუქებისას უნდა გაითვალისწინოს, არის ის, რომ ხელი არ უნდა შეუშალოს საპოლიციო ღონისძიებებს და დაემორჩილოს პოლიციის კანონიერ მოთხოვნებს;

• ასეთ შემთხვევაში, ჟურნალისტებს დასაშლელად უნდა მიეცეთ მკაფიო ინსტრუქციები და საკმარისი დრო, ხოლო ამის შემდეგ მათთვის უზრუნველყოფილი უნდა იყოს დამატებითი შესაძლებლობები შეკრების სათანადოდ გასაშუქებლად;

• პოლიციას შემდგომი პროპორციული რეაგირების უფლება მხოლოდ მაშინ აქვს, თუ მედიის წარმომადგენლები დაშლის შესახებ კანონიერ ბრძანებას არ დაემორჩილებიან.
  
  
  
  
  
  ბლოგში გამოთქმული მოსაზრებები ეკუთვნის ავტორს და შეიძლება არ ასახავდეს რედაქციის პოზიციას.

ვიცი ავტოკრატიაში, სადაც რეჟიმი პროპაგანდაზე დგას, იუმორით წერა დიდ რისკებს შეიცავს, მაინც არ შევეპუები და ვეცდები ის აბსურდი, რომელშიც თავი ამოვყავი, მსუბუქად მოგიყვეთ. 

მე ვარ ნინია კაკაბაძე, პასპორტში ნინო ზურაბის ასული კაკაბაძე, დაბადებული 1974 წლის 15 აპრილს. უკანასკნელ პერიოდში, რაც ქვეყნის ე.წ. პრემიერი ქუჩის გადაკეტვისთვის ყველას პატიმრობით დაგვემუქრა და ამ მუქარას ყოველდღიურად ასრულებს, მეც ყოველდღე ჩავდივარ რუსთაველზე და ვიღებ ყველაფერს: პოლიციელებს, ჟურნალისტებს, მანიფესტანტებს და გადაკეტილი გზით უკმაყოფილო მგზავრებსაც კი. მასალას ვაგროვებ და საჭიროების შემთხვევაში გამოვიყენებ „მედიაჩეკერისთვის“, თქვენ რომ ახლა კითხულობთ, იმ ონლაინ გამოცემისთვის.

3 ნოემბერს, ჩემი ახლობელი და მეგობარი ანუკა გამსახურდია ისევ გზაზე დადგა დროშით ხელში და სანამ ტროტუარზე არ გადმოგვრეკეს, იდგა. რასაკვირველია, მას დღეს დააკავებენ. ანუკ, მოდი, დღეს გაგიყვან-მეთქი აქედან და ხვალ დილით ჩაჯექი, მიხვალ სახლში, მოემზადები, ჩაალაგებ ჩანთას და ბარემ დაგაკავებენ. კაიო. ჩემი მანქანა ჭიჭინაძეზე დგას, იქ ბევრი პოლიციელია, შენ ჩიტაძის მხარეს წადი, მე ჭიჭინაძიდან ავალ, ჩიტაძით ჩამოვალ და უცებ ჩამიხტი მანქანაში. ისევ კაიო. ავედი ჩქარა მანქანასთან, ჩავჯექი, ავიარე ჭიჭინაძის ქუჩა და რომ უნდა შევუხვიო - მარჯვნიდან, მარცხნიდან მოაყენეს მანქანები, თვით საპატრულო პოლიციის უფროსი, გოგა მემანიშვილი ხელმძღვანელობდა ჩემი შეპყრობის აქტს. გადმობრძანდით, პირადობა, გამოგვყევით… ჩამსვეს მანქანაში, აქეთ-იქიდან მომისხდნენ პოლიციელები და რაღაცნაირად მავიწროვებენ. მეთქი, მეგობრებო, გაიწიეთ ცოტა, ნუ მაწვებით, ხომ არ გადავფრინდები მანქანიდან. ჩემს მანქანას შუშა მაინც აუწიეთ და დაკეტეთ, ასე ხომ არ უნდა დატოვოთ?! ვესროლე ვიღაც პოლიციელს გასაღები, გყავდეს შენ მანქანა-მეთქი. 

ვზივარ მანქანაში და ვფიქრობ, ანუკას გაყვანის რა დიდებული სტრატეგია დავგეგმე, რა დროს ჩემი დაპატიმრება იყო?! ამ დროს მირეკავს სწორედ ანუკა, ტელეფონს მართმევენ პოლიციელები და მითიშავენ. ისეთ ადგილას გამაჩერეს, ვაითუ ვერავინ გაიგოს, რომ დამიჭირეს. მაგრამ არა, გათიშული ტელეფონით მიხვდებიან, რომ დამაკავეს, ატეხენ განგაშს, გატეხავენ ციხის კარს და გამათავისუფლებენ. თქვენ არ იცით, მე ვინ ვარ? - ვეკითხები ჩემს დამკავებელ პოლიციელებს მანქანაში. მინდა ვუთხრა, რომ - სახალხო არტისტი, მაგრამ ვეუბნები, რომ ჟურნალისტი ვარ, არ გაქვთ ჩემი დაპატიმრების უფლება. მოკლედ, არ აინტერესებთ. 

თქვენ ილიაუნიში არ ასწავლით? თითქმის ჩურჩულით მეკითხება ჩემი გამკავებელი პოლიციელი. დიახ. ჩემი სტუდენტი ხომ არ იყავით? არა, მაგრამ ვიცი. ილიაუნის სამართლის ფაკულტეტი დავამთავრე წელს. აი, აგერჩია ჩემი საგანი და დღეს პოლიციელი კი არ იქნებოდი. აფსუს. 

მივქრივართ კახეთის გზატკეცილისკენ. მივედით, გადმომიყვანეს მანქანიდან, შემიყვანეს შენობაში, ხელი მაინც ჩაკიდული აქვთ, რომ არ გავიქცე. შევდივარ და რას ვხედავ, ანუკა გამსახურდია ზის და მელის. არ იყო აშკარად ეს ჩიტაძის კუთხე. რა კარგია, ერთად ვიქნებით იზოლატორში. ცოტა ამოვისუნთქე. 

სურათი ასეთია: პოლიციის შუშის შენობაში, პირველივე სართულზე, მგონი მანქანების სადგომი იყო, ციოდა, თითქმის ბნელოდა, დაახლოებით 20 პოლიციელი დგას, მიდის, მოდის… ვსხედვართ მე და ანუკა. მაინც გაგვაცალკევეს, რომ უცებ და იქვე რამე ტერაქტი არ დავგეგმოთ. 

ამის მერე იწყება: სახელი, გვარი, სად მუშაობ, როდის დაიბადე, სად დაიბადე. ქალბატონო ნინო, ეს რა მედიაა? დაკვირვებით უყურებენ ჩემს პრესის ბარათს. მეთქი, ხალხო, ხომ არ გადაირიეთ, რა ნინო, რა ნინო? ნინია ვარ კაკაბაძე. არანაირი რეაგირება, მიყურებენ შუშის თვალებით. მეთქი, ხალხო, რატომ უკეთებთ ამას ბატონ ბიძინას? მისი მტრები ხომ არ ხართ? ვერ ნახეთ, გუშინ „პრესის თავისუფლების მტაცებელთა“ სიაში რომ შეიყვანეს? დღეს ჟურნალისტის დაკავება ხომ ბატონი ბიძინას წინააღმდეგ გადადგმულია ნაბიჯია?! თვალები - ისევ შუშის, არც წესიერი ლაპარაკი, არც ხუმრობა, არაფერი ესმით. 

ვზივარ და ვფიქრობ, ალბათ, უკვე ყველამ გაიგო, რომ დამაკავეს. ნეტავ, რას წერენ ჩემზე? ალბათ, ფოტოებსაც დებენ, იხსენებენ რამდენი რამე, ღმერთო, რამდენი რამე მაქვს გაკეთებული სამშობლოსთვის?! ვის აღარ ვებრძოდი - ზვიადი, შევარდნაძე, სააკაშვილი, ბიძინა! ნეტავ, ის თუ დაწერეს სააკაშვილს რომ ვაგინე? (სინამდვილეში, მე არ მიგინებია და იმან მაგინა, მაგრამ არაუშავს). მოკლედ, ვზივარ და ვხედავ ფბ პოსტებს, ხალხს ქუჩაში ჩემი გათავისუფლების მოთხოვნით… 

რომელ იზოლატორში წაგვიყვანთ? ზაჰესის „კაპეზეს“ აქებენ, ახალგარემონტებულიაო და იქნებ, იქ გადაგვიყვანოთ. არა, დიღომში მიგვყავხართ. უცებ, მახსენდება, რომ ხანდახან კლაუსტროფობიული შემოტევებიც მაქვს და წარმოსახვაში ვხედავ ჩემს ზურგს უკან მოჯახუნებულ რკინის კარს. ახლა ჩანთაში რომ ტრანკვილიზატორი (სახელს შეგნებულად არ ვწერ) მიდევს, ის როგორმე უნდა გადავყლაპო. 

წავიღე ხელი წამლების ყუთისკენ. აქ რა გიდევთ? მეთქი-არაფერი, წამლებია. ჰოდა, აი, ეს წამალი, საღამოობით რომ ვსვამ, უნდა გადავყლაპო. არ შეიძლება, მეუბნება პოლიციელი. როგორ გეკადრებათ, ვპასუხობ მე და უცებ ვიგდებ პირში ნახევარ აბ ტრანკვილიზატორს. დალია, წამალი დალია, ხმამაღლა ამბობს პოლიციელი ქალი. რა დალიეთ? დამამშვიდებელი. რატომ ღელავთ, რა გგონიათ, „ნავიჩოკი“ მიდევს ჩანთაში და თავს ვიკლავ? ისევ შუშის თვალები. არაფერზე არ გპასუხობენ. დაპატიმრების წამიდან საათნახევრის განმავლობაში ვეკითხები, როდის დამარეკინებენ ჩემს შვილთან ან ჩემს ადვოკატთან. მანქანაში მეუბნებიან, როგორც კი მივალთ პოლიციის შენობაშიო, პოლიციის შენობაში მეუბნებიან ცოტა ხანშიო, ცოტა ხანში მეუბნებიან, ოქმს რომ შევადგენთ მერეო, ოქმს რომ შეადგენენ. მეუბნებიან ისევ ცოტა ხანშიო, ცოტა ხანში მეუბნებიან, რომ მიგიყვანთ იზოლატორში, იქ გექნებათ ერთი ზარის განხორციელების უფლებაო. ამ დროს მოდის ერთი პოლიციელი ადამიანი, ადამიანი, რადგან დანარჩენები აპიჩატპონგ ვირესეტაკულის ფილმების გმირებს ჰგვანან და მეუბნება, დარეკე ბავშვთან და მარეკინებს. 

ვირესეტაკული და მისი გმირები იხილეთ აქ → Apichatpong Weerasethakul  

ოქმს მოაწერეთ ხელი, თუ შეიძლება. როგორ გეკადრებათ?! მახსენდება, რომ სანამ ადვოკატს არ ვნახავ, არაფერზე ხელი არ უნდა მოვაწერო. ვერა, გენაცვალე, მაგაზე ხელს ვერ მოგიწერ, დამარეკინეთ ადვოკატთან და მერე, კი ბატონო. თქვენ უკვე ისარგებლეთ ერთი ზარის უფლებით, ამიტომ ადვოკატთან ვეღარ დარეკავთ. შევახსენე, რომ კანონს არღვევენ, მაგრამ არ აინტერესებთ, რადგან მათი ერთადერთი კანონი ბატონი ბიძინაა. 

შუალედებში სულ მეფიქრება, აზვირთებული ხალხის ნაკადი როგორ მოემართება კახეთის გზატკეცილისკენ ჩემ დასახსნელად, შეძახილებით - „თავისუფლება ნინია კაკაბაძეს“. ამ დროს ერთი უტყვი ისევ მომმართავს, ქალბატონო ნინო, (ღმერთო, ისევ ნინო!) თქვენი ჩანთა და ნივთები უნდა აღვწეროთ და დავლუქოთ. აღწერეთ და დალუქეთ. ტრანკვილიზატორს ჯერ არ უმოქმედია, როგორც სჩანს, ამიტომ ჩემი გული ფრიალს იწყებს. სანამ დალუქავთ-მეთქი, ანაპრილინი მიდევს მანდ და უნდა დავლიო. არ შეიძლება. ამ სიტყვებს ქართულად ამბობენ, მაგრამ მათ ორიგინალ ენაზე მესმის - Не положено.  

- რატომ?
- არ შეიძლება. 
- რატომ არ შეიძლება? 
- არ შეიძლება. Не положено!

არ ვწყვეტ ერთი აბი ანაპრილინის მოთხოვნას. ნახეთ და თუ გინდათ, პულსი გამისინჯეთ, გული მაქვს აჩქარებული და თან მიფრიალებს კიდეც. არ შეიძლება, ქალბატონო ნინო. (ღმერთო, ისევ ნინო!) თუ გინდათ, სასწრაფოს გამოვიძახებთ და ის დაგალევინებთ, რაც საჭიროა. გამოიძახეთ. სადღაც 20 წუთში მოდის სასწრაფო. წნევას მიზომავს და 140/110-ზე მაქვს, როდესაც ჩემი ნორმა 90/60-ზეა. ეუჰ, ვიფიქრე, არაა ჩემი საქმე კარგად. ეს ოხერი ბიძინაც, ყველაზე საზიზღარი მმართველი, მაინც და მაინც ამ ასაკში უნდა დამწეოდა, ხომ?! რა ენერგიული და უპრობლემო ვიყავი მიშას დროს. ძალიან მაღალია 140. ეტყობა, მაინც ვნერვიულობ. 

- რამე დამამშვიდებელი ხომ არ გაქვთ კიდევ? - მივმართავ სასწრაფოს ექიმს.
- კი, კორსიზი გვაქვს. 
- რა კორსიზი, ქალბატონო, კორსიზს ყურში ვიწვეთებ. ნახევარი აბი ტრანკვილიზატორი დალეული მაქვს და უთხარით, ის მეორე ნახევარიც დამალევინონ. 

მოკლედ, ექიმის ხელით დამალევინეს ანაპრილინიც და ტრანკვილიზატორიც. აწი აღარაფრის მეშინია, ანუკაც აქ არის, მარტო არ ვარ, ტრანკვილიზატორი დალეული მაქვს, ანაპრილინიც დავაყოლე და აწი კი მომერევა ძილი. ცოტა ხანში წნევა ჩამოდის 110-ზე და სასწრაფოც მიდის.   

ცოტა ხანი ისევ ვსხედვართ. არ ვიცი, რას ველით, ამიტომ ვიწყებ პოლიციელებთან საუბარს. ვუხსნი, რომ ეს კანონები უკანონოა, რომ ჩვენ დასაპატიმრებლად მიიღეს. ვცდილობ, გული ავუჩუყო იმ მამაცობით, რასაც ყოველდღე თავად უყურებენ რუსთაველის გამზირზე, მერე ვუყვები, რომ სამკურნალოდ ვეღარ ვივლით ევროპაში, რომ მხოლოდ მინსკში და რუსეთში შეგვეძლება დასვენება. ამ დროს ანუკა ერთვება დიალოგში: 

- და განათლების რეფორმაზე რას ფიქრობთ? აი, მე ყველაზე მეტად ეგ მაღელვებს, რას ფიქრობთ ამაზე??? 

- ანუკა, გენაცვალე, რა განათლების რეფორმა და აპიჩატპონგ ვირესეტაკულის შემოქმედება. მაცალე. ვაგრძელებ ღარიბაშვილის და მისი გუნდის წევრების ოქროს ზოდებზე საუბარს, რომელსაც 13 წლის მანძილზე მათ, ანუ პოლიციელებს და მე მპარავდნენ. 

რაღაც ეტაპზე ვხვდები, რომ ტყუილად ვირჯები და ვჩუმდები, თან ტრანკვილიზატორმაც აშკარად დაიწყო მოქმედება. ახლა უკვე ვნატრობ იზოლატორის ლოგინზე, რომელსაც არც თუ ისე მიმზიდველად ახასიათებენ, მაგრამ არ ვჩივი. 

მოკლედ, იზოლატორისკენ გამგზავრებამდე მხოლოდ ჩემი პირადი ნივთების დალუქვა დარჩა. მოიტანეს ფაილი, დიდი ძაფი და დაიწყეს: 

- ხელის კრემი, გასაღები, ტუჩსაცხი 1, ტუჩსაცხი 2. 

- სჯობს, მაინც დააკონკრეტოთ-მეთქი, ერთი ტუჩსაცხი კოსმეტიკურია, მეორე - ჰიგიენური. უზუსტობა არ გაიპაროს. 

- კარგით. ამას რა ჰქვია? დაწერე: ბარათების ჩასადები ჩანთა, ან საფულე. მეც არ ვიცი, ამას რა ქვია, ამიტომ ვერ ვეხმარები. 

- სველი ხელსახოცი - ამბობს ერთი პოლიციელი. მეორე პოლიციელი, რომელსაც ხელში უჭირავს ხელსახოცი, პასუხობს - მშრალია. დავწეროთ: გამშრალი სველი ხელსახოცი. 

- არასდროს ყოფილა ეგ ხელსახოცი სველი, მშრალია, მშრალი - ვკარნახობ მე. 

- კარგით. წერენ: მშრალი ხელსახოცი. კანფეტი 1,2,3 ითვლის. 

- რაშია იცით საქმე - ისევ ვერთვები -  მაინც სჯობს დააკონკრეტოთ - ეს 2 კანფეტი სამკურნალოა, ევკალიპტს შეიცავს და ყელის სიმშრალეს შველის. ეს ერთი ცალი შოკოლადია, ე.წ. გრილიაჟი. შუშის თვალები მიცქერენ. შემდეგ წერს: ერთი შოკოლადი, 2 კანფეტი. 

- ისე, მაგ შოკოლადს თუ მომცემთ, ბარემ შევჭამ, ცოდოა მაგის დალუქვა. ნაჭამი ვიქნები და აღარ დამჭირდება იზოლატორში არაფერი ხვალ დილამდე. 

- არ შეიძლება. Не положено. 

- ჯანდაბა! 

ჩადეს ჩემი ნივთები და პატარა ჩანთა ფაილში, მოუკრეს თავი თეთრი ძაფით და ველით. ჯერ ანუკა უნდა გაიყვანონ. ამიტომ ჩხრეკენ, გახადეს ტყავის ქურთუკი და აღმოჩნდა, რომ ამ გადარეულ გოგოს მხოლოდ ერთი უსახელო მაისური აცვია შიგნით და სცივა. მეთქი-მივცემ, თუ შეიძლება ჩემს ჟაკეტს. მე თბილად მაცვია. პასუხი იგივეა: არ შეიძლება, Не положено. რატომ? გაჩხრიკეთ ეს ჟაკეტი და თქვენ მიეცით. რატომ არ შეიძლება?! ანუკა გაჰყავთ. ბარემ ერთად წავიდეთ-მეთქი, რად გინდათ ახლა ორი მანქანა და საპატრულო სისტემის გადატვირთვა. არ შეიძლება, Не положено.

ვზივარ და ვუყურებ. ვფიქრობ, რომ მოდის უკვე ხალხის ცუნამი ჩემ დასახსნელად. ვიცდი, ვიცდი და ბოლოს მეუბნებიან: თქვენთვის კარგი ამბავი გვაქვს, გათავისუფლებთ, ხვალ დილით ჩაინიშნება თქვენი სასამართლო პროცესი და უნდა გამოცხადდეთ. გაიგეთ, რომ ჟურნალისტი ვარ-მეთქი? გაგიბრაზდათ ხომ ბატონი ბიძინა? ხომ გაფრთხილებდით, რატომ არ დამიჯერეთ?! გამომეტყველება კვლავ შუშისაა. 

გაგაცილებთ გასასვლელამდე. ანუ სახლში არ წამიყვანთ? - არა. როგორ წავიდე? ეზოდან რომ გახვალთ, უკვე შეგიძლიათ თქვენი ტელეფონის ჩართვა და შეგიძლიათ, ტაქსი გამოიძახოთ. ახლა უკვე მე მაქვს გაოგნებისგან შუშის თვალები. კარგით. ვფიქრობ, რა ვიცი, იქნებ მოვიდეს ის ბრაზისგან აზვირთებული ხალხის ტალღა, ჩემ გათავისუფლებას რომ ითხოვს, მედიაც იქნება, ფოტოები, ვიდეოები, განათებები… ხოდა არა უშავს, მანქანაც ეყოლება ვინმეს და გავყვები. 

მიმაცილა ერთ-ერთმა ზომბმა გასასვლელამდე. ღამის 12 საათია. გამოვედი კახეთის გზატკეცილზე, ბნელა, მანქანებიც კანტიკუნტად დადიან, ჯერ საერთაშორისო ფრენებისთვისაც ადრეა, აეროპორტში მიმავალმა ხალხმა მაინც რომ დამინახოს, რა ამაყად ვტოვებ პოლიციის შენობას. ვრთავ ტელეფონს, ვიძახებ ტაქსის, 7 წუთში მოვაო. 7 წუთის განმავლობაში მაინც ვიყურები აქეთ-იქით, იქნებ, ვინმე, სადმე… ჩემ თვალწინ ეკრანზე მიდის სხვა პატიმრების გათავისუფლების კადრები: „ბო-ლო-მდეე!“ რომ ჰყვირიან, მღერიან, ხალხი ტაშს უკრავს, ყვავილებს აძლევს… 

ტაქსი მოვიდა, ეს მეტყვის-მეთქი - გათავისუფლებას გილოცავთ, ქალბატონო ნინია. ვჯდები ტაქსიში და მესმის მძღოლის ხმა: „რა გვიან ამთავრებთ სამსახურს, ქალბატონო“. 


ბლოგში გამოთქმული მოსაზრებები ეკუთვნის ავტორს და შეიძლება არ ასახავდეს რედაქციის პოზიციას.

წლების წინ, როცა „საზოგადოებრივ მაუწყებელში“ ვმუშაობდი, სოციალურ ქსელში სტატუსი დავწერე მიხეილ სააკაშვილის სასჯელაღსრულების დაწესებულებაში იძულებით გადაყვანის კადრებზე. 

პოსტში ტანსაცმელშემოხეულ ყოფილ პრეზიდენტზე ვწერდი, რომ ეს იყო პატიმრის ღირსების შეურაცხყოფა და რომ ხელისუფლებამ მორალური უპირატესობა დაკარგა. იმ დღეს სამსახურში არ ვყოფილვარ, ვისვენებდი. როგორც კოლეგებმა მითხრეს, არხის საინფორმაციო პოლიტიკის განსაზღვრაზე პასუხისმგებელმა პირმა, ეკა შონიამ ჩემს პოსტზე ტანტრუმი დაიმართა და ამხანაგური სასამართლო მოაწყო. მისი ინიციატივით, სიუჟეტების მომზადება სამი კვირის განმავლობაში ამეკრძალა.

სააკაშვილის მიმართ სენტიმენტები ნამდვილად არ მქონია, მისი მმართველობის პერიოდზე იმდენი კრიტიკული სიუჟეტი მაქვს მომზადებული, კოლეგები ხუმრობდნენ, მიშა ხელისუფლებაში თუ დაბრუნდა, ქვეყნიდან წასვლა მოგიწევსო. უბრალოდ, მაშინ ჩემთვის ამორალური იყო თავად ფაქტი, როგორ მოექცნენ პატიმარს. მაშინ შემეხო პირველად საზმაუს იგნორირების პოლიტიკაც. მაშინ პირველად გამოვცადე, როგორია იყო გადაცემის ნაწილი და სრულიად არასაჭიროდ გრძნობდე თავს. ეს გამოცდილება, ამჯერად ჩემი კოლეგის, ბელა ზაქაიძის შემთხვევამ გამახსენა. 

საზოგადოებრივი მაუწყებლის ჟურნალისტმა, ბელა ზაქაიძემ ეს პოსტი ჩვენი კოლეგის, ქეთა ციცქიშვილის ადმინისტრაციული წესით დაკავების შემდეგ, მის მხარდასაჭერად გამოაქვეყნა.

„საკუთარი კოლეგების დაცვის გამო, ძალადობის გაპროტესტების გამო არ უნდა გვეკრძალებოდეს ჟურნალისტური საქმიანობის უფლება, რომელსაც წლები შევალიეთ. თითქოს შევეგუეთ ჩვენი კოლეგების დაკავებებს, რაც შემზარავია“, - წავიკითხე პოსტში და მივხვდი, რის ფასად უჯდებოდა ჩემს კოლეგას თავისუფალი აზრის გამოთქმა. 

საზოგადოებრივი მაუწყებლის ვებ-გვერდზე ბელას სიუჟეტების ძებნა დავიწყე და ჩემი ვარაუდი დადასტურდა - კვალიფიციური ჟურნალისტი, რომლის ძირითადი სამუშაო სფერო სამართალია და წესით, ქვეყანაში მიმდინარე მოვლენების გამო, ამოსუნთქვის საშუალება არ უნდა ჰქონოდა, მთელი 45 დღე უსაქმოდ იყო. 

ანდრო ჭიჭინაძის სასამართლო პროცესის შემდეგ, რომელიც 3 სექტემბერს ჩატარდა, ბელას სიუჟეტი აღარ იძებნებოდა. დარწმუნებული ვარ, თუ ამაზე ვინმე მიუთითებს, მენეჯმენტი უამრავ საბაბს მოიფიქრებს, რატომაც ბელა გადაღებებზე არ დადის, თუმცა არავინ იტყვის მთავარს, რომ ეს მაუწყებლისთვის მიღებული და გამოცდილი პრაქტიკაა - ამოჩემებული ჟურნალისტის დასჯის ერთ-ერთი ფორმა მისი იგნორირებაა. 

მოგვიანებით დააკავეს არხის მოქმედი და ყოფილი თანამშრომლები: სამეურვეო საბჭოს წევრი - ლიკა ბასილაია-შავგულიძე, ჟურნალისტები: ვასილ ივანოვ-ჩიქოვანი და მაიკო ბოკერია. როგორც მოსალოდნელი იყო, ბორდის თავმჯდომარე ვასილ მაღლაფერიძე არ შეუერთდა ლიკა ბასილაია-შავგულიძის მხარდამჭერ განცხადებას, რომელიც საბჭოს ორმა წევრმა ზაზა აბაშიძემ და ლაშა ტუღუშმა მოამზადეს. მეტიც, მაღლაფერიძემ თანამშრომლებს შეახსენა, რომ კოლეგების მიმართ სოლიდარობის გამოხატვა შინაგანაწესით აკრძალული აქვთ.

„ჩემი დაბეჯითებითი რეკომენდაცია იქნება, რომ თითოეულ თანამშრომელს კიდევ ერთხელ მიაწოდოთ, რომ ზუსტად დაიცვას. ამას გთხოვთ, რომ ჩემი ერთი სახელით, თუ წევრები გაიზიარებენ, ჩემი სახელით, რომ ძალიან ზუსტად დაიცვან თანამშრომლებმა ის შინაგანაწესი, რომელიც მათ ავალდებულებთ მიუკერძოებლობას პროცესების მიმართ…“, - მიუთითა საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს თავმჯდომარემ, ვასილ მაღლაფერიძემ „პირველი არხის“ იურისტს ელენე მიხაილოვას. (სტილი დაცულია) 

ამის მიუხედავად, დაკავებული კოლეგების მიმართ სოლიდარობა საზმაუს გაცილებით მეტმა თანამშრომელმა გამოხატა, ვიდრე ამას ვასილ მაღლაფერიძე ისურვებდა. 

მნიშვნელოვანია, გვესმოდეს, რომ საზოგადოებრივ მაუწყებელში იგნორირების პოლიტიკა მათზეც წარმატებით ვრცელდება, ვისაც კადრში ვერ ხედავთ. ორ თვეზე მეტია გადაღება არც კვალიფიციურ ფოტოგრაფს, მირიან მელაძეს ჰქონია. მირიანიც  ფბ-ზე აქტიურობაშია „ბრალდებული“, ის ხმამაღალი სამოქალაქო პოზიციით გამოირჩევა, ამიტომ საზმაუს არც მისი შრომა სჭირდება. ამის გადამოწმება მარტივად შეიძლება არხის ვებ-გვერდზე, სადაც მირიანის ბოლო ნამუშევარი 22 ივლისით თარიღდება.

როგორც უკვე გითხარით, არასასურველ თანამშრომელთა იგნორირების პოლიტიკა წელს არ დაწყებულა. ასე ხდებოდა მაშინაც, როდესაც საზმაუს მიკერძოება ასე აშკარა ჯერ არ იყო. შესაბამისად, ცოტა უცნაურადაც კი გამოიყურებოდა გადაცემა „ახალ კვირაში“ ე.წ. რეორგანიზაციის გამოცხადების შემდეგ, ჩემი და ჩემი ორი კოლეგის, იმედა დარსალიასა და სოფო ზედელაშვილის პროტესტი.

ჩვენ მაშინ ვთქვით, რომ არხზე არსებობდა ე.წ. შავი სიები და მიუკერძოებლობის პრინციპი ირღვეოდა ხელისუფლების სასარგებლოდ, რომ რეორგანიზაცია მხოლოდ საბაბია და მენეჯმენტი ამ გზით უბრალოდ თავიდან იშორებდა გუნდის იმ ნაწილს, რომელიც ცენზურის პირობებში მუშაობაზე ვერ დაითანხმა.     

ბევრმა, შესაძლოა, არც იცის, რომ მე და ჩემი ორი კოლეგა სამსახურიდან მაშინვე არ გავუშვივართ, როგორც კი პრობლემებზე საჯაროდ დავიწყეთ ლაპარაკი. ვიდრე საზოგადოებრივი მაუწყებლის რეპუტაციის შელახვას დაგვდებდნენ ბრალად, ჩვენ მიმართაც, თვეების განმავლობაში იგნორირების პოლიტიკა ტარდებოდა. მეც და სოფოც, ბელას და მირიანის მსგავსად, კვირების მანძილზე უშედეგოდ ველოდით, როდის მოგვეცემოდა მუშაობის საშუალება. საათების განმავლობაში უსაქმოდ ვისხედით ნიუსრუმში, სადაც ყველა რაღაცას წერდა, ამონტაჟებდა და სადაც დემონსტრაციულად მიგვანიშნებდნენ, რომ ყველასთვის გამოიძებნება საქმე, ჩვენ გარდა, რომ ჩვენი ადგილი ამ სივრცეში არ არის.

რას აკეთებდნენ სხვები? „ახალი კვირის“ სხვა ჟურნალისტები მაშინ გადაღებებზე დადიოდნენ, ნაწილმა კი გაავრცელა წერილი, სადაც ამტკიცებდნენ, რომ ცენზურა არასდროს შეხებიათ და ყველა სიუჟეტი პროფესიული პრინციპების დაცვით მოამზადეს.  

ხელმომწერებს შორის, სამწუხაროდ, იყვნენ ისინიც, ვინც დღეებით ადრე ჩვენთან ერთად წუხდა უკვე შექმნილ პრობლემებზე, მართალია, ვიწრო წრეში, მაგრამ მაინც  სვამდა კითხვებს: რატომ არ აძლევენ სიუჟეტის მომზადების უფლებას, მაგალითად,  მაშინდელი პრემიერის, ირაკლი ღარიბაშვილის კლანის კორუფციულ სქემებზე, მაშინ, როცა ნებადართულია სიუჟეტი რომელიღაც სოფლის გამგებლის მოადგილის კორუმპირებულობასა და დაუოკებელ მადაზე? რატომ არ იმჩნევდნენ პროდიუსერები მწვავე პოლიტიკურ თემებს? კითხვები კითხვებად დარჩა, უკმაყოფილება - ჩუმ უკმაყოფილებად. საჯაროდ არავის არაფერი უთქვამს. 

რატომ მოიქცნენ ჩემი კოლეგები მაშინ ასე და არა სხვაგვარად? რატომ არ დადგნენ ჩვენ გვერდით და ჩვენთან ერთად არ გააპროტესტეს, ალბათ, ჯერ კიდევ ჩანასახში მყოფი ცენზურა?

ზოგჯერ ვფიქრობ, იქნებ მაშინ გამოჩენილ სოლიდარობას ჩვენს შემთხვევაშიც და ზოგადად, მედიაში მიმდინარე პროცესთან დაკავშირებით, შეეჩერებინა ის ზვავი, რომელიც ახლა მოექანება და ჩატანით ემუქრება მთლიანად პროფესიას. 

შესაძლოა, მაშინ ფიქრობდნენ, რომ ეს დროებითი უსიამოვნება იყო, გადაივლიდა და ისევ გაეხსნებოდათ ხელ-ფეხი - სამსახურის დაკარგვა და შემოსავლის გარეშე დარჩენა ნამდვილად არაა მარტივი. კრედიტები, ბავშვების სკოლა, წრეები, კვება - ყველაფერს ფული სჭირდება.. რთულია ბორბლებში საკუთარი ნებით შეუვარდე რეპრესიულ მანქანას, ვიდრე ის შენ უშუალოდ არ შეგეხება.. 

ჩვენი ამბავი სხვა კუთხითაც იყო განსხვავებული - ჩვენ საზმაუს პრობლემებზე ხმამაღლა ვისაუბრეთ ისე, რომ სამსახურიდან არ წამოვსულვართ. მაშინ, რატომღაც, გულუბრყვილოდ დავიჯერე, რომ რაღაც გაუგებრობა იყო, რომ ტელევიზიის ხელმძღვანელმა, თინა ბერძენიშვილმა რაღაცები არ იცოდა (აი, „სტალინმა რომ არ იცოდა“, დაახლოებით მაგ ტალღას ავყევი, პატარა ხავსი დავინახე და ჩავეჭიდე).

დღეს კი უკვე აპრობირებული მეთოდია, რომ საზოგადოებრივ მაუწყებელში „ურჩობის შემთხვევები“ ანუ სამოქალაქო პოზიციის ან სოლიდარობის გამოხატვა ისჯება ჯერ იგნორით, შემდეგ საბაბის გამოგონებით და სრულდება ამ თითიდან გამოწოვილი საბაბით სამსახურიდან გათავისუფლებით. ბოლო და ყველაზე მკაფიო მაგალითი ვასილ ივანოვ-ჩიქოვანის გათავისუფლება იყო. მაშინ, როცა მაუწყებლის მთავარი საინფორმაციო გამოშვება ხშირად გადაცემის ბოლო ბლოკში, ბოლოს წინა ამბად გვიყვებოდა მოშიმშილე მზია ამაღლობელზე, ვასილ ჩიქოვანმა ყველა ახალი ამბის პირველ წინადადებად სწორედ მზიას მიმართ სოლიდარობა აქცია. და სოლიდარობისთვის ისიც დაისაჯა.. სამაგიეროდ ეთერში დიდხანს იქნებიან მისი ყოფილი კოლეგები, რომლებიც, რა ირონიულია, რომ უკვე ვასილის დაკავების ამბავს ასე ჰყვებიან: „სამართალდამცველებმა ათამდე ადამიანი დააკავეს, მათ შორის ვასილ ივანოვ-ჩიქოვანი, მაიკო ბოკერია“... „მათ შორის“.

სხვათა შორის, სამსახურიდან ჩემი გაშვების შემდეგ, „ახალ კვირაში“ „იმედიდან“ პორტირებულმა პროდიუსერმა, თამარ გოგესაშვილმა დეზინფორმაციის მასტერკლასი ჩაატარა და ჩემი პროტესტის მთავარ საფუძვლად ხელფასთან დაკავშირებული უკმაყოფილება დაასახელა. ოღონდ გამორჩა იმის მითითება, როგორ იყენებდა საზმაუს მენეჯმენტი სახელფასო პოლიტიკას ჟურნალისტებზე ზეწოლის ბერკეტად, როგორ მუშაობდნენ წლობით მინიმალურ ანაზღაურებაზე ათვალწუნებული კადრები და როგორ იზრდებოდა ხელფასი პრივილეგირებული თანამშრომლებისთვის. ხელფასის მომატებით ხდებოდა არა გაწეული შრომის დაფასება, არამედ მორჩილი თანამშრომლების კეთილგანწყობის მოპოვება. ხელფასის გაზრდასთან დაკავშირებით არასასურველი, თუმცა პროფესიონალი კადრების მოთხოვნებს კი მენეჯმენტი აიგნორებდა.

უკვე დღესავით ნათელია, რომ რეჟიმს არ სჭირდება მოაზროვნე თავები, ისეთი ჟურნალისტები ურჩევნია, ჩართვაზე დგომა ნაირ-ნაირი „ლუქის“ პრეზენტაციისთვის რომ სჭირდებათ, უცხოეთში გადაღებისთვის წასვლას პროფესიის ნაწილად კი არა, მენეჯმენტის წყალობად რომ თვლიან და ზედმეტ კითხვებს არ სვამენ, თვითცენზურაც კარგად ეხერხებათ და დამატებით პრობლემებსაც არასდროს ქმნიან. 

უნდა ვთქვათ ისიც, რომ საზოგადოებრივი მაუწყებლის სადამსჯელო ღონისძიებათა ნუსხაში მხოლოდ იგნორირება არ არის.. არსენალი დიდია. თქვენ კარგად იცნობთ „საზმაუს მცველებს“ (ღირსეულ პროფესიონალებს), მაგრამ მე ვიცნობ „მენეჯმენტის მცველებსაც“. „მენეჯმენტის მცველები“ პრივილეგირებულთა ჯგუფია, რომელიც, იგნორირების პარალელურად, სამუშაო პროცესისგან გარიყულთა დამცირებით, ზიზღისა და სიძულვილის ფრქვევით არის დაკავებული, რათა მაქსიმალურად აუტანელი გახადოს შენთვის სამუშაო სივრცეში ყოფნა. ამ ჯგუფმა ჩემი და სოფოს მსგავს მდარე პროვოკაციაზე წამოგებაც არაერთხელ სცადა - არ გამოუვიდათ და საბოლოოდ, არხის „რეპუტაციის შელახვის“ საფუძვლით გაგვათავისუფლეს. საქმე ჯერ კიდევ სასამართლოშია, მურუსიძის სასამართლოში.

წლების შემდეგ, ზუსტად ამ გზის გავლით დარჩნენ „საზმაუს მცველებიც“ საზმაუს გარეშე. რამდენიმე მათგანს ჩემთვის პირად საუბარშიც უთქვამს, რომ „ახალი კვირის“ გუნდის ნაწილის სამსახურიდან გაშვების დროს მათი პროტესტი უფრო ხმამაღალი უნდა ყოფილიყო.. სამწუხაროდ, მაშინ დღევანდელი რეალობის კონტურები ბუნდოვნად ჩანდა - რთული იყო იმის აღქმა, რამდენად საშიში პროცესი იწყებოდა.

ამას წინათ მეგობარს ვკითხე, როგორ ხარ-მეთქი. ცუდად, სამშობლო მტკივაო, მიპასუხა.. და, სამწუხაროდ, ეს არ არის პათეტიკა - უკვე ფიზიკურად ცუდად ვართ ამ ტოქსიკური გარემოს გამო. ტკივილს ზოგი გაქცევით იყუჩებს (ან იყუჩებს, კი?) ზოგი - რუსთაველზე დგომით,ზოგი - რეალობის ვერდანახვით.. 

რეჟიმს უნდა, რომ წავიდეთ, გავეცალოთ, შვილები გავარიდოთ, ათობით აქტივისტი ციხეშია, მათი რაოდენობა ყოველდღე იზრდება და მათ შორის არიან ჟურნალისტები. 

თავისუფლების 30 წელი ცოტა არ არის - ეს ერთადერთია, რაც მიჩენს იმედს, რომ გადავრჩებით. მთავარია, გადარჩენამდე სისტემამ ბევრი ჩვენგანი არ გაჭყლიტოს. 

მთელმა ამ პროცესმა ერთი რამ მასწავლა, რომ წინააღმდეგობას, თითოეული ადამიანის ხმას, პოზიციას, თუ სოციალურ ქსელში დაწერილ პოსტს აქვს აზრი. როგორც კი გაირკვა, რომ საზოგადოებრივი მაუწყებელი არხის ერთ-ერთ კვალიფიციურ კადრს იგნორირების რეჟიმში ამყოფებს, მეორე დღესვე, თვენახევრიანი პაუზის შემდეგ, „პირველი არხის“ ეთერში ბელა ზაქაიძის სიუჟეტი გამოჩნდა. 



ბლოგში გამოთქმული მოსაზრებები ეკუთვნის ავტორს და შეიძლება არ ასახავდეს რედაქციის პოზიციას.