აზერბაიჯანელი ჟურნალისტის, აფგან სადიგოვის თბილისში დაკავებიდან 2 თვე გავიდა. მას საქალაქო სასამართლომ 3-თვიანი საექსტრადიციო პატიმრობა 4 აგვისტოს შეუფარდა. ჟურნალისტი წინა დღეს, 3 აგვისტოს, შემდგომი ექსტრადირების მიზნით, ცენტრალური კრიმინალური პოლიციის დეპარტამენტმა დააკავა.

თბილისში დაკავებულმა ჟურნალისტმა 21 სექტემბრიდან შიმშილობა დაიწყო და უკვე 13 დღე გავიდა. აფგან სადიგოვის მეუღლის თქმით, მისი ჯანმრთელობის მდგომარეობა გაუარესებულია და მისი საავადმყოფოში გადაყვანაა საჭირო.

„ბოლოს რომ ველაპარაკე, მითხრა, რომ თავს ძალიან ცუდად გრძნობდა, თითქოს, ვკვდებიო. დღეს უნდა დაერეკა ჩემთვის და არ დაურეკავს, ალბათ, მდგომარეობა ძალიან მძიმეა და არ შეუძლია. მისი საავადმყოფოში გადაყვანაა საჭირო.

ბოლოს, როცა აზერბაიჯანში პატიმრობაში იმყოფებოდა, 242 დღე შიმშილობდა. ექიმმა უთხრა, რომ კარგად უნდა იკვებოს, რადგან ჯანმრთელობა მძიმე მდგომარეობაში გაქვსო. ამ შიმშილობამ შეიძლება მოკლას. მას ამის გაკეთება არ შეუძლია, მაგრამ სხვა არჩევანი არ აქვს. თუ კანონი არ მუშაობს, ადამიანს სჭირდება, რომ რამე მოიმოქმედოს“. 

როგორც სევინჩ სადიგოვა „მედიაჩეკერთან“ საუბრისას ამბობს, ხელისუფლება ალიევის ბრძანებას ასრულებს. 

„ძალიან სამწუხაროა, რომ საქართველოს მთავრობა ალიევის ბრძანებას ასრულებს. აფგანი უნდა განთავისუფლდეს, მაგრამ საქართველოს მთავრობას ალიევი არ აძლევს უფლებას, რა უნდა გავაკეთოთ, არ ვიცი“.

აფგან სადიგოვის შესაბამის სამედიცინო დაწესებულებაში გადაყვანის მოთხოვნით სასჯელაღსრულების დაწესებულებას უკვე მიმართა ორგანიზაციამ - “უფლებები საქართველო”. ორგანიზაციის შეფასებით, შიმშილობის გამო წინასწარ პატიმრობაში მყოფი აზერბაიჯანელი ჟურნალისტის ჯანმრთელობის მდგომარეობა მნიშვნელოვნად არის გაუარესებული. 

“უფლებები საქართველოს” იურისტები აფგან სადიგოვს დღეს და გუშინ შეხვდნენ. მათი შეფასებით, სადიგოვის ჯანმრთელობის გაუარესებული მდგომარეობა თვალშისაცემია, მას უჭირს გადაადგილება, საუბარი და კონცენტრირება. აფგან სადიგოვის ჯანმრთელობის მდგომარეობის შესახებ ინფორმირებულია საქართველოს სახალხო დამცველიც.   

აფგან სადიგოვს შსს-ის მიგრაციის დეპარტამენტმა საქართველოში პოლიტიკური თავშესაფრის მიცემაზე უარი 16 სექტემბერს უთხრა. 

აზერბაიჯანელი ჟურნალისტი საქართველოში 2023 წლის 24 დეკემბრიდან იმყოფება და მას საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს მიერ გაცემული დროებითი ბინადრობის მოწმობა აქვს.

აფგან სადიგოვს შსს-ის მიგრაციის დეპარტამენტმა საქართველოში პოლიტიკური თავშესაფრის მიცემაზე უარი 16 სექტემბერს უთხრა. 

აფგან სადიგოვის შესახებ ვრცლად იხილეთ „მედიაჩეკერის“ მასალებში: 

• მიგრაციის დეპარტამენტმა სადიგოვს პოლიტიკური თავშესაფრის მიცემაზე უარი უთხრა
• საექსტრადიციო პატიმრობის გაუქმებაზე სადიგოვის საჩივარი სააპელაციომ განუხილველი დატოვა
• სადიგოვის საქმე ვრცლად: საექსტრადიციო პატიმრობა სააპელაციოში გასაჩივრდა

„მედიაომბუდსმენის“ ანგარიშის მიხედვით, “მედიაკრიტიკის” პლატფორმაზე კვლავ ხელისუფლების პოლიტიკური ხედვების ანარეკლები იკვეთება. ორგანიზაციამ კომუნიკაციების კომისიის ერთ-ერთი პლატფორმის სექტემბერის თვის მასალები მიმდინარე მონიტორინგის ფარგლებში შეისწავლა. 

„მედიაომბუდსმენის“ შეფასებით, გასულ თვეში “მედიაკრიტიკის” მასალები შიდა და საერთაშორისო პოლიტიკის თემებზე მმართველი პარტიის „ქართული ოცნებისეული“ დამოკიდებულებების გაგრძელებას ჰგავდა.

„საერთაშორისო ნაწილში, „მედიაკრიტიკის“ პლატფორმის მთავარი „სამიზნე“ ამერიკული დემოკრატია და მართვის სისტემის შესახებ შეთქმულების თეორიების გაძლიერება იყო, ეროვნულ დონეზე კი პლატფორმა აკრიტიკებდა ჟურნალისტებს ანტიკორუფციული სამსახურის მიერ არასამთავრობო ორგანიზაციის დასჯის და ლავროვის საპასუხოდ „ქართული ოცნების“ დადებითი განწყობების გაშუქების გამო“.

როგორც „მედიაომბუდსმენის“ ანგარიშში ვკითხულობთ, „მედიაკრიტიკის“ სოციალური გვერდის მეშვეობით კრიტიკული მედიასაშუალებების ჟურნალისტების მისამართით აგრესიისა და ნეგატიური განწყობების ტირაჟირებაც ხდება.

ამერიკაში მიმდინარე პროცესების უარყოფითი წარმოჩენით, კომენტარების მნიშვნელოვანი ნაწილი ამერიკული დემოკრატიის მიმართ დეზინფორმაციის ხელშემწყობიც გახდა. თავად “მედიაკრიტიკა” კი, აუდიტორიასთან უკუკავშირის ხერხებს არასდროს იყენებს, არ შეიმჩნევა ფილტრაციის რაიმე წესიც.

„ამდენად, გამოქვეყნებულ მასალებში ნათლად ჩანს, რომ კრიტიკას უმეტესად გააჩნია პოლიტიკური დატვირთვა და პლატფორმა ცდილობს თავისი როლი შეასრულოს საზოგადოების აზრის ფორმირებაში. იმავდროულად, ასეთი სარედაქციო პოლიტიკა კვლავ აჩენს უცვლელ კითხვებს - ვისი ინტერესების დაცვას ემსახურება კომუნიკაციების კომისიის ბიუჯეტიდან დაფინანსებული პლატფორმით გავრცელებული კრიტიკა?“

„მედიაომბუდსმენის“ ანგარიშის მიხედვით, „მედიაკრიტიკამ“ სექტემბერში 11 მასალა გამოაქვეყნა, საიდანაც ოთხი ამერიკაში განვითარებული პროცესების უარყოფით კონტექსტში წარმოჩენას ემსახურებოდა, 5 მასალა კრიტიკული ტელევიზიების შესახებ მომზადდა, თითო-თითო სტატია კი, ტელეკომპანია „იმედსა“ და „ზოგადი შინაარსის“ მასალას მიეძღვნა.

„მედიაომბუდსმენი“ წინასაარჩევნო მონიტორინგს ფარგლებში, comcom-ისა და მასთან დაკავშირებული "მედიააკადემიისა" და მომხმარებელთა ინტერესების საზოგადოებრივი დამცველის საქმიანობას აკვირდება.

კომუნიკაციების კომისიამ “მედიააკადემია” 2018 წელს დააფუძნა. “მედიაკრიტიკა” კი მისი ერთ-ერთი პლატფორმაა.

მითების დეტექტორი: რას ხედავს ComCom-ის “მედიაკრიტიკა” დასავლეთში და რას ვერ ხედავს საქართველოში? :
https://www.mediachecker.ge/ka/mediagaremo/article/98307-mithebis-deteqtori-ras-khedavs-comcom-is-mediakritika-dasavlethshi-da-ras-ver-khedavs-saqarthveloshi 

„"ქართულმა ოცნებამ“ არ შეასრულა დაპირებები. ხელისუფლება რუსეთს მიემხრო და მან იძალადა მშვიდობიან მომიტინგეებზე,“ - ამ სიტყვებით იწყება ის ფასიანი საარჩევნო ვიდეორგოლი, რომლის განთავსებაზეც ტელეკომპანია „იმედმა“ კოალიცია „ძლიერ საქართველოს“ უარი უთხრა.

როგორც კოალიციის ერთ-ერთმა ლიდერმა, ალეკო ელისაშვილმა თქვა, მათ ამ გადაწყვეტილების შესახებ ტელეკომპანიის გენერალურმა დირექტორმა, მაკა ლომიძემ 26 სექტემბერს მისწერა. „იმედი“ კოალიციისთვის გაგზავნილ წერილში უარის შესახებ გადაწყვეტილებას შემდეგნაირად განმარტავს:

„დასაწყისიდან პირველი 6 წამის განმავლობაში რამდენიმე ისეთი ინფორმაცია ვრცელდება, რომლებიც იმგვარად ჟღერდება და ტოვებს ისეთ აღქმას, თითქოს დადგენილი უტყუარი ფაქტებია“.

ტელეკომპანიამ სხვა სუბიექტის - „კოალიცია ცვლილებისთვის“ სააგიტაციო მასალად მიიჩნია რუსული კანონის 2023 წლის საწინააღმდეგო აქციის დაშლის დროს გადაღებული კადრებიც. 

„რგოლის დასაწყისში არის კადრი, სადაც ჩანს ქ.თბილისში გამართულ აქციაზე მყოფი ქალბატონი ევროკავშირის დროშით - ნანა მალაშხია და აღნიშნულ კადრს ერთვის ფრაზა, „მან იძალადა მშვიდობიან მომიტინგეებზე“. შესაბამისად, მოცემულ რგოლში ნანა მალაშხია წარმოჩენილია, როგორც ძალადობის ადრესატი, დღეის მდგომარეობით კი იგი წარმოადგენს მპს „კოალიცია ცვლილებებისთვის გვარამია, მელია, გირჩი, დროას“ წევრს და საპარლამენტო სიის ოცეულის პირველ ნომერს, შესაბამისად თქვენს მიერ წარმოდგენილ ვიდეო რგოლში მისი ამგვარი წარმოჩენა ემსახურება სხვა სხვა პარტიის სააგიტაციო მიზნებს, რაც აკრძალულია საარჩევნო კოდექსის 186-ე მუხლის მე-18 პუნქტის თანახმად“.

„იმედი“ დათანხმა კოალიცია „ძლიერი საქართველოს“ მეორე ფასიანი საარჩევნო ვიდეორგოლის განთავსებას.

„ქართული ოცნების“ უფასო პოლიტიკურ რეკლამის განუთავსებლობის გამო, რომელშიც არასამთავრობო ორგანიზაციების წარმომადგენლები და სამოქალაქო აქტივისტები ჩანან და პარალელურად ისმის ფრაზაც: „უთხარი არა საზოგადოების მორალურ გადაგვარებას და აირჩიე ტრადიციული ფასეულობები“, კომუნიკაციების კომისიამ სამ ტელევიზიას: „მთავარი არხი“, „TVპირველი“, „ფორმულა“ სამართალდარღვევის ოქმები ორჯერ გამოუწერა, სასამართლომ კი ისინი 5-5 000 ლარით დააჯარიმა და სადავო ვიდეორგოლის ეთერში განთავსება დაავალა.

წინასაარჩევნო პერიოდში საარჩევნო რეკლამასთან დაკავშირებით მედიების დაჯარიმებებზე, იხილეთ „მედიაჩეკერის“ მასალები:

• ტელევიზიებმა „ქართული ოცნების“ რეკლამის განუთავსებლობისთვის მიღებული ჯარიმები სააპელაციოში გაასაჩივრეს
• „ქართული ოცნების“ რეკლამის განუთავსებლობის გამო, სასამართლომ ტელევიზიები 5-5 ათასი ლარით მეორედ დააჯარიმა
• „ქართული ოცნების“ რეკლამის ეთერიდან ამოღებისთვის სასამართლომ „ფორმულა“ და „TV პირველი“ 5-5 ათასი ლარით დააჯარიმა
• ComCom-მა „ქართული ოცნების“ რეკლამის ეთერიდან ამოღებისთვის „ტვ პირველსა“ და „ფორმულას“ სამართალდარღვევის ოქმი შეუდგინა

ფოტო: ზურაბ ქურციკიძე

„პრესის საერთაშორისო ინსტიტუტმა“ (IPI) 23 საერთაშორისო და ქართული ორგანიზაციის ერთობლივი განცხადება გამოაქვეყნა.ისინი „ოჯახური ღირებულებებისა და არასრულწლოვანთა დაცვის შესახებ“ საქართველოშიმიღებულ კანონს გმობენ და მიიჩნევს, რომ ლგბტ+ საკითხების თავისუფლად გაშუქების აკრძალვით, აღნიშნული ჰომოფობიური კანონი მედიას ცენზურას უწესებს. მათი თქმით, საქართველოს მთავრობამ კანონების გზით პრესისა და  გამოხატვის თავისუფლებაზე თავდასხმები უნდა შეწყვიტოს.

როგორც განცხადების ხელმომწერი ორგანიზაციები მიიჩნევენ, მიღებული კანონი ხელს შეუშლის ჟურნალისტებს, თავისუფლად გააშუქონ ლგბტ+ საკითხები და გააჟღერონ თემის ხმა.

„კანონით გათვალისწინებული შეზღუდვები ეწინააღმდეგება გამოხატვის თავისუფლებას, შეკრებისა და გაერთიანების თავისუფლებას, რომელიც დაფიქსირებულია საქართველოს კონსტიტუციაში (მუხლი 17, მუხლი 21). გარდა ამისა, ისინი შეუთავსებელია გამოხატვის თავისუფლების პრინციპებთან, რომლებიც განმტკიცებულია საერთაშორისო და ევროპულ სტანდარტებში, მათ შორის ადამიანის უფლებათა ევროპულ კონვენციაში (მუხლი 10, მუხლი 11). 

„ქართული ოცნების“ მთავრობამ დაუყოვნებლივ უნდა შეწყვიტოს ადამიანის უფლებების, მათ შორის პრესის თავისუფლებისა და გამოხატვის თავისუფლების მუდმივი თავდასხმა, რაც დემოკრატიის ფუნდამენტური საყრდენია,“ - აღნიშნულია განცხადებაში.

პარლამენტმა ჰომოფობიური და ცენზურის დამწესებელი საკანონმდებლო პაკეტი მესამე მოსმენით, 17 სექტემბერს მიიღო. მმართველი პარტიის საკანონმდებლო ინიციატივა ერთი ძირითადი კანონპროექტისა და 18 მოქმედ კანონში შესატანი ცვლილებებისგან შედგება.

ძირითადი კანონი ოფიციალური სახელწოდებით, „ოჯახური ღირებულებებისა და არასრულწლოვანის დაცვის შესახებ“ ინფორმაციის გავრცელებასაც არეგულირებს, ცვლილებები შედის „მაუწყებლობის შესახებ“ და „რეკლამის შესახებ“ საქართველოს კანონებსა და ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსშიც. 

„ქართულ ოცნებას“ „საქართველოს კონსტიტუციაში ცვლილების შეტანის შესახებ“ და „ოჯახურ ღირებულებათა და არასრულწლოვანთა დაცვის შესახებ“ საქართველოს კონსტიტუციური კანონპროექტებიც აქვს დაინიციირებული.

„მედიაომბუდსმენმა“ საქართველოს საარჩევნო კოდექსის მიხედვით, 2024 წლის საპარლამენტო არჩევნების გაშუქებისთვის მედიის აკრედიტაციის წესები მოამზადა.

26 ოქტომბერს დაგეგმილი საპარლამენტო არჩევნების გაშუქების უფლება როგორც ადგილობრივი, ისე უცხოური პრესისა და მასობრივი ინფორმაციის სხვა საშუალებების იმ წარმომადგენლებს აქვთ, რომლებმაც აკრედიტაცია გაიარეს.

საარჩევნო ოლქის ტერიტორიაზე მომუშავე მედიის წარმომადგენლებს აკრედიტაციას საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისია ანიჭებს. მათ აკრედიტაციის მიღება 21 ოქტომბრის ჩათვლით შეუძლიათ. 

• რა დოკუმენტებია საჭირო აკრედიტაციის მისაღებად და რა ვადაში ხდება განცხადების განხილვა ?

აკრედიტაციის გავლისთვის საჭირო წერილობით განცხადებას უნდა ერთოდეს მედიი სწარმომადგენლების პირადობის მოწმობების ან პასპორტების ფოტოასლები.

ორგანიზაციის მიმართვის შემთხვევაში, განცხადებას უნდა ერთოდეს მეწარმეთა და არასამეწარმეო (არაკომერციული) იურიდიული პირების რეესტრიდან ამონაწერი, რომელიც საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს მიერ გაცემულია საარჩევნო კომისიისათვის განცხადების წარდგენამდე ბოლო 10 დღის ვადაში და მითითებული უნდა იყოს ორგანიზაციის ხელმძღვანელობის/წარმომადგენლობის უფლებამოსილების მქონე პირი/პირები.

თუკი განცხადებას წარადგენს მედიაორგანიზაცია, მითითებული უნდა იყოს ორგანიზაციის თანამშრომლების სახელები და გვარები, რომლებზეც უნდა გაიცეს აკრედიტაცია. დანართის სახით წარდგენილი უნდა იყოს მითითებული ჟურნალისტების პირადობის დამადასტურებელი დოკუმენტების ასლები.

ამონაწერი აკრედიტაციისათვის არ ესაჭიროებათ უცხოურ პრესისა და მასობრივი ინფორმაციის სხვა საშუალებებს, საზოგადოებრივ მაუწყებელს და საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიასა და რადიოს.

განცხადების განხილვა ხდება ორი დღის ვადაში. გადაწყვეტილების მიღებიდან ერთი დღის ვადაში აკრედიტებულ წარმომადგენელებს გადაეცემა სათანადო მოწმობა.

• რა ხდება აკრედიტაციაზე უარის თქმის შემთხვევაში და როგორ ხდება განკარგულების გასაჩივრება?

მედიის წარმომადგენლებისთვის აკრედიტაციაზე უარის თქმის შემთხვევაში ერთი დღის ვადაში განცხადების შემომტანს გადაეცემა სათანადო განკარგულება. უარის თქმის შემთხვევაში განკარგულება უნდა იყოს დასაბუთებული.

მედიის წარმომადგენლების აკრედიტაციის შესახებ ცესკოს/საოლქო საარჩევნო კომისიის მდივნის განკარგულების გამო სარჩელის სასამართლოში შეტანის უფლება აქვთ:

- პრესის ან მასობრივი ინფორმაციის სხვა საშუალების წარმომადგენელს, რომლის განცხადება აკრედიტაციის თაობაზე არ დააკმაყოფილა საარჩევნო კომისიამ;

- საარჩევნო რეგისტრაციის მქონე პარტიას/ამომრჩეველთა საინიციატივო ჯგუფის წარმომადგენელს ამ საარჩევნო კომისიაში;

- დამკვირვებლის სტატუსის მქონე ორგანიზაციას. აკრედიტაციაზე უარის თქმის დადგენილება შეიძლება გასაჩივრდეს მისი მიღებიდან 2 კალენდარული დღის ვადაში.

• რა უფლებით სარგებლობენ ჟურნალისტები და ოპერატორები აკრედიტაციის გავლის შემდეგ და მედიის რამდენი წარმომადგენელი შეიძლება იმყოფებოდეს კენჭისყრის შენობაში?

შესაბამის საარჩევნო კომისიაში აკრედიტებულ მედიის წარმომადგენლებს უფლება აქვს იმყოფებოდნენ კენჭისყრის შენობაში, ამასთან საარჩევნო პერიოდში განმავლობაში დაესწრონ საარჩევნო კომისიების სხდომებს.

არჩევნების (კენჭისყრის) დღეს პრესისა და მასობრივი ინფორმაციის სხვა საშუალებების ერთ ორგანიზაციას უფლება აქვს, საარჩევნო უბანში ერთდროულად ჰყავდეს არაუმეტეს 2 წარმომადგენლისა მედიის წარმომადგენელი აკრედიტაციის მომენტისთვის უნდა იყოს არანაკლებ 18 წლისა.

„მედიაომბუდსმენის“ მასალას ვრცლად გაეცანით აქ.

ჟურნალისტური პრემია „შუქის“ მეოთხე რაუნდის გამარჯვებულები არიან:

• ეკა ქევანიშვილი („რადიო თავისუფლება“) - „ვის დარჩება ბახმარო?“ 
• თაკო ფეიქრიშვილი („სამხრეთის კარიბჭე“) - „ბიუჯეტი სოფლისთვის და „ოცნების“ მხარდამჭერებისთვის - ვის მისცა ადიგენის მერიამ 1.5 მლნ ლარი“
• ცქრიალა შერმადინი, ნინო ზურიაშვილი („სტუდია მონიტორი“) - „ოცნების ჩინოვნიკის ევროპული ცხოვრება“

კონკურსის შედეგად გამოვლენილ საუკეთესო ჟურნალისტური ნამუშევრების ავტორებს ჯილდოს სახით ფულადი პრემია გადაეცემათ.

პრემია „შუქი“ 2023 წლიდან გაიცემა. ერთი წლის განმავლობაში დამოუკიდებელი მედია ექსპერტებისგან შემდგარმა ჟიურიმ 12 საუკეთესო ჟურნალისტური პროდუქტი გამოავლინა. 

პროექტს რეგიონული მედია პორტალი JAMnews-ი და ესტონეთის საერთაშორისო განვითარებისა და თანამშრომლობის ცენტრი ახორციელებდნენ. პრემიის მიზანი მედიის როლის გაძლიერება და მაღალი პროფესიული სტანდარტების დამკვიდრებაა. 

„TV პირველმა“, „ფორმულამ“ და „მთავარმა არხმა“ „ქართული ოცნების“ რეკლამის  ეთერიდან ამოღებისა და განუთავსებლობისთვის მიღებული თბილისის საქალაქო სასამართლოს პირველი 5 000-ლარიანი ჯარიმა სააპელაციო სასამართლოში გაასაჩივრეს. 

11 სექტემბერს კომუნიკაციების კომისიამ „მთავარი არხს“ სამართალდარღვევის ოქმი „ქართული ოცნების“ იმ უფასო პოლიტიკური რეკლამის განუთავსებლობის გამო შეუდგინა, რომელშიც არასამთავრობო ორგანიზაციების წარმომადგენლები და სამოქალაქო აქტივისტები ჩანან და პარალელურად ისმის ფრაზაც: „უთხარი არა საზოგადოების მორალურ გადაგვარებას და აირჩიე ტრადიციული ფასეულობები“. 

„ქართული ოცნების“ ამავე რეკლამის ეთერიდან ამოღებისთვის ComCom-მა 2 დღეში, 13 სექტემბერს სამართალდარღვევის ოქმი შეუდგინა „ფორმულას“ და  „ტვ პირველსაც“. 

თბილისის საქალაქო სასამართლომ კი ეს ტელევიზიები, კომუნიკაციების კომისიის სამართალდარღვევის ოქმების საფუძველზე, 5-5 ათასი ლარით 13 და 16 სექტემბერს დააჯარიმა. 

აღსანიშნავია, რომ „ქართული ოცნების“ ამავე რეკლამის განუთავსებლობის გამო, სასამართლომ ტელევიზიები 5-5 ათასი ლარით 21 სექტემბერს მეორედაც დააჯარიმა.  სამივე ტელეკომპანია სასამართლოს ამ გადაწყვეტილებასაც გაასაჩივრებს.

„TV პირველის“ იურისტის, თორნიკე მიგინეიშვილის თქმით, შესაძლოა, პროცესი საერთოდ არ ჩაინიშნოს და გადაწყვეტილება ზეპირი განხილვის გარეშე მიიღონ, რაც მათთვის მიუღებელია. 

„გვინდა, რომ სააპელაციოში ჩვენი პოზიცია დავაფიქსიროთ. ფაქტობრივი და სამართლებრივი მოცემულობა ისეთია, რომ [საქალაქო სასამართლოს] გადაწყვეტილება უნდა შეიცვალოს, მაგრამ ვინაიდან საქმე ამ სასამართლოსთან გვაქვს, შეიძლება იგივე დარჩეს“.

„მთავარი არხის“ იურისტი, თამთა მურადაშვილი კი აღნიშნავს, რომ სააპელაციო სასამართლო, დიდი ალბათობით, „ქართული ოცნების“ სასარგებლოდ მიიღებს გადაწყვეტილებას.

„მოლოდინი გვაქვს, რომ ჩვენი საჩივარი არ დაკმაყოფილდება, რადგან სანქცირებული, კორუმპირებული კლანური სასამართლო „ქართული ოცნების“ სასარგებლოდ მიიღებს გადაწყვეტილებას, მაგრამ მაინც ვასაჩივრებთ, რადგან მინიმუმ ისტორია უნდა შეიქმნას და ეს ყველაფერი დოკუმენტირდეს. ჩვენ ფორმალურად მაინც ვაგრძელებთ ბრძოლას“.

როგორც ტელევიზიების იურისტები ამბობენ, მათ „ქართული ოცნების“ სადავო რეკლამის ეთერში განთავსება მოუწიათ.

„საერთაშორისო გამჭვირვალობა საქართველოს“ განცხადებით, ორგანიზაცია წლებია ჟურნალისტების უფლებების დაცვაზე მუშაობს და დღემდე, სხვადასხვა ინსტანციის სასამართლოსა და ადმინისტრაციულ ორგანოში 400-მდე ჟურნალისტის, მათ შორის 2019 წელს მენეჯერის ცვლილების შემდეგ „რუსთავი 2“-დანგათავისუფლებული 140-მდე ჟურნალისტის საქმეს სწავლობს. 

TI-ის ინფორმაციით, აღსრულების ეროვნული ბიურო „რუსთავი 2“-დან გათავისუფლებული ჟურნალისტებისთვის კუთვნილი კომპენსაციის გადახდის აღსრულებას აჭიანურებს. „TV პირველის“ შემთხვევაში კი, აღსრულების ბიურომ პროცესი მყისიერად დაიწყო.

„ამ დროისათვის, საქმეების ნაწილი მორიგებით დასრულდა, ნაწილი სხვადასხვა ინსტანციის სასამართლოში კვლავაც მიმდინარეობს, ხოლო 23 ჟურნალისტის უკვე მოგებულ საქმესთან დაკავშირებით აღსრულების ეროვნულ ბიუროს მივმართეთ.

სამწუხაროდ, სასამართლოს გადაწვეტილებას ნებაყოფლობით არც ტელეკომპანია „რუსთავი-2“ ასრულებს და არც აღსრულების პროცესი მიმდინარებს ეფექტიანად. დავალიანების დასაფარად დღემდე არ მომხდარა მოვალის ქონების შეფასება - რეალიზება, ნაწილ საქმეებთან მიმართებით კი, სავალდებულო მოქმედებებიც - მოვალეთა რეესტრში შეყვანა, ქონებაზე ყადაღა-ინკასო - დაგვიანებით განხორციელდა. საქმე ეხება ფაქტობრივად ნამუშევარი ხელფასის ანაზღაურებას, რაც ჯამში ათობით ათას ლარს შეადგენს და რომლის გადახდასაც „რუსთავი 2-ს“ სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილება ავალდებულებს“.

„საერთაშორისო გამჭვირვალობა საქართველოს“ განცხადებით, აღსრულების ეროვნულ ბიუროს ქმედითი ნაბიჯების გადადგმის მოთხოვნით ორგანიზაციამ არაერთი დამატებითი წერილითაც მიმართა, თუმცა უშედეგოდ.

„ეს იმ ფონზე, როდესაც აღსრულების ეროვნულმა ბიურომ ხელისუფლებისადმი კრიტიკული „ტელეკომპანია პირველის“ შემთხვევაში, პრემიერ ირაკლი კობახიძის სიძის, დავით ფაცაციასა და ქართული ოცნების გენერალური მდივნის, კახა კალაძის მიმართვების საფუძველზე აღსრულების პროცესი მყისიერად დაიწყო და ტელევიზიას სასამართლო გადაწყვეტილების ნებაყოფლობით შესრულებისთვის ერთკვირიანი ვადა მისცა, წინააღმდეგ შემთხვევაში კი, იძულებით აღსრულებაზე გააფრთხილა“.

TI-ის თქმით, ბიუროს მიდგომა ხელისუფლების ორმაგი სტანდარტის მკაფიო მაგალითია, რომლის მიზანიც მათდამი ლოიალური ტელემაუწყებლისთვის სასათბურე პირობების შექმნა და ფინანსური წნეხის გზით, კრიტიკული მაუწყებლების დასუსტებაა. როგორც ორგანიზაციაში აცხადებენ, ეს სახელმწიფოს მიტაცების კიდევ ერთ ნათელ გამოვლინებას წარმოადგენს, როდესაც სახელმწიფო უწყება საკუთარ უფლებამოსილებას ახორციელებს არა კანონმდებლობის შესაბამისად, არამედ მმართველი გუნდის ინტერესების მიხედვით.

სასამართლო სხდომის გაშუქების საკითხს „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს კანონი არეგულირებს, შესაბამისი ჩანაწერი კი მხოლოდ საერთო საეთერო მაუწყებლებს ეხებათ. პროცესის გაშუქების კანონისმიერი უპირატესობით საზოგადოებრივი მაუწყებელი სარგებლობს და თუ ის ამ უფლებამოსილებას არ იყენებს, გადაღების უფლებით სარგებლობა სხვა მაუწყებელს შეუძლია. 

პროცესის ფოტო, ვიდეო გადაღების უფლების მისაღებად მედიის წარმომადგენელს განცხადების წარდგენა წერილობითი ან ელექტრონული ფორმით შეუძლია. ნებართვის გაცემა კი სასამართლო სხდომის დაწყების წინ საქმის განმხილველი მოსამართლისათვის შესაბამისი განცხადების წარდგენის საფუძველზე ხდება.

პროცესის გადაღების უფლებას, როგორც წესი, ონლაინ მედიის წარმომადგენლებიც ითხოვენ და როგორც „მედიაჩეკერთან“ საუბრისას ისინი ჰყვებიან, ხშირად იღებდნენ კიდეც. 

როგორ იცვლება სასამართლოს პრაქტიკა

ონლაინ გამოცემა „პუბლიკას“ სასამართლომ ფოტოგადაღების უფლება უკვე რამდენჯერმე არ მისცა. გამოცემის რედაქტორის, ნათია ამირანაშვილის ცნობით, ერთ-ერთი ბოლო შემთხვევა 16 სექტემბერს მოხდა, როდესაც რედაქციას რუსული კანონის საწინააღმდეგო აქციაზე ერთ-ერთი დაკავებულის პროცესზე ფოტოს გადაღების უფლება არ მიეცა. 

„ეს უარი სასამართლოს პრესამსახურმა გადმოგვცა და შემდგომ განვითარებული მოვლენებიდან გამომდინარე, მაქვს ვარაუდი, რომ ეს გადაწყვეტილება მიღებულია ინდივიდუალურად, პრესსამსახურის მიერ და ამას ამყარებს ის, რომ უშუალოდ მოსამართლეს პროცესზე არ უხსენებია „პუბლიკა“ და არ განუმარტავს ჩვენთვის, თუ რა დაედო მის გადაწყვეტილებას საფუძვლად“.

ამ სხდომის დასრულების შემდეგ, ჟურნალისტმა მოსამართლე მიხეილ ჯინჯოლიას წერილობითი განმარტების მისაღებადაც მიმართა. ნათია ამირანაშვილს ვარაუდს, რომ გადაწყვეტილებას, ვის მისცეს ფოტოგადაღების უფლება, პრესსამსახური ერთპიროვნულად იღებს, მეორე დღეს მომხდარი ამბავიც უმყარებს. 

როგორც ჟურნალისტი ჰყვება, რუსული კანონის საწინააღმდეგო აქციის კიდევ ერთი მონაწილის პროცესის ფოტოგადაღების უფლების მისაღებად განცხადების გაგზავნის შემდეგ, სასამართლოს პრესსამსახურის წარმომადგენელი რედაქციას დაუკავშირდა და უთხრა, რომ ამ უფლებას ვერ იღებდნენ, თუმცა, მოგვიანებით გაირკვა, რომ მოსამართლეს მსგავსი გადაწყვეტილება არ მიუღია.

„როდესაც პრესსამსახურმა დაგვირეკა, თავიდან მივიჩნიეთ, რომ ამის შესახებ გადაწყვეტილება მოსამართლემ მიიღო. მოვიაზრებდით, რომ ნებართვის გაცემის პროცესი ასეთი იყო, რომ განცხადების გაგზავნის შემდეგ ის მოსამართლესთან მიდიოდა და ის იღებდა გადაწყვეტილებას, მოგვცემდა თუ არა ნებართვას. შემდეგ კი პრესსამსახური უბრალოდ გადმოგვცემდა მის მიღებულ გადაწყვეტილებას. ამ უარის შემდეგაც, სასამართლოში წერილობითი მოთხოვნა გავგზავნეთ, რომ უარის  შესახებ ინფორმაცია მოეწოდებინა, კანონის რომელი ჩანაწერით გვეუბნებოდნენ უარს და ა.შ.. 

ამ წერილის გაგზავნიდან მალევე კი, ჩვენს ფოტოგრაფს მოსამართლის თანაშემწემ დაურეკა და უთხრა, რომ ჩვენ ეს გადაწყვეტილება არ გაგვიცია; მოთხოვნა რომ ფოტოგადაღება გინდათ, არ გვინახავს და ვინ გითხრათ ამის შესახებო.

ამ კომუნიკაციიდან გამომდინარე, ჩვენ შეგვექმნა შთაბეჭდილება, რომ განცხადება ფოტოგადაღების მოთხოვნაზე მოსამართლემდე საერთოდ არ მისულა და პრესსამსახურმა ეს გადაწყვეტილება თავად მიიღო. ამ ვარაუდს ამყარებს ის ფაქტიც, რომ პროცესზე გადასაღებად მაინც მივედით და მოსამართლემ ფოტოგადაღების უფლება მოგვცა“.

ნათია ამირანაშვილმა კანონის ის მუხლი, რომელიც პროცესის გაშუქებას არეგულირებს, იცის, თუმცა, აინტერესებს, რატომ ცვლის სასამართლო დადგენილ პრაქტიკას.

„კანონის მიხედვით ნამდვილად ასეა. მათ შორის ფოტოგადაღების უფლებაც საერთო მაუწყებლებს აქვთ, თუმცა, სასამართლოს ბოლო წლების პრაქტიკა იყო ასეთი, რომ ვიდეოს ჩაწერის უფლებას აძლევდნენ მხოლოდ ტელემედიას, მაგრამ ფოტოგადაღების ნებართვას ონლაინმედიის წარმომადგენლებიც ვიღებდით.

თუ ასე გაგრძელდა და სასამართლომ მსგავსი პრაქტიკა დაამკვიდრა, რა თქმა უნდა, ეს ჩვენთვის ძალიან ცუდი იქნება და ფაქტი სახეზეა, რომ ეს დადგენილი პრაქტიკა, რაც აქვს, ჩვენთვის უარესდება“.

რამდენიმე სასამართლო სხდომის ფოტოგადაღების უფლება არ მისცეს „რადიო თავისუფლებასაც“. ჟურნალისტი ნასტასია არაბული „მედიაჩეკერთან“ საუბრისას იმ შემთხვევას იხსენებს, როდესაც ევროპის ბიბლიოთეკებიდან რარიტეტული წიგნების ქურდობაში (ტრანსნაციონალური დანაშაული) ბრალდებული ქართველების საქმის განხილვისას ფოტოგადაღების უფლება არ მიეცა. 

„მიუხედავად იმისა, რომ განცხადებაც დაწერილი გვქონდა და ჩვენ გარდა დარბაზში სხვა მედია არც იყო, მაუწყებლების უპირატესობით რომ ახსნილიყო უარი, ფოტოგადაღების უფლება არ მოგვცეს“.

აღსანიშნავია, რომ 13 აგვისტოს სასამართლო სხდომაზე ფოტოს გადაღების უფლება არ მიეცა „რადიო თავისუფლების“ კიდევ ერთ ჟურნალისტს, გელა ბოჩიკაშვილს. 

„ეს იყო „აგენტების კანონის“ საწინააღმდეგო აქციის ერთ-ერთი მონაწილის საქმე, რომელსაც ბრალად პარლამენტის ჭიშკრის დაზიანება და ქვის სროლით მეხანძრე-მაშველის დაშავება ედება. 

სხდომაზე შესვლამდე პრესამსახურმა ზეპირსიტყვიერად გვითხრა, რომ გადაღების უფლების მიცემა მოსამართლის კეთილი ნებაა და კანონში ჩანაწერი, რომელიც ონლაინმედიას ამის უფლებას აძლევს, არ არისო. სხდომის დასრულების შემდეგ, მოსამართლესაც [ზვიად შარაძე] ვკითხე და მანაც ანალოგიურად მიპასუხა“.

როგორც ჟურნალისტი აღნიშნავს, მანამდე, მათ შორის კორონა ვირუსის დროსაც კი, როდესაც სხდომები იმართებოდა, არსებული რეგულაციების მიუხედავად, ვინც გადაღებაზე ნებართვას ითხოვდა, სხდომაზე უშვებდნენ.

კანონში არსებულ ჩანაწერზე აკეთებს აქცენტს თბილისის საქალაქო სასამართლოს პრესსამსახურის წარმომადგენელიც, თუმცა, ქეთი ბასილაშვილი ამბობს იმასაც, რომ ყველა სხდომის მოსამართლე გადაწყვეტილებას ინდივიდუალურად იღებს. 

„კანონშია ეს ჩანაწერი, უბრალოდ ზოგიერთი მოსამართლე უფრო ლოიალურად უდგება, ზოგი მოსამართლე კი კანონის ჩანაწერს ზუსტად იცავს. აქამდეც ყველა არ აძლევდა [ფოტოგადაღების] უფლებას, ზოგიერთი მოსამართლე კი ფოტოსთან დაკავშირებით პრობლემას არ ქმნიდა. ყველა სხდომის მოსამართლე მის სხდომაზე გადაწყვეტილებას ინდივიდუალურად იღებს“.

„მედიაომბუდსმენის“ იურისტის, ილონა დიასამიძის შეფასებით, ფოტოგადაღების უფლების შეზღუდვა სასამართლოს მავნე პრაქტიკაა, რითაც ონლაინ მედიას საქმიანობა ურთულდება.

„ინფორმაციის გაცემის თვალსაზრისით, უნდა ითქვას, რომ ეს პრაქტიკა შეიცვალა და ახლა ამის[ფოტოგადაღება] უფლებას არ აძლევენ. ეს არის მავნე პრაქტიკა, რითაც კიდევ ერთი დამატებითი მექანიზმი იქმნება, რომ ონლაინ მედიის წარმომადგენლებს როგორმე ხელი შეუშალონ და ჟურნალისტური საქმიანობა გაურთულონ. ონლაინ მედიების დევნა ბევრად უფრო ადრე დაიწყო და ამ გადაწყვეტილებითაც იგივე ტენდენცია იკვეთება“.

საკონსტიტუციო დავა

„საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს კანონში არსებული ჩანაწერი, რომლის მიხედვითაც, სასამართლო პროცესის გადაღება მხოლოდ საერთო მაუწყებლებს შეუძლიათ, საკონსტიტუციო სასამართლოში გაასაჩივრა „საინფორმაციო ცენტრების ქსელმა“. გასაჩივრებული ნორმები ონლაინ მედიას სასამართლო პროცესის გადაღებას/პირდაპირ ეთერში გაშვებას მაშინაც კი უკრძალავს, როდესაც პროცესს „საზოგადოებრივი მაუწყებელი“ ან სხვა საეთერო მაუწყებელი არ ესწრება. 

მოსარჩელე მხარე მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმა საქართველოს კონსტიტუციით დაცულ ინფორმაციის მიღებისა და გავრცელების უფლებას ეწინააღმდეგება. ამასთან, ინტერნეტმედიასა და სხვა საერთო საეთერო მაუწყებელს სასამართლო პროცესის ამსახველი აუდიოვიზუალური მასალის მოპოვებისა და გავრცელების მსგავსი სამართლებრივი ინტერესი გააჩნია და რადგან ეს ნორმა ინტერნეტმედიის მიერ სხდომის გაშუქების შესაძლებლობას გამორიცხავს, დისკრიმინაციულ მოპყრობას იწვევს და საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველი პუნქტით დაცულ სამართლის წინაშე ყველას თანასწორობის უფლებას ეწინააღმდეგება.

„არასდროს არსად, არც საქალაქო, არც სააპელაციო და არც რაიონულ სასამართლოში არ მოუციათ ჩვენთვის, ონლაინმედიისთვის ფოტო ვიდეოგადაღების უფლება. როცა მოსამართლეს წერილობით მივმართავდით გადაღების თხოვნით, ჩვენს განცხადებას არ აკმაყოფილებდა და მიგვითითებდა, რომ „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-13 (პრიმა 1) მუხლით, ასეთი უფლება მხოლოდ საზოგადოებრივ მაუწყებელს ან მისი არყოფნის შემთხვევაში, სხვა საერთო საეთერო მაუწყებელს აქვს. ონლაინმედიას კი ლიცენზირება/ავტორიზაცია არ აქვს“, - აღნიშნავს „საინფორმაციო ცენტრების ქსელის“ ხელმძღვანელი, გელა მთივლიშვილი.

საკონსტიტუციო სასამართლომ მთივლიშვილის სარჩელი განიხილა, თუმცა, გადაწყვეტილება ჯერ არ მიუღია. 

„პრესის საერთაშორისო ინსტიტუტი“ (IPI) საქართველოში ბელარუსი ჟურნალისტისა და Aliq Media-ს ერთ-ერთი რედაქტორის საქართველოში არ შემოშვების ფაქტებს ეხმაურება და აღნიშნავს, რომ 2022 წლიდან სულ მცირე 12 შემთხვევა დაფიქსირდა, როცა ქვეყანაში შემოსვლაზე უცხოელ ჟურნალისტებს უარი ეთქვათ.

„საქართველოს ხელისუფლებამ სასწრაფოდ უნდა მოაგვაროს აღნიშნული საკითხი და დაასრულოს ეს მავნე პრაქტიკა,“ - აღნიშნა IPI-ის ევროპის ადვოკატირებისა და პროგრამების ხელმძღვანელმა, ოლივერ მანი-კირლმა.

16 სექტემბერს ბელორუს ჟურნალისტს, ანდრეი მილეშკასა და მის ქალიშვილს, რომლებიც სამი წელია საქართველოში ცხოვრობენ, პოლონეთში მოგზაურობის შემდეგ, ქვეყანაში ხელახლა შესვლის უფლება არ მიეცათ.

„ბელარუსის ჟურნალისტთა ასოციაციის (BAJ) ცნობით, მილეშკამ ქვეყანა პოლიტიკური დევნისგან თავის დასაღწევად დატოვა და ბოლო სამი წელია საქართველოში ოჯახთან ერთად ცხოვრობდა. მილეშკას ცოლი და მეორე შვილი ჯერჯერობით საქართველოში რჩებიან, სადაც მათი მომავალი გაურკვეველია“.

17 სექტემბერს ქართულ-სომხური მედიაგამოცემა Aliq Media-ს დამფუძნებელი და ერთ-ერთი რედაქტორი არსენ ხარატიანი, რომელიც ლუქსემბურგიდან თბილისში მოფრინავდა და შემდეგ დღეს სომხეთში უნდა წასულიყო, საქართველოში არ შემოუშვეს. 

არსენ ხარატიანი თბილისის აეროპორტში 11 სექტემბერსაც დააყოვნეს, თუმცა რამდენიმე საათის შემდეგ საზღვრის კვეთის უფლება მისცეს. მაშინ, ისევე როგორც ახლა საქართველოში შემოსვლაზე უარის თქმის საფუძვლად შსს-ს გადაწყვეტილებაში მითითებული აქვს: „არ აკმაყოფილებს საქართველოს კანონმდებლობით განსაზღვრულ სხვა მოთხოვნებს“.

ხარატიანი 2018 წელს სომხეთის პრემიერ-მინისტრის, ნიკოლ ფაშინიანის მრჩეველიც იყო. ის არასამთავრობო ორგანიზაციებსა და მედიაში საქმიანობს.

„ქართული ოცნების“ რეკლამის განუთავსებლობის გამო, თბილისის საქალაქო სასამართლომ „მთავარი არხი“, „ფორმულა“ და „TV პირველი“ კომუნიკაციების კომისიის მიერ მეორედ შედგენილი სამართალდარღვევის ოქმის საფუძველზე, ხელმეორედ, 5-5 ათასი ლარით დააჯარიმა.

„ქართული ოცნების“ სადავო პოლიტიკურ რეკლამაში არასამთავრობო ორგანიზაციების წარმომადგენლები და სამოქალაქო აქტივისტები ჩანან და პარალელურად ისმის ფრაზაც: „უთხარი არა საზოგადოების მორალურ გადაგვარებას და აირჩიე ტრადიციული ფასეულობები“. კომუნიკაციების კომისიამ ამ ვიდეორგოლის ეთერში განუთავსებლობის გამო სამ ტელევიზიას: „მთავარი არხი“, „TVპირველი“, „ფორმულა“ სამართალდარღვევის ოქმი 19 სექტემბერს მეორედ შეუდგინა.

„ქართული ოცნების“ ამავე რეკლამის ეთერიდან ამოღებისთვის სასამართლომ პირველად „ფორმულა“ და „TV პირველი“ 5-5 ათასი ლარით 16 სექტემბერს დააჯარიმა, „მთავარი არხი“ კი „ქართული ოცნების“ რეკლამის განუთავსებლობის გამო 5 ათასი ლარით 13 სექტემბერს დაჯარიმდა. ტელევიზიები სასამართლოს ამ გადაწყვეტილებას სააპელაციო სასამართლოში ასაჩივრებენ.

თბილისში დაკავებულმა აზერბაიჯანელმა ჟურნალისტმა დღეიდან, 21 სექტემბრიდან შიმშილობა დაიყო.

აფგან სადიგოვის მეუღლის თქმით, ჟურნალისტმა შიმშილობის დაწყების გადაწყვეტილება გუშინ მიიღო. სევინჩ სადიგოვა „მედიაჩეკერთან“ საუბრისას ამბობს, რომ მეუღლეს მიაჩნია, რომ საქართველოს მთავრობა დავალებებს ასრულებს და მას სხვა გზა არ რჩება. 

აფგან სადიგოვს მიგრაციის დეპარტამენტმა საქართველოში პოლიტიკური თავშესაფრის მიცემაზე უარი რამდენიმე დღის წინ უთხრა. 

აზერბაიჯანელი ჟურნალისტი შემდგომი ექსტრადირების მიზნით თბილისში 3 აგვისტოს დააკავეს, მეორე დღეს კი მას 3-თვიანი საექსტრადიციო პატიმრობა შეეფარდა. საქალაქო სასამართლოს 4 აგვისტოს განჩინება უცვლელი დატოვა სააპელაციო სასამართლომაც.

აფგან სადიგოვის შესახებ ვრცლად იხილეთ „მედიაჩეკერის“ მასალებში: 

• სადიგოვის საექსტრადიციო პატიმრობიდან 1 თვე გავიდა - ჟურნალისტი მიგრაციის დეპარტამენტის თანამშრომლებმა მოინახულეს
• საექსტრადიციო პატიმრობის გაუქმებაზე სადიგოვის საჩივარი სააპელაციომ განუხილველი დატოვა
• სადიგოვის საქმე ვრცლად: საექსტრადიციო პატიმრობა სააპელაციოში გასაჩივრდა