საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია უკრაინაში მიმდინარე ომის გაშუქებისას, მედიებს სიფრთხილისკენ მოუწოდებს და საზოგადოებას მიმართავს, რომ არ გახდნენ პრორუსული დეზინფორმაციის მსხვერპლი

---

ქარტია მიმართავს საქართველოს მედიასაშუალებებს:

• გამოიჩინონ სიფრთხილე უკრაინაში მიმდინარე მოვლენების გაშუქებისას, რადგან ასეთ დროს განსაკუთრებით აქტიურდება პროპაგანდისტული კამპანიები და დეზინფორმაცია, ვრცელდება უამრავი გადაუმოწმებელი ცნობა, ვიდეო და ფოტო მასალა.
• იმ ვითარებაში, როდესაც ქვეყნის მოსახლეობის ყურადღება მთლიანად მიმართულია უკრაინის მოვლენებისადმი, მნიშვნელოვანია, მედიამ გაორმაგებული ძალისხმევა დახარჯოს ინფორმაციის გადასამოწმებლად და მხოლოდ სანდო წყაროები გამოიყენოს. 

---

ამ თემაზე ვრცლად: როგორ აკონტროლებს რუსეთის ხელისუფლება მედიის გზავნილებს ომის შესახებ 

---

ქარტია მიმართავს საზოგადოებასაც, რომ

• ნუ წამოეგებიან საქართველოში მოქმედი პრორუსული და ანტიდასავლური ორგანიზაციებისა და საინფორმაციო არხების მიერ გავრცელებულ დეზინფორმაციას.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია სოლიდარობას უცხადებს უკრაინას და უკრაინელ ხალხს, მედიის წარმომადგენლებს და კოლეგებს უკრაინის პრესის საბჭოში.

კონტექსტი

24 თებერვლის დილით რუსეთი უკრაინაში შეიჭრა და სრულმასშტაბიანი ომი წამოიწყო. ქვეყნის პრეზიდენტმა ვლადიმერ პუტინმა ოფიციალურად გამოაცხადა სამხედრო ოპერაციის დაწყება. ამ დროისთვის უკვე დაბომბილია რამდენიმე ქალაქი და ქვეყნისსხვადასხვა რეგიონში სამხედრო ოპერაციები მიმდინარეობს.

კრიმინალის, ტრაგედიების თუ ძალადობის გაშუქებისას აუცილებელია ბალანსის დაცვა საზოგადოებრივ ინტერესსა და ეთიკურ გაშუქებას შორის.

---

1989 წელს, ნიუ იორკის ცენტრალურ პარკში იპოვეს უგონოდ მყოფი ახალგაზრდა ქალი, რომელსაც ცემისა და სექსუალური ძალადობის კვალი ეტყობოდა. მალევე პოლიციამ ხუთი 14-დან 17-წლამდე ბიჭი დააკავა.

ამავე წლის 21 აპრილს, გაზეთი New York Daily News, სტატიაში, სახელწოდებით, „მგლების ხროვის მსხვერპლი“ იტყობინებოდა, რომ თინეიჯერები ჰარლემიდან, ნიუ იორკის ერთ-ერთი უბნიდან არიან, მოიხსენიებდა მათ „ბანდის წევრებად“ და დეტალურად აღწერდა მათ მიერ ჩადენილ „დანაშაულს“. მედიამ და პოლიციამ დაიწყო საუბარი „რასობრივ დანაშაულზეც“.

• ამ ამბიდან მხოლოდ 13 წლის შემდეგ, 2002 წელს გაირკვა, რომ არცერთი მათგანი დამნაშავე არ იყო, ნამდვილმა დამნაშავემ დანაშაული აღიარა და ეს ექსპერტიზამაც დაადასტურა.
• უდანაშაულოდ დაპატიმრებულები გაათავისუფლეს, თუმცა ისინი წლებით ადრე უკვე ჰყავდა „გასამართლებული“ მედიას.

„სწორედ მედია იყო მაშინ ნამდვილი „მგლების ხროვაო“ - ამბობდა 2003 წელს, ნიუ იორკ დეილი ნიუსის ყოფილი ჟურნალისტი, ლინელ ჰარისი 2003 წელს.

ეს ამბავი, რომელზე დაყრდნობითაც 2019 წელს სერიალიც გადაიღეს, უამრავიდან მხოლოდ ერთ-ერთი მაგალითია იმის საჩვენებლად, რომ კრიმინალური ამბების არასრულფასოვან გაშუქებას საზოგადოებისთვის - სრულიად უსარგებლო, ეჭვმიტანილისთვის კი, ხშირად კატასტროფული შედეგები მოაქვს.

კრიმინალის გაშუქების სისტემური პრობლემა ქართულ მედიაში

ქართულ მედიაში, განსაკუთრებით, ტელევიზიაში, მუდმივად ქვეყნდება პრობლემური, ეთიკისგან დაცლილი და სენსაციაზე ორიენტირებული მასალა ქვეყანაში მომხდარ კრიმინალურ შემთხვევებზე.

გაუგებარია, რა ინფორმაციული ღირებულება შეიძლება ჰქონოდა მაყურებლისთვის, გარდა რეიტინგისა და ცნობისმოყვარეობის დაკმაყოფილებისა.

მაგალითად:

• ისედაც ტრაგიკული ამბის კიდევ უფრო დრამატიზებას და სენსაციურად გაშუქებას.
• მსხვერპლის ან/და ბრალდებულის ვინაობის ცოდნას.
• მშობლების მკვლელობის თვითმხილველი, მსხვერპლი არასრულწლოვნის ჩაწერას და მომხდარის დეტალურად მოყოლას.
• დანაშაულის ჩადენის რეკონსტრუქციის ჩვენებას (მაგალითად, არასრულწლოვნის მიერ მოხუცი ბებიის დანით დაჭრა).
• ძალადობის თუ მკვლელობის ფაქტის დეტალურ აღწერას.
• ახლობლების/ნაცნობების ფარულად ჩაწერას და დაუდასტურებელი ინფორმაციების ტირაჟირებას.
• დანაშაულის მოტივის მეზობლებში ძიებას.
• პირადი ცხოვრების დეტალების თუ სხვა არასაჭირო ინფორმაციების გასაჯაროებას.
• ჭორების, არაოფიციალური, დასკვნების, ვარაუდებისა თუ ეჭვების გაშუქებას.

---

კრიმინალური შემთხვევების არაეთიკურად გაშუქების მაგალითები:

• რა ინფორმაციული ღირებულება აქვს მკვლელობის ამსახველი კადრების ჩვენებას
• მკვლელობის კადრები “ექსკლუზიურად ფორმულაზე”
• სავარაუდო ძალადობის გაშუქება ეთიკური ნორმების დარღვევით - “ფორმულაზე”
• გარდაცვლილის წყლიდან ამოსვენების მძიმე კადრები პირდაპირ ეთერში “მთავარსა” და “რუსთავი 2-ზე”
• დაუდასტურებელი ინფორმაცია, შემზარავი ფოტოები და არასაჭირო დეტალები - ქვიშხეთთან მომხდარი ავარიის პრობლემური გაშუქება

---

• ერთი მხრივ, ბოლო პერიოდში მედიები აქტიურად ცდილობენ, რომ მსხვერპლები და არასრულწლოვნები დაფარონ, რათა მათი იდენთიფიცირება შეუძლებელი იყოს.
• მეორე მხრივ, რეიტინგულ ტელევიზიების ეთერში მაინც ხშირად დაუფარავად ვხედავთ ძალადობაგამოვლილ ადამიანებს მათ შორის ბავშვებიც. მედიას დაუფარავად უჩვენებია მკვლელობის ამსახველი “ექსკლუზიური” კადრები, დასახიჩრებული გვამები, სადაც ამას კონტექსტი არ მოითხოვდა.
• ზოგჯერ, მართალია არა პირდაპირ, მაგრამ მსხვერპლის ვინაობა მედიამ უნებურად გაამჟღავნოს გარემოს აღწერით, მეზობლების თუ ახლობლების ჩვენებით, ადგილის დასახელებით და სხვა მრავალი დეტალის გასაჯაროებით

მედიის როლი კრიმინალის გაშუქებისას

კრიმინალურ ისტორიებთან დაკავშირებული სიუჟეტები, როგორც წესი, მაღალი რეიტინგის მომტანია.

• სოციალურ ქსელში, ცენტრალური ტელევიზიების გვერდებზე ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული სწორედ კრიმინალური ფაქტების არაეთიკური, სენსაციური გაშუქების ვიდეოებია და ასეთ სიუჟეტებს ხშირად ასი ათასობით ნახვა აქვს.
• თუმცა აქ მედიის მოვალეობაა, განსაზღვროს, ემსახურება ეს საჯარო ინტერესს, თუ უბრალოდ აუდიტორიის ცნობისმოყვარეობის დაკმაყოფილებას.

ამ თემაზე ვრცლად: სად გადის ზღვარი საზოგადოებრივ ინტერესსა და ცნობისმოყვარეობას შორის?

საერთაშორისო კონტექსტი

მსგავსი ტენდენციაა ამერიკაშიც. მიუხედავად იმისა, რომ იქ ბოლო ნახევარი საუკუნის განმავლობაში კრიმინალური შემთხვევების რიცხვი მუდმივად იკლებს, კრიმინალის გაშუქება ამერიკელებისთვის კვლავ ახალი ამბების ერთ-ერთ პირველ თემად რჩება.

ბუნებრივია, აუდიტორიისთვის ინფორმაციის მიწოდება მნიშვნელოვანია. თუმცა, საჭიროა, მედიამ თავისი როლი და პასუხისმგებლობა კარგად გაითავისოს და განსაზღვროს, რას ემსახურება ეს გაშუქება.

"რატომ არ შეგვიძლია დავიწყოთ ფიქრი სამუშაოზე ცოტა სხვანაირად?" - ამბობს ჟურნალისტი და მედიაკრიტიკოსი სოფი ჰეიგნი cjr.org-თან (Columbia Journalism Review) ინტერვიუში - „მედიასაშუალებები ხშირად ისეთ დანაშაულებს აშუქებენ, რომლებიც, სავარაუდოდ, საერთოდ არც უნდა გააშუქონ. იმ შემთხვევაში კი, თუ აშუქებენ, ყურადღება სისტემურ პრობლემაზე და ტენდენციებზე უნდა გაამახვილონ.“

რა უნდა გავითვალისწინოთ კრიმინალის ან ტრაგედიის გაშუქებისას?

• ამბის გაშუქების მთავარი ამოსავალი წერტილი საზოგადოებრივი ინტერესის დაცვა უნდა იყოს
• მედიის მიერ კრიმინალის გაშუქება არ უნდა იყოს მხოლოდ ცალკეულ შემთხვევებზე რეაქცია
• ცალკეული შემთხვევები პანიკისგან დაცლილად, მთავარი პრობლემის გამოკვეთით და სწორი აქცენტების დასმით უნდა გაშუქდეს
• მედია უნდა ეძებდეს სისტემურ პრობლემას, ჩაუღრმავდეს საკითხს და რელევანტურ წყაროებზე დაყრდნობით, მოიძიოს პრობლემის გადაჭრის გზები
• ჟურნალისტებმა კარგად უნდა გაითავისონ პასუხისმგებლობა და ის რისკეები, საფრთხეები, ზიანი, რაც კრიმინალური ამბების არასწორ გაშუქებას შეიძლება მოჰყვეს

ამავე საკითხზე იხილეთ ქარტიის რეკომენდაციები: კრიმინალის გაშუქების სახელმძღვანელო წესები

5 ივლისს ჟურნალისტებზე ძალადობის საქმის მორიგ სასამართლო პროცესზე ბრალდებულები „ფორმულას“ ჟურნალისტს დაემუქრნენ.

რა მოხდა?

თბილისის საქალაქო სასამართლოში, „ფორმულას“ ჟურნალისტის, რატი წვერავას, მოწმის სახით გამოკითხვის დროს ბრალდებულები ჟურნალისტის განცხადებამ გააღიზიანა.

• ბრალდებულების აგრესია და ხმაური მოჰყვა რატი წვერავას ნათქვამს: "ჩვენ არაკაცებს არ ვაშუქებთ ანუ ძალადობრივი მოწოდებების მქონე ადამიანებს არ ვაშუქებთ ეთერში".
• ბრალდებულის, გიორგი ნასყიდაშვილის მუქარა: „არაკაციც ხარ და უნამუსო... გამომიშვით 1 წუთით და დამიმატეთ მერე 6 წელი კიდევ, მიმიშვით ამ არაკაცთან. ამ ვიგინდარას რომ შემოვარტყამ მოძალადე მერე მე ვარ და ეს არის ანგელოზი. მოდის და არაკაცს გვიწოდებს".
• ბრალდებულების ადვოკატმა ირაკლი ზაქარეიშვილმა სხდომა დატოვა, ის მოსამართლემ 300 ლარით დააჯარიმა.

პროკურორის შეფასება

„დაცვის მხარის მიზანი არ არის საქმეზე ობიექტური ჭეშმარიტების დადგენა, მათი მიზანია პროცესის გაჭიანურება, ეს მიუთითებს სასამართლო დარბაზში მათ ქცევაზეც და ასევე მათ მიერ მოწმეებისათვის დასმულ შეკითხვაზე.“, - თქვა ლევან ვეფხვაძემ სხდომის დასრულების შემდეგ.

• დღეს ჩვენება უნდა მიეცა „მთავარი არხის“ ოპერატორის დათუნა ახალკაცსაც, თუმცა მისი გამოკითხვა გადაიდო.
• 5 ივლისს დაზარალებული ჟურნალისტების გამოკითხვა მომდევნო პროცესზე 2 მარტს დასრულდება.

კონტექსტი

• 2021 წლის 5 ივლისს "თბილისი პრაიდის" მიერ დაგეგმილი "ღირსების მარშის" წინააღმდეგ გამოსული ძალადობრივი ჯგუფები მედიის 53 წარმომადგენელს ფიზიკურად გაუსწორდნენ. მათ შორის „ფორმულას“ ჟურნალისტს რატი წვერავას.
• ძალადობრივი აქციის ორგანიზატორების დასჯას შვიდ თვეზე მეტია უშედეგოდ ითხოვს მედია, არასამთავრობო სექტორი და სამოქალაქო საზოგადოება. თუმცა, ამ დრომდე არც ერთი ორგანიზატორი პასუხისგებაში მიცემული არ არის.
  
  
  

  ---

  ვრცლად: დაუსჯელი ორგანიზატორები და გირაოს სანაცვლოდ გათავისუფლებული ბრალდებულები - რა ხდება 5 ივლისის საქმეზე

ჟურნალისტებზე კასპში მომხდარ ძალადობის ინციდენტთან დაკავშირებით სახელმწიფო ინსპექტორის სამსახურმა მოკვლევა დაიწყო.

• უწყებაში დღეს ტელეკომპანია "მთავარის", "პირველისა" და "ფორმულას" ჟურნალისტები გამოკითხეს.
• მოკვლვა საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 333-ე მუხლის მე-3 ბ ქვეპუნქტით მიმდინარეობს, რაც სამსახურებრივი უფლებამოსილების გადამეტებას გულისხმობს.

კონტექსტი

• 18 თებერვალს,კასპის საკრებულოში მომხდარი დაპირისპირების გაშუქებისას "მთავარის" ინფორმაციით, მათს ჟურნალისტსა და ოპერატორზე პოლიციელებმა ფიზიკურად იძალადეს.
• არხის განმარტებით: მმართველი პარტიის "ქართული ოცნების" წარმომადგენლების მითითებით მედიის წარმომადგენლებს ჯერ სხდომათა დარბაზი, შემდეგ კი შენობა ფიზიკური ძალის გამოყენებით დაატოვებინეს. დაზიანდა აპარატურა.
• საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის ინფორმაციით, კასპში არასათანადო პირობებში მუშაობა მოუწიათ "პირველის", „ფორმულას”, „თრიალეთისა” და „ტვ მონიტორინგის” წარმომადგენლებსაც.

ქარტია შესაბამის უწყებებს მოუწოდებს სწრაფად და ეფექტიანად შეისწავლონ პოლიციელების მხრიდან მედიის წარმომადგენლებზე თავდასხმის ფაქტი.

---

მეტი კასპის ინციდენტზე ნახეთ აქ.

---

გიორგი გაჩეჩილაძე „მთავარი არხისგან“ სასამართლოს გზით მოითხოვს „მათ შესახებ გავრცელებული ინფორმაციის უარყოფას“.

• ადვოკატის ინფორმაციით, გიორგი გაჩეჩილაძის, იგივე „უცნობის“ ოჯახმა ტელეკომპანია „მთავარი არხის“ წინააღმდეგ სასამართლოში სარჩელი დეკემბერში შეიტანა.
• “მთავარი არხი” მიიჩნევს, რომ სასამართლომ მათი სარჩელი არ უნდა დააკმაყოფილოს

---

მთავარი არხის სადავო სიუჟეტი:

2021 წლის 9 ოქტომბერს „მთავარი არხის საინფორმაციო გამოშვებაში გასულ სიუჟეტში არხი ანონიმურ წყაროზე დაყრდნობით იტყობინებოდა, თითქოს პლატფორმა Feedc-ის დამფუძნებელი, ნიკოლოზ კვარაცხელიას მკვლელობაში ბრალდებული პირების ერთ-ერთი სამალავი ადგილი ძმები გაჩეჩილაძეების საცხოვრებელი სახლი იყო.

რას ედავებიან გაჩეჩილაძეები „მთავარ არხს“?

მოსარჩელეთა ადვოკატის, გოდერძი გრიგალაშვილის ინფორმაციით, გაჩეჩილაძეების ოჯახი ითხოვს:

• მთავარმა არხმა აღიაროს, რომ მათ მიერ გავრცელებული სიუჟეტი ცილისმწამებლური იყო.
• სასამართლოს გადაწყვეტილების კანონიერ ძალაში შესვლიდან 3 თვის ვადაში „მთავარი არხის“ საიტზე და ფეისბუქ გვერდზე გამოქვეყნდეს სასამართლოს გადაწყვეტილება.

„მთავარი არხის“ პოზიცია

„პასუხის გასაცემად შემჭიდროვებული ვადები გვქონდა და ძალიან მოკლედ ვუპასუხეთ, რომ არ ვეთანხმებით ამ სარჩელს. თუმცა, შეგვიძლია, უფრო სიღრმისეულად ვუპასუხოთ. სასამართლოს ვუთხარით, რომ დაზუსტებულ შესაგებელს წარვადგენთ“, - ამბობს “მთავარი არხის“ იურისტი, თამთა მურადაშვილი.

მისი თქმით, სასამართლომ სარჩელი არ უნდა დააკმაყოფილოს, რადგან:

• სიუჟეტში ჩანდა, რომ ინფორმაცია ანონიმური წყაროს მიერ იყო მოწოდებული.
• ჟურნალისტმა სცადა ინფორმაციის გადამოწმება, მივიდა გაჩეჩილაძეების სახლში - „ანუ, არ ყოფილა ცალმხრივი გაშუქება“.
• რადგან გაჩეჩილაძე საჯარო პირია (და ამას თავადაც ადასტურებს) არხი მიიჩნევს, რომ მას აქვს თმენის ვალდებულება.

მურადაშვილი ამბობს, რომ სარჩელის დაკმაყოფილების შემთხვევაში, ყველა ინსტანციას გაივლიან და საქმეს ბოლომდე მიიყვანენ.

სანამ გაჩეჩილაძეები სასამართლოს მიმართავდნენ

28 ოქტომბერს, სანამ გაჩეჩილაძეების ოჯახი სასამართლოს მიმართავდა, „უცნობმა“ მაუწყებლობის შესახებ საქართველოს კანონში ცვლილების შეტანის თაობაზე, პარლამენტს საკანონმდებლო წინადადება წარუდგინა.

• საკანონმდებლო წინადადებაში წერია, რომ მაუწყებლობის შესახებ დღევანდელი კანონი არაეფექტურია.
• გაჩეჩილაძე პარლამენტს სთხოვს, შეიმუშაოს “სათანადო ცვლილებები, რომლებიც გამორიცხავს ჟურნალისტების მხრიდან ცილისმწამებლური და პიროვნების დაუმსახურებლად შეურაცხმყოფელი ფაქტების გასაჯაროებას”.
• ტექსტში არ არის დაზუსტებული, რა კონკრეტულ ცვლილებებს ითხოვს გიორგი გაჩეჩილაძე.

---

ვრცლად: “უცნობის” ინიციატივა - გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვის საფრთხე

---

გაჩეჩილაძესთან ამ თემაზე დაკავშირება რამდენჯერმე ვცადეთ, თუმცა უშედეგოდ.

ადვოკატი, გოდერძი გრიგალაშვილი ამბობს, რომ:

• ეს საკანონმდებლო წინადადება არ გულისხმობს ჟურნალისტის სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობას
• თუმცა „სიტყვის გამოხატვის და ჟურნალისტის თავისუფლება აბსოლუტურად ხელშეუხებელი და თავისუფალი უნდა იყოს, გარდა იმ ჩარჩოებისა, რასაც სტრასბურგის სასამართლო ადგენს, ევროკონვენცია ადგენს და რაც ევროპაში არის მიღებული“.

მისი ინფორმაციით, პარლამენტში ამ ეტაპზე საკითხის განხილვა არ მიმდინარეობს.

უფრო კონკრეტულად:

ადვოკატის თქმით, გაჩეჩილაძე ითხოვს:

• ერთმანეთისგან კანონით გაიმიჯნოს სიტყვის გამოხატვის თავისუფლება და ცილისწამება.
• პარლამენტმა შეიმუშაოს ახალი კანონი, სადაც ცილისწამება დაექვემდებარება უფრო მკაცრ კონტროლს და უფრო მკაცრ პასუხისმგებლობას, მაგალითად, ფულად დაჯარიმებას.

მისივე თქმით, ცვლილებების პროცესში უნდა იყვნენ ჩართული საერთაშორისო პარტნიორები, ელჩები, არასამთავრობო ორგანიზაციები, ყველა მედიის თითო წარმომადგენელი და დაინტერესებული პირები.

ასევე, ადვოკატი მიიჩნევს, რომ კანონში საჭიროა, ჩაიწეროს „ბოდიშის მოხდის“ ცნება და თუ მედიას ცილისწამება დაუმტკიცდება, მას ბოდიშის მოხდა დაეკისროს.

საჭიროა თუ არა ცვლილებები კანონში?

 

სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შესახებ კანონის მიხედვით ცილისწამება არის არსებითად მცდარი ფაქტის შემცველი და პირისთვის ზიანის მიმყენებელი, მისი სახელის გამტეხი განცხადება.

---

ვრცლად ნახეთ აქ: საქართველოს კანონი სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შესახებ.

---

დამოუკიდებელ მედიაექსპერტებს, იურისტებს და მედიის საკითხზე მომუშავე ორგანიზაციებს არაერთხელ უთქვამთ საჯაროდ, რომ:

• დღეს საქართველოში გამოხატვის თავისუფლება მაღალი სტანდარტითაა დაცული და არ საჭიროებს არანაირ ცვლილებას.
• ნებისმიერმა ჩარევამ შესაძლოა, საფრთხე შეუქმნას ამ სტანდარტს.
• რადგან, შესაძლოა, ძალაუფლების მქონე პირებმა, კანონი მედიის სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შესაზღუდად გამოიყენონ.
  
  

---

ნახეთ მეტი ამ თემაზე:

• IDFI: რა საფრთხე ემუქრება გამოხატვის თავისუფლებას საქართველოში.
• საერთაშორისო გამჭვირვალობა - საქართველო: რატომ არ უნდა შეიზღუდოს გამოხატვის თავისუფლების სტანდარტები.
• GDI: გამოხატვის თავისუფლება საქართველოში.

---

„რა თქმა უნდა, ეს საფრთხე არსებობს“ - ამბობს გიორგი გაჩეჩილაძის ოჯახის ადვოკატი, გოდერძი გრიგალაშვილი, მათ მიერ შეტანილ საკანონმდებლო წინადადებაზე საუბრისას - „სწორედ ამიტომაც, ფრთხილად უნდა მოვეკიდოთ ისედაც უკიდურესად სენსიტიურ საკითხს“.

რას ამბობს დღევანდელი კანონი ცილისწამებაზე?

 

• თუ ვინმე მიიჩნევს, რომ მედიამ ცილი დასწამა, შეუძლია მიმართოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიას, თვითრეგულირების სხვა ინსტიტუტს ან სასამართლოს.
• თვითრეგულირების ორგანოები მედიის მიერ გავრცელებულ ინფორმაციას პროფესიული და ეთიკური სტანდარტის ჭრილში განიხილავენ, სასამართლო კი - სამართლებრივად.
• პირს ცილისწამებისათვის პასუხისმგებლობა არ ეკისრება იმ შემთხვევაში, თუ მან არ იცოდა და არც შეიძლებოდა სცოდნოდა, რომ ცილისწამებას ავრცელებდა.
• ანუ, პირის პასუხისმგებლობის საკითხი რომ დადგეს, სასამართლომ უნდა დაადგინოს მისი განზრახვა.
• ცილისწამების დადასტურების შემთხვევაში, მოპასუხეს ცილისწამებისთვის შეიძლება დაეკისროს სასამართლოს გადაწყვეტილების გამოქვეყნება (შესწორება ან უარყოფა), ან მოსარჩელისთვის მიყენებული მორალური/ქონებრივი ზიანის ანაზღაურება.

20 თებერვალს ღამით სოციალურ ქსელში, სავარაუდოდ, ერთი სასულიერო პირის მიერ მეორეზე ძალადობის კადრები გავრცელდა. მედიის ნაწილმა ამბავი ზედაპირულად, უკონტექსტოდ და ძალადობის მსხვერპლის იდენტიფიცირებით გაავრცელა. 

---

რა პრობლემაა? ზოგიერთმა მედიასაშუალებამ ძალადობის ამსახველი კადრები, ყოველგვარი დამატებითი ინფორმაციის გარეშე გაავრცელა.

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია ამბობს:

• ვიდეოში ღიად იდენტიფიცირებული არიან ძალადობის სავარაუდო მსხვერპლი და სავარაუდო მოძალადე: სახეების დაფარვის მიუხედავად, დასახელებულია სახელები და გვარები.
• კადრებში ისმის ჰომოფობიური ფრაზები და ბრალდებები.
• მედიის მიერ ვიდეოს გავრცელებისას, არ ჩანს ჟურნალისტის მიერ ამბის გადამოწმების მცდელობა.

„მოძალადეების წისქვილზე წყლის დასხმა“

ხშირად, მედია ამბის სწრაფად გავრცელებას ანიჭებს უპირატესობას, ავრცელებს მას ფრაგმენტულად და ყურადღების მიღმა ტოვებს კონტექსტს და სრულ სურათს.

ამ სიჩქარეს კი ეწირება მაყურებლისთვის კონტექსტის მიწოდების ვალდებულება.

• „თუკი მედია მაყურებელს კონტექსტს არ მიაწვდის და არ აუხსნის რატომ არის ეს ვიდეო რაიმე გაგებით მნიშვნელოვანი, ერთადერთი რასაც მისი გავრცელებით მოახერხებს ეს არის მოძალადეთა წისქვილზე წყლის დასხმა,“ - ამბობს მედია მკვლევარი ლაშა ქავთარაძე.

ეთიკის ქარტიის საბჭო წერს, რომ კრიმინალური ფაქტის გაშუქებისას, ეთიკის სტანდარტების დარღვევის უფრო დიდი რისკი სწორედ ახალი ამბების მომზადების პროცესშია.

• როდესაც ფაქტი ახალი მომხდარია, ემოციური ფონი გამძაფრებულია და ხშირად ჟურნალისტები მისი ზეგავლენის ქვეშ ექცევიან.
• ჟურნალისტი უნდა შეეცადოს, შეინარჩუნოს ნეიტრალური ტონი და არ მოექცეს ამბის მონაწილეთა ემოციური გავლენის ქვეშ.

ქარტიის განცხადება.

ჰომოფობიური ნარატივი

როგორც გავრცელებულ თავდაპირველ ვიდეოში, ასევე მოგვიანებით, სასულიერო პირების განმარტებებში ჩანს ჰომოფობიური ნარატივი. “ვიდეოს პათოსია, რომ თითქოს ეკლესიის ნაწილი ცდილობს ამ ინსტიტუციის „განწმენდას“ „და ამ "განწმენდის" პროცესში პედოფილიას და ჰომოსექსუალობას ერთ განუყოფელ ცნებად წარმოაჩენს“ - ამბობს ლაშა ქავთარაძე.

ქავთარაძის შეფასება:

• „ამ ვიდეოს ასეთი ფორმით გავრცელება, ისევე როგორც მაგალითად, სასულიერო პირის, შალვა კეკელიას, კომენტარების ასეთი ფორმით გადმოცემა სხვა არაფერია თუ არა ამ ჰომოფობიური იდეის გავრცელებაში სასულიერო პირებისათვის დახმარების გაწევა მედიის მხრიდან.“
• „მთელი ეს ჰომოფობიური ნარატივი, რომელსაც უკვე წლებია ინსტიტუციურად ეყრდნობა საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია, როგორც წესი, მედიის მხრიდან დიდად არის ხოლმე მხარდაჭერილი.“

ცნობისმოყვარეობა თუ საზოგადოებრივი ინტერესი?

„ეს კონფლიქტი თავისი არსით საზოგადოებრივი ინტერესის საგანი არ არის და ვერც იქნება მანამ, სანამ ამ ინტერესს მედია არ შესძენს“, - ამბობს ლაშა ქავთარაძე.

ლაშა ქავთარაძის განმარტება:

• სასულიერო პირები ისეთივე კერძო პირები არიან როგორც საერო პირები, მანამ სანამ ისინი საჯარო სივრცეში გარკვეულ მნიშვნელობას არ შეიძენენ.
• შესაბამისად, მედიის ხელში იყო ის თუ როგორ გავრცელდებოდა ეს ამბავი საზოგადოებაში: ისე როგორც ეს მოძალადეს სურდა თუ ისე როგორც ეს საზოგადოების ინფორმირებას წაადგებოდა.
• მედიამ თავის თავს უნდა დაუსვას კითხვა, სურს თუ არა რომ მოძალადეს დაეხმაროს თავისი მიზნების მიღწევაში?

ფაქტია, მოძალადე გააზრებულად იქცევა, როდესაც იღებს ვიდეოს და შემდეგ მის რაც შეიძლება ფართოდ გავრცელებას ცდილობსო, ამბობს ქავთარაძე:

• „მედიის გარკვეული ნაწილი ცდილობს ამ ვიდეოს ტირაჟირებით თითქოს აჩვენოს ეკლესიაში არსებული სისტემური ძალადობა, თუმცა, სინამდვილეში ამ ყველაფერს საპირისპირო ეფექტი აქვს“.

ამ თემაზე ვრცლად: სად გადის ზღვარი საზოგადოებრივ ინტერესსა და ცნობისმოყვარეობას შორის?

როგორ მოიქცეს მედია ასეთ დროს?

• მედია სიფრთხილით უნდა მოეკიდოს ისეთი ვიზუალური მასალის ჩვენებას, რომელზეც ასახულია ადამიანთა ტრაგედია და ტანჯვა.
• მედიამ არ უნდა დაუთმოს ეთერი ძალადობისკენ მოწოდებებსა და სიძულვილის ენას.
• მედიას მხოლოდ მაშინ აქვს კრიმინალისა და ანტისოციალური ქმედების მონაწილე პირების იდენტიფიცირების უფლება, როდესაც საზოგადოებრივი ინტერესი გადაწონის პირის ინტერესებს.

ასეთ დროს გასათვალისწინებელი ფაქტორები:

• დანაშაულის სიმძიმე
• არიან თუ არა მონაწილეები ცნობილი პირები
• რამდენად მაღალია საჯარო ინტერესი, საზოგადოებამ იცოდეს პირთა ვინაობა

„მსგავსი მასალების ტირაჟირებას თან ახლავს უარყოფითი შედეგები. შესაბამისად, აუცილებელია მედიამ გამოიჩინოს წინდახედულება და ეთიკურად გააშუქოს მსგავსი საკითხები.“, - წერია ქარტიის განცხადებაში.

ჟურნალისტებს უფრო და უფრო მეტად უძნელდებათ საჯარო უწყებიდან ინფორმაციის მიღება. ეს პრობლემა ძირითადად კრიტიკულ და ოპოზიციურ მედიას ექმნება.

---

ორგანიზაცია საინფორმაციო ქსელების ცენტრმა 2021 წლის მეორე ნახევარში ცენტრალური ხელისუფლებიდან და ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოებიდან საჯარო ინფორმაციის გამოთხოვაზე 220 მოთხოვნა გაგზავნა.

აქედან:

• 12 პასუხი არასრულყოფილი იყო;
• 38 დაგვიანებით გაუგზავნეს;
• დანარჩენ შემთხვევებში პასუხი საერთოდ არ მიუღიათ.

„ეს არის ნერვების ომი, მივიღოთ ის, რაც გეკუთვნის. ამას როდემდე გავუძლებთ, არ ვიცი“ - ამბობს საინფორმაციო ცენტრების ქსელის ხელმძღვანელი, გელა მთივლიშვილი.

რა არის საჯარო ინფორმაცია?

• საჯარო ინფორმაცია არის საჯარო დაწესებულებაში დაცული, ასევე, საჯარო დაწესებულების ან მოსამსახურის მიერ სამსახურებრივ საქმიანობასთან დაკავშირებით მიღებული, დამუშავებული, შექმნილი ან გაგზავნილი და საჯარო დაწესებულების მიერ პროაქტიულად გამოქვეყნებული ინფორმაცია.
• ეს შეიძლება იყოს ნებისმიერი დოკუმენტი, მათ შორის, ნახაზი, მაკეტი, გეგმა, სქემა, ფოტო, ელექტრონული ინფორმაცია, ვიდეო და აუდიოჩანაწერები.

კანონით, ყველა მოქალაქეს აქვს უფლება, მოითხოვოს საჯარო ინფორმაცია, მიუხედავად მისი ფორმისა.

მეტი დეტალი ნახეთ აქ: საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსი

რა პრობლემაა?

ბოლო პერიოდში ჟურნალისტებისთვის განსაკუთრებით გართულდა საჯარო უწყებებიდან ინფორმაციის მიღება.

• ხშირად, ისინი ამ ინფორმაციას არათუ დაუყოვნებლივ, არამედ, კანონით გათვალისწინებულ 10 დღის ვადაშიც ვერ იღებენ.
• არის შემთხვევებიც, როდესაც უწყება ინფორმაციას არასრულად გზავნის პერსონალური მონაცემების მომიზეზებით ზოგ კითხვას პასუხს არ სცემს, ან მედიას უბრალოდ არ პასუხობს.
• უწყებები უგულებელყოფენ ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 40-ე მუხლის პირველი ნაწილს, რომლის მიხედვით, საჯარო ინფორმაცია უნდა გაიცეს დაუყოვნებლივ.
• საჯარო უწყებები მედიას თითქმის არასდროს აფრთხილებენ ინფორმაციის გაცემის 10 დღიანი ვადის შესახებაც, კანონის მოთხოვნის მიუხედავად.

ონლაინ გამოცემა „პუბლიკის“ მთავარი რედაქტორი, ლიკა ზაკაშვილი საჯარო ინფორმაციაზე ხელმისაწვდომობას ორ ნაწილად ყოფს:

• კომენტარის ან კონკრეტული ინფორმაციის მოპოვება პრესსამსახურის გავლით ან უშუალოდ რესპონდენტთან კომუნიკაციის გზით;
• საჯარო ინფორმაციის გამოთხოვა.

გაუარესება ორივე ნაწილშიაო, ამბობს „პუბლიკის“ რედაქტორი.

„გვართმევენ შესაძლებლობას, აქტუალური თემები გავამყაროთ მონაცემებითა და მტკიცებულებებით. არ გვაძლევენ კომენტარს, ხოლო საჯარო ინფორმაციის გამოთხოვა ხშირად ავტომატურად გულისხმობს ერთთვიანი მოცდის პერიოდს.“ - გვეუბნება ლიკა ზაკაშვილი.

ტელეკომპანია „პირველი“ ბოლო ორი კვირის განმავლობაში სატყეო სააგენტოსა და სახელმწიფო ქონებით სარგებლობის სააგენტოსგან უშედეგოდ ითხოს ინფორმაციის კერძო პირებისთვის ტყის გადაცემის შემთხვევის შესახებ.

„ეს არის ერთგვარი ტრენდი — როცა საქმე ეხება სახელმწიფო ქონების სხვადასხვა პირობით გადაცემას, საჯარო ინფორმაციის მოპოვება შეუძლებელი ხდება, რაც ძალიან ცუდია, რადგან შემდეგ ძალიან გვიჭირს ინფორმაციის გადამოწმება” - ამბობს ტელეკომპანიის საინფორმაციო სამსახურის უფროსი, ნოდარ მელაძე. მისი თქმით, საჯარო ინფორმაციის გამოთხოვა განსაკუთრებით მას შემდეგ გართულდა, რაც პრემიერ მინისტრი ირაკლი ღარიბაშვილი გახდა.

მეორე მხრივ, მსგავსი პრობლემა არ ექმნება ტელეკომპანია „იმედს“. როგორც ტელევიზიის საზოგადოებრივ-პოლიტიკური პროგრამების ხელმძღვანელი, ირაკლი ჩიხლაძე ამბობს, კარგი კომუნიკაცია აქვთ როგორც სახელისუფლო, ისე ოპოზიციური პარტიების პრესსამსახურებთან, გარდა ნაციონალური მოძრაობის, ლელოს და ევროპული საქართველოსი. ეს პარტიები პირდაპირ ეთერს ითხოვენ და კომენტარზე უარს ამბობენო.

“ულტიმატუმია მათი მხრიდან, პირდაპირი ეთერი უნდათ, როცა სიუჟეტზეა საუბარი მაგრამ ფორმატიდან გამომდინარე, იმედის კვირა ან ქრონიკა 20:00 საათზე ვერ დასვამს სტუმარს”.

ხელისუფლების ბრალდებები მედიას, ინფორმაციის გაცემაზე უარის თქმის შემდეგ

„ხშირ შემთხვევაში, უბრალოდ ფაქტის გადამოწმება გვინდა და ვუხსნით, რომ სიუჟეტისთვის [საჯარო უწყებების] პოზიცია თუ ინფორმაცია აუცილებელია,“ - ამბობს გადაცემა „შაბათის ფორმულას“ ჟურნალისტი, გიორგი ჩადუნელი - „ხოლო როცა ორი თუ სამი დღის განმავლობაში თხოვნისა და მიწერ-მოწერის შემდეგ ინფორმაციის გაცემაზე მაინც უარს გვეუბნებიან და სიუჟეტი მათი პოზიციის გარეშე გადის, დეზინფორმაციის გავრცელებაში გვადანაშაულებენ“.

ხშირად, ასეთ დროს სახელისუფლებლო ორგანოები ავრცელებენ ოფიციალურ განცხადებებსაც, სადაც უარყოფენ სიუჟეტში გასულ ინფორმაციას და ოპოზიციურ მედიას აკრიტიკებენ.

„ყოფილა შემთხვევები, როცა ამ განცხადებებში იყო მოცემული ის ინფორმაციაც, რომელსაც ჟურნალისტი უწყებისგან ითხოვდა.“ - გვეუბნება „მთავარი არხის“ ჟურნალისტი, მიშა სესიაშვილი.

ყველაზე „ჩაკეტილი“ საჯარო უწყებები, რომლებზეც ჩვენი რესპონდენტები საუბრობენ:

• კულტურის, სპორტისა და ახალგაზრდობის სამინისტრო;
• განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრო;
• შინაგან საქმეთა სამინისტრო;
• მთავრობის ადმინისტრაცია;
• პროკურატურა;

რესპონდენტების მიერ დასახელებული უწყებები, რომლებიც საჯარო ინფორმაციის გაცემას არ ერიდებიან:

• საქსტატი;
• ჯანდაცვის სამინისტრო და მისი ქვე-უწყებები, მათ შორის დაავადებათა კონტროლის ეროვნული ცენტრი (NCDC);

რა პრობლემებს უქმნის მედიას უარი საჯარო ინფორმაციაზე?

საჯარო ინფორმაციის გაცემაზე უარს, გელა მთივლიშვილი „ჟურნალისტურ საქმიანობაში ხელის შეშლას“ უწოდებს.

სხვადასხვა ოფიციალური უწყებიდან ამ ტიპის ინფორმაციის გამოთხოვა ჟურნალისტიკაში ძალიან მნიშვნელოვანი, ხშირად კი, აუცილებელია.

ხშირად, ჟურნალისტურ მასალაზე მუშაობისას რესპონდენტის კომენტარი არ არის საკმარისი, რომ დასმულ კითხვებს პასუხი ამომწურავად გაეცეს. ამისთვის, საჯარო ინფორმაციის გამოთხოვას გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს.

გელა მთივლიშვილის აზრით, საჯარო ინფორმაციაზე ხელმისაწვდომობის უკიდურესი გაუარესებით ხელისუფლება მედიას აყენებს დარტყმის ქვეშ და ცდილობს, დაასუსტოს ის.

გასაჩივრების მექანიზმი

საჯარო უწყებების მხრიდან კანონდარღვევის შემთხვევაში გასაჩივრების მექანიზმები არსებობს, თუმცა ეს დროსა და რესურსს მოითხოვს, რაც მედიას ხშირად არ აქვს.

ჩვენს საჩივრებს უმეტესად არ განიხილავენო, ამბობს გელა მთივლიშვილი. ხშირად, ისინი მოთხოვნილ ინფორმაციას მხოლოდ გასაჩივრების შემდეგ იღებენ და მერე უწყება საჩივარს აღარ განიხილავს, „მიუხედავად იმისა, რომ ამ საჩივარში ვითხოვთ პასუხისმგებლობის დაკისრებას იმ ადამიანისთვის, ვისაც საჯარო ინფორმაციის გაცემა ევალება“.

იმ შემთხვევაშიც კი, თუ მედია გამონახავს რესურსს, სრულად გაჰყვეს გასაჩივრების პროცესს, ის იმდენად იწელება, რომ საქმის მოგების შემთხვევაშიც, ხშირად, უწყებისგან ბოლოს და ბოლოს მიღებულ მონაცემებს საინფორმაციო ღირებულება აღარ გააჩნია.

საბოლოოდ კი წაგებული ისევ საზოგადოება რჩება, რომელიც ასეთ დროს მედიისგან ვერ იღებს სრულ და ამომწურავ ინფორმაციას.

„ახალი კვირის” ჟურნალისტების ნაწილი ნაწილი უარყოფს ამავე გადაცემის სხვა ჟურნალისტების განცხადებებს პირველ არხზე ცენზურის მცდელობებსა და „შავი სიების“ არსებობაზე.

---

გადაცემა „ახალი კვირის“ პროდუსერებისა და ჟურნალისტების ნაწილი უარყოფს ყოფილი წამყვანის, იმედა დარსალიასა და ამავე გადაცემის სხვა ჟურნალისტების განცხადებებს საზოგადოებრივი მაუწყებლის მხრიდან ცენზურისა და არხზე „შავი სიების“ არსებობის თაობაზე.

ნახეთ ვრცლად ამ თემაზე

• რატომ აღარ გადის საზმაუს ეთერში „ახალი კვირა“?
• დეტალები მოკლედ: რა ვიცით საზოგადოებრივი მაუწყებლის მიმართ გამოთქმულ ბრალდებებზე.

ამბის ახალი დეტალები

19 თებერვალს, ნულ საათსა და 42 წუთზე, საზოგადოებრივი მაუწყებლის პირველი არხის გვერდზე გადაცემა “ახალი კვირის” სახელით გამოქვეყნდა განცხადება, რომელსაც გადაცემის ორი პროდიუსერი და 6 ჟურნალისტი აწერს ხელს.

თამარ გოგესაშვილი, თამარ ოდიშარია, ნინუცა კახნიაური, ბელა ზაქაიძე, ანა ნოდია, ნატა ტაბიძე, ოთარ გიორგაძე, ანუკი მასხარაშვილი გადაცემაში ცენზურის არსებობას უარყოფენ და წერენ:

• „ახალი კვირის“ გუნდისთვის ღირსების საკითხია, ობიექტურად და მიუკერძოებლად გავაშუქოთ ნებისმიერი თემა, რაზეც ჩვენი რეპორტაჟები ნათლად მეტყველებს.
• გადაცემის ირგვლივ განვითარებულ მოვლენებთან დაკავშირებით, განვმარტავთ, რომ „ახალი კვირის“ გუნდი 2018 წლიდან პროფესიული სტანდარტის სრული დაცვით მუშაობს – დამოუკიდებელ და თავისუფალ გარემოში.
• შესაბამისად, გავრცელებულ მოსაზრებას გადაცემაში ცენზურის არსებობის შესახებ, უარვყოფთ.

ამას წინ უძღოდა, “ახალი კვირის” ჟურნალისტების, თამთა ჯანაძისა და სოფო ზედელაშვილის ერთობლივი ფეისბუკ პოსტი, სადაც ისინი საზოგადოებრივი მაუწყებლის მხრიდან ცენზურის მცდელობას ადასტურებდნენ.

• „ვადასტურებთ, რომ „ახალ კვირაში“ ნამდვილად იყო ცენზურის მცდელობის ფაქტები და ასევე იყვნენ ცალკეული ხელმძღვანელი პირებისთვის არასასურველი რესპონდენტები.
• ცხადია, ეს ყველაფერი ყველა ჟურნალისტს თანაბრად არ შეხებია.
• ამის მიუხედავად, გადაცემაში გავიდა არაერთი კრიტიკული რეპორტაჟი, რომელთა ეთერში მოხვედრა იმედა დარსალიასა და გუნდის დიდი ძალისხმევის გარეშე შეუძლებელი იქნებოდა“

კონტექსტი

• 17 თებერვალს მედიაში გავრცელდა ინფორმაცია, პირველი არხის მენეჯმენტმა გადაცემა “ახალი კვირა” ეთერიდან მოხსნა.
• მედია ამას დეკემბრის ბოლოს გადაცემაში გასულ „ალტ-ინფოს“ მიმართ კრიტიკულ სიუჟეტს უკავშირებს.
• გადაცემის გუნდისთვის კონკრეტული მიზეზები უცნობია და პასუხების მისაღებად, რეორგანიზაციის დასასრულს ელოდებიან.
• პირველი არხი ბრალდებებს მის წინააღმდეგ მიმდინარე მიზანმიმართულ კამპანიას უწოდებს.

ტელეკომპანია "მთავარის" ინფორმაციით, არხის ჟურნალისტსა და ოპერატორს ფიზიკურად გაუსწორდნენ.

დეტალები

კასპის საკრებულოში მომხდარი დაპირისპირების გაშუქებისას "მთავარის" გადამღებ ჯგუფს თავს დაესხნენ. "მთავარის" ინფორმაციით, ჟურნალისტსა და ოპერატორზე პოლიციელებმა ფიზიკურად იძალადეს.

არხის განმარტებით: მმართველი პარტიის "ქართული ოცნების" წარმომადგენლების მითითებით მედიის წარმომადგენლებს ჯერ სხდომათა დარბაზი, შემდეგ კი შენობა ფიზიკური ძალის გამოყენებით დაატოვებინეს. დაზიანდა აპარატურა.

"მთავარი" მომხდარის ამსახველ კადრებს ავრცელებს.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის ინფორმაციით, კასპში არასათანადო პირობებში მუშაობა მოუწიათ ტელეკომპანიების: "პირველის", „ფორმულას”, „თრიალეთისა” და „ტვ მონიტორინგის” წარმომადგენლებსაც.

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია მოუწოდებს ხელისუფლებას:

• დაიცვას ჟურნალისტების უსაფრთხოება
• პროფესიული საქმიანობის შესრულებისას მედიას შეუქმნას შესაბამისი სამუშაო პირობები, რათა მოქალაქეებს ჰქონდეთ შესაძლებლობა, მიიღონ ინფორმაცია მიმდინარე პროცესებთან დაკავშირებით.
• ქარტია მოუწოდებს შესაბამის უწყებებს, სწრაფად და ეფექტიანად შეისწავლონ პოლიციელების მხრიდან მედიის წარმომადგენლებზე თავდასხმის ფაქტი.

"განსაკუთრებით საყურადღებოა თავდასხმა პოლიციელების მხრიდან. მსგავსი ქმედებები კიდევ უფრო ახალისებს ჟურნალისტების მიმართ ძალადობას. აუცილებელია სამართალდამცავ პირებს კანონის შესაბამისად მოსთხოვონ პასუხი და დაუყოვნებლივ გაატარონ პრევენციული ღონისძიებები მედიის წარმომადგენლების უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად", - წერია ქარტიის განცხადებაში. 

პირველ არხზე გადაცემა “ახალი კვირის” შეჩერების შემდეგ, ყოფილი წამყვანი იმედა დარსალია ცენზურაზე და მაუწყებელში ე.წ. „შავი სიების“ არსებობაზე ალაპარკდა.

პირველი არხი ბრალდებებს მის წინააღმდეგ მიმდინარე მიზანმიმართულ კამპანიას უწოდებს.

---

რა მოხდა

• 17 თებერვალს მედიაში გავრცელდა ინფორმაცია, პირველი არხის მენეჯმენტმა გადაცემა “ახალი კვირა” ეთერიდან მოხსნა.
• მედია ამას დეკემბრის ბოლოს გადაცემაში გასულ „ალტ-ინფოს“ მიმართ კრიტიკულ სიუჟეტს უკავშირებს.
• პირველი არხის მენეჯმენტი ამას უარყოფს და მიზეზად გადაცემის რეორგანიზაციას ასახელებს.
• გადაცემის გუნდისთვის კონკრეტული მიზეზები უცნობია და პასუხების მისაღებად, რეორგანიზაციის დასასრულს ელოდებიან.

ამავე თემაზე: რატომ აღარ გადის საზმაუს ეთერში „ახალი კვირა“?

17 დეკემბერს, საღამოს, იმედა დარსალიამ “ტვ პირველის” ეთერში მენეჯმენტის მხრიდან ცენზურაზე და მაუწყებელში არსებულ ე.წ. „შავი სიების“ არსებობაზე ისაუბრა.

მან თქვა, რომ:

• ბოლო ორი წლის განმავლობაში გადაცემას ცენზურასთან და სარედაქციო პოლიტიკასთან სერიოზული პრობლემა ჰქონდა.
• ცდილობდა, არხის მენეჯმენტის ყველა რგოლთან ეთანამშრომლა, თუმცა საბოლოო ეთერიდან მოხსნეს და გადაცემას ფორმატი შეუცვალეს.
• იყო თემების დაბლოკვის მცდელობები.
• იყო შავი სიები. ისინი მიუთითებდა, ვინ უნდა ჩაეწერა ჟურნალისტს და ვისი ჩაწერა არ შეიძლებოდა.

იმედა დარსალია „შავ სიებზე“ უფრო დეტალურად არ საუბრობს.

რას პასუხობს მენეჯმენტი ბრალდებებს

იმედა დარსალიას მიერ გამოთქმული ბრალდებების შემდეგ საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა გაავრცელა განცხადება, რომელშიც ნათქვამია, რომ: .

• პირველი არხის წინააღმდეგ მიზანმიმართული, რეპუტაციის შემლახავი კამპანია მიმდინარეობს.
• „ახალი კვირა” არ დახურულა და გუნდის უკლებლივ ყველა წევრი არის მაუწყებლის ანაზღაურებადი თანამშრომელი
• არხი მაყურებელს შესთავაზებს გადაცემის განახლებულ ფორმატს, რომელზეც „ახალი კვირის“ გუნდი მუშაობს.
• “ჩვენ ვისმენთ და ვითმენთ საყვედურებს, მაგრამ არა შეურაცხყოფას”. .

სრული განცხადება ნახეთ ამ ბმულზე: საზოგადოებრივი მაუწყებლის განცხადება ბრალდებებთან დაკავშირებით.

რას უნდა ველოდოთ

იმედა დარსალიამ არ დაასახელა კონკრეტული ადამიანები, რომლებიც სარედაქციო პოლიტიკაში ჩარევას ცდილობდნენ, ხოლო „შავი სიის“ დეტალებზე „სასამართლოში ისაუბრებს“. 

კონტექსტი

“ახალი კვირა” საზოგადოებრივი მაუწყებლის ეთერში ყოველ კვირა დღეს 21:00 საათზე გადიოდა. ბოლო გადაცემა პირველი არხის ეთერში 26 დეკემბერს გავიდა.

გადაცემის წამყვანმა, იმედა დარსალიამ სეზონის დასრულების შემდეგ, 28 დეკემბერს, თათბირზე გაიგო, რომ ეთერიდან მოხსნეს და გადაცემის წამყვანი აღარ იქნება.

თბილისის საქალაქო სასამართლოს გადაწყვეტილებით, ცილისწამების დავაზე, ინტერნეტ მომხმარებელმა ფეისბუქზე გამოქვეყნებული პოსტისა და იუთუბ ვიდეოს საჯაროობა უნდა შეზღუდოს. როგორ აისახება ეს პრეცედენტი სამომავლო საქმეებზე და შეუქმნის თუ არა საფრთხეს გამოხატვის თავისუფლებას? 

---

თებერვლის დასაწყისში თბილისის საქალაქო სასამართლომ ცილისწამების შესახებ დავაზე პრეცედენტული გადაწყვეტილება მიიღო. მოსამართლემ მოსარჩელის შუამდგომლობა გაითვალისწინა და საბოლოო გადაწყვეტილების მიღებამდე, სარჩელის უზრუნველყოფის სახით მოპასუხეს დაავალა:

• ფეისბუქზე გავრცელებული საჯარო (Public) პოსტის Only Me-ზე (მხოლოდ ავტორისთვის გამოსაჩენად) გადაყვანა. • YouTube-ზე განთავსებული ვიდეოს საჯაროობის შეზღუდვა.
• ფეისბუქის ანგარიშის წაშლის აკრძალვა.
  
  

რატომ არის ეს საქმე პრეცედენტული?

• ეს პირველი შემთხვევაა, როდესაც საქართველოს სასამართლომ ცილისწამების საქმეზე, საბოლოო გადაწყვეტილებამდე საჩივრის უზრუნველყოფის ღონისძიების სახით მოპასუხეს სოციალურ ქსელში გამოქვეყნებული კონტენტის საჯაროობის შეზღუდვა დაავალა.
  
  

ცილისწამება - არსებითად მცდარი ფაქტის შემცველი და პირისთვის ზიანის მიმყენებელი, მისი სახელის გამტეხი განცხადებაა.

საქმის დეტალები

ცილისწამების პრეცედენტულ დავაში მოსარჩელის უფლებებს JG Counselors-ის მმართველი პარტნიორი, ადვოკატი სერგი ჯორბენაძე იცავს.

ადვოკატი მოსარჩელის ვინაობას არ ასახელებს, თუმცა ამბობს:

• მოსარჩელე მუშაობს საჯარო სამსახურში, მაგრამ არ არის თანამდებობის პირი და საკითხი არ ეხება მის თანამდებობრივ საქმიანობას.
• საქმე პოლიტიკური შინაარსის არ არის და შესაძლო ცილისწამების შემცველი განცხადებები მომჩივნის პირად არაქონებრივ უფლებებს ეხება.

პირადი არაქონებრივი უფლებები გულისხმობს სახელს, უფლებას პატივისა და ღირსების დაცვაზე, პირადი ცხოვრების საიდუმლოებას, პირად ხელშეუხებლობასა და საქმიან რეპუტაციას.

მოსარჩელე მხარე ითხოვს:

• პოსტსა და ვიდეოში გამოთქმული აზრების სოციალურ ქსელშივე უარყოფას.
• სასამართლოს გადაწყვეტილების შეუსრულებლობის შემთხვევაში მოპასუხეს პასუხისმგებლობა დაეკისრება.
  
  

რა შეკითხვებს აჩენს ეს გადაწყვეტილება?

• შეუქმნის თუ არა ეს პრაქტიკა საფრთხეს სოციალურ ქსელში გამოხატვის თავისუფლებას, განსაკუთრებით მედიასაშუალებების მხრიდან?
• ქმნის თუ არა საფრთხეს ეს პრეცედენტი?

შეკითხვაზე პასუხი დამოკიდებულია იმაზე, თუ რა წერია მოსამართლის განჩინებაში. შესაბამისად, დასაბუთების გაცნობის გარეშე საფრთხეებზე საუბარი რთულია. განჩინება საჯარო არ არის.

 

საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის იურისტის, გიორგი გოცირიძის განმარტება:

• თუ განჩინების მიხედვით აღმოჩნდება, რომ სარჩელის ასეთი უზრუნველყოფის ღონისძიების (მაგალითად, პოსტის Only Me-ზე გადაყვანის) გამოყენება შესაძლებელი გახდება ცილისწამების ნებისმიერ საქმეში, „ეს სერიოზული საფრთხე იქნება გამოხატვის თავისუფლებისთვის“.
• „თუ სადავო განცხადება საზოგადოებრივი ინტერესის საკითხზეა, მაშინ ეს პრეცედენტი სახიფათო იქნება ზოგადად გამოხატვის თავისუფლებისთვის, მედიისა და ნებისმიერი ინტერნეტ მომხმარებლის გამოხატვის თავისუფლებისთვის.“
• „დავის გადაწყვეტამდე, სასამართლომ მსგავსი გადაწყვეტილებები მხოლოდ გამონაკლის შემთხვევებში უნდა მიიღოს და სარჩელის უზრუნველყოფის ღონისძიებები არ შეიძლება გამოყენებული იყოს ცილისწამების ისეთ საკითხებთან დაკავშირებულ დავებზე, რომელთა მიმართაც საზოგადოებრივი ინტერესი არსებობს.“
• „მნიშვნელოვანია, სასამართლოს დასაბუთებაში ნათქვამი იყოს, რომ ასეთი ტიპის სარჩელის უზრუნველყოფის ღონისძიების გამოყენება გამონაკლის შემთხვევაშია აუცილებელი.“
• „წინააღმდეგ შემთხვევაში ნებისმიერ პოლიტიკოსს ექნება შესაძლებლობა, მის მიმართ კრიტიკულად განწყობილი ფეისბუქს პოსტი ან მედიაში გამოქვეყნებული კონტენტის საჯაროობა, სასამართლოს ძალით შეუზღუდოს ავტორს იმ პერიოდში, როდესაც ამ კრიტიკული მოსაზრების გამოხატვა აუცილებელი და რელევანტურია.“

მეორე მხრივ:

„ეს შეზღუდვა დადებითი პრეცენდენტია [იმ კუთხით], რომ მოსარჩელისთვის შესაძლებელი იქნება დაიცვას თავი და თავისი არაქონებრივი უფლებები, რომლებიც არის ერთერთი იმ უპირატესთაგანი, რომელიც საქართველოს კონსტიტუციითაა დაცული და აღიარებული“, - ამბობს სერგი ჯორბენაძე.

კანონი სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შესახებ

სიტყვის და გამოხატვის თავისუფლების შესახებ კანონის მიხედვით, მტკიცების ტვირთი მოსარჩელეზეა.

ეს ნიშნავს:

• მოსარჩელემ უნდა ამტკიცოს, რომ მისი მისამართით გავრცელებული ინფორმაცია არაზუსტია, ამ ინფორმაციამ მას ზიანი მიაყენა.
• ასევე, უნდა დაადასტუროს ის, რომ მოპასუხემ იცოდა, რომ ეს ინფორმაცია არაზუსტი იყო, მაგრამ განზრახ გაავრცელა, რათა მისთვის ზიანი მიეყენებინა.
• მტკიცების ტვირთის შესახებ მეტი დეტალი ნახეთ აქ.

კანონით, ცილისწამებისთვის პასუხისმგებლობას არ იწვევს განცხადება, თუ:

• ის გაკეთებულია პოლიტიკური დებატების ფარგლებში.
• პარლამენტის, ავტონომიური რესპუბლიკის ავტონომიური საბჭოს ან საკრებულოს წევრის მიმართ.
• წინასასამართლო ან სასამართლო პროცესზე.
• უფლებამოსილი ორგანოს მოთხოვნით.

მეტი დეტალი ნახეთ აქ: კანონი სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შესახებ

სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების უკანონო შეზღუდვის მიზნით ცილისწამების შესახებ აშკარად უსაფუძვლო სარჩელის წარდგენის შემთხვევაში მოპასუხეს უფლება აქვს მოითხოვოს მოსარჩელისაგან გონივრულ ფარგლებში ფულადი ანაზღაურების მიღება.

საზოგადოებრივი მაუწყებლის ყოველკვირეული შემაჯამებელი გადაცემა “ახალი კვირა”, ფორმატს იცვლის. გადაცემის გუნდს კითხვები აქვს, თუმცა, მენეჯმენტი დეტალებზე არ საუბრობს.

---

“ახალი კვირის” ბოლო გადაცემა საზოგადოებრივი მაუწყებლის ეთერში 26 დეკემბერს გავიდა. გადაცემის წამყვანმა, იმედა დარსალიამ სეზონის დასრულების შემდეგ, 28 დეკემბერს, თათბირზე გაიგო, რომ ეთერიდან მოხსნეს და გადაცემის წამყვანი აღარ იქნება.

• „გვითხრეს, რომ გადაცემა ფორმატს იცვლის, გამოაცხადეს რეორგანიზაცია, თუმცა მიზეზები არ თქვეს. ერთადერთი ის თქვეს, რომ არსებულმა ფორმატმა თავი ამოწურა” - ამბობს დარსალია.
• გადაცემის გუნდისთვის მიზეზები უცნობია და პასუხების მისაღებად, რეორგანიზაციის დასასრულს ელოდებიან.

დარსალია ამბობს, რომ ოფიციალური ბრძანების შინაარსში, რომელიც მენეჯმენტისგან ერთი თვის დაგვიანებით მიიღეს, ეწერა, რომ „პროდიუსერს დაევალა სტაფის თავიდან შერჩევა და ახალ ფორმატზე ფიქრი“.

რას უკავშირებენ ცვლილებებს

• ტელეკომპანია “ტვ პირველმა” და “მთავარმა არხმა” გადაცემის ეთერიდან გაქრობა 27 ნოემბერს “ალტ-ინფოსთან” დაკავშირებით გასულ სიუჟეტს დაუკავშირეს.
• კრიტიკულ სიუჟეტში, სახელწოდებით, „ალტ-ინფოს“ სახიფათო იდეოლოგია ჟურნალისტი ახლადდაფუძნებულ პოლიტიკურ პარტია, „ალტ ინფოს“ „ანტიდასავლურ და ანტილიბერალურ მოძრაობას“ უწოდებს.

ამ სიუჟეტის გასვლის შემდეგ „ალტ-ინფო“ ავტორებს „პროფესიიდან გაქრობით“ საჯაროდ ემუქრებოდა და საზოგადოებრივ მაუწყებელს „სიურპრიზებს“ ჰპირდებოდა.

• ზუსტად ერთ თვეში გადაცემა გააჩერეს” - ამბობს იმედა დარსალია - „ფაქტია ის, რომ მედიამ დაუკავშირა ეს ამბები ერთმანეთს და მე ვერ უარვყოფ ამას. ძალიან არ მინდა, რომ ეს დავიჯერო, მაგრამ ეს ამბავი და ეს მუქარები იყო”
• გადაცემის წამყვანის თქმით, აქამდე ამაზე საჯაროდ იმიტომ არ საუბრობდა, რომ რეორგანიზაციის დასასრულს ელოდებოდა და იმედი აქვს, „“ტოპ მენეჯმენტი და ბორდი ამ არასწორ გადაწყვეტილებას არ მიიღებს”.

რას ამბობს მენეჯმენტი

პირველი არხის მენეჯმენტისგან კითხვებზე პასუხი ვერ მივიღეთ. მაუწყებლის დირექტორმა თინათინ ბერძენიშვილმა და გადაცემის ხელმღვანელმა ეკა შონიამ ჩვენს ზარებს არ უპასუხეს.

• ახალი ამბების ბლოკის დირექტორმა გიორგი გვიმრაძემ მოგვწერა, რომ “აღარ სცალია გამოგონილ ამბებზე კომენტარის საკეთებლად” და „ვისაც უპასუხა, ეგაც საკმარისია“.
• გვიმრაძემ გადაცემასთან დაკავშირებულ ცვლილებებზე ონლაინ გამოცემა „პუბლიკას“ უთხრა, რომ „ფორმატის ცვლილება ჩვეულებრივი ამბავია“ და „მათი გადაწყვეტილების მიზანი მხოლოდ გადაცემის გაუმჯობესებაა“.
• „რამდენი ადამიანი იმუშავებს? ვინ წაიყვანს? რა ფორმატის იქნება გადაცემა? – ამ კითხვებზე დაზუსტებული პასუხი ჯერ არ მაქვს”, - უთხრა „პუბლიკას“ გვიმრაძემ.

იმედა დარსალია ამბობს, რომ გადაცემასთან დაკავშირებით მენეჯმენტისგან საყვედური არასდროს მიუღია და “ახალი კვირა” არხზე ერთ-ერთი ყველაზე ყურებადი გადაცემა იყო.