„რადიო თავისუფლების“ პროდიუსერს ბექა ბერაძეს, რომელიც გასული წლის 1 დეკემბრის ღამეს, ინგოროყვას ქუჩის მიმდებარედ, პროევროპული საპროტესტო აქციის დროს, დააკავეს და სცემეს, მოსამართლემ სიტყვიერი გაფრთხილება გამოუხადა.

ბექა ბერაძეს შსს პოლიციელისადმი დაუმორჩილებლობასა და წვრილმან ხულიგნობას ედავებოდა.

„რადიო თავისუფლების“ პროდიუსერს დღეს, 17:00 საათზე  ჩანიშნული სასამართლო პროცესის შესახებ დაახლოებით ერთი საათით ადრე აცნობეს. მისმა ადვოკატმა კი სასამართლოში საქმის მასალების მისატანად სხდომის ერთი საათით გადადება ითხოვა.

ბერაძე 2024 წლის 1 დეკემბერს, დაახლოებით ღამის პირველის ნახევარზე, ინგოროყვას ქუჩის მიმდებარედ, ძმასთან და ორ მეგობართან ერთად იმ დროს დააკავეს, როდესაც პარლამენტთან მიმდინარე საპროტესტო აქციისკენ მიდიოდნენ.

ბერაძე საგარეჯოს დროებითი მოთავსების იზოლატორში გადაიყვანეს და დაკავებიდან 48 საათის გასვლის შემდეგ, ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობის დაკისრების გარეშე გაუშვეს. „რადიო თავისუფლების“ პროდიუსერს სახეზე დაზიანებები აღენიშნებოდა.

თბილისის საქალაქო სასამართლოს მოსამართლემ სიტყვიერი შენიშვნა გამოუცხადა ტელეკომპანია „მთავარი არხის“ ოპერატორს, სერგი ბარამიძესაც, რომელიც პოლიციამ პროფესიული მოვალეობის შესრულების დროს ძალის გამოყენებით დააკავა.

ბარამიძე პროფესიული მოვალეობის შესრულების დროს ძალის გამოყენებით გასული წლის 19 ნოემბერს დააკავეს და მოგვიანებით, ხელწერილის საფუძველზე გაათავისუფლეს. ამ დღეს პოლიციამ მელიქიშვილის გამზირზე მიმდინარე მშვიდობიანი აქცია ძალის გამოყენებით დაშალა, რის შედეგადაც ჟურნალისტებიც დაშავდნენ.  

შსს წვრილმან ხულიგნობასა და პოლიციის კანონიერი მოთხოვნის დაუმორჩილებლობას ედავება „პუბლიკის“ რეპორტიორ ალექსანდრე ქეშელაშვილსაც. 

თბილისის საქალაქო სასამართლომ „პუბლიკის“ რეპორტიორის ადმინისტრაციულ საქმეზე 25 თებერვალს იმსჯელა. სარეზოლუციო ნაწილის გამოცხადება კი მოსამართლე ნინო ენუქიძემ 17 მარტამდე გადადო.

ქეშელაშვილი 2024 წლის 28-29 ნოემბრის ღამეს, პარლამენტთან მიმდინარე საპროტესტო აქციის გაშუქებისას დააკავეს, სახისა და თავის არეში სცემეს და სამუშაო აპარატურა წაართვეს.

პოლიციის განყოფილებაში გადაყვანის შემდეგ, მისთვის ცნობილი გახდა, რომ ადმინისტრაციული წესით იყო დაკავებული. ქეშელაშვილს საავადმყოფოში გადაყვანა და ქირურგიული ოპერაციაც დასჭირდა.

ფოტო: Guram Muradov/Civil. ge

„პრესის საერთაშორისო ინსტიტუტი“ (IPI) და მედიის უფლებადამცველი ორგანიზაციები საქართველოში „ახლად წარდგენილი კანონმდებლობის, ჟურნალისტების უსაფრთხოებისადმი მომატებული საფრთხეებისა და მედიის თავისუფლების ზოგადი დაკნინების“ გამო შეშფოთებას გამოხატავენ და საერთაშორისო საზოგადოებას მოუწოდებენ, საქართველოს ბრძოლაში მყოფ დამოუკიდებელ მედიასექტორს მხარი დაუჭირონ.

5 საერთაშორისო ორგანიზაციის განცხადებით, „ქართული ოცნება“ და მისი სატელიტი პარტია „ხალხის ძალა“ „მაუწყებლობის შესახებ“ კანონში ცვლილებების შეტანას აპირებს, რაც მარეგულირებლისთვის ცენზურის დაწესების შესაძლებლობის მიცემას გულისხმობს და მაუწყებლისთვის „უცხოური ძალისგან“ დაფინანსების მიღებას ზღუდავს.

„მაუწყებლობის შესახებ“ კანონში შესატანი ცვლილებით,  კომუნიკაციების კომისიას, საჩივრის მიმართვის საფუძველზე, აქამდე თვითრეგულირების სფეროში მოქცეული საკითხების განხილვისა და მაუწყებლების დასანქცირების შესაძლებლობა ეძლევა.

ორგანიზაციები ყურადღებას ამახვილებენ, „ქართული ოცნების“ პარლამენტის მიერ პირველი მოსმენით მიღებულ კანონპროექტზე - „უცხოური აგენტების რეგისტრაციის აქტი“ [FARA].

ისინი აღნიშნავენ, რომ დემოკრატიული გარანტიების გარეშე აღნიშნული საკანონმდებლო ცვლილებები სავარაუდოდ ხელისუფლების კრიტიკოსების გასაჩუმებლად იქნება გამოყენებული.

„აღნიშნული სამართლებრივი ინიციატივები გასული წლის განმავლობაში მთავრობის მიერ მედიის დასათრგუნად გამოყენებული მასშტაბური შეტევის ნაწილია, რა დროსაც, საერთო დემოკრატიული უკუსვლის ფონზე, მდგომარეობა მედიის თავისუფლების თვალსაზრისით სწრაფად უარესდებოდა და ჟურნალისტები მიზანმიმართული ძალადობის სამიზნედ იქცნენ“.

ორგანიზაციები ყურადღებას „ბათუმელებისა“ და „ნეტგაზეთის“ დამფუძნებლის დაკავებაზეც ამახვილებენ და აღნიშნავენ, რომ მზია ამაღლობელი წინასწარ პატიმრობაში უსამართლოდ იმყოფება.

განცხადებაში აღნიშნულია ისიც, რომ „საზოგადობრივი მაუწყებელი“, რომელიც დიდი ხანია „ქართული ოცნების“ ხელისუფლების ინსტრუმენტს წარმოადგენს, იმ ჟურნალისტების ძალისხმევას თრგუნავს, რომლებიც პოლიტიკური კონტროლისგან თავისუფალ გაშუქებას ცდილობენ.

მედიის უფლებადამცველი ორგანიზაციების შეფასებით, საქართველოში პრესის თავისუფლების გაუარესება მზარდი ავტორიტარიზმის ფონზე, უკიდურესად საგანგაშოა და გაგრძელების შემთხვევაში, უფრო დიდ გავლენას მოახდენს რეგიონში დემოკრატიის ხარისხზე.

განცხადებაზე ხელმომწერები „ქართულ ოცნებას“ მოუწოდებენ, დამოუკიდებელი მედიაგამოცემებისა და მედიის პროფესიონალების დევნა შეწყვიტოს. 

„ჩვენ კიდევ ერთხელ მოვუწოდებთ ევროკავშირს, მოახდინოს ეფექტური ზეწოლა მმართველ პარტია „ქართულ ოცნებაზე“, რათა გაიწვიოს ახალი კანონმდებლობა, რომელიც გავლენას ახდენს მედიაზე, და შეწყვიტოს თავდასხმები ჟურნალისტიკასა და სამოქალაქო საზოგადოებაზე“.

განცხადებას ხელს აწერენ: პრესის საერთაშორისო ინსტიტუტი (IPI), ევროპის ჟურნალისტთა ფედერაცია (EFJ), პრესისა და მედიის თავისუფლების ევროპული ცენტრი (ECPMF), Free Press Unlimited  (FPU), Osservatorio Balcani Caucaso Transeuropa (OBCT). 

დავით კეზერაშვილმა თავის საკუთრებაში არსებული ტელეკომპანია „ფორმულას“ წილი (26%) მიხეილ მშვილდაძეს სრულად, სიმბოლურ ფასად - 1 ლარად გადასცა. მშვილდაძე, რომელიც არხის 12.25%-იან წილს ფლობდა, ამ ცვლილებით, ტელევიზიის ყველაზე დიდი წილის (38.25%) მფლობელი გახდა. 

„ფორმულას“ გენერალურ დირექტორს, ზურაბ გუმბარიძეს 10-10% 1 ლარად გადასცეს არხის 12.25-12.25%-იანი წილის მფლობელებმა, ირაკლი საღინაძემ და გიორგი ლიფონავამ. გუმბარიძე აქამდე არხის 12.25%-ს ფლობდა. 

მხარეებს შორის ნასყიდობის ხელშეკრულება 5 მარტს გაფორმდა, „ფორმულას“ რეგისტრირებულ მონაცემებში ცვლილებები კი დღეს, 11 მარტს აისახა. 

რეესტრის დღევანდელი ამონაწერის მიხედვით, ტელეკომპანია „ფორმულას“ წილები ასე ნაწილდა:

მიხეილ მშვილდაძე - 38.25%

ზურაბ გუმბარიძე - 32.25%

ირაკლი საღინაძე - 2.25%

გიორგი ლიფონავა - 2.25%

„თავისუფლების ფორმულა“ - 25% 

თებერვალში კეზერაშვილი თავისი წილის ზურაბ გუმბარიძისთვის გადაცემას აპირებდა. გუმბარიძემ „ფორმულას“ მონაცემებში შესაბამისი ცვლილების რეგისტრაციისთვის საჯარო რეესტრის ეროვნულ სააგენტოს 7 თებერვალს მიმართა. თუმცა, რეესტრმა სარეგისტრაციო წარმოება იმავე დღეს შეაჩერა და დამატებითი დოკუმენტაციის წარდგენა მოითხოვა. 

ტელეკომპანია „ფორმულა“ საჯარო რეესტრში 2019 წლის 22 ივლისს დარეგისტრირდა, მაუწყებლობა კი 1 ოქტომბრიდან დაიწყო. „ფორმულა კრეატივის“ გუნდმა ტელეკომპანია მას შემდეგ დააარსა, რაც ტელეკომპანია „რუსთავი 2“ ქიბარ ხალვაშს გადაეცა და არხის დირექტორად პაატა სალია დაინიშნა. მაშინ „რუსთავი 2“ თანამშრომლების ნაწილმა დატოვა და ნაწილი - „ფორმულას“, ნაწილი კი „მთავარ არხს“ შეუერთდა. 

თავდაპირველად, კომპანიის 25%-იან წილებს მიხეილ მშვილდაძე, ზურაბ გუმბარიძე, ირაკლი საღინაძე და გიორგი ლიფონავა ფლობდნენ, 2019 წლის სექტემბერში კი ტელეკომპანიის საკონტროლო პაკეტის (51%) მფლობელი დავით კეზერაშვილი გახდა. 2023 წელს, კეზერაშვილმა კუთვნილი 51%-დან 25% ა(ა)იპ „თავისუფლების ფორმულას“, ტელევიზიის თანამშრომლებს სიმბოლურად 1 ლარად გადასცა. 

„სოციალური სამართლიანობის ცენტრის“ შეფასებით, „ქართული ოცნება“ ამერიკული კანონის - „უცხოური აგენტების რეგისტრაციის შესახებ“ [FARA] შემოღებას სამოქალაქო და მედია ორგანიზაციებზე ზედამხედველობისა და კონტროლის მოპოვების კონტექსტში განიხილავს, იმის მიუხედავად, რომ FARA-ს ნებისმიერი გონივრული განმარტების პირობებში, ასეთი ორგანიზაციები კანონის რეგულირების სფეროს მიღმა უნდა დარჩნენ. 

ორგანიზაცია აღნიშნავს, რომ 1938 წელს FARA-ს მიღების კონტექსტი, ევოლუცია და მისი გამოყენების ადმინისტრაციული და სასამართლო პრაქტიკა აჩვენებს, რომ FARA არა ავტონომიური საზოგადოებრივი და მედია ორგანიზაციების დაფინანსების წყაროების გამჭვირვალობას, არამედ მტრულად განწყობილი უცხო ქვეყნის ძალების აგენტების საქმიანობას არეგულირებს. 

SJC-ის განცხადებით, საზოგადოებრივი და მედია ორგანიზაციები FARA-ს „აგენტის“ დეფინიციაში იმიტომაც ვერ მოექცევიან, რომ ისინი მრავალფეროვანი წყაროებიდან დაფინანსების გამო ვერ აკმაყოფილებენ კანონის ერთ-ერთ კრიტერიუმს − რომელიმე წყაროდან სრულად ან დიდწილად დაფინანსების შესახებ. 

„სასამართლო საქმეებიც, რომლებიც FARA-ს ამა თუ იმ ასპექტის კონსტიტუციურობას განიხილავდა, ადასტურებს, რომ კანონს ვიწრო მიზანი და რეგულირების სფერო აქვს. FARA-ს  მიზანია გააკონტროლოს უცხოური ძალის პირდაპირი გავლენა ადგილობრივ პოლიტიკაზე, როდესაც უცხოეთიდან დაფინანსებული პირები ავტონომიურად არ მოქმედებენ და სრულად ექვემდებარებიან პრინციპალის მითითებებს“.

როგორც „სოციალური სამართლიანობის ცენტრი“ განმარტავს, FARA ამერიკული სამართალში, რომელიც პრეცედენტულ სამართლის სისტემას ეფუძნება,  სასამართლო პრაქტიკის შესაბამისად აღსრულდება. ჩვენს რეალობაში კი FARA-ს ტრანსპლანტაცია შეუძლებელია მხოლოდ კანონის ტექსტის კოპირებით, თუ მხედველობაში არ იქნება მიღებული ამ კანონის გამოყენების სასამართლო პრაქტიკა და მთელი რიგი გადაწყვეტილებები, რომლებიც კანონის შინაარსს, სტანდარტებსა და პრინციპებს აზუსტებს. 

„იმ შემთხვევაში, თუ ქართული ოცნება FARA-ს კანონის ამერიკული სასამართლო პრაქტიკის ლოგიკით გამოყენებას ასევე ზედმიწევნით შეეცდება, მაშინ აშკარაა, რომ სხვა ქვეყნებიდან დაფინანსებული, მაგრამ დამოუკიდებელი დღის წესრიგის მქონე სამოქალაქო და მედია ორგანიზაციები FARA-ს ტიპის კანონის მოქმედებაში ვერ მოექცევიან“.

ორგანიზაციის შეფასებით, როგორც ჩანს „ქართულ ოცნებას“, ერთი შეხედვით, საზოგადოებრივი და მედია ორგანიზაციების კონტროლისთვის აშკარად შეუსაბამო FARA-ს გადმოღება კანონში გათვალისწინებული მკაცრი სისხლის სამართლებრივი მექანიზმებისა და ინდივიდუალურ დონეზე კანონის სელექციური და პოლიტიკური მოტივებით გამოყენების გამო სურს. 

„ამაზე ღიად მიუთითებენ მმართველი გუნდის წარმომადგენლები, მათ შორის, ირაკლი კობახიძე,[1] შალვა პაპუაშვილი[2] და მამუკა მდინარაძე.[3] მმართველ გუნდს FARA-ს კანონის გამოყენება საქართველოში, ამერიკული რეალობისგან განსხვავებით, დამოუკიდებელი სასამართლოს და გამოხატვისა და გაერთიანების თავისუფლების დაცვის მყარად დამკვიდრებული გარანტიების გარეშე ესახება და წარმოუდგენია, რომ ამერიკული სახელდების კანონის ინსტრუმენტალიზებას სამოქალაქო საზოგადოების დაზიანებისთვის გამოიყენებს“.

როგორც SJC-ი აღნიშნავს, საქართველოს კონტექსტში FARA-ს განსაკუთრებული პრობლემურობა „ქართული ოცნების“ განზრახვაში ვლინდება - FARA-ს ანალოგი ინსტრუმენტად აქციოს იმავე შედეგების მისაღწევად, რისთვისაც ე.წ. „რუსული კანონი“ იქნა მიღებული. 

„კრიტიკა, რომელიც არსებობდა „აგენტების კანონთან“ მიმართებით − რომ ის „ქართულ ოცნებას“ ანტიდემოკრატიული მიზნებისთვის სჭირდებოდა − ვალიდურია FARA-ს შემთხვევაშიც. კანონი, თუ ის ავტორიტარიზმის კონსოლიდაციას ემსახურება, ფუნდამენტურად მიუღებელია მისი წარმომავლობის მიუხედავად. სამართალი, რამდენადაც ის სოციალური და პოლიტიკური ფენომენია, მნიშვნელობას გამოყენებისას იძენს“.

„სოციალური სამართლიანობის ცენტრის“ შეფასებით:

• FARA-ს მიღების შესახებ არსებული დისკუსიები და მისი იმპლემენტაცია რადიკალურად განსხვავებულ დროით, სახელმწიფოებრივ, იდეოლოგიურ და სოციალურ გარემოებებს დაეფუძნა;
• საქართველოში FARA-ს პირდაპირი კოპირების მიზანი მისი აისტორიული განმარტებების და სასამართლოზე მმართველი პარტიის ტოტალური კონტროლის პირობებში „რუსულ კანონზე“ უფრო მკაცრი სისხლისსამართლებრივი პასუხიმგებლობის ფორმების დაწესებაა;
• FARA, ერთეული შემთხვევების გამოკლებით, გამოიყენება ძალზე დავიწროებულად და პრაქტიკულად არ აქვს გავლენა საზოგადოებრივი და მედია ორგანიზაციების საქმიანობაზე;
• FARA-ს ბოლოდროინდელი პოლიტიკური ინსტრუმენტალიზება პრეზიდენტ ტრამპის ადმინისტრაციის ანტიგარემოსდაცვით დღის წესრიგს უკავშირდება, რომელიც მკაცრად არის გაკრიტიკებული ადამიანის უფლებათა დამცველი ორგანიზაციების მხრიდან. აღსანიშნავია, რომ ეს პროცესი საბოლოოდ სამართლებრივად არც დასრულებულა;
• აშშ-ს უზენაესი სასამართლო განმარტებები, მათ შორის, FARA-ს რეგულირების სფეროზე, ეჭვს არ ტოვებს იმის შესახებ, რომ ავტონომიურად მოქმედი სამოქალაქო და მედია ორგანიზაციები FARA-ს მოქმედების ფარგლებს მიღმა რჩებიან;
• აშშ-ს უზენაესი სასამართლო დამატებით მყარ გარანტიებს ქმნის სამოქალაქო და მედია ორგანიზაციების დასაცავად, რაც, მათ შორის, FARA-ს ინტრუმენტალიზების რისკებს აზღვევს. FARA-ს სიტყვასიტყვით გადმოტანის მიზანშეწონილობაზე აპელირება, ასეთი გარანტიების არარსებობის პირობებში საზოგადოების შეცდომაში შეყვანას ემსახურება;
• „ქართული ოცნება“ ე.წ „რუსული კანონით“ უკვე არღვევს აშშ-ს უზენაესი სასამართლოს მიერ დადგენილ სტანდარტებს გამოხატვის და გაერთიანების თავისუფლებაზე, რის წინააღმდეგაც საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს დღემდე არ უმოქმედია.

FARA-ს მიზანსა და ისტორიულ ევოლუციაზე, რეგულირების სფეროზე, ბოლოდროინდელ ინსტრუმენტალიზების ნიშნებსა და ინსტრუმენტალიზების დამზღვევ კონსტიტუციურ-სამართლებრივ სტანდარტებზე ამერიკაში იხილეთ „სოციალური სამართლიანობის ცენტრის“ განცხადება ვრცლად - FARA სამოქალაქო და მედია ორგანიზაციებზე არ ვრცელდება: FARA-ს გამოყენების პრაქტიკა აშშ-ში და მისი დამზღვევი კონსტიტუციურ-სამართლებრივი სტანდარტები

კომუნიკაციების კომისიას 2024 წლის საპარლამენტო არჩევნების წინასაარჩევნო პერიოდის მედიამონიტორინგის შედეგები ამ დრომდე არ გამოუქვეყნებია.

„მედიაჩეკერს“ საჯარო ინფორმაციის გაცემის მოთხოვნით გაგზავნილ წერილზე კომუნიკაციების კომისიამ უპასუხა, რომ გასული წლის წინასაარჩევნო პერიოდის მედიამონიტორინგის შედეგები კომისიის წლიურ ანგარიშში აისახება, რომლის პარლამენტისთვის წარდგენის ვალდებულებაც არაუგვიანეს 1 ივნისისა აქვს. 

კომუნიკაციების კომისიას, გასული წლის 6 სექტემბერს გამოქვეყნებული ინფორმაციის მიხედვით, მონიტორინგის პერიოდში 2 შუალედური და ერთი შემაჯამებელი ანგარიში უნდა გამოექვეყნებინა:

„პირველი შუალედური ანგარიში 27 აგვისტო - 27 სექტემბრის პერიოდს, ხოლო მეორე - 28 სექტემბერი - 26 ოქტომბრის პერიოდებს მოიცავს“.

წინა, 2020 წლის საპარლამენტო არჩევნების დროს კომუნიკაციების კომისიამ 3 რაოდენობრივი და 3 თვისებრივი ანგარიში იმ წლის დეკემბრის ბოლომდე გამოაქვეყნა. 2020 წლის 174-გვერდიან ანგარიშში კი წინასაარჩევნო მედია მონიტორინგს მხოლოდ 3 გვერდი დაეთმო. 

საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად, კომუნიკაციების კომისია, მათივე ინფორმაციით, 2024 წლის საპარლამენტო არჩევნების მედიამონიტორინგის ფარგლებში 24-საათიან რეჟიმში, 55-მდე ტელემაუწყებელს დააკვირდებოდა. რაოდენობრივთან ერთად, თვისებრივი მონიტორინგი კი საზოგადოებრივ მაუწყებლებსა და 5 ყველაზე რეიტინგულ არხზე: „ტელეიმედზე“, „რუსთავი 2“-ზე, „პოსტვ“-ზე, „მთავარ არხსა“ და „ტელეკომპანია პირველზე“, 19:00-დან 24:00 საათამდე პერიოდში, განხორციელდებოდა. 

როგორც ComCom-ი წერდა, მონიტორები წინასაარჩევნო რეკლამას, წინასაარჩევნო დებატებს, ახალ ამბებსა და საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ გადაცემებს, ასევე, წინასაარჩევნო აგიტაციას და საზოგადოებრივი აზრის კვლევებს დააკვირდებოდნენ. მედიამონიტორინგის ჯგუფის წევრები კი, ევროპის საბჭოს მხარდაჭერით, ექსპერტმა რასტო კუზელმა საერთაშორისო სტანდარტებისა და ევროპული მეთოდოლოგიის შესაბამისად გადაამზადა.

„ჟურნალისტთა უსაფრთხოების პლატფორმის“ მიერ მომზადებულ ანგარიშში - „პოლიტიკურ წნეხთან დაპირისპირება, დეზინფორმაცია და მედიის დამოუკიდებლობის ეროზია“, რომელიც 2024 წელს, ევროპის მასშტაბით პრესის თავისუფლების მდგომარეობას მიმოიხილავს, საქართველოზეც არის საუბარი. 

ანგარიშის დასაწყისშივე აღნიშნულია, რომ საქართველოში 2024 წელს, „განგაშის სიგნალები მკვეთრად გაიზარდა – სამჯერ მეტად წინა წელთან შედარებით“, რაც დიდწილად პროევროპული აქციების მიმდინარეობისას ჟურნალისტებზე თავდასხმაში გამოიხატა. გასულ წელს, საქართველოში 18 განგაშის სიგნალი დაფიქსირდა და პრესის თავისუფლების დამრღვევი ქვეყნების ხუთეულში მოხვდა.

განგაშის სიგნალს, რომელშიც ჟურნალისტების უსაფრთხოებისა და მედიის თავისუფლების მიმართ არსებული საფრთხეები აისახება, ევროპის საბჭოს პარტნიორი ორგანიზაციები გამოსცემენ.

„ქვეყნები, რომელიც პლატფორმაზე დაფიქსირებული საგანგაშო შემთხვევების სიმრავლით გამოირჩეოდნენ, იყვნენ უკრაინა (40), სადაც შემთხვევათა უმეტესობა მოხდა რუსეთის მიერ ოკუპირებულ ტერიტორიებზე ან დაკავშირებული იყო რუსულ შეიარაღებულ ძალებთან; რუსეთი (32), თურქეთი (28), სერბეთი (20) და საქართველო (18)“.

2024 წელს საქართველოში მომხდარი მედიის თავისუფლების დარღვევებზე ვრცლად საუბარია ქვეთავში - „საქართველო: პრესის თავისუფლების მკვეთრი ვარდნა 2024 წელს“.  მასში აღნიშნუალია, რომ „განგაშის სიგნალების მკვეთრი ზრდით“ გამოწვეულმა რეგრესიამ „ქვეყანა კიდევ უფრო დააშორა დემოკრატიულ პრინციპებს და შეაფერხა მისი ევროკავშირთან ინტეგრაცია“.

2024 წლის ოქტომბერში პარტნიორი ორგანიზაციების მიერ განხორციელებულმა ფაქტების დამდგენმა მისიამ დაასკვნა, რომ საქართველოში მედიის თავისუფლება „მზარდი ავტორიტარიზმის ფონზე“ მძიმე მდგომარეობაშია. 

დოკუმენტში აღნიშნულია, რომ წინასაარჩევნო პერიოდში კომუნიკაციების კომისიამ დააჯარიმა რამდენიმე ოპოზიციური ტელევიზია, მათ შორის „მთავარი არხი“, იმ პოლიტიკური რეკლამების განუთავსებლობისთვის, რომლებიც ომით დანგრეული უკრაინის კადრების გამოყენებით პროპაგანდისტულ მესიჯებს მოიცავდა.

ანგარიშში ხაზგასმულია, რომ 26 ოქტომბრის საპარლამენტო არჩევნების დროს, სულ მცირე 70 ჟურნალისტი გახდა სიტყვიერი და ფიზიკური ძალადობის, დაშინებისა და პროფესიულ საქმიანობაში ხელის შეშლის სუბიექტი.

„არჩევნების შემდეგ, ირაკლი კობახიძემ ევროკავშირში გაწევრიანების პროცესის 2028 წლამდე შეჩერების შესახებ განაცხადა, რამაც ქვეყნის მასშტაბით პროტესტი გამოიწვია. ამ აქციების დროს ჟურნალისტების მიმართ ძალადობა გაძლიერდა“. 

ორგანიზაციები აღნიშნავენ, რომ ნოემბრის ბოლოს და დეკემბრის დასაწყისში პოლიციის მიერ პროტესტის დასაშლელად ცრემლსადენი გაზისა და წყლის ჭავლის გამოყენებისას მედიის 90-ზე მეტი წარმომადგენელი გახდა ფიზიკური თავდასხმის, სიტყვიერი შეურაცხყოფის ან ხელის შეშლის მსხვერპლი.

„ყველაზე მეტად დაზარალებული ჟურნალისტები დამოუკიდებელ, მთავრობის მიმართ კრიტიკულად განწყობილ მედიასაშუალებებში მუშაობდნენ “.

საკანონმდებლო შეზღუდვები და დაშინება

ანგარიშის მიხედვით, ჟურნალისტები, რომლებიც რუსული კანონის წინააღმდეგ მიმდინარე აქციებს აშუქებდნენ, სპეცრაზმელების ძალადობის, ცილისწამებისა და მუქარის სამიზნეები გახდნენ. მასში საუბარია „ოჯახური ღირებულებებისა და არასრულწლოვანთა დაცვის შესახებ“ მიღებულ კანონზეც, რომელიც რუსეთის 2013 წლის ანტი-LGBTQ+ კანონმდებლობის მოდელზეა დაფუძნებული და  „კიდევ ერთ შემაშფოთებელ მოვლენადაა“ შეფასებული.

დევნილობაში მყოფი ჟურნალისტების მიზანში ამოღება

დოკუმენტში აღნიშნულია, რომ საქართველო, რომელიც ოდესღაც დევნილი ჟურნალისტებისთვის უსაფრთხო ქვეყნად ითვლებოდა, მზარდად სახიფათო ხდება. ამის მაგალითად მოყვანილია აზერბაიჯანელი ჟურნალისტის აფგან სადიგოვის დაკავება. ასევე, ანგარიშში ხაზგასმულია, რომ „ჟურნალისტებს ახლა უფრო ხშირად უკრძალავენ ქვეყანაში შესვლას“. ასეთები კი იყვნენ: ჩეხი ჟურნალისტი რეი ბეზელი, ბელორუსი ჟურნალისტი ანდრეი მიალესკა, სომეხი ჟურნალისტი არსენ ხარატიანი და ფოტოჟურნალისტი სტეფან გოსი.

საქართველოს შესახებ ქვეთავი მთავრდება შეფასებით, რომ მედიის თავისუფლების სწრაფი ვარდნა, რომელიც ჟურნალისტების წინააღმდეგ მზარდი ძალადობით, შემზღუდავი კანონმდებლობითა და პოლიტიკური ჩარევით გამოირჩევა, ხაზს უსვამს შემაშფოთებელ გადახვევას ევროინტეგრაციიდან და დემოკრატიული პრინციპებიდან. ხელისუფლების მიერ სამართლებრივი და ფიზიკური დაშინების ტაქტიკის მზარდმა გამოყენებამ კი, ავტორიტარული მოდელების იდენტურ საკანონმდებლო ზომებთან ერთად, დამოუკიდებელი ჟურნალისტიკისთვის მტრული გარემო შექმნა. 

„საჭიროა სასწრაფო მოქმედება, რომ ეს ტენდენციები შემოტრიალდეს, დაცული იყოს მედიის თავისუფლება, საქართველოს ერთგულება დემოკრატიული ღირებულებებისა და ევროპული მისწრაფებებისადმი“.

„ჟურნალისტების უსაფრთხოების პლატფორმა“ 15 საერთაშორისო ორგანიზაციას აერთიანებს: „ჟურნაისტთა ევროპის ფედერაცია“; „ჟურნალისტთა საერთაშორისო ფედერაცია“; „ევროპელ ჟურნალისტთა ასოიაცია“; „რეპორტიორები საზღვრებს გარეშე“; „პრესის საერთაშორისო ინსტიტუტი“; „ჟურნალისტთა დაცვის კომიტეტი“; „ინდექსი ცენზურის შესახებ“; „საინფორმაციო უსაფრთხოების საერთაშორისო ინსტიტუტი“; „ევროპული მაუწყებლობის კავშირი“; „პრესისა და მედიის თავისუფლების ევროპული ცენტრი“; ARTICLE 19; Free Press Unlimited; PEN International; Rory Peck Trust; Justice for Journalists Foundation.

ჩეხეთის საელჩო, რომლის წარმომადგენლებიც მზია ამაღლობელის სასამართლო პროცესს სხვა საელჩოების წარმომადგენლებთან ერთად დაესწრნენ, ბათუმის საქალაქო სასამართლოს მიერ ამაღლობელის პატიმრობაში დატოვების გადაწყვეტილებას ეხმაურება და აღნიშნავს, რომ სამწუხარო და შემაშფოთებელია იმის ხილვა, თუ როგორ მოქმედებს შერჩევითი მართლმსაჯულება საქართველოში, ევროკავშირის წევრობის კანდიდატ ქვეყანაში. 

„ერთის მხრივ, კრიტიკული ონლაინ მედიის, „ბათუმელებისა“ და „ნეტგაზეთის“ დამფუძნებელი და დირექტორი დაკავებულია იმის გამო, რომ ემოციური შელაპარაკების დროს, ბათუმის პოლიციის უფროსს ხელი გაარტყა. მეორე მხრივ, არც ერთი ნიღბიანი პირი, რომლებიც სასტიკად გაუსწორდნენ ტელეკომპანია „ტვ პირველის“ ჟურნალისტსა და ოპერატორს, თბილისსა და ბათუმში საპროტესტო აქციების დროს, არ არიან პასუხისგებაში მიცემულნი“.

საელჩოს განცხადებაში აღნიშნულია, რომ  ბოლო დროს გამოქვეყნებული, 2024 წლის ევროპის პრესის თავისუფლების ანგარიში, სახელწოდებით - „პოლიტიკურ წნეხთან დაპირისპირება, დეზინფორმაცია და მედიის დამოუკიდებლობის ეროზია“,  ნათლად აღწერს საქართველოში არსებულ მედია გარემოს:

„საქართველოში პრესის თავისუფლების სწრაფი ვარდნა, რომელიც გამოხატულია ჟურნალისტების მიმართ ძალადობის ესკალაციით, შემზღუდველი კანონებითა და პოლიტიკური ჩარევით, ხაზს უსვამს შემაშფოთებელ გადახვევას დემოკრატიული პრინციპებისა და ევროპული ინტეგრაციისგან. ხელისუფლების მხრიდან სამართლებრივი და ფიზიკური დაშინების ტაქტიკის მზარდმა გამოყენებამ, ავტორიტარული რეჟიმების საკანონმდებლო ზომების მიბაძვასთან ერთად, შექმნა მტრული გარემო დამოუკიდებელი ჟურნალისტიკისთვის. ამ ტენდენციების შესაცვლელად სასწრაფო მოქმედებაა საჭირო, მედიის თავისუფლების, საქართველოს დემოკრატიული ღირებულებებისა და ევროპული მისწრაფებების დასაცავად“.

ჩეხეთის საელჩო საქართველოში მედიის თავისუფლებას დემოკრატიის გადამწყვეტ კომპონენტად მიიჩნევს და აღნიშნავს, რომ დემოკრატიის, ადამიანის უფლებებისა და სამოქალაქო საზოგადოების მხარდაჭერა ჩეხეთის საგარეო პოლიტიკის ერთ-ერთი მთავარი პრიორიტეტია. 

„ჩეხეთის საელჩო საქართველოში გააგრძელებს საქართველოს მომიტინგეებისა და ჟურნალისტების სასამართლო პროცესების მონიტორინგს. ჩეხეთი გააგრძელებს დამოუკიდებელი მედიისადმი საკუთარ მხარდაჭერას გარდამავალი პროგრამის ფარგლებში“.

„ჟურნალისტთა დაცვის კომიტეტი“ ბათუმის საქალაქო სასამართლოს მიერ მზია ამაღლობელის პატიმრობაში დატოვების გადაწყვეტილებას ეხმაურება და აღნიშნავს, რომ ამაღლობელი პატიმრობიდან აუცილებლად უნდა გათავისუფლდეს.

„საქართველოს ხელისუფლების მიერ მედიამენეჯერის, მზია ამაღლობელის დევნა აშკარად სადამსჯელოა და მით უფრო სამარცხვინოა ჟურნალისტებზე პოლიციის სასტიკი თავდასხმების ყოვლისმომცველი დაუსჯელობის გათვალისწინებით. ხელისუფლებამ დაუყოვნებლივ უნდა გაათავისუფლოს ამაღლობელი“, - აღნიშნა CPJ-ის ევროპისა და ცენტრალური აზიის პროგრამის კოორდინატორმა, გულნოზა საიდმა.

„ჟურნალისტთა დაცვის კომიტეტის“ განცხადებით, მზია ამაღლობელის საქმე სასამართლოში პრესის თავისუფლების მკვეთრი ვარდნის ფონზე მიმდინარეობს. 

„ბათუმელებისა“ და „ნეტგაზეთის“ დამფუძნებელი და დირექტორი 11-12 იანვარს ბათუმის პოლიციის მთავარ სამმართველოსთან ორჯერ დააკავეს. პირველად მზია ამაღლობელი პოლიციამ კედელზე იმ სტიკერის გაკვრის გამო დააკავა, რომელზეც „გაიფიცე“ ეწერა, ის მოგვიანებით ხელწერილის საფუძველზე გაათავისუფლეს, თუმცა მალევე მეორედ ირაკლი დგებუაძისთვის სილის გაწვნის გამო დააკავეს. 

15 იანვარს „საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციამ“ გაავრცელა ინფორმაცია, რომ დაკავების შემდეგ, მზია ამაღლობელს ირაკლი დგებუაძე სიტყვიერ შეურაცხყოფას აყენებდა და აგრესიულად ეპყრობოდა, მან ამაღლობელს სახეშიც შეაფურთხა. 

„ბათუმელებისა“ და ,,ნეტგაზეთის“ დამფუძნებელი და დირექტორი დაკავების დღიდან, 38 დღე შიმშილობდა. მას 4-დან 7 წლამდე პატიმრობა ემუქრება.

„საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია“ 4 მარტს, ბათუმის საქალაქო სასამართლოში მზია ამაღლობელის სისხლის სამართლის საქმეზე გამართულ წინასასამართლო სხდომას ეხმაურება და აღნიშნავს, რომ სასამართლომ „ბათუმელებისა“ და „ნეტგაზეთის“ დამფუძნებელი კვლავ უკანონო პატიმრობაში დატოვა. 

„პროცესზე ბრალდების მხარემ დააფიქსირა პოზიცია იმის შესახებ, რომ აღარ არსებობდა მოწმეებზე ზემოქმედების საფრთხე, თუმცა, ახალი დანაშაულის ჩადენის და მიმალვის საფრთხის საფუძვლით, კიდევ ერთხელ სრულიად დაუსაბუთებლად მოითხოვა მზია ამაღლობელის პატიმრობაში დატოვება. ბრალდების მხარე ამ არგუმენტს კვლავ ამყარებდა მზია ამაღლობელის უკანონო ადმინისტრაციული დაკავების ფაქტით, რომლის უკანონობის დამადასტურებელი ვიდეო მტკიცებულებები დაცვის მხარის მიერ წარდგენილი იყო ამავე საქმეში, რომლებიც დაუშვებლად ცნო სასამართლომ“.

როგორც საია განმარტავს, სასამართლომ პატიმრობის ძალაში დატოვების საფუძვლად მხოლოდ ის მიუთითა, რომ არსებობს ახალი დანაშაულის ჩადენის რისკი ჩადენილი დანაშაულის ხასიათისა და ხერხის გათვალისწინებით, რაც სისხლის სამართლის საპროცესო კანონმდებლობის უხეში დარღვევაა, რადგან ბრალდებამ არც კი მიუთითა, რომელი კონკრეტული მტკიცებულება თუ ფაქტობრივი გარემოება მიანიშნებდა ახალი დანაშაულის ჩადენის საფრთხეზე.

ორგანიზაციის განცხადებით, პროცესზე დაცვის მხარემ უზენაესი სასამართლოს მიერ 20-მდე მსგავს საქმეზე მიღებული გადაწყვეტილებები წარადგინა, რომელთა მიხედვითაც, სასამართლომ პოლიციელზე თავდასხმად ისეთი ძალადობრივი ქმედებებიც კი არ შეაფასა, როგორებიცაა: პოლიციელისთვის თავში ბოთლის ჩარტყმა, თავში ქვის ჩარტყმა, სახის არეში მუშტის გარტყმა არაერთხელ, თვალბუდის, ტუჩის დაზიანება, 4 პირის მიერ 2 პოლიციელის ცემა და ა. შ.

„აღნიშნულით საბუთდება, რომ მზიას არ ჩაუდენია მისთვის ბრალად წარდგენილი დანაშაული და შესაბამისად, არ არსებობს გამამტყუნებელი განაჩენის გამოტანის კანონით დადგენილი სტანდარტი“.

რაც შეეხება მტკიცებულებათა დასაშვებობას, „საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის“ ინფორმაციით, მხოლოდ ნაწილობრივ დაკმაყოფილდა დაცვის მხარის 1 შუამდგომლობა, ბრალდების მხარის მტკიცებულებათა ნუსხიდან მოწმე ეთერ თურაძის ამოღებასთან დაკავშირებით, მაშინ, როდესაც სასამართლომ დაუშვებელ მტკიცებულებად არ ცნო ბრალდების მხარის  „უკანონო და საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის საწინააღმდეგოდ გაცემული განჩინება, რომლითაც საგამოძიებო ორგანოს მიეცა უფლება, მზია ამაღლობელის მობილური ტელეფონიდან გამოითხოვოს პირადი, პერსონალური მასალა შეუზღუდავად. ამით, ირღვევა მისი საკუთრების, პირადი კომუნიკაციისა და პროფესიული საქმიანობის კანონითა და კონსტიტუციით გარანტირებული უფლებები“.

განცხადებაში აღნიშნულია ისიც, რომ სასამართლომ სრულად დააკმაყოფილა ბრალდების მხარის შუამდგომლობა და დაცვის მხარის მოწმედ დასაკითხ პირთა ნუსხიდან ამოიღო: 17 პირი, 18 ვიდეო მტკიცებულება, 13 დათვალიერების ოქმი და 14 წერილობითი მტკიცებულება. 

„აღნიშნული ქმედებით სასამართლომ მზია ამაღლობელი დატოვა დაცვის უფლების განხორციელების გარეშე და პროცედურულადაც კი არ უზრუნველყო მისი უფლება სამართლიან სასამართლოზე. სასამართლოს ამ გადაწყვეტილებას არ მოეძებნება პრეცედენტი ქართულ მართლმსაჯულებაში“.

მზია ამაღლობელის დაცვის მხარე წინასასამართლო სხდომაზე მიღებულ გადაწყვეტილებას მზია ამაღლობელის დაცვის უფლების გარეშე დატოვების თაობაზე, 5 დღის ვადაში გაასაჩივრებს.

„მიგვაჩნია, რომ მზია ამაღლობელი არა მხოლოდ რჩება უკანონო პატიმრობაში, არამედ მას ქართულმა მართლმსაჯულებამ დემონსტრაციულად  ჩამოართვა უფლება დაიცვას თავი და ამტკიცოს საკუთარი უდანაშაულობა“. 

„ბათუმელებისა“ და „ნეტგაზეთის“ დამფუძნებელი და დირექტორი 11-12 იანვარს ბათუმის პოლიციის მთავარ სამმართველოსთან ორჯერ დააკავეს. პირველად მზია ამაღლობელი პოლიციამ კედელზე იმ სტიკერის გაკვრის გამო დააკავა, რომელზეც „გაიფიცე“ ეწერა, ის მოგვიანებით ხელწერილის საფუძველზე გაათავისუფლეს, თუმცა მალევე მეორედ ირაკლი დგებუაძისთვის სილის გაწვნის გამო დააკავეს. 

15 იანვარს „საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციამ“ გაავრცელა ინფორმაცია, რომ დაკავების შემდეგ, მზია ამაღლობელს ირაკლი დგებუაძე სიტყვიერ შეურაცხყოფას აყენებდა და აგრესიულად ეპყრობოდა, მან ამაღლობელს სახეშიც შეაფურთხა. 

„ბათუმელებისა“ და ,,ნეტგაზეთის“ დამფუძნებელი და დირექტორი დაკავების დღიდან, 38 დღე შიმშილობდა. მას 4-დან 7 წლამდე პატიმრობა ემუქრება.

„გენდერი“ და „გენდერული მიკუთვნება“ - ამ სიტყვებს „მაუწყებლობის შესახებ“ კანონიდანაც ამოიღებენ. „ქართული ოცნების“ პარლამენტმა „გენდერული თანასწორობის შესახებ“ კანონსა და მისგან გამომდინარე კანონპროექტთა პაკეტში შესატან ცვლილებებს პირველი მოსმენით მხარი გუშინ, 4 მარტს დაუჭირა. 

პროექტის მიხედვით, ცვლილებები „მაუწყებლობის შესახებ“ საქართველოს კანონის სამ მუხლს შეეხება. აქამდე მოქმედი კანონით, საზოგადოებრივი მაუწყებელი ვალდებული იყო, რომ პროგრამებში საზოგადოებაში არსებული ეთნიკური, კულტურული, ენობრივი, რელიგიური, ასაკობრივი და გენდერული მრავალფეროვნება აესახა. მე-16 მუხლის პირველი პუნქტის „თ“ ქვეპუნქტის ახალი რედაქციით კი, ამ ჩამონათვალიდან „გენდერი“ გაქრება.

„გენდერი“ და „გენდერული მიკუთვნება“ გაქრება იმ მუხლიდან, რომელიც სიძულვილის ენის და ტერორიზმისკენ მოწოდების შემცველი პროგრამისა და რეკლამის გავრცელების აკრძალვას შეეხება. 

მუხლი 55(​2). სიძულვილის ენის და ტერორიზმისკენ მოწოდების შემცველი პროგრამისა და რეკლამის გავრცელების აკრძალვა

1. აკრძალულია ისეთი პროგრამის ან რეკლამის გავრცელება, რომელიც ახდენს პირის ან პირთა ჯგუფის მიმართ შეზღუდული შესაძლებლობის, ეთნიკური, სოციალური წარმომავლობის, გენდერის, სქესის, გენდერული მიკუთვნების, ეროვნების, რასის, რელიგიის ან რწმენის, სექსუალური ორიენტაციის, კანის ფერის, გენეტიკური მახასიათებლების, ენის, პოლიტიკური ან სხვა შეხედულების, ეროვნული უმცირესობის წევრობის, ქონების, დაბადების ადგილის ან ასაკის ნიშნის მიხედვით ძალადობის ან სიძულვილის წაქეზებას (სიძულვილის ენა), გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც ეს აუცილებელია პროგრამის კონტექსტის გათვალისწინებით და არ არსებობს სიძულვილის ენის გავრცელების განზრახვა. პროგრამა ან რეკლამა არ შეიძლება მიჩნეულ იქნეს ამ პუნქტით გათვალისწინებული სიძულვილის ენის შემცველად მხოლოდ მისი შეურაცხმყოფელი ან კრიტიკული შინაარსის გამო.

ახალი რედაქციით: 1. აკრძალულია ისეთი პროგრამის ან რეკლამის გავრცელება, რომელიც ახდენს პირის ან პირთა ჯგუფის მიმართ შეზღუდული შესაძლებლობის, ეთნიკური, სოციალური წარმომავლობის, სქესის, ეროვნების, რასის, რელიგიის ან რწმენის, სექსუალური ორიენტაციის, კანის ფერის, გენეტიკური მახასიათებლების, ენის, პოლიტიკური ან სხვა შეხედულების, ეროვნული უმცირესობის წევრობის, ქონების, დაბადების ადგილის ან ასაკის ნიშნის მიხედვით ძალადობის ან სიძულვილის წაქეზებას (სიძულვილის ენა), გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც ეს აუცილებელია პროგრამის კონტექსტის გათვალისწინებით და არ არსებობს სიძულვილის ენის გავრცელების განზრახვა. პროგრამა ან რეკლამა არ შეიძლება მიჩნეულ იქნეს ამ პუნქტით გათვალისწინებული სიძულვილის ენის შემცველად მხოლოდ მისი შეურაცხმყოფელი ან კრიტიკული შინაარსის გამო.
..................................................................................................................................................................

„მაუწყებლობის შესახებ“ კანონით, აქამდე ვიდეოგაზიარების პლატფორმის მომსახურების მიმწოდებელი ვალდებული იყო საზოგადოება ისეთი ვიდეორგოლის, პროგრამის ან აუდიოვიზუალური სარეკლამო კომუნიკაციის გავრცელებისგან დაეცვა, რომელიც პირის ან პირთა ჯგუფის მიმართ, მათ შორის  გენდერის და გენდერული მიკუთვნების მიხედვით ძალადობის ან სიძულვილის წაქეზებას ახდენდა. საკანონმდებლო ცვლილებების პაკეტის საბოლოოდ დამტკიცების შემთხვევაში კი, „გენდერს“ და „გენდერულ მიკუთვნებას“ 45(4) მუხლის „ბ“ პუნქტიდანაც ამოიღებენ.

„მაუწყებლობის შესახებ“ კანონში დაგეგმილი ცვლილების განმარტებითი ბარათის მიხედვით, საქართველოს კანონმდებლობიდან „ხელოვნურად შექმნილი“ ტერმინის - „გენდერი“ ამოღება და მის ნაცვლად საქართველოს კონსტიტუციით აღიარებული ქალისა და მამაკაცის თანასწორობის პრინციპის საკანონმდებლო დონეზე განმტკიცება აუცილებელია. 

კანონპროექტის ინიციატორი, „ქართული ოცნების“ 19 დეპუტატი განმარტავს, რომ გარკვეული პერიოდის განმავლობაში, „უცხოური გავლენისა და მათი წარმომადგენლების აქტიური ლობირებით, მიზანმიმართულად ხდებოდა ხელოვნური ტერმინის - „გენდერის“ დანერგვა“, რაც მსოფლიოში მიმდინარე გლობალური პროცესების ერთგვარი „ანარეკლი“ იყო და „სახელმწიფოსთვის, რიგ შემთხვევებში, გადაულახავ დაბრკოლებას წარმოადგენდა აღნიშნული ტენდენციის საწინააღმდეგო მიმართულებით პრინციპული პოზიციის დაკავება“.

დეპუტატები აღნიშნავენ იმასაც, რომ დონალდ ტრამპის აშშ-ის პრეზიდენტად არჩევის შემდეგ, სულ უფრო მეტად გააქტიურდა საუბარი „აღნიშნული ხელოვნური პროცესის არაკეთილსინდისიერი მოტივებისა და მართულობის შესახებ. ცხადი გახდა, რომ აღნიშნული იდეოლოგიის ლობირების უკან იდგა არა ადამიანის უფლებების დაცვის აღმატებული ინტერესი, არამედ სხვა სახელმწიფოების შიდა საქმეებში ჩარევისა და მათზე გავლენის მოპოვების პრაგმატული გათვლა“. 

„მედიის თავისუფლების სწრაფი რეაგირების“ (MFRR) კონსორციუმმა ანგარიში გამოაქვეყნა, რომელშიც მედიის თავისუფლების დარღვევის ყველა ის შემთხვევაა გაანალიზებული, რომელიც 2024 წელს, ევროკავშირის წევრ და კანდიდატ ქვეყნებში დაფიქსირდა.

მონიტორინგის შედეგებით, საკვლევ პერიოდში [გასული წლის იანვარი-დეკემბერი] მედიის თავისუფლების დარღვევის 1 548 შემთხვევა დაფიქსირდა (მათ შორის ყველაზე გავრცელებული ფორმა დაშინება და მუქარა იყო), რაც მედიის 2 567 წარმომადგენელს შეეხო. 

„პრესისა და მედიის თავისუფლების ევროპული ცენტრის“ (ECPMF), „ჟურნალისტთა ევროპის ფედერაციისა“ (EFJ) და „პრესის საერთაშორისო ინსტიტუტის“ (IPI) მიერ მომზადებულ დოკუმენტში საქართველოც მოხვდა. 

როგორც ანგარიშიდან ირკვევა, 2024 წელს საქართველოში პრესის თავისუფლების ხარისხი, ჟურნალისტების სამართლებრივად შევიწროების, დაშინების, ფიზიკური ძალადობისა და დაკავებების ფონზე, კრიტიკულ ნიშნულს მიუახლოვდა.

2024 წელს საქართველოში მედიის თავისუფლების დარღვევის 138 შემთხვევა დაფიქსირდა, რომელიც მედიასთან დაკავშირებულ 241 სუბიექტს შეეხო. შემთხვევების 37%-ში (51 შემთხვევა) კი სამართალდარღვევის წყარო პოლიცია და სახელმწიფო უსაფრთხოების ძალები იყვნენ. 

„დაზარალებულმა ჟურნალისტებმა ასევე შეგვატყობინეს, რომ მათი საქმეები არ არის გამოძიებული და დამნაშავეები პასუხისგებაში არ არიან მიცემულნი,“ - ვკითხულობთ ანგარიშში. 

დოკუმენტის მიხედვით, საქმეები მოიცავდა ფიზიკურ შეურაცხყოფას, საკუთრებაზე თავდასხმას, სიტყვიერ თავდასხმას, სამართლებრივ დევნასა და ცენზურას.

MFRR-ის ანგარიშში ყურადღება გამახვილებულია ონლაინ მედიის წარმომადგენლების საქართველოს პარლამენტში არ შეშვებისა და  ჟურნალისტებისთვის აკრედიტაციის შეჩერების შემთხვევებზე.

მასში აღნიშნულია ისიც, რომ მედიის წარმომადგენლებზე თავდასხმები განსაკუთრებით 2024 წლის საპარლამენტო არჩევნების დროს გახშირდა. ასევე, „გარდა ამისა, წინასაარჩევნო და შემდგომ პერიოდში უცხოელ ჟურნალისტებს საქართველოში შესვლა აეკრძალათ“.

ანგარიშში ასახულია მედიის თავისუფლების დარღვევის ისეთი ფაქტებიც, როგორებიცაა:

• Azel.tv-ის მთავარი რედაქტორის, აფგან სადიგოვის დაკავება;
• პროევროპულ აქციებზე „პუბლიკას“ რეპორტიორ ალექსანდრე ქეშელაშვილზე, „ფორმულას“ ჟურნალისტ გურამ როგავასა და „TV პირველის“ ჟურნალისტ მარიამ გაფრინდაშვილზე თავდასხმის ფაქტები.

მონიტორინგის ანგარიშში აღნიშნულია, რომ მას შემდეგ, რაც ირაკლი კობახიძემ 2024 წლის 28 ნოემბერს განაცხადა, რომ ევროკავშირში გაწევრიანების მოლაპარაკების პროცესს აჩერებს, ფართომასშტაბიანი საპროტესტო აქციები დაიწყო, რის შემდეგაც სიტუაცია კიდევ უფრო გართულდა. 

„ამ დღიდან მოყოლებული, MapMF-მა დააფიქსირა პრესის თავისუფლების 43 დარღვევა, რომელიც სულ მცირე 85 ჟურნალისტსა და მედიის წარმომადგენელს შეეხო. შემთხვევათა თითქმის 70%-ში (30) ინციდენტების წყარო პოლიცია და უსაფრთხოების ძალები იყვნენ“.

„სწრაფი რეაგირება მედიის თავისუფლებისთვის“ (MFRR) არის მექანიზმი, რომელიც მიზნად ისახავს აღმოაჩინოს, დააკვირდეს და რეაგირება მოახდინოს პრესისა და მედია თავისუფლების დარღვევებზე ევროკავშირის წევრ 27 და კანდიდატ 9 ქვეყანაში. პროექტი ევროკომისიის თანადაფინანსებით ხორციელდება.

„საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია“ „მაუწყებლობის შესახებ“ კანონში შესატან ცვლილებებს ეხმაურება და  მედიის პროფესიულ სტანდარტებზე საკანონმდებლო ზედამხედველობის დაწესებას არ ეთანხმება.

ქარტიის განცხადებით, „ქართული ოცნების“ ლიდერები „მაუწყებლობის შესახებ“ კანონში შესატანი ცვლილებების აუცილებლობას მედიის თვითრეგულირების არსებული მექანიზმების სისუსტითა და არაეფექტურობით ასაბუთებენ. დაინიცირებული ცვლილებების მიღების შემთხვევაში კი,  პროფესიულ სტანდარტებთან დაკავშირებულ მთელ რიგ საკვანძო საკითხებს მაუწყებელთა ქცევის კოდექსის ნაცვლად მაუწყებლობის შესახებ კანონი დაარეგულირებს. 

„საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია არ იზიარებს მოსაზრებას, რომ საქართველოში მედიის მომხმარებლებს ამჟამად არ აქვთ შესაძლებლობა, თავიანთი ინტერესი თვითრეგულირების ორგანოში დაიცვან. ქარტიამ არსებობის 15 წლის განმავლობაში ამა თუ იმ მედია საშუალების თუ ცალკეული ჟურნალისტის მხრიდან პროფესიული სტანდარტის დარღვევის დასადგენად 800-მდე განცხადება განიხილა ობიექტურად და მიუკერძოებლად, საერთაშორისო სტანდარტების დაცვით და საუკეთესო პრაქტიკის შესაბამისად.  ქარტია ამაყობს წლების განმავლობაში გაწეული შრომით და მის მიერ დადგენილი პრაქტიკით“. 

„ქართული ოცნების“ მიერ დამოუკიდებელი და კრიტიკული მედიის წინააღმდეგ ფართო ფრონტით წარმოებული შეტევის ფონზე, ქარტიას ეჭვი ეპარება „ქართული ოცნების“ ლიდერების განზრახვის კეთილსინდისიერებაში და მიიჩნევს, რომ ამ ცვლილებებს „ქართული ოცნება“ დამოუკიდებელი და კრიტიკული მედიისთვის სამოქმედო არეალის კიდევ უფრო შესაზღუდად, სამუშაო პირობების გასაუარესებლად, კრიტიკული ხმების ჩასახშობად და მედიის დასამორჩილებლად აინიიცირებს . 

ქარტიის თქმით, შინაარსობრივი საკითხების რეგულირება აჩენს თვითცენზურისა და ცენზურის საფრთხეს. ხოლო,  ცვლილებების შინაარსი სცდება თვითრეგულირების საკითხებს და შემზღუდავ ნორმებს პროფესიულ სტანდარტად წარმოადგენს.

ასევე, „საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია“აღნიშნავს, რომ შემოთავაზებული ცვლილებები იმგვარად შემბოჭავია, რომ ჟურნალისტებს პროფესიული სტანდარტების დაცვით მუშაობის შესაძლებლობას ართმევს.

„შემოთავაზებული ცვლილებები კიდევ უფრო მიუწვდომელს ხდის ჟურნალისტებისთვის თანამდებობის პირებსა და საჯარო მოხელეებს და ართულებს მათგან კომენტარის მოპოვებას. საჯარო ინფორმაციაზე წვდომისა და საჯარო პირებთან კომუნიკაციის ნაკლებობა ზრდის ჟურნალისტების მხრიდან შეცდომების დაშვების საფრთხეს, რომლებსაც ინფორმაციის მოსაპოვებლად ალტერნატიული წყაროების გამოყენება მოუწევთ“. 

ქარტია „ქართულ ოცნებას“ მოუწოდებს, შემოთავაზებული ცვლილებები გაიწვიოს და რეპრესიული მექანიზმების შემოღების ნაცვლად, თვითრეგულირების მექანიზმების გაძლიერებასა და ხელშეწყობაზე იზრუნოს. 

ვრცლად, რა წერია და როგორ აფასებენ მედიის წარმომადგენლები „მაუწყებლობის შესახებ“ კანონში შესატან ცვლილებებს, იხილეთ „მედიაჩეკერის მასალა - „იერიში კრიტიკულ მედიაზე“- რა ცვლილებებს იღებს „მაუწყებლობის შესახებ“ კანონში „ქართული ოცნება“