პარლამენტში გეგმავენ საზოგადოებრივი მაუწყებლის დაფინანსების წესი შეცვალონ, პირველი მოსმენით მიღებული კანონპროექტის მიხედვით, საზოგადოებრივი მაუწყებლის დაფინანსება ყოველწლიურად ქვეყნის მთლიანი შიდა პროდუქტის პროპორციულად აღარ გაიზრდება. ამ ცვლილებებში საფრთხეს ხედავს მაუწყებელი, სადაც ამბობენ, რომ არც მათთან და არც თემაზე მომუშავე ორგანიზაციებთან კონსულტაცია არ გამართულა.

კანონპროექტით:

• უქმდება საზოგადოებრივი მაუწყებლის დაფინანსების ამჟამად მოქმედი წესი - მისი დაფინანსება ხდება მთლიანი შიდა პროდუქტის არანაკლებ 0,14%-ის ოდენობით.
• საზმაუს ბიუჯეტი არ შეიძლება იყოს წინა წლის შესაბამის მოცულობაზე ნაკლები.
• დაფინანსების წინა წელთან შედარებით შემცირება შესაძლებელი იქნება მხოლოდ საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს თანხმობით.

როგორც განმარტებით ბარათში ვკითხულობთ:

• დაფინანსების მოქმედი წესი უკვე არ შეესაბამება დღევანდელ რეალობას. ამ არგუმენტის გასამყარებლად მაგალითად ბოლო წლებში დაფინანსების რაოდენობის ზრდა მოჰყავთ - “ბოლო 4 წლის განმავლობაში ბიუჯეტის დაფინანსების თითქმის 160%-იანი ზრდა განპირობებულია არა მაუწყებლის წინაშე არსებული რეალური საჭიროებით, არამედ კანონში არსებული დაფინანსების წესიდან გამომდინარე – ამ პერიოდის მაღალი ეკონომიკური ზრდით”.
• მიზანშეწონილი არ არის სახელმწიფო ბიუჯეტიდან დასაფინანსებელი ორგანიზაციის ბიუჯეტის მოცულობის პირდაპირ დაკავშირება მთლიან შიდა პროდუქტთან.
• ზრდა ყოველი კონკრეტული ფისკალური წლისთვის დაკავშირებული იქნება მაუწყებლის სპეციფიკური საჭიროებების, მიზნების, გასაწევი მომსახურებისა და მანდატის განსახორციელებლად საჭირო ფინანსური რესურსებიდან გამომდინარე, კონკრეტული წლისათვის მთავრობისთვის ხელმისაწვდომი მთლიანი ფინანსური რესურსების შესაბამისად.

რამდენია და როგორ ნაწილდება საზმაუს 2023 წლის ბიუჯეტი?

კანონპროექტი საპარლამენტო უმრავლესობის და ოპოზიციონერი დეპუტატების ერთობლივი ინიციატივაა. თუ არსებული წესი შეიცვლება, მისი დაფინანსება პირდაპირ დამოკიდებული აღარ იქნება ქვეყნის მაკროპარამეტრებზე.

მთავრობის მიერ პარლამენტში წარმოდგენილი 2024 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის შესახებ საქართველოს კანონის პროექტის შესაბამისად, 2024 წელის ბიუჯეტის პროექტში საზოგადოებრივი მაუწყებლის დაფინანსება შეადგენს 110,302.0 ათასს ლარს. ასევე ბიუჯეტის პროექტის თანდართულ დოკუმენტში, რომელიც მომდევნო სამ წელში ქვეყნის ძირითად მონაცემებს და მიმართულებებს განსაზღვრავს, საზმაუს დაფინანსება 2024-2027 წლისათვის პროგნოზირებულია:

• 2025 წელი – 119,520.0 ლარი
• 2026 წელი – 129,260.0 ლარი
• 2027 წელი – 139,800.0 ლარი

“კანონპროექტის მიღება გავლენას იქონიებს, როგორც კანონპროექტის ამოქმედების წელს ისე შემდგომი საშუალოვადიანი პერიოდისათვის, სახელმწიფო ბიუჯეტის ხარჯვის ნაწილზე შემცირების კუთხით, გავლენის ოდენობა დამოკიდებული იქნება კონკრეტული საბიუჯეტო წლისთვის, ერთი მხრივ, მაუწყებლის წინაშე შესაძლო საშუალოვადიანი პერიოდისათვის გაზრდილ საოპერაციო ხარჯებზე და მეორე მხრივ, მაუწყებლის სპეციფიკური საჭიროებების, მიზნების, გასაწევი მომსახურებისა და მანდატის განსახორციელებლად საჭირო დამატებით ფინანსურ რესურსებზე”, - წერია განმარტებით ბარათში.

რა პოზიცია აქვს საზოგადოებრივ მაუწყებელს

ტელევიზიაში აცხადებენ, რომ საზოგადოებრივი მაუწყებელი კანონპროექტით დამოუკიდებლობის დაკარგვის საფრთხის წინაშე დადგება. საზმაუს სამეურვეო საბჭოს თავმჯდომარე, ვასილ მაღლაფერიძე დიდ რისკს ხედავს კანონპროექტში.

გენერალური დირექტორის თინათინ ბერძენიშვილის განცხადებით კი, ამჟამად არხს დაფინანსების ევროპული მოდელი აქვს.

“ვსაუბრობთ ევროპის მაუწყებელთა კავშირის, 47 ქვეყნის 64 მაუწყებლის მაგალითზე და მარტივი კითხვაა, თუ არცერთ მათგანს არ აქვს დაფინანსების ასეთი წესი, რატომ უნდა გვქონდეს ჩვენ? ეს ძალიან ლეგიტიმური კითხვაა, თუმცა ჩვენ არ მოგვეცა ამ კითხვის დასმის და შემდეგ პასუხის მოსმენის საშუალება. ასევე, ჩვენ მივიღეთ ძალიან მკვეთრი წერილი, სადაც ევროპის საბჭოს არაერთი ჩანაწერია იმის შესახებ, როგორი დამოუკიდებლობა უნდა ჰქონდეს საზოგადოებრივ მაუწყებელს და რა როლი აკისრია მას ქვეყანაში. სხვათა შორის, ევროპის საბჭოს მიერ სულ ახლახან გამოქვეყნებულ დოკუმენტში, რომელიც ჩვენი ქვეყნის შეფასებას ეხებოდა, ხაზგასმულია სწორედ საზოგადოებრივი მაუწყებლის დაფინანსების ის ფორმა, რომელიც ახლა არსებობს, როგორც ერთ-ერთი საუკეთესო მოდელი“, – ამბობს ბერძენიშვილი.

კონსულტაციები კანონპროექტის შემუშავებისას/განხილვისას

განმარტებით ბარათში ნათქვამია, რომ კანონპროექტის მომზადების პროცესში მიღებული კონსულტაციები არ გაუმართავთ არასახელმწიფო ან/და საერთაშორისო ორგანიზაციებთან. არ აქვთ არც კანონპროექტის შეფასება რომელიმე ექსპერტის მიერ. ასევე არ არის გათვალისწინებული სხვა ქვეყნის მაგალითები.

საზოგადოებრივ მაუწყებელში აცხადებენ, საზმაუს წარმომადგენლებს არ ჰქონიათ შესაძლებლობა, განეხილათ და კონსულტაციების ფარგლებში ემსჯელათ მსგავს ცვლილებებზე. ვასილ მაღლაფერიძე აცხადებს, რომ საჭიროა პარლამენტის წევრებთან დიალოგი და რისკების განხილვა.

შეხვედრა პარლამენტის თავმჯდომარესთან

საზოგადოებრივი მაუწყებლის თანამშრომლები პარლამენტის თანამშრომელს, შალვა პაპუაშვილს შეხვედრას სთხოვენ.

• “დაფინანსების მსგავსი წესი თანხვედრაში არ მოდის ევროპის არც ერთი საზოგადოებრივი მაუწყებლის დაფინანსების მოდელთან და, სამაგიეროდ, სრულ წინააღმდეგობაში მოდის ზოგადად საზოგადოებრივი მაუწყებლების დაფინანსების ძირეულ პრინციპთან”.
• “ევროპის მაუწყებელთა კავშირის (EBU) პრეზიდენტმა ნოელ კურანმა თავის დასკვნაში აღნიშნა, რომ ეს კანონპროექტი საქართველოში საზოგადოებრივი მაუწყებლობის სისტემის განადგურებას გამოიწვევს და ჩვენ ამ შეფასებას სრულად ვიზიარებთ”.
• “ბატონო პარლამენტის თავმჯდომარე, გამომდინარე იმ საფრთხიდან, რის წინაშეც დგას საზოგადოებრივი მაუწყებელი როგორც ინსტიტუცია, მაუწყებლის თანამშრომლები დაბეჯითებით გთხოვთ, კანონის საბოლოოდ მიღებამდე შეგვხვდეთ და მოისმინოთ ჩვენი მოსაზრებები”.

მაუწყებლობის შესახებ კანონში ცვლილებები იგეგმება, რითაც კომისიის წევრების შერჩევის პრინციპი ყალიბდება. კანონპროექტის ავტორები საპარლამენტო უმრავლესობის წევრები არიან. განმარტებით ბარათში ვკითხულობთ, რომ “ცვლილებები ევროკომისიის რეკომენდაციების შესაბამისად ხორციელდება”.

რა ცვლილებები შევა კანონში?

1. მთავრობის მიერ წარსადგენი კანდიდატების შესარჩევად შეიქმნება საკონკურსო კომისია. როგორც კანონპროექტშია განსაზღვრული, საკონკურსო კომისია “დაკომპლექტებული უნდა იყოს მიუკერძოებელი და კომპეტენტური პირებით”.

• კომისია გადაარჩევს განცხადებებს და გამართავს გასაუბრებებს იმ კანდიდატებთან, ვინც აკმაყოფილებს კანონით გათვალისწინებულ განათლებისა და სამუშაო გამოცდილების საკვალიფიკაციო მოთხოვნებს.
• საბოლოოდ, მთავრობას წარუდგენს რეკომენდაციას შესაბამის კანდიდატებთან დაკავშირებით.

2. იცვლება კომისიის წევრის თანამდებობიდან გათავისუფლების მუხლიც. როგორც ავტორები აღნიშნავენ, თანამდებობიდან გათავისუფლების საფუძველი “მეტისმეტად მკაცრია” და ცვლილებები მათ დამოუკიდებლობის გაზრდას ემსახურება.

• მოქმედი კანონით, საქართველოს პარლამენტის სრული შემადგენლობის არანაკლებ ერთ მესამედს უფლება აქვს, აღძრას კომისიის წევრის თანამდებობიდან გათავისუფლების პროცედურა - “კომისიის წევრის მიერ ზედიზედ 15 დღეზე მეტი ხნით ან წლის განმავლობაში 2 თვეზე მეტი ხნით არასაპატიო მიზეზით კომისიის წევრის უფლებამოსილების განუხორციელებლობის შემთხვევაში“.
• ცვლილებებით კი - “კომისიის წევრის მიერ ზედიზედ 3 თვეზე მეტი ხნით ან წლის განმავლობაში 4 თვეზე მეტი ხნით არასაპატიო მიზეზით კომისიის წევრის უფლებამოსილების განუხორციელებლობის შემთხვევაში”.

3. კომუნიკაციების ეროვნული კომისიას და წევრის, რომლის თანამდებობიდან გათავისუფლების საკითხიც განიხილება, ექნება უფლება წერილობით ან/და ზეპირად გააცნოს საკუთარი პოზიცია პარლამენტს.

4. იცვლება მაუწყებლობის შესახებ კანონის მე-9 მუხლის მე-4 პუნქტის ჩანაწერი.

• მოქმედი: “კომისიის წევრის კანდიდატურა შეირჩევა ღია კონკურსით”.
• ცვლილების შემდეგ: “კომისიის წევრის კანდიდატურა შეირჩევა ღია კონკურსით, კანონიერების, გამჭვირვალობის, კანდიდატების თანასწორობის, დამოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობის პრინციპების დაცვით”.

რატომ გახდა ახალი ცვლილებები საჭირო?

განმარტებით ბარათში ვკითხულობთ, რომ “ცვლილებები ევროკომისიის რეკომენდაციების შესაბამისად ხორციელდება”.

• “რეკომენდაცია ითვალისწინებს, რომ კომისიის დამოუკიდებლობის გაზრდის მიზნით უნდა დაიხვეწოს საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის წევრთან თანამდებობაზე განწესების მარეგულირებელი ნორმები, დაემატოს კომისიის წევრის შერჩევის პრინციპები, ახლებურად ჩამოყალიბდეს მთავრობის მიერ წევრების კანდიდატთა ნომინირების საკითხები და შეიცვალოს კომისიის წევრთა გათავისუფლების საფუძვლები და პროცედურა”.

რატომ არის საკითხი მნიშვნელოვანი:

• ევროკომისიამ 8 ნოემბერს გასცა რეკომენდაცია, საქართველოს ევროკავშირის წევრობის კანდიდატის სტატუსი მიენიჭოს. კომისიამ დაასახელა 9 პირობა, რომლებიც ქვეყანამ უნდა შეასრულოს, რათა წევრობაზე მოლაპარაკებები დაიწყოს.
• ერთ-ერთ პირობა ინსტიტუციური დამოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობის უზრუნველყოფაა, მათ შორის, კომუნიკაციების მარეგულირებელი კომისიაში.
• სფეროზე მომუშავე ორგანიზაციების ნაწილი მიიჩნევს, რომ კომისიას ქართულ ოცნებასთან მჭიდო კავშირი აქვს და გადაწყვეტილებებსაც შესაბამისად იღებს.
• ევროკავშირის წარმომადგენლობა ჯერ კიდევ გასულ თვეს აღნიშნავდა, რომ სამოქალაქო საზოგადოებისა და მედიის მხრიდან მოისმინეს მრავალი ავტორიტეტული აქტორის შეშფოთება, რომლებიც ეჭვქვეშ აყენებენ საქართველოს მარეგულირებლის დამოუკიდებლობას.

ევროკომისიამ 8 ნოემბერს გასცა რეკომენდაცია, საქართველოს ევროკავშირის წევრობის კანდიდატის სტატუსი მიენიჭოს. ამის გარდა, კომისიამ დაასახელა 9 პირობა, რომლებიც ქვეყანამ უნდა შეასრულოს, რათა წევრობაზე მოლაპარაკებები დაიწყოს.

ჩანაწერები მედიაზე

• პირველი პირობა: ებრძოლოს დეზინფორმაციას და უცხოურ საინფორმაციო მანიპულაციებს ევროკავშირსა და მის ღირებულებებზე.
• მე-5 პირობა: საპარლამენტო ზედამხედველობის შემდგომი გაუმჯობესება, განსაკუთრებით უსაფრთხოების სამსახურებზე. საკვანძო ინსტიტუტების, განსაკუთრებით საარჩევნო ადმინისტრაციის, ეროვნული ბანკისა და კომუნიკაციების მარეგულირებელი კომისიის ინსტიტუციური დამოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობის უზრუნველყოფა.
• მე-9 პირობა: ადამიანის უფლებების დაცვის სტანდარტების გაუმჯობესება, მათ შორის, ადამიანის უფლებების ამბიციური სტრატეგიის მიღებითა და შეკრებისა და გამოხატვის თავისუფლების უზრუნველყოფით. მოწყვლადი ჯგუფების, მედიაპროფესიონალებისა და სამოქალაქო აქტივისტების მიმართ მუქარის ფაქტებზე მიუკერძოებელი, ეფექტური და დროული გამოძიების დაწყება და ძალადობის ორგანიზატორებისა და დამნაშავეების პასუხისგებაში მიცემა. სამოქალაქო საზოგადოებასთან კონსულტაციების გამართვა, მათი ჩართულობის უზრუნველყოფა კანონშემოქმედებით და პოლიტიკის შემუშავების პროცესში და მათი თავისუფლად მუშაობის უზრუნველყოფა.

კომუნიკაციების კომისია

კომუნიკაციების კომისია სახელმწიფო მარეგულირებელი ორგანოა. სფეროზე მომუშავე ორგანიზაციების ნაწილი მიიჩნევს, რომ მას ქართულ ოცნებასთან მჭიდო კავშირი აქვს და გადაწყვეტილებებსაც შესაბამისად იღებს.

• ეს დაკვირვება მოხვდა სახელმწიფო დეპარტამენტის ანგარიშშიც, სადაც ვკითხულობთ: "არასამთავრობო ორგანიზაციებისთვის შემაშფოთებელია საქართველოს საზოგადოებრივი მაუწყებლის, კომუნიკაციების ეროვნულ კომისიისა და მმართველი პარტიის, "ქართული ოცნების" ახლო კავშირები".
• გარდა ამისა, არაერთხელ გამხდარა კრიტიკის საგანი კომისიის მიერ მიღებული გადაწყვეტილებები.

კომისიის გაზრდილი უფლებები

• გასულ თვეს პარლამენტმა დაჩქარებული წესით მიიღო ცვლილებები მაუწყებლობის შესახებ კანონში, რითაც გაიზარდა მისი უფლებები.
• ცვლილებების მიხედვით, სიძულვილის ენის და ტერორიზმისკენ მოწოდების, ასევე, უხამსობის შემცველი პროგრამა და რეკლამა კომუნიკაციების კომისიის რეგულირების სფეროში მოექცა.

მუქარა და ფიზიკური თავდასხმა ჟურნალისტებზე

ჟურნალისტებზე თავდასხმების გახშირებული მაჩვენებლის მიზეზი ერთის მხრივ, ხელისუფლების წარმომადგენლების აგრესიული რიტორიკაა, მეორეს მხრივ, კი დაუსჯელობის სინდრომი.

• ორი წელზე მეტი გავიდა 2021 წლის 5 ივლისიდან, როდესაც თბილისში დაგეგმილი "ღირსების მარშის" წინააღმდეგ გამართულ აქციაზე ჰომოფობიური და ძალადობრივი ჯგუფი მედიის 53 წარმომადგენელს თავს დაესხა. პროტესტისა და არაერთი მოწოდებების მიუხედავად თავდასხმის ორგანიზატორები დღემდე არ დასჯილან.

გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის სპეციალურმა მომხსენებელმა, მერი ლოლერმა 7 ნოემბერს ადამიანის უფლებათა დამცველების მდგომარეობის შესახებ მონიტორინგის წინასწარი დაკვირვებები და რეკომენდაციები წარადგინა.

რას თქვა ლოლერმა მედიაზე?

მერი ლოლერმა წინასწარი დაკვირვებები წარადგინა და აღნიშნა, რომ:

• მუქარისა და ფიზიკური თავდასხმის მაღალი რისკის ქვეშ არიან მედიის წარმომადგენლები.
• გაძლიერებულია თვალთვალისა და მიყურადების შიში.
• ვიზიტის დროს ჟურნალისტრნის და უფლებადამცველების დელეგიტიმაციის მცდელობის არაერთი მაგალითი მოისმინა, მათ შორის, მმართველი პარტიის წევრების საჯარო განცხადებები ჟურნალისტების მისამართით.

კონტექსტი:

გაეროს სპედციალური მომხსენებელი, მერი ლოლერი საქართველოში 30 ოქტომბერს ჩამოვიდა და შვიდი დღის განმავლობაში ხვდებოდა ხელისუფლების სხვადასხვა უწყების წარმომადგენლებს. ისაუბრა უფლებადამცველებთან, ადვოკატებთან, გამომძიებელ ჟურნალისტებთან, ხელოვნების სფეროს წარმომადგენლებთან და ა.შ.

გაეროში სრულ ანგარიშს 2025 წლის დასაწყისში წარადგენენ. ერთ-ერთი თემა, რაზეც წინასწარ მოხსენებაშია საუბარი, მედიას და ჟურნალისტების უფლებებს ეხება.

დეტალურად, მერი ლოლერის წინასწარი დაკვირვების აქცენტები

დაუსჯელობა

• გაეროს სპეციალურმა წარმომადგენელმა აღნიშნა, რომ რობლემაა ჟურნალისტებზე თავდამსხმელთა დაუსჯელობა.
• ისაუბრა 2021 წლის 5 ივლისზე, ლექსო ლაშქარავას გარდაცვალებაზე - ძალადობის ორგანიზატორები დღემდე არ არიან დასჯილები.
• “როგორც ერთ-ერთმა ჟურნალისტმა თქვა, 2021 წლის ივლისის მოვლენების შემდეგ, ჟურნალისტებს აწუხებთ ფიზიკური დაუცველობის განცდა”.

ინფორმაციაზე ხელმისაწვდომობა

• “გარკვეულწილად, ხელისუფლებაც აფერხებს ჟურნალისტების მუშაობას, რასაც მიუთითებს საჯარო ინფორმაციის გაცემაზე ძალიან დაბალი მაჩვენებელი. ასევე პარლამენტის მიერ ახლახან მიღებული ქცევის კოდექსი, რომლითაც, როგორც ჩანს, გახსნილია გზა ჟურნალისტების წინააღმდეგ თვითნებური სანქციებისთვის.”
• “მოქალაქეებს უფლება აქვთ, ჰქონდეთ თავისუფალი მედია”

მერი ლოლერის თქმით:

• “გამომძიებელი ჟურნალისტები და ადამიანის უფლებების საკითხებზე მომუშავე ჟურნალისტები რისკის ქვეშ არიან. ჩვენ გვაქვს ჟურნალისტების შეურაცხყოფის მტკიცებულებები. ინსტიტუციების მხრიდან რეაგირების ნაკლებობა, რაც ნამდვილად ძირს უთხრის ჟურნალისტების მუშაობას. ამის მიზანია შეზღუდონ მათი ლეგიტიმური და მშვიდობიანი ქმედებები”;
• “ყველა ქვეყანას სჭირდება თავისუფალი მედია და მოქალაქეებს უფლება აქვთ, ჰქონდეთ თავისუფალი მედია. ჩვენ გვჭირდება ჟურნალისტები, რათა გააშუქონ, რაც ქვეყანაში ხდება. ასე რომ, მთავრობამ უნდა შეწყვიტოს ჟურნალისტების შესახებ ნეგატიური ნარატივის გავრცელება, ჟურნალისტების შეურაცხყოფა და უზრუნველყოს მათი უსაფრთხოება”, - უთხრა ლოლერმა მედიაჩეკერს.

რეკომენდაციები

მონიტორინგის შედეგად მერი ლოლერმა სხვადასხვა უწყებისთვის გასცა რამდენიმე რეკომენდაცია.

პარლამენტი: “შეწყვიტოს ყოველგვარი სტიგმატიზაცია და დისკრედიტაცია ადამიანის უფლებათა დამცველების, მათ შორის, დამოუკიდებელი ჟურნალისტების მიმართ”.

სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახური: “შეწყვიტოს უფლებადამცველების, მათ შორის, დამოუკიდებელი ჟურნალისტების ყოველგვარი თვალთვალი, რომელიც არ შეესაბამება საერთაშორისო და რეგიონულ სტანდარტებს, რომლებიც უზრუნველყოფენ პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობისა და გამოხატვის თავისუფლების უფლებებს”.

სახალხო დამცველის აპარატი და პროკურატურა: “ჩაატარონ სუს-ის მიერ განხორციელებული უფლებადამცველებისა და ჟურნალისტების ყველა მიმდინარე თვალთვალის მიმოხილვა, რათა შეფასდეს ნებისმიერი ასეთი თვალთვალის შესაბამისობა რეგიონულ და საერთაშორისო კანონმდებლობასთან და სტანდარტებთან, რომლებიც გარანტირებულია პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობისა და გამოხატვის თავისუფლების უფლებით”

პრეზიდენტმა ხელი მოაწერა მაუწყებლობის კანონში შესატან ცვლილებებს. ინფორმაცია პრეზიდენტის ადმინისტრაციამ გაავრცელა.

დეტალები:

• პარლამენტმა მაუწყებლობის შესახებ კანონში სადაო ცვლილებები დაჩქარებული წესით მიიღო, რასაც თემაზე მომუშავე ორგანიზაციები თავიდანვე აკრიტიკებდნენ.
• ცვლილებებლის მიხედვით, სიძულვილის ენას და ტერორიზმისკენ მოწოდების, ასევე, უხამსობის შემცველი პროგრამა და რეკლამა კომუნიკაციების კომისიის რეგულირების სფეროში ექცევა.

ნახეთ ვრცლად: რა საფრთხეს ხედავენ კანონპროექტში

რატომ მიიღო პარლამენტმა ცვლილებები დაჩქარებული წესით

ცვლილებების დაჩქარებულად მიღების არგუმენტად მმართველ პარტიაში ევროკავშირის მოთხოვნების შესრულებას ასახელებდნენ. კანონპროექტის ერთ-ერთმა ინიციატორმა, დავით სონღულაშვილმა თქვა, რომ "ვინმეს დისკომფორტი უფრო ნაკლებად მნიშვნელოვანია, ვიდრე ევროკავშირში ინტეგრაცია”.

ცვლილებები აუდიოვიზუალური მედიასერვისების დირექტივის (AVMSD) გამო მიიღეს. “შემოქმედებითი ევროპის პროგრამის” ფარგლებში, საქართველო უნდა შეესაბამებოდეს დირექტივის კონკრეტულ დებულებებს.

რა თქვა ევროკავშირის წარმომადგენლობამ

მათი განცხადებით, ევროკავშირის დირექტივებს არ აქვს ზუსტი წესები, თუ როგორ უნდა შესრულდეს ისინი - “ევროკავშირის წევრ სახელმწიფოებს აქვთ თავისუფლება, თავად გადაწყვიტონ, როგორ უნდა ასახონ დირექტივები კანონმდებლობაში. საქართველოს შემთხვევაში, განსაკუთრებით ახლა, როცა გაფართოების გზაზეა, ის გარკვეულ პრინციპებსა და წესებს უნდა შეესაბამებოდეს”.

ევროკავშირის წარმომადგენლობა აღნიშნავს, რომ სამოქალაქო საზოგადოებისა და მედიის მხრიდან მოისმინეს მრავალი ავტორიტეტული აქტორის შეშფოთება, რომლებიც ეჭვქვეშ აყენებენ საქართველოს მარეგულირებლის დამოუკიდებლობას.

• “საქართველოს მხარესთან კონსულტაციების განმავლობაში ევროკომისია ყოველთვის ხაზს უსვამდა მარეგულირებლის ეფექტურ დამოუკიდებლობასთან დაკავშირებით შემდგომი მუშაობის აუცილებლობას. ჩვენ გვესმის, რომ საქართველომ ასეთი სამუშაოების გაგრძელების ვალდებულება აიღო”.
• “ევროკომისია გააგრძელებს მაუწყებლობის შესახებ კანონის მჭიდრო მონიტორინგს და მზად იქნება, საქართველოს გაუწიოს დახმარება”.

რაც შეეხება უხამსობას, ევროკავშირის წარმომადგენლობის განცხადებით, “უხამსობის” ცნება დირექტივის ნაწილი არ არის და არ არსებობს მისი რეგულირების საჭიროება დირექტივის მიხედვით.

• “ამ საკითხთან დაკავშირებით, მნიშვნელოვანია იმის უზრუნველყოფა, რომ დიალოგი გაიმართება დაინტერესებულ მხარეებთან მის გამოყენებასთან დაკავშირებით”.

პარლამენტმა პლენარულ სხდომაზე საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს წევრებად გიორგი კოხრეიძე და თამილა დოლიძე აირჩია. ორივე კანდიდატურას 83-მა დეპუტატმა დაუჭირა მხარი.

ვინ არიან არჩეული წევრები

• გიორგი კოხრეიძე აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებლის დირექტორად 2019 წელს, წინა დირექტორის, ნათია კაპანაძის იმპიჩმენტით გათავისუფლების შემდეგ აირჩიეს, რასაც ტელევიზიაში კრიზისი მოჰყვა. მას მეორე ვადითაც სურდა თანამდებობის დაკავება, თუმცა შემდეგ კანდიდატურა მოხსნა.
• თამილა დოლიძე, აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებლის ბორდის წევრი იყო ბოლო 4 წლის განმავლობაში.

კანდიდატურები პარლამენტში წარდგენილი იყვნენ აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის უმაღლესი საბჭოს მიერ.

კონტექსტი

ამას წინ უძღოდა მიმდინარე წლის ზაფხულში მაუწყებლობის შესახებ კანონში შეტანილი ცვლილებები. რითაც გაუქმდა აჭარის ტელევიზიასა და რადიოში მრჩეველთა საბჭო, რის შემდეგაც აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის უმაღლეს საბჭოს უფლება მიენიჭა, საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოში 3 კანდიდატი წარადგინოს.

კიდევ რა შეიცვალა:

• გაიზარდა პირველი არხის ბორდის შემადგენლობა 9-დან 11 წევრამდე, აჭარის უმაღლესი საბჭოსთვის მინიჭებული კვოტით, სადაც, პარლამენტის მსგავსად, უმრავლესობას "ოცნება" ფლობს.
• დაუქვემდებარა აჭარის საზმაუს მენეჯმენტი პირველი არხის ბორდს, რომელსაც ხელმძღვანელობს ვასილ მაღლაფერიძე — "ქართული ოცნების" თავმჯდომარის ყოფილი მოადგილე და მმართველი პოლიტსაბჭოს ყოფილი წევრი.
• მეურვეთა უმრავლესობას შეეძლება უნდობლობა გამოუცხადოს მაუწყებლების დირექტორს.

თემაზე მომუშავე ორგანიზაციები ითხოვდნენ პრეზიდენტს ამ ცვლილებებზე ვეტო დაედო.

ვრცლად:

• რა ცვლილებები შევიდა მაუწყებლობის შესახებ კანონში
• ინტერვიუ რატი იონათამიშვილთან, კანონპროექტის ერთ-ერთ ავტორთან

ქალთა და ქვიარ თემებზე მომუშავე ახალი ონლაინმედიის გაცხადებული პოზიციაა, რომ იბრძვიან თანასწორობისა და მრავალფეროვნებისთვის. "აპრილმა" მუშაობა ერთი თვის წინ დაიწყო.

მოკლედ, "აპრილის" შესახებ

• “აპრილი” 2023 წლის 25 აპრილს ხუთმა ადამიანმა ოფიციალურად დაარეგისტრირა.
• სანამ ახალ მედიასაშუალებას დააფუძნებდნენ გუნდი ონლაინგამოცემა “ქვიარში“ (Queer.ge) მუშაობდა.
• 10 აპრილს ცნობილი გახდა, რომ ისინი “ქვიარს” ტოვებდნენ. მაშინ მთავარი რედაქტორი და ჟურნალისტები მიუთითებდნენ, რომ ბოლო თვეების განმავლობაში ორგანიზაციაში განვითარდა გუნდისთვის მოულოდნელი და მიუღებელი პროცესები.

“აპრილის” როლი ქართულ მედიაგარემოში

გამოცემის ხელმძღვანელი და თანადამფუძნებელი ხატია ღოღობერიძე ამბობს, რომ სხვადასხვა მიზეზის გამო, საქართველოში მეინსტრიმული მედია ნაკლებად აშუქებს ქალებისა და ლგბტქია+ ადამიანების უფლებებს და მნიშვნელოვანია, ყურადღება დაეთმოს არა მხოლოდ ძალადობასა და უფლებების დარღვევას, არამედ პოზიტიურ გაშუქებასაც.

“მედია აპრილის პრინციპები და ღირებულებები დამყარებულია ადამიანის უფლებების პატივისცემაზე. ვიბრძვით თანასწორობისა და მრავალფეროვნებისთვის, ვართ კონსტიტუციით გარანტირებული უფლებების სადარაჯოზე და ვეწინააღმდეგებით დისკრიმინაციას. გვჯერა, რომ ყველა ადამიანი თანასწორია, მიუხედავად სექსუალური ორიენტაციისა, გენდერული იდენტობისა, ეთნიკური თუ რელიგიური კუთვნილებისა და ა.შ.” - გვეუბნება ხატია ღოღობერიძე.

აპრილის მიზანია, იყოს მედიასაშუალება, რომელიც მისცემს ტრიბუნას მეინსტრიმული მედიისთვის ნაკლებად ხილვად ადამიანებს, ასევე, იმუშავებს ცნობიერების გაზრდასა და დისკრიმინაციის აღმოფხვრაზე. ხატია ღოღობერიძე ამბობს, რომ "გაზრდილი პოლიტიკური ჰომოფობიის გამო, ეს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია".

აპრილის რედაქტორი თამუნა გეგიძეა, რომელიც ადრე ონლაინგამოცემა "News.On.ge-ს" რედაქტორი იყო. მისი თქმით, სურს, უფრო ხმამაღლა და მკაფიოდ ისმოდეს არამხოლოდ ქალების და ლგბტქ+ ადამიანების, არამედ ყველა არადომინანტური ჯგუფის ხმა.

“მინდა, ამ ადამიანებისთვის გავხდეთ სანდო პლატფორმა, რომელსაც ნებისმიერ დროს მიმართავენ. ჩვენი მთავარი მიზანია, ეს იყოს უსაფრთხო სივრცე ყველასთვის: პლატფორმა, გადამოწმებულ ინფორმაციას და ყველა პერსპექტივას მიაწვდის საზოგადოებას, სწორი გადაწყვეტილებების მისაღებად” - აღნიშნავს გეგიძე.

მედია მუშაობს როგორც ანალიტიკურ და გასართობ მასალებზე. ასევე ეხება ახალ ამბებსა და პოლიტიკას. თამუნა გეგიძის შეფასებით, მათი თემები, მჭიდროდ არის დაკავშირებული პოლიტიკასთან, “ვინაიდან, გადაწყვეტილების მიმღები პირები პასუხისმგებელნი არიან საქართველოს ყველა მოქალაქის უფლებრივ მდგომარეობაზე”.

გამოწვევები

გამოცემის ხელმძღვანელი რამდენიმე გამოწვევას ასახელებს, რომელთა შორისაა ფინანსური სტაბილურობა, ჰომოფობიური განწყობები და ფიზიკური უსაფრთხოება.

• “პოლიტიკური ჰომოფობიისა თუ ძალადობის არაერთი შემთხვევის გამო, რესპონდენტების ნაწილი გრძნობს საფრთხეს, რაც ამ გარემოში ეს ლოგიკურია”.
• “ბოლო პერიოდში ჟურნალისტები ხშირად არიან ძალადობის სამიზნეები და ამაზე ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიასაც არაერთხელ გაუკეთებია განცხადება. ჰომოფობიური ფონის გათვალისწინებით, ვხედავთ ამ საფრთხეებს ჩვენ მიმართაც."

"თუმცა ის საქმე, რასაც ვაკეთებთ, ძალიან მნიშვნელოვანი გვგონია და ამ რისკების გამო გაჩუმებას არ ვაპირებთ. ჩვენ ვართ და ვიქნებით მედია, რომელიც გააჟღერებს ყველა ადამიანის ხმას, ვინც იდენტობის გამო იჩაგრება” - ამბობს ღოღობერიძე.

მიზნები

გამოცემა გეგმავს, მომავალში ფოკუსი გააფართოვოს და გააშუქოს მაგალითად, ეთნიკური და რელიგიური უმცირესობების საკითხებიც. “თუმცა ამისთვის აუცილებელია, ჩვენ არ ვილაპარაკოთ მათ ნაცვლად." - ამბობს ხატია ღოღობერიძე - "ვაპირებთ შევხვდეთ აქტივისტებს, ორგანიზაციებს, ცალკეულ ადამიანებს, რომლებიც თავად იქნებიან საკუთარი თემის ხმა ჩვენს პლატფორმაზე."

ჯერჯერობით გამოცემას მსგავსი გაფართოების რესურსი არ აქვს, რადგან მათთვის მნიშვნელოვანია, მასალა ეთნიკური უმცირესობების ენებზეც გაავრცელოს. "სხვადასხვა ფონდის მხარდაჭერის იმედი გვაქვს, რადგან გვგონია, რომ ეს საკითხები ყველას გვეხება, ძალიან მნიშვნელოვანია და არ არსებობს დემოკრატია, სადაც ამა თუ იმ ჯგუფის უფლებები მუდმივად იზღუდება”, - გვეუბნება ხატია ღოღობერიძე.

გუნდს სურს, “აპრილი” იყონ პლატფორმა, რომელიც წაახალისებს ჯანსაღ დისკუსიას, ხელს შეუწყობს აზრების გაცვლას და საზოგადოების ცნობიერების გაზრდას. სწორედ ამის გამო, ნებისმიერი განსხვავებული აზრის მქონე ადამიანს სთავაზობენ რომ დაწერონ მათი ბლოგის რუბრიკაში. გამოქვეყნების კრიტერიუმი კი ასეთია: ბლოგი არ უნდა შეიცავდეს სიძულვილის ენას და დისკრიმინაციას.

ამ ეტაპზე მედია აპრილი სრულიად დონორების მხარდაჭერით ფუნქციონირებს. სამომავლოდ კი სურთ, ნაწილობრივ მაინც შეძლონ კომერციულ ნაწილზე მუშაობა.

“გვჯერა, საქართველოშიც გამოიძებნება ბიზნესი, რომლებსაც არსებული ჰომოფობიური ფონის მიუხედავად, მოუნდებათ თანამშრომლობა ეთიკურ მედიასთან, რომელიც მუშაობს ქალებისა და ლგბტქია+ ადამიანების უფლებებზე. მათ უნდა ახსოვდეთ, რომ ამა თუ იმ პროდუქციას მოიხმარს ყველა, მიუხედავად მისი გენდერული იდენტობისა თუ სექსუალური ორიენტაციისა. შესაბამისად, მათთვისაც საინტერესო იქნება ჩვენთან თანამშრომლობა” - ამბობს ხატია ღოღობერიძე.

პარლამენტმა დაჩქარებული წესით განიხილა და მე-3 მოსმენით მიიღო მაუწყებლის შესახებ კანონში სადავო ცვლილები. კანონს მხარი 79-მა დეპუტატმა დაუჭირა, 3 წინაარმდეგი იყო.

მოკლედ: ცვლილებებით გაფართოვდა კომუნიკაციების კომისიის მანდატი. უხამსობა და სიძულვილის ენა აქამდეც აკრძალული იყო, თუმცა ახლა დაინტერესებულ პირს საშუალება ექნება კომუნიკაციების კომისიასთან გაასაჩივროს თვითრეგულირების ორგანოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილება.

პროექტის ავტორები ამბობენ, რომ ამ ცვლილებებით შეასრულებენ ევროკავსირის 12 რეკომენდაციიდან მე-7 პუნქტს. საკითხზე მომუშავე ორგანიზაციები კი ამბობენ, რომ ეს ზრდის საფრთხეს სიტყვის თავისუფლების და მედიების დამოუკიდებლად საქმიანობის კუთხით.

• რა საფრთხეს ხედავენ კანონპროექტში
• მაუწყებლობის შესახებ კანონში სადავო ცვლილებები დაინიცირდა

განახლება: პარლამენტმა ცვლილებები უკვე მიიღო მესამე მოსმენით

მოკლედ: პარლამენტი დაჩქარებული წესით განიხილავს ცვლილებებს, რომლითაც იზრდება კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის უფლებამოსილება, სიძულვილის ენა კი რეგულირების სფეროში ექცევა. გარდა ამისა, ინიციირებულ პროექტს უხამსობის შესახებ ჩანაწერები დაემატა - ცვლილებები პირველი და მეორე მოსმენით უკვე მიიღეს.

ვრცლად: მაუწყებლობის შესახებ კანონში სადავო ცვლილებები დაინიცირდა

სიძულვილის ენა

სიძულვილის ენა და ტერორიზმისკენ მოწოდება მაუწყებლის შესახებ კანონით რეგულირდება



დღეს მოქმედი კანონით, 55(2) მუხლზე რეაგირება შესაძლებელია მხოლოდ თვითრეგულირების მექანიზმის ფარგლებში. გადაწყვეტილებების სასამართლოში, კომუნიკაციების ეროვნულ კომისიაში ან სხვა ადმინისტრაციულ ორგანოში გასაჩივრება დაუშვებელია.

ახალი კანონპროექტით კი სწორედ ეს დეტალი იცვლება და დაინტერესებულ პირს უფლება ექნება გადაწყვეტილება კომუნიკაციების ეროვნულ კომისიაში გაასაჩივროს.

კომუნიკაციების კომისიისთვის დამატებითი უფლებამოსილების მინიჭებას საფრთხედ აღიქვამს მედიის საკითხებზე მომუშავე ორგანიზაციების ნაწილი. ამის მიზეზად, GDI-ს სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების პროგრამის დირექტორი მარი კაპანაძე ამბობს, რომ "კომუნიკაციების კომისიას აქვს დამოუკიდებლობის სერიოზული პრობლემა".

“გვაქვს მოლოდინი, რომ კომუნიკაციების კომისია, როგორც პოლიტიზირებული და მიკერძოებული ორგანო ამ გაფართოებულ მანდატს გამოიყენებს სწორედ იმისთვის, რომ განსაკუთრებით წინასაარჩევნოდ, დასაჯოს კრიტიკული მედია”.

საფრთხე სიძულვილის ენის განმარტებისას

კანონში განმარტებულია, თუ რას მოიაზრებს სიძულვილის ენა, თუმცა იურისტების შეფასებით, განმარტება იძლევა ინტერპრეტაციის საშუალებას ისე, რომ რომ შეიზღუდოს გამოხატვის თავისუფლება.

GDI-ს განცხადებით, სიძულვილის ენის რეგულირება პირველ რიგში სწორედ უმცირესობათა დაცვით უნდა იყოს ნაკარნახევი. თუმცა ორგანიზაცია ამატებს, რომ ხელისუფლების ზოგადი პოლიტიკის ფონზე, არადამაჯერებლად გამოიყურება ცვლილებების ამოქმედება მათ სასარგებლოდ.

გარდა ამისა, პარლამენტში კანონპროექტის განხილვისას ქართული ოცნების ერთ-ერთმა დეპუტატმა, ბექა ოდიაშარიამ “განმარტა” რა არის სიძულვილის ენა.

• “გაინტერესებთ, სიძულვილის ენა რა არის? აგიხსნით. სიძულვილის ენაა, როგორც ოპოზიციის ფლანგი პრეზიდენტს მოიხსენიებდა. სიძულვილის ენაა, ბატონი გვარამია, პრეზიდენტის დღევანდელი დამცველი, წლების განმავლობაში როგორც მოიხსენიებდა საქართველოს პრეზიდენტს. ამას სიძულვილის კი არა, გაუგონარი ენა ერქვა. არ უნდა შეიზღუდოს ეს? თქვენ გგონიათ, საზოგადოების დაკვეთა ეს არ გახლავთ? ნამდვილად გახლავთ”.

უხამსობა

მოქმედი კანონმდებლობით იკრძალება პორნოგრაფიის, აგრეთვე ადამიანისა და მოქალაქის ღირსებისა და ძირითად უფლებათა შემლახავი ისეთი პროგრამის ან რეკლამის განთავსება, რომელიც შეიცავს უხამსობას.

უხამსობის განმარტება კი ასეთია: “ქმედება, რომელიც ეწინააღმდეგება საზოგადოებაში დამკვიდრებულ ეთიკურ ნორმებს და არ აქვს საზოგადოებრივ-პოლიტიკური, კულტურული, საგანმანათლებლო ან მეცნიერული ღირებულება”.

ამ ეტაპზე დარღვევის გასაჩივრება შესაძლებელია თვითრეგულირების ორგანოში. ახალი არასრულწლოვნების ნაწილში უხამსობა გადდაის რეგულირებაში.  

ამჟამად მოქმედი:



ცვლილების მიღების შემთხვევაში:



მიუხედავად იმისა, რომ კანონით ამის უფლებამოსილება არ ჰქონდა, კომუნიკაციების კომისიას აქამდე უკვე უმსჯელია, იყო თუ არა ჟურნალისტური პროდუქტი უხამსობის შემცველი.

მაგალითად, 2021 წელს სამართალდამრღვევად ცნო მთავარი არხი, ბექა ყორშიას სიუჟეტის გამო

• რატომ არის საშიში კომუნიკაციების კომისიის მსჯელობა ‘მთავარი არხის’ სიუჟეტში უხამსობის ნაწილზე;
• კომუნიკაციების კომისია კანონსაწინააღმდეგოდ მოქმედებს და ცენზურის საფრთხეს აჩენს: მედიაკოალიცია.

რით ხსნის მმართველი გუნდი კანონში შესატან ცვლილებებს

“ქართული ოცნება” ამბობს, რომ ცვლილებების შეტანის მოტივაცია ევროკავშირის 12 რეკომენდაციიდან მეშვიდე პუნქტის შესრულებაა. ის მოიცავს მედიას და იმ სამართლებრივ დავებს, რომლებიც მედია ორგანიზაციების მფლობელებს უკავშირდება.

ევროკომისია მოუწოდებს საქართველოს უზრუნველყოფილი იყოს თავისუფალი, დამოუკიდებელი მედიაგარემო. ხოლო მედიასაშუალებების მფლობელების შემთხვევაში სამართლებრივი დავები წარიმართოს უმაღლესი სამართლებრივი სტანდარტების დაცვით. აქვე ნახსენებია ჟურნალისტებზე ძალადობის ფაქტების ეფექტური გამოძიება.

კანონპროექტის ერთ-ერთმა ინიციატორმა, დავით სონღულაშვილმა ბიუროს სხდომაზე თქვა, რომ "ვინმეს დისკომფორტი უფრო ნაკლებად მნიშვნელოვანია, ვიდრე ევროკავშირში ინტეგრაცია”.

ქართული ოცნების თავმჯდომარემ, ირაკლი კობახიძემ კი თქვა, რომ მაუწყებლობის შესახებ კანონში ცვლილებების მიმართ არავითარი პოლიტიკური ინტერესი არ აქვთ - “არის ევროკავშირის დირექტივა, რომელიც სრულდებაო”.

ცვლილებების მიღების პროცესში მეტ ჩართულობას ითხოვენ ორგანიზაციები

მედია კოალიციამ მოუწოდა საპარლამენტო უმრავლესობას, მედიასთან დაკავშირებული საკანონმდებლო ცვლილებები არ მიიღოს მაუწყებლებთან კონსულტაციისა და ფართო კონსენსუსის გარეშე.

მედიაკოალიციის წარმომადგენლის, მამუკა ანდღულაძის თქმით, ნებისმიერ ცვლილების მიღებისას გათვალისწინებული უნდა იყოს კონტექსტი. ასევე, მისი შეფასებით, მნიშვნელოვანია, რომ მედიასთან კონსულტაციის გარეშე ეს ნაბიჯი არ გადაიდგას.

კონტექსტი

2022 წლის დეკემბერში პარლამენტმა დაამტკიცა ცვლილებები, რომლითაც სიძულვილის ენის და ტერორიზმისკენ მოწოდების შემცველი პროგრამა, ასევე რეკლამა კომუნიკაციების კომისიის რეგულირების სფეროში ექცეოდა. თუმცა მიმდინარე წელს ამის შეცვლა მოუწიათ.

მმართველმა პარტიამ ახლა ისევ შეცვალა თავისივე მიღებული გადაწყვეტილება და კომისიაში გასაჩივრების მექანიზმს ისევ აბრუნებს. ბიუროს სხდომაზე გამოითქვა აზრი, რომ დირექტივის შესასრულებლად თანარეგულირება გამართლებული იქნებოდა, მაგრამ დავით სონღულაშვილის აღნიშნა, რომ ევროპის საბჭოს რეკომენდაცია თანარეგულირებაზე ევროკომისიამ არასწორად ჩათვალა. მისი მტკიცებით, ბოლოს შეთანხმდნენ, რომ ან თვითრეგულირება ან რეგულირება უნდა ყოფილიყო.

პარლამენტში აპირებენ დაჩქარებული წესით განიხილონ ინიციატივას ცვლილებების შესახებ მაუწყებლობის შესახებ კანონში. მედიის თემაზე მომუშავე ორგანიზაციები ამაში რისკებს ხედავენ და განხილვისას ფართო კონსენსუსს ითხოვენ.

ქრონოლოგია:

• 2022 წლის დეკემბერში პარლამენტმა დაამტკიცა ცვლილებები, რომლითაც სიძულვილის ენის და ტერორიზმისკენ მოწოდების შემცველი პროგრამა, ასევე რეკლამა კომუნიკაციების კომისიის რეგულირების სფეროში ექცეოდა. რა პრობლემები ქონდა კანონპროექტს წაიკითხეთ აქ.
• 2023 წლის ივლისში კი მიიღეს კიდევ ერთი ცვლილება, რომლითაც ეს ნაწილი გაუქმდა - მაშინ დარგობრივი ეკონომიკისა და ეკონომიკური პოლიტიკის კომიტეტის თავმჯდომარე დავით სონღოლაშვილი აღნიშნავდა, რომ “ცვლილებების განხორციელებით გასწორდება მოქმედ კანონში არსებული ტექნიკური თუ შინაარსობრივი უზუსტობები”.

მარტივად რომ ვთქვათ, მოქმედი კანონმდებლობით, ნორმის დარღვევაზე მხოლოდ თვითრეგულირების მექანიზმის ფარგლებშია შესაძლებელი რეაგირება. გადაწყვეტილებების სასამართლოში, კომისიაში ან სხვა ადმინისტრაციულ ორგანოში გასაჩივრება დაუშვებელია.

თუმცა ახლა ინიციირებული კანონპროექტით, სიძულვილის ენისა და ტერორიზმისკენ მოწოდების შემცველი პროგრამის გავრცელებაზე კვლავ ბრუნდება მარეგულირებელ კომისიაში გასაჩივრების მექანიზმი.

კანონპროექტის ინიციატორები უმრავლესობის წევრები არიან:

• დავით სონღულაშვილი;
• ეკა სეფაშვილი;
• ბეჟან წაქაძე;
• ისკო დასენი;
• ირაკლი კირცხალია;
• ანტონ ობოლაშვილი;
• ირმა ზავრადაშვილი.

დეტალურად: რას ითვალისწინებს კანონპროექტი

• შესაძლებელი გახდება, სიძულვილის ენის და ტერორიზმისკენ მოწოდების შემცველი პროგრამისა და რეკლამის გავრცელების აკრძალვის დარღვევისას მაუწყებლის თვითრეგულირების ორგანოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილებების კომუნიკაციების კომისიაში გასაჩივრება.
• ასევე, ტერორიზმისკენ მოწოდებისა და სიძულვილის ენის გავრცელებისას ადამიანის უფლებების უხეშად შელახვის შემთხვევებში, კომისია უფლებამოსილი იქნება რეაგირება მოახდინოს კანონით გათვალისწინებული უფლებამოსილების ფარგლებში და დააკისროს დამრღვევს ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობა კანონით დადგენილი წესით.

აკრძალვის დარღვევის შემთხვევაში, მედიამომსახურების მიმწოდებლები ჯერ გაფრთხილებას მიიღებენ, ერთი წლის განმავლობაში ანალოგიური დარღვევის განმეორებით ჩადენის შემთხვევაში კი დაეკისრებათ ჯარიმა ბოლო ერთი წლის შემოსავლის 0,5%-ის ოდენობით, არანაკლებ 2500 ლარისა. მომდევნო ანალოგიური დარღვევის შემთხვევაში ჯარიმის თანხა იზრდება.

განმარტებით ბარათში ვკითხულობთ, რომ კანონის მიღების შედეგად შესრულდება ევროკომისიის რეკომენდაცია, რომლის მიხედვითაც შეიქმნება ტერორიზმისაკენ მოწოდებისა და სიძულვილის ენის გავრცელების აღსაკვეთად ეფექტური მექანიზმი საკანონმდებლო დონეზე.

თუმცა ეს სადავო ცვლილებაა

მედიის ადვოკატირების კოალიციის შეფასებით:

• მარეგულირებლის ხელში დამატებითი ძალაუფლების კონცენტრაცია ზრდის მისი ბოროტად გამოყენების რისკს. წარსული პრაქტიკის გათვალისწინებით, მედიის ადვოკატირების კოალიციისა და მედია ორგანიზაციებს შეშფოთების სრულიად ლეგიტიმური საფუძველი აქვს.

კოალიცია მოუწოდებს საპარლამენტო უმრავლესობას, მედიასთან დაკავშირებული საკანონმდებლო ცვლილებები არ მიიღოს მაუწყებლებთან კონსულტაციისა და ფართო კონსენსუსის გარეშე, რასაც მოითხოვს ევროდირექტივა აუდიოვიზულაური მედიამომსახურების შესახებ.

რას გულისხმობს ევროდირექტივა?

2014 წლის ასოცირების შეთანხმებით, საქართველოს დაეკისრა ვალდებულება, რომ აუდიოვიზუალური მედია მომსახურების სფეროში კანონმდებლობა ევროკავშირის კანონმდებლობის მოქმედ რედაქციას დაუახლოვოს, მათ შორის:

• დაიცვას კულტურული მრავალფეროვნება, უზრუნველჰყოს მედია პლურალიზმი, გაზარდოს შშმ ადამიანების ხელმისაწვდომობა მედიაზე, შექმნას სიძულვილის ენისა და ტერორიზმის წაქეზების პრევენციის მექანიზმები და ა.შ.

ტელეკომპანია იმედს ჟურნალისტი ქეთი ფარცხალაძე ტოვებს.

დეტალები:

• ქეთი ფარცხალაძე “იმედის კვირის” რეპორტიორი იყო და კულტურის ამბებს აშუქებდა.
• როგორც მან ფეისბუკზ დაწერა, “უთხრეს რომ პოლიტიკურ თემებზე უნდა ემუშავა” და სამსახურის დატოვება ამის გამო გადაწყვიტა.

პოსტში ვკითხულობთ:

• "საარჩევნო წელი დაიწყო, პოლიტიკა კიდევ უფრო გააქტიურდა. მითხრეს, რომ პოლიტიკურ თემებზეც მომიწევდა მუშაობა. მე არ მინდა, ჟურნალისტიკიდან რომელიმე პარტიისთვის მუშაობა, ამ გუნდის მხარდამჭერიც რომ ვიყო, როგორც მოქალაქე. ახალს არაფერს ვამბობ, არხს გაცხადებული აქვს სარედაქციო პოლიტიკა”
• “მივდივარ სახლში. მივდივარ მადლიერებით ხელმძღვანელების მიმართ - შესაძლებლობებისთვის, მხარდაჭერისთვის, ამ დრომდე შენარჩუნებისთვის... გულისწყვეტითაც მივდივარ… გზა გამოჩნდება!”.

ჟურნალისტი მედიაჩეკერთან ამ თემაზე დამატებით კომენტარს არ აკეთებს.

არქივი: მიმდინარე წლის მარტში მარტში ე.წ. რუსული კანონის მიღების პროცესში ფარცხალაძე იყო იმედის ერთ-ერთი ჟურნალისტი, ვინც კანონპროექტი გააკრიტიკა.

• მან საკუთარი პოზიცია ფეისბუკზე დაწერა - მიიჩნევდა, რომ კანონპროექტებთან დაკავშირებით, გასათვალისწინებელია სხვადასხვა ფაქტორი, მათ შორის, ევროკავშირისა და შეერთებული შტატების კრიტიკული შეფასებები და სამოქალაქო პროტესტი.

თბილისის საქალაქო სასამართლომ 5 ოქტომბერს ნაწილობრივ დააკმაყოფილა შინაგან საქმეთა სამინისტროს წინააღმდეგ ჟურნალისტ ეკატერინე აბაშიძის სარჩელი. ინფორმაცია საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციამ გაავრცელა.

უწყებას დაზარალებულისთვის 3 000 ლარის გადახდა დაეკისრა, თუმცა გადაწყვეტილება ჯერ ძალაში არ არის შესული.

• მიზეზი: “მოსარჩელე მხარე, მორალური ზიანის ოდენობის ნაწილში გადაწყვეტილების გასაჩივრების საკითხს, დასაბუთებული გადაწყვეტილების ჩაბარების შემდეგ განიხილავს”.

დეტალები: საქმე ეხება 2019 წლის 20-21 ივნისის აქციებს.

• ეკატერინე აბაშიძეს, რომელიც იმ დროს ინტერპრესნიუსის ჟურნალისტი იყო და აქციას აშუქებდა, შინაგან საქმეთა სამინისტროს თანამშრომლის მიერ ნასროლი რეზინის ტყვიები მოხვდა.
• “სასამართლოს გადაწყვეტილება მნიშვნელოვანია იმ თვალსაზრისით, რომ მოცემულ შემთხვევაში სახელმწიფოს პასუხისმგებლობა სისხლის სამართლის საქმის გამოძიების დასრულებამდე დადგა, რომელიც მიმდინარეობს საპროტესტო შეკრებისას სამართალდამცავების მიერ განხორციელებული ძალადობისა და იარაღით სამსახურებრივი უფლებამოსილების გადამეტების ფაქტზე” - ვკითხულობთ საიას განცხადებაში.

ე.წ. გავრილოვის ღამის საქმეზე არასამთავრობო ორგანიზაცია 15-მდე ადამიანის უფლებებს იცავს. მათ შორის არიან ჟურნალისტები, რომლებმაც დაზიანებები მიიღეს სამსახურებრივი მოვალეობების შესრულებისას, ასევე, შემთხვევითი გამვლელები და აქციის მონაწილეები.

როგორ იხსენებს ეკატერინე აბაშიძე 20 ივნისს ღამეს

ეკატერინე აბაშიძე, რომელიც დღეს ჟურნალისტი აღარ არის, მედიაჩეკერთან გაიხსენა, რომ “გავრილოვის ღამეს” ოფისში მუშაობდა. თუმცა მოგვიანებით, პარლამენტთან მყოფი ჟურნალისტების შეცვლა მოუწია.

იხსენებს, რომ როცა ადგილზე მივიდა სიმშვიდე იყო, თუმცა მოგვიანებით დაძაბულობა კვლავ დაიწყო და ლაივში გავიდა - “40 წუთი ვიღებდი პირველ ლაივს, ბოლოსკენ მომხვდა ტყვია” - ეს ჩანს კადრებშიც. ამის შემდეგ ფოტოგრაფთან ერთად იდგა, რომელსაც ფარი ეჭირა - მისი თქმით, შესამჩნევი იყო, რომ ჟურნალისტები იყვნენ, მაგრამ ამ მათი მიმართულებით მაინც იყო რამდენიმე გასროლა. მოგვიანებით ჟურნალისტი ქაშვეთისკენ გადავიდა, სადაც სასწრაფო დახმარების მანქანებს გაჰყავდათ დაშავებულები. 

რაც შეეხება სასამართლოს გადაწყვეტილებას, ეკატერინე აბაშიძე ამბობს, რომ თანხის ოდენობაზე საუბარი ადეკვატურობას მოკლებული იქნება.

• "თანხის ოდენობის ნაწილი უბრალოდ ფორმალურია, მაგრამ მნიშვნელოვანია, ასეთი ბევრი პრეცედენტი გვქონდეს და ამასთან, საკმაოდ დიდი ხანი ველოდით სამართლიანობის აღდგენას”.

პროფესიიდან წასვლის ერთ-ერთ მიზეზად უსაფრთხოების საფრთხესაც ასახლებს. ამბობს, რომ 2019 წლის ნოემბერში, ჯანმრთელობის გამო ოპერაციის გაკეთება უწევდა, ამ დროს კი კვლავ იყო აქციები - “მიხაროდა, რომ ოპერაციას ვიკეთებდი და იქ არ მივდიოდი. დავუფიქსირე ჩემს თავს შიშის შეგრძნება”.

კონტექსტი

2019 წლის 20-21 ივნისს, პარლამენტის შენობასთან საპროტესტო აქცია მას შემდეგ დაიგეგმა, რაც რუსეთის დუმის დეპუტატი, სერგეი გავრილოვი მართლმადიდებლობის საპარლამენტთაშორისო გენერალურ ასამბლეას პარლამენტის თავმჯდომარის სავარძლიდან გაუძღვა - წაიკითხეთ ვრცლად.