თავდასხმა ჟურნალისტებზე არასასურველი კითხვების პასუხად, კრიტიკული სარედაქციო პოლიტიკის მქონე მედიის დისკრედიტაციის მცდელობები და უფრო მეტიც - ღია მუქარა მედიამენეჯერების მისამართით და გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვის მოთხოვნა - ბოლო 2 კვირის განმავლობაში სახელისუფლებო რიტორიკა მედიის მისამართით განსაკუთრებულად აგრესიული იყო.

22 თებერვალს, ჯერ კიდევ პრემიერ-მინისტრობის კანდიდატმა, ირაკლი ღარიბაშვილმა, პარლამენტში სიტყვის გამოსვლისას "მთავარი არხის" გენერალურ დირექტორს, ნიკა გვარამიას, არარაობა და კრიმინალი უწოდა.

“ერთ-ერთი გამოკვეთილი დამნაშავე, კრიმინალი, არარაობა გვარამია გვევლინება მედიის მამად და ტელევიზიის დირექტორად. პროკურორი კაცი, რომლის დროსაც იმედის ძალადობრივი გზით დახშობა მისი ხელმძღვანელობით განხორციელდა. ამაზეა საუბარი, დღესაც აქ ვართ, სად გვინდა, რომ ვიყოთ ხვალ?", - თქვა ღარიბაშვილმა.

მანვე „დესტრუქციული ოპოზიციის მხრიდან პარტიული ტელევიზიები“ პროპაგანდის გზით საზოგადოების მიზანმიმართულ მოტყეუბაში დაადანაშაულა და იქვე დასძინა, - „მალე ამ შესაძლებლობასაც გამოვართმევთ ხელიდან, ვინდაიდან ჩვენ ყველა ამ სიცრუეს დავუპირისპირებთ სიმართლეს“.

17 თებერვალს „პარტიული ტელევიზიები“ ტელესერიალებით „ბილწსიტყვაობის“ დამკვიდრებასა და „საკუთარი ენის შეურაცხყოფაში“ დაადანაშაულა “ქართული ოცნების” თავმჯდომარემ, ირაკლი კობახიძემ.

იქამდე, 16 თებერვალს, “ქართული ოცნების” კიდევ ერთმა წევრმა გია ვოლსკიმ თქვა, რომ ჟურნალისტები “კონსპირაციული, დეზინფორმაციული, საბოტაჟური სახის მოქმედებების დაგეგმვაში მონაწილეობენ”.

აქვე, უნდა გავიხსენოთ პარლამენტში “პატრიოტთა ალიანსის” სიით შესული დეპუტატის ავთანდილ ენუქიძის განცხადებაც, რომელმაც „მედიის გარკვეული ნაწილის მიერ“ მოსახლეობის ნაწილის ლანძღვისა და დეზინფორმაციის გავრცელების პრევენციისთვის საპარლამენტო ტრიბუნიდან კანონმდებლებს ცილისწამების შესახებ კანონის მიღებისკენ მოუწოდა . 

პოლიტიკოსების მხრიდან მედიისა და ჟურნალისტების მიმართ მსგავსი დამოკიდებულება რომ საშიშია და ეს პრაქტიკა მედიის წარმომადგენლების მიმართ ძალადობასა და აგრესიას ახალისებს, ამაზე უფლებადამცველებმა არაერთხელ მიუთითეს. მსგავსი მავნე პრაქტიკის ერთ-ერთი ასეთი ბოლო გამოვლინება, 24 თებერვალს, ტელეკომპანია „ფორმულას“ წამყვან ვახო სანაიასა და მისი ოჯახის წევრებზე თავდასხმა იყო.

როგორც ჟურნალისტი ყვება, გუშინ, გვიან ღამით, სამი პირი მას თავს იმ დროს დაესხა, როდესაც იგი ოჯახის წევრებთან ერთად შინისკენ მიმავალი მოყინულ გზაზე მოცურებული მანქანის გასწორებას ცდილობდა. სანაია მასზე თავდასხმა მის ჟურნალისტურ საქმიანობას უკავშირებს.

„პირდაპირ აგრესია ჰქონდათ ჩემ მიმართ, როგორც მედიის წარმომადგენლის, მიცნეს და ამის შემდეგ დაიწყეს პროვოცირება. დაიწყეს გინება ჩვენ მიმართ, ტვ პირველის მიმართ, საერთოდ ტელევიზიების მიმართ ჰქონდათ აგრესია... თავზე მაქვს დაზიანება, ხელებზეც, ფეხზეც. ამ დროს ჩემი მეუღლე და ჩემი რძალი გადმოვიდნენ მანქანიდან, რძალსაც აქვს დაზიანებები, მასაც დაარტყეს“, - ამბობს იგი.

სანაიაზე თავდასხმა ხელისუფლების აგრესიული რიტორიკის გამოძახილად შეაფასა არასამთავრობო სექტორმა. მომხდარზე განცხადება გაავრცელა საქართველოში ამერიკის შეერთებული შტატების საელჩომ და ხელისუფლებას მოუწოდა, რომ ჟურნალისტებზე ძალადობის ყველა სხვა ფაქტიც დაუყოვნებლივ გამოიძიოს.

ხელისუფლებამ კი, დღეს, სანაიაზე თავდასხმის კომენტირებისას, ხელი კვლავ მედიისკენ გაიშვირა. 

ევროპასთან ინტეგრაციის კომიტეტის თავმჯდომარემ მაკა ბოჭორიშვილმა თქვა, რომ მომხდარი „შემაშფოთებელი და შემაძრწუნებელია“, თუმცა „არ შეიძლება საკითხს მივუდგეთ ისე, რომ ერთი მხარე არის ვალდებული ყოველთვის ითმინოს და მეორე მხარეს საერთოდ არ აქვს არანაირი პასუხისმგებლობა იმაზე, თუ რა შეურაცხყოფებს, რა სიძულვილის ენასაც იყენებს“.

„ძალიან სამწუხაროა, რომ ვარ ამ რეჟიმში, როდესაც ვეჯიბრებით ერთმანეთს, ვინ უფრო მეტ სიძულვილს გადმოაფრქვევს. არც ჟურნალისტების მხრიდან გვაკლია სიძულვილის ენა“, - თქვა მან.

• ვახო სანაიაზე თავდასხმა და შეფასებები იხილეთ სტატიაში: თავდასხმა ვახო სანაიაზე - რა მოხდა, მოკლედ

ჟურნალისტებზე [წამყვანებზე] თავდასხმა პოლიტიკოსების მხრიდან კრიტიკული და არასასურველი კითხვების პასუხად, ბოლო პერიოდში, ერთგვარ, მავნე პრაქტიკად იქცა. ამას თან სდევს ჟურნალისტების ვინმესთან აფილაციაში დადანაშაულებაც.

ასეთი პრაქტიკის ბოლო თვალსაჩინო მაგალითი 5 თებერვალს, “რუსთვი 2-ის” ეთერში ვიხილეთ, გადაცემა “ღამის კურიერში” “ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის” თავმჯდომარის ნიკა მელიას სტუმრობისას.

“ქართული ოცნების” პროპაგანდაში ზიხართ; მოწყვეტილი ხართ რეალობას; თქვენს არაადეკვატურობაზე მეშლება ნერვები; მოგიწოდებთ გამოფხიზლებისკენ; თქვენ ხართ ძალიან მიკერძოებული”, - მსგავსი ტექსტებით მიმართავდა ნიკა მელია ტოქშოუს წამყვანს, ირაკლი იმნაიშვილს, როდესაც ამ უკანასკნელმა სტუმარს მისი პარტიის ხელისუფლებაში ყოფნის დროს ადამიანის უფლებების კუთხით არსებული მძიმე ვითარება შეახსენა და საკითხზე საერთაშორისო ორგანიზაცია “Amnesty International-ის” კრიტიკული დასკვნა დაიმოწმა.

დასმული შეკითხვით უკმაყოფილო სტუმარმა წამყვანს პირდაპირ უთხრა, რომ როდესაც “ცხვირწინ [ამდენი] დანაშაულები გვაქვს” 2021 წელს “2005 წლის საქმეებზე” საუბარი სწორი არ არის და გასული წლების ვითარების ახლა განხილვა “არარელევანტურია”. მანვე წამყვანს მოუწოდა, რომ იგი “ოლიგარქს უნდა გმობდეს” და 2012 წელს ხელისუფლების მშვიდობიანად ცვლილება უნდა უხაროდეს, პარალელურად კი - ქვეყნის სათავეში “არამზადების” მოსვლაზე “გული უნდა სწყდებოდეს”.

“არ გამოგივათ ქართული ოცნების საქმის კეთება... თქვენ, ახლა, პირმოცინარი აკეთებთ ქართული ოცნების საქმეს, მაგრამ ამის შესაძლებლობას არ მოგცემთ... პირადად თქვენ დგახართ ბიძინა ივანიშვლის გვერდით... თქვენ, როგორც საუბრობთ, პირდაპირ გეუბნებით, რომ არაფერი გეტყობათ იმ მოქალაქის, რომელიც გულშეწუხებულია არსებულ ყოფაზე”, - უთხრა მან წამყვანს. სტუმარმა წამყვანს გადაცემაში დასმული აქცენტები არაერთგზის დაუწუნა, წარსულზე დიდი დოზით ყურადღების გამახვილებისთვისაც არაერთხელ გააკრიტიკა და უთხრა, რომ “მაღალი ხელფასი ყველაფრის კადრების უფლებასა და შესაძლებლობას” არ უნდა აძლევდეს, რადგანაც ეს “უხერხულია”.

სტუმარი არც წამყვანის პირად სივრცეში შეჭრას მოერიდა და უთხრა - “თქვენ ასე ვერ იჭიკჭიკებდით, რომ არ გქონდეთ მაღალი ხელფასი, რომ არ გქონდეთ სოციალური გარანტიები, რომ არ გქონდეთ თავი ქუდში და რომ არ გეშინოდეთ საკუთარი ოჯახისა და [საკუთარი] თავის მატერიალური კეთილდღეობის”.

“ნაციონალური მოძრაობის” თავმჯდომარე არაკორექტულ შეფასებებში კიდევ უფრო შორს წავიდა და გადაცემის წამყვანს “დავარცხნილ-დაქარგული” შალვა რამიშვილი უწოდა და იქვე დაამატა, რომ ქართული ოცნების თავმჯდომარე ირაკლი კობახიძე “უფრო დასაფასებელია” ვიდრე იგი.

შეკითხვებით გაღიზიანებულმა სტუმარმა წამყვანის “ანტისახელმწიფოებრივ” ქმედებებზეც მიუთითა, მას მოქალაქეობრივი ვალდებულების მეტად გამოჩენისკენ მოუწოდა, იქვე დაამატა, რომ იგი “უნამუსობისთვის თვალებში ჩასახედად” მზად არ იყო და ინტერვიუს შეწყვეტა მოითხოვა.

5 თებერვლის შემთხვევა არ არის პირველი, როდესაც ჟურნალისტს/წამყვანს, რესპონდენტი ამგვარად ესხმის თავს. “მედიაჩეკერის” არქივი ასეთ არაერთ შემთხვევას ინახავს.

• ამავე თემაზე: პოლიტიკოსების თავდასხმა მედიაზე

ყველა ასეთ შემთხვევაში, ჟურნალისტები და მედიის საკითხებზე მომუშავე ორგანიზაციები, ხაზგასმით ამბობენ, რომ მსგავსი დამოკიდებულება საშიშია და ეს პრაქტიკა ქვეყანაში სიტყვისა და გამოხატვის კუთხით არსებულ მდგომარეობას მკვეთრად აუარესებს.

"ლუსტრაციის კვირა", "ქვეყნის ოპონენტებად ქცეული რადიკალები", "სააკაშვილის რეჟიმი, როგორც დანაშაულებრივი სინდიკატი", "სისტემური დანაშაული წინა ხელისუფლების პირობებში", "მოღალატეობრივი, ამორალური და ანტისახელმწიფოებრივი პოზიცია", "დავით გარეჯის საქმის ე.წ. კარტოგრაფებად გადაკვალიფიცირების მცდელობა", "დავით გარეჯის საქმე, როგორც სააკაშვილის ანტისახელმწიფოებრივი და მოღალატეობრივი პოლიტიკის და ქმედების კლასიკური ნიმუში", - მსგავსი შინაარსის განცხადებებსა და შეფასებებს მრავლად მოვისმენთ ტელეკომპანია "იმედის" მიერ კარტოგრაფების, ვალერი მელაშვილისა და ნატალია ილიჩოვას თემაზე მომზადებულ მასალებში.

აზერბაიჯანი-საქართველოს საზღვრის დელიმიტაცია-დემარკაციის კომისიის ყოფილი ექსპერტების,ივერი მელაშვილისა და ნატალია ილიჩოვას მიმართ განაჩენი ჯერ არ დამდგარა და საქმეში მათი ბრალი სამართლებრივად არ დადასტურებულა. თუმცა, საკითხის გააქტიურებიდან დღემდე, "იმედის" მიერ თემაზე მომზადებულ არაერთ სიუჟეტში, ბრალდების ვერსიის უტყუარად დადასტურებულ ჭეშმარიტებად წარმოჩენის აშკარა მცდელობა იკვეთება. მასალებში მელაშვილი და ილიჩოვა ყოფილი ხელისუფლების მაღალჩინოსნების, მათ შორის, ყოფილი პრეზიდენტის, მიხეილ სააკაშვილის დავალებით, სახელმწიფო საზღვრის ქვეყნის ინტერესების საწინააღმდეგოდ შეთანხმებაში პირდაპირ არიან დადანაშაულებული.

მას შემდეგ, რაც 28 იანვარს, მელაშვილი და ილიჩოვა სასამართლომ 20 000 ლარიანი გირაოს სანაცვლოდ, წინასწარი პატიმრობიდან გაათავისუფლა, „იმედმა“ თემაზე ზემოთ აღწერილი პათოსით ჯამში 8 სიუჟეტი (28, 29, 30, 31 იანვარი და 2, 3, 4, 7 თებერვალი) მოამზადა. კარტოგრაფების საქმეზე ერთ-ერთი ბოლო ვრცელი მასალა არხის ეთერში 7 თებერვალს, კვირის შემაჯამებელ გადაცემა „იმედის კვირაში“ გავიდა. სიუჟეტის მთავარი აქცენტი ოპოზიციის მხრიდან თემით სპეკულირებისა და ისტორიული სინამდვილის გადაწერის მცდელობა იყო. 


მიუხედავად იმისა, რომ გამოძიება „უცხო ქვეყნისთვის საქართველოს ტერიტორიის ნაწილის გადაცემისკენ მიმართულ ქმედებაზე“ მიმდინარეობს და გამოძიება ბრალდებულებს სახელმწიფო კომისიების დონეზე საზღვრის რამდენიმე ნაწილის, მათ შორის, გარეჯის მიმდებარედ ქვეყნის ინტერესების საწინააღმდეგოდ შეთანხმებას ედავება, საზოგადოებაში თემის მიმართ კიდევ უფრო მეტი სენტიმენტების აღსაძრავად, „იმედი“ საქმეს მხოლოდ გარეჯის თემით ფუთავს. ასე იყო ბოლო სიუჟეტშიც - „პოლიტიკურ ისტერია მაშინ დაიწყო, როცა საჯარო გახდა, რომ დავით გარეჯის საქმეზე გენერალურმა პროკურატურამ გამოძიება დაიწყო“, -  გვითხრა ჟურნალისტმა და „ყოფილი ხელისუფლებისა და მათ გავლენებს დაქვემდებარებულების ანტისახელმწიფოებრივი კამპანიაც შეგვახსენა.

„ყოფილი ხელისუფლების წევრები უფრო დაბეჯითებით ამბობდნენ, რომ კომისიის დონეზე შეთანხმებული დავით გარეჯის ტერიტორია საქართველო არ არის. ნაწილი თავგამოდებით ცდილობდა პრობლემა მოქმედი ხელისუფლებისთვის დაებრალებინა, ნაწილი კი - იმაში გვარწმუნებდა, რომ ეს მძიმე საბჭოური მემკვიდრეობა იყო“, - ხაზი გაუსვა მან.

ჟურნალისტი აგრეთვე მტკიცებით ფორმაში ამბობს, რომ „სააკაშვილის ხელისუფლება ცდილობდა შეეგუებინა და დაერწმუნებინა საზოგადოება, თითქოს კომისიის მიერ შეთანხმებული ტერიტორია სწორედ აზერბაიჯანს ეკუთვნოდა“. მისივე შეფასებით, „გამოძიების პარალელურად მიმდინარე პროცესები, პარტიული აქციები, პარტიული ეთერები და ვიწროპარტიული მიზნები საზოგადოებრივი აზრის ფორმირებაზეა გათვლილი“.

კიდევ უფრო მეტი შთამბეჭდაობისთვის, მასალაში ყოფილი ხელისუფლების ბრალეულობის დასადასტურებლად, მათი ის განცხადებებია წარმოდგენილი, სადაც ისინი ხაზს უსვამენ, რომ საბჭოთა პერიოდში აზერბაიჯანისა და საქართველოს სოციალისტურ რესპუბლიკებს შორის ადმინისტრაციული საზღვარი იმგვარად გაივლო, რომ დავით გარეჯის სამონასტრო კომპლექსის დაახლოებით 2-3% აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე აღმოჩნდა.

მეტიც, სიუჟეტში ერთგვარი კომპრომატის სახით, ყოფილი პრეზიდენტის მიხეილ სააკაშვილის 2007 წლის განცხადებაც მოვისმინეთ, სადაც მან აზერბაიჯანის პრეზიდენტთან, ილჰამ ალიევთან შეხვედრის შემდეგ თქვა, რომ ორ ქვეყანას შორის საზღვარი ისე შეთანხმდება, რომ აზერიბაიჯანი მისთვის სტრატეგიულ სიმაღლეს (ქედს) დაიკავებს, გარეჯის კომპლექსი კი - სრულად საქართველოს ტერიტორიაზე მოექცევა. აღნიშნულს ხელისუფლების მიმართ კეთილგანწყობილი ანალიტიკოსების შეფასებები მოსდევს, რომლებიც ამბობენ, რომ შუეძლებელია აზერბაიჯანს სიმაღლე ისე დაუთმო, რომ „სამონასტრო კომპლექსი შენ დაგრჩეს“. „ფაქტია, რომ მიხეილ სააკაშვილის განცხადება პირდაპირი მნიშვნელობით გააფორმეს კომისიაში ექსპერტთა ჯგუფის ხელმძღვანელმა და მისმა თანამოაზრეება“, - დაამატა ჟურნალისტმა.

„სააკაშვილის ხელისუფლებამ მემკვიდრეობად დიდი პრობლემა დაუტოვა მის მომდევნო ყველა ხელისუფლებას. ერთგვარი პოლიტიკური ნაღმი, სავარაუდოდ, სააკაშვილის ზეპირი და მისივე ნათქვამის მიხედვით დახაზული საზღვრის სახით, გადაწყვეტილების, რომელიც საქართველოს ინტერესებს და ისტორიულ რეალობას ეწინააღმდეგება“, - ხაზი გაუსვა მანვე.

როგორც ამ, ისე „იმედის“ მიერ თემაზე მომზადებულ სხვა მასალებში კონტექსტიდან გამოცალკევებულად არაერთხელ მოვისმინეთ ივერი მელაშვილის მიერ გათავისუფლების შემდეგ განცხადება, სადაც იგი შემდეგს განმარტავს - „როდესაც ხაზს უსვამ და წყვეტ, რომ არა გინდა თუ არა ეს ჩემია, როგორ არის შენი, როდესაც არ არის შენი“. მელაშვილის ეს განცხადება მის აღიარებად არის წარმოჩენილი, მიუხედავად იმისა, რომ სხვა ეთერში მანვე დააზუსტა, რომ იგი არა ისტორიულ სინამდვილეს, არამედ არსებულ იურიდიულ ფაქტორს გულისხმობდა, რომლის თანახმადაც, გარეჯის ნაწილის ტერიტორია შეუთანხმებელია და საკითხზე ხმამაღალი განცხადებები მოლაპარაკებების პროცესს აზიანებს.

ივერი მელაშვილისა და ნატალია ილიჩოვას მხრიდან აღიარებით ჩვენებად არის წარმოჩენილი ბრალდების მხარის მიერ გასაჯაროებული ფარული აუდიო-ვიდეო ჩანაწერებიც, რომლებიც შემდგარი საუბრების სრულ ვერსიას არ ასახავენ და მათზე დაყრდნობით კონკრეტული დასკვნების გამოტანა შეუძლებელია.

ამასთან, სიუჟეტებში აზერბაიჯანის სასარგებლოდ ტერიტორიების დათმობაში ყოფილი ხელისუფლების უტყუარ ბრალეულობაზე საუბრობენ საქართველოში „პრიმაკოვის ფონდის“ დირექტორი დიმიტრი ლორთქიფანიძე, რომელიც რუსული ინტერესების გატარებაშია მხილებული, აგრეთვე ოკუპანტ ქვეყანასთან ფარულ კავშირებში ბრალდებული პარტია “ქართული დასის” ლიდერი ჯონდი ბაღათურია.

მიუხედავად იმისა, რომ კარტოგრაფების საქმეზე „იმედის“ ეთერში გასულ სიუჟეტებში დაცვის მხარის პოზიცია წარმოჩენილი იყო, მასალების პათოსი და შინაარსი სრულად ბრალდებულების ღია მხილებაზე იყო აგებული და მკაფიოდ იკვეთებოდა, რომ აღნიშნული მხოლოდ ფორმალური ბალანსის დაცვას ემსახურებოდა და არა მეორე მხარის ვერსიის სათანადოდ წარმოჩენას.

ასე იყო რამდენიმე თვის წინაც, როდესაც პროკურატურამ საზღვრის დემარკაციის კომისიის ორი ყოფილი წევრი 2020 წლის ოქტომბრის საპარლამენტო არჩევნებამდე სამი კვირით ადრე დააკავა. მაშინ ტელეკომპანია „იმედის“ ეთერში წარწერაც გამოჩნდა - „გარეჯი საქართველოა“, რომელიც არჩევნების დასრულებიდან მალევე გაქრა.

ტელეკომპანია „იმედის“ მხრიდან თემის მიკერძოებულად, მხოლოდ ერთი მხარის პოზიციის აშკარა დაცვის მცდელობა, მეტყველებს, რომ მისი მიზანი საზოგადოებისთვის მნიშვნელოვან საკითხზე არა აუდიტორიის სრულფასოვანი ინფორმირება, არამედ მაყურებლის თვალში სახელმწიფო ბრალდების არგუმენტების დაცვა და მათი კიდევ უფრო გამყარებაა.

3 თებერვალს, თურქეთში ორგანიზაციის “რეპორტიორები საზღვრებს გარეშე”(RSF) ადგილობრივი წარმომადგენლის ეროლ ონდეროღლუს სასამართლო პროცესი უნდა გაიმართოს. მას 14 წლით თავისუფლების აღკვეთა ემუქრება. RSF-ის ინფორმაციით, თურქეთში მედიის თავისუფლების კუთხით მდგომარეობა სულ უფრო უარესდება.

ეროლ ონდეროღლუს  და მის ორ თანამოაზრეს, 2016 წელს, თურქეთში სახელმწიფო გადატრიალების მცდელობის დროს, ერთ-ერთი ადგილობრივი გაზეთის დახურვის შემდეგ მხარდამჭერ კამპანიაში მონაწილეობას,  „ტერორისტული ორგანიზაციის პროპაგანდას“, „ დანაშაულის ღიად წახალისებასა“ და „დანაშაულების და კრიმინალის მხარდაჭერას“ ედავებოდნენ.

თავდაპირველად, 2019 წლის ივლისში, სასამართლომ წარდგენილ ბრალდებებში სამივე მათგანი გაამართლა. თუმცა, 2020 წლის 3 ნოემბერს, თურქეთის სააპელაციო სასამართლო პირველი ინსტანციის სასამართლოს გადაწყვეტილებას არ დაეთანხმა და საქმე წარმოებაში დააბრუნა.

სიტყვის თავისუფლებისა და ადამიანის უფლებებზე მომუშავე 17-მა საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაციამ, დღეს 3 თებერვალს, ერთობლივი განხცადებით დაგმო ონდეროღლუსს წინააღმდეგ სამართლებრივი დევნა და ხაზი გაუსვა, რომ მას „პატიმრობა მედიაპლურალიზმის დაცვისთვის გაწეული საქმიანობის გამო ემუქრება“.

ადგილზე RSF-ის პარტნიორი ორგანიზაციის Bianet-ის დახმარებით მოპოვებული და დამუშავებული მონაცემები იმ რეპრესიების მასშტაბს აჩვენებს, რაც თურქეთში 2016 წლის სახელმწიფო გადატრიალების მცდელობის შემდეგ დაიწყო.


⇒ 200

ბოლო ხუთი წლის განმავლობაში თურქეთში 200-მდე ჟურნალისტი და მედიის სფეროში დასაქმებული პირი დააკავეს. დაკავებული ჟურნალისტების რაოდენობის მიხედვით, თურქეთი მსოფლიოში წამყვან ადგილს იკავებს.

⇒ 48

2020 წლის განმავლობაში თურქეთში 48 ჟურნალისტმა სულ მცირე ერთი დღე მაინც გაატარა საპატიმროში. ჟურნალისტების დაპატიმრები მიზეზებს შორის მათი მხრიდან სირიელი ლტოლვილების ბედზე მითითება, მთავრობის მიერ კოვიდ-19-ის პანდემიასთან გამკლავების საკითხის გამოძიება ან ეთნიკური ქურთების შესახებ თემების გაშუქება იყო.

⇒ 27 წელი და 6 თვე

ოცდაშვიდი წელიწადი და 6 თვე - ეს ერთ-ერთი, ყველაზე ხანგრძლივი პატიმრობაა, რომელიც ოდესმე თურქეთში ჟურნალიტისთვის მიუსჯიათ. ეს სასჯელი 2020 წლის 23 დეკემბერს, ერთ-ერთი ადგილობრივი, ყოველდღიური გამოცემის უკვე ყოფილ რედაქტორს, ქენ დიუნდარს, ჯაშუშობისა და ტერორისტული ორგანიზაციის დახმარების ბრალდებით მიუსაჯეს.

მას პატიმრობა დაუსწრებლად შეუფარდეს, რადგანაც მას შემდეგ, რაც 2016 წელს მისი მოკვლა სცადეს, იგი გერმანიაში ცხოვრობს. დიუნდარს სასამართლო სისტემასთან პრობლემები მას შემდეგ შეექმნა, რაც მან თურქეთის მიერ სირიაში ისლამისტური დაჯგუფებებისთვის იარაღით მომარაგების შესახებ თემის გაშუქება დაიწყო. მაშინ თურქეთის პრეზიდენტმა რეჯეპ ტაიპ ერდოღანმდა თქვა - „ამ ექსკლუზიური მასალის ავტორი ძვირად გადაიხდის. არ დავუშვებ, რომ მან მართლმსაჯულებას თავი დააღწიოს“.

⇒ 71

ეს თურქეთში ერთ-ერთ ყველაზე ხანდაზმული პატიმარი ჟურნალისტის ასაკია. აჰმედ ალტენი ამ დრომდე სტამბოლის ერთ-ერთ ყველაზე დაცულ საპატიმროში იმყოფება, მიუხედავად იმისა, რომ სამუდამო პატიმრობა, რომელიც მას, მის ძმასა და კიდევ ერთ ჟურნალისტს 2018 წელს მიუსაჯეს, 2019 წლის ივლისში უზენაესმა სასამართლომ მოუხსნა. მათ ბრალი 2016 წლის გადატრიალების მიმართ თანაგრძნობაში ედებათ.

⇒ 63

ეს 2014 წლიდან, ერდოღანის არჩევიდან დღემდე თურქეთში პრეზიდენტის შეურაცხყოფისთვის დაპატიმრებული ჟურნალისტების რიცხვია.

⇒ 128 000 ევრო

სწორედ ეს თანხა დააკისრეს თურქეთს, იმ ზიანის საკომპენსაციოდ, რომელიც 2016 წელს 8 ჟურნალისტის თვითნებურად, თითქმის ერთი წლის ვადით დაკავების გამო მიადგა. ბოლო ხუთი წლის განმავლობაში, ადამიანის უფლებათა დაცვის ევროპულმა სასამართლომ თურქეთს ჟურნალისტებისთვის მიყენებული ზიანის ასანაზღაურებლად ჯამში 234 760 ევროს გადახდა დააკისრა.

⇒ 154-ე

სწორედ ამ ადგილს იკავებს თურქეთი „რეპორტიორები საზღვრებს“ გარეშეს მსოფლიო პრესის თავისუფლების ინდექსის 2020 წლის ანგარიშში.

⇒ 139

თურქეთში, ბოლო ხუთი წლის განმავლობაში, ჟურნალისტები ფიზიკური თავდასხმის ობიექტები მინიმუმ 139-ჯერ გახდნენ.

⇒ 160

2016 წელს, სახელმწიფო გადატირალების მცდელობიდან დღემდე, რელიგიური ლიდერის ფეთჰულა გიულენისადმი თანაგრძნობის გამო თურქეთში მინიმუმ 160 მედიასაშუალება დაიხურა. ამასთან, მაუწყებლობის განახლების მოთხოვნით დღემდე იურიდიული დავა აქვს ორ პროთურქულ ტელევიზიასაც.

⇒ 90%

ეს იმ მედიასაშუალებების პროცენტული მაჩვენებელია, რომელთაც ხელისუფლების მიმართ კეთილგანწყობილი ბიზნესმენები ფლობენ.

⇒ 1 358

ეს იმ ონლაინ სტატიების და სტატიების ბმულების რიცხვია, რომლებიც პრეზიდენტ ერდოღანის, მისი ვაჟის, მისი სიძის, ან მთავრობის მომხრე ბიზნესმენებისა და პოლიტიკოსების მოთხოვნით წაიშალა.

⇒ 3 436

ბოლო ხუთი წლის განმავლობაში, თურქეთში სამსახურიდან სწორედ ამდენი ჟურნალისტი დაითხოვვეს.

⇒ 276

ეს იმ კრიტიკული მედიების რიცხვია, რომელთაც 2020 წელს სახელმწიფო უწყებებმა რეკლამაზე უარი უთხრეს, რაც მათი არსებობისთვის კრიტიკულად მნიშვნელოვანი იყო.


წყარო: rsf.org

2019 წლის მიწურულს ჩინეთის პატარა პროვინციაში აღმოჩენილმა ვირუსმა 2020 წელს მსოფლიოს დღის წესრიგი სრულად შეცვალა და ადამიანების ცხოვრების ჩვეული წესი თავდაყირდა დააყენა. კოვიდ-19-ის პანდემიად გამოცხადების შემდეგ, მსოფლიო ლიდერებმა ვირუსის გავრცელების პრევენციის მიზნით არაერთი შეზღუდვა და რეგულაცია აამოქმედეს, რომელთა დიდი ნაწილი ამ დრომდე ძალაშია და თითოეული მოქალაქის ყოველდღიურ ყოფაზე აისახება.

ვირუსის ფართომასშტაბიან გავრცელებას მის შესახებ სხვადასხვა კონსპირაციული თეორიებისა და ყალბი ამბების უზარმაზარი ნაკადი მოჰყვა, რამაც ინფორმაციის რიგითი მიმღებისთვის რეალობის გამოგონილი სინამდვილისგან გარჩევა გაართულა. „მედიაჩეკერმა“ 2020 წლის განმავლობაში, მსოფლიო მასშტაბით, მათ შორის საქართველოში, კოვიდ-19-ის შესახებ, 9 ყველაზე ფართოდ გავრცელებულ მითს მოუყარა თავი.

1. ვირუსის შესახებ დამსახურებულ პირველ ადგილს ადამიანების დაჩიპვის მითი იკავებს. ვიდეო იმის შესახებ, რომ ჩიპებს ადამიანებს ვაქცინის გზით ჩაუდგამდნენ, სოციალურ მედიაში ათასობით მომხმარებელმა გააზიარა. ამ მასალას მოჰყვა მსჯელობა იმის შესახებ, რომ ვირუსი სწორედაც ამ მიზნით, ხელოვნურად შეიქმნა.
   
   მსგავსი მასალები ვირუსის გავრცელებიდან ერთი წლის შემდეგად ვირუსულად ვრცელდება.  ვიზუალურ მასალად ის ჩიპია გამოყენებული, რომელსაც ამოცნობის მიზნით ცხოველებს უკეთებენ. ბოლო პერიოდში ჩიპების კონტექსტში დეზინფორმაცია თავად ტესტებსაც შეეხო, თითქოს მისი ადამიანის ორგანიზმში მოთავსება, კოვიდ-19-ზე ტესტირების დროს ხდება;
   
   
2. 2020 წელი იმის ძიებასაც მიეძვნა, თუ ვისი დადანაშაულება შეიძლებოდა კოვიდ-19-ის პანდემიაში. ბრალდებების ეპიცენტრში კომპანია მაიკროსოფტის დამფუძნებელი ბილ გეითსი მოექცა. მის შესახებ გავრცელებული კონსპირაციული თეორიის მიხედვით, იგი კორონავირუსის პანდემიას კოვიდ-19-ის მწარმოებელ ერთ-ერთ ფარმაცევტულ კომპანიასთან და ვუჰანის ლაბორატორიასთან ერთად 8 წლის განმავლობაში გეგმავდა. სოციალურ მედიაში ვრცელდებოდა ინფორმაცია, რომ გეითსს ადამიანების მასობრივი კონტროლისთვის ერთგვარი სოციალური საკონცენტრაციო ბანაკების შექმნა სურდა;
   
   
3. 2020 წელმა მსოფლიოსთვის სოციალური იზოლაციისა და კარანტინის პირობებში ჩაიარა, ბევრმა ქვეყანამ საზღვრებიც ჩაკეტა. შესაბამისად, კარანტინი ყალბი ამბების ჩამონათვალშიც მოექცა და საპატიო მესამე ადგილიც დაიკავა. მაგალითაც, ამ კონტექსტში გავრცელდა ინფორმაცია, რომ კარანტინის გახანგრძლივება 2025 წლის მარტამდე იგეგმებოდა. ასევე, ვრცელდებოდა ცნობები, რომ ვირუსის დაძლევა კარანტინისა და სოციალური დისტანციის გარეშეც იყო შესაძლებელი და ამის მაგალითად ბელარუსი მოჰყავდათ, რომლის ლიდერიც ვირუსს არასერიოზულად აღიქვამდა და მისი პრევენციისთვის განსაკუთრებული ზომები არც მიუღია;
   
   
4. კოვიდ-19-ის შესახებ გავრცელებული დეზინფორმაციის ჩამონათვალში პირბადის შესახებ ყალბი ამბებიც მოხვდა. ამ უკანასკნელის შესახებ ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული დეზინფორმაცია ის იყო, რომ ის ადამიანებს ვირუსისგან არ იცავდა და პირიქით, თითქოს ვირუსის მქონე გარდაცვლილი პაციენტების უმეტესობა სწორედ ისეთები იყვნენ, რომლებიც პირბადეს ატარებდნენ. ამასთან, ამტკიცებდნენ, რომ პირბადე არაერთი ინფექციის გადამტანიც იყო;
5. დეზინფორმაციამ გვერდი ვერც, 5G ტექნოლოგიებს აუარა. გასულ წელს დღის განმავლობაში არაერთი ყალბი ამბავი ვრცელდებოდა, რომ თითქოს 5G ტექნოლოგიებს, დასხივების გზითს მწერების, ხეებისა და ადამიანების განადგურებაც კი შეეძლო. შედეგად, ახალი ტექნოლოგიების წინააღმდეგ მსოფლიო მასტაბით არაერთი საპროტესტო აქცია მოეწყო. ბევრგან მოქალაქეებმა შესაბამისი ინფრასტრუქტურის დაწვაც სცადეს;
   
   
6. დეზინფორმაციია ჩამონათვალში კოვიდ-19-ის დამდგენი PCR ტესტებიც მოხვდა. მას როგორც გლობალურ ტრიუკად მოიხსენიებდნენ, რომლის საშუალებითაც მოქალაქეებისგან მათ სამართავად დნმ-ის ნიმუშს იღებდნენ. ამასთან, PCR ტესტის შესახებ ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული ცრუ ამბავი ის იყო, რომ თითქოს ანტიკურ ეპოქაში ტესტის აღების მეთოდიკა მონების დასჯის მიზნით გამოიყენებოდა;
7. კოვიდ-19-ის შესახებ გავრცელებულ მითებში მოხვდა ხალხური მედიცინაც. სოციალურ მედიაში ვირუსული ვიდეობის სახით არაერთი ჩანაწერი გავრცელდა, რომელშიც ვირუსის მკურნალობის ტრადიციული მეთოდები იყო უარყოფილი და მხსნელად ხალხური მედიცინია იყო შეთავაზებული. მაგალითად, კოვიდ-19-ისგან განკურნების ყველაზე ეფექტიან საშუალებად მოქალაქეებს სოდას სთავაზობდნენ. რეკომენდაციას მისი ინჰალაციის მიზნით გამოყენეას უწევდნენ ან სოდის ცხელ წყალში გაზავებასა და ლიმონთან ერთად დალევას ურჩევდნენ. ცხადია, აღნიშნულ საოჯახო რეცეპტს მეცნიერული დადასტურება არ ჰქონია;
   
   
8. ვარსკვლავური არა, თუმცა საკუთარი მოქალაქეების წინააღმდეგ ბიოლოგიური ომის გამოცხადება კოვიდ-19-ის შესახებ გავრცელებული მითების ჩამონათვალის საპატიო ადგილზე მოხვდა. ვირუსს ბიოლოგიურ იარაღად წარმოაჩენდნენ, რომლის საშუალებითაც ქვეყნის ლიდერები არსებული წესრიგის შესაცვლელად იყენბდნენ;
   
   
9. კოვიდ-19-ის შესახებ გავრცელებული ყალბი ამბებიდან ასევე ყველაზე თვალსაჩინო მისი, როგორც სრულიად უსაფრთხო ვირუსად წარმოჩენის მცდელობა იყო. ვრცელდებოდა ამბები, რომ ახალი კორონავირუსი მომაკვდინებელი სულაც არ არის და რომ ისი რიგითი სეზონური გრიპის ტოლფასი იყო. მეტიც, ამტკიცებდნენ, რომ გარდაცვლილთა სხეულებში ვირუსის კვალი ვერ აღმოაჩინეს. ამასთან, მიუთითებდნენ, რომ ვირუსით არავინ არასდროს მომკვდარა და, შესაბამისად, არც ვაქცინის საჭიროებაა, რადგანაც ვირუსი თავისით გაქრება.

მასალა მომზადებულია stopfake.org-ზე დაყრდნობით.

„ერთი რამ, რაც მას განსაკუთრებით უყვარდა, კამერის წინ ყოფნა იყო. როდესაც სტუდიაში შუქები აინთებოდა, ის უბრალოდ ბრწყინვალე ხდებოდა“, - ამბობს ვენდი ვოკერი, პროდუსერი, რომელიც წლების განმავლობაში მუშაობდა ლეგენდარულ ამერიკელ ტელეწამყვანთან ლარი კინგთან.

ლარი კინგი, საკულტო სახე, 2020 წლის 23 იანვარს, დილით, 87 წლის ასაკში, ლოს ანჯელესის საავადმყოფოში გარდაიცვალა.

ბოლო წლების განმავლობაში ლარი კინგი ჯანმრთელობის არაერთ პრობლემას გაუმკლავდა, მათ შორის, გულის შეტევას და ფილტვის კიბოს. 2019 წელს მან ინსულტიც მიიღო, რის შემდეგაც მარცხენა ფეხზე დარჩენილი პრობლემის გამო გადაადგილებას რთულად ახერხებდა და მას ხშირად ეტლით ხედავდნენ. კინგის ოჯახის ახლობელმა ABC News-ს განუცხადა, რომ 2 იანვარს იგი საავადმყოფოში კოვიდ-19-ის დიაგნოზით გადაიყვანეს.

1933 წელს ებრაელი ემიგრანტების ოჯახი დაბადებული ტელელგენდის კარიერა 1957 წელს დაიწყო და 6 ათწლეულზე მეტხანს გაგრძელდა. ამ ხნის განმავლობაში, მან 50 000-მდე ინტერვიუ ჩაწერა. მის რესპონდენტებს შორის იყვნენ აშშ-ის პრეზიდენტები ჯერალდ ფორდიდან ბარაკ ობამამდე. მის სხვა ცნობილ სტუმრებს შორის ასევე იყვნენ - დალაი ლამა, ნელსონ მანდელა, მარტინ ლუთერ კინგი და სხვ.

ვენდი ვოკერმა, მისმა მრავალწლიანმა პროდიუსერმა თქვა, რომ კინგი ყველა ინტერვიუს თანაბარი პასუხისმგებლობით უდგებოდა, იქნებოდა ეს აშშ-ის რომელიღაც თანამდებობის პირი თუ რიგითი ამერიკელი: „ერთი რამ, რაც მას განსაკუთრებით უყვარდა, კამერის წინ ყოფნა იყო. როდესაც სტუდიაში შუქები აინთებოდა, ის უბრალოდ ბრწყინვალე ხდებოდა“.

ცნობილია, რომ ლარი კინგი ინტერვიუებისთვის არასდროს ემზადებოდა და რესპონდენტთან საუბრის მის ბუნებრივ ცნობისმოყვარეობაზე აგებას ამჯობინებდა, რითაც ძალიან ამაყობდა.

„იგი მთელი დღის განმავლობაში კითხულობდა, ეცნობოდა ამბებს და უყურებდა შოუებს, მაგრამ კითხვებს წინასწარ არასდროს ამზადებდა, მათ მხოლოდ სუტმართან საუბრის დროს ქმნიდა“, - იხსენებენ მასზე.

25 წლის განმავლობაში მას CNN-ზე საკუთარი პროგრამა „ლარი კინგის შოუ“ მიჰყავდა. CNN-ზე ბოლო გადაცემის დროს კინგმა თქვა - „არც კი ვიცი, რა გითხრათ, გადა იმისა, რომ მადლობა ჩემო მაყურებელო და დამშვიდობების ნაცვლად - ამდენ წლიან ურთიერთობაზე რას იტყოდით?“

„[ლარი] ბრწყინვალე წამყვანი და ინტერვიუების დიდოსტატი იყო“, - თქვა პირს მორგანმა კინგზე, ვისითაც 2010 წელს CNN-ზე ლარი კინგი ჩაანაცვლეს.

ხანრძლივი სატელევიზიო კარიერის განმავლობაში ლარი კინკმა არაერთი ჯილდო მიიღო, თუმცა მას კონფრონტაციული და ღია კითხვების გამოც ხშირად აკრიტიკებდნენ. ლარი კინგი არაერთი წიგნის ავტორიც არის.

გარდა სატელევიზიო კარიერისა,1988 წელს, ლარი კინგმა საქველმოქმედო ფონდი დააარსა, რომელიც პაციენტებს, რომელთაც საკმარისი ფინანსური რესურსი არ გააჩნდათ, გულის დაავადებათა მკურნალობაში ეხმარებოდა.

მომზადებულია cnn-ის, bbc-სა და abcnews-ის მასალების გამოყენებით.

რა ტიპის გადაცემა იყო დაგეგმილი და როგორ შეიცვალა ფორმატი 19 იანვარს ტელეკომპანია "რუსთავი 2-ის" გადაცემა "ღამის კურიერში", სადაც ერთმანეთს პარტიების: "ლელოსა" და "მოქალაქეების" ლიდერები დაუპირისპირდნენ.

19 ინავარს ტელეკომპანია „რუსთავი 2-ის“ გადაცემა „ღამის კურიერში“ პარტია „ლელოს საქართველოსთვის“ ლიდერთან მამუკა ხაზარაძეთან სატელევიზიო ინტერვიუს დროს სტუდიაში რესპონდენტთან შეთანხმებლად პარტიების „მოქალაქეებისა“ და „გირჩის“ ლიდერების შეყვანა, სტუმრებს შორის სიტყვიერი დაპირისპირებით დასრულდა.

„ღამის კურიერში“ მოვლენები შემდეგი ქრონოლოგიით განვითარდა:

მამუკა ხაზარაძესთან ინტერვიუს დაახლოებით 30-ე წუთზე გადაცემის ერთ-ერთმა წამყვანმა ირაკლი იმნაიშვილმა სტუმარს მადლობა გადაუხადა, სტუდიაში ალეკო ელისაშვილი და იაგო ხვიჩია იხმო, პარალელურად კი - ლელოს ლიდერს ბოლო კითხვით დაუბრუნდა და მას ალეკო ელისაშვილის მიერ მის შესახებ გაკეთებული განცხადების შეფასება სთხოვა. დაახლოებით 2 წუთში, გადაცემის მეორე წამყვანმა ალეკო ელისაშვილს რეპლიკის უფლება მისცა, რასაც ელისაშვილსა და ხაზარაძეს შორის მწვავე სიტყვიერი დაპირისპირება მოჰყვა, რომელიც დაახლოებით 13 წუთს გაგრძელდა. წამყვანებმა სიტუაციის განმუხტვა ვერ შეძლეს, შექმნილი დაძაბულობის განსამუხტად სტუდიაში დაცვის სამსახურის წარმომადგენელიც შევიდა, ეთერში კი რეკლამა გამოცხადდა. სტუდიაში დებატებიი დაგეგმილი რომ არ იყო, ეს რეკლამიდან დაბრუნების შემდეგ, წამყვანმაც აღნიშნა და სტუმრებს ინციდენტისთვის ბოდიში მოუხადა.

„დებატები ამ სტუდიაში არ იყო დაგეგმილი, თუმცა იქიდან გამომდინარე, რომ მამუკა ხაზარაძე საუბრობდა კონკრეტულად ჩვენს მომდევნო სტუმრებზე, რომლებიც უკვე იმყოფებოდნენ აქ ადგილზე, ალეკო ელიაშვილს სურდა კომენტარის გაკეთება თემაზე, რასაც მოჰყვა დაპირისპირება“, - თქვამ მან, თუმცა ელისაშვილის განცხადების შეფასება სტუმარს სწორედ იმ დროს თავადვე რომ სთხოვეს, როდესაც მეორე ბლოკის სტუმრები სტუდიაში დაპატიჟეს, ყურადღების მიღმა დარჩა.

„ღამის კურიერში“ მომხდარს „დაგეგმილი პროვოკაცია“ უწოდა მამუკა ხაზარაძემ. ტელეკომპანია „მთავარ არხთან“ საუბარში მან ხაზი გაუსვა, რომ მას პირისპირ ინტერვიუზე შეუთანხმდნენ, გადაცემის მსვლელობისას კი - ის მასთან შეუთანხმებლად დებატებში გადაზარდეს.


მეტი დეტალი „მედიაჩეკერმა“ ლელოს საზოგადოებასთან ურთიერთობის სამსახურის ხელმძღვანელთან თამარ კირვალიძესთან დააზუსტა. „ეს იყო ეთიკის მიღმა საქციელი და უზნეობის პიკი“, - უთხრა მან „მედიაჩეკერს“ და დაამატა, რომ „იყო კატეგორიული შეთანხმება, რომ მამუკა ხაზარაძე [სტუდიაში] უნდა ყოფილიყო მარტო და არანაირი დებატი არ იქნებოდა, მით უფრო ალეკო ელისაშვილთან“.

კირვალიძემ „რუსთავი 2-ში“ მომხდარს „წარმოუდგენელი არაპროფესიონალიზმი და უზნეოდ დადგმული სპექტაკლი“ უწოდა და ხაზი გაუსვა, რომ „ასეთი საქციელი არავის ეპატიება“. მისივე შეფასებით, ამ საქციელით „რუსთავი 2-მა“ საკუთარი თავის ლუსტრაცია მოახდინა და „იმედსაც“ კი გადაუსწრო.

„ბინძური იქნება პოლიტკაც და მედიაც, სანამ იქ ადამიანები უზნეოდ მოიქცევიან. მათი დასჯა იქნება ის, რომ არავინ დაუჯდებათ [სტუდიაში] ელისაშვილისა და მმართველი პარტიის წევრების გარდა“, - აღნიშნა მანვე.

ტელეკომპანიის მისამათით გამოთქმულ კრიტიკას ოფიციალური განცხადებით უპასუხა „ღამის კურიერის“ ერთ-ერთმა წამყვანმა და ტელეკომპანიის აღმასრულებელმა დირექტორმა ირაკლი იმნაიშვილმა, რომელშიც წუხილი გამოხატა იმის გამო, რომ „მამუკა ხაზარაძეს შეექმნა შთაბეჭდილება, თითქოს, „ღამის კურიერის'“ 19 იანვრის ეთერში მომხდარი ინცინდენტი იყო წინასწარ დაგეგმილი“.

„გადაცემის ფორმატი დაირღვა და პირდაპირ ეთერში სიტუაციის დეესკალაცია ვერ მოხერხდა. რუსთავი 2-მა ვერ უზრუნველყო სტუმრებისათვის კონსტრუქციული გარემოს შექმნა. [თუმცა], გადაცემის მიზანი არ ყოფილა სანახაობის დადგმა ან პოლიტიკოსების ხელოვნური დაპირისპირება“, - თქვა იმნაიშვილმა და მაყურებელსა და სტუმრებს ბოდიში მოუხადა.

„19 იანვრის სამწუხარო ინციდენტის გამოყენება რუსთავი 2-ის წინააღმდეგ მიზანმიმართული კამპანიის ნაწილია იმ ჯგუფის მხრიდან, ვინც 26 წლიანი ისტორიის მქონე ტელეკომპანიის ეთერიდან გათიშვა ერთხელ უკვე სცადა“, - დაამატა მან. „მედიაჩეკერი“ მეტი დეტალისთვის ირაკლი იმნაიშვილსაც დაუკავშირდა. მან ჩვენს სატელეფონო ზარს და ტექსტურ შეტყობინებას არ უპასუხა, მოგვიანებით კი - გვითხრა, რომ მის მიერ გავრცელებულ განცხდებაში „ყველაფერია ნათქვამი“.

ინტერვიუ მადლობით, კრიტიკული კითხვების გარეშე და ბევრი თანხმობით - ამ ფორმატში წარიმართა “ქართული ოცნების” უკვე ყოფილ თავმჯდომარესთან, ბიძინა ივანიშვილთან ინტერვიუ, რომელიც საზოგადოებრივი მაუწყებლის „პირველი არხის“ ეთერში 12 იანვარს, 22:30 სთ-ზე გავიდა. ინტერვიუს არხის ახალი და მიმდინარე ამბების ბლოკის დირექტორი და გადაცემა „თავისუფალი ხედვის“ წამყვანი გიორგი გვიმრაძე უძღვებოდა, რომელიც ინტერვიუს მსვლელობის პროცესში რესპონდენტთან პოლემიკასა და დისკუსიაში არცერთხელ შესულა, მის მიმართ კეთილგანწყობას ღიად გამოხატავდა და მეტიც, გაწეული საქმიანობისთვის მადლობასაც უხდიდა.

„მადლობა უნდა გითხრათ. ზოგადად, დასავლურ რეალობაში, დასავლურ პოლიტიკურ კულტურაში მიღებულია, რომ ადამიანი, რომელიც პოლიტიკიდან მიდის, ან ტოვებს გარკვეულ სივრცეს, გარკვეულ საქმიანობას, მას მადლობას ეუბნებიან ხოლმე გაწეული საქმისთვის. ამისთვისაც მადლობა მინდა გითხრათ, მიუხედავად იმისა, თუ როგორ აფასებს ამ თქვენს გაწეულ შრომას თქვენი ოპონენტი იქნება ეს თუ თქვენი მომხრე. მე მხოლოდ მადლობით შემოვიფარგლები ამ შემთხვევაში და [მადლობას გეტყვით] იმ ქველმოქმედებისთვის, რომელიც ზოგადად ახასიათებს ბიძინა ივანიშვილის სახელს და უკავშირდება [მას]“, - უთხრა მან რესპონდენტს ინტერვიუს დასაწყისში.



„მადლობების ნაწილის“ დასრულების შემდეგ, „კონკრეტული საკითხების“ ჯერიც დადგა. ინტერვიუს დროს, რომელიც 1 საათსა და 10 წუთს გაგრძელდა, წამყვანმა ჯამში 14 კითხვა დასვა, რომლებიც ძირითადად ზოგადი შინაარსის იყო და ქვეყანაში ბოლო დროს განვითარებულ სხვადასხვა მნიშვნელოვან პროცესსა თუ პრობლემურ საკითხებსა არ ეხებოდა.

ინტერვიუს ავტორი “ქართული ოცნების” დამფუძნებლისგან ძირითადად შემდეგი საკითხებით დაინტერესდა:

• რით განსხვავდება ეს წასვლა 2013 წლის ბოლოს წასვლისგან? რატომ უბრუნდებით 2011 წელს?
  
  
• როგორი იყო რეაქცია გუნდის მხრიდან? ხომ არ იყო მათი მხრიდან რეაქცია, რომ ახლა მათთვის საჭირო იყავით და არ უნდა წასულიყავით?
  
  
• როგორ უნდა შეიკავოთ თავი იმისგან, რომ არ უთხრათ [თანაგუნდელებს[, რომ რაღაცას არ აკეთებენ სწორად? კომუნიკაციას როგორ გაწყვეტთ ისე, რომ არ გიბიძგოთ საკუთარმა თავმა, რომ არ უთხრათ ადამიანებს, რომ რაღაცას არ აკეთებენ სწორად და ა.შ.?
  
  
• რა არის შემთხვევა და თუ არსებობს ასეთი, როდესაც შეიძლება ბიძინა ივანიშვილი უკან დაბრუნდეს?
  
  
• ბოლო საჯარო კონსულტაცია გუნდისთვის - რა სჭირდება პარტიას, რა უნდა გააკეთონ, რა უნდა გაითვალისწინონ? ბიძინა ივანიშვილი ქველმოქმედიც აღარ იქნება, ვეღარ ვნახავთ მას ქველმოქმედს? თუკი მთელ ქონებას აძლევთ და ქართუ ფონდის მართვაშიც აღარ ჩაერევით, როგორ იქნება, რა მდგომარეობა იქნება?
  
  
• წერილში თქვით, რომ გაქვთ ოცნება როდესაც “ქართული ოცნება” გადავა ოპოზიციაში? გუნდი რამდენად მზად არის ამისთვის და როგორ გესახებათ ეს პერსპექტივა გუნდისთვის? რა პესპექტივაში ხედავთ ამ ოცნების ასრულებას?
  
  
• თქვენ ახლაც ახსენეთ დესტრუქციული ოპოზიცია და ამაზე წერილშიც ვრცლად საუბრობთ... როდესაც ოპოზიცია ისეთია, როგორც არის, მმართველი გუნდი ისეთია, როგორიც არის და მისი ჩამნაცვლებელი დღეს არ არსებობს, ამ რეალობაში როგორ გესახებათ პოლიტიკური რეალობის დეესკალაცია, რომელიც დღეს გვაქვს ახლო მომავალში და როგორ გესახებათ გრძელვადიან პერსპექტივაში კონსტრუქციული პროცესი ოპონირების, როგორ შეიძლება ეს ყველაფერი გაჩნდეს, რამ შეიძლება ამას ხელი შეუწყოს?
  
  
• რა გარემოებები უშლის ხელს თქვენი აზრით [ახალი პოლიტიკური] ძალის გაჩენას?
  
  
• პანდემიის პირველი ტალღა საკმაოდ წარმატებით გავიარეთ, მეორე ტალღასთან დაკავშირებით არის თითქოს გარკვეული წუხილები, რომ რაღაც მომენტში გაგვექცა კონტროლი ინფექციის გავრცელებაზე. თქვენ როგორ უყურებთ ამ ყველაფერს, რამდენად წარმატებით, რამდენად ეფექტურად ვახერხებთ პანდემიის მართვას?
  
  
• პანდემიის შემდგომ პერიოდში, როგორი უნდა იყოს ხელისუფლება?
  
  
• თქვენს პოლიტიკაში მოსვლას და შემდეგ 2014 წლიდან დაწყებულ საქმიანობას უკავშირდება ერთი მნიშვნელოვანი თარიღი - 2030 წელი. იქ იყო გარკვეული მოცემულობა, გარკვეული ხედვა იმისა, როგორი იქნება ქვეყანა 2030 წელს, დღევანდელი პერსპექტივიდან, რა შეიცვალა ამ გეგმასა და ხედვაში? როგორი იქნება? მითუმეტეს როგორი იქნება ეს ყველაფერი უთქვენოდ?
  
  
• პანდემიით გამოწვეული სირთულე იქნება ეს, თუ ეკონომიკური და სოციალური სირთულეები, რომლებიც ჯერ კიდევ დასაძლევია, ასევე დესტრუქციული ოპოზიციის არსებობა - უამრავი სირთულეა, რომლის წინაშეც მმართველი გუნდი რჩება. ჩავთვალოთ ეს ბოლო საჯარო კონსულტაციად გუნდისთვის - ნეგატიური გამოცდილება ბიძინა ივანიშვილის - რა რაის ის, რასაც ისე არ გააკეთებდით, ამ ხნის განმავლობაში გაკეთებულთაგან, იმისთვის, რომ სხვა შედეგი დამდგარიყო და როგორ აფასებთ ამ პერიოდს კრიტიკული თვალით. ბიძინა ივანიშვილის კრიტიკული თვალი განვლილი პერიოდისა, რას შეცვლიდით, რისი გათვალისწინებას ურევდით გუნდს წარსულიდან?
  
  
• რა დაგრჩათ სათქმელი?

ინტერვიუს ავტორი ბიძინა ივანიშვილთან არც იმის დაზუსტებას შეეცადა, ქვეყანაში არსებული ეკონომიკური, პოლიტიკური, ასევე პანდემიით გამოწვეული კრიზისის ფონზე, ხომ არ არის მისი გადაწყვეტილება პასუხისმგებლობისგან გაქცევა, კომფორტის ზონაში გადასვლა და მმართველობის კვლავ კულისებს მიღმიდან გაგრძელება. მას არც მისი ადგილმონაცვლის შესახებ დაუსვამს კითხვა და დაინტერესებულა, რამდენად სწორია პარტიის სადავეების იმ პირისთვის გადაბარება, რომელიც ოპონენტების მიმართ კონფრონტაციული დამოკიდებულებით გამოირჩევა და რომელთანაც 2020 წლის 20 ივნისის ამბები ასოცირდება.

მას არც კორუფციის, ნეპოტიზმის, აგრეთვე სასამართლო სისტემისა და სამართალდამცველი სტრუქტურების მიმართ საზოგადოებაში არსებული კითხვები და პრეტენზიები გახსენებია, არც მოქალაქეების სოციალური მდგომარეობის გაუარესებასა და ეკონომიკურ უკუსვლაზე გაუმახვილებია ყურადღება.

გადაცემის წამყვანმა რესპონდენტს არც 2020 წლის საპარლამენტო არჩევნების შედეგების გამო ოპოზიციის პროტესტსა და პარლამენტის ბოიკოტზე ჰკითხა რამე და და არც ე.წ. “კარტოგრაფების” თემაზე დაუსვამს კითხვა, რომელიც ხელისუფლებამ წინასაარჩევნოდ გააქტიურა და რომლის ირგვლივაც არაერთი ლიგიტიმური შეკითხვა არსებობს. მეტიც, წამყვანმა თემა არც მაშინ გაშალა, როდესაც ინტერვიუს მსვლელობისას, ივანიშვილმა საქმის ერთ-ერთ მთავრ ფიგურას, ბიზნესმენ დავით ხიდაშელს რუკების მოძიებისთვის მადლობა გადაუხადა და ფაქტობრვად, იგი გმირად შერაცხა. მან ბიძინა ივანიშვილს საკუთარი მოსაზრებების უალტერნატივო ჭეშმარიტებად წარმოჩენის სრული თავისუფლება მისცა და თავისი შეხედულებების გამოთქმისას რესპონდენტს არაერთხელ დაეთანხმა.

იმის გათვალისწინებით, რომ საზოგადოებრივი მაუწყებელი ყოველწლიურად სახელმწიფო ბიუჯეტიდან რამდენიმე ათეული მილიონი ლარის დაფინანსებას იღებს, რომელიც არა რომელიმე კონკრეტული პარტიისა და პოლიტიკური ლიდერის, არამედ გადასახადის გადამხდელი თითოეული მოქალაქის ფულია, მას საზოგადოების წინაშეც გაცილებით უფრო მეტი ანგარიშვალდებულება და პასუხისმგებლობა აკისრია ვიდრე რომელიმე კერძო მაუწყებელს, რომელსაც საკუთარი სარედაქციო პოლიტიკა და დღის წესრიგი აქვს.

საზოგადოებრივი მაუწყებელი ვალდებულია კრიტიკულად მიუდგეს ნებისმიერ საკითხსა თუ პოლიტიკურ ფიგურას, რომელიც ქვეყნის მართვაზეა პასუხისმგებელი, მასთან მიიტანოს მოქალაქის პრეტენზია და გააჟღეროს ის მწვავე შეკითხვები, როლებიც დროის კონკრეტულ მონაკვეთში მის მოქალაქეებს აქვთ და ღია ტრიბუნა მხოლოდ ერთი მხარის პოზიციის წარმოჩენის საშუალებად არ აქციოს.

თუმცა, საზოგადოებრივი მაუწყებლის ეს ვალდებულება ჟურნალისტს, რომელიც უფრო მსმენელის როლში იყო, ვიდრე ინტერვიუერის, არ გახსენებია. და შედეგად, ინტერვიუდან, რომლისადმიც საზოგადოების განსაკუთრებულად მაღალი ინტერესი არსებობდა, მითუმეტეს, რომ თავად რესპონდენტის თქმით, ეს მისი ბოლო საჯარო გამოჩენა იყო, მაყურებელმა მისთვის საინტერესო ვერცერთ კითხვაზე ვერ მიიღო პასუხი, უფრო სწორად, ვერც ასეთი კითხვები მოისმინა და ცხადია, ვერც მათზე პასუხი.

ჟურნალისტების უფლებადამცველი საერთაშორისო ორგანიზაციის - „რეპორტიორები საზღვრებს გარეშეს“ (RSF) ინფორმაციით, 2020 წლის განმავლობაში, მსოფლიო მასშტაბით, სულ 50 ჟურნალისტი მოკლეს. ეს მაჩვნებელი 2019 წელს 53-ის ტოლი იყო. ორგანიზაციისვე ცნობით, მათი უმეტესობა (2/3) არა ომის პირობებში მყოფ ქვეყნებში მოკლეს.

RSF-ის განცხადებით, მაგალითად, 2016 წელს, ჟურნალისტების მკვლელობების 58% საომარ ზონებში ფიქსირდებოდა, გასულ წელს კი - ეს მაჩვენებელი 32%-მდე შემცირდა და მედიის წარმომადგენელთა მკვლელობის 68% არასაომარ ზონებში გამოვლინდა, მათგან ყველაზე მეტი - 8 მექსიკაში, 4 ინდოეთში, 3-3 კი - ფილიპინებსა და ჰონდურასში. ჟურნალისტების მკვლელობების უმრავლესობა მათ საქმიანობას უკავშრდებოდა. მაგალთად, მათი 84% გამიზნულად მოკლეს, 2019 წელს ეს მაჩვენებელი 63-ს შეადგენდა.

RSF-ის ინფორმაციით, გასულ წელს, რამდენიმე ჟურნალისტი ბარბრაროსული მეთოდების გამოყენებით მოკლეს. მაგალითად, მექსიკაში გამოცემა El Mundo-ს რეპორტიორს, ვალდივია როდრიგესს თავი მოკვეთეს, ერთ-ერთი ადგილობრივი ახალი ამბების ვებგვერდის - Punto x Punto Noticias-ის რედაქტორი ვიქტორ ფერნანდო ელვარეს ჩავესი კი დაანაწევრეს. ამასთან, ინდოეთში, გაზეთ „რაშტრია სვაროპის“ რეპორტიორი რაკეშ სინგჰი ცოცხლად დაწვეს, ირანშ კი - გამოცემა Amadnews რუჰოლა ზამი ჩამოარჩვეს. „შესაძლოა, ზოგიერთმა თქვას, რომ ჟურნალისტები უბრალოდ საკუთარი საქმიანობის მსხვერპლი ხდებიან, თუმცა ისინი განსაკუთრებულ სამიზნეებად მაშინ იქცევიან ხოლმე, როდესაც მნიშვნელოვან საქმეებს იძიებენ და აშუქებენ“, - თქვა „რეპორტიორები საზღვრებს გარეშეს“ გენერალურმა მდივანმა ქრისტოფ დელუარმა.

გასული წლების მსგავსად ჟურნალისტების მკვლელობის დიდი ნაწილი კორუფციისა და საჯარო ფონდების არასათანადოდ გამოყენების საქმეების გამოძიებას უკავშირდება. ამისთვის გასულ წელს 10 ჟურნალისტი მოკლეს, 4 ორგანიზაბული დანაშაულის საქმის გამოძებისთვის, 7 კი - საპროტესტო აქციების გაშუქებისას.

RSF-ის ცნობით, 2020 წლის მდგომარეობით, საკუთარი საქმიანობისთვის პატიმრობაში 387 ჟურნალისტი იმყოფება, რაც 2019 წლის მონაცემების იდენტურია. ორგანიზაციის შეფასებით, დაკვებული ჟურნალისტების რაოდენობა ისტორიულ მაქსიმუმს აღწევს.

გასულ წელს, 35%-ით გაიზარდა ქალი ჟურნალისტების თვითნებური დაკავების მაჩვენებელიც, ამასთან 4-ჯერ გაიზარდა ჟურნალისტების დაკავების მაჩვენებელი კოვიდ-19-ის გავრცელებიდან პირველ სამ თვეშიც. ამასთან, პანდემიის თემის გაშუქებისთვის 14 ჟურნალისტი დააკავეს, რომლებიც კვლავ პატიმრობაში რჩებიან.

RSF-ის განცხადებით, ჟურნალისტური საქმიანობისთვის ყველაზე სახიფათო ქვეყნებია - მექსიკა, ერაყი, ავღანეთი, პაკისტანი და ინდოეთი.

2020 წლის საპარლამენტო არჩევნების მედიამონიტორინგმა, რომლის ფარგლებშიც მონიტორები 12 მაუწყებელს აკვირდებოდნენ, აჩვენა, რომ წინასაარჩევნო მედიაგარემო იყო პლურალისტური, თუმცა მკვეთრად პოლარიზებული, გაზრდილი პროფესიული ეთიკის დარღვევის და მანიპულირების შემთხვევებით.

რაში გამოიხატებოდა მაუწყებელთა მკვეთრი პოლარიზებულობა და ორპოლუსიანობა და რა ტიპის ეთიკური დარღვევები გაიზარდა წინა საარჩევნო წლებთან შედარებით -“მედიაჩეკერი” სატელევიზიო ახალი ამბების მონიტორინგის ხელმძღვანელს ნანა ბიგანიშვილს ესაუბრა.

- უპირველეს ყოვლისა, ზოგადი მიმართულებები რომ გამოვკვეთოთ, რა აჩვენა სატელევიზიო ახალი ამბების მონიტორინგმა?

წინასაარჩევნო მონიტორინგმა აჩვენა, რომ მედიაგარემო იყო პლურალისტური, თუმცა მკვეთრად პოლარიზებული, რაც იმაში გამოიხატებოდა, რომ ტელევიზიების ნაწილი ხელისუფლებისადმი იყო მიკერძოებული, ნაწილი კი ოპოზიციისადმი. არასასურველი პოლიტიკური პარტია ან საარჩევნო სუბიექტი შუქდებოდა ნეგატიურ ტონში.

თუკი, მაგალითად, ბოლო პერიოდში მაუწყებლების მხრიდან მიკერძოება გამოიხატებოდა იმაში, რომ კონკრეტულ პარტიას დადებით კონტექსტში წარმოაჩენდნენ, ახლა პირიქით. გარკვეულწილად შეიცვალა ტელევიზიების სარედაქციო პოლიტიკა და მიკერძოება უკვე არასასურველი პოლიტიკური პარტიის ნეგატიური ტონით გაშუქებაში გამოიხატება. ეს ტენდენცია 2016-2017 წლიდან დაიწყო, 2020 წლის საპარლამენტო არჩევნები უკვე კულმინაცია იყო და პოლიტიკური პროცესები მკვეთრად ნეგატიურ ტონში შუქდებოდა.

- შეგვიძლია დავასახელოთ კონკრეტული არხები, სადაც კონკრეტული პოლიტიკური სუბიექტების მიმართ მკვეთრად მიკერძოებული დამოკიდებულება გამოჩნდა? ან დავაჯგუფოთ ამავე ნიშნით - მაგალითად, არხები, რომელთა სარედაქციო პოლიტიკა მკვეთრად მსგავსია?

კონკრეტული მაუწყებლების რაოდენობრივი და შინაარსობრივი მონაცემები დეტალურად ანგარიშში მოცემული, ზოგადად შეგვიძლია ვთქვათ, რომ არსებობდა ორი პოლუსი, ერთი მათგანი ოპოზიციის მიმართ იყო ლოიალური, მეორე კი - საპირისპირო დამოკიდებულებას იჩენდა.

რეალურად, მეტ-ნაკლებად დაბალანსებული, შეიძლება ითქვას, რომ იყო რამდენიმე არხი, თუმცა გარკვეულ თემებთან მიმართებით ისინიც გამოხატავდნენ მიკერძოებას შესაბამისი პოლიტიკური სუბიექტების მიმართ. შეგვიძლია ვთქვათ, რომ სრულად მიუკერძოებელი არცერთი მაუწყებელი იყო და მაინც ორპოლუსიანობა იკვეთებოდა.

---

«ტელევიზიებმა ხელი შეუწყეს უფრო მეტ რადიკალიზაციას და მაყურებლისთვის მრავალფეროვანი ინფორმაციის მიწოდების თვალსაზრისით, განსხვავებული არაფერი შეუთავაზებიათ» 

---

- თქვენც თქვით, რომ მედიაგარემო იყო პლურალისტური, მედიაბაზარზე რამდენიმე ახალი ტელევიზია გამოჩნდა. ამის გათვალისწინებით, მაყურებლისთვის თუ შეიცვალა რამე მრავალფეროვანი ინფორმაციის მიღების თვალსაზრისით?

მიუხედავად ტელევიზიების სიმრავლისა, ჩვენი დაკვირვებით, მაყურებლისთვის ინფორმაციის მრავალფეროვნების თვალსაზრისით დიდად არაფერი შეცვლილა. მეტიც, ამ ტელევიზიებმა ხელი შეუწყეს უფრო მეტ რადიკალიზაციას და მაყურებლისთვის მრავალფეროვანი ინფორმაციის მიწოდების თვალსაზრისით, განსხვავებული არაფერი შეუთავაზებიათ.

- მედიამონიტორინგის ანგარშში ნათქვამია, რომ წინა წლებთან შედარებით გაიზარდა ეთიკური დარღვევების ფაქტები? რა ტიპის დარღვევებს გულისხმობთ?

ხშირი იყო მანიპულაციის ფაქტები და წინა წლებისგან განსხვავებით, გადაუმოწმებელი, დაუზუსტებელი ინფორმაციის გავრცელების, ასევე ბალანსის დარღვევის შეთხვევები. წელს ამგვარი ფაქტების მკვეთრი სიმრავლე გამოიკვეთა.

აგრეთვე, 2020 წელს ადგილი ჰქონდა მოსაზრების ფაქტად გავრცელების შემთხვევებს. კონკრეტული მედიასაშუალებები მაყურებელს დაუზუსტებელ ინფორმაციას როგორც ფაქტს, ისე სთავაზობდნენ. ხშირად ფაქტისა და მოსაზრების ერთმანეთისგან გამიჯვნა სჭირდა. ამგვარი შემთხვევების რიცხვი წლევანდელი მონიტორინგის დროს მნიშვნელოვნად იყო გაზრდილი. აგრეთვე, ხშირად გამოიყენებოდა არანორმატიული ლექსიკა, უხამსი, მადისკრედიტებელი და შეურაცხმყოფელი გამონათქვამები და ეს წლევანდელ მონიტორინგში განსაკუთრებულად სჭარბობდა.

- გასული წლების არჩევნებზე, განსაკუთრებით საპრეზიდენტო არჩევნებზე, მედიის გაშუქების მთავარი ხაზი გადიოდა არასასურველი პოლიტიკური სუბიექტის დისკრედიტაციაზე. 2020 წლის არჩევნებზეც თუ იყო ეს ტენდენცია?

დიახ, ეს ტენდენცია 2020 წელსაც გაგრძელდა. მკვეთრად იყო გაზრდილი პოლიტიკური სუბიექტების დისკრედიტაციის შემთხვევები. ტელევიზიების ნაწილი ხელისუფლების დისკრედიტაცის ცდილობდა, ნაწილი ოპოზიციის.

მაგალითად, ოპოზიციისადმი ლოიალური ტელევიზები ხელისუფლების კრიმინალებთან თანამშრომლობაში დადანაშაულებით ცდილობდნენ მმართველი გუნდის იმიჯის შელახვას. თუმცა ამის დამადასტურებელი კონკრეტული ფაქტები მაყურებელისთვის არ შეუთავაზებიათ.

ხელისუფლებისადმი მიკერძეული ტელევიზიები კი - განსაკუთრებით ყოფილი პრეზიდენტის, მიხიელ სააკაშვილისა და ასევე ყოფილი სახელისუფლებო პარტიის, “ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის” დისკრედიტაციას ცდილობდნენ. “ნაციონალურ მოძრაობასთან” კავშირის გამო, იყო სრულად ოპოზიციური სპექტრის დისკრედიტაციის მცდელობაც.

 

---

«მთავარი რაც შეგვიძლია საზოგადოებრივ მაუწყებელზე ვთქვათ, არის ის, რომ
იგი არ არის კრიტიკული ხელისუფლების მიმართ»

---

- განსაკუთრებით წინასაარჩევნო კამპანიის დროს, მედიის მისამართით არის ხოლმე პრეტენზია, რომ ისინი ამბებს ზედაპირულად აშუქებენ. რა მოიაზრება ზედაპირულ გაშუქებაში და რა აჩვენა წლევანდელმა მონიტორინგმა ამ მიმართულებით?

ტელევიზიების მხრიდან ახალი ამბების გაშუქების დროს ზედაპირულობა კვლავ პრობლემად დარჩა და ნაკლები იყო სიღრმისეული ანალიზი. ნაკლებად იყო აქცენტი კონკრეტული საარჩევნო სუბექტების საარჩევნო პროგრამასა თუ მათ ხედვებზე. თითქმის არ იყო ანალიზი და სწორედ ეს მოიაზრება საკითხის ზედაპირულ წარმოჩენაში.

სატელევიზიო ახალი ამბები მაყურებლებს აწვდიდნენ მხოლოდ მშრალ ინფორმაციას საარჩევნო სუბიექტების აქტივობების შესახებ, რაც ძირითადად მათი მოსახლეობასთან შეხვედრებით იფარგლებოდა. მხოლოდ ამ ინფორმაციის მიწოდებით მაყურებელი ამა თუ იმ პარტიის შესახებ სრულფასოვან ინფორმაციას ვერ იღებდა.

- გვერდს ვერ ავუვლით Covid-19-ის პანდემიას. იქონია თუ არა ამ უკანასკნელმა გავლენა საარჩევნო პროცესების გაშუქებაზე? ხომ არ გადაფარა ჯანდაცვის კრიზისმა საარჩევნო საკითხები? ან ხომ არ შეინიშნებოდა პანდემიის თემის გამოყენება საარჩევნო კონტექსტში, როგორც თქვენ თქვით, ორ პულუსად გაყოფილი მედიის მიერ?

რა თქმა უნდა, პანდემიამ სატელევიზიო ახალ ამბებს თავისი კვალი დაამჩნია, თუმცა პოლიტიკური პროცესები მთლიანად არ განუდევნია.

ამასთან, პანდემია კონკრეტული მედიების მიერ გამოყენებული იყო იმის მიხედვით, თუ რომელ პოლუსს მიეკუთვნებოდნენ ისინი. მაგალითად, ხელისუფლებისადმი კრიტიკულად განწყობილი ტელევიზიები კოვიდ-19-ის პანდემიას სამთავრობო გუნდის კრიტიკისთვის იყენებდნენ. საპირისპირო სურათი იყო პროსამთავრობო ტელევიზიებში, სადაც პანდემიის კრიზისს მართვისას ხელისუფლებას დადებითად წარმოაჩენდნენ.

იყო შემთხვევები, როდესაც ამ თემაზე ექსპერტებად წარმოჩენილნი იყვნენ კონკრეტული ოპოზიციური პარტიების წარმომადგენლები, ისე რომ არ იყო ინფორმაცია მითითებული მათი პარტიული მიკუთვნებულობის შესახებ. საბოლოო ჯამში, მაყურებლისთვის რთული იყო ობიექტური სურათის აღქმა.

- “საზოგადოებრივ მაუწყებელს” რომ შევეხოთ, როგორც საზოგადების წინაშე ყველაზე ანგარიშვალდებულ ტელევიზიას, როგორ აშუქებდა პირველი არხი საარჩევნო პროცესებს?

“საზოგადოებრივი მაუწყებელი” ცდილობდა მაყურებლის ინფორმირებას და ამას ძირითადად აკეთებდა ეთიკური სტანდარტების დაცვით. მთავარი რაც შეგვიძლია საზოგადოებრივ მაუწყებელზე ვთქვათ, არის ის, რომ იგი არ არის კრიტიკული ხელისუფლების მიმართ. მაგალთად შეგვიძლია დავასახელოთ პრემიერ-მინისტრის დადებითად წარმოჩენის მცდელობა. ასევე, იუსიტიციის მინისტრის რვაწლიანი მუშაობის შეჯამება, რომელიც ძირითადად დადებით ტონში წარმოჩინდა და ჟურნალისტის მხრიდან არცერთი კრიტიკული შეკითხვა დასმულა. იგივე იყო ჯანდაცვის მინისტრთან მიმართებითაც.

კრიზისულ პერიოდებში საზოგადოებრივი მაუწყებელი იჩენდა მიკერძოებას ხელისუფლების მიმართ. მაგალთად ასეთი იყო 20 ივნისის აქციის ერთი წლისთავის გაშუქება. აგრეთვე, ე.წ. “დავით გარეჯის” თემა, როდესაც “საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა” თავდაცვის მინისტრთან ინტერვიუს ნაწილი, რომელიც ტელეკომპანია “იმედზე” გავიდა, სიუჟეტში გამოიყენა და მას, ფაქტობრივად, ოპოზიციის ლანძღვისა და დისკრედიტაციისთვის ტრიბუნა დაუთმო.

ამასთან, არჩევნების მეორე ტურის წინ, გამოიკვეთა კრიტიკული ტონი უფრო ოპოზიციის მიმართ, ვიდრე მმართველი პარტიისადმი.

---

«“რუსთავი 2-ის” სარედაქციო პოლიტიკა, რა თქმა უნდა შეიცვალა. ეს ტელევიზია იყო ყველაზე კრიტიკულად განყობილი ხელისუფლებისადმი. ეთერში გადიოდა ექსკლუზიური, სიღრმისეული მასალები, ჟურნალისტური გამოძიებები.
წელს რეალურად, სარედაქციო პოლიტიკა განსხვავებული იყო» 

---

- ბოლო ერთი წლის განმავლობაში მნიშვნელოვანი ცვლილებებია "აჭარის ტელევიზიაში", სადაც მენეჯმენტი შეიცვალა. თუ აისახა ეს ყველაფერი გაშუქების თვალსაზრისით?

ამ ექვსი თვის განმავლობაში, ტელევიზიის სარედაქციო მიდგომა იცვლებოდა. მაგალითად, პირველ პერიოდში არხმა საკმაოდ დიდი დრო დაუთმო მმართველი პარტიის პოლიტიკური აქტივობების გაშუქებას. პირდაპირ ეთერში რთავდა მაჟორიტარების წარდგენას და პრეზენტაციებს, რაც რაოდენობრივ მონაცმებშიც აისახა. შემდეგ მთავარი ადგილი დაიკავა ეპიდაფეთქებამ, რომელიც აჭარაში იყო. ბოლო პერიოდში კი, გამოიკვეთა დადებითი ტონი უკვე უშუალოდ აჭარის მთავრობის მიმართ. ხდებოდა მათი ინტენსიური გაშუქება.

ასევე, უნდა ითქვას, რომ მონიტორინგის პერიოდში, “აჭარის ტელევიზია” აქტიურად აშუქებდა ადგილობრივ პრობლემებს და ხშირად ისმოდა მოქალაქეების მიერ ადგილობრივი თუ ცენტრალური ხელისუფლების კრიტიკა.

- მნიშვნელოვანი ცვლილებები იყო “რუსთავი 2-შიც”, რამაც საზოგადოების გარკვეულ ნაწილში გააჩინა მოლოდინი, რომ ამბების გაშუქების თვალსაზრისით პოლიტიკა ხელისუფლების სასარგებლოდ შეიცვლებოდა. რა გამოიკვეთა მონიტორინგისას ძველ და ახალ “რუსთავი 2-ს” თუ შევადარებთ?

რეალურად, “რუსთავი 2-ის” სარედაქციო პოლიტიკა, რა თქმა უნდა შეიცვალა. ეს ტელევიზია იყო ყველაზე კრიტიკულად განყობილი ხელისუფლებისადმი. ეთერში გადიოდა ექსკლუზიური, სიღრმისეული მასალები, ჟურნალისტური გამოძიებები. წელს რეალურად, სარედაქციო პოლიტიკა განსხვავებული იყო.

უნდა ითქვას, რომ არხი ამბებს ძირითადად ეთკური სტანდარტების დაცვით, დაბალანსებულად აშუქებდა. აგრეთვე უნდა აღინიშნოს, რომ უფრო კრიტიკულად აშუქებდა “ნაციონალურ მოძრაობას” და ყოფილ პრეზიდენტს, მიხეილ სააკაშვილს, ვიდრე სხვა ოპოზიციურ პარტიებსა და ხელისუფლებას. სხვა შემთხვევებში, არხი ცდილობდა, რომ შეენარჩუნებინა ბალანსი და ეს რაოდენობრივ მონაცმებეშიც ჩანდა.

იყო რამდენიმე შემთხვევა, მათ შორის დავით გარეჯის თემა, როდესაც ტელევიზიის მხრიდან ხელისუფლების გზავნილების ტირაჟირება შეინიშნებოდა, თუმცა არ შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ის ხელისუფლებისადმი ცალსახა მიკერძოებულ პოლიტიკას ატარებს.

- ამ რადიკალიზაციის, პოლარიზაციის, ორ პოლუსად დაყოფის ფონზე, რამდენად ჰქონდა მაყურებელს ინფორმირებული არჩევნის გაკეთების შესაძლებლობა, რამდენად მოახერხეს ეს მაუწყებლებმა?

წინა წლების მსგავსად, ახლაც ნაკლები იყო ისეთი სახის ინფორმაცია, რომელიც ამომრჩეველს ინფორმირებული არჩევნის გაკეთებაში დაეხმარებოდა. აღნიშნული, უპირველეს ყოვლისა, ალბათ, იმით იყო გამოწვეული, რომ გარემო იყო მკვეთრად პოლარიზებული. ცხადია, ეს ყველა მაუწყებელს არ ეხება, თუმცა პროცენტული მაჩვენებლებით თუ ვიმსჯელებთ, წელსაც მაყურებელს ამის საშუალება ნაკლებად ჰქონდა.

მიუხედავად იმისა, რომ ტელევიზიების რიცხვი გაიზარდა, შინაარსობრივი თვალსაზრისით და მრავალფეროვნების კუთხით არაფერი შეცვლილა.

თუმცა, დადებითი ტენდენციის სახით აუცილებლად უნდა ითქვას, რომ სიძულვილის ენის, ქსენოფობიური გამონათქვამების გამოყენების შეთხვევები მკვეთრად შემცირდა. გამონაკლისის სახით შეგვიძლია დავასახელოთ ტელეკომპანია “ობიექტივი”, სადაც დღემდე რჩება სიძულვილის ენისა და ქსენოფობიური შინაარსის შემცველი სიუჟეტების მომზადება, სხვა მაუწყებლებში მსგავსი შემთხვევები თითქმის არ გვხვდება. აგრეთვე ძალიან იშვიათი იყო გენდერული დისკრიმინაციისა და სექსისტური გამონათქვამებიც და ისიც მხოლოდ კონკრეტული პოლიტიკური სუბიექტების და არა მედიის მხრიდან.

ტელეკომპანია „ფორმულას“ საინფორმაციო სამსახურს გიორგი ლაფერაშვილი აღარ უძელმძღვანელებს. ინფორმაცია „მედიაჩეკერთან“ თავად ლაფერაშვილმა დაადასტურა. მისივე თქმით, იგი არხზე რჩება და პოლიტიკური შინაარსის ტოქშოუების მიმართუელბას უხელმძღვანელებს.

კითხვაზე, ხომ არ უკავშრდება მისი თანამდებობიდან წასვლა საინფორმაციო სამსახურის ხელმძღვანელის პოზიციის სრულად გაუქმებას, ლაფერაშვილმა აღნიშნა, რომ არ იცის, არხის ხელმძღვანელობა საბოლოოდ რა გადაწყვეტილებას მიიღებს, თუმცა მისი ინფორმაციით, საუბარია, „ერთგვარი ბორდის გაკეთებაზე, რომელიც ოპერატიულ გადაწყვეტილებას მიიღებს საინფორმაციოსთან დაკავშირებით“.

ლაფერაშვილმა ასევე ხაზი გაუსვა, რომ მისი დაკავებული პოზიციიდან წასვლა საინფორმაციო სამსახურის ფუნქციონირებაზე არ აისახება, საინფორმაციო ხაზი ეთერში რჩება და გუნდი მუშაობას ჩვეულ რეჟიმში განაგრობს.

ლაფერაშვილის ინფორმაციით, ცვლილებები არხის სამაუწყებლო ბადესაც შეეხება.

ტელეკომპანია „ფორმულა“ ეთერში პირველად 2019 წლის 1 ოქტომბერს გავიდა. მისი დაფუძნების დღიდან, საინფორმაციო სამსახურს გიორგი ლაფერაშვილი უცვლელად ხელმძღვანელობდა.

ტელეკომპანია „მთავარი არხის“ კვირის შემაჯამებელი ანალიტიკური გადაცემა „მთავარი შაბათს“ დაწყებიდან დაახლოებით 2 წუთში, 21:02 სთ-ზე, ეთერიდან რამდენიმე წუთით გაითიშა. მალევე, ტელეკომპანიის გენერალურმა დირექტორმა ნიკა გვარამიამ Facebook-ის საკუთარ გვერდზე დაწერა, რომ „ცხრასაათიანი შაბათის ეთერის დაწყებისთანავე ტელევიზიაში გამოირთო სრულიად ყველაფერი ერთდროულად - სასერვერო, ქსელი, სტუდიასთან კავშირი“.



გადაცემა ეთერში, დაახლოებით ოთხწუთნახევარში (21:06:35) დაბრუნდა. როგორც წამყვანმა, მიშა სესიაშვილმა თქვა, ტელეკომპანიაზე სავარაუდოდ მასშტაბური კიბერშეტევა განხორციელდა.

„მაყურებელს ბოდიშს ვუხდი იმ მცირე ტექნიკური ხარვეზის გამო, რომელიც ბოლო რამდენიმე წუთის განმავლობაში ჩვენს ეთერში დაფიქსირდა. თუმცა, სავარაუდოდ, საქმე გვაქვს მასშტაბურ კიბერშეტევასთან, რომელიც მთავარ არხზე განხორცილდა“, - თქვა მიშა სესიაშვილმა და დაამატა, რომ რამ რამდენიმე წუთია გათიშულია არხის მთავარი და სათადარიგო სერვერები და ყველა ის ტექნიკური საშუალება, რომლითაც არხი მაუწყებლობს და პირდაპირ ეთერში გადის.

„ჩვენი ტექნიკური ჯგუფი ამ წუთებშიც არკვევს ამ პრობლემის შინაარსს და მასშტაბებს, მაგრამ სავარაუდოდ, ეს არის კიბერშეტევა, რომელიც განხორციელდა "მთავარ არხზე". ასე რომ, თუ ხარვეზები იქნება დღევანდელი გამოშვების განმავლობაში, ამაზე წინასწარ გიხდით ბოდიშს, მაგრამ გაუთვალისწიენებელმა ტექნიკურმა პრობლემამ იჩინა თავი“, - მიმართა მან მაყურებელს.




„მედიაჩეკერი" შეეცადა მეტი დეტალი არხის იურისტთან და დირექტორთან თამთა მურადაშვილთან გაერკვია.  თუმცა როგორც მან გვითხრა, ამ დროისთვის იმის გარდა, რაც ეთერში გაჟღერდა, დამატებითი დეტალები უცნობია.

საქართველო-აზერბაიჯანის საზღვრის დელიმიტაცია-დემარკაციის პროცესში ყოფილი ხელისუფლების მიერ გარკვეული მონაკვეთების ქვეყნის საზიანოდ შეთანხმების მცდელობა და  „გადამალული ისტორია“ - ამ კონტექსტში წარმოაჩინა ტელეკომპანია „იმედმა“ 4 ოქტომბერს , კვირის მთავარ შემაჯამებელ გადაცემაში „იმედის კვირა“ პროკურატურის მიერ საქართველო-აზერბაიჯანის საზღვრის გარკვეული მონაკვეთების „არამართლზომიერად“ შეთანხმების საქმეზე პროკურატურის მიერ 29 სექტემბერს დაწყებული გამოძიება.

ჟურნალისტმა ამბის თხრობა საქართველო-აზერბაიჯანს შორის საზღვრის დემარკაციის საკითხზე მრავალწლიანი მსჯელობით დაიწყო და თქვა, რომ 1996 წელს საქართველო-აზერბაიჯანის საზღვრების სადელიმიტაციო კომისიების შეთანხმებით, ორ ქვეყანას საზღვრის დადგენის დროს 1938 წლის რუკით უნდა ეხელმძღვანელათ, რომელზე მონიშნული ადმინისტრაციული საზღვარიც საქართველოს ინტერესებს უკეთესად წარმოაჩენდა.

„[თუმცა] კომისიის საქმიანობა წლების განმავლობაში ისე მიმდინარეობდა, რომ საზოგადოებას, ფაქტობრივად, არ ჰქონდა ინფორმაცია და არც არავინ გვაყენებდა საქმის კურსში, თუ რა ტიპის მოლაპარაკებები მიმდინარეობდა ორი ქვეყნის წარმომადგენლებს შორის. დახურულ კარს მიღმა მიღებულ გარკვეული შეთანხმების შედეგებს კი მხოლოდ მას შემდეგ ვიგებდით, რაც პარტნიორი სახელმწიფოს მესაზღვრეები პერიოდულად უზღუდავდნენ მომლოცველებსა თუ დამთვალიერებლებს გარეჯის მიმდებარე ტერიტორიაზე გადაადგილებას“, - გააგრძელა მან.

ჟურნალისტმა ისიც დაამატა, რომ "ნაციონალური მოძრაობის" ხელისუფლება მაშინ საზოგადოებას უხსნიდა, რომ „2006-2007 წლებში, კომისია დასაზუსტებელი საზღვრის დაახლოებით 60%-ზე შეთანხმდა“, რის შემდეგაც ყოფილი ხელისუფლების წარმომადგენლების ისეთი კომენტარები შემოგვთავაზა, რომელიც იმაზე მიუთითებდა, რომ თითქოს მათ დავით გარეჯის სამონასტრო კომპლექსთან მიმართებით არამართებული და ქვეყნისთვის დამაზიანებელი გადაწყვეტილება მიიღეს.

კერძოდ, სიუჟეტში "ნაციონალური მოძრაობის" ხელისუფლების საგარეო საქმეთა მინისტრის მაშინდელი მოადგილისა და კულტურის იმდროინდელი მინისტრის ნინო კალანდაძისა და ნიკა რურუას შემდეგი შეფასებები მოვისმინეთ:

- „გარეჯის კომპლექსის იმ ნაწილს რაც შეეხება, ამასთან დაკავშირებით მოგახსენებთ, რომ ეს საბჭოთა კავშირის დროიდან მოყოლებული არ იმყოფებოდა საქართველოს საზღვრებში და არის სწორედ აზერბაიჯანულ ტერიტორიაზე“;

- „ეს ისტორიულად საქართველოს ნაწილი იყო, დღეს აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე, როგორც მაგალითად ტაო-კლარჯეთი, რომელიც ისტორიულად საქართველო იყო, მაგრამ ისტორიული დაუდევრობის, შეცდომების, უბედობის გამო ეკუთვნის თურქეთს“.

ჟურნალისტი იმასაც აღნიშნავს, რომ წლების განმავლობაში სადელიმიტაციო კომისია ისე მუშაობდა, რომ ეჭვი არავის გასჩენია, რომ „ორმხრივი კომისია, გადაწყვეტილებებს ამ ისტორიული დოკუმენტების გარეშე იღებდა“.

„მხოლოდ მიმდინარე კვირას, თავდაცვის სამინისტროს მიერ აღმოჩენილი მასალების მიხედვით გაირკვა, რომ 2006-2007 წლებში, 1938 წელს გამოცემული მთავარი დოკუმენტი სამუშაო მაგიდაზე არ იდო“, - ამატებს იგი.

სიუჟეტის ავტორი იმითაც ინტერესდება, „საერთოდ იყო თუ არა წინა ხელისუფლების ინტერესში წინა დოკუმენტების შესწავლა და დასძენს, რომ „პირობით საზღვართან დაკავშირებული შეთანხმება, 2006-2007 წლის მოცემულობით, რომ გაგრძელდეს, დავით გარეჯის სამონასტრო კომპლექსის ნაწილი მეზობლის ტერიტორიაზე აღმოჩნდება“.

სიუჟეტის ავტორისვე განმარტებით, „ეროვნული მნიშვნელობის სიახლე“, რომლითაც ქვეყანას შეუძლია, რომ აზერბაიჯანთან მოლაპარაკების მაგიდას „გამყარებული პოზიციებით დაუბრუნდეს, რატომღაც შემაშფოთებელი აღმოჩნდა ყოფილი სახელისუფლებო გუნდისთვის“.

„როდესაც საგამოძიებო უწყება შემოიფარგლა მხოლოდ განცხადებით, რომ გამოძიება თავდაცვის სამინისტროდან მიღებული ინფორმაციის საფუძველზე დაიწყო, შეთანხმდა თუ არა ტერიტორია ჩვენი ქვეყნის საზიანოდ ყოფილი პრეზიდენტი მიხეილ სააკაშვილი მილიონებზე ალაპარაკდა“, - ხაზს უსვამს ავტორი და აღნიშნულის საილუსტრაციოდ ყოფილი პრეზიდენტის, მიხეილ სააკაშვილის კომენტარი მოჰყავს, რომ მოქმედი ხელისუფლებს მის საწინააღმდეგოდ „რუსეთში მცხოვრებ აზერბაიჯანელებს გამოიყვანს, ათქმევინებენ, რომ ფული მათ მიწებში 70 თუ 80 მლნ ლარი გადაიხადეს და მერე ააგებენ მთელ ამბავს, რომ ჩვენ გავყიდეთ ქართული მიწა“.

მიხეილ სააკაშვილის ეს განცხადება მასალაში მის მიერ „წინასწარ მიცემულ აღიარებით ჩვენებად“ არის შეფასებული და საკითხზე საზოგადოების აზრის კიდევ უფრო მკაფიოიდ ფორმირებისთვის ისიც არის ნათქვამი, რომ საზღვრის „დამდგენ კომისიასთან დიდი ხანია შეკითხვები აქვს საქართველოს საპატრიარქოს“.

სიუჟეტში ასევე მოვისმინეთ მმართველი გუნდის წარმომადგენლების შეფასებებიც, რომლებიც წინა ხელისუფლების მხრიდან ქვეყნის ტერიტორიის ნაწილის არამართლზომიერად შეთანხმებისა და სახელმწიფო ინტერესების დაზიანების მიმართ ლეგიტიმურ ეჭვებზე მიუთითებენ.

აღსანიშნავია, რომ „იმედის კვირამ“ ამავე თემაზე სიუჟეტი 27 სექტემბერსაც მოამზადა, სადაც ყოფილი ხელისუფლების მაშინდელ ოპონენტებზე დაყრდნობით, ნათქვამი იყო, რომ ქვეყანამ საქართველო-აზერბაიჯანის საზღვართან მიმართებით პოზიციები მეზობელი ქვეყნის მიერ გამოყოფილი 200 მლნ-იანი სესხის სანაცვლოდ დათმო.

„იმედის“ მიერ მომზადებულ მასალებში არ იყო წარმოდგენილი საპირისპირო პოზიცია და არგუმენტები, რაც ბრალდების მხარის პოზიციას დაუპირისპირდებოდა. საკითხთან მიმართებით ჟურნალისტის მხრიდან ვერც კრიტიკულ კითხვები და მოსაზრებები ვნახეთ.

თემის მხოლოდ ერთი წყაროს მხრიდან მიღებულ ინფორმაციაზე გაშლა და მის ირგვლივ მხოლოდ ერთი მხარის ინტერესების სასარგებლო არგუმენტაციის წარმოჩენა და მიკერძოება, ქმნის შთაბეჭდილებას, რომ არხის მიზანი არა მომხდარზე საზოგადოების სრულფასოვანი ინფორმირება, არამედ მაყურებლის ბრალდების ვერსიაში დარწმუნება და კონკრეტული პოლიტიკური გუნდის ქვეყნის საზიანო გადაწყვეტილების მიღებაში დადანაშაულება და აღნიშნულის ირგვლივ საზოგადოებრივი აზრის ფორმირება იყო.

საქართველო-აზერბაიჯანის საზღვრის დელიმიტაცია-დემარკაციის პროცესში ყოფილი ხელისუფლების მიერ გარკვეული მონაკვეთების ქვეყნის საზიანოდ შეთანხმების მცდელობა და  „გადამალული ისტორია“ - ამ კონტექსტში წარმოაჩინა ტელეკომპანია „იმედმა“ 4 ოქტომბერს , კვირის მთავარ შემაჯამებელ გადაცემაში „იმედის კვირა“ პროკურატურის მიერ საქართველო-აზერბაიჯანის საზღვრის გარკვეული მონაკვეთების „არამართლზომიერად“ შეთანხმების საქმეზე პროკურატურის მიერ 29 სექტემბერს დაწყებული გამოძიება.

ჟურნალისტმა ამბის თხრობა საქართველო-აზერბაიჯანს შორის საზღვრის დემარკაციის საკითხზე მრავალწლიანი მსჯელობით დაიწყო და თქვა, რომ 1996 წელს საქართველო-აზერბაიჯანის საზღვრების სადელიმიტაციო კომისიების შეთანხმებით, ორ ქვეყანას საზღვრის დადგენის დროს 1938 წლის რუკით უნდა ეხელმძღვანელათ, რომელზე მონიშნული ადმინისტრაციული საზღვარიც საქართველოს ინტერესებს უკეთესად წარმოაჩენდა.

„[თუმცა] კომისიის საქმიანობა წლების განმავლობაში ისე მიმდინარეობდა, რომ საზოგადოებას, ფაქტობრივად, არ ჰქონდა ინფორმაცია და არც არავინ გვაყენებდა საქმის კურსში, თუ რა ტიპის მოლაპარაკებები მიმდინარეობდა ორი ქვეყნის წარმომადგენლებს შორის. დახურულ კარს მიღმა მიღებულ გარკვეული შეთანხმების შედეგებს კი მხოლოდ მას შემდეგ ვიგებდით, რაც პარტნიორი სახელმწიფოს მესაზღვრეები პერიოდულად უზღუდავდნენ მომლოცველებსა თუ დამთვალიერებლებს გარეჯის მიმდებარე ტერიტორიაზე გადაადგილებას“, - გააგრძელა მან.

ჟურნალისტმა ისიც დაამატა, რომ "ნაციონალური მოძრაობის" ხელისუფლება მაშინ საზოგადოებას უხსნიდა, რომ „2006-2007 წლებში, კომისია დასაზუსტებელი საზღვრის დაახლოებით 60%-ზე შეთანხმდა“, რის შემდეგაც ყოფილი ხელისუფლების წარმომადგენლების ისეთი კომენტარები შემოგვთავაზა, რომელიც იმაზე მიუთითებდა, რომ თითქოს მათ დავით გარეჯის სამონასტრო კომპლექსთან მიმართებით არამართებული და ქვეყნისთვის დამაზიანებელი გადაწყვეტილება მიიღეს.

კერძოდ, სიუჟეტში "ნაციონალური მოძრაობის" ხელისუფლების საგარეო საქმეთა მინისტრის მაშინდელი მოადგილისა და კულტურის იმდროინდელი მინისტრის ნინო კალანდაძისა და ნიკა რურუას შემდეგი შეფასებები მოვისმინეთ:

- „გარეჯის კომპლექსის იმ ნაწილს რაც შეეხება, ამასთან დაკავშირებით მოგახსენებთ, რომ ეს საბჭოთა კავშირის დროიდან მოყოლებული არ იმყოფებოდა საქართველოს საზღვრებში და არის სწორედ აზერბაიჯანულ ტერიტორიაზე“;

- „ეს ისტორიულად საქართველოს ნაწილი იყო, დღეს აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე, როგორც მაგალითად ტაო-კლარჯეთი, რომელიც ისტორიულად საქართველო იყო, მაგრამ ისტორიული დაუდევრობის, შეცდომების, უბედობის გამო ეკუთვნის თურქეთს“.

ჟურნალისტი იმასაც აღნიშნავს, რომ წლების განმავლობაში სადელიმიტაციო კომისია ისე მუშაობდა, რომ ეჭვი არავის გასჩენია, რომ „ორმხრივი კომისია, გადაწყვეტილებებს ამ ისტორიული დოკუმენტების გარეშე იღებდა“.

„მხოლოდ მიმდინარე კვირას, თავდაცვის სამინისტროს მიერ აღმოჩენილი მასალების მიხედვით გაირკვა, რომ 2006-2007 წლებში, 1938 წელს გამოცემული მთავარი დოკუმენტი სამუშაო მაგიდაზე არ იდო“, - ამატებს იგი.

სიუჟეტის ავტორი იმითაც ინტერესდება, „საერთოდ იყო თუ არა წინა ხელისუფლების ინტერესში წინა დოკუმენტების შესწავლა და დასძენს, რომ „პირობით საზღვართან დაკავშირებული შეთანხმება, 2006-2007 წლის მოცემულობით, რომ გაგრძელდეს, დავით გარეჯის სამონასტრო კომპლექსის ნაწილი მეზობლის ტერიტორიაზე აღმოჩნდება“.

სიუჟეტის ავტორისვე განმარტებით, „ეროვნული მნიშვნელობის სიახლე“, რომლითაც ქვეყანას შეუძლია, რომ აზერბაიჯანთან მოლაპარაკების მაგიდას „გამყარებული პოზიციებით დაუბრუნდეს, რატომღაც შემაშფოთებელი აღმოჩნდა ყოფილი სახელისუფლებო გუნდისთვის“.

„როდესაც საგამოძიებო უწყება შემოიფარგლა მხოლოდ განცხადებით, რომ გამოძიება თავდაცვის სამინისტროდან მიღებული ინფორმაციის საფუძველზე დაიწყო, შეთანხმდა თუ არა ტერიტორია ჩვენი ქვეყნის საზიანოდ ყოფილი პრეზიდენტი მიხეილ სააკაშვილი მილიონებზე ალაპარაკდა“, - ხაზს უსვამს ავტორი და აღნიშნულის საილუსტრაციოდ ყოფილი პრეზიდენტის, მიხეილ სააკაშვილის კომენტარი მოჰყავს, რომ მოქმედი ხელისუფლებს მის საწინააღმდეგოდ „რუსეთში მცხოვრებ აზერბაიჯანელებს გამოიყვანს, ათქმევინებენ, რომ ფული მათ მიწებში 70 თუ 80 მლნ ლარი გადაიხადეს და მერე ააგებენ მთელ ამბავს, რომ ჩვენ გავყიდეთ ქართული მიწა“.

მიხეილ სააკაშვილის ეს განცხადება მასალაში მის მიერ „წინასწარ მიცემულ აღიარებით ჩვენებად“ არის შეფასებული და საკითხზე საზოგადოების აზრის კიდევ უფრო მკაფიოიდ ფორმირებისთვის ისიც არის ნათქვამი, რომ საზღვრის „დამდგენ კომისიასთან დიდი ხანია შეკითხვები აქვს საქართველოს საპატრიარქოს“.

სიუჟეტში ასევე მოვისმინეთ მმართველი გუნდის წარმომადგენლების შეფასებებიც, რომლებიც წინა ხელისუფლების მხრიდან ქვეყნის ტერიტორიის ნაწილის არამართლზომიერად შეთანხმებისა და სახელმწიფო ინტერესების დაზიანების მიმართ ლეგიტიმურ ეჭვებზე მიუთითებენ.

აღსანიშნავია, რომ „იმედის კვირამ“ ამავე თემაზე სიუჟეტი 27 სექტემბერსაც მოამზადა, სადაც ყოფილი ხელისუფლების მაშინდელ ოპონენტებზე დაყრდნობით, ნათქვამი იყო, რომ ქვეყანამ საქართველო-აზერბაიჯანის საზღვართან მიმართებით პოზიციები მეზობელი ქვეყნის მიერ გამოყოფილი 200 მლნ-იანი სესხის სანაცვლოდ დათმო.

„იმედის“ მიერ მომზადებულ მასალებში არ იყო წარმოდგენილი საპირისპირო პოზიცია და არგუმენტები, რაც ბრალდების მხარის პოზიციას დაუპირისპირდებოდა. საკითხთან მიმართებით ჟურნალისტის მხრიდან ვერც კრიტიკულ კითხვები და მოსაზრებები ვნახეთ.

თემის მხოლოდ ერთი წყაროს მხრიდან მიღებულ ინფორმაციაზე გაშლა და მის ირგვლივ მხოლოდ ერთი მხარის ინტერესების სასარგებლო არგუმენტაციის წარმოჩენა და მიკერძოება, ქმნის შთაბეჭდილებას, რომ არხის მიზანი არა მომხდარზე საზოგადოების სრულფასოვანი ინფორმირება, არამედ მაყურებლის ბრალდების ვერსიაში დარწმუნება და კონკრეტული პოლიტიკური გუნდის ქვეყნის საზიანო გადაწყვეტილების მიღებაში დადანაშაულება და აღნიშნულის ირგვლივ საზოგადოებრივი აზრის ფორმირება იყო.

მას შემდეგ, რაც პატრიოტთა ალიანსი აჭარაში გაკრული იმ საარჩევნო ბანერის გამო გააკრიტიკეს, რომელზეც აჭარა, ოკუპირებული ცხინვალისა და აფხაზეთის მსგავსად წითლად იყო მონიშნული, ტელეკომპანია “ობიქეტივმა”, რომლის დამფუძნებელიც სწორედ პატრიოტთა ალიასის ერთ-ერთი ლიდერი ირმა ინაშვილია, თურქობიური შინაარსის შემცველი მასალების მომზადება დაიწყო და მაყურებელს მეზობელის სახელმწიფოს მიმართ ქსენოფობიური ტექსტებით გაჯერებული რამდენიმე სიუჟეტი შესთავაზა.

მასალების ძირითადა ხაზი აჭარის რეგიონში თურქეთის “ეკონომიკურ ექსპანსიასზე”, რეგიონში “თურქულ ინტერესებზე”, თურქულ რბილ ძალასა და მეზობელი სახელმწიფოს “იმპერიალისტურ მიზნებზე” გადიოდა. ასევე, აქცენტი წინა ხელისუფლების დროს, “ეროვნებით თურქი ბიზნესმენებისთვის” სიმბოლურ ფასად 1 ლარად გადაცემასა და “თურქი ბიზნესმენების” კანონის გვერდის ავლით, თივთნებურ საქმიანობაზე კეთდებოდა.

ამბის თხრობისას ჟურნალისტებსგან შემდეგი ტექსტები ისმოდა:

“აჭარის რეგიონში კვების ობიექტები, ტრანსპორტი, სასტუმროები, სუპერმერკეტების ქსელი, სამშენებლო ბიზნესი და სავაჭრო ცენტრები ყველაზე კარგად გამოხატავს თურქეთის პოლიტიკიას, ანუ ეკონომიკურ ექსპანსიას”.

“თურქეთი რომ აჭარის ეკონომიკას ნელ-ნელა იპყრობს ეს სახეზეა. ამას რეგიონში თრქი მეპატრონის საკუთრებაში არსებული არაერთი მსხვილი ობიექტი მოწმობს”.

“რეგიონში თურქი ეროვნების მოქალაქეები სტრატეგიულ ობიექტებსაც კი ფლობენ. მეზოებლი ქვენის ექსპანსიას გრძნობენ ადგილობრივებიც”.

“ბათუმის მოსახლეობისთვის მიუღებელია ის ფაქტი, რომ რეგიონში მსხვილ ობიექტებს თურქები ფლობენ… ერთადერთი პოლიტიკური ძალა, რომელიც თურქეთიდან მომავალ საფრთხეებზე უკვე წლებია საუბრობს არის პატრიოტთა ალიანსი”. თურქოფობიული განცხადებები ისმოდა რესპონდენტებისგანად:

“ძველი მტერი მოყვარე არ გახდებაო… თურქები ჩვენი დაუძინებელი მტრები იყვნენ, არიან და იქნებიან. დღეს თურქები სალოცავი გაუხდნენ უჭკუო ქართველებს...ისინი თავიანთ გადაწყვეტილებას, რომ საქართველო საქართველო თურქებისა იყოს და ქართველები აღარ არსებობდნენ დედამიწაზე - ამის მსურველნი არიან”.

“21-ე საუკუნეში თურქეთს ისევ აქვს პრეტენზია აჭარის რეგიონზე და ამას ხშირად თურქები თავადაც იმეორებენ… რბილი ძალით, ჩუმი ძალით თურქეთი შემოდის აჭარის რეგიონში”.

“აჭარა დასაცავია… წლების განმალვობაში მიმდინარეობს ეტაპობრივი, ეკონომიკური და იდეოლოგიური ანექსია და ეს ხორციელდება თურქეთის სახელმწიფოს მხრიდან”.

“საერთოდ არაა თურქი საჭირო აჭარაში, რად მინდა?! გაახილოს მთავრობამ თვალი და ნუ შემოუშვებს თურქებს”. “არის საწარმოები და ბიზნესობიექტები აჭარის ტერიტორიაზე, რომლებიც აუცილებლობის შემთხვევაში შეიძლება გახდეს საყრდენი იმისთვის, რომ თურქეთმა თავისი იმპერიალისტური ზრახვები განახორციელოს. ჯერ ამას ღიად არ ამბობენ…”

არხის მხრიდან აჭარის რეგიონში თურქული ინვესტიციების მხოლოდ ეკონომიკური ექსპანსიის კონტექსტში წარმოჩენა და მეზობელი სახელმწიფოს “რბილი” პოლიტიკის გატარებაში დადანაშაულება ქმნიდა განწყობას, რომ მასალების მიზანი პატრიოტთა ალიანსის გარშემო “ანტითურქული” ბანერის გამო ატეხილი აჟიოტაჟის განეიტრალება და მათი პოზიციის დაცვა იყო.

თავის მხრივ კი, სტრატეგიული პარტნიორის უარგუმენტო კრიტიკა და უაპელაციო ბრალდებები ორ ქვეყანას შორის არსებულ კეთილმეზობლურ ურთიერთობებებს აყენებს საფრთხის ქვეშ და მეგობრულ ერებს შორის შუღლის ჩამოგდებასა და გაღვივებას ახალისებს.

ტელეკომპანია “ობიექტივის” ქსენოფობიური განცხადებები ევორკავშირია და გაეროს განვითარების ფონდის (UNDP) ოქტომბრის საპარალმენტო არჩევნების მედიაში გაშუქების მონიტორინგის პირველ შუალედურ ანგარიშშიც მოხვდა. “ობიექტივზე ტრადიციულად, წელსაც არაერთხელ დაფიქსირდა ქსენოფობიური განცხადებების ტირაჟირება”, - ვკითხულობთ დოკუმენტში. “მედია ვალდებულია არ მოახდინოს ქსენოფობიური განცხადებების ტირაჟირება. თუ განცხადებას საჯარო პირი აკეთებს შესაძლოა მოხდეს განცხადების ეთერში გაშვება, თუმცა რედაქცია მას უნდა გაემიჯნოს, უნდა უთხრას მაყურებელს, რომ ეს ქსენოფობიაა და მიუღებელია. „ობიექტივი“ ასე არ მოიქცა, რაც ეთიკური პრინციპების დარღვევაა”, - ნათქვამია იქვე.

“ერთიანი ნაციონალური მოძრაობისა” და “მისი მთავარი ტელეარხის” მხრიდან სასულიერო პირების შეურაცხყოფა, “საპატრიარქოს დისკრედიტაცია” და “ბრძოლა უწმინდესთნ, წმინდა სინოდის წევრებთან, მონაზვნებთან და მორჩილებთან”, - ამ კონტექსტში წარმოაჩინა ტელეკომპანია “იმედმა” 20 სექტემბრის “იმედის კვირაში” ბოდბის დედათა მონასტრისა და სოფელ ქედელების მკვიდრებს შორის მიწის ნაკვეთებზე არსებული მრავალწლიანი დავა.  

“იმედმა” თემაზე სიუჟეტი “მთავარ არხზე” 12 სექტემბერს გასული მასალის საპირწონედ მოამზადა. საუბარია სიუჟეტზე, რომელშიც ადგილობრივები წლების განმავლობაში მათ საკუთრებაში არსებული მიწების დედათა მონასტრისთვის გადაცემასა და მათი საკუთრების ხელყოფაზე საუბრობდნენ. სოფელ ქედელების მიწების საკუთრებასთან დაკავშირებულ პრობლემაზე ჯერ კიდევ 4 თვის წინ წერდა ონლაინგამოცემა "რეგინფო".
 
ტელეკომპანია “იმედმა” კი - “მთავარი ფეიკარხისა” და “ნაციონალური მოძრაობის სატელიტი ტელევიზიის” საპასუხოდ 13-წუთიანი სიუჟეტი ადგილობრივების ინტერესების უგულვებელყოფით, მხოლოდ მონასტრისა და მისი წინამძღოლის პოზიციის დაცვას მიუძღვნა და თქვა, რომ ზემოთხსენებული სუბიექტები “ეკლესიის დისკრედიტაციის მცდელობაში” ხშირად აბსურდამდეც მიდიან.

ჟურნალისტმა  სიუჟეტი იმის თხრობით დაიწყო, რა შრომა გაიღეს ბოდბის მონასტრის ბინადრებმა 25 წლის განმავლობაში, რომ იქაურობა “ნამდვილ წალკოტად გადაქცეულიყო”. შემდეგ კი “მთავარი არხის” სიუჟეტის გმირებს სახლში მიაკითხა და პოლემიკის გზით მათივე არგუმენტების გაბათლებას შეეცადა.

ჟურნალისტი პირველი რესპონდენტებისგან ჯერ იმით დაინტერესდა, მოიტყუა თუ არა “მთავარმა არხმა”, როდესაც მაყურებელს მონასტრის მსახურების მხრიდან წყლის მოწამვლაზე უამბო, შემდეგ კი, მათ მიმართ წინასწარი განწყობის შესაქმნელად, ისიც გვითხრა, რომ ოჯახს, რომელსაც მონასტრის მიმართ პრეტენზია აქვს, “არც მონასტერი არ მოსწონს, არც ახლადაშენებული ტაძარი და ადგილი არც ტურისტულ ზონად მიაჩნია”.

ჟურნალისტი შეეცდა მაყურებელი დაერწმუნებინა, რომ სოფელ ქედელების ერთ-ერთი მცხოვრების თამაზ გორელიშვილის ბრალდება მონასტრის მიმართ უსაფუძვლოა, რადგან მას საკუთრების დამადასტურებელი მოწმობა არ აქვს. არგუმენტაციის გასამყარებლად ჟურნალისტმა ერთ-ერთი ადგილობრივიც მოიხმო, რომელიც ამბობს, რომ კომუნისტური წყობილების დროს მიწის კანონმდებლობა არ არსებობდა, მიწა სახელმწიფოს საკუთრება იყო, ადგილობრივები მაშინ “მთლიანად სახელმწიფო საკუთრების მიწებს ღობავდნენ” და იმის მტკიცება, რომ აღნიშნული ტერიტორია კვლავაც მათი საკუთრებაა, არასწორია.

მიუხედავად იმისა, რომ თავად გორელიშვილი სიუჟეტში განმარტავს, რომ წლების წინ მიწის საკუთრებაზე დოკუმენტები არ ფორმდებოდა და საკითხი მარტივი აზომვითი სამუშაოებით წყდებოდა, ჟურნალისტმა გვიამბო, თუ როგორ გამოცხადდა სახელმწიფო საკუთრებაში არსებულ მიწაზე 2007 წელს აუქციონი, რომელში მონაწილეობის შესაძლებლობა ყველა მსურველს ჰქონდა, როგორ შეისყიდა ერთ-ერთმა ადგილობრივმა მონასტრის გარშემო არსებული მიწები კანონის სრული დაცვით და შემდეგ როგორ შესწირა ისინი მართლმადიდებლურ ეკლესიას.

სიუჟეტიდან ისიც შევიტყვეთ, რა სარგებელი მიიღეს ქედელების აწ უკვე ყოფილმა მკვიდრებმა საკუთარი საცხოვრისების გაყიდვით. საუბარია, მათ მიერ ამ მიწების გაყიდვის შემდეგ შეძენილ ბინებსა და მიწის ნაკვეთებზე. აღსანიშნავია, რომ ქონებას მოცემული მომენტისთვის მონასტრის ერთ-ერთი მონაზონი დედა სალომე (ნანა მახარობლიძე) ფლობს.

სიუჟეტის ბოლოს რამდენიმე ადგილობრივის კომენტარიც მოვისმინეთ, რომლებიც მონასტრის მიმართ არსებულ პრეტენზიებს სიყალბესა და სიცრუეს უწოდებენ.

“მთავარი არხის" მხრიდან ფეიკნიუსების გავრცელება და საზოგადოების მოტყუება ახალი ნამდვილად არ არის. არც ბოდბიდან თბილისამდე სიმართლის ჩამოტანაა რთული. თუმცა, როგორც ჩანს, არა მათთვის, ვისთვისაც მთავარი არასწორი ინფორმაციის გავრცელება და მისით მანიპულირებაა”, - ამ ტექსტით ასრულებს ავტორი მასალას.

სიუჟეტში ჟურნალისტს არ დაუსვამს არცერთი კრიტიკული კითხვა მონასტრის წარმომადგენლებისთვის, რ უსაუბრია მიწის რეგისტრაციის პრობლემებზე, რასაც მოქალაქეები აწყდებიან და არც ხელისუფლების მხრიდან ეკლესიისადმი ლოიალური დამოკიდებულება უხსენებია, რაც ხშირაც ამ ინსტიტუციისთვის სწორედ დიდი მოცულობის მიწის ნაკვეთების ჩუქებასა თუ სიმბოლურ ფასად გადაცემაში
გამოიხატება.

ავტორის მხრიდან, მხოლოდ ერთი მხარის პოზიციის დაცვა და საპირისპირო მოსაზრებების დაკნინებისა და გაუფასურების მცდელობა ქმნიდა შთაბეჭდილებას, რომ ავტორის მიზანი არა არსებულ პრობლემაზე კვალიფიცური მსჯელობა, არამედ კონკრეტული მხარის ინტერესების დაცვა და გატარება იყო.

BBC-ის ახალი დირექტორი ტიმ დეივი სალიცენზიო გადასახადიდან ხელმომწერთა სერვისზე გადასვლის წინააღმდეგია. იგი ფიქრობს, რომ მსგავსი ცვლილებით BBC სხვა მედიაკომპანიად გადაიქცევა, რომელიც მხოლოდ “მცირერიცხოვანი” აუდიტორიისთვის იქნება ხელმისაწვდომი”. დეივი კომპანიაში სხვა ცვლილებებსაც აპირებს.

ტიმ დეივმა თანამშრომლებს უთხრა, რომ მათ საქმიანობაში “ფოკუსი მნიშვნელოვნად უნდა შეიცვალოს. დეივი ფიქრობს, რომ BBC ახლა “მნიშვნელოვანი რისკის” წინაშე დგას და „თუ არსებული ტენდენციები შენარჩუნდება”, BBC აუდიტორიისთვის შეუცვლელი ვეღარ იქნება: “ჩვენ უნდა განვვითარდეთ იმისთვის, რომ დავიცვათ ის, რაც ჩვენთვის ასე ძვირფასია“.

დირექტორის აზრით, BBC-ის ხელმომწერების სისტემაზე გადასვლით ღირსეული ბიზნესის შექმნა შეიძლება, თუმცა ეს მას სრულიად სხვა კომპანიად აქცევს, რომელიც მხოლოდ “სპეციფიკურ ჯგუფებს ემსახურება”. დეივიმ BBC-ის “შესანიშნავი ეროვნული წარმატება” უწოდა და ხაზგასმით თქვა, რომ მთელს ბრიტანეთში, პოლიტიკურ და საზოგადოებრივ წრეებში, ყველა ჯგუფის წარმომადგენლებში, ხალხი უნდა გრძნობდეს, რომ BBC მათთვის მუშაობს და არა საკუთარი ინტერესებისთვის.

მანვე აღნიშნა, რომ BBC-ის პრიორიტეტი მიუკერძოებლობისადმი ერთგულების კიდევ უფრო განმტკიცება უნდა იყოს და ამის მიღწევა ყველაზე პოლარიზებულ დროშიც კი შესაძლებელია: “საქმე მარტივად მემარჯვენე ან მემარცხენე მხარეებში არ არის. საუბარი უფრო მეტად იმაზეა გრძნობს თუ არა ხალხი, რომ ჩვენ სამყაროს მათი გადმოსახედიდან ვხედავთ. კვლევბი აჩვენებს, რომ ბევრი ჩვენგან საკითხების კონკრეტული პერსპექტივით წარმოჩენას ელოდება”.

“თუ გინდათ იყოთ თვითდაჯერებული მესვეტე ან სოციალურ მედიაში პარტიზანული კამპანიის მწარმოებელი, ეს თქვენი არჩევანია, მაგრამ ამ შემთხვევაში BBC-ში თქვენი ადილი არ არის”, - უთხრა მან თანამშრომლებს.

მან ამ კონტექსტში თანამშრომლების ქცევის ახალ სახელმძღვანელო წესებზე გაამახვილა ყურადღება და თქვა, რომ თითეული თანამშრომლის სოციალურ მედიაში ქცევის სავალდებულო წესები ზედმიწევნით გაკონტროლდება.

დეივიმ ასევე აღნიშნა, BBC კონცენტრირებული უნდა იყოს უნიკალურ, მაღალეფექტიან საქმიანობაზე, რომელიც არაერთგული მაყურებლის ყურადღებასაც კი მიიპყრობს.

დეივი, კომპანიის საქმიანობის ეფექტიანობის გაზრდის მიზნით, BBC-ში შემცირებებსაც გეგმავს. მან კომპანიის თანამშრომლებს შორის არსებული ბიუროკრატიის შემცირება ერთ-ერთ მთავარ პრიორიტეტად გამოყო და თქვა, რომ “გაუქმდება უსარგებლო კომიტეტები და შეხვედრები”. დეივიმ ხარჯების შემცირებაც დააანონსა.

მანვე წუხილი გამოთქვა, რომ BBC აქამდე უფრო მრავალფეროვან და ინკლუზიურ ორგანიზაციად არ იქცა, რომელიც თითოეული ჯგუფის ინტერესების უფრო მკაფიო გამომხატველი იქნებოდა. მან პირობა დადო, რომ იგი იმუშავებს ამ მიმართულებით BBC-ის საქმიანობის გაუმჯობესებაზე, რათა მან “კიდევ უფრო თვალსაჩნოდ ასახოს ის საზოგადოება, რომელსაც იგი ემსახურება”.

ტიმ დეივის სამომაველო გეგმების პრიორიტეტებში ასევე შედის ონლაინმომსახურებიდან უფრო მეტი სარგებლის მიღება და რეკლამიდან მიღებული შემოსავლების ზრდა.

წყარო: bbc.com

ქართული ონლაინ გამოცემების ნაწილის მიერ გავრცელებული ამბავი, თითქოს მასაჩუსეტსის შტატში მორგის თანამშრომელს, 29 წლის დემიენ კოულის კორონავირუსი ინფიცირებულ გვამთან სექსუალური კონტაქტის შემდეგ დაუდგინდა, ყალბია.

ამის შესახებ მასალა ონალაინ გამოცემა newposts-მა 16 აგვისტოს გამოაქვეყნა. Სტატიაში ნათქვამია, რომ მარტოხელა მამაკაცი, რომელსაც პირდაპირი, დაუცველი შემხებლობა, რამდენიმე გვამის გარდა არავისთან ჰქონია, „იძულებული გახდა ეღიარებინა, რომ მას ინტიმური კონტაქტი ჰქონდა რამდენიმე გვამთან“.

„კორონავირუსზე გამოკვლევის შემდეგ აღმოჩნდა, რომ დემიენის მიერ წაბილწული გვამებიდან რამდენიმეს ინფექცია მართლაც აღმოაჩნდათ, თუმცა, სავარაუდოდ ვირუსი სიცოცხლეში უსიმპტომოდ მიმდინარეობდა და ამის შესახებ არაფერი იცოდნენ. ეს ადასტურებს იმას, რომ კორონავირუსი შეიძლება გარდაცვლილი ადამიანებისგანაც ისევე გავრცელდეს, როგორც ცოცხლებისგან“, - ვკითხულობთ მასალაში.

Newposts-ი ინფორმაციას კანადაში რეგისტრირებულ ვებგვერდ World News Daily Report-ზე დაყრდნობით წერს, რომლის მთავარი მიმართულება მსოფლიოში მიმდინარე ამბების „სასაცილო“ რაკურსში წარმოჩენა და „მაღალი ხარისხის სატირული“ მასალების მომზადებაა.

„World News Daily Report-ი პასუხისმგებელობას იღებს მისი სატირული ხასიათის მასალებსა და მათ გამოგონილ შინაარსზე. მასალებში წარმოჩენილი ყველა პერსონაჟი სრულად გამოგონილები არიან და მათი ნებისმიერ ადამიანთან მსგავსება მხოლოდ სასწაულის დამსახურებაა“, - ვკითხულობთ ვებგვერდის აღწერილობაში.

ო

დღეიდან, 1-ლი სექტემბრიდან,  "ბავშვთა უფლებათა კოდექსი" ძალაში შევიდა და „მაუწყებლობის შესახებ კანონში“ შეტანილი ცვლილებები ამოქმედდა, რომლის მიხედვითაც მაუწყებლებს სამაუწყებლო ბადის დაგეგმვისა და მედიაშინაარისის თვალსაზრისით გარკვეული ვალდებულებები და შეზღუდვები უწესდებათ.

ცვლილებები საქართველოს პარლამენტის „ადამიანის უფლებათა კომიტეტის“ თავმჯდომარის სოფო კილაძის ინიციატივით „ბავშვის უფლებათა კოდექსში“ შესატანი ცვლილებების პაკეტის ფარგლებში შემუშავდა და როგორც ავტორი განმარტავს, მათი მიზანი არასრულწლოვნის მავნე ზეგავლენისგან დაცვაა.

„მაუწყებლობის შესახებ კანონში“ შეტანილი ცვლილებებით:

• მაუწყებელი ვალდებულია უზრუნველყოს ბავშვისთვის საფრთხის შემცველი ინფორმაციისგან არასრულწლოვნის დაცვა;
• მაუწყებელს ეკრძალება ისეთი პროგრამის გადაცემა ან პროგრამაში ისეთი მასალის განთავსება, რომელმაც შეიძლება ზიანი მიაყენოს არასრულწლოვნის ფიზიკურ, ფსიქოლოგიურ, ინტელექტუალურ და სულიერ განვითარებას, აგრეთვე მის ფსიქიკურ და ფიზიკურ ჯანმრთელობას.
• მაუწყებელს ეკრძალება ისეთი პროგრამის გადაცემა ან პროგრამაში ისეთი მასალის განთავსება, რომელმაც შეიძლება ზიანი მიაყენოს არასრულწლოვნის სოციალიზაციას.
• მაუწყებელი ვალდებულია სამაუწყებლო ბადე დაგეგმოს შემდეგი შეზღუდვების გათვალისწინებით:

1. 18 წლამდე არასრულწლოვნისთვის შეუფერებელი პროგრამა სამაუწყებლო ბადეში არ განათავსოს 6 საათიდან 24 საათამდე;
2. 15 წლამდე არასრულწლოვნისთვის შეუფერებელი პროგრამა სამაუწყებლო ბადეში არ განათავსოს 6 საათიდან 23 საათამდე;
3. 12 წლამდე არასრულწლოვნისთვის შეუფერებელი პროგრამა სამაუწყებლო ბადეში არ განათავსოს 6 საათიდან 21 საათამდე;
4. 7 წლამდე არასრულწლოვნისთვის შეუფერებელი პროგრამა სამაუწყებლო ბადეში არ განათავსოს 6 საათიდან 21 საათამდე.

ცვლილების თანახმად, სამაუწყებლო ბადეში ასეთი პროგრამა შეიძლება განთავსდეს მხოლოდ სათანადო და მკაფიო გაფრთხილებით, რომ იგი შესაბამისი ასაკის არასრულწლოვნისთვის შეუფერებელ მასალას შეიცავს. გაფრთხილება მოიცავს სპეციალურ ვიზუალურ ნიშანდებას მასალის გადაცემისას განუწყვეტლად, აგრეთვე ტექსტურ და ვერბალურ გაფრთხილებას წინასწარ, მასალის გადაცემამდე.

ამასთან, საკანონმდებლო ინიციატივით ის კრიტერიუმებიც განისაზღვრა, რომლებზე დაყრდნობითაც, მაუწყებლებმა სამაუწყებლო ბადე უნდა დაგეგმონ. ესენია: პროგრამა (ანონსი), რომელიც შეიცავს: სქესობრივი აქტის, სექსუალური სცენის ან სექსუალური ძალადობის სცენის გრაფიკულ გამოსახულება; ძალადობის ამსახველ სცენას ახლო ხედით (გარდა შემეცნებით-საგანმანათლებლო, ისტორიული, ფანტასტიკური ან კომედიური ჟანრის პროგრამისა); ნარკოტიკული საშუალების მოხმარების სცენას, მისი დამზადების ან მოხმარების წესის ახსნა-განმარტებას და მოხმარების გამართლებას ან მოწონებას; თამბაქოს ან ალკოჰოლის მოხმარების გამართლებას ან მოწონებას და ა.შ.

აღნიშნული მოთხოვნების დარღვევის გამო, შესაძლოა, კომისიამ მაუწყებლებს ლიცენზია შეუჩეროს.


პირველი სექტემბრიდან ამოქმედებულ ცვლილებებს ტელეკომპანია „მთავარია არხის“ „ფორმულას“, „ტელეკომპანია პირველის“, „კავკასიისა“ და „რეგიონულ მაუწყებელთა ალიანსის“ პარლამენტისა და კომუნიკაციების კომისიის მისამართით გავრცელებული მიმართვა მოჰყვა, რომელშიც ისინი საკანონმდებლო ცვლილებებში მთელი რიგი საკითხების გარშემო არსებულ „ბუნდოვანებაზე“ მიუთითებენ და მიმართვის ადრესატებისგან შესაბამის განმარტებებს ითხოვენ.

„კეთილშობილური მიზნის ფასადირებით ცვლილებების კანონში გადმოტანით, სახელმწიფოს ეძლევა ბერკეტი განახორციელოს მაუწყებლების სრული სარედაქციო კონტროლი, რის შედეგადაც მაუწყებლებს შეექმნათ მძიმე ფინანსური პრობლემები სანქციის სახით და საბოლოო ჯამში, შეუჩერდებათ მაუწყებლობის უფლებაც“, - აცხადებენ ისინი.

არასამთავრობო ორგანიზაცია „საქართველოს დემოკრატიული ინიციატივამ“ (GDI) 31 აგვისტოს, მთავარი არხის, ფორმულას, ტელეკომპანია კავკასიასა და ტელეკომპანია პირველის და სერიალ „ჩემი ცოლის დაქალების“ შემოქმედებითი ჯგუფის სახელით საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს კონსტიტუციური სარჩელით მიმართა.

GDI მიიჩნევს, რომ მაუწყებლებისთვის დღეს ამოქმედებული საკანონმდებლო ნორმები ცენზურაა და არაკონსტიტუციურად უნდა გამოცხადდეს.

“კანონში გამოყენებული ტერმინები, იმდენად ფართო და ბუნდოვანია, რომ კომუნიკაციების კომისიას შესაძლებლობას აძლევს მისი სუბიექტური შეხედულებით გადაწყვიტოს რა გაუშვას მაუწყებელმა ეთერში და რა არა. მსგავსი საკანონმდებლო ჩარჩო მაუწყებლებს მათი ეთერის შინაარსის განსაზღვრისას იმდენად დამოკიდებულს ხდის კომუნიკაციების კომისიაზე, რომ ატარებს ცენზურის მაკორექტირებელ ეფექტს და ეწინააღმდეგება ცენზურის დაუშვებლობის აბსოლუტურ ხასიათს”, - აცხადებს GDI.

ორგანიზაციის შეფასებით, მედიის თავისუფლებისთვის მსგავსი შებოჭვა განსაკუთრებით დაუშვებელი და საფრთხის შემცველი წინასაარჩევნო პერიოდშია. მაშინ, როდესაც გამოხატვისა და ინფორმაციის თავისუფლებას უდიდესი მნიშვნელობა ენიჭება ქვეყანაში დემოკრატიული პროცესების ხელშეწყობისთვის.

“სადავო ნორმების არაკონსტიტუციურად ცნობასთან ერთად, სარჩელით ასევე ვითხოვთ საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ გადაწყვეტილების მიღებამდე მათი მოქმედების შეჩერებას. მიგვაჩნია, რომ ნორმებს აქვს რესურსი უარყოფითად იმოქმედოს, არა მხოლოდ მათში ჩამოთვლილი ინფორმაციის, არამედ იმ ინფორმაციის გავრცელებაზეც რაც სცდება მათი დაცვის სფეროს და რომელზე წვდომაც, საზოგადოების განსაკუთრებულ ინტერესს წარმოადგენს. მაუწყებელთა საქმიანობის შეჩრების საფრთხე და ინფორმაციის თავისუფლების ასეთი შეზღუდვა კი შეუქცევად ზიანს წარმოადგენს როგორც მაუწყებლებისთვის, ასევე იმ ადამიანებისთვის ვისაც სურს ინფორმაციის მიღება”, - ნათქვამია GDI-ის განცხადებაში.

არასამთავრობო ორგანიზაცი “საერთაშორისო გამჭვირვალობა საქართველოს” 25 აგვისტოს განცხადებით, პარტია “პატრიოტთა ალიანსის” რეკლამები, რომლებიც ბოლო კვირის განმავლობაში ტელეკომპანია „ობიექტივის“ ეთერში ტრიალებს, არჩევნების ოფიციალურად გამოცხადებამდე აკრძალულია და „მაუწყებლობის შესახებ“ კანონის დარღვევად ითვლება.

ორგანიზაციის თქმით, 18 აგვისტოდან ტელეკომპანია “ობიექტივზე” ვიდეორგოლები გადის, რომლებშიც პატრიოტთა ალიანსის ერთ-ერთი ლიდერი, ირმა ინაშვილი პარტიული სიმბოლიკის და საარჩევნო ნომრის ფონზე, ეკონომიკურ პროექტებზე საუბრობს და მაყურებელს მათი არჩევნებში გამარჯვების შემთხვევაში ამ პროექტების განხორციელებას ჰპირდება.

„მიუხედავად იმისა, რომ რეკლამებში არ არის მითითებული წინასაარჩევნო/პოლიტიკური რეკლამისთვის საჭირო ატრიბუტები (ფასიანი/უფასო პოლიტიკური რეკლამა და საარჩევნო სუბიექტი), ვიდეორგოლები თავიანთი შინაარსით ცალსახად წარმოადგენს „საარჩევნო კოდექსით“ განსაზღვრულ პოლიტიკურ რეკლამას. შესაბამისად, აშკარაა, რომ მაუწყებლის ეთერში არასაარჩევნო პერიოდში განთავსებულია პოლიტიკური შინაარსის რეკლამები, რაც „მაუწყებლობის შესახებ“ კანონითა და საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის 2017 წლის 15 ივნისის N392/18 გადაწყვეტილების თანახმად, აკრძალულია“, - ვკითხულობთ „საერთაშორისო გამჭვირვალობის“ განცხადებაში.

ორგანიზაციისვე განცხადებით, “თუ დადგინდა, რომ ზემოაღნიშნული სარეკლამო შინაარსის ვიდეორგოლები უსასყიდლოდ გადის ტელეკომპანია „ობიექტივის” ეთერში, ადგილი ექნება ტელეკომპანიის მიერ პოლიტიკური გაერთიანება „საქართველოს პატრიოტთა ალიანსის“ სასარგებლოდ განხორციელებულ შემოწირულებას”.

“საერთაშორისო გამჭვირვალობა საქართველო” მიმართავს:

საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნულ კომისიასა და სახელმწიფო აუდიტის სამსახურს - შეისწავლონ აღნიშნული საკითხი და მიიღონ შესაბამისი გადაწყვეტილებები;

ტელეკომპანია „ობიექტივსა” და პატრიოტთა ალიანსს - ოფიციალური წინასაარჩევნო პერიოდის დაწყებამდე შეწყვიტონ მაუწყებლის ეთერში მსგავსი შინაარსის ვიდეორგოლების განთავსება.

„პრესისა და მედიის თავისუფლების ევროპული ცენტრი“ (ECPMF) ევროპულ ინსტიტუტებს მიმართავს თვალყური ადევნონ ქართველი ჟურნალისტის, გიორგი გაბუნიას მიმართ არსებულ საფრთხეებს და საქართველოში ყველა ჟურნალისტისა და მედიის სფეროში მომუშავე ადამიანების მხარდასაჭერად იმუშაონ.

„მედიაჩეკერი“ ECPMF-ის მიერ 18 აგვისტოს გავრცელებული განცხადების თარგმანს გთავაზობთ:

„პრესისა და მედიის თავისუფლების ევროპული ცენტრის სახელით, გვსურს, თქვენი ყურადღება ცნობილი ქართველი ჟურნალისტის, გიორგი გაბუნიას მიმართ განხორციელებულ მუქარებზე გავამახვილოთ, რასაც ერთი პირის დაკავება მოჰყვა, რომელიც, სავარაუდოდ, გიორგი გაბუნიას მკვლელობას გეგმავდა.

გიორგი გაბუნიას მონოლოგს, სადაც მან რუსეთის პრეზიდენტი ვლადიმირ პუტინი გააკრიტიკა, საქართველოსა და რუსულად მოსაუბრე ქვეყნებში არაერთგვაროვანი შეფასებები მოჰყვა. ამისთვის იგი ორი თვით საქმიანობასაც ჩამოაცილეს, აღნიშნული სწორედ იმ დროს მოხდა, როდესაც ტელეკომპანია „რუსთავის -2-ში”, სადაც იგი მუშაობდა მფლობელები შეიცვალნენ. რუსეთისა და საქართველოს ხელისუფლებების წარმომადგენლებმა გაბუნიას მონოლოგი მყისიერად დაგმეს. საქართველოს პრეზიდენტმა სალომე ზურაბიშვილმა თქვა, რომ მისი სიტყვები ქვეყნის სახელმწიფოებრიობისთვის საფრთხის შემცველი იყო. რუსეთი საქართველოს ეკონომიკური სანქციებით დაემუქრა. რუსეთის დუმაში კი გაბუნიას ექსტრადირება მოითხოვეს. გაბუნიას მიმართ მუქარის შემცველი ტექსტები ჩეჩნეთიდან გაგრძელდა. ჩეჩნეთის ლიდერმა რამზან კადიროვმა საქართველოს ხელისუფლებას გაბუნიას წინააღმდეგ საქმის აღძვრისკენ მოუწოდა, ამასთან „ტელეგრამზე“ ძალადობრივი მუქარის შემცველი ტექსტი გამოაქვეყნა და თქვა: „გაბუნიას ურჩევნია შვიდი ღობის იქით დაიმალოს, რადგანაც პირველივე ადამიანი, რომელიც მას შეხვდება, იმას მიუზღავს, რაც დაიმსახურა“.

2020 წლის 15 ივნისს, „ტელეკომპანია ფორმულამ“ ინფორმაცია გაავრცელა, რომ სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურმა, რუსეთის მოქალაქე დააკავა, რომელიც, სავარაუდოდ, გიორგი გაბუნიას მკვლელობას გეგმავდა. ამასთან, იმ დროს როდესაც, აღნიშნულ საკითხზე გამოძიება ჯერ კიდევ მიმდინარეობს, ტელეკომპანია „მთავარი არხის“ დირექტორმა ნიკა გვარამიამ გიორგი გაბუნიას მკვლელობის დაგეგმვაში რამზან კადიროვი საჯაროდ დაადანაშაულა. რამდენადაც, დაკავებული რუსეთის მოქალაქის მიმართ გამოძიება კვლავაც გრძელება, მოვუწოდებთ საქართველოს ხელისუფლებას გადადგას ყველა საჭირო ნაბიჯი იმის დასადგენად, თუ ვინ გეგმავდა, ვინ იძლეოდა დავალებებს და ვინ აფინანსებდა მკვლელობას და პასუხისგებაში მისცეს ისინი. ეს იქნება მნიშვნელოვანი წინგადადგმული ნაბიჯი ჟურნალისტების მიმართ მუქარების აღსაკვეთად და იმის საჩვენებლად, რომ კანონის წინაშე ყველა თანასწორია“.

წყარო: ecpmf.eu

9 აგვისტოს ტელეკომპანია “მთავარი არხის” გადაცემა “პოსტ ფაქტუმის” ერთ-ერთი სიუჟეტი, დიდი თანხის სანაცვლოდ სოციალური მუშაკებისა და სოციალური სამსახურის ხელმძღვანელი პირების არასრულწლოვანთა ვაჭრობაში სავარაუდო ჩართულობის შესახებ, სრულიად დაუსაბუთებელ, კონკრეტული ფაქტებისა და სარწმუნო არგუმენტების გარეშე, მხოლოდ ვარაუდებზე დამყარებულ მსჯელობას ეფუძნებოდა.

კერძოდ, თემის წარდგენისას, წამყვანმა ამბის თხრობა იმ ფორმით დაიწყო, რომ ზემოთ ხსენებული პირების მძიმე დანაშაულში სავარაუდო ჩართულობის სარწმუნოობის შესახებ საზოგადოებრივი აზრი წინასწარ მოამზადა. “სოციალური მუშაკები, გარიგებული უშვილო ოჯახებთან და დიდი თანხების სანაცვლოდ სხვის შვილებს ყიდიან”, - სწორედ ამ ტექსტით დაიწყო მან ამბის მოყოლა და შემდგომ მისივე ვრცელი მონოლოგი, მხოლოდ ვარაუდებით გამყარებული თეორიებით განაგრძო.

წამყვანმა ქვეყანაში იმგვარი სქემის მოქმედების შესახებ გვიამბო, რომლის მიხედვითაც საქართველოში, თითქოს, სოციალური მუშაკები წლობით უშვილო ოჯახებს “დიდი ფულის სანაცვლოდ” ეხმარებიან. უფრო კონკრეტულად კი, თითქოს, საგულდაგულოდ, ისეთ ღარიბ, სოციალურად დაუცველ ოჯახებს ეძებენ, სადაც მცირეწლოვანი ბავშვები იზრდებიან და მიზანმიმართულად ოჯახურ მდგომარეობას “ისე საშინლად აღწერს”, რომ “რომ იქ დაიდოს დასკვნა, თითქოს იქ ბავშვის დატოვება დაუშვებელია”.

“ამ დასკვნის საფუძველზე მშობლებს ბავშვს ართმევენ, დროებით გადაჰყავთ სხვა ოჯახში და გარკვეული ხნის შემდეგ, სამუდამოდ გააშვილებენ, ანუ ახალ მშობლებს უპოვნიან. ეს ახალი მშობლები კი - სწორედ ის უშვილო წყვილი აღმოჩნდება, რომელმაც ამ ბავშვში ფული გადაიხადა”, - აგრძელებს წამყვანი დამაჯერებლად, ყოველგვარი არგუმენტებისა და მყარი დასაბუთების გარეშე და ვარაუდზე დაყრდნობით უშვებს, რომ ამ სქემაში, “დიდი ალბათობით, სოციალური სამსახურის ხელმძღვანელობაც იქნება ჩართული”.

მსჯელობაში ერთ-ერთი დედის ვარაუდებს იშველიებს, რომლის არასრულწლოვანი ვაჟი სოციალური სამსახურის გადაწყვეტილებით, აპრილის თვეში კახეთის ერთ-ერთ რაიონში მინდობით აღზრდაში გადაიყვანეს. დედის რწმენით, მას ოჯახში არსებული სოციალური გარემო განზრახ, ხელოვნურად იმისთვის დაუმძიმეს, რომ მისთვის “ბავშვის ჩამორთმევა უფრო ადვილი ყოფილიყო”.

წამყვანის ვრცელი მონოლოგის შემდეგ, ამბის თხრობა იმავე პათოსითა კონკრეტული მტკიცებულებებისა და დამაჯერებელი არგუმენტების გარეშე გაგრძელდა თემაზე მომზადებულ სიუჟეტშიც. ჟურნალისტიც ბავშვის ოჯახის ვერსიას იმეორებს, რომლის თანახმადაც, საქმე შესაძლო დანაშაულთან გვაქვს და რომ “სოციალური სამსახური ბავშვის გასხვისებას გეგმავს”.

ამავე ვერსიას ავითარებს სიუჟეტის კიდევ ერთი გმირი, რომლის ვინაობაც დაკონკრეტებული არა არის და რომელიც, ასევე, მხოლოდ ვარაუდებზე დაყრდნობით ამბობს, რომ ოჯახიდან ბავშვი მხოლოდ იმიტომ წაიყვანეს, რომ იგი “სუპერ მდიდარი ოჯახისთვის უნდოდათ”.

მიუხედავად იმისა, რომ გადაცემის წამყვანის საკმაოდ ვრცელი მონოლოგი და ვრცელი სიუჟეტიც სოციალური მუშაკების დიდი თანხების სანაცვლოდ არასრულწლოვნების გაყიდვის დანაშაულებრივ სქემაში სავარაუდო ჩართულობას ეხებოდა, შემოთავაზებულ მასალაში აღნიშნულის რაიმე მყარი დასაბუთება, კვალიფიციური არგუმენტაცია ან კონკრეტული მტკიცებულება ვერ ვნახეთ.

გარდა ამისა, სიუჟეტში წარმოჩენილი არ იყო მეორე მხარე, რომელსაც საპასუხო კომენტარის გაკეთებისა და წარდგენილი მძიმე ბრალდებების უარყოფის ან გაბათილების შესაძლებლობა ექნებოდა. ჟურნალისტმა სიუჟეტის მიწურულს მხოლოდ ის თქვა, რომ მან იმ სოციალურ მუშაკთან დაკავშირება სცადა, რომელიც კონკრეტულ საქმეზე მუშაობდა, თუმცა უშედეგოდ.

მასალაში მის მიერ მოპასუხე მხარის წარმოჩენის სხვა მცდელობა არ იკვეთებოდა. შესაბამისად, გაუგებარი დარჩა, რატომ არ სცადა ავტორმა უშუალოდ პასუხისმგებელი უწყების წარმომადგენლის ან სხვა ოფიციალური პირის პოზიციის ჩვენება, რომელიც მაყურებელს მომხდართან მიმართებით მათ ვერსიას გააცნობდა და მიღებული გადაწყვეტილების მიზეზებს ახსნიდა.

ამბის ცალმხრივად, სანდო წყაროების, ფაქტებისა და მტკიცებულებების გარეშე გაშუქება, ასევე, საკმაოდ მძიმე ბრალდებების მხოლოდ დაინტერესებული მხარის ვარაუდებსა და ეჭვებზე დამყარება, ქმნიდა შთაბეჭდილებას, რომ არხის მიზანი არსებული პრობლემის არა მრავალმხირი, კომპლექსური და კვალიფიციური წარმოდგენა, არამედ მხოლოდ სენსაციური გაშუქება და კონკრეტული საჯარო სამსახურის დისკრეტიცია, აგრეთვე მის გარშემო საზოგადოებრივი აზრის ფორმირება და მისი ნაგეტიური მიმართულებით წარმართვა იყო.

ამბავი პირველად 26 ივლისს ტელეკომპანია "პირველმა" გააშუქა. სიუჟეტში დედა ვარაუდს გამოთქვამდა, რომ მას შვილი სოციალურმა სააგენტომ გაშვილების მიზნით ჩამოართვა.

ირანში ერთ-ერთი ყოველდღიური გამოცემა ექიმის იმ ინტერვიუს გამოქვეყნების შემდეგ დახურეს, სადაც იგი ხელისუფლების მხრიდან ქვეყანაში არსებული COVID-19-ის სტატისტიკის მასშტაბების დამალვის შესახებ საუბრობდა. ინფორმაციას Bloomberg-ი ავრცელებს.

ინტერვიუში ირანის ერთ-ერთმა ეპიდემიოლოგმა, რომელიც ირანის კორონავირუსის ეროვნული სამუშაო ჯგუფის წევრია, თქვა, რომ ქვეყნის ხელისუფლებამ ვირუსის პირველი შემთხვევა პოლიტიკური და უსაფრთხოების მიზეზით დამალა.

„დარწმუნებული ვარ, რომ ჯანდაცვის სამინისტროს მიერ ვირუსის ოფიციალურად გაცხადებული დადასტურებული შემთხვევების რაოდენობა არსებულ რეალობის მხოლოდ 1/20-ს ასახავს“, - თქვა მან ინტერვიუში.

ინტერვიუ გაზეთში კვირას, 9 აგვისტოს გამოქვეყნდა. ორშაბათს, 10 აგვისტოს კი, ირანის კულტურისა და ისლამური ორიენტაციის სამინისტროს მედიის სამეზედამხედველო საბჭომ გამოცემის დაუყოვნებლივ დახურვის ბრძანება გასცა.

ინფორმაციას იმის შესახებ, რომ ირანის ისლამურ რესპუბლიკაში კორონავირუსით გარდაცვლილითა რაოდენობა, შესაძლოა, თითქმის სამჯერ აღემატებოდეს ოფიციალურ მონაცემებს, BBC-ც ავრცელებს.

---

მთავარი ფოტო: Ali Mohammadi/Bloomberg

მეზობელი ლატვიის შემდეგ, RT-ის მაუწყებლობა ლიეტუვამაც აკრძალა. გადაწყვეტილება ლიეტუვის რადიოსა და ტელევიზიის კომისიამ საგარეო საქმეთა სამინისტროს რეკომენდაციით მიიღო. მიზეზად ლატვიის მსგავსად, ამ შემთხვევაშიც, სავარაუდოდ, მაუწყებლის მმართველობაში ევროკავშირის მიერ შავ სიაში შეყვენილი რუსი ჟურნალისტის დიმიტრი კისილიოვის ყოფნა დასახელდა. აკრძალვა ჯამში RT-ის ხუთ არხს: RT-ს, RT HD-ს, RT Spanish-ს, RT Documentary-ს და RT Documentary HD-ს ეხება.

RT ლატვიაში, ლიეტუვასა და ბალტიისპირეთში, კრემლის პროპაგანდისტულ ინსტრუმენტად აღიქმება, რომელიც რეგიონში მცხოვრებ ეთნიკურად რუს მოქალაქეებზე გავლენის მოსახდენად გამოიყენება.

ლატვიამ იგივე გადაწყვეტილება თვის 30 ივნისს მიიღო. მაშინ, თავად კისილიოვმა ლატვიის გადაწყვეტილება სასაცილოდ მიიჩნია და განმარტა, რომ იგი RT-ზე პასუხისმგებელი არასდროს ყოფილა. კისილიოვი მიიჩნევდა, რომ ლატვიას RT-ისთვის ბოდიში უნდა მოეხადა და მისი მაუწყებლობა აღედგინა.

ევროკავშირმა კისილიოვის წინააღმდეგ სანქციები 2014 წელს, რუსეთის მიერ ყირიმის ანექსიის დროს კრემლის პროპაგანდის წახალისების გამო აამოქმედა.

ამავე თემაზე:

• ლატვიამ რუსული ტელევიზია RT-ის მაუწყებლობა აკრძალა

წყარო: abcnews.go.com

გიორგი რურუა, როგორც წარსულში მძიმე დანაშაულებისთვის წითელი ცირკულარით ძებნილი, სერიული მკვლელი, მაფიოზი და კრიმინალი - როგორ წარმოაჩენდა სამაუწყებლო და ონლაინ მედიის ნაწილი ტელეკომპანია “მთავარი არხის” ერთ-ერთ დამფუძნებელს გიორგი რურუას, მას შემდეგ, რაც ოპოზიცია ხელისუფლებისგან საკონსტიტუციო ცვლილებებზე მიღწეული შეთანხმების მხარდაჭერის წინაპირობად მის გათავისუფლებას ასახელებდა.



ბოლო ერთ თვეში, “იმედმა” გიორგი რურუას 4 სიუჟეტი მიუძღვნა. ერთ-ერთი პირველი ვრცელი სიუჟეტი 7 ივნისს, კვირის შემაჯამებელ გადაცემა”იმედის კვირაში” მომზადდა. 11 წუთიანი სიუჟეტი სახელწოდებით - “რურუას კრიმინალური წარსული” - სრულად გიორგი რურუას მიერ 90-იან წლებში “ადამიანის გატაცებას, ყაჩაღობას, თანხის გამოძალვას, [ქვეყნიდან] გაქცევას და ამერიკაში ყალბი პასპორტით ცხოვრებას” ეხებოდა.

“რურუას სახელს 90-იანი წლების საქართველოს არაერთი სისხლიანი ვენდეტა უკავშირდება, მათ შორის, შატბერაშვილის ქუჩაზე [მომხდარი] გახმაურებული მკვლელობა”, - თქვა თემის წარდგენისას წამყვანმა და დასძინა, რომ ერთ-ერთი მოკლულის ოჯახზე ახლა განხორციელებული მუქარის შესახებ, შსს-მ მოკვლევაც დაიწყო.

ამის შემდეგ, სიუჟეტი გიორგი რურუას მიერ ქვეყნიდან გაქცევისა და მექსიკიდან აშშ-ში ყალბი პასპორტით გადასვლის ვრცელი ისტორიით გრძელდება საიდანაც ვიგებთ, რომ “ადამიანის გატაცების, ყაჩაღობის და გამოძალვისთვის 1997 წლიდან ინტერპოლის წითელი ცირკულარით ძებნილი გიორგი რურუა ჯორჯიის შტატში საზღვრის უკანონოდ კვეთისთვის 2000 წელს დააკავეს” და საქართველოში ჩამოიყვანეს.

ავტორი დეტალურად ყვება, რომ რურუას ძებნის ისტორია 1995 წელს იწყება და მაშინ “ინტერპოლის ცენტრალური სამდივნოსთვის საქართველოდან გაგზავნილ თხოვნაში რურუა დახასიათებულია, როგორც აგრესიული, შეიარაღებული, მკვლელობისადმი მიდრეკილი, გამოძალვასა და ადამიანის გატაცებაში ბრალდებული”.

სიუჟეტის ავტორი, გიორგი რურუას საქართველოში დეპორტირების შემდეგ, მის წინააღმდეგ დაწყებულ სამართლებრივ საქმეებსაც იხესენებს და გვიყვება, რომ მას გამოძიება რამდენიმე დანაშაულს ედავებოდა. მათ შორის იყო, “თანამზრახველებთან” ერთად, მოქალაქის გატაცება, ცემა და იარაღის მუქარით დიდი ოდენობის თანხის გამოძალვა.

მასალაში 1993 წელს თბილისში, შატბერაშვილის ქუჩაზე მომხდარი მკვლელობის ისტორიაც ცოცხლდება, რომელშიც, როგორც სიუჟეტიდან ვიგებთ, სხვა პირებთან ერთად, გიორგი რურუასაც ამხელდნენ. მართალია, ავტორი განმარტავს, რომ ეს საქმე არავის გამოუძიებია, თუმცა ამატებს, რომ ერთ-ერთი მოკლულის ოჯახი მომხდარში სწორედ გიორგი რურუას ადანაშაულებს.

სიუჟეტში ერთ-ერთი გარდაცვლილის და ე.წ. “ვერის საძმოს” მიერ, რომლის შემადგენლობაშიც გიორგი რურუაც მოიაზრებოდა, ჯერ მისი შვილის, შემდეგ კი - მისი ძმის და კიდევ ორი პირის მკვლელობის შესახებ ყვება და ამბობს, რომ ბოლო მკვლელობის მოწმე მისი რძალიც იყო.

ამბიდან ისიც შევიტყეთ, რომ მკვლელობას კიდევ ორი მოწმე ჰყავდა, მათგან ერთი რურუას საქართველოში დეპორტირებისას ცოცხალი უკვე აღარ იყო, ხოლო მეორე საკუთარ სახლში რამდენიმე თვეში მოკლეს. ამასთან, ისიც გავიგეთ, რურუას საქმის გამომძიებელი, რომელმაც მისი ექსტრადირების შემდეგ, საქმე გადაიბარა, “ნაციონალური მოძრაობის” ხელისუფლებაში მოსვლის შემდეგ, სამსახურებრივი უფლებამოსილების გადამეტებისთვის დააკავეს” და “მან ციხეში, საეჭვო ვითარებაში თავი ჩამოიხრჩო”.

ჟურნალისტმა ისიც თქვა, რომ საქმის მასალების მიხედვით, რურუას გამოძიების საწყის ეტაპზე ალიბი შეუქმნეს, თითქოს იგი ჯაბა იოსელიანთან ერთად ზუგდიდში იმყოფებოდა და ალიბს ხელს “ბევრი მხედრიონელი აწერდა”, რომელთაგან ერთ-ერთმა 26 წლის შემდეგ აღიარა, რომ იმ დროს იგი “ზუგდიდში არ იმყოფებოდა და იქ ვერც გიორგი რურუას ნახავდა”.

“რურუების გვარი და გასამხედროებული დაჯგუფება, რომელსაც ე.წ. “ბოროტების საძმოდ” მოიხსენიებდნენ 90-იანი წლების ბევრ კრიმინალურ შემთხვევას უკავშირდება. გიორგი რურუას ოჯახის 7 წევრის მკვლელობაში ადანაშაულებს თამარ თორაძე. გიორგი ჭანტურიას პოლიტიკურ მკვლეობაში კი რურუები წლების შემდეგ, ირინა სარიშვილმა ამხილა. ამ ე.წ. საძმოს უკავშრებდნენ ედუარდ შევარდნაძეზე თავდასხმასაც”, - თქვა სიუჟეტის ავტორმა.

მასალაში ყოფილი სახალხო დამცველის სოზარ სუბარის კომენტარსაც ვისმენთ, რომელიც ამბობს, რომ 2007 წელს, რამდენიმე დაჯგუფებიდან, ყველაზე სასტიკი - “რურუების დაჯგუფების” წევრები “დადიოდნენ ბაზრობებზე და ხალხს აშინებდნენ, რომ თუკი ისინი აქციაზე გასვლას გაბედავდნენ, მათ უსასტიკესად დასჯიდნენ”.

სიუჟეტის ავტორის შეფასებით, გიორგი რურუა ახლა მათთვის არის პოლიტპატიმარი, “ვინც ასეთივე მეთოდებით უსწორდებოდა ყველას, ვისთვისაც მათი პოლიტიკა მიუღებელი იყო”. “ახლა, სააკაშვილის კლასტერისთვის საარჩევნო სისტემის ცვლილების ბედიც და დემოკრატიაც სწორედ კრიმინალური წარსულის მქონე გიორგი რურუას თავისუფლებაზე გადის”, - დასძენს იგი.

ვრცელი სიუჟეტიდან ვერ მივიღეთ პასუხი კითხვაზე, თუ რა კავშირი აქვს გიორგი რურუას წარსულ საქმიანობას მის ამჟამინდელ პატიმრობასთან და რა საერთო ხაზი აერთიანებდა მის ძველ ისტორიას ამჟამინდელ ვითარებასთან. გაუგებარია რატომ გადაწყვიტა არხმა პირის წარსული “დანაშაულების” არსებულ რეალობასთან დაკავშირება, მაშინ როდესაც ამ ორ მოცემულობას შორის რაიმე ტიპის კვეთა და მიზეზ-შედეგობრივი კავშირი შემოთავაზებულ სიუჟეტში არ იკვეთებოდა.

“იმედმა” თემაზე იმავე შინაარსის სიუჟეტები მოამზადა 18, 24 და 28 ივნისსაც.

გიორგი რურუას დისკრედიტაციის მცდელობას კამპანიური ხასიათი ჰქონდა ონლაინ მედიის ნაწილშიც. მაგალითად, გამოცემები: “მარშალპრესი”, “კვირა.ჯი”, “თვალსაზრისი” და “რეპორტიორი” რურუას “კრიმინალური წარსულით” განსაკუთრებით მას შემდეგ დაინტერესდნენ, რაც ოპოზიციამ 8 მარტის შეთანხმების ფარგლებში მისი გათავისუფლება მოითხოვა და “ერთიანმა ნაციონალურმა მოძრაობამ” და “ევროპულმა საქართველომ” ამ მიზეზით საკონსტიტუციო ცვლილებებს მხარი არ დაუჭირეს.

“კრიმინალი ჟორჟიკა”, “საერთაშორისო ნაძირალა”, “სერიული მკვლელი”, “მაფიოზი”, - ეს არასრული ჩამონათვალია იმ ეპითეტებისა, რომლითაც გიორგი რურუას დახასიათება ზემოთ ჩამოთვლილ გამოცემებს მასალების სათაურებშივე გამოჰქონდათ.

მსგავსი მძიმე ბრალდებების გაჟღერებისას, “მარშალპრესი”, “კვირა.ჯი”, “თვალსაზრისი” და “რეპორტიორი”, ძირითადად, მთავრობის წევრების განცხადებებს ანდა ფეისბუქ მომხმარებლების სტატუსებს ეყრდნობოდნენ. გამოცემები, ასევე, ახალ ამბად აქვეყნებდნენ „ქართული ოცნების“ კონსულტანტის, მუსიკოსის, ექსპერტისა თუ ჟურნალისტის სტატუსით მოყვანილი პირების ფეისბუქ პოსტებს.

მაგალითად, ინტერესდებოდნენ თუ რას ფიქრობს და რას პოსტავს ფეისბუქზე გიორგი რურუას შესახებ ვინმე ნიკოლოზ მჭედლიშვილი, სოფო ზარანდია, ზაზა კევლიშვილი, დიტო ჩუბინიძე, ლაშა ნაცვლიშვილი თუ სხვა. ეს პირები, ძირითადად, ავრცელებდნენ დაუდასტურებელ, მძიმე ბრალდებებს გიორგი რურუას წინააღმდეგ, პირდაპირ აკავშირებდნენ სხვადასხვა მკვლელობებთან და რურუას მხარდაჭერის გამო აკრიტიკებდნენ “ერთიან ნაციონალურ მოძრაობასა” და “ევროპულ საქართველოს”.

გარდა მომხმარებლების ფეისბუქ პოსტების გამოქვეყნებისა, მაგალითად, “რეპორტიორი”, საკუთარ პლატფორმაზე ტელეკომპანია “იმედის” მიერ მომზადებულ გიორგი რურუას მადისკრედიტირებელ სიუჟეტებსაც ავრცელებდა.

ზემოთ ჩამოთვლილმა გამოცემებმა გამოაქვეყნეს რურუას ამერიკიდან ექსტრადირების კადრებიც. აღნიშნული მედიასაშუალებებისთვის ვიდეომასალის წყაროც ტელეკომპანია “იმედი” იყო.

გიორგი რურუას სხვადასხვა დანაშაულებთან დაკავშირების ისტორიებიდან, გამოცემები ყველაზე აქტიურად წერდნენ ზვიად გამსახურდიას მკვლელობის საქმეზე. აქვეყნებდნენ გიორგი და კონსტანტინე გამსახურდიას განცხადებებს და პირდაპირ ადანაშაულებდნენ გიორგი რურუას ზვიად გამსახურდიას მკვლელობაში. გამსახურდიას ოჯახის წევრებისა და ფეისბუქის მომხმარებლების განცხადებებიდან ყველაზე მძიმე ბრალდებები კი სათაურშივე გამოჰქონდათ. მაგალითად - “რურუასა და მისნაირი ბანდების ხელშეწყობით განხორციელდა ზვიად გამსახურდიას მკვლელობის ორგანიზება და სისრულეში მოყვანა”, “არ შეიძლება გიყვარდეს ზვიადი და პოლიტპატიმრად აცხადებდე სერიულ მკვლელს გიორგი რურუას”, “გიორგი რურუა თავისი კრიმინალური წარსულით ამაყობს” და ა.შ.

გიორგი რურუას და ოპოზიციური პატიების მადისკრედიტირებელი შინაარსის მასალების კამპანიურად გავრცელებით, გამოცემები ნელ-ნელა აყალიბებდნენ ნარატივს, რომ “ერთიანმა ნაციონალურმა მოძრაობამ” და “ევროპულმა საქართველომ” “კრიმინალის, სერიული მკვლელისა და დამნაშავის არგამოშვების გამო, საკონსტიტუციო ცვლილებებს მხარი არ დაუჭირა.

გიორგი რურუას შესახებ ამგვარი მასალების კამპანიური მომზადება, ქმნის შთაბეჭდილებას, რომ ასეთი გაშუქების მიზანი ამ პირის შესახებ საზოგადოებრივი აზრის ერთი კონკრეტული მიმართულებით ჩმოყალიბებაა. კერძოდ, მომზდებული მასალების მიზანი მაყურებლისთვის იმის ჩვენებაა, რომ წარსულში “არაერთი დანაშაულის” ჩამდენი პირი ახლა“პოლიტპატიმრად” არ უნდა იყოს მიჩნეული და მის საქმესთან დაკავშირებით გამოძიების მისამართით დამატებითი კითხვები არ უნდა დაისვას, რადგანაც მისი წარსული გამოცდილება სრულიად საპირისპიროს ამბობს.

ლატვიამ რუსეთის ხელისუფლების მიერ კონტროლირებადი ტელევიზიის - RT-ის (Rossiya Segodnya) მაუწყებლობა აკრძალა და მიზეზად ტელევიზიის მმართველობაში ევროკავშირის სანქციების ქვეშ მყოფი პირის, რუსი ჟურნალისტისა და ტელეწამყვანის დიმიტრი კისილიოვს არსებობა დაასახელა.

ჯამში, ლატვიაში 7 მაუწყებლის (RT, RT HD, RT Arabic, RT Spanish, RT Documentary HD, RT Documentary და RT TV) ოპერირება აიკრძალა, რომელიც RT-ის მრავალენოვან ქსელში შედიოდა და ლატვიაში მაუწყებლობდა. ოფიციალური ლატვიის განმარტებით, მაუწყებლები ცდილობდნენ, რომ ლატვია წარმოეჩინათ, როგორც შეუმდგარი სახელმწიფო.

გადაწყვეტილების მიღება ლატვიის ელექტრონული მედიის შესახებ კანონში ერთი თვის წინ შეტანილი ცვილებების შემდეგ გახდა შესაძლებელი და იგი ვალიდური იქნება იქამდე, ვიდრე ევროკაშირის მიერ კისილიოვის წინააღმდეგ დაწესებული სანქციები იქნება ძალაში.

RT ლატვიაში, ლიეტუვასა და ბალტიისპირეთში, კრემლის პროპაგანდისტულ ინსტრუმენტად აღიქმება, რომელიც რეგიონში მცხოვრებ ეთნიკურად რუს მოქალაქეებზე გავლენის მოსახდენად გამოიყენება.

გასულ წლებში ლატვიამ და ლიეტუვამ რუსეთის ხელისუფლების მიერ კონტროლირებადი კიდევ რამდენიმე ტელევიზიის მაუწყებლობა აკრძალეს.

თავად დიმიტრი კისილიოვმა ლატვიის გადაწყვეტილება სასაცილოდ მიიჩნია და თქვა, რომ იგი RT-ზე პასუხისმგებელი არასდროს ყოფილა. კისილიოვი მიიჩნევს, რომ ლატვიამ ტელეკომპანიას ბოდიში უნდა მოუხადოს და მისი მაუწყებლობა აღადგინოს.

ევროკავშირმა კისილიოვის წინააღმდეგ სანქციები 2014 წელს, რუსეთის მიერ ყირიმის ანექსიის დროს კრემლის პროპაგანდის წახალისების გამო აამოქმედა.

წყარო: apnews.com

“ყველა იმ ბავშვისთვის, ვინც იყო ამ პროცესში ჩართული, ჩანს იმ კადრებში თუ არა, გაბლარულია თუ არა, არ აქვს ამას მნიშვნელობა, თავისთავად ამ კადრების გამოჩენა რაიმე ფორმით, ასეთი დოზით ტრიალი, ასეთი გადაცემების გაკეთება, პირველი - ზრდის რეტრავმატიზაციის რისკებს, მეორე - მოდის ძალიან დიდი აგრესია საზოგადოების მხრიდან მსხვერპლის მისამართით, ხდება მისი დადანაშაულება, რასაც შეიძლება ძალიან მძიმე შედეგი მოჰყვეს და მესამე, ეს არის მზა მასალა პედოფილებისთვის”, - ასე აფასებს ფსიქოლოგი მაია ცირამუა იმ რისკებს, რაც შეიძლება მოჰყვეს პორნოგრაფიის მსხვერპლი ბავშვების კადრების რაიმე ფორმით ჩვენებას საზოგადოებისთვის.

მაია ცირამუას ეს შეფასება ეკუთვნის ბავშვთა პორნოგრაფიის საქმეზე მომზადებულ სიუჟეტს, რომელიც რამდენიმე დღის წინ, ტელეკომპანია “მთავარი არხის” კვირის შემაჯამებელ გადაცემაში გავიდა. სიუჟეტი ქართველი მოზარდების პორნოგრაფიული შინაარსის ფოტოებისა და ვიდეოების ღია სივრცეში ხელმისაწვდომობას ეხებოდა. სიუჟეტს თანდართული ჰქონდა ამ ფაქტის ამსახველი კადრები, რომელზეც ბავშვების სახეების დასაფარად ე.წ. “ბლარი” იყო გამოყენებული, თუმცა, გარკვეულ შემთხვევებში, მსხვეპლი არასრულწლოვნების ახლობლებისთვის მათი ამოცნობა შესაძლებელი იყო. ამასთან, კადრში ჩანდა სავარაუდო დანაშაულის ერთ-ერთი ადგილიც და აღწერილი იყო გარემო.

მასალის გასვლისთანავე სოციალურ ქსელში მომხდარს დიდი განხილვა მოჰყვა. კრიტიკის პასუხად, სიუჟეტის ავტორმა და გადაცემის პროდიუსერმა, სოციალურ ქსელშივე განაცხადეს, რომ მათი მიზანი იყო ამ მასალით დახმარებოდნენ ბავშვებს, რომელთა კადრები დიდი ხანია ასე ვრცელდება და ისედაც უკვე ბევრმა ნახა. მათ არც კი განუხილავთ ვერსია, რომ ასეთი კადრები საერთოდ არ უნდა ყოფილიყო სიუჟეტში, ირწმუნებოდნენ, რომ ბავშვები “კარგად იყვნენ დაბლარული და მათი ამოცნობა შეუძლებელი იყო”.

“თუ ჩვენი ამოცანაა, რომ სახელმწიფომ გამოიძიოს ეს საქმე და გაქრეს ეს საშინელი კადრები ინტერნეტ სივრციდან, მაშინ ჩვენ თვითონ რატომ ვუწყობთ ხელს ამ კადრების თუნდაც დაბლარული ფორმით გავრცელებას? 1%-იც რომ არსებობდეს რისკი იმისა, რომ ვიღაც ამ ბავშვს ამოიცნობს, და ყველაზე უფრო მტკივნეული, თავად ბავშვი ამოიცნობს თავის თავს, იქ უკვე ყველაფერი მთავრდება”, - ამბობს მაია ცირამუა.

მისივე თქმით, როდესაც ვიცით, რომ ბავშვთა პორნოგრაფიის კადრები ინტერნეტსივრცეში არსებობს და სახელმწიფო ამაზე არ რეაგირებს, მედიამ ამაზე უნდა ილაპარაკოს, მაგრამ, რა თქმა უნდა, ძალიან მნიშვნელოვანია, როგორ გააკეთებს ამას.

“როდესაც გვეკამათებიან [მასალის ავტორები], გვეუბნებიან, რომ სახეები დაბლარულია და არ ჩანს. რისკი რა არის?! ის თემი, სადაც ეს შემთხვევა მოხდა, არის პატარა, ამ ამბის შესახებ ყველა საქმის კურსშია და ამ ადამიანებისთვის ცხადი და გასაგებია ვისზეა საუბარი და რა პროცესში მიიღეს ამ ადამიანებმა მონაწილეობა. აქამდე შეიძლება ზედაპირული წარმოდგენა ჰქონდათ, მაგრამ ახლა დეტალურად არიან ინფორმირებული, იმიტომ რომ იქ იყო ასეთი კადრები. შეიძლებაა მე ვერ ვიცნო მსხვერპლი, მაგრამ მას აუცილებლად იცნობს თავისი თანაკლასელი, მეზობელი, ის ადამიანი, ვინც იცის, ვინ იყო ამ პროცესში ჩართული. ეს მათთვის ძალიან სერიოზულ პრობლემებთან შეიძლება იყოს დაკავშირებული და თვითონ ბავშვისთვის, ყველაზე მაღალი რისკი რაც არის, ეს არის რეტრავმატიზაციის რისკი”.

რეტრავმატიზაციის რისკი არ არის ერთადერთი, რაც მაია ცირამუას აზრით, ასეთ შემთხვევაში არსებობს. ცირამუა ამბობს, რომ ადევნებდა თვალს როგორი დისკუსია დაიწყო სოციალურ ქსელში და როგორ ამუშავდა მანქანა, რომელმაც მთავარ დამნაშავეებად ისევ მსხვერპლები აქცია:

“არაერთი მოსაზრება წავიკითხე ამასთან დაკავშირებით, რომ ეს ბავშვია ისევ დამნაშავე. არ იცოდა რას აკეთებდა?! შეიკრა მთელი ჯაჭვი და კიდევ სხვა ტიპის ძალადობის მსხვერპლებად გადავაქციეთ ეს ბავშვები”.

და ამას გარდა, ცირამუა კიდევ ერთ პრობლემაზე ამახვილებს ყურადღებას:

“მრავალმხრივ პრობლემურია ასეთი ჩვენება. რამდენად კარგად დაბლარულია ეს კადრები, ამას არ აქვს მნიშვნელობა, იმიტომ რომ ამით, ფაქტობრივად, მათ მასალა დადეს, მოდი ასე ვთქვათ, პედოფილებისთვის, აღარ სჭირდებათ მათ ძებნა. ყველა მხრიდან, რა მხრიდანაც არ უნდა შევხედოთ ამ ამბავს, ეს იყო ძალიან სერიოზული დარღვევა და ძალიან მაღალი რისკის შემცველი ამ ბავშვების ფსიქო-ემოციური მდგომარეობისთვის, მათდამი საზოგადოების დამოკიდებულების კუთხით. ამ ბავშვებს წავართვით შანსი, რომ ნდობა გაუჩნდეთ ადამიანების მიმართ. იმიტომ რომ ეს ტალღა, რისხვა, ისევ წავიდა ამ ბავშვების მისამართით და არა იქით, საითაც უნდა წასულიყო”.

სიუჟეტის გასვლისთანავე საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიამ არხს მოუწოდა ამოეღო აღნიშული სიუჟეტი გავრცელების ყველა შესაძლო პლატფორმიდან. ასევე მოუწოდა ყველა მედიასაშუალებას არ გაევრცელებინათ მსგავსი, ბავშვთა ინტერესების დამაზიანებელი ვიდეო კადრები.

“მედიის ვალდებულებაა, თავიდან აიცილოს ბავშვის რეტრავმირება და არ გაახსენოს მას ამბავი, რომელიც ნეგატიურ ემოციებთანაა დაკავშირებული. გამონაკლის შემთხვევად მიიჩნევა რედაქციის დასაბუთება და საჯარო ინტერესი, რასაც “მთავარი არხის” ეთერში გასული სიუჟეტის შემთხვევაში ადგილი არ ჰქონია”, - ვკითხულობთ ქარტიის განცხადებაში.

მიუხედავად ამ განცხადებისა და საზოგადოების კრიტიკისა, ამ შემთხვევიდან ორი დღის შემდეგ, ამავე არხზე დაანონსდა, რომ ბავშვთა პორნოგრაფიის საქმეზე იქნებოდა გადაცემა “ნანუკას შოუ”, რომელშიც საქმის დეტალებზე სტუმარი თავად ილაპარაკებდა. გადაცემის სტუმარი სრულწლოვანი უნდა ყოფილიყო, თუმცა, მაია ცირამუა ამბობს, რომ ამას არ აქვს მნიშვნელობა.

“ეს უარესია”, - ამბობს მაია ცირამუა, რომელიც ფიქრობს, რომ ადამიანის პირადი ტრაგედიიდან შოუს გაკეთება, სულ ცოტა ძალიან დაბალი სტანდარტია, - “საერთოდ გაუგებარია ჩემთვის, რატომ შეიძლება ამას ადამიანი აკეთებდეს. კიდევ ერთხელ, ასეთი ამბების გახსენება ნებისმიერი ფორმით, არის მაღალი რეტრავმატიზაციის რისკი მონაწილე პირებითვის და ხაზგასმით ვამბობ, ასეთი გადაცემებით, ასეთი სიუჟეტებით, ჩვენ ამ ადამიანებს ვწირავთ განკითხვისთვის, იმ საზოგადოებაში, სადაც მსხვერპლია ყოევლთვის დამნაშავე, ვაგდებთ ძალიან მძიმე სიტუაციაში და უნდა ვიფიქროთ შედეგზე - უნდა ვივარაუდოთ, რომ ეს კარგ შედეგზე ვერ გაგვიყვანს, იმიტომ, რომ რეტრავმატიზაციის გარდა, ეს ბავშვები ხდებიან ბულინგის, სექსტინგის მსხვერპლი”.

23 ივნისის გვიან საღამოს, სიუჟეტის გასვლიდან ორი დღის შემდეგ, მომხდარს არხის გენერალური დირექტორი ნიკა გვარამია გამოეხმაურა, ბოდიში მოიხადა და თქვა, რომ “მთავარმა არხმა” მძიმე შეცდომა დაუშვა.



იმავე დღეს, გვიან, მას შემდეგ, რაც კრიტიკა მიიღო “ნანუკას შოუს” ანონსმა, სოციალურ ქსელში გამოეხმაურა საქმეს გადაცემის ავტორიც და თქვა, რომ “მაყურებლის ნაწილმა ვერ გაიგო, რომ მათ სტუმარს კავშირი არ ჰქონდა ამავე არხზე გასულ რეპორტაჟთან”.

“არსებობს ორი ფოტოგრაფის საქმე. აქედან ერთის საქმეა არასრულწლოვნების თემა და მეორე საქმეზე დაკავებულია დედა-შვილი. სწორედ მეორე საქმის დეტალებზე დაავანონსეთ სტუმარი, რომელიც ფიქრობს რომ მის დას და დედას, ბრალი არასწორად წაუყენეს. გოგო სრულწლოვანია, თუმცა მის გამოჩენას ისედაც არ ვაპირებდით”.

ამავე სტატუსის თანახმად, მათ გვიან გაიგეს, რომ არასრულწლოვნების ფოტოები ჯერ კიდევ ხელმისაწვდომია. “გვითხრეს რომ ამ საქმის ნებისმიერი შინაარსით გაცოცხლება ფოტოების აქტუალურობას ისევ დღის წესრიგში დააყენებს. ამიტომ, გადავწყვიტე დროებით, ვიდრე მასალები არ წაიშლება გადავდო გადაცემა”.



24 ივნისის მდგომარეობით, არც კვირის შემაჯამებელ გადაცემაში გასული სიუჟეტი და არც ნანუკას შოუს ანონსი ინტერნეტ სივრცეში აღარ იძებნება.

“სახელმწიფო გადატრიალების წინასწარ გაწერილი სცენარი”, “ღალატად მონათლული პროტოკოლური შეცდომის გამო გაბრაზებული ახალგაზრდები” და “პარლამენტთან გამართული პოლიტიკური კარნავალი” - ამ კონტექსტში წარმოაჩინა ტელეკომპანია “იმედმა” გასული წლის 20-21 ივნისს პარლამენტის წინ განვითარებული მოვლენების დაახლოებით 39 წუთიან უავტორო ფილმში, რომლის მთავარი მოქმედი გმირები მხოლოდ ხელისუფლების წარმომადგენლები იყვნენ. მთელი პროცესიც სწორედ სახელისუფლებო ინტერესებისა და პოზიციის დაცვის ხაზის გატარებით იყო აღწერილი, ყოველგვარი განსხვავებული მოსაზრებისა და კრიტიკული პოზიციის გარეშე.

საზოგადოებაში წინასწარი განწყობის შესაქმენლად, ფილმის დასაწყისში ავტორმა ყოფილი პრეზიდენტის მიხეილ სააკაშვილის, მისი მეუღლის სანდრა რულოვსის, “ნაციონალური მოძრაობის” წევრის ნიკა მელიას, ოპოზიციის ერთ-ერთი ლიდერის ირაკლი ოქრუაშვილის, ასევე სააკაშვილი-გვარამიასა და სააკაშვილი - თემურ ალასანიას სხვადასხვა დროის საუბრები შემოგვთავაზა, სადაც მასობრივ დაუმორჩილებლობაზე, რეჟიმის წინააღმდეგ იარაღის აღების მზაობაზე და მოვლენების რადიკალიზაციაზეა ყურადღება გამახვილებული.

ამის შემდეგ, მანვე განმარტა, რომ ქვეყნის ყველაზე საკრარული შენობა - უმაღლესი საკანონმდებლო ორგანო “საკუთარი პოლიტიკური მიზნებისთვის გამოყენების მორიგ და საუკეთესო მაგალითად” ბოლოს ზუსტად ერთი წლის წინ, 20 ივნისის მოვლენების დროს იქცა.

ფილმში ავტორი მოვლენების ქრონოლოგიას საქართველოს მიერ 2019 წლის 19-21 ივნისს მართლმადიდებლობის საპარლამენტთაშორისო ასამბლეის 26-ე გენერალური სესიის მასპიძლობის შესახებ ინფორმაციით იწყებს და ამბობს, რომ ადრე ოპოზიციას, როდესაც ეს მათ ინტერესში შედიოდა, ასამბლეის წევრების შემადგენლობა არასდროს გაუპროტესტებია. აღნიშნულის დასამოწმებლად იგი 2016 წელს თბილისში ჩატარებულ ევროპაში უსაფრთხოებისა და თანამშრომლობის ორგანიზაციის საპარალმენტო ასამბლეას იხსენებს, რომელშიც  რუსული დელეგაციაც მონაწილეობდა და რომლის წევრებსაც, ავტორისვე განმარტებით, ოკუპირებული ტერიტორიების შესახებ კანონი “არაერთხელ აქვთ დარღვეული”.

ფილმში “ქართული ოცნების” აღმასრულებელი მდივანი ირაკლი კობახიძე ამბობს, რომ მაშინ ოპოზიციის დუმილის მიზეზი, იმ დროს “ნაციონალური მოძრაობის” წევრის გიგი წერეთლის მხრიდან ეუთოს საპარალმენტო ასამბლეის პრეზიდენტობის სურვილი იყო, რომელსაც პროცესში რუსული დელეგაციის წევრების მხარდაჭერის მოლოდინი ჰქონდა.

ამის შემდეგ, ფილმი უკვე 20 ივნისს განვთიარებული მოვლნების ავტორისეული ინტერპრეტაციით გრძელდება. მთავარ შეცდომად, ავტორი მართლმადიდებლობის საპარლამენტთაშორისო ასამბლეის სესიის პარლამენტის შენობაში ჩატარებას ასახელებს და დასძენს, რომ წესის მიხედვით, სესიის მსვლელობისას , როგორც წესი, პარლამენტის თავმჯდომარის სავარძელს ასამბლეის პრეზიდენტი იკავებს და ეს ფუნქცია 2018 წლიდან რუს დეპუტატს სერგეი გავრილოვს აკისრია. “მიუხედავად ამისა, ქართლმა მხარემ ტრადიცია დაარღვია და ეს ადგილი გავრილოვის ნაცვლად ასამბლეის გენერალურ მდივანს დაუთმო და ეს ფაქტი დღის წესრიგშიც არის დაფიქსირებული. მიუხედავად ამისა, რუსმა დეპუტატმა ქართული მხარის მიერ გაწერილი პროტოკოლი დაარღვია და პარლამენტის თავმჯდომარის ადგილი თვითნებურად დაიკავა”, - განმარტავს იგი და ამატებს, რომ რუსი დეპუტატის ამ ქცევას მყისიერად გმობენ უმრავლესობის დეპუტატები “ნაციონალური მოძრაობისა” და “ევროპული საქართველოს” წევრები კი - “იწყებენ პარლამენტის ტრიბუნის ბლოკირებას” და პარლამენტს წინ საღამოს 7 საათზე აქციას აანონსებენ.

ოპოზიციის მხრიდან რევოლუციური სცენარის განვითარების პერსპექტივის კიდევ უფრო მკაფიოდ წარმოსაჩენად ავტორი ამბობს: “მიუხედავად იმისა, რომ უკვე ცხადი იყო, რომ ასამბლეა აღარ გაგრძელდებოდა, პარლამენტის შენობაში პროტესტის გამოსახატად პლაკატებით აღჭურვილი [ოპოზიციის] აქტივისტების ტალღა არ წყდება. მათი მარშრუტი პლენარული სხდომის ცარიელი დარბაზია, სადაც უკვე აღარ იმყოფებიან ასამბლეის წევრები”. იგი ასევე აღნიშნავს, რომ “საპროტესტო აქციამდე საპროტესტო მუხტის მაქსიმალურად გამძაფრებას ნიკა მელია და “ნაციონალური მოძრაობის” სხვა ლიდერები ცდილობდნენ”.

ამ დღეს ოპოზიციის მხრიდან კონსტიტუციური წყობის ძალისმიერი მეთოდებით დამხობის სურვილისა და ხელისუფლების მხრიდან ლეგიტიმური და ადეკვატური ძალის გამოყენების შესახებ ფილმში მმართველი გუნდის ლიდერების არაერთი განცხადება მოვისმინეთ. “დარაზმვა საზოგადოების გარკვეული ნაწილის, იმისათვის, რათა პარლამენტში შემოჭრილიყო, რასაკვირველია, რა თქმა უნდა, ეს იყო ნოემბრის გეგმის გამეორების მცდელობა. კარგად ორგანიზებული ჯგუფები, ჯახში გამოცდილი ადამიანები ჩაუდგენენ სათავეში ამ თითქოსდა სპონტანურ რევოლუციურ მოძრაობას. ამისკენ მიდიოდა ოპოზიცია სადღაც 2014 წლიდან”, - თქვა პარლამენტის პირველმა ვიცე-სპიკერმა გია ვოლსკიმ.

“[ეს იყო] არაადეკვატური შეტევა იყო, რაზეც დიდხანს არ პასუხობდნენ სამართალდამცველები”, - აღნიშნა ფინანსთა მინსიტრმა ივანე მაჭავარიანმა.

“ვერ წამომიდგენია მსოფლიოში დემოკრატიული სახელმწიფო, რომელიც იმდენს მოითმენდა, რამდენიც მაშინ ქართულმა სახელმწიფომ მოითმინა. ნებისმიერ დემოკრატიულ ქვეყანაში პარლამენტზე შტურმის დაწყებიდან გაცემული იქნებოდა ბრძანება, რომ სახელმწიფოს მხრიდან მომხდარიყო ძალიან მკაცრი, ლეგიტიმური და ეფექტური პასუხის გაცემა და ეს, როგორც წესი, არის ხოლმე გაცილებით მკაცრი ვიდრე ეს საქართველოს შემთხვევში მოხდა”, - თქვა ყოფილმა სახალხო დამცველმა და ამჟამად პრემიერის მრჩეველმა სოზარ სუბარმა, რომელმაც ასევე განმარტა, რომ პოლიციელები კანონის იგნორირებას და სამართალდამცველებზე თავდასხმას 4 საათის განმავლობაში იგერიებდნენ.

ხელისუფლების წარმომადგენლების მხრიდან გაჟღერებულ ამ განცხადებებს არ მოჰყოლია კითხვები,  რამდენად პროპორციული იყო სამართალდამცველების მხრიდან, 20 ივნისს, მომიტიგნეების მიმართ გამოყენებული ძალა და ხომ არ ჰქონდა ადგილი, რიგ შემთხვევებში მაინც, უფლებამოსილების გადამეტებას? საერთოდ, რამდენად საჭირო იყო იმ დღეს სახელმწიფოს მხრიდან ძალის დემონსტრირება და საკმარისი იყო თუ არა თუნდაც აქციის რამდენიმე ათეული მონაწილის პარლამენტის შენობაში შესვლის სურვილი აღნიშნულისთვის? აგრეთვე, არ გაანალიზებულა ის ფაქტი, გამოიწვევდა თუ არა თუნდაც აქციის მონაწილეების საკანონმდებლო ორგანოში შესვლა ხელისუფლების “დამხობას” და რამდენად იყო საკანონმდებლო ორგანო ამისთვის სტრატეგიული დანიშნულების მქონე ობიექტი.

უფრო მეტიც, გამოთქმული მოსაზრებებისადმი კრიტიკული შეფასების ნაცვლად, ავტორი თავადვე იცავს მმართველი გუნდის პოზიციას და ამბობს, რომ რომ “მთელი დღის განმავლობაში ოპოზიციის მთავარ მიზანს პატრიოტული მოწოდებებით გულანთებული ახალგაზრდების გამოყენებით კონსტიტუციური წყობილების დამხობა წარმოადგენდა” და ამ მიზნით, პარლამენტში შეჭრის განზრახვის დატესტვას “ნაციონალური მოძრაობის” წევრი ნიკა მელია მომიტინგეებში ცდილობდა.

მისივე თქმით, მას შემდეგ, რაც “პარლამენტზე შტურმი” დაიწყო, შსს-მ განცხადება გაავრცელა, აქციის მონაწილეებს კანონდარღვევის შეწყვეტისკენ მოუწოდა და იქვე განუმარტა, რომ წინააღმდეგ შემთხვევაში, უწყება კანონით გათვალისწინებულ ზომებს გამოიყენებდა. აღნიშნულის ფონზე, კადრში შსს-ს მიერ Facebook-ის საშუალებით გავრცელებული განცხადება ჩანს. ფილმის ავტორი არ დაინტერესებულა, რამდენად საკმარისი იყო, წერილობითი განცხადება მომიტიგნეების ინფორმირებისთვის და როგორ უნდა გაეგოთ აღნიშნულის შესახებ აქციის მონაწილეებს, როდესაც ისინი, პარლამენტის წინ იმყოფებოდნენ და დიდი ალბათობით, მათი უმრავლესობა უწყების გვერდზე ინფორმაციის შემოწმებას ნამდვილად არ დაიწყებდა.

აღნიშნულის ნაცვლად, ავტორი ამბობს: “პარლამენტის წინ ესკალაციის განსამუხტად კიდევ ერთხელ კეთდება განცხადება, ამჯერად, “ქართული ოცნების” ოფისში, კახა კალაძე აქციის მონაწილეებს გონიერებისკენ მოუწოდებს და აღნიშნავს, რომ მართლწესრგის დასაცავად პოლიცია თავისი უფლებამოსილების ფარგლებში იმოქმედებს. ამის მიუხედავად პარლამენტზე შტურმი უკვე 4 საათის განმავლობაში გრძელდება”.

როგორც სოზარ სუბარმა განმარტა, პოლიციამ რეზინის ტყვიები სწორედ ამის შემდეგ გამოიყენა, რაც აბსოლუტურად “ლეგიტიმური” იყო.

ავტორი 20 ივნისის ღამეს “მოქალაქეებთან ერთად”, მხოლოდ 80-ზე მეტი პოლიციელის დაშავებაზე გვიყვება, რომელთა ნაწილის მდგომარეობაც, მისივე შეფასებით, იმდენად მძიმე იყო, რომ “მათ საზღვარგარეთ მკურნალობა დასჭირდათ”. იგი არაფერს ამბობს, დაშავებულ რიგით მოქალაქეებზე, რომელთაგან ორმა თვალი დაკარგა, რამდენიმე ათეული მოქალაქე კი მძიმედ დაშავდა. ფილმში ვერც 30-ზე მეტი დაზარალებული ჟურნალისტის შესახებ მოხვდა ინფორმაცია, რომლებიც სამართალდამცველების მიერ, როგორც თავადვე ამბობდნენ, “დამიზნებით” ნასროლი რეზინის ტყვიებით, სწორედ საკუთარი მოვალეობის შესრულების დროს დაშავდნენ. ისინი არც საკანონმდებლო ორგანოში “შეჭრას” ცდილობდნენ და არც ქვეყენაში კონსტიტუციური წესრიგის მოშლას და მით უფრო, მათი მიზანი არც რომელიმე ხელისუფალის დამხობა იყო.

მასალაში ასევე არაფერი თქმულა იმის შესახებ, რომ დაზარალებული ჟურნალისტების საქმე ამ დრომდე გამოუძიებელია, რომ აქციაზე დაშავებული მოქალაქეების დიდ ნაწილს დღემდე დაზარალებულის სტატუსი არ აქვს. არც იმაზე გამახვილებულა ყურადღება, რომ აქციის დაშლის დროს სამართალდამცველების მხრიდან ძალის გამოყენების პროპორციულობაზე არსებულ არცერთ კითხვას ამ დრომდე პასუხი არ გასცემია.

2019 წლის 20 ივნისს, მოვლენების მხოლოდ ერთი პერსპექტივიდან წარმოჩენა და მთავარ რესპონდენტებად მხოლოდ ხელისუფლების წარმომადგენლების გამოყენება, ასევე აქცენტის მხოლოდ ოპოზიციის ბრალეულობაზე გადატანა და სავარაუდო “რევოლუციურ” სცენარზე ყურადღების გამახვილება, ქმნიდა შთაბეჭდილებას, რომ ავტორის მიზანს არა მომხდარის შესახებ საზოაგდოებისთვის სრულყოფილი ინფორმაციის მიწოდება და მოვლენების კვალიფიციური ანალიზი, არამედ ხელისუფლების როლის სრულად ჩახსნა და მისი პოზიციის დაცვა წარმოადგენდა.

ონლაინგამოცემა hotnews-ის მიერ 15 ივნისსს გავრცელებული ინფორმაცია, თითქოს „პანდემია არ არსებობს“, რაც ვითომ, ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის ეპიდემიოლოგის „სკანდალურმა აღსარებამ“ ცხაყო - ყალბია და ის სიმართლეს არ შეესაბამება.

ვებგვერდზე ვკითხულობთ, რომ ვითომდა ჯანმო-ს კოვიდ-19-თან ბრძოლის ჯგუფის ერთ-ერთმა ხელმძღვანელმა, ინფექციური დაავადებების ეპიდემიოლოგმა მარია ვან კერხოვმა „სენსაციური“ გაცხადება გააკეთა, რომლის თანახმადაც „კარანტინისა და კომენდანტის საჭიროება არ არსებობს და ყველაფერი ეს ხელისუფლების მოთხოვნას წარმაოდგენდა ჩანასახშივე“.

„პანდემია არ არის. ეპიდემია არ არსებობს. არავითარი ვაქცინა არ არის საჭირო. ჯანმრთელ ადამიანს არ სჭირდება ხელთათმანები, პირბადე და სხვა დამცავი საშუალებები. არ იყო აგრეთვე არც კარანტინის და კომენდანტის საათის საჭიროება და არც ე.წ კონტაქტების გამოკვლევა, ვირუსი ზედაპირზე ვერ ცოცხლობს - ამგვარი იზოლაცია მხოლოდ მთავრობების მოთხოვნა იყო. ნებისმიერ ორგანიზაციას, ფიტნეს-კლუბს, თეატრებსა და რესტორნებს/კაფე-ბარებს საშუალება აქვთ, იმუშაონ სრული დატვირთვით“, - ციტირებს გამოცემა ვითომდა მარია ვან კერხოვის სიტყვებს.

გამოცემა აგრეთვე ამბობს, რომ ეპიდემიოლოგის მთავარი რეკომენდაცია სიცხის გაზომვაა და თითქოს, მისივე თქმით, „სხვა სახის ვირუსებით საგრძნობლად მეტი ადამიანი კვდება ყოველწლიურად ვიდრე კორონავირუსით“.

ინფორმაციის ნამდვილობის დასტურად მასალას ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის ვიდეო ახლავს, რომელშიც მარია ვან კერხოვი კოვიდ-19-ის შესახებ ნამდვილად საუბრობს, თუმცა იგი მასალაში მოტანილი ინფორმაციის აბსოლუტურად საპირისპიროს ამბობს. თანდართულ ვიდეოში, კერხოვი კოვიდ-19-ის მქონე ასიმპტომურ პაციენტებსა და მათ მიერ ვირუსის გავრცელებისა და სხვა ადამიანისთვის მისი გადადების შესაძლებლობაზე მსჯელობს.

ვიდემასალას ზედა მარცხენა კუთხეში აღწერილობაც აღლავს, სადაც შემდეგს ვკითხულობთ: „ჯანმო-ს განცხადებით, კოვიდ-19-ის მქონე ასიმპტომური პაციენტებისგან ვირუსის გადადება იშვიათია“.

ვიძიებთ ინფორმაციას იმის შესახებ, თუ როგორ გამოვლინდა ასიმპტომური შემთხვევები? მათი უმეტესობა ინფიცირებული პაციენტების კონტაქტებიდან გამოვლინდა. იგი სხვადასხვა ქვეყნის პრაქტიკისა დაგამოცდილების გათვალისწინებით, დასძენს, რომ კვლევებისა და დაკვირვების მიხედვით, აღმოჩნდა, რომ ასიმპტომური პაციენტიდან კოვიდ-19-ის გავრცელების შემთხვევები „იშვიათია“.

„ფოკუსირება სიმპტომების მქონე პაციენტებზე უნდა მოხდეს. თუკი ასე მოვიქცევით, ასევე გამოვიკლევთ მათ კონტაქებს და მათ იზოლაციას მოვახდენთ, ვირუსის გადაცემის რისკები მნიშვნელოვნად შემცირდება. არსებული მონაცემების მიხედვით, ასიმპტომური პაციენტებიდან ინფექციის გადაცემის შემთხვევები იშვიათია“, - ამბობს იგი.

ვიდეოდან, რომელიც მასალას ახლავს, ნათლად ჩანს, რომ მარია ვან კერხოვი არც ეპიდემიის არარსებობაზე საუბრობს და პირიქით, ინფექციის გავრცელების რისკების შესამცირებლად, იგი ინფიცირებული პაციენტების კონტაქტების გამოკვლევისა და მათი იზოლაციის მნიშვნელობაზე მიუთითებს. ალტერნატივის სახით, სხვა წყარო, რომელიც მასალაში ავტორის მსჯელობის ნამდვილობას დაადასტურებდა, მასალაში არ იძებნება.

ამასთან, მნიშვნელოვანია ისიც, რომ აღნიშნულის შესახებ, არც რომელიმე სოლიდურ გამოცემას დაუწერია და დამატებითი კომენტარები არც ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციაში გაკეთებულა, რაც მოწოდებული ინფორმაციის რეალურობას ცალსახად კითხვის ნიშნის ქვეშ აყენებს.

აღსანიშნავია, რომ ონლაინგამოცემის ვეგვერდზე, თავად hotnews-ის რედაქციის, მფლობელებისა და გამოცემის საქმიანობის მიზნების შესახებ ინფორმაცია არ იძებნება. ამასთან, მასალაზე მუშაობის მომენტში გამოცემის (16 ივნისი, 01:40 სთ) ვეგვერდიდან წინამდებარე მასალა გაქრა და მასალის ლინკზე გადასვლისას მხოლოდ შეცდომა 404 იძებნება.

Hotnews-ზე დაყრდნობით მასალა იდენტური ტექსტით tinp.ge-მ და qartuliazri.reportiori.ge -მ გადააკოპირა. ორივე მათგანმა ამბის პირველწყაროდ სწორედ hotnews.ge მიუთითა.

ონლაინგამოცემა hotnews-ის მიერ 15 ივნისსს გავრცელებული ინფორმაცია, თითქოს „პანდემია არ არსებობს“, რაც ვითომ, ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის ეპიდემიოლოგის „სკანდალურმა აღსარებამ“ ცხაყო - ყალბია და ის სიმართლეს არ შეესაბამება.

ვებგვერდზე ვკითხულობთ, რომ ვითომდა ჯანმო-ს კოვიდ-19-თან ბრძოლის ჯგუფის ერთ-ერთმა ხელმძღვანელმა, ინფექციური დაავადებების ეპიდემიოლოგმა მარია ვან კერხოვმა „სენსაციური“ გაცხადება გააკეთა, რომლის თანახმადაც „კარანტინისა და კომენდანტის საჭიროება არ არსებობს და ყველაფერი ეს ხელისუფლების მოთხოვნას წარმაოდგენდა ჩანასახშივე“.

„პანდემია არ არის. ეპიდემია არ არსებობს. არავითარი ვაქცინა არ არის საჭირო. ჯანმრთელ ადამიანს არ სჭირდება ხელთათმანები, პირბადე და სხვა დამცავი საშუალებები. არ იყო აგრეთვე არც კარანტინის და კომენდანტის საათის საჭიროება და არც ე.წ კონტაქტების გამოკვლევა, ვირუსი ზედაპირზე ვერ ცოცხლობს - ამგვარი იზოლაცია მხოლოდ მთავრობების მოთხოვნა იყო. ნებისმიერ ორგანიზაციას, ფიტნეს-კლუბს, თეატრებსა და რესტორნებს/კაფე-ბარებს საშუალება აქვთ, იმუშაონ სრული დატვირთვით“, - ციტირებს გამოცემა ვითომდა მარია ვან კერხოვის სიტყვებს.

გამოცემა აგრეთვე ამბობს, რომ ეპიდემიოლოგის მთავარი რეკომენდაცია სიცხის გაზომვაა და თითქოს, მისივე თქმით, „სხვა სახის ვირუსებით საგრძნობლად მეტი ადამიანი კვდება ყოველწლიურად ვიდრე კორონავირუსით“.

ინფორმაციის ნამდვილობის დასტურად მასალას ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის ვიდეო ახლავს, რომელშიც მარია ვან კერხოვი კოვიდ-19-ის შესახებ ნამდვილად საუბრობს, თუმცა იგი მასალაში მოტანილი ინფორმაციის აბსოლუტურად საპირისპიროს ამბობს. თანდართულ ვიდეოში, კერხოვი კოვიდ-19-ის მქონე ასიმპტომურ პაციენტებსა და მათ მიერ ვირუსის გავრცელებისა და სხვა ადამიანისთვის მისი გადადების შესაძლებლობაზე მსჯელობს.

ვიდემასალას ზედა მარცხენა კუთხეში აღწერილობაც აღლავს, სადაც შემდეგს ვკითხულობთ: „ჯანმო-ს განცხადებით, კოვიდ-19-ის მქონე ასიმპტომური პაციენტებისგან ვირუსის გადადება იშვიათია“.

ვიძიებთ ინფორმაციას იმის შესახებ, თუ როგორ გამოვლინდა ასიმპტომური შემთხვევები? მათი უმეტესობა ინფიცირებული პაციენტების კონტაქტებიდან გამოვლინდა. იგი სხვადასხვა ქვეყნის პრაქტიკისა დაგამოცდილების გათვალისწინებით, დასძენს, რომ კვლევებისა და დაკვირვების მიხედვით, აღმოჩნდა, რომ ასიმპტომური პაციენტიდან კოვიდ-19-ის გავრცელების შემთხვევები „იშვიათია“.

„ფოკუსირება სიმპტომების მქონე პაციენტებზე უნდა მოხდეს. თუკი ასე მოვიქცევით, ასევე გამოვიკლევთ მათ კონტაქებს და მათ იზოლაციას მოვახდენთ, ვირუსის გადაცემის რისკები მნიშვნელოვნად შემცირდება. არსებული მონაცემების მიხედვით, ასიმპტომური პაციენტებიდან ინფექციის გადაცემის შემთხვევები იშვიათია“, - ამბობს იგი.

ვიდეოდან, რომელიც მასალას ახლავს, ნათლად ჩანს, რომ მარია ვან კერხოვი არც ეპიდემიის არარსებობაზე საუბრობს და პირიქით, ინფექციის გავრცელების რისკების შესამცირებლად, იგი ინფიცირებული პაციენტების კონტაქტების გამოკვლევისა და მათი იზოლაციის მნიშვნელობაზე მიუთითებს. ალტერნატივის სახით, სხვა წყარო, რომელიც მასალაში ავტორის მსჯელობის ნამდვილობას დაადასტურებდა, მასალაში არ იძებნება.

ამასთან, მნიშვნელოვანია ისიც, რომ აღნიშნულის შესახებ, არც რომელიმე სოლიდურ გამოცემას დაუწერია და დამატებითი კომენტარები არც ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციაში გაკეთებულა, რაც მოწოდებული ინფორმაციის რეალურობას ცალსახად კითხვის ნიშნის ქვეშ აყენებს.

აღსანიშნავია, რომ ონლაინგამოცემის ვეგვერდზე, თავად hotnews-ის რედაქციის, მფლობელებისა და გამოცემის საქმიანობის მიზნების შესახებ ინფორმაცია არ იძებნება. ამასთან, მასალაზე მუშაობის მომენტში გამოცემის (16 ივნისი, 01:40 სთ) ვეგვერდიდან წინამდებარე მასალა გაქრა და მასალის ლინკზე გადასვლისას მხოლოდ შეცდომა 404 იძებნება.

Hotnews-ზე დაყრდნობით მასალა იდენტური ტექსტით tinp.ge-მ და qartuliazri.reportiori.ge -მ გადააკოპირა. ორივე მათგანმა ამბის პირველწყაროდ სწორედ hotnews.ge მიუთითა.

მიუხედავად გამომწერების რეკორდულად მაღალი მაჩვენებლისა, The New York Times-ის ციფრულ და ბეჭდურ ვერსიებში რეკლამის დამკვეთებისგან მიღებულმა შემოსავალმა მნიშვნელოვნად იკლო. ამის გამო, გამოცემამ სარეკლამო ბიზნესის გადახალისების გადაწყვტილება მიიღო.

The New York Times-ის ინფორმაციით, მიმდინარე წლის პირველ კვარტალში რეკლამიდან მიღებული შემოსავალი, წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით, 15%-ით - 125 მლნ აშშ დოლარიდან 106 მლნ აშშ დოლარამდე შემცირდა. ციფრულმა რეკლამამ იმავე პერიოდში 8%-ით, ბეჭდვურმა შემოსავლება კი - 21%-ით იკლო.

Times-მა აღნიშნა, რომ რეკლამაზე მოთხოვნა ყველაზე მეტად ფუფუნების, მედიის, გასართობ და ფინანსურ კატეგორიებში შემცირდა. განსაკუთრებული დარტყმა კი პირველი კვარტლის ბოლო კვირაზე მოვიდა, როდესაც კორონავირუსის პანდემიის ფონზე, რეკლამის დამკვეთებმა ხარჯები საერთოდ შეწყვიტეს ან შეაჩერეს.

გასული თვის ტრენდზე დაყრდნობით, The New York Times Company-ს აღმასრულებებლი დირექტორი მარკ ტომპსონი ვარაუდობს, რომ მომდევნო კვარტალში, წინა წლის იმავე პერიოდთან შედარებით, სარეკლამო შემოსავლები დაახლოებით 50-55%-ით შემცირდება.

სარეკლამო ბიზნესიდან შემოსავლების სწრაფმა კლებამ კომპანიის საოპერაციო განყოფილების დირექტორს მერედიტ კოპიტ ლევიენს სარეკლამო ბიზნესის გაუმჯობესების მრავალწლიანი სტრატეგიული გეგმის დაჩქარებისკენ უბიძგა. ამიერიდან, საერთაშორისო მედიასაშუალების ქსელი რეკლამის დამკვეთების დიდი კონცენტრაციის ისეთ შედარებით მცირე კატეგორიებზე გაამახვილებს ყურადღებას, როგორებიცაა - ტექნიკური, სატელეკომო და ფინანსური მომსახურება და დიდ დროს ციფრული პლატფორმის განვითარებას დაუთმობს.

კომპანიაში აცხადებენ, რომ პოდკასტიდან მიღებულმა შემოსავლებმა 30%-ით მოიმატა, რაც უპირველს ყოვლისა, The Daily-ს წარმატებამ განაპირობა, რომელიც, როგორც კომპანიის სოპერაციო დირექტორმა თქვა, რეკლამის დამკვეთებისთვის კიდევ უფრო სასურველი გახდა.

მიუხედავად სარეკლამო შემოსავლების შემცირებისა, მკითხველებისა და გამომწერების რაოდენობის სოლიდურმა მაჩვენებელმა ინვესტორებისთვის დადებითი სურათი შექმნა. კომპანიამ თებერვალი-აპრილის პერიოდში 587 000 ახალი ციფრული გამომწერი შეიძინა, რითაც მიმდინარე წლის პირველი კვარტალი გამომწერების ისტორიაში საუკეთოსო კვარტლად აქცია.

მოცემული მომენტისთვის, კომპანია ციფრულ და ბეჭდურ პლატფორმებზე ჯამში 6 მილიონზე მეტ გადამხდელ/ფასიან გამომწერს ითვლის. აქედან უდიდესი წილი სწორედ ციფრულ პლატფორმაზე მოდის.

„Times-ის ბიზნესმოდელი, რომელიც ციფრული გამომწერების რიცხვის ზრდას სულ უფრო დიდ დროს უთმობს და სარეკლამო შემოსავლებზე დამოკიდებულების შემცირებას გულისხმობს, ამ „ქარიშხლიდან“ გამოსვლისა და პოსტპანდემიურ სამყაროში განვითარების საუკეთესო გზაა“, - თქვა კომპანიის აღმასრულებელმა დირექტორმა მარკ ტომპსონმა.

„გვჯერა, რომ კომპანია ამ კრიზისს მაინც სათანადო სარეკლამო შემოსავლებით დაძლევს, რათა შეავსოს ციფრული პლატფორმის გამომწერების ბიზნესი, რომელიც ამჟამად მსოფლიოში ყველაზე დიდი და წარმატებულია. გამომწერებისგან მიღებული შემოსავალი და ჩვენი ძლიერი ბალანსი თავდაჯერებულობის საბაბს გვაძლევს, რომ არა მარტო ფინანსურად სტაბილურები დავრჩეთ პანდემიის შედეგად, არამედ გვექნება შესაძლებლობა, რომ ციფრული სტრატეგიის გაძლიერებისთვის სათანადო ინვესტიციები განვახორციელოთ და, ამის სისრულეში მოსაყვანად, ახალი ნიჭიერი ადამიანების დაქირავება განვაგრძოთ“, - აღნიშნა მარკ ტომპსონმა.

---

წყარო: thedrum.com

მძიმე ბრალდებები მეზობლებსა და არასრულწლოვან რესპონდენტებზე დაყრდნობით, რომლებიც ამბის თვიმხილველებიც არ არიან, უგულვებელყოფილი ბავშვის საუკეთესო ინტერესი და უპირობოდ მკვლელად გამოცხადება არასრულწლოვნის, რომელიც შესაძლოა თავადაც მსხვერპლი იყოს - ასე გაშუქდა 2 ივნისს "TV პირველზე" თბილისის ერთ-ერთ გარეუბანში ჩვილის ცხედრის აღმოჩენის შემთხვევა. 

საინფორმაციო გამოშვების წამყვანებმაც და სიუჟეტის ავტორებმაც მეზობლებსა და არასრუწლოვან რესპონდენტებზე დაყრდნობით მაყურებელს უთხრეს, რომ “ჩვილი, სავარაუდოდ, იმავე კორპუსში მცხოვრებმა არასრულწლოვანმა გოგომ გააჩინა, რომელიც ორსულობას მალავდა და კვალის დამალვის მიზნით, ბავშვი ფანჯრიდან გადააგდო”.

ამ ვერსიის გარდა, როგორც საინფორმაციო გამოშვების, ასევე სიუჟეტის ავტორისგან ასევე მტკიცებით ფორმაში მოვისმინეთ, რომ პოლიციამ „ახალშობილი ბავშვის ცხედარი პოლიეთილენის პარკში გაახვია და შემდეგ უკვე სანაგვე ურნაში გადააგდო“.

აღნიშნულის დასამოწმებლად სიუჟეტში მხოლოდ ორი მეზობლის კომენტარი მოვისმინეთ. არცერთი მათგანი ფაქტის შემსწრე არ არის.

„დამლაგებელია და იმან თქვა, რომ მივედიო, დავინახეო და დავრეკეო [ახალშობილი მიცვალებულიო]. მაგრამ ჯერ კიდევ ცოცხალი იყოო“, - ამბობს ერთი.

„დილით სადღაც 8 საათისთვის [მოხდა], არფერი ვიცით, დაახლოებით ასე გავიგეთ ჩვენც [რომ არასრულწლოვანმა ბავშვი გააჩინა და ფანჯრიდან გადმოაგდო]”, - ამატებს მეორე.

სიუჟეტიდან ასევე გავიგეთ, რომ „არასრულწლოვანი დედის ოჯახი, რომელმაც, სავარაუდოდ, ჩვილი ბავშვი თავიდან მოშორების მიზნით, მეექვსე სართულის ფანჯრიდან ქუჩაში გადააგდო, შემზარავი შემთხვევის დროს სახლში იმყოფებოდა“, - თუმცა რა წყაროს ეყრდნობა ჟურნალისტი აღნიშნულის მტკიცების დროს, სიუჟეტიდან არ ჩანს. აღნიშნულის საპირწონედ, მასალაში მხოლოდ ორი ბავშვის კომენტარს ვისმენთ, რომლებიც განმარტავენ, რომ ქალი, რომელმაც ბავშვი ფანჯრიდან „ჩამოაგდო“, ტიროდა და „დედამისი სცემდა“.

ასევე, სიუჟეტში მხოლოდ არასრუწლოვნების მონათხრობს ეყრდნობა ის ვერსიაც, რომ ახალშობილის ცხედარი სამართალდამცველებმა ჯერ პოლიეთილენის პარკში გაახვიეს და შემდეგ კი - სანაგვე ურნაში ჩააგდეს. დამატებითი წყარო, რომელიც ამ ვერსიას მეტ დამაჯერებლობასა და სოლიდურობას შესძენდა, მასალაში არ ჩანს.

სიუჟეტში მომხდარში უპირობოდ არის დადანაშაულებული არასრულწლოვანი ისე, რომ მისი საუკეთესო ინტერესები გათვალისწინებული არ არის. Სიუჟეტში არც კი ჩანს მსჯელობა, რომ არასრულწლოვანი, რომელმაც სავარაუდოდ შვილი გააჩინა, შესაძლოა თავად იყოს მსხვერპლი. ასეთი მძიმე თემის ამგვარად გაშუქება კი ეთიკური სტანდარტების მიღმაა.

ტელეკომპანია “იმედის” კვირის ანალიტიკური გადაცემის - “იმედის კვირის” 24 მაისის სიუჟეტში მოძრაობა “გამარჯვებული საქართველოს” ერთ-ერთი ლიდერის ირაკლი ოქრუაშვილის მიერ 19 მაისს ტელეკომპანია “მთავარი არხის” ეთერში გაკეთებული განცხადება მანიპულაციურად, კონტექსტიდან ამოგლეჯილად იყო წარმოჩენილი.

კერძოდ, ერთ კვირის წინ, გადაცემა “ღამის მთავარში” სტუმრობისას, 2019 წლის 20-21 ივნისის მოვლეების შეფასებისას, ოქრუაშვილმა ასეთი რამ თქვა - “ივანიშვილს დავაშვებინეთ შეცდომა - მან გაისროლა”. ამას ჟურნალისტის ჩაკითხვის შემდეგ ირაკლი ოქრუაშვილმა განმარტება მოაყოლა, რომ იგი არა პოლიტიკოსების, არამედ მთლიანად საზოგადოების ქმედებას გულისხმობდა.

“მას არ მივეცით საშუალება, ამ ადამიანის [სერგეი გავრილოვის] წითელი ხალიჩით მიღება მოეწყო პარლამენტში და ჩვენ [პარლამენტთან] ჩვენი პროტესტის გამოსახატავად მივედით, ამას ვგულისხმობ, რომ დავაშვებინეთ შეცდომა”, - თქვა ირაკლი ოქრუაშვილმა და დასძინა, რომ ივანიშვილმა ხალხის ხასიათი “ვერ გათვალა”.

ტელეკომპანია “იმედის” სიუჟეტში ოქრუაშვილის ტექსტიდან მხოლოდ ის ნაწილი მოხვდა, სადაც იგი ამბობს, რომ მისი აქციაზე ყოფნა, შესაძლოა, ვინმესთვის “წითელი ნაჭრის აფრიალებასავით” ან მასტიმულირებელი ყოფილიყო და სადაც დასძენს: “ეს შეცდომა ჩვენ მას კარგი გაგებით დავაშვებინეთ, მან გაისროლა... ყველაზე დიდი შეცდომა მისი მხრიდან იყო, რომ მან გაისროლა”.

“იმედის” სიუჟეტში წამყვანის ტექსტიდან დაწყებული მასალის ბოლო ფრაზით დამთავრებული მთავარი აქცენტი 20-21 ივნისის მოვლენებში ოპოზიციის ბრალეულობაზე გადიოდა.

“ე.წ. პოლიტპატიმრად წოდებული და შეწყალებული ოქრუაშვილი თავისსავე თავს, ოპოზიციის პათოსს და მის უდანაშაულობაში დარწმუნებული ევროპარლამენტარების რიტორიკას ეწინააღმდეგება. სააკაშვილის ტელევიზიისთვის მიცემულ ინტერვიუში მან პირდაპირ აღიარა ის, რაც 20-21 ივნისის ღამეს პარლამენტის წინ ჩაიდინა თავის თანამოაზრეებთან ერთად”, - თქვა წამყვანმა თემის წარდგენისას და დაამატა, რომ სიმართლეს, რომელიც “აღიარების გარეშეც ყველამ იცის” უკვე სიუჟეტიდან შევიტყობდით.

სიუჟეტში მოვისმინეთ, რომ ოქრუაშვილს აქვს "ისეთების თქმის უბადლო ნიჭი, რასაც ხელში ციხის საგზურის დაკავება მოჰყვება. თუმცა, იმისთვის, რაც ოქრუაშვილმა მისი ყოფილი მოსისხლე მტრის სააკაშვილის ტელევიზიის ეთერში აღიარა, ციხეში აღარ მოხვდება, რადგან მძიმე დანაშაულისთვის უკვე გაასამართლეს”. მეტიც, უკვე “გამოსვლაც მოასწრო”, თანაც “შეწყალებით”.

ჟურნალისტს ყურადღებიდან ოქრუაშვილის “აღარების” შემდეგ, არც იმ გადაცემის წამყვანის ემოციები და სახის გამომეტყველება დარჩა უყურადღებოდ, რომელსაც იგი სტუმრობდა და არც ამავე არხის “მთავარი იდეოლოგი და სააკაშვილის მარიონეტი”, რომელიც მისივე თქმით, “20 ივნისის ღამეს ძალადობრივ პროცესებში ირაკლი ოქრუაშვილთან ერთად მონაწილეობდა”.

“ჩანაწერები [20 ივნისის ღამის], შემდეგ რუსთაველის გამზირზე განვთიარებული მოვლენები და ახლა უკვე ირაკლი ოქრუაშვილის აღიარება ყველაფერს თავის ადგილზე ალაგებს. სრულ სურათს აჩვენებს რა მიზანი ამოძრავებდათ პოლიტიკოსებს, რომელთაც საწადელს მიაღწიეს და მიიღეს დაშავებული ახალგაზრდები რუსთაველის გამზირზე, რაც შემდეგ ჩვეულ სტილში შეფუთეს და სააკაშვილის პარტიის მიერ მოპარული ტელევიზიის ეთერით თვეების განმავლობაში ატრიალეს”, - მოვისმინეთ სიუჟეტიდან.

ამის შედეგ ჟურნალისტმა 20-21 ივნისის მოვლენებზე სრული პასუხისმგებლობა უკვე სრულად ოპოზიციას დააკისრა და თქვა, რომ “აგრესიისა და არეულობის ავტორები პოლიტიკურ საფასურს აუცილებლად გადაიხდიან და ეს მაშინ მოხდება, როდესაც ამომრჩეველი საარჩევნო ურნასთან მივა და არჩევანს დესტაბილიზაციასა და განვითარებას შორის გააკეთებს”.

გარდა ამისა, თავდაცვის ყოფილ მინისტრს იმ პოლიტიკური ძალის “ბინძური საცვლების პირდაპირ ეთერში გამოფენაც” გაუხსენეს, რომელსაც იგი ახლა შეეკრა, “წარსულშიც არაერთხელ მიენდო და ამ პოლიტიკური თამაშებიდან ყოველთვის წაგებული და დატყვევებული გამოვიდა”.

ირაკლი ოქრუაშვილის ნათქვამიდან მხოლოდ ერთი ნაწილის წარმოჩენა ქმნის შთაბეჭდილებას, რომ არხის მიზანი 20 ივნისის მოვლენებში სრულად ოპოზიციის პოლიტიკური ლიდერების დადანაშაულება და ხელისუფლების პასუხისმგებლობის იგნორირება იყო.

აღსანიშნავია, რომ ეს არხის მიერ ამ თემის მსგავს კონტექსტში წარმოჩენის პირველი შემთხვევა არ არის. 20-21 ივნისის მოვლენების დროს, ოპოზიციის მხრიდან "ესკალაციის, არეულობის გამოწვევის, სახელმწიფო გადატრიალებისა და ამბოხის მცდელობაზე" “იმედს” სიუჟეტები ადრეც მოუმზადებია.

ამავე თემაზე წაიკითხეთ:

• აქციების გამო ჩამოშლილი ეკონომიკა და მიკერძოებული NGO-ები - "იმედის" დღის წესრიგი
• ირაკლი ოქრუაშვილის განაჩენი “იმედის კვირაში”
• ენმ-ის მიერ „პროვოცირებული კრიზისი“ „იმედის კვირაში“ მტკიცებულებების გარეშე

ონის ჰესების კაშხალი, როგორც გარემოსთვის სრულიად უსაფრთხო და რაჭის განვითარების პერსპექტივა - ამ კონტექსტში წარმოაჩინა ტელეკომპანია “იმედმა” 17 მაისს კვირის შემაჯამებელ გადაცემაში - “იმედის კვირა” ონში ჰესების მშენებლობის პროექტი. ეს კი იმ ფონზე, როდესაც პროექტის მიმართ კრიტიკულად არიან განწყობილი გარემოსდაცვით თემებზე მომუშავე არასამთავრობო ორგანიზაციები, ადგილობრივი მოსახლეობა კი ჰესის მშენებლობის წინააღმდეგ პროტესტს უკვე კარგა ხანია გამოხატავს.

სიუჟეტში, რომელიც ტელეკომპანია “იმედმა” “მთავარი არხის” მიერ “პროექტის მიმართ კრიტიკულ კონტექსტში მომზადებული სიუჟეტის საპირწონედ და “ყალბი ამბის” გამოსააშკარავებლად მოამზადა, კრიტიკული პოზიციისა და შეკითხვების გარეშე, მხოლოდ იმ სარგებელსა და დადებით შედეგებზე იყო საუბარი, რომელსაც ადგილობრივები პროექტის განხორციელების შემთხვევაში მიიღებენ.

სიუჟეტის დასაწყისში ავტორმა განგვიმარტა, რომ “იგი არ მოგვიყვებოდა ტყუილს იმის შესახებ, როგორ აქრობს მდინარე რიონს და მთელ რაჭას ონის ჰესების კასკადი, რადგანაც ეს სხვა არხზე უკვე მოვისმინეთ და ახლა უკვე სიმართლის დრო იყო”. “რიონი არ ქრება, მეტიც, ახლა აქ რომ ჰესი უკვე მუშაობდეს, აღებული წყლის დანაკლისს ამ პერიოდში თვალით თქვენ ვერც კი შეამჩნევდით”, - დაგვაიმედა ჟურნალისტმა, თუმცა კონკრეტულად რა გეოლოგიურ დასაბუთებას ეყრდნობოდა იგი, სიუჟეტში არ ჩანდა.

მანვე ისიც გვითხრა, რომ დალექვის შემდეგ, წყალმა 5.2 მეტრის დიამეტრის გვირაბში უნდა გაიაროს, რომელიც “მსოფლიოში ყველაზე მტკიცე მეთოდით - რკინა-ბეტონით იქნება მოსაზღვრული”. მანვე ხაზგასმით აღნიშნა, რომ ონი1 და ონი2 ჰესებისთვის დაბალი, მხოლოდ 8 მეტრის სიმაღლის დამბები დაიდგმება და “პროექტი არც რიონის კალაპოტს ცვლის და არც რაჭის კლიმატს ან ეკოსისტემას”.

“რაჭაში არც მინერალური წყლები გაქრება და არც მოსახლეობას შეექმნება რამე საფრთხე, მეტიც პროექტის გამო დეგრადირებული მურყანი ერთჯერადად და ისიც მცირე რაოდენობით მოიჭრება”, - კიდევ ერთხელ დაგვაიმედა ჟურნალისტმა.

მანვე საკუთარი მსჯელობის გასამყარებლად ექსპერტების დასკვნებიც მოიშველია, რომლებიც, როგორც თავადვე განმარტა, პროექტს ადგილზე რამდენიმე წლის განმავლობაში, ოთხივე სეზონზე სწავლობდნენ და პოზიტიური დასკვნები დადეს.

ამის შემდეგ ჟურნალისტმა უკვე ის აგვიხსნა, რომ პროექტი გარემოს დაცვის სამინისტროში სამწლიანი შესწავლის შემდეგ შევიდა. მანვე თქვა, რომ სამინისტრომ დამატებითი კვლევებიც მოითხოვა, რის საფუძველზეც, პროექტის უსაფრთხოებაზე უკვე უწყებაც თამამად საუბრობს.

“ონის ჰესების კასკადი რომ უსაფრთხოა და დეზინფორმაცია მიზანმიმართულად ვრცელდება, ამას ნებისმიერი დაინტერესებული პირიც კი მარტივად გაიგებს, თუ საჯარო დოკუმენტებსა და კვლევებს გაეცნობა. ენერგოდამოუკიდებლობის გაძლიერების გარდა, სარგებელი პროექტს ადგილობრივი მოსახლეობისთვისაც აქვს”, - ამბობს ჟურნალისტი.

ამის შემდეგ უკვე იგი პროექტის ფარგლებში ონში დაგეგმილ “მასშტაბურ სოციალურ და ინფრასტრუქტურულ” პროექტებზე გვიყვება და ჰესის მშენებელი კომპანიისგან რაჭაში უკვე განხსრციელებულ პროქტებსაც გვაცნობს. ამის მაგალითებად იგი ონსა და სოფელ ჯინჭვისში მოწყობილ სტადიონებს ასახელებს და განმარტავს, რომ “ონლაინგაკვეთილების შემდეგ, ეს ახალგაზრდების თავშეყრის მთავარი ადგილია”.

მას ყურადღებიდან არც ის გამორჩა, რომ “სიმძლავრე, რომელსაც ონის ჰესების კასკადი გამოიმუშავებს, ქვეყნის ენერგეტიკისთვის მნიშვნელოვანი შეღავათი იქნება” და კაშხლის პოტენციურ სიკეთეებზე ადგილობრივების მოსაზრებებსაც გვთავაზობს, რომლებიც ჰესის მშენებლობას მიესალმებიან. აღსანიშნავია, რომ ჰესის მიმართ კრიტიკული მოსაზრება ვერც აქ ვნახეთ, ეს კი იმ ფონზე, როდესაც ერთი კვირის წინ კონკურენტი არხის მიერ მომზადებულ სიუჟეტში ადგილობრივების ნაწილის მხრიდან ჰესის მიმართ კრიტიკული დამოკიდებულება მკაფიოდ ჩანდა.

ჟურნალისტს ყოფილი ხელისუფლების კვალი არც აქ გამორჩა და თქვა: “რაჭვლებმა იციან და ახსოვთ ისიც, რომ წინა ხელისუფლება რიონის ხევის წყალსაცავად ქცევას და სოფლების გაქრობას აპირებდა. გეგმავდა 14 მეტრის სიმაღლის კაშხლის მქონე ჰიდროელქტროსადგურის აშენებას, რომლის ბრძანებაც მიხეილ სააკაშვილის დავალებით ენერგეტიკის იმდროინდელმა მინისტრმა ხეთაგურმა გამოსცა და საბედნიეროდ პროექტი ხელისუფლების ცვლილებამ შეაჩერა”.

ამავე სიუჟეტში ასევე მოვისმინეთ, ეკონომიკის მინისტრის, გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტროს წარმომადგენლის, ონის ჰესების კასკადის პროექტის მენეჯერის და გარემოსდაცვითი ექსპერტის კომენტარები, რომლებიც ასევე მხოლოდ ჰესის უსაფრთხოების შესახებ და მისგან მიღებულ სარგებელზე ამახვილებდნენ ყურადღებას.



ონის ჰესების თემა, ზუსტად იმავე ხაზით გაიშალა 19 მაისს ტოქშოუ “არენაშიც”. იმედმა თემაზე ინტერაქტივიც შემოგვთავაზა, რომლის კითხვაც ასეთი იყო:

“ჰესების მშენებლობის საბოტირებით, ებრძვის თუ არა ოპოზიცია ქვეყნის ენერგოდამოუკიდებლობას?”. კითხვაზე დადებითი პასუხი 86.4%-მა გასცა, უარყოფითი კი - 13.6%-მა.

არცერთ შემთხვევაში ტელეკომპანია “იმედს” ონის ჰესების პროექტის მიმართ განსხვავებული, კრიტიკული პოზიციის წარმოჩენის მცდელობა არ ჰქონია. ეს იმ ფონზე, როდესაც გარემოსდაცვით საკითხებზე მომუშავე არასამთავრობო ორგანიზაცია “მწვანე ალტერნატივას” წარმომადგენლები ამბობენ, რომ მშენებლობის ადგილი მეწყერსაშიში ზონაა, პროექტი ზედაპირულად, აეროფოტოგადაღების გზით არის შეფასებული და ადგილზე “ბურღვა და ქანების გამოკვლევა” არავის ჩაუტარებია. ამასთან, ჰესის მშენებლობაზე მიმართვა გაუქმებულ კანონმდებლობაზე დაყრდნობით არის გაცემული.

საკითხის ცალმხრივად, ერთი მხარის წარმოჩენით, მხოლოდ დადებით კონტექსტში გაშუქება და იმ საფრთხეების და ზიანის იგნორირება და მიჩქმალვა, რომლის წინაშეც პროექტის განხორციელების შემთხვევაში ადგილობრივები და გარემო შეიძლება აღმოჩნდეს, შეიქმნა სურათი, რომ არხის მთავარი მიზანი კონკრეტული ჯგუფის ბიზნესინტერესების გატარება იყო და არა მოსახლეობისთვის საკითხზე სრულყოფილი, მრავალმხრივი მოსაზრებებით გაჯერებული ინფორმაციის მიწოდება.

“ნაციონალური მოძრაობა” - პოლიტიკური ძალა, რომელიც Facebook ტროლებისა და ბოტების საშუალებით ოპონენტების წინააღმდეგ ბრძოლის ინსტრუმენტად მუქარას, შეურაცხყოფასა, სიძულვილის ენას იყენებს - ასეთ კონტექსტში გაშუქდა 10 მაისს ტელეკომპანია “იმედის” კვირის შემაჯამებელ გადაცემაში - “იმედის კვირა” სოციალური მედიაგიგანტის Facebook-ის მიერ “ქართული ოცნებისა” და “ნაციონალური მოძრაობის” მხარდამჭერი ასობით ყალბი გვერდის გაუქმების შესახებ ამბავი.

სიუჟეტში მთავარი აქცენტი მხოლოდ ერთ კონკრეტულ პარტიაზე რომ იქნებოდა, ეს თემის წარდგენისას წამყვანის ტექსტიდანვე გახდა ნათელი. “სააკაშვილი, სავარაუდოდ, დროებით დაივიწყებს საქართველოს შიდა საქმეებში ჩარევას, იმიტომ, რომ Facebook-ის ადმინისტაციამ პარტიასთან დაკავშირებული ყველა [ყალბი] გვერდი და ანგარიში დაბლოკა”, - განაცხადა წამყვანმა და იქვე გვამცნო, რომ “ნაციონალური მოძრაობის” ტერორის ახალი სტრატეგიისა” და “ადამიანების დისკრედიტაციაში დახარჯულ ასეულ ათასობით ლარზე” უკვე სიუჟეტიდან შევიტყობდით.

ამის შემდეგ, დაახლოებით 12 წუთიანი სიუჟეტის მთავარი ხაზი, სრულად “ნაცინალური მოძრაობის” მიერ ოპონენტების დისკრედიტაციისთვის Facebook-ის ყალბი ანგარიშებისა და გვერდების გამოყენებაზე იყო აგებული და არაფერი თქმულა, ამავე პლატფორმის მიერ პროსამთავრობო გვერდებისა და ანგარიშების წაშლაზე, რომლებიც იმავე საქმიანობით იყვნენ დაკავებულნი, თუმცა საპირისპირო მხრიდან.

ასე მაგალითად, გავიგეთ, რომ “ნაციონალური მოძრაობის” ხელწერა - “მუქარა, შეურაცხყოფა, სიძულვილის ენა ახლა უკვე საერთაშორისოდ არის ცნობილი” და რომ “ისინი მომხმარებლებს Facebook-მა გააცნო, რომელსაც “ნაციონალური მოძრაობა” მართლმადიდებელი ეკლესიის, ხელისუფლების და Covid-19-თან ბრძოლის სახელისუფლებო სტრატეგიის წინააღმდეგ” ბრძოლისთვის იყენებდა და “რაშიც 10 000-ობით ლარს ხარჯავდა”.

სიუჟტიდან ისიც შევიტყვეთ, რომ აღნიშნული პარტია სოციალურ ქსელს არასრულწლოვნების დაცინვისა და შეურაცხყოფისთვის, მათი ოჯახების, აგრეთვე ემიგრანტების მუქარისთვის იყენებდა.

“სიძლვილის ენით იბრძვიან ყველგან, საქართველოშიც და ემიგრაციაშიც. ებრძვიან ყველას, ვისაც მათი დაბრუნება არ სურს. ყველას, ვისთვისაც მათი მეთოდები მიუღებელია, ვინც არ არის მათთან, განურჩევლად ასაკისა სქესისა, აღმსარებლობისა და პროფესიისა”, - თქვა ჟურნალისტმა.

მანვე ხაზი გაუსვა, რომ ეს პოლიტიკური ჯგუფი “ამ მეთოდებით” იმ დროიდან იბრძვის, როდესაც “სოციალური მედია ასეთი გავლენიანი ჯერ კიდევ არ იყო”. მისი ამ მსჯელობის გასამყარებლად “ახლო წარსული” გაიხსენა, როდესაც მისივე თქმით, ამ პოლიტიკურმა ძალამ “ე.წ. ალისტრახოების მთელი გუნდი” შექმნა, რომელსაც ბიუჯეტიდან “ოღონდ შავად, სახელისუფლებო გავლენებით” აფინანსებდა და პოლიტიკური ოპონენტების წინააღმდეგ იყენებდა. “სიძულვილის ენა აქაც მთავარი იყო”, - დასძინა მანვე.

ჟურნალისტმა იმის საჩვენებლად, რომ “არაერთი საარჩევნო მარცხის” შემდეგ “ნაციონალური მოძრაობის” ბრძოლის მეთოდები “კიდევ უფრო დაუნდობელი გახდა”, კიდევ უფრო ახლო წარსული - 2018 წლის საპრეზიდენტო არჩევნები გაიხსენა და თქვა, რომ “ნაციონალური მოძრაობა” და მისი განაყოფები სალომე ზურაბიშვილის წინააღმდეგ ყოველგვარ ზღვარს გადასცდნენ და გამოიყენეს ისეთი საშუალებები, რომელსაც პოლიტიკური მიზანი ნამდვილად ვერ ამართლებდა”.

სიუჟეტში ქართული ოცნების წევრისა და პროსამთავრობო ანალიტიკოსის შეფასბებიც მოვისმინეთ, რომლებიც ასევე “ნაციონალური მოძრაობის” მხრიდან ოპონენტების დისკრედიტაციის მიზნით გამოყენებულ ყალბ ანგარიშებზე საუბრობდნენ და პარტიის ასეთ ქმედბებს “რუსული ჰიბრიდული ომის” კონტექსტში განიხილავდნენ.

ამის შემდეგ, “ნაციონალური მოძრაობის” მიერ ბრძოლის რუსული მეთოდების გამოყენების ხაზი სიუჟეტში უკვე თავად ჟურნალისტმა განავითარა. არგუმენტაციისთვის კიდევ უფრო მძაფრი ელფერის შემატებისთვის მან ევროკავშირის სტრატეგიული კომუნიკაციების სპიკერის პიტერ სტანოს განცხადებაც მოიშველია, რომელიც ერთ-ერთ ინტერვიუში ამბობს, “პანდემიის დროს პოლიტიკურად ამოჩემებული ერების დაზაფვრა, რომ მათი ხელისუფლება სათანადოდ ვერ იცავს, სწორედ რუსული ხელწერაა”.

სიუჟეტის ავტორი საქართველოს ატლანტიკური საბჭოს ციფრული ლაბორატორიის კვლევის იმ ნაწილსაც იყენებს, რომელშიც ხელისუფლებასთან დაახლოებული პიარტექნოლოგის კოკა ყანდიაშვილის საინფორმაციო სააგენტოს “ესპერსონას” ფეისბუკანგარიშების გაუქმებაზეა საუბარი და ნათქვამია, რომ ქსელის მიზანი პოლიტიკური ოპოზიციისა და დემოკრატიის მომხრე აქტივისტების იმიჯის შელახვა და ხელისუფლების მიმართ საზოგადოების ნდობის განმტკიცება იყო.

ჟურნალისტი აღნიშნული ორგანიზაციის ხელმძღვანელის ბათუ ქუთელიას “ნაციონალურ მოძრაობასთან” აფილირებაზე მიუთითებს და სწორედ აღნიშნულით ხსნის იმ ფაქტს, რომ ორგანიზაციის მიერ ჩატარებულ “ვრცელ კვლევაში “ნაციონალურ მოძრაობას” მხოლოდ ერთი წინადადება ეთმობა”. იგი აღნიშნულზე კვლევის ერთ-ერთი ავტორის განმარტებას, სადაც იგი აღნიშნავს, რომ ცენტრს “ნაციონალურ მოძრაობასთან” დაკავშირებული ანგარშების შესწავლის საშუალება არ მისცემია “თავისმართლებას უწოდებს” და ამბობს, რომ მისი “ინტელექტუალური შესაძლებლობები მხოლოდ კოკა ყანდიაშვილისა და ესპერსონას ანალიზს გასწვდა”.

აღსანიშნავია, რომ იმავე ინტერვიუში ატლანტიკური საბჭოს მკვლევარი იმასაც უსვამს ხაზს, რომ მიუხედავად იმისა, რომ მათ ხსენებულ პარტიასთან დაკავშირებული ანგარიშების შესწავლის შესაძლებლობა არ ჰქონიათ, Facebook-ის განცხადებამ აღნიშნულ ანგარიშებთან მიმართებით ყველაფერი ნათელი გახადა, რომ ეს გვერდებიც იმავე ქცევაში იყვნენ ჩართულები, ოღნდ მეორე მხრიდან და იმავე სახის კონტენტს აზიარებდნენ, რომ ხალხი შეცდომაში შეეყვანათ. თუმცა, მისი განცხადების ეს ნაწილი”იმედის” მიერ მომზადებულ სიუჟეტში ვერ მოხვდა.

ჟურნალისტი კოკა ყანდიაშვილთან მიმართებით, მხოლოდ იმას ამბობს, რომ ყანდიაშვილი ქართული ოცნების აქტიური მხარდამჭერია და ამას არავინ უარყოფს. “თუმცა ის ოფიციალურად პარტიაში არ საქმიანობს და, შესაბამისად, მისი კონკრეტულ ორგანიზაციასთან გაიგივება არც ფეისბუკის გამოძიებას მოუხდენია”.

მას არ ჰქონია, მცდელობა, რომ თუნდაც ფორმალურად დაესვა კითხვის ნიშანი და ყანდიაშვილის მიერ მართულ მედიასაშუალებასთან დაკავშირებული გვერდების ხელისუფლებასთან კავშირის თუნდაც თეორიული შესაძლებლობა დაეშვა. განსაკუთრებით კი იმ ფონზე, როდესაც კვლევის თანახმად, აღნიშნული ანგარიშების მთავარი მიზანი სწორედ ხელისუფლების მიერ გატარებული პოლიტიკის მხარდაჭერა და აღნიშნულის გარშემო საზოგადოებრივი აზრის მობილიზება იყო.

ამბის მგავსი, მხოლოდ ცალმხივი პოზიციიდან წარმოჩენა, ქმნიდა შთაბეჭდილებას, რომ სიუჟეტის ავტორის მიზანი Facebook-ის მიერ გაუქმებული ყალბი ანგარიშებისა და გვერდების შესახებ საზოგადოებისთვის არა ზუსტი და დაბალანსებული ინფორმაციის მიწოდება, არამედ მხოლოდ ერთი კონკრეტული ჯგუფის დისკრედიატაცია იყო. ამასთან, სიუჟეტში ავტორის მხრიდან ნათლად იკვეთებოდა ამავე პლატფორმის მიერ გაუქმებულ პროსამთავრობო გვერდებისსა და ანგარიშებთან ხელისუფლების რაიმე კავშირის კატეგორიული უარყოფისა ძალისხმევა და საზოგადოების თვალში მმართველი გუნდის დადებითი იმიჯის შენარჩუნების მცდელობა.

მიმდინარე წლის 1 აპრილს რუსეთში ძალაში შევიდა კანონი, რომელიც ყალბი ამბების გავრცელებისთვის სისხლის სამართლებრივ პასუხისმგებლობას ითვალისწინებს. მანამდე მსგავსი ქმედება ადმინისტრაციული ჯარიმით ან მასალის ბლოკირებით ისჯებოდა. “მედიის უფლებათა დაცვის ცენტრის დირექტორი” ორგანიზაციის დირექტორი გალინა არაპოვა განმარტავს, რას ნიშნავს ეს კანონი და რა რისკებს შეიცავს რუსი ჟურნალისტებისთვის კორონავირუსის თემის გაშუქება.

ახალი კანონით, ყალბი ინფორმაციის გავრცელება, პერსონალური მონაცემების გამჟღავნება და პირად ცხოვრებაში შეჭრა, ასევე სამედიცინო საიდუმლოების გამჟღავნება, ჟურნალისტის სამართლებრივ პასუხისმგებლობას ითვალისწინებს. გარდა იმისა, რომ მედიას ასეთი ბრალდების შემთხვევაში ფინანსური სანქცია და მასალის დაბლოკვა ელის, მასალის ავტორი აღნიშნული ქმედებისთვის, შესაძლოა, სისხლის სამართლებრივ პასუხისგებაშიც მისცენ. მანამდე მსგავსი ქმედება ადმინისტრაციული ჯარიმით ან მასალის ბლოკირებით ისჯებოდა.

“მედიის უფლებათა დაცვის ცენტრის დირექტორი” გალინა არაპოვა ფიქრობს, რომ ახლა რუსეთში კორონავირუსის თემაზე მომუშავე ჟურნალისტებისთვის, ეს ყველაზე მთავარი და საშიში რისკია.


უშუალოდ ტერმინი „ყალბი ამბავი“ რუსულ კანონმდებლობაში არ იძებნება. საუბარია საზოგადოებრივი მნიშვნელობის მქონე საკითხის შესახებ დეზინფორმაციის გავრცელებაზე, რომელიც ნეგატიური შედეგების საფრთხეს ქმნის. მაგალითად, ეს შეიძლება იყოს ადამიანის ჯანმრთელობასთან, საზოგადოებრივ წესრიგსა და უსაფრთხოებასთან დაკავშირებული საკითხი. ან უნდა არსებობდეს შესაძლებლობა, რომ ასეთმა ინფორმაციამ ხელი შეუშალოს სიცოცხლისთვის აუცილებელი ობიექტების მუშაობას. სისხლის სამართლის კოდექსის მიხედვით კი ეს გაგება უფრო ფართოა.

ყალბი ამბების კატეგორიაში ხშირად ხვდება ინფორმაცია, რომელმაც, შესაძლოა, პანიკა გამოიწვიოს, განსხვავდებოდეს ოფიციალური ცნობებისგან. მაგალითად, ასეთი შეიძლება იყოს მასალა, რომელიც ეხება მიღებული ზომების არაფექტურობას, ან მედიკამენტებისა და მედპერსონალის არასაკმარის რაოდენობას, ან ისეთ წამლებსა და მკურნალობის მეთოდებს, რომლებიც უშედეგოა.

მაგალითად, თუკი ჟურნალისტმა დაწერა, რომ ეპიდემიის დროს მაღაზიებში წიწიბურა გათავდა, რამაც პროდუქტის საყიდლად მაღაზიებში ხალხის დიდი ნაკადის მისვლა გამოიწვია. თუკი, აღმოჩნდება, რომ ჟურნალისტმა პრობლემა გააზვიადა, არასანდრო ინფორმაცია გამოაქვეყნა, რამაც საზოგადოებაში პანიკა გამოიწვია, ჟურნალისტი და რედაქცია ფინანსური სანქციებით რისკავს. რა ემუქრებათ მათ:

• არასწორი ინფორმაციის გავრცელებისთვის, რომელიც პოტენციური ზიანის მომტანი შეიძლება აღმოჩნდეს ინდივიდუალური პირი 30 000-დან 100 000 რუბლამდე (400$-დან 1300$-მდე) თანხით დაჯარიმდება, ჟურნალისტი და რედაქცია 60 000-დან 200 000 რუბლამდე (800$-დან 2600$-მდე), მასობრივი მედიასაშუალება კი - 200 000-დან 500 000-მდე რუბლის (2600$-დან 6700$-მდე) ოდენობის თანხით. ამასთან, მათ შესაძლოა, ის პლანშეტი ან კომპიუტერი ჩამოართვან, საიდანაც „ყალბი ინფორმაცია“ გავრცელდა;
  
  
• ამასთან, შესაძლოა დაიბლოკოს თავად სტატია და ვებგვერდი, რომელზეც ის გამოქვეყნდა. ბლოკირების შესახებ გადაწყვეტილებას პროკურატურა იღებს. იგი ინფორმაციას „როსკომნადზორს“ (მედიის მაკონტროლებელი სააგენტო) უგზავნის, რომელიც თავის მხრივ მედიასაშუალებას „ყალბი ამბის“ წასაშლელად 24 საათიან ვადას აძლევს. თუკი აღნიშნული სისრულეში არ მოვა, თავად ეს მასალა ან მთელი რესურსი, შესაძლოა, დაიბლოკოს; 
  
  
• თუკი „ყალბი ინფორმაციის“ შედეგად ზიანი ადამიანის ჯანმრთელობას მიადგა, მაშინ ამ ამბის გავრცელებისთვის ჯარიმა 700 000-დან 1.5 მლნ-მდე (9400$-დან 20 000$-მდე) რუბლის ფარგლებში იქნება ან, პირს, შესაძლოა, სამ წლამდე თავისუფლების აღკვეთა დაემუქროს. მედიისა და სხვა ორგანიზაციისთვის ფინანსური სანქცია 1.5-დან 3 მილიონი რუბლის ფარგლებში განისაზღვრება (20 000$ -დან 40 000$-მდე); 
  
  
• თუკი „ყალბი ამბის“ გავრცელებას ადამიანის გარდაცვალება მოჰყვა, მაშინ კერძო პირისთვის ფინანსური სანქცია 1.5-დან 2 მლნ რუბლის ფარგლებში იმერყევებს, ან მას ხუთ წლამდე თავისუფლების აღკვეთა დაემუქრება. მედია და სხვა ორგანიზაციები მსგავსი ქმედებისთვის 3-დან 5 მლნ რუბლით დაჯარიმდებიან.

ეპიდემიის შესახებ ამბები ხშირად ადამიანების პირად ისტორიებს ეხება. კონკრეტული ადამიანის შესახებ მოყოლისას ჟურნალისტმა ყველაფერი უნდა აწონ-დაწონოს - მოძებნოს ბალანსი საზოგადოებრივ ინტერესსა და პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის აუცილებლობასა და პატივისცემას შორის.



ეს არის ნებისმიერი ისეთი სახის ინფორმაცია, რომლითაც ადამიანის იდენტიფიცირებაა შესაძლებელი. ეს შეიძლება იყოს მისი პასპორტის მონაცემები, სამუშაო ადგილის, საკუთრების, ჯანმრთელობის შესახებ ინფორმაცია და ა.შ..

დაირღვა თუ არა პერსონალური მონაცემების დაცვის მოთხოვნა, ამას, ყოველ ჯერზე, „როსკომნადზორი“ წყვეტს. პერსონალური მონაცემების შესახებ კანონის დარღვევისთვის რედაქცია 75 000 რუბლის ოდენობის თანხით ჯარიმდება (1000$)


ეს პროფესიული საიდუმლოა და მასზე პასუხისმგებლობა უპირველეს ყოვლისა სამედიცინო პერსონალს ეკისრება, მათ შორის, ფარმაცევტებსაც. პაციენტის შესახებ ექიმის მიერ მოწოდებული ინფორმაციის გამოქვეყნებით, სამედიცინო საიდუმლოების გამჟავნებაზე პასუხისმგებლები ჟურნალისტებიც ხდებიან. ჟურნალისტს პაციენტის ჯანმრთელობის შესახებ ინფორმაციის გამჟაღავნების უფლება მისი თანხმობის გარეშე მხოლოდ იმ გამონაკლის შემთხვევაში აქვს, როდესაც ამას საზოგადოებრივი ინტერესი ითხოვს.

ეს არის ინფორმაცია, რომელიც ეხება სამედიცინო დახმარებისთვის მიმართვას, ანალიზების პასუხებს, დიაგნოზს და ადამიანის ჯანმრთელობის მდგომარეობას.


პრესაში სამედიცინო საიდუმლოების გამჟღავნებისთვის ჟურნალისტი 5 000 რუბლის ოდენობის თანხით დაჯარიმდება; შესაძლებელია, აღნიშნული სასამართლომდეც მივიდეს და მოქალაქემ მორალური ზიანისთვის კომპენსაციაც მოითხოვოს. როგორ შევამციროთ რისკი მასალაზე მუშაობის დროს?

გალინა არაპოვა რუს ჟურნალისტებს, რომლებიც Covid-19-ის შესახებ მუშაობენ, ურჩევს:

• გადაამოწმეთ ყველა მონაცემი, რომელსაც კორონავირუსის შესახებ აქვეყნებთ. მნიშვნელოვანია, მასალში ჩანდეს, რომ თქვენ ფატები სათანადოდ გადაამოწმეთ; 
  
  
• თუკი სანდო წყაროზე დაყრდნობით წერთ, ეს სულაც არ ნიშნავს იმას, რომ თქვენზე საქმეს არ აღძრავენ. თუკი ინფორმაციას ბოლომდე არ ენდობით, აუცილებლად მიუთითეთ, რომ მის სისწორეში დარწმუნებული არ ხართ და ის კითხვისა და დაშვების სახით ჩამოაყალიბეთ და არა როგორც დადასტურებული ფაქტი; 
  
  
• გამოკვეთეთ, რომ თქვენი თვითმიზანი დეზინფორმაციის გავრცელება არ არის და რომ თქვენ ყველაფერი გააკეთეთ იმაში დასარწმუნებლად, რომ ინფორმაცია ნამდვილად სწორია; 
  
  
• აუცილებლად დაიცავით წყაროს კონფიდენციალურობა, რომელმაც ინფორმაცია ანონიმურად გაგიზიარათ. აღნიშნული ჟურნალისტის პროფესიული საიდუმლოს შესახებ კანონით არის დაცული;
  
  
• არ გამოაქვეყნოთ იმ პაციენტების ვინაობა, რომლებსაც, სავარაუდოდ, კორონავირუსის ნიშნები აქვთ. მატი თანხმობის გარეშე არ დააკონკრეტოთ მათი წარმომავლობა, მათი სავარაუდო დიაგნოზი და ასევე, მონაცემები იმის შესახებ თუ ვინ იმყოფებოდა მათთან კონტაქტში, თუკი ამას საზოგადოებრივი ინტერესის დაცვა არ ითხოვს;
  
  
• ოფიციალურ წყაროსთან კავშირი სრული გარანტია არ არის. არ გამოაქვეყნოთ ყველა ინფორმაცია, რაც ხელისუფლებისა და სხვა ოფიციალურ განცხადებებშია. ხშირად შეცდმობისა და ადამიანური ფაქტორების გათვალისწინებით, ასეთ დოკუემნტებში ისეთი ინფორმაცია ხვდება, რომლის გავრელებაც არ შეიძლებოდა. ასეთ შემთხვევაში, მედიებად დარეგისტრირებულ ორგანიზაციები დაცულები არიან, თუმცა არარეგისტრირებულმა პორტალებმა, შესაძლოა „როსკომნადზორის“ ყურადღება მიიპყრონ.

წყარო: ijnet.org

მიმდინარე წლის 1 აპრილს რუსეთში ძალაში შევიდა კანონი, რომელიც ყალბი ამბების გავრცელებისთვის სისხლის სამართლებრივ პასუხისმგებლობას ითვალისწინებს. მანამდე მსგავსი ქმედება ადმინისტრაციული ჯარიმით ან მასალის ბლოკირებით ისჯებოდა. “მედიის უფლებათა დაცვის ცენტრის დირექტორი” ორგანიზაციის დირექტორი გალინა არაპოვა განმარტავს, რას ნიშნავს ეს კანონი და რა რისკებს შეიცავს რუსი ჟურნალისტებისთვის კორონავირუსის თემის გაშუქება.

ახალი კანონით, ყალბი ინფორმაციის გავრცელება, პერსონალური მონაცემების გამჟღავნება და პირად ცხოვრებაში შეჭრა, ასევე სამედიცინო საიდუმლოების გამჟღავნება, ჟურნალისტის სამართლებრივ პასუხისმგებლობას ითვალისწინებს. გარდა იმისა, რომ მედიას ასეთი ბრალდების შემთხვევაში ფინანსური სანქცია და მასალის დაბლოკვა ელის, მასალის ავტორი აღნიშნული ქმედებისთვის, შესაძლოა, სისხლის სამართლებრივ პასუხისგებაშიც მისცენ. მანამდე მსგავსი ქმედება ადმინისტრაციული ჯარიმით ან მასალის ბლოკირებით ისჯებოდა.

“მედიის უფლებათა დაცვის ცენტრის დირექტორი” გალინა არაპოვა ფიქრობს, რომ ახლა რუსეთში კორონავირუსის თემაზე მომუშავე ჟურნალისტებისთვის, ეს ყველაზე მთავარი და საშიში რისკია.


უშუალოდ ტერმინი „ყალბი ამბავი“ რუსულ კანონმდებლობაში არ იძებნება. საუბარია საზოგადოებრივი მნიშვნელობის მქონე საკითხის შესახებ დეზინფორმაციის გავრცელებაზე, რომელიც ნეგატიური შედეგების საფრთხეს ქმნის. მაგალითად, ეს შეიძლება იყოს ადამიანის ჯანმრთელობასთან, საზოგადოებრივ წესრიგსა და უსაფრთხოებასთან დაკავშირებული საკითხი. ან უნდა არსებობდეს შესაძლებლობა, რომ ასეთმა ინფორმაციამ ხელი შეუშალოს სიცოცხლისთვის აუცილებელი ობიექტების მუშაობას. სისხლის სამართლის კოდექსის მიხედვით კი ეს გაგება უფრო ფართოა.

ყალბი ამბების კატეგორიაში ხშირად ხვდება ინფორმაცია, რომელმაც, შესაძლოა, პანიკა გამოიწვიოს, განსხვავდებოდეს ოფიციალური ცნობებისგან. მაგალითად, ასეთი შეიძლება იყოს მასალა, რომელიც ეხება მიღებული ზომების არაფექტურობას, ან მედიკამენტებისა და მედპერსონალის არასაკმარის რაოდენობას, ან ისეთ წამლებსა და მკურნალობის მეთოდებს, რომლებიც უშედეგოა.

მაგალითად, თუკი ჟურნალისტმა დაწერა, რომ ეპიდემიის დროს მაღაზიებში წიწიბურა გათავდა, რამაც პროდუქტის საყიდლად მაღაზიებში ხალხის დიდი ნაკადის მისვლა გამოიწვია. თუკი, აღმოჩნდება, რომ ჟურნალისტმა პრობლემა გააზვიადა, არასანდრო ინფორმაცია გამოაქვეყნა, რამაც საზოგადოებაში პანიკა გამოიწვია, ჟურნალისტი და რედაქცია ფინანსური სანქციებით რისკავს. რა ემუქრებათ მათ:

• არასწორი ინფორმაციის გავრცელებისთვის, რომელიც პოტენციური ზიანის მომტანი შეიძლება აღმოჩნდეს ინდივიდუალური პირი 30 000-დან 100 000 რუბლამდე (400$-დან 1300$-მდე) თანხით დაჯარიმდება, ჟურნალისტი და რედაქცია 60 000-დან 200 000 რუბლამდე (800$-დან 2600$-მდე), მასობრივი მედიასაშუალება კი - 200 000-დან 500 000-მდე რუბლის (2600$-დან 6700$-მდე) ოდენობის თანხით. ამასთან, მათ შესაძლოა, ის პლანშეტი ან კომპიუტერი ჩამოართვან, საიდანაც „ყალბი ინფორმაცია“ გავრცელდა;
  
  
• ამასთან, შესაძლოა დაიბლოკოს თავად სტატია და ვებგვერდი, რომელზეც ის გამოქვეყნდა. ბლოკირების შესახებ გადაწყვეტილებას პროკურატურა იღებს. იგი ინფორმაციას „როსკომნადზორს“ (მედიის მაკონტროლებელი სააგენტო) უგზავნის, რომელიც თავის მხრივ მედიასაშუალებას „ყალბი ამბის“ წასაშლელად 24 საათიან ვადას აძლევს. თუკი აღნიშნული სისრულეში არ მოვა, თავად ეს მასალა ან მთელი რესურსი, შესაძლოა, დაიბლოკოს; 
  
  
• თუკი „ყალბი ინფორმაციის“ შედეგად ზიანი ადამიანის ჯანმრთელობას მიადგა, მაშინ ამ ამბის გავრცელებისთვის ჯარიმა 700 000-დან 1.5 მლნ-მდე (9400$-დან 20 000$-მდე) რუბლის ფარგლებში იქნება ან, პირს, შესაძლოა, სამ წლამდე თავისუფლების აღკვეთა დაემუქროს. მედიისა და სხვა ორგანიზაციისთვის ფინანსური სანქცია 1.5-დან 3 მილიონი რუბლის ფარგლებში განისაზღვრება (20 000$ -დან 40 000$-მდე); 
  
  
• თუკი „ყალბი ამბის“ გავრცელებას ადამიანის გარდაცვალება მოჰყვა, მაშინ კერძო პირისთვის ფინანსური სანქცია 1.5-დან 2 მლნ რუბლის ფარგლებში იმერყევებს, ან მას ხუთ წლამდე თავისუფლების აღკვეთა დაემუქრება. მედია და სხვა ორგანიზაციები მსგავსი ქმედებისთვის 3-დან 5 მლნ რუბლით დაჯარიმდებიან.

ეპიდემიის შესახებ ამბები ხშირად ადამიანების პირად ისტორიებს ეხება. კონკრეტული ადამიანის შესახებ მოყოლისას ჟურნალისტმა ყველაფერი უნდა აწონ-დაწონოს - მოძებნოს ბალანსი საზოგადოებრივ ინტერესსა და პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის აუცილებლობასა და პატივისცემას შორის.



ეს არის ნებისმიერი ისეთი სახის ინფორმაცია, რომლითაც ადამიანის იდენტიფიცირებაა შესაძლებელი. ეს შეიძლება იყოს მისი პასპორტის მონაცემები, სამუშაო ადგილის, საკუთრების, ჯანმრთელობის შესახებ ინფორმაცია და ა.შ..

დაირღვა თუ არა პერსონალური მონაცემების დაცვის მოთხოვნა, ამას, ყოველ ჯერზე, „როსკომნადზორი“ წყვეტს. პერსონალური მონაცემების შესახებ კანონის დარღვევისთვის რედაქცია 75 000 რუბლის ოდენობის თანხით ჯარიმდება (1000$)


ეს პროფესიული საიდუმლოა და მასზე პასუხისმგებლობა უპირველეს ყოვლისა სამედიცინო პერსონალს ეკისრება, მათ შორის, ფარმაცევტებსაც. პაციენტის შესახებ ექიმის მიერ მოწოდებული ინფორმაციის გამოქვეყნებით, სამედიცინო საიდუმლოების გამჟავნებაზე პასუხისმგებლები ჟურნალისტებიც ხდებიან. ჟურნალისტს პაციენტის ჯანმრთელობის შესახებ ინფორმაციის გამჟაღავნების უფლება მისი თანხმობის გარეშე მხოლოდ იმ გამონაკლის შემთხვევაში აქვს, როდესაც ამას საზოგადოებრივი ინტერესი ითხოვს.

ეს არის ინფორმაცია, რომელიც ეხება სამედიცინო დახმარებისთვის მიმართვას, ანალიზების პასუხებს, დიაგნოზს და ადამიანის ჯანმრთელობის მდგომარეობას.


პრესაში სამედიცინო საიდუმლოების გამჟღავნებისთვის ჟურნალისტი 5 000 რუბლის ოდენობის თანხით დაჯარიმდება; შესაძლებელია, აღნიშნული სასამართლომდეც მივიდეს და მოქალაქემ მორალური ზიანისთვის კომპენსაციაც მოითხოვოს. როგორ შევამციროთ რისკი მასალაზე მუშაობის დროს?

გალინა არაპოვა რუს ჟურნალისტებს, რომლებიც Covid-19-ის შესახებ მუშაობენ, ურჩევს:

• გადაამოწმეთ ყველა მონაცემი, რომელსაც კორონავირუსის შესახებ აქვეყნებთ. მნიშვნელოვანია, მასალში ჩანდეს, რომ თქვენ ფატები სათანადოდ გადაამოწმეთ; 
  
  
• თუკი სანდო წყაროზე დაყრდნობით წერთ, ეს სულაც არ ნიშნავს იმას, რომ თქვენზე საქმეს არ აღძრავენ. თუკი ინფორმაციას ბოლომდე არ ენდობით, აუცილებლად მიუთითეთ, რომ მის სისწორეში დარწმუნებული არ ხართ და ის კითხვისა და დაშვების სახით ჩამოაყალიბეთ და არა როგორც დადასტურებული ფაქტი; 
  
  
• გამოკვეთეთ, რომ თქვენი თვითმიზანი დეზინფორმაციის გავრცელება არ არის და რომ თქვენ ყველაფერი გააკეთეთ იმაში დასარწმუნებლად, რომ ინფორმაცია ნამდვილად სწორია; 
  
  
• აუცილებლად დაიცავით წყაროს კონფიდენციალურობა, რომელმაც ინფორმაცია ანონიმურად გაგიზიარათ. აღნიშნული ჟურნალისტის პროფესიული საიდუმლოს შესახებ კანონით არის დაცული;
  
  
• არ გამოაქვეყნოთ იმ პაციენტების ვინაობა, რომლებსაც, სავარაუდოდ, კორონავირუსის ნიშნები აქვთ. მატი თანხმობის გარეშე არ დააკონკრეტოთ მათი წარმომავლობა, მათი სავარაუდო დიაგნოზი და ასევე, მონაცემები იმის შესახებ თუ ვინ იმყოფებოდა მათთან კონტაქტში, თუკი ამას საზოგადოებრივი ინტერესის დაცვა არ ითხოვს;
  
  
• ოფიციალურ წყაროსთან კავშირი სრული გარანტია არ არის. არ გამოაქვეყნოთ ყველა ინფორმაცია, რაც ხელისუფლებისა და სხვა ოფიციალურ განცხადებებშია. ხშირად შეცდმობისა და ადამიანური ფაქტორების გათვალისწინებით, ასეთ დოკუემნტებში ისეთი ინფორმაცია ხვდება, რომლის გავრელებაც არ შეიძლებოდა. ასეთ შემთხვევაში, მედიებად დარეგისტრირებულ ორგანიზაციები დაცულები არიან, თუმცა არარეგისტრირებულმა პორტალებმა, შესაძლოა „როსკომნადზორის“ ყურადღება მიიპყრონ.

წყარო: ijnet.org

მსოფლიო პრესის ფოტო 2020-ის გამარჯვებულები ცნობილია. წლის ფოტო - France-Presse-ის ფოტოგრაფის იასუიოში ჩიბას ფოტო „პირდაპირი ხმა“ გახდა. ფოტოზე ახალგაზრდა კაცი მობილური ტელეფონების შუქის ფონზე ჩანს, რომელიც პროტესტს პოეზიით გამოხატავს, მის გარშემო მდგომი სხვა დემონსტრანტები კი სხვადასხვა სლოგანით ომა ალ ბაშირის დიქტატორულ რეჟიმს აპროტესტებენ და სამოქალაქო მმართველობას ითხოვენ.

⇒  სხვა ნომინაციები

• წლის ამბავი - აჯანყების გენეზისი, რომელ ლორანდო

ეს ახალგაზრდა ადამიანების ღრმა წუხილის ამბავია, რომელთა მხრიდან ხელისუფლებისთვის წინააღმდეგობის გაწევით გამოჩენილმა გამბედაობამ დანარჩენ მოსახლეობას მათთან შეერთებისკენ უბიძგა, რამაც ალჟირში ბოლო ათწლეულის განმავლობაში ყველაზე დიდ საპროტესტო მოძრაობას ჩაუყარა საფუძველი.

• თანამედროვე პობლემა - არაფერი პირადული-ომის Back Office-ი, ნიკიტა ტერიოშინი

ბიზნესმენი აბუ დაბიში - არაბეთის გაერთიანებულ საემიროებში გამართულ თავდაცვის საერთაშორისო გამოფენაზე, დღის ბოლოს ანტისატანკო ყუმბარებს ინახავს.

• გარემო - პოლარული დათვი და მისი ბელი, ესტერ ხორვეტი

პოლარული დათვი და მისი ბელი ჩრდილოეთ ყინულოვან ოკეანეში მეცნიერების მიერ განთავსებულ მოწყობილობას მიუახლოვდნენ, რომლის დახმარებითაც ისინი კლიმატის ცვლილების შედეგებს იკვლევენ.

• მნიშვნელოვანი ახალი ამბავი - „პირდაპირი ხმა“, იასუიოში ჩიბა

ახალგაზრდა კაცი მობილური ტელეფონების შუქის ფონზე ჩანს, რომელიც პროტესტს პოეზიით გამოხატავს, მის გარშემო მდგომი სხვა დემონსტრანტები კი სხვადასხვა სლოგანით ომა ალ ბაშირის დიქტატორულ რეჟიმს აპროტესტებენ და სამოქალაქო მმართველობას ითხოვენ.

• გრძელვადიანი პროექტები - აჯანყების გენეზისი, რომელ ლორანდო

ეს ახალგაზრდა ადამიანების ღრმა წუხილის ამბავია, რომელთა მხრიდან მ~ხელისუფლებისთვის წინააღმდეგობის გაწევით გამოჩენილმა გამბედაობამ დანარჩენ მოსახლეობას მათთან შეერთებისკენ უბიძგა, რამაც ალჟირში ბოლო ათწლეულის განმავლობაში ყველაზე დიდ საპროტესტო მოძრაობას ჩაუყარა საფუძველი.

• ბუნება - გამომშვიდობება, ალენ შრედერი

ერთი თვის ორგანტუტანგის ცხედარი ქირურგიულ საგებზე ინდონეზიაში. ის საკუთარ დედასთან ერთად ზეთის ხილის პლანტაციაში დაშავებული იპოვეს, თუმცა მისი გადარჩენა ვერ მოხერხდა და ის მალევე გარდაიცვალა.

• პორტრეტები - გამოღვიძება, ტომეკ კაცზორი

15 წლის სომეხი გოგონა, რომელმაც კატატონიური მდგომარეობიდან გამოიღვიძა, პოლონეთში ლტოლვილთა მისაღებ ცენტრში ეტლში ზის და მას გვერდით მშობლები უდგანან.

• სპორტი - კავი ლეონარდის თამაში, მარკ ბლინჩი

„ტორონტო რეპტორსის“ კალათბურთელი კავი ლეონარდი „ფილადელფიასთან“ შერკინების დროს უყურებს თუ როგორ ვარდება მისი „გამარჯვების მომტანი“ ნასროლი კალათში. NBA-ის 2019 წლის ნახევარფინალი, სკოტიაბანკის მოედანი, ტორონტო, კანადა. 




წყარო: worldpressphoto.org

მარტის ბოლოს ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციამ განაცხადა, რომ საჯარო სივრცეებში პირბადეების გამოყენება საჭირო არ არის, თუკი პირს Covid -19-ის სიმპტომები არ უფიქსირდება. დაახლოებით ერთ კვირაში აშშ-ს დაავადებათა კონტროლის ცენტრმა (CDC) რჩევა შეცვალა.

იანვრის დასაწყისში, როდესაც ახალი კორონავირუსი ევროპასა და აშშ-ში ახალი გავრცელებული იყო, ყველაზე მნიშვნელოვანი რჩევა ხელების ხშირი დაბანა იყო, სამი თვის თავზე კი - მსოფლიო მოსახლეობის 1/3 ე.წ. „ლოქ-დაუნმა“ მოიცვა.

ახლა, ადამიანებს ეშინიათ და ეძებენ პასუხებს  მათ კითხვებზე, მაგრამ, იმის გათვალისწინებით, რომ   Covid -19-ის შესახებ ბევრი რამ უცნობია, მზა პასუხები არ არის. ამასთან, ვირუსის შესახებ მონაცემები და ექსპერტთა რჩევები მუდმივად იცვლება.

რა უნდა ქნან ჟურნალისტებმა ასეთ ვითარებაში, როგორ უნდა გააშუქონ კორონავირუსის პანდემია?


Vox-ის რეპორტიორმა უმეირ ირფანმა კორონავირუსის წინააღმდეგ ბრძოლის ფარგლებში ვაქცინების შესახებ ათობით სტატია სწორედ მაშინ დაწერა, როდესაც ამერიკის შეერთებულმა შტატებმა ვირუსის გავრცელების თვალსაზრისით მსოფლიო მასშტაბით მოწინავე პოზიციები დაიკავა. მან და მისმა ორმა კოლეგამ ჯანდაცვის ეროვნული ინსტიტუტის, კოალიცია ეპიდემიური ინოვაციების მზადყოფნისთვისა და ალერგიისა და ინფექციური დაავადებების ეროვნული ინსტიტუტის, ასევე სხვა ინსტიტუტებისა და ორგანიზაციების ინფორმაციის მოგროვება დაიწყეს, რომლებიც ვირუსის საწინააღმდეგო ვაქცინაზე მუშაობდნენ.

ირფანმა აღმოაჩინა, რომ  მკვლევრებთან, მეცნიერებთან და სამედიცინო სფეროს პროფესიონალებთან გამუდმებული ურთიერთობის შედეგად, ის ინფორამაცია, რომელსაც საკუთარ სტატიებში იყენებდა, განახლებადი და მარტივად გასაგები ხდებოდა.

„ისინი ჩვენზე მეტად დაკავებულები არიან, მაგრამ თუკი წყაროსთან ურთიერთობის აწყობას შეეცდები, მეტ პასუხისმგებლობას იჩენენ, რაც ფაქტების სწრაფ გადამოწმებაში გეხმარება“, - ამბობს ირფანი.

მონაცემთა ჟურნალისტი სინდუჯა რანგარაჯანიც დარგის პროფესიონალებთან კონსულტაციების მნიშვნელობაზე მიუთითებს. „ანალიზის გაკეთებისას, დიდწილად მე მეცნიერების, ეპიდემიოლოგების და ინსტიტუტების მონაცემებს ვეყრდნობოდი“, - ამბობს იგი.




კორონავირუსის შესახებ მომზადებული მასალების დიდი ნაწილი პროგნოზებს და შეფასებებს ეხება, რომლებიც შესაძლოა ძალიან მალე შეიცვალოს.

„მაქსიმალურად ვცდილობ, რომ შეძლებისდაგვარად ზუსტი ვიყო, თუმცა თუკი ჩემს მიერ გამოქვეყენებული ინფორმაცია სულ ბოლო მონაცემს არ შეიცავს, ეს იმის ბრალია, რომ ყველაფერი ძალიან სწრაფად იცვლება“, - ამბობს რანგარაჯანი. 

იგი ამბობს, რომ საკუთარ მასალებში მონაცემებს ყოველდღიურად არ ანახლებს, რადგანაც ყველაფერი ძალიან სწრაფად იცლვება და ეს უბრალოდ შეუძლებელია. რანგარაჯანი მიიჩნევს, რომ უკეთესია, მკითხველს ის აუხსნა, რომ შენ მიერ გამოქვეყნებული მონაცემები დიდი ალბათობით შეიცვლება.

თავის მხრივ უმეირ ირფანი განმარტავს, რომ ზუსტ რიცხვებს განსაკუთრებული ყურადღება არ უნდა მივაქციოთ. „ცხადია, ამბავს ვანახლებ, როდესაც ინფორმაცია მაქვს, მაგრამ იმის გათვალისწინებით, რომ [Covid -19-ის] ამბავი სწრაფად ცვალებადია, მივხვდით, რომ ზუსტი რიცხვების გამოყენება, თუკი ის ისტორიისთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი არ არის, არ ღირს“, - ამბობს იგი.


პანდემიის ფონზე, ამბის გადმოცემისას გულწრფელობის მნიშვნელობაზე საუბრობს რანგარაჯანი.

„ყველაზე მნიშვნელოვანია, რომ მკითხველმა იცოდეს საიდან გვაქვს მონაცემები? დღევანდელია ისინი თუ არა? რომელი წყაროდან არის ისინი? უბრალოდ იყავით ძალიან, ძალიან გამჭვირვალეები“, - ამბობს იგი.

The New York Times-ის მკვლევარი ემა გოლდბერგი ამბობს, რომ იგი ამბის თხრობიასას უახლესი ინფორმაციის გამოყენებას ცდილობს, თუმცა მიიჩენევს, რომ იმ პირობებში, როდესაც ყველაფერი ძალიან სწრაფად იცვლება, რეპორტიორმა მნიშვნელოვანია, რომ საკუთარი ცოდნის ლიმიტის შესახებაც გააცნობიეროს.

კორონავირუსის პანდემიის პირობებში ჟურნალისტები უპრეცედენტო, გახანგრძლივებული პერიოდში, მუდმივად ცვალებადი ინფორმაციის პირბებში ვმუშაობთ, შესაბამისად ფაქტების გამჭვირვალე გაშუქება, ახლა ისე კრიტიკულად მნიშვნელოვანია, როგორც არასდროს.

„ვაცნობიერებ, რომ ეს [კორონავირუსი] ერთ-ერთი იმ ამბავთაგანია, რომლის გაშუქებაც გარკვეული პერიოდის განმავლობაში მოგვიწევს, მას მერეც კი, როდესაც ყველაფერი ნათელი გახდება. ახლა ის ღირებულება, რომელიც ჩვენ შეგვიძლია დავამატოთ ისაა, რომ სამყაროს გაგება ვცადოთ, გავაცნობიეროთ როგორ იცვლება ის და ამის შესახებ მოვყვეთ“, -ამბობს რანგარაჯანი. 

წყარო: ijnet.org

---

• როგორ უნდა გამოვიყენოთ მონაცემები, კორონავირუსის პანდემიის გაშუქებისას - ეს არის ერთ-ერთი ქვეთავი, რომელიც მიმდინარე კვირას დაემატა საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებულ გზამკვლევს. 
• წაიკითხეთ რეკომენდაციები დეტალურად - ეთიკური დილემები პანდემიის გაშუქებისას
• მონაცემების ქვეთავი იხილეთ მე-13 გვერდიდან

მარტის ბოლოს ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციამ განაცხადა, რომ საჯარო სივრცეებში პირბადეების გამოყენება საჭირო არ არის, თუკი პირს Covid -19-ის სიმპტომები არ უფიქსირდება. დაახლოებით ერთ კვირაში აშშ-ს დაავადებათა კონტროლის ცენტრმა (CDC) რჩევა შეცვალა.

იანვრის დასაწყისში, როდესაც ახალი კორონავირუსი ევროპასა და აშშ-ში ახალი გავრცელებული იყო, ყველაზე მნიშვნელოვანი რჩევა ხელების ხშირი დაბანა იყო, სამი თვის თავზე კი - მსოფლიო მოსახლეობის 1/3 ე.წ. „ლოქ-დაუნმა“ მოიცვა.

ახლა, ადამიანებს ეშინიათ და ეძებენ პასუხებს  მათ კითხვებზე, მაგრამ, იმის გათვალისწინებით, რომ   Covid -19-ის შესახებ ბევრი რამ უცნობია, მზა პასუხები არ არის. ამასთან, ვირუსის შესახებ მონაცემები და ექსპერტთა რჩევები მუდმივად იცვლება.

რა უნდა ქნან ჟურნალისტებმა ასეთ ვითარებაში, როგორ უნდა გააშუქონ კორონავირუსის პანდემია?


Vox-ის რეპორტიორმა უმეირ ირფანმა კორონავირუსის წინააღმდეგ ბრძოლის ფარგლებში ვაქცინების შესახებ ათობით სტატია სწორედ მაშინ დაწერა, როდესაც ამერიკის შეერთებულმა შტატებმა ვირუსის გავრცელების თვალსაზრისით მსოფლიო მასშტაბით მოწინავე პოზიციები დაიკავა. მან და მისმა ორმა კოლეგამ ჯანდაცვის ეროვნული ინსტიტუტის, კოალიცია ეპიდემიური ინოვაციების მზადყოფნისთვისა და ალერგიისა და ინფექციური დაავადებების ეროვნული ინსტიტუტის, ასევე სხვა ინსტიტუტებისა და ორგანიზაციების ინფორმაციის მოგროვება დაიწყეს, რომლებიც ვირუსის საწინააღმდეგო ვაქცინაზე მუშაობდნენ.

ირფანმა აღმოაჩინა, რომ  მკვლევრებთან, მეცნიერებთან და სამედიცინო სფეროს პროფესიონალებთან გამუდმებული ურთიერთობის შედეგად, ის ინფორამაცია, რომელსაც საკუთარ სტატიებში იყენებდა, განახლებადი და მარტივად გასაგები ხდებოდა.

„ისინი ჩვენზე მეტად დაკავებულები არიან, მაგრამ თუკი წყაროსთან ურთიერთობის აწყობას შეეცდები, მეტ პასუხისმგებლობას იჩენენ, რაც ფაქტების სწრაფ გადამოწმებაში გეხმარება“, - ამბობს ირფანი.

მონაცემთა ჟურნალისტი სინდუჯა რანგარაჯანიც დარგის პროფესიონალებთან კონსულტაციების მნიშვნელობაზე მიუთითებს. „ანალიზის გაკეთებისას, დიდწილად მე მეცნიერების, ეპიდემიოლოგების და ინსტიტუტების მონაცემებს ვეყრდნობოდი“, - ამბობს იგი.




კორონავირუსის შესახებ მომზადებული მასალების დიდი ნაწილი პროგნოზებს და შეფასებებს ეხება, რომლებიც შესაძლოა ძალიან მალე შეიცვალოს.

„მაქსიმალურად ვცდილობ, რომ შეძლებისდაგვარად ზუსტი ვიყო, თუმცა თუკი ჩემს მიერ გამოქვეყენებული ინფორმაცია სულ ბოლო მონაცემს არ შეიცავს, ეს იმის ბრალია, რომ ყველაფერი ძალიან სწრაფად იცვლება“, - ამბობს რანგარაჯანი. 

იგი ამბობს, რომ საკუთარ მასალებში მონაცემებს ყოველდღიურად არ ანახლებს, რადგანაც ყველაფერი ძალიან სწრაფად იცლვება და ეს უბრალოდ შეუძლებელია. რანგარაჯანი მიიჩნევს, რომ უკეთესია, მკითხველს ის აუხსნა, რომ შენ მიერ გამოქვეყნებული მონაცემები დიდი ალბათობით შეიცვლება.

თავის მხრივ უმეირ ირფანი განმარტავს, რომ ზუსტ რიცხვებს განსაკუთრებული ყურადღება არ უნდა მივაქციოთ. „ცხადია, ამბავს ვანახლებ, როდესაც ინფორმაცია მაქვს, მაგრამ იმის გათვალისწინებით, რომ [Covid -19-ის] ამბავი სწრაფად ცვალებადია, მივხვდით, რომ ზუსტი რიცხვების გამოყენება, თუკი ის ისტორიისთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი არ არის, არ ღირს“, - ამბობს იგი.


პანდემიის ფონზე, ამბის გადმოცემისას გულწრფელობის მნიშვნელობაზე საუბრობს რანგარაჯანი.

„ყველაზე მნიშვნელოვანია, რომ მკითხველმა იცოდეს საიდან გვაქვს მონაცემები? დღევანდელია ისინი თუ არა? რომელი წყაროდან არის ისინი? უბრალოდ იყავით ძალიან, ძალიან გამჭვირვალეები“, - ამბობს იგი.

The New York Times-ის მკვლევარი ემა გოლდბერგი ამბობს, რომ იგი ამბის თხრობიასას უახლესი ინფორმაციის გამოყენებას ცდილობს, თუმცა მიიჩენევს, რომ იმ პირობებში, როდესაც ყველაფერი ძალიან სწრაფად იცვლება, რეპორტიორმა მნიშვნელოვანია, რომ საკუთარი ცოდნის ლიმიტის შესახებაც გააცნობიეროს.

კორონავირუსის პანდემიის პირობებში ჟურნალისტები უპრეცედენტო, გახანგრძლივებული პერიოდში, მუდმივად ცვალებადი ინფორმაციის პირბებში ვმუშაობთ, შესაბამისად ფაქტების გამჭვირვალე გაშუქება, ახლა ისე კრიტიკულად მნიშვნელოვანია, როგორც არასდროს.

„ვაცნობიერებ, რომ ეს [კორონავირუსი] ერთ-ერთი იმ ამბავთაგანია, რომლის გაშუქებაც გარკვეული პერიოდის განმავლობაში მოგვიწევს, მას მერეც კი, როდესაც ყველაფერი ნათელი გახდება. ახლა ის ღირებულება, რომელიც ჩვენ შეგვიძლია დავამატოთ ისაა, რომ სამყაროს გაგება ვცადოთ, გავაცნობიეროთ როგორ იცვლება ის და ამის შესახებ მოვყვეთ“, -ამბობს რანგარაჯანი. 

წყარო: ijnet.org

---

• როგორ უნდა გამოვიყენოთ მონაცემები, კორონავირუსის პანდემიის გაშუქებისას - ეს არის ერთ-ერთი ქვეთავი, რომელიც მიმდინარე კვირას დაემატა საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებულ გზამკვლევს. 
• წაიკითხეთ რეკომენდაციები დეტალურად - ეთიკური დილემები პანდემიის გაშუქებისას
• მონაცემების ქვეთავი იხილეთ მე-13 გვერდიდან

დასავლეთმა კრახი განიცადა კორონავირუსის წინააღმდეგ ბრძოლაში, ევროკავშირმა მიატოვა წევრი ქვეყნები, რუსეთი და ჩინეთი კი სხვა სახელმწიფოების დასახმარებლად მყისიერად მზად აღმოჩნდნენ, - მსგავსი შინაარსის გზავნილებითაა გაჯერებული ის დეზინფორმაციული ნაკადი, რაც ბოლო პერიოდში აქტიურად ვრცელდება კორონავირუსთან დაკავშირებით.

ახალი კორონავირუსის მსოფლიო მასშტაბით გავრცელებისა და მისი პანდემიად გამოცხადების პარალელურად, COVID-19-ის შესახებ დეზინფორმაციის ნაკადმა მოიმატა. ონლაინ მედიასა თუ სატელევიზიო სივრცეში არაერთი კონსპირაციული თეორია გავრცელდა ვირუსის ხელოვნურად შექმნის შესახებ, დეზინფორმაციის სამიზნედ იქცა დასავლური ინსტიტუტები და გაქტიურად ანტივაქსერული კამპანიაც.

განსაკუთრებით ძლიერია რუსეთიდან და ჩინეთიდან წამოსული პროპაგანდა. ევროკავშირი რუსეთს და ჩინეთს, კორონავირუსის შესახებ ყალბი ამბების სხვადასხვა ენაზე და სხვადასხვა პლატფორმაზე გავრცელებაში, უკვე ღიად ადანაშაულებს. აღნიშნულის შესახებ არაერთ ოფიცილურ ანგარიშშია მითითებული. ევროკავშირში აცხადებენ, რომ კორონავირუსის შესახებ რუსული პროპაგანდის მიზანი საზოგადოებაში დასავლური ინსტიტუტების მიმართ ნდობის დაკარგვა და მათი მდგრადობის შესახებ კითხვის ნიშნების, სკეპტიციზმისა და, ზოგადად, ანტიდასავლური განწყობების ჩამოყალიბებაა.


კორონავირუსის პანდემიის ფონზე, რუსული პროპაგანდის ერთ-ერთი მთავარი ხაზი ანტიდასავლური განწყობების ფორმირებაზე გადის. ანალიტიკოსები ამბობენ, რომ კრემლმა ფართომასშტაბიანი ანტიდასავლური კამპანია ჯერ კიდევ იანვრის ბოლოდან დაიწყო. მაგალითად, კრემლის პროპაგანდული მანქანა ცდილობს მოსახლეობა დაარწმუნოს, რომ დასავლური ქვეყნების საზოგადოებრივი ჯანდაცვის სისტემებმა ვირუსის წინააღმდეგ ბრძოლაში სრული კრახი განიცადეს. პროპაგანდული საინფორმაციო კამპანიის ნაწილია ისიც, რომ ამ ქვეყნების მთავრობებმა და ისეთმა ორგანიზაციებმა, მაგალითად, როგორიც ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციაა (WHO), ინფექციის დასამარცხებლად სათანადო ძალისხმევა არ გამოიჩინეს. ითქვა ისიც, რომ ამ უკანასკნელმა ვირუსის შესახებ არასწორი ინფორმაცია გამოაქვეყნა, რითაც მსოფლიო ჯანდაცვა გარკვეული რისკების წინაშე დააყენა.

გარდა დასავლური ქვეყნების ჯანდაცვის სისტემების მიმართ ნდობის შერყევისა, დეზინფორმაციის ერთი მიმართულება უშუალოდ ევროკავშირის დისკრედიტაციას ემსახურება. მაგალითად, კრემლის პროპაგანდის ერთ-ერთმა მთავარმა გამხმოვანებელმა მედიასაშუალებამ RT-მ არაბულ ენაზე გაავრცელა სტატია, რომელშიც საუბარია, რომ კორონავირუსის წინააღმდეგ ბრძოლაში ევროკავშირი საკუთარ პარტნიორებს არაფრით ეხმარება, რუსეთი და ჩინეთი კი სხვა სახელმწიფოების დასახმარებლად მყისიერად მზად აღმოჩნდნენ.

ხელისუფლების მიერ კონტროლირებადი წყაროები ყურადღებას იმაზეც ამახვილებენ, რომ პანდემიამ, ვირუსთან ბრძოლის თვალსაზრისით, დემოკრატიული სისტმების სისუსტეები გამოავლინა. ამასთან, აშშ-ს ადანაშაულებენ, რომ სირიელ ლტოლვილებს შესაბამისი სამედიცინო დახმარება არ გაუწია და ამბობენ, რომ ამერიკა გაეროდან მიღებულ ჰუმანიტარულ დახმარებას, მათ ნაცვლად, ტერორისტულ დაჯგუფებებს აძლევს.

რუსეთმა ვროკავშირის დისკრედიტაცია აქაც სცადა და რუსმა დეპუტატმა ალექსეი პუშკოვმა თქვა, რომ, თითქოს, ევროკავშირის წევრმა ქვეყანამ - პოლონეთმა რუსეთის მიერ იტალიაში ჰუმანიტარული მისიით გაგზავნილი თვითმფრინავებისთვის საკუთარი საჰაერო სივრცის გახსნაზე უარი თქვა. მას შემდეგ, რაც ბრალდებას პოლონურმა მხარემ უპასუხა და გავრცელებულ ინფორმაციას ტყუილი უწოდა, რუსმა დეპუტატმა განცხადება twitter-დან წაშალა. თუმცა, დეზინფორმაციის გავრცელების თვალსაზრისით, ფაქტობრივი ზიანი მაინც დადგა, რადგან დეპუტატის ეს განცხადება არაერთმა რუსულმა პროკრემლისტურმა გამოცემამ გამოაქვეყნა და პოლონეთის განცხადების შემდეგაც არ დააკორექტირა.

ამის პარალელურად, რუსულმა ტელეარხებმა აქტიურად გააშუქეს რუსეთის მიერ იტალიისთვის აღმოჩენილი ჰუმანიტარული დახმარების შესახებ ინფორმაცია, რომელიც ვირუსის წინააღმდეგ ბრძოლისთვის, იტალიაში სამედიცინო პერსონალისა და შესაბამისი აღჭურვილობის გაგზავნაში გამოიხატა. სხვადასხვა წყაროების მტკიცებით, გაგზავნილი აღჭურვილობის 80% უვარგისი აღმოჩნდა, სამედიცინო პერონალის სახით კი - რუსეთმა იტალიაში, რეალურად, სადაზვერვო სამსახურის (GRU) თანამშრომლები გაგზავნა. მიუხედავად ამისა, რუსეთმა ეს აქტი ე.წ. მსოფლიო საზოგადოებისთვის იტალია-რუსეთის ტრადიციული მეგობრობის დემონსტრირების ძლიერ სიმბოლოდ გამოიყენა.

ევროკავშირის მიერ ბოლო პერიოდში განახორციელებული ქმედებებიც საკმარისია იმ დეზინფორმაციის გასაბათილებლად, თითქოს, ევროკავშირი COVID-19-ის წინააღმდეგ უმოქმედოა და შესაბამის ნაბიჯებს არ დგამს. პანდემიის შედეგად მოსახლეობასა და ეკონომიკაზე ასახული დარტყმის შესამსუბუქებლად და ვირუსთან საბრძოლველად, ევროკავშირმა ჯამში 37 მილიარდი ევროს მობილიზება მოახერხა. ამასთან, COVID-19-თან დაკავშირებული სამეცნიერო კვლევების მხარდასაჭერად ცალკე გამოყო 47.5 მილიონი ევროს ოდენობის თანხაც. ეს ევროკავშირის მიერ პანდემიას წინააღმდეგ ბროლისთვის გადადგმული საპასუხო ნაბიჯების მხოლოდ მცირე მაგალითებია.


ანტიდასავლური კამპანიის ფარგლებში, დეზინფორმაციის ერთ-ერთი მთავარი სამიზნე კომპანია “მაიკროსოფტის” დამფუძნებელი ბილ გეიტსიც აღმოჩნდა, რომელიც საკუთარ მეუღლესთან მელინდა გეიტსთან ერთად COVID-19-თან ბრძოლის წინააღმდეგ ერთ-ერთ მთავარ იარაღად სავალდებულო ვაქციანაციას ასახელებს და აღნიშნული მიმართულებით აქტიურ კამპანიასაც აწარმოებს.

პროკრემლისტური საიტები კორონავირუსის შექმნასა და მსოფლიო პანდემაში სწორედ მას ადანაშაულებენ. მათ მიერ გავრცელებულ ყალბ მასალებში ხაზგასმულია, რომ ბილ გეიტსს ვაქცინაციის გზით ადამიანების ორგანიზმში მიკროჩიპების ჩამონტაჟება და, ამ მეთოდით, საზოგადოებაზე სოციალური კონტროლის დამყარება სურს.

ანტივაქცინურმა კამპანიამ მასშტაბური ხასიათი მარტის შუა რიცხვებიდან მიიღო, როდესაც ვაქცინაციის გზით ადამიანებში მიკროჩიპების ჩადგმის შესახებ დეზინფორმაცია პირველად პროკრემლისტურმა, ყალბი ამბების გამავრცელებელმა კანადურმა ვებსაიტმა Global Research-მა გამოაქვეყნა. მას შემდეგ, აღნიშნული დეზინფორმაცია ინგლისურ, რუსულ და ესპანურ ენებზე, ასევე კრემლის მიერ კონტროლირებულმა, არაერთმა გამოცემამ გაავრცელა.

ანტივაქცინურმა კაპმანიამ საქართველომდეც მოაღწია. ვაქცინის მეშვეობით ადამიანების ორგანიზმში მიკროჩპების შეყვანის შესახებ, ონლაინგამოცემა tvalsazrisi.ge ფეისბუკის ერთ-ერთი მომხმარებლის სრულიად დაუსაბუთებელ მოსაზრებაზე დაყრდნობით წერს. მომხმარებელი, რომელის პირად გვერდზეც აღნიშნულის, ასევე მე-5 თაობის ინტერნეტის COVID-19-ის პანდემიასთან კავშირზე აქტიურად წერს, ამბობს, რომ “ადამიანის ყოფიერების კონტროლის” მიზნით, ორგანიზმში მიკროჩიპების შეყვანის კამპანიას ბილ გეიტსი კურირებს, რომელიც “ქველმოქმედებას არის ამოფარებული”.

---

სტატია მოამზადა "მედიაჩეკერმა" აღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტის (EWMI) ACCESS-ის პროექტის მხარდაჭერით ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) დაფინანსებით. სტატიის შინაარსზე პასუხისმგებელია "მედიაჩეკერი". ის შესაძლოა არ გამოხატავდეს USAID-ის, ამერიკის შეერთებული შტატების მთავრობის ან/და EWMI-ს შეხედულებებს.

დასავლეთმა კრახი განიცადა კორონავირუსის წინააღმდეგ ბრძოლაში, ევროკავშირმა მიატოვა წევრი ქვეყნები, რუსეთი და ჩინეთი კი სხვა სახელმწიფოების დასახმარებლად მყისიერად მზად აღმოჩნდნენ, - მსგავსი შინაარსის გზავნილებითაა გაჯერებული ის დეზინფორმაციული ნაკადი, რაც ბოლო პერიოდში აქტიურად ვრცელდება კორონავირუსთან დაკავშირებით.

ახალი კორონავირუსის მსოფლიო მასშტაბით გავრცელებისა და მისი პანდემიად გამოცხადების პარალელურად, COVID-19-ის შესახებ დეზინფორმაციის ნაკადმა მოიმატა. ონლაინ მედიასა თუ სატელევიზიო სივრცეში არაერთი კონსპირაციული თეორია გავრცელდა ვირუსის ხელოვნურად შექმნის შესახებ, დეზინფორმაციის სამიზნედ იქცა დასავლური ინსტიტუტები და გაქტიურად ანტივაქსერული კამპანიაც.

განსაკუთრებით ძლიერია რუსეთიდან და ჩინეთიდან წამოსული პროპაგანდა. ევროკავშირი რუსეთს და ჩინეთს, კორონავირუსის შესახებ ყალბი ამბების სხვადასხვა ენაზე და სხვადასხვა პლატფორმაზე გავრცელებაში, უკვე ღიად ადანაშაულებს. აღნიშნულის შესახებ არაერთ ოფიცილურ ანგარიშშია მითითებული. ევროკავშირში აცხადებენ, რომ კორონავირუსის შესახებ რუსული პროპაგანდის მიზანი საზოგადოებაში დასავლური ინსტიტუტების მიმართ ნდობის დაკარგვა და მათი მდგრადობის შესახებ კითხვის ნიშნების, სკეპტიციზმისა და, ზოგადად, ანტიდასავლური განწყობების ჩამოყალიბებაა.


კორონავირუსის პანდემიის ფონზე, რუსული პროპაგანდის ერთ-ერთი მთავარი ხაზი ანტიდასავლური განწყობების ფორმირებაზე გადის. ანალიტიკოსები ამბობენ, რომ კრემლმა ფართომასშტაბიანი ანტიდასავლური კამპანია ჯერ კიდევ იანვრის ბოლოდან დაიწყო. მაგალითად, კრემლის პროპაგანდული მანქანა ცდილობს მოსახლეობა დაარწმუნოს, რომ დასავლური ქვეყნების საზოგადოებრივი ჯანდაცვის სისტემებმა ვირუსის წინააღმდეგ ბრძოლაში სრული კრახი განიცადეს. პროპაგანდული საინფორმაციო კამპანიის ნაწილია ისიც, რომ ამ ქვეყნების მთავრობებმა და ისეთმა ორგანიზაციებმა, მაგალითად, როგორიც ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციაა (WHO), ინფექციის დასამარცხებლად სათანადო ძალისხმევა არ გამოიჩინეს. ითქვა ისიც, რომ ამ უკანასკნელმა ვირუსის შესახებ არასწორი ინფორმაცია გამოაქვეყნა, რითაც მსოფლიო ჯანდაცვა გარკვეული რისკების წინაშე დააყენა.

გარდა დასავლური ქვეყნების ჯანდაცვის სისტემების მიმართ ნდობის შერყევისა, დეზინფორმაციის ერთი მიმართულება უშუალოდ ევროკავშირის დისკრედიტაციას ემსახურება. მაგალითად, კრემლის პროპაგანდის ერთ-ერთმა მთავარმა გამხმოვანებელმა მედიასაშუალებამ RT-მ არაბულ ენაზე გაავრცელა სტატია, რომელშიც საუბარია, რომ კორონავირუსის წინააღმდეგ ბრძოლაში ევროკავშირი საკუთარ პარტნიორებს არაფრით ეხმარება, რუსეთი და ჩინეთი კი სხვა სახელმწიფოების დასახმარებლად მყისიერად მზად აღმოჩნდნენ.

ხელისუფლების მიერ კონტროლირებადი წყაროები ყურადღებას იმაზეც ამახვილებენ, რომ პანდემიამ, ვირუსთან ბრძოლის თვალსაზრისით, დემოკრატიული სისტმების სისუსტეები გამოავლინა. ამასთან, აშშ-ს ადანაშაულებენ, რომ სირიელ ლტოლვილებს შესაბამისი სამედიცინო დახმარება არ გაუწია და ამბობენ, რომ ამერიკა გაეროდან მიღებულ ჰუმანიტარულ დახმარებას, მათ ნაცვლად, ტერორისტულ დაჯგუფებებს აძლევს.

რუსეთმა ვროკავშირის დისკრედიტაცია აქაც სცადა და რუსმა დეპუტატმა ალექსეი პუშკოვმა თქვა, რომ, თითქოს, ევროკავშირის წევრმა ქვეყანამ - პოლონეთმა რუსეთის მიერ იტალიაში ჰუმანიტარული მისიით გაგზავნილი თვითმფრინავებისთვის საკუთარი საჰაერო სივრცის გახსნაზე უარი თქვა. მას შემდეგ, რაც ბრალდებას პოლონურმა მხარემ უპასუხა და გავრცელებულ ინფორმაციას ტყუილი უწოდა, რუსმა დეპუტატმა განცხადება twitter-დან წაშალა. თუმცა, დეზინფორმაციის გავრცელების თვალსაზრისით, ფაქტობრივი ზიანი მაინც დადგა, რადგან დეპუტატის ეს განცხადება არაერთმა რუსულმა პროკრემლისტურმა გამოცემამ გამოაქვეყნა და პოლონეთის განცხადების შემდეგაც არ დააკორექტირა.

ამის პარალელურად, რუსულმა ტელეარხებმა აქტიურად გააშუქეს რუსეთის მიერ იტალიისთვის აღმოჩენილი ჰუმანიტარული დახმარების შესახებ ინფორმაცია, რომელიც ვირუსის წინააღმდეგ ბრძოლისთვის, იტალიაში სამედიცინო პერსონალისა და შესაბამისი აღჭურვილობის გაგზავნაში გამოიხატა. სხვადასხვა წყაროების მტკიცებით, გაგზავნილი აღჭურვილობის 80% უვარგისი აღმოჩნდა, სამედიცინო პერონალის სახით კი - რუსეთმა იტალიაში, რეალურად, სადაზვერვო სამსახურის (GRU) თანამშრომლები გაგზავნა. მიუხედავად ამისა, რუსეთმა ეს აქტი ე.წ. მსოფლიო საზოგადოებისთვის იტალია-რუსეთის ტრადიციული მეგობრობის დემონსტრირების ძლიერ სიმბოლოდ გამოიყენა.

ევროკავშირის მიერ ბოლო პერიოდში განახორციელებული ქმედებებიც საკმარისია იმ დეზინფორმაციის გასაბათილებლად, თითქოს, ევროკავშირი COVID-19-ის წინააღმდეგ უმოქმედოა და შესაბამის ნაბიჯებს არ დგამს. პანდემიის შედეგად მოსახლეობასა და ეკონომიკაზე ასახული დარტყმის შესამსუბუქებლად და ვირუსთან საბრძოლველად, ევროკავშირმა ჯამში 37 მილიარდი ევროს მობილიზება მოახერხა. ამასთან, COVID-19-თან დაკავშირებული სამეცნიერო კვლევების მხარდასაჭერად ცალკე გამოყო 47.5 მილიონი ევროს ოდენობის თანხაც. ეს ევროკავშირის მიერ პანდემიას წინააღმდეგ ბროლისთვის გადადგმული საპასუხო ნაბიჯების მხოლოდ მცირე მაგალითებია.


ანტიდასავლური კამპანიის ფარგლებში, დეზინფორმაციის ერთ-ერთი მთავარი სამიზნე კომპანია “მაიკროსოფტის” დამფუძნებელი ბილ გეიტსიც აღმოჩნდა, რომელიც საკუთარ მეუღლესთან მელინდა გეიტსთან ერთად COVID-19-თან ბრძოლის წინააღმდეგ ერთ-ერთ მთავარ იარაღად სავალდებულო ვაქციანაციას ასახელებს და აღნიშნული მიმართულებით აქტიურ კამპანიასაც აწარმოებს.

პროკრემლისტური საიტები კორონავირუსის შექმნასა და მსოფლიო პანდემაში სწორედ მას ადანაშაულებენ. მათ მიერ გავრცელებულ ყალბ მასალებში ხაზგასმულია, რომ ბილ გეიტსს ვაქცინაციის გზით ადამიანების ორგანიზმში მიკროჩიპების ჩამონტაჟება და, ამ მეთოდით, საზოგადოებაზე სოციალური კონტროლის დამყარება სურს.

ანტივაქცინურმა კამპანიამ მასშტაბური ხასიათი მარტის შუა რიცხვებიდან მიიღო, როდესაც ვაქცინაციის გზით ადამიანებში მიკროჩიპების ჩადგმის შესახებ დეზინფორმაცია პირველად პროკრემლისტურმა, ყალბი ამბების გამავრცელებელმა კანადურმა ვებსაიტმა Global Research-მა გამოაქვეყნა. მას შემდეგ, აღნიშნული დეზინფორმაცია ინგლისურ, რუსულ და ესპანურ ენებზე, ასევე კრემლის მიერ კონტროლირებულმა, არაერთმა გამოცემამ გაავრცელა.

ანტივაქცინურმა კაპმანიამ საქართველომდეც მოაღწია. ვაქცინის მეშვეობით ადამიანების ორგანიზმში მიკროჩპების შეყვანის შესახებ, ონლაინგამოცემა tvalsazrisi.ge ფეისბუკის ერთ-ერთი მომხმარებლის სრულიად დაუსაბუთებელ მოსაზრებაზე დაყრდნობით წერს. მომხმარებელი, რომელის პირად გვერდზეც აღნიშნულის, ასევე მე-5 თაობის ინტერნეტის COVID-19-ის პანდემიასთან კავშირზე აქტიურად წერს, ამბობს, რომ “ადამიანის ყოფიერების კონტროლის” მიზნით, ორგანიზმში მიკროჩიპების შეყვანის კამპანიას ბილ გეიტსი კურირებს, რომელიც “ქველმოქმედებას არის ამოფარებული”.

---

სტატია მოამზადა "მედიაჩეკერმა" აღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტის (EWMI) ACCESS-ის პროექტის მხარდაჭერით ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) დაფინანსებით. სტატიის შინაარსზე პასუხისმგებელია "მედიაჩეკერი". ის შესაძლოა არ გამოხატავდეს USAID-ის, ამერიკის შეერთებული შტატების მთავრობის ან/და EWMI-ს შეხედულებებს.

ორგანიზაციის “რეპორტიორების საზღვრებს გარეშე” (RSF) 2020 წლის პრესის თავისუფლების ინდექსისთვის დამუშავებული მასალა აჩვენებს, რომ Covid -19-ის პანდემიის ფონზე, იმ კრიზისის გათვალისწინებით, რაც თავისუფალი რეპორტინგის იდეას, დამოუკიდებელ, ყოვლისმომცველ და სანდო ინფორმაციას ემუქრება, ჟურნალისტიკის მომავალისთვის მომდევნო ათწლეული გადამწყვეტი იქნება.

პრესის თავისუფლების ინდექსის 2020 წლის ანგარიში, რომელიც 180 ქვეყანასა და ტერიტორიულ ერთეულში მედიის თვისუფლების კუთხით არსებულ ვითარებას აფასებს, აჩვენებს, რომ არსებული კრიზისიდან გამომდინარე, მომავალი 10 წელი პრესის თავისუფლებისთვის სასიცოცხლო მნიშვნელობის იქნება. კერძოდ, ისეთი კრიზისები, როგორებიცაა: გეოპოლიტიკური კრიზისი, ტექნოლოგიური კრიზისი, დემოკრატიის კრიზისი, ნდობის თვალსაზრისით არსებული კრიზისი და ეკონომიკური კრიზისი - ჟურნალისტიკის მომავალზე გავლენას მოახდენს.

კორონავირუსის პანდემია სანდო ინფორმაციის მიღების უფლებაზე გაზრდილი საფრთხეების ილუსტრაციას ახდენს. მაგალთად, ჩინეთმა და ირანმა კორონავირუსის აფეთქების ფონზე მედიაზე მკაცრი ცენზურა დააწესეს. ერაყის ხელისუფლებამ Reuters-ს სამი თვით საქმიანობის ლიცენზია მას შემდეგ შეუჩერა, რაც გამოცემამ ამბავი გამოაქვეყანა, რომელშიც კორონავირუსის დადასტურებული შემთხვევების შესახებ ოფიციალური ინფორმაცია კითხვის ნიშნის ქვეშ იყო დაყენებული. პანდემიამ მედიის თავისუფლების თვალსაზრისით გამოწვევები ევროპულ ქვეყნებშიც გამოკვეთა. მაგალითად, უნგრეთის პრემიერ-მინისტრმა ვიქტორ ორბანმა კანონი მიიღო, რომელიც კორონავირუსის შესახებ ყალბი ინფორმაციის გავრცელებისთვის ხუთ წლამდე თავისუფლების აღკვეთას ითვალისწინებს.

საზოგადოებრივი ჯანდაცვის კრიზისი ავტორიტარულ რეჟიმებს ისეთი ზომების გატარების შესაძლებლობებს აძლევთ, რაც ჩველებრივ დროში შეუძლებელი იქნებოდა. შესაბამისად, იმისათვის, რომ ეს გადამწყვეტი ათწლეული კატასტროფული არ აღმოჩნდეს, ადამიანებმა ჟურნალისტების მხარდამჭერი კამპანიები უნდა წამოიწყონ იმისათვის, რომ მათ საკუთარი საქმიანობის შესრულება შეძლონ, რამდენადაც საზოგადოება მათ ენდობა, როგორც მესამე ხელისუფლებას, რაც იმას ნიშნავს, რომ მათ ამის შესაძლებლობა უნდა ჰქონდეთ.


უკვე მეოთხე წელია, რაც მედიის თავისუფლების ინდექსში წამყვან პოზიციებს არ თმობს ნორვეგია, 180 ქვეყანას შორის ბოლო ადგილი თურქმენეთს ამჯერად ჩრდილოეთ კორეამ წაართვა, 178-ე ადგილით ერიტრეა აფრიკის ქვეყნებში მედიის თავისუფლების კუთხით კვლაც ყველაზე ცუდ პოზიციას ინარჩუნებს.

RSF-ის „გლობალური ინდიკატორის“ მონაცემებით, წელს, მსოფლიო მასშტაბით, მედიის თავისუფლების მაჩვენებლი მცირედით 0.9%-ით, 2013 წელთან შედარებით კი - 12%-ით გაუმჯობესდა.


მიუხედავად ევროკავშირის ზოგიერთ, ასევე ბალკანეთის ქვეყნებში მოქმედი რეპრესიული პოლიტიკისა, ევროპა გასული წლების მსგავსად, ჟურნალისტებისთვის წელსაც ყველაზე ხელსაყრელ ადგილად რჩება. მედიისადმი მტრული დამოკიდებულების თვალსაზრისით ამერიკის შეერთებული შტატები და ბრაზილია იმაგრებენ პოზიციებს. მედიის თავისუფლების თვალსაზრისით, მნიშვნელოვანი უკუსვლა ფიქსირდება აფრიკაში.

მედიის თავისუფლების კუთხით მდგომარეობა მნიშვნელოვანად გაუარესებულია აზია-წყნარი ოკეანის რეგიონშიც (1.7%). ავსტრალია კი, რომელიც ადრე რეგიონში საუკეთესო ნიმუშად მიიჩნეოდა, კონფიდენციალური წყაროებისა და საგამოძიებო ჟურნალისტიბისთვის საფრთხის შემცველ ადგილად იქცა. რეგიონში პრესის თავისუფლების თვალსაზრისით არსებული ვითარების გაუარესებაში საკუთარი მნიშვნელოვანი წვლილი ორმა ქვეყანამ სინგაპურმა და ჰონგ კონგმა შეიტანა. პირველმა ე.წ. „Fake News“-ის შესახებ კანონი მიიღო, რითაც გამოხატვის თავისუფლება საფრთხის წინაშე დააყენა, მეორემ კი - პროდემოკრატიული დემონსტრაციების დროს ჟურნალისტების დაშინებით გამოიჩნა თავაი.

აღმოსავლეთ ევროპა/ცენტრალური აზიის რეგიონი პრესის თავისუფლების თვალსაზრისით კვლავ ბოლოდან მეორე ადგილს ინარჩნებს. პარალელურად კი - შუა აზია და ჩრდილოეთ აფრიკა ჟურნალისტების საქმიანობისთვის ისევ ყველაზე საფრთხის შემცველ ადგილებად რჩება.


ერთ-ერთი ყველაზე ასე ვთქვად „ჩუმი კრიზისი“ ეს გეოპოლიტიკური კრიზისია, რომელიც დიქტატორული, ავტორიტარული ან პოპულისტური რეჟიმების მიერ არის გამოწვეული. ისინი ძალისხმევას არ იშურებენ, რომ ჩაახშონ ინფორმაცია და პლურალიზმისა და დამოუკიდებელი მედიის შესახებ საკუთარი ხედვა წარმოაჩინონ. ამის თვალსაჩინო მაგალითებია: ჩინეთი, საუდის არაბეთი, ეგვიპტე და რუსეთი. მათგან პირველი სამი საკუთარი საქმიანობის შესრულების გამო დაკავებული ჟურნალისტების კუთხით წამყვან პოზიციებს იკავებს, რუსეთი კი - ყველა რესურსის გამოყენებით ინფორმაციაზე კონტროლის დაწესებას ცდილობს. ტექნოლოგიური კრიზისი და მედია

ციფრული და გლობალური კომუნიკაციის პროცესზე სათანადო რეგულაციების არარსებობამ ინფორმაციული ქაოსი შექმნა. პროპაგანდა, რეკლამა, ჭორები და ჟურნალისტიკა ერთმანეთის კონკურენტებად იქცნენ. კომერციულ, პოლიტიკურ და სარედაქციო მასალების ერთმანეთში მკვეთრმა აღრევამ, მოსაზრებისა და შეხედულებების გამოხატვის დემოკრატიული გარანტიების დესტაბილიზაცია მოახდინა. აღნიშნული ბევრი ქვეყნისთვის ე.წ. „Fake News“-ების გავრცელების პრევენციის სახელით, საფრთხის შემცველი კანონების მიღების „მოტივატორი“ გახდა, რამაც კრიტიკულ და დამოუკიდებელ მედიას საფრთხეები უკვე შეუქმნა.


მსოფლიოს წამყვანი პოლიტიკოსები კვლავაც აგრძელებენ ჟურნალისტების მიმართ მტრულ დამოკიდებულებას. მაგალითად, დემოკრატიულად არჩეული პრეზიდენტები - დონალდ ტრამპი და იაირ ბოლსონარო (ბრაზილიის პრეზიდენტი) კვლავაც განაგრძობენ მედიის მიმართ ცილისმწამებლურ კამპანიას და ჟურნალისტების მიმართ სიძულვილს ახალისებენ. აღნიშნული კი, ზოგადად, ჟურნალისტების მიმართ საზოგადოებაში მტრულ დამოკიდებულებას აგრესიულ დამოკიდებულებას ახალისებს.


სულ უფრო და უფრო იზრდება მედიისადმი ნდობა, პრესის არასანდო ინფორმაციის გაშუქებაში დადანაშაულება. Edelman Trust Barometer-ის ერთ-ერთი ბოლო გამოკითხვის შედეგების მიხედვით, გამოკითხულთა 57%-მა თქვა, რომ მედია არასანდო ინფორმაციას აშუქებს. ანალიტიკოსები მიიჩნევენ, რომ მედიისადმი ნდობის ხარისხის შესუსტება, საბოლოოდ ჟურნალისტებს საზოგადოების მხრიდან სიბრაზის გამოხატვის ობიექტებად აქცევს, რაც მსოფლიო მასშტაბით სხვადასხვა ქვეყანაში ჩატარებული საპროტესტო აქციების დროს უკვე ნათლად გამოიკვეთა.


ციფრულმა ტრანსფორმაციამ შეიძლება თამამად ითქვას, რომ ბევრ ქვეყანაში მედია მუხლებზე დააყენა. გაყიდვების შემცირებამ, სარეკლამო შემოსავლების კოლაფსმა, ასევე დისტრიბუციისა და სხვა მიმართლებებით ხარჯების ზრდამ, მედიაორგანიზაციები იძულებული გახადა, რომ სამსახურიდან არაერთი ჟურნალისტი გაეთავისუფლებინათ. მაგალითად, ბოლო ათი წლის განმავლობაში, მედიის სფეროში, დაახლოებით ნახევარი სამუშაო ადგილი დაიკარგა. ამასთან, ეკონომიკურმა კრიზისმა, მსოფლიო მასშტაბით, გამოცემების სარედაქციო დამოუკიდებლობაზეც იქონია გავლენა. მაგალითად, ის გამოცემები, რომლებიც ეკონომიკური თვალსაზრისით წელში გამართულები არ არიან, სხვადასხვა სახის ზეწოლის მიმართ წინააღმდეგობის გაწევასაც ნაკლებად ახერხებენ.

წყარო: rsf.org

“ახალი ამბების სამყარო ბოლო ათწლეულის განმავლობაში მნიშვნელოვანი გამოწვევების წინაშე დადგა. ამ გამოწვევებმა არაერთ მედიასაშუალებას არსებობის საფრთხე შეუქმნა და მედიაპლურალიზმი შეამცირა. თუმცა, ჩვენს ცხოვრებაში ჟურნალისტიკის აქტუალობა ჯერ არ შეცვლილა, ის იყო და ყოველთვის იქნება სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი”, - ევროპის საბჭოს ადამიანის უფლებათა კომისარმა დუნია მიატოვიჩმა, პრესის თავისუფლების მსოფლიო დღემდე რამდენიმე დღით ადრე, დამოუკიდებელი მედიისა და პრესის თავისუფლების მნიშვნელობაზე ისაუბრა.

მის ტექსტს სრულად გთავაზობთ:

„თავისუფალი და ხარისხიანი მედია დემოკრატიის მნიშვნელოვანი აქტივია. Covid-19-ის პანდემიამ კიდევ ერთხელ შეგვახსენა ის მნიშვნელოვანი როლი, რასაც ჟურნალისტები და მედია პროფესიონალები ასრულებენ სანდო ინფორმაციის მოწოდებით, დეზინფორმაციასთან ბრძოლითა და გადაწყვეტილების მიმღები პირების საზოგადოების წინაშე პასუხისმგებლობის დაყენებით. წელს, 3 მაისს, პრესის თავისუფლების მსოფლიო დღე განსხვავებული იქნება თავისი ფორმით და არა არსით. ჩვენ ამით უნდა ვისარგებლოთ და მადლობა გადავუხადოთ ჟურნალისტებსა და მედია პროფესიონალებს საზოგადოებრივი სიკეთისთვის გაწეული ფასდაუდებელი შრომისთვის. უნდა ვაღიაროთ ჩვენი ინტერესების მსახურებისთვის მათი და მათი ოჯახების მიერ გაღებული მსხვერპლი, იმიტომ, რომ ჩვეულებრივ სწორედ ამას აკეთებენ ჟურნალისტები და განსაკუთრებით კი - ისეთ კრიზისულ პერიოდებში, როგორშიც ახლა ვართ. ისინი ჩვენ გადაწყვეტილების მიღების პროცესში ისეთი მძლავრი იარაღით გვამარაგებენ, როგორიც სანდო ინფორმაციაა.

არ აქვს მნიშვნელობა, ეს იქნება გამოჩენილი საგამოძიებო ჟურნალისტი, რომელიც გლობალური კრიზისებს აშუქებს, თუ ე.წ. ფრილანსერი, რომელიც ადგილობრივი გამოცემისთვის მუშაობს, მათი ნამუშევრები ჩვენ გვაფიქრებს. ისინი უსამართლობას, დანაშაულს, კორუფციას ან ძალაუფლების ბოროტად გამოყენებას ამხელენ. ისინი მთავრობების ქმედებებს საზოგადოების ყურადღების ცენტრში აქცევენ. ჟურნალისტები ზედაპირს მიღმა ეძებენ, რათა სიმართლე წარმოაჩინონ. ამასთან, ისინი ჩვენს ყურადღებას იმედის მომცემ ისტორიებზეც ამახვილებენ, რომლებიც სამყაროს სხვა ნაწილში, შესაძლოა, ცვლილებების შთაგონების წყაროდ იქცნენ.

სწორედ ამიტომაა, რომ პრესის თავისუფლება ის ერთ-ერთი უფლებაა, რომელიც ეროვნული კონსტიტუციებითა და საერთაშორისო ხელშეკრულებებითაა დაცული. ამიტომაც, ჩვენ უფრო მეტი ინვესტიცია უნდა გავიღოთ ჟურნალისტებისა და მედია პროფესონალების უსაფრთხოების, დამოუკიდებლობის, ეკონომიკური და სოციალური დაცვისთვის. ჟურნალისტების უსაფრთხოება ყოველთვის დაცული უნდა იყოს, არა მხოლოდ სამართლიანობისთვის, არამედ დემოკრატიის დასაცავად.

ახალი ამბების სამყარო ბოლო ათწლეულის განმავლობაში მნიშვნელოვანი გამოწვევების წინაშე დადგა. ამ გამოწვევებმა არაერთ მედიასაშუალებას არსებობის საფრთხე შეუქმნა და მედიაპლურალიზმი შეამცირა. თუმცა, ჩვენს ცხოვრებაში ჟურნალისტიკის აქტუალობა ჯერ არ შეცვლილა, ის იყო და ყოველთვის იქნება სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი.

პრესის თავისუფლების დღეს მინდა ყველა იმ ჟურნალისტსა და მედიაპროფესიონალს პატივი მივაგო, რომლებიც სამართლიანობისა და სიმართლის დაცვისთვის მუშაობენ. ზოგიერთმა მათგანმა იმისათვის, რომ ჩვენ ინფორმირებული გადაწყვეტილება მიგვეღო და საზოგადოება უფრო სამართლიანი გამხდარიყო, საკუთარი სიცოცხლე გაწირა ან მსვერპლად მისივე თავისუფლება გაიღო“.

წყარო: coe.int

ახალი კორონავირუსული პანდემიის გამო დაწესებული შეზღუდვები ზოგ ქვეყანაში გამოხატვის თავისუფლებასაც შეეხო. რთულია ვითარება მეზობელ სომხეთში, თურქეთში, აზერბაიჯანსა და რუსეთში. ამ ქვეყნების მთავრობებმა კორონავირუსი ჟურნალისტებსა და აქტვისტებზე წნეხისა და კონტროლის გაძლიერებისთვის გამოიყენეს და ამის იარაღად ე.წ. Fake News-ებსა და დეზინფორმაციასთან ბრძოლა დაასახელეს.


რუსეთი იმის კარგი მაგალითია, როგორ ხდება პანდემიის მსგავსი კრიზისების არასწორად გამოყენება. რუსეთში, ჟურნალისტები, რომლებიც კრიზისის ფონზე ხელისუფლების საპასუხო ქმედებების შესახებ სვამენ კითხვებს, დაჯარიმების ან ლიცენზიის ჩამორთმევის საფრთხის წინაშე დგანან.

გავრცელებული ინფორმაციით, ჟურნალისტები, რომლებიც კორონავირუსის შესახებ მუშაობენ, მედიის მაკონტროლებელი სააგენტოს „რუსკომნადზორის“ მეთვალყურეობის ქვეშ არიან. სხვადასხვა მედიასაშუალებას, 2019 წელს დეზინფორმაციის შესახებ მიღებული კანონის საფუძველზე, Covid-19-ის შესახებ მათთვის მიუღებელი შინაარსის მქონე კონტენტის წაშლას აიძულებენ.

მაგალითად, ერთ-ერთი ასეთი იყო რეგიონული ონლაინ-გამოცემა - “მაგადან გავარიტ”, რომელსაც სააგენტომ იმ ამბის წაშლა მოსთხოვა, რომელშიც Covid-19-ის სიმპტომების მქონე პაციენტის გარდაცვალებაზე იყო საუბარი.

კორონავირუსის შესახებ მომზადებული მასალის წაშლა აიძულეს გამოცემა “ეხო მასკვისაც”. საუბარია დაავადების ექსპერტთან ინტერვიუზე, რომელშიც ექსპერტი ვირუსთან ბრძოლის წინააღმდეგ ხელისუფლების პოლიტიკას აკრიტიკებდა. ინფექციის შესახებ დისკუსიები შეზღუდულია და კონტროლდება რუსულ სოციალურ ქსელში “ვკონტაქტე”.

ამასთან, რუსეთის დუმამ ნებისმიერი პირის მიერ კორონავირუსის შესახებ დეზინფორმაციის გავრცელებისთვის ფინანსური სანქციები (6 400 აშშ დოლარი) და ხუთ წლამდე საპატიმრო სასჯელი დააწესა. ეპიდემიის აფეთქების შესახებ ინფორმაციის გავრცელებისთვის ფინანსური სანქციები მედიასაშუალებებსაც დაეკისრებათ. არსებობს წუხილი იმასთან დაკავშირებით, რომ კანონი, სამომავლოდ, პანდემიის წინააღმდეგ ბრძოლაში ხელისუფლების მიმართ კრიტიკული მოსაზრებების გამოხატვაზეც გავრცელდება.

გარდა ამისა, პანდემიის პირობებში სულ უფრო იზღუდება ინფორმაციაზე წვდომა. რეპორტიორებს იმ ღონისძიებების გაშუქების უფლება, რომელსაც ვლადიმირ პუტინი ესწრება, მანამდე არ აქვთ, სანამ მათ სიცხეს მინიმუმ სამჯერ არ გაუზომავენ. პარლამენტში შეშვებაზე უარი უთხრეს უცხოელ რეპორტიორებს, ჟურნალისტების დასწრება შეიზღუდა სასამართლო მოსმენებზეც.

პარალელურად, ევროკავშირი რუსეთს კორონავირუსის შესახებ ყალბი ამბების ხუთ ენაზე გავრცელებაში ადანაშაულებს, რომელთა მიზანიც დასავლური ინსტიტუტების მიმართ ნდობის დაკარგვა და პანიკის დათესვაა. სპეციალისტებმა ათეულობით ასეთი ყალბი ამბავი უკვე გამოავლინეს.

პანდემიის პირობებში, მედიაზე განხორწიელებული წნეხისა და ხელისუფლების მხრიდან ადგილობრივი მედიის სრულად გაკონტროლების სურვილზე შეშფოთება გამოხატა ორგანიზაციამ „რეპორტიორები საზღვრებს გარეშე“ (RSF).

„რუსეთის ხელისუფლების წარმომადგენლებმა პანდემიის პირობებში არ უნდა შეზღუდონ მედიის თავისუფლება. მოვუწოდებთ რუსეთის ხელისუფლებას გააუქმოს ე.წ. „ყალბი ამბების“ შესახებ კანონი, რამდენადაც ის ინფორმაციის მიღების უფლებას უხეშად არღვევს. კრიზისის დროს, ინფორმაციაზე შეუზღუდავი წვდომა კი უკიდურესად მნიშვნელოვანია”, - აცხადებენ ორგანიზაციაში.

რუსეთში მიმდინარე პროცესებზე, შეშფოთება გამოხატა მედიის თავისუფლების საკითხებში ეუთოს წარმომადგენელმა ჰარლემ დეზირმაც. მისი შეფასებით, ადმინისტრაციულ და სისხლის სამართლის კოდექსში ცვლილებები ჟურნალისტური საქმიანობის შეზღუდვისა და მათი მხრიდან თვითცენზურის დაწესების რისკებს ქმნის, ეს კი იმ ფონზე, როდესაც პანდემიის შესახებ საზოგადოების სათანადო ინფორმირებას სწორედ ისინი ახდენენ.



მსოფლიო პანდემიის პირობებში, ინფორმაციისა და გამოხატვის თავისუფლების თვალსაზრისით მძიმე ვითარებაა მეზობელ თურქეთშიც. ანალიტიკოსები განმარტავენ, რომ თურქეთის ხელისუფლება კორონავირუსის წინააღმდეგ ბრძოლის სახელით სოციალური მედიის კონტროლს გეგმავს. მთავრობის მიერ ინიცირებული კანონპროექტი, რომელიც Covid-19-ის წინააღმდეგ ბრძოლის ფარგლებში შემუშავდა, სოციალური მედიისთვის ცენზურის დაწესებასაც ითვალისწინებს.

კერძოდ, კანონპროექტის მიხედვით, ნებისმიერი პლატფორმა, რომელსაც დღეში მილიონზე მეტი მომხმარებელი ჰყავს (facebook, twitter, youtube) ვალდებულია, რომ თურქეთში ოფიციალური წარმომადგენელი დანიშნოს. პარალელურად კი სასამართლოს უფლება ეძლევა, რომ დასახელებულ ქსელებს პლატფორმაზე განთავსებული ნებისმიერი მასალის წაშლის ან დაბლოკვის მოთხოვნით მიმართოს.

ამასთან, კანონპროექტის თანახმად პლატფორმები ვალდებულნი იქნებიან, რომ სოციალურ მედიაში ის დებატები შეზღუდონ, სადაც მოქალაქეები პანდემიის პირობებში პრეზიდენტ ერდოღანის მიერ გატარებულ პოლიტიკას აკრიტიკებენ. თუკი აღნიშნული პლატფორმები მოთხოვნას 72 საათის განმავლობაში არ დააკმაყოფილებენ, ისინი 135 მლნ ევროთი დაჯარიმდებიან.

ადამიანის უფლებებზე მომუშავე ორგანიზაციები და ოპოზიციური პოლიტიკური პარტიების წარმომადგენლები ამბობენ, რომ პრეზიდენტი ერდოღანი სოციალურ მედიაზე მეტი კონტროლის მოპოვებისთვის, პანდემიის გამოყენებას ცდილობს. სპეციალისტები კი ამბობენ, რომ თურქეთში ტოტალიტარიზმის ნიშნები კი არ იზრდება, არამედ იგი უკვე არსებობს.

ამასთან, მათივე თქმით, მნიშვნელოვანია, გვახსოვდეს, რომ თურქეთმა კრიზისის პირობებში მოქალაქეების თავისუფალი გამოხატვის უფლებაც შეუზღუდა და კრიტიკული აზრის გამოხატვაზე ცენზურა დააწესა. შესაბამისად, ისინი მიიჩნევენ, რომ დამატებითი რეგულაციების დაწესება ქვეყანაში გამოხატვის თავისუფლების თვალსაზრისით დამატებით გამოწვევებს ქმნის.

თურქეთის შინაგან საქმეთა სამინისტროს ინფორმაციით, კორონავირუსის შესახებ „არასწორი“ და „პროვოკაციული“ ინფორმაციის გავრცელების გამო, უკვე ასეულობით მოქალაქე დააპატიმრეს. აღნიშნულს სხვაგვარად აფასებს ხელისუფლებისადმი კრიტიკულად განყობილი მედია. მათი ინფორმაციით, ასეულობით ადამიანის წინააღმდეგ საქმის წარმოება სოციალურ მედიაში მხოლოდ მათი კრიტიკული მოსაზრებების გამოხატვის გამო დაიწყო.

ამასთან, კორონავირუსზე მომზადებული სტატიისა და „პანიკის დათესვისთვის“ უკვე არაერთი ჟურნალისტიც დააკავეს. ერთ-ერთ მათგანი ისმეტ ჩიგიტი, რომელიც ერთ-ერთი ადგილობრივი გამოცემის მთავარი რედაქტორია, ყვება, რომ კორონავირუსზე მომზადებული მასალისთვის სათაურით - “კორონავირუსით ორი ადამიანი გარდაიცვალა”, მასთან პოლიცა ღამით მივიდა და გამოკითხვაზე წაიყვანა. მისივე თქმით, მიუხედავად იმისა, რომ იგი მეორე დღესვე გაათავისუფლეს და მასთან პოლიცია კეთილგანწყობილი იყო, არსებული წნეხის გამო ისინი ვირუსის შესახებ წყაროების მიერ მოწოდებულ ამბებს აღარ აშუქებენ და მხოლოდ ოფიციალურ მონაცემებს სჯერდებიან.

ასევე, თურქეთში ორი ჟურნალისტი იმისთვის დააკავეს, რომ მათ ექიმის შესახებ, რომელსაც კორონავირუსი დაუდგინდა, მასალა მოამზადეს. მიუხედავად იმისა, რომ ინფორმაცია ოფიციალური უწყებების მიერაც დადასტურდა, მათ წინააღმდეგ გამოძიება საზოგადოებაში „შიშისა“ და „პანიკის დათესვისთვის“ დაიწყო.

საერთაშორისო ორგანიზაციები თურქეთს პანდემიამდე დაკავებული იმ ჟურნალისტებისა და ადამიანის უფლებების დამცველი პირების გათავისუფლებას სთხოვენ, რომლებიც მათივე შეფასებით, საპატიმროებში მხოლოდ საკუთარი მოვალეობების განხორციელებისთვის მოხვდნენ. ორგანიზაციები მიუთითებენ, რომ ვირუსის გავრცელების პირობებში, მათი ამ დრომდე საპატიმროებში გაჩერება მათ ჯანმრთელობასა და სიცოცხლეს საფრთხის ქვეშ აყენებს.

ცნობილია, რომ ქვეყნის ციხეებში Covid-19-ის გავრცელების რისკების პრევენციის მიზნით, თურქეთის ხელისუფლება, ქვეყნის მასშტაბით, ციხეებიდან 100 000 მსჯავრდებულის გამოშვებას გეგმავს.



ანალიტიკოსების შეფასებით, პანდემიას თავისუფალი სიტყვის ჩასახშობად იყენებს აზერბაიჯანის პრეზიდენტი ილჰამ ალიევიც. ინფორმაციის შესახებ კანონში შეტანილი ცვლილებებით ონლაინგამოცემების მფლობელები ვალდებულნი არიან, რომ „ყალბი ინფორმაციის“ შემცველი მასალების გავრცელების პრევენცია მოახდინონ. პანდემიის სამარცხვინო ექსპლუატაცია - ასე აფასებენ ერდოღანის ამ გადაწყვეტილებას ადგილობრივი ოპოზიციური ლიდერები და ადამიანის უფლებადამცველი ორგანიზაციები და აქტივისტები.

მედიის თავისუფლების საკითხებში ეუთოს წარმომადგენლის ჰარლემ დეზირის განმარტებით, ინფორმაციის კანონში შეტანილი ცვლილებები ჟურნალისტების მუშაობას ხელს არ უნდა უშლიდეს და მათ პანდემიის შესახებ საზოგადოების ინფორმირების თვალსაზრისით საკუთარი მოვალეობის შესრულების შესაძლებლობა უნდა ჰქონდეთ. „მოცემულ სიტუაციაში მედიას საზოგადეობის ინფორმირებისა და „ყალბ ამბებთან“ წინააღდეგ ბრძოლის საკითხში გადამწყვეტი როლი აკისრია“, - ამბობს იგი. სომხეთი

Covid-19-ის ეპიდემიის პირბებში, მედიის თავისუფლების თვალსაზრისით პრობლემებია სომხეთშიც. როგორც ადგილობრივი ჟურნალიტები ამბობენ, ხელისუფლება მათგან კორონავირსის შესახებ მასალების დაკორექტირებას, ანდა საერთოდ წაშლას ითხოვს. სომხეთში საგანგებო მდგომარეობის შესახებ სპეციალური დეკრეტის საფუძველზე, კორონავირუსის, ასევე სახელმწიფო ჯანდაცვის ხელმძღვანელობის შესახებ ნებისმიერი ინფორმაცია მხოლოდ პრემიერ-მინისტრის დაქვემდებარებაში არსებულ, სპეციალურ საგანგებო ოფისის მიერ მიწოდებულ ოფიციალურ ინფორმაციას უნდა ეყრდნობოდეს.

საგანგებო მდგომარეობის ფარგლებში გამოცემული დეკრეტის საფუძველზე, მედია, იმ მასალის გამოქვეყნებისთვის, რომელიც შეზღუდვების დარღვევად შეიძლება შეფასდეს, 600 აშშ დოლარის ოდენობის თანხით დაჯარიმდება, მასალის წაშლაზე უარის შემთხვევაში - 1000-2000 აშშ დოლარით.

მაგალითად, მასალის წაშლა მოსთხოვეს, გამოცემა - Aravot and Hraparak - ის რედაქტორს, რომელიც საგანგებო მდგომარეობის ფარგლებში მედიისთვის დაწესებული შეზღუდვის მიხედვით, კლასიფიცირდება, როგორც საზოგადოებაში პანიკის გამომწვევი. ოფიციალური უწყებების განმარტებით, ეს ყველაფერი კოვიდ-ინფიცირებულთა წინააღმდეგ აგრესიის აცილებისა და საზოგადოებაში პანიკის აცილებისთვის კეთდება. აღნიშნულს, ჟურნალისტებისა და რედაქტორების კრიტიკა მოჰყვა, რამდენადაც მათივე განმარტებით, დაზუსტებული არ არის, თუ რა ტიპის გზავნილი შეიძლება ჩაითვალოს პანიკის გამომწვევად.

ჰარლემ დეზირის განმარტებით, მხოლოდ სახელმწიფო ორგანოების მიერ მოწოდებული ინფორმაციის გავრცელება, ზედმეტად შემზღუდავი ღონისძიებაა, რომელიც არაპროპორციულად ზღუდავს მედიის თავისუფლებასა და ინფორმაციაზე წვდომას. მისივე თქმით, კანონმა არ უნდა შეზღუდოს ჟურნალისტების საქმიანობა და მათი მოვალეობა, რომელიც საზოგადოების სათანადო ინფორმირებას გულისხმობს.



საერთაშორისო ორგანიზაცია , „რეპორტიორები საზღვრებს გარეშე“ (RSF) აცხადებს, რომ იმ დროს, როდესაც ჟურნალისტებს საკუთარი საქმიანობის შესრულებით Covid -19-თან ბრძლაში საკუთარი წვლილი შეაქვთ, ბალკანეთისა და ცენტრალური ევროპის ქვეყნებში მომუშავე ჟურნალისტები საკუთარი ხელისუფლებისა და სხვა აქტორების მხრიდან თავდასხმის ობიექტები არ უნდა ხდებოდნენ.

“რეპორტიორები საზღვრებს გარეშე” ადგილობრივ და ევროპულ ინსტიტუტებს მოუწოდებს დაიცვან მედია, რამდენადაც ისინი რისკის ზონებში მუშაობით საკუთარ მისიას ასრულებენ.

ორგანიზაციამ ცალკე განცხადებით გაერთიანებული ერების ორგანიზაციასაც მიმართა და მას სხვადასხვა ქვეყნის მთავრობების მხრიდან, პანდემიის პირობებში, პრესის თავისუფლების შეზღუდვის დაგმობისკენ მოუწოდა.

„კორონავირუსის ეპიდემია პრესის თავისუფლებისა და ინფორმაციის მიღების უფლებისადმი პატივისცემას მოითხოვს. ინფორმაციის უფლება სანდო ინფორმაციის მოძიების, მიღებისა და მასზე წვდომის თავისუფლებას გულისხმობს“, - აცხადებენ RSF-ში“.

პანდემიის პირობებში, ჟურნალისტების უფლებებისა და თავისუფლების უზრუნველყოფისკენ ევროპელ ლიდერებს „ჟურნალისტთა ევროპულმა ფედერაციამაც“ (EFJ) მოუწოდა. მათ სპეციალური მიმართვის ტექსტიც გამოაქვეყნეს, რომელშიც ეპიდემიის პირობებში, სხვადასხვა ქვეყნის მთავრობების მიერ მედიაზე დაწესებული შეზღუდვების გამო შეშფოთება გამოხატეს.

სპეციალური განცხადება გაავრცელა ევროპის საბჭოს მედიაგარემოსა და რეფორმების ექსპერტთა საბჭომაც. საბჭოს შეფასებით, პანდემიის პირობებში, ახლა, როგორც არასდროს, სანდო და საიმედო ჟურნალისტიკაა საჭირო.

„ზუსტი ინფორმაცია და სამეცნიერო ჟურნალისტების კვლევები დეზინფორმაციასთან და ჭორებთან ბრძოლის ერთადერთი იარაღია. კრიზისულის სიტუაცია საზოგადოების ინფორმაციასთან წვდომის შესაზღუდად არ უნდა იყოს გამოყენებული. ხელისუფლებამ მედიისთვის არ უნდა დააწესოს ისეთი ტიპის შეზღუდვები, რომელიც ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მეათე მუხლის პრინციპს დაარღვევს, რაც გამოხატვის თავისუფლებას გულისხმობს“, - აცხადებენ ორგანიზაციაში.

ინტერნეტით გავრცელებულ ინფორმაციას, რომ თითქოს, დაბალი რეიტინგის გამო „ტელეკომპანია“ ფორმულა იხურება არხის ხელმძღვანელობა არ ადასტურებს.

ფორმულას შესაძლო დახურვის შესახებ ინფორმაცია გუშინ გვიან ღამით, „მთავარი ამბების“ Facebook-ის გვერდზე ფოტოპოსტის სახით გავრცელდა. ამბის აღწერილობაში მითითებულია, რომ გავრცელებული ინფორმაციით ტელეკომპანია „ფორმულა“ რეიტინგის არქონის გამო იხურება.

იქვე ნათქვამია, რომ არხის მფლობელს დავით კეზერაშვილსა და არხის გენერალურ დირექტორს ზურაბ გუმბარიძეს შორის საუბარიც შედგა, რა დროსაც კეზერაშვილმა გუმბარიძეს „ულტიმატუმიც“ წაუყენა. „ფორმულას მთავარი დამფინანსებლის უკმაყოფილების მიზეზი ფულის არასწორი ფლანგვა და დაბალი რეიტინგია“, - ვკითხულობთ პოსტში, რომელშიც ინფორმაციის წყარო მითთებული არ არის.

გვერდის აღწერილობაში, რომელსაც ამ მომენტისთვის მხოლოდ 69 მოწონება აქვს და 71 გამომწერი ჰყავს, მითითებულია, რომ იგი პერსონალური ბლოგია, რომელზეც „ცხელ-ცხელ“ და „აქტუალურ“ ამბებს 24/7-ზე მოვძებნით. გვერდზე სხვა დამატებითი საკონტაქტო ინფორმაცია მითითებული არ არის. „მთავარ ამბებს“ არც ვებგერდი აქვს და ინფორმაცია მხოლოდ ფოტოპოსტების ფორმატში იდება.

„მედიაჩეკერთან“ საუბარში „ფორმულას“ გენერალურმა დირექტორმა ზუკა გუმბარიძემ თქვა, რომ არხის შესაძლო დახურვის შესახებ გავრცელებული ინფორმაცია ყალბი ამბავია. მანვე დავით კეზერაშვილსა და მას შორის რაიმე ამგვარი შინარისი საუბარი არ დაადასტურა.

„არხს თავისი გეგმები აქვს, რომელსაც ის სტაბილურად მიჰყვება“, - თქვა გუმბარიძემ. მისივე თქმით, პანდემიის დასრულებისთანავე, მაყურებელი „ფორმულაზე“ ბევრ ახალი საინტერესო პროექტს ნახავს. „თუმცა, ამ პირობებშიც, ჩვენ შევძელით, რომ მაყურებლისთვის „ჩემი ცოლის დაქალების“ განსხავავებული ფორმატიც შეგვეთავაზებინა“, - აღნიშნა გუმბარიძემ.

მისივე თქმით, არხზე გაეშვე კორონავირუსის შესახებ დამატებითი პროექტები, მომდევნო კვირიდან კი - „ფორმულაზე“ გიორგი თარგამაძის „დროება“ დაბრუნდება. „ეს არის ჩვენი დამოკიდებულება ამ Fake News-თან“ დაკავშირებით“, - ხაზი გაუსვა გუმბარიძემ.

ახალი კორონავირუსის პანდემიამ მსოფლიო მასშტაბით უკვე ათასობით ადამიანის სიცოცხლე შეიწირა და მათ შორის არიან ჟურნალისტებიც.

ენტონი კოსი - New York Post-ის 48 წლის ფოტოჟურნალისტი, COVID-19-ით 12 აპრილს გარდაიცვალა. 25 წლის განმავლობაში, ცნობილი ფოტოჟურნალისტის ობიექტივმა უამრავი ლეგენდარული სპორტული ღონისძიება გააშუქა. „ის ყოველთვის იყო სწორ დროს სწორ ადგილას“, - ასე იხსენებენ მას კოლეგები.

ბრაჰმა კანჩიბოთლა - United News of India-ს 66 წლის კორეპონდენტი ვირუსისგან 5 აპრილს გარდაიცვალა. აშშ-ში 28 წლიანი კარიერის განმავლობაში იგი 11 წელი ფინანსური გამოცემის - Merger Markets-ის რედაქტორად მუშაობდა. პარალელურად, ყოველდღიურ გამოცემა United News of India-სთან თანამშრომლობდა.

ანიკ ჯესდანუნი - Associated Press-ის რედაქტორის მოადგილე ტექნოლოგიების მიმართულებით. იგი COVID-19-სგან 51 წლის ასაკში 2 აპრილს გარდაიცვალა. ორ ათწლეულზე მეტი ხნის განმავლობაში ჯესდანუნი მკითხველს ინტერნეტის არსისა და საზოგადოებაზე მისი გავლენის შესწავლაში ეხმარებოდა.

ანასტასია მეტროვა - რუსული გამოცემა - Business Interest-ის 36 წლის რედაქტორი ვირუსისგან 31 მარტს გარდაიცვალა. „მწერალი, მხატვარი და ორი შვილის მარტოხელა დედა“ - ასე იხსენებენ მას კოლეგები რადიო თავისუფალი ევროპა/რადიო თავისუფლებასთან (RFE/RL) საუბარში.

მარკ ეკერტი - Mahoning Matters-ის ხელმძღვანელი ვირუსისგან 30 მარტს გარდაიცვალა. რედაქტორის, მარკ სვიტვუდის გადაწყვეტილებით, მისი ასაკი არ გასაჯაროვდა.

მარია მერკადერი - CBS News-ის 54 წლის ჟურნალისტი COVID-19-სგან 29 მარტს გარდაიცვალა. CBS-თან თანამშრომლობის წლებში მარიამ მაყურებლისთვის არაერთი უდიდესი მნიშვნელობის მქონე ისტორია გააშუქა. მათ შორის იყო პრინცესა დაინას სიკვდილი და 11 სექტემბრის ტრაგედია.

ალან ფინდერი - The New York Times-ის 72 წლის გადამდგარი რეპორტიორი და რედაქტორი, რომელიც გამოცემისთვის არასრული განაკვეთით კიდევ მუშაობდა, ვირუსისგან 24 მარტს გარდაიცვალა.

ლარი ეჯვორტი - NBC News-ის 61 წლის თანამშრომელი კორონავირუსისგან 19 მარტს გარდაიცვალა. „ლარი კეთილი ადამიანი და NBC-ის დიდი ოჯახის სული და გული იყო“, - თქვა NBC News-ის საგარეო ურთიერთობათა მთავარმა კორესპონდენტმა ანდრეა მიტჩელმა.

---

მომზადებულია poynter.org-ის მასალის გამოყენებით
გარეკანის ფოტო - AP Photo/Julio Cortez

8 აპრილს “ტელეკომპანია პირველის” გადაცემა “დღის ამბებს” საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის ყოფილი მღვდელი ბასილ კობახიძე სტუმრობდა. საუბარი ეხებოდა ქართული მართლმადიდებელი ეკლესიის პოზიციას, რომლის თანახმად, პანდემიისა და მაღალი რისკის მიუხედავად, საეკლესიო რიტუალებში ცვლილებების შეტანა არ იგეგმება. მას შემდეგ, რაც გადაცემის სტუმარმა საუბარში ახსენა, რომ “TV პირველისა და სხვა არხების მხრიდან “შავბნელი მღვდლების კომენტარების უკომენტაროდ და უკრიტიკოდ ტირაჟირება პანდემიის დროს არ შეიძლება”, სტუმარი ეთერიდან გათიშეს.

“არ ვფიქრობ, რომ ახლა კორექტულია ასეთი ტიპის განცხადება, არც ამ შენიშვნას მივიღებ. დიდი მადლობა, ბასილ კობახიძე იყო ჩვენი სტუმარი”, - თქვა წამყვანმა და სტუმარს დაემშვიდობა.

გადაცემის დასასრულს დიანა ტრაპაიძემ განმარტა, რომ მას მოეჩვენა, თითქოს სტუმართან საუბრის დროს “დისკომუნიკაცია” იყო: “ამიტომ, თუ ამ ეთერით შეურაცხყოფილი დარჩა მაყურებელი და თავად ჩემი სტუმარი, მე მათ ბოდიშს ვუხდი, აუდიტორიასაც და ბასილსაც”.

მოგვიანებით, მას შემდეგ, რაც მომხდარს სოციალურ ქსელში დიდი გამოხმაურება და კრიტიკა მოჰყვა, წამყვანმა ბოდიში Facebook-ის საკუთარ გვერდზეც მოიხადა და დაწერა: “ბასილ კობახიძეს ბოდიში მოვუხადე (ეთერშიც და მიღმაც) და მაყურებელსაც.

სიბნელის ადვოკატად ვერ გამოვდგები. ამისთვის ეთერს ადრე არ დავამთავრებდი, სხვაგვარად არც ვთხოვდი ეთერში ჩართვას. უბრალოდ,კომუნიკაციის პრობლემა იყო. როგორც ერთ ეთერში ვაღიარე, არ მაქვს მთლად მწყობრი ნერვები”.

ეს არ არის პირველი შემთხვევა, როდესაც ამავე ტელეკომპანიაში წამყვანის მიმართ რესპონდენტი პრეტენზიას გამოხატავს და მას პირდაპირი მნიშვნელობით თავს ესხმის. მაგალითად, გასული წლის ნოემბერში ნინო ჟიჟილაშვილის საავტორო გადაცემას, “ქართული ოცნების” აღმასრულებელი მდივანი ირაკლი კობახიძე სტუმრობდა, რა დროსაც, წამყვანის კითხვებით უკმაყოფილო პარალმენტის ყოფილმა თავმჯდომარემ ჟიჟილაშვილი “ნაციონალურ მოძრაობასთან” გააიგივა. თუმცა, მაშინ, გაცილებით მძიმე დიალოგის მიუხედავად, სტუმარი ეთერიდან არავის გაუთიშავს და მისთვის არც სათქმელი შეუწყვეტინებიათ. წამყვანმა სტუმართან ოპონირებით და სპონტანური კითხვების დახმარებით საუბარი ბოლომდე მიიყვანა და რესპონდენტისგან მომდონარე პირდაპირი აგრესიაც სწორედ ასეთი ფორმით მოიგერია.

ონლაინგამოცემა “ტაბულას” რელიგიური მიმომხილველი ლევან სუთიძე რამდენიმე მნიშვნელოვან დეტალს გამოყოფს, რაც მისი აზრით მედიის უმრავლესობაში, რელიგიური საკითხების გაშუქების თვალსაზრისით, ძალიან პრობლემურია. მისი განმარტებით, მიუხედავად იმისა, რომ მედია პანდემიის კრიზისთან დაკავშირებით საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის “კატასტროფულ” პოზიციას აშუქებს, ეს საკმარისი არ არის და “ამას არ ჰყოფნის მხოლოდ გაშუქება”. მისივე თქმით, ამგვარი გაშუქება არაადეკვატურია და ვერ ემსახურება იმ მიზანს, რა მიზანიც უნდა ჰქონდეს მედიას.

“მედიის ამოცანა ამ შემთხვევაში უნდა იყოს, რომ გაამწვავოს კითხვები იმგვარად, რომ ის იყოს რეალობის ადეკვატური და არა აბალანსოს სიკეთესა და ბოროტებას შორის. მედიას უნდა ჰქონდეს პოზიცია და თუ სადმე უნდა ჰქონდეს პოზიცია, ეს არის სწორედ ფაქტებისა და ინტერპრეტაციის გარჩევა”, - ამბობს იგი და აზუსტებს, რომ ფაქტი არის ის, რომ საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია და საქართველოს სახელმწიფო არღვევენ საგანგებო მდგომარეობის შესახებ კანონს და სარგებლობენ სახიფათო პრივილეგიით, რომელიც საფრთხეს უქმნის მოქალაქეების ჯანმრთელობას”.

სუთიძის შეფასებით, მედია კვლავ “ენას უჩლექს საქართველოს მართლმადიდებელ ეკლესიას”, რაშიც იგი ორ მთავარ პრობლემას ხედავს. “პირველი - ხანდახან არ არის ნება, ჟურნალისტი ცალსახად მიკერძებულია და კონფესიური მიმართულებით აშუქებს ჯანდაცვის უმწვავეს კრიზისს. მეორე პრობლემა კი არის ის, რომ ნებაც რომ ჰქონდეთ, მათ, სამწუხაროდ, არ ჰყოფნით კომპეტენცია იმისთვის, რომ სათანადო კითხვები დასვან”.

იგი უფრო სიღრმისეულ პრობლემაზეც საუბრობს და ამბობს, რომ მართლმადიდებელ ეკლესიას ჰყავს ბევრი “მარბიელი ჯგუფი, რომლებიც მის პოზიციას ძალადობით იცავენ”: “ეს ჯგუფები დაეჩვივნენ, მათ შორის, ტელევიზიებში მივარდნას, მედიაორგანიზაციებში მივარდნას, რაც გავბედავ ვივარაუდო, რომ ზოგიერთ ჟურნალისტს თვითცენზურის დაწესებას აიძულებს. იმისთვის, რომ საკუთარი კომპანიისა და მისი პირადი უსაფრთხოება უზუნველყოს იმ გზით, რომ არ იყოს მწვავე იმ ადამიანებთან, რომელთაც ანაფორა მოსავთ და სარგებლობენ პრივილეგიებით, დგანან რა კანონზე მაღლა”.

სუთიძე მიიჩნევს, რომ ახლა არ არის ის მოცემულობა, როდესაც ჟურნალისტებმა რაიმე უნდა დათმონ და ისინი რაც შეიძლება მკაცრები უნდა იყვნენ მათ მიმართ, “ვინც საზოგადოების ინტერესებს უხეშად ხელჰყოფს, სარგებლობს რა საკუთარი პრივილეგიებით”: “თუ ჟურნალისტის პირადი პოზიციაა, რომ კანონს ვინმე უნდა არღვევდეს, ეს შეუფერებელია დემოკრატიული მედიისთვის და ამგვარი ღირებულებების მქონე ადამიანის ადგილი მედიაში საერთოდ არ არის. არათუ უნდა შეიკვაოს ეს ფიქრები, ამგვარი ფიქრისა და აზროვნების ადამიანებისთვის ჩემი აზრით, საერთოდ უნდა იყოს დაკეტილი რესპექტაბელური მედია”.

სუთიძე მიესალმება ეთერიდან სტუმრის გათიშვის გამო “ტელეკომპანია პირველის” წამყვანის ბოდიშს და “შეცდომის აღიარებას”, თუმცა იქვე აღნიშნავს: “როდესაც უიშვიათესი ადექვატური ხმა ისმის ეთერში, ვგულისხმობ ბატონი კობახიძის სიმწვავეს, როგორც ტონში, ისე შინაარსში, ის არათუ უნდა გათიშო, მას უნდა მისცე მაქსიმალური დრო. ეს არის ერთადერთი ადექვატური, პროფესიული ნაბიჯი, როდესაც გვაქვს პანდემია”.

8 აპრილს “ტელეკომპანია პირველის” გადაცემა “დღის ამბებს” საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის ყოფილი მღვდელი ბასილ კობახიძე სტუმრობდა. საუბარი ეხებოდა ქართული მართლმადიდებელი ეკლესიის პოზიციას, რომლის თანახმად, პანდემიისა და მაღალი რისკის მიუხედავად, საეკლესიო რიტუალებში ცვლილებების შეტანა არ იგეგმება. მას შემდეგ, რაც გადაცემის სტუმარმა საუბარში ახსენა, რომ “TV პირველისა და სხვა არხების მხრიდან “შავბნელი მღვდლების კომენტარების უკომენტაროდ და უკრიტიკოდ ტირაჟირება პანდემიის დროს არ შეიძლება”, სტუმარი ეთერიდან გათიშეს.

“არ ვფიქრობ, რომ ახლა კორექტულია ასეთი ტიპის განცხადება, არც ამ შენიშვნას მივიღებ. დიდი მადლობა, ბასილ კობახიძე იყო ჩვენი სტუმარი”, - თქვა წამყვანმა და სტუმარს დაემშვიდობა.

გადაცემის დასასრულს დიანა ტრაპაიძემ განმარტა, რომ მას მოეჩვენა, თითქოს სტუმართან საუბრის დროს “დისკომუნიკაცია” იყო: “ამიტომ, თუ ამ ეთერით შეურაცხყოფილი დარჩა მაყურებელი და თავად ჩემი სტუმარი, მე მათ ბოდიშს ვუხდი, აუდიტორიასაც და ბასილსაც”.

მოგვიანებით, მას შემდეგ, რაც მომხდარს სოციალურ ქსელში დიდი გამოხმაურება და კრიტიკა მოჰყვა, წამყვანმა ბოდიში Facebook-ის საკუთარ გვერდზეც მოიხადა და დაწერა: “ბასილ კობახიძეს ბოდიში მოვუხადე (ეთერშიც და მიღმაც) და მაყურებელსაც.

სიბნელის ადვოკატად ვერ გამოვდგები. ამისთვის ეთერს ადრე არ დავამთავრებდი, სხვაგვარად არც ვთხოვდი ეთერში ჩართვას. უბრალოდ,კომუნიკაციის პრობლემა იყო. როგორც ერთ ეთერში ვაღიარე, არ მაქვს მთლად მწყობრი ნერვები”.

ეს არ არის პირველი შემთხვევა, როდესაც ამავე ტელეკომპანიაში წამყვანის მიმართ რესპონდენტი პრეტენზიას გამოხატავს და მას პირდაპირი მნიშვნელობით თავს ესხმის. მაგალითად, გასული წლის ნოემბერში ნინო ჟიჟილაშვილის საავტორო გადაცემას, “ქართული ოცნების” აღმასრულებელი მდივანი ირაკლი კობახიძე სტუმრობდა, რა დროსაც, წამყვანის კითხვებით უკმაყოფილო პარალმენტის ყოფილმა თავმჯდომარემ ჟიჟილაშვილი “ნაციონალურ მოძრაობასთან” გააიგივა. თუმცა, მაშინ, გაცილებით მძიმე დიალოგის მიუხედავად, სტუმარი ეთერიდან არავის გაუთიშავს და მისთვის არც სათქმელი შეუწყვეტინებიათ. წამყვანმა სტუმართან ოპონირებით და სპონტანური კითხვების დახმარებით საუბარი ბოლომდე მიიყვანა და რესპონდენტისგან მომდონარე პირდაპირი აგრესიაც სწორედ ასეთი ფორმით მოიგერია.

ონლაინგამოცემა “ტაბულას” რელიგიური მიმომხილველი ლევან სუთიძე რამდენიმე მნიშვნელოვან დეტალს გამოყოფს, რაც მისი აზრით მედიის უმრავლესობაში, რელიგიური საკითხების გაშუქების თვალსაზრისით, ძალიან პრობლემურია. მისი განმარტებით, მიუხედავად იმისა, რომ მედია პანდემიის კრიზისთან დაკავშირებით საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის “კატასტროფულ” პოზიციას აშუქებს, ეს საკმარისი არ არის და “ამას არ ჰყოფნის მხოლოდ გაშუქება”. მისივე თქმით, ამგვარი გაშუქება არაადეკვატურია და ვერ ემსახურება იმ მიზანს, რა მიზანიც უნდა ჰქონდეს მედიას.

“მედიის ამოცანა ამ შემთხვევაში უნდა იყოს, რომ გაამწვავოს კითხვები იმგვარად, რომ ის იყოს რეალობის ადეკვატური და არა აბალანსოს სიკეთესა და ბოროტებას შორის. მედიას უნდა ჰქონდეს პოზიცია და თუ სადმე უნდა ჰქონდეს პოზიცია, ეს არის სწორედ ფაქტებისა და ინტერპრეტაციის გარჩევა”, - ამბობს იგი და აზუსტებს, რომ ფაქტი არის ის, რომ საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია და საქართველოს სახელმწიფო არღვევენ საგანგებო მდგომარეობის შესახებ კანონს და სარგებლობენ სახიფათო პრივილეგიით, რომელიც საფრთხეს უქმნის მოქალაქეების ჯანმრთელობას”.

სუთიძის შეფასებით, მედია კვლავ “ენას უჩლექს საქართველოს მართლმადიდებელ ეკლესიას”, რაშიც იგი ორ მთავარ პრობლემას ხედავს. “პირველი - ხანდახან არ არის ნება, ჟურნალისტი ცალსახად მიკერძებულია და კონფესიური მიმართულებით აშუქებს ჯანდაცვის უმწვავეს კრიზისს. მეორე პრობლემა კი არის ის, რომ ნებაც რომ ჰქონდეთ, მათ, სამწუხაროდ, არ ჰყოფნით კომპეტენცია იმისთვის, რომ სათანადო კითხვები დასვან”.

იგი უფრო სიღრმისეულ პრობლემაზეც საუბრობს და ამბობს, რომ მართლმადიდებელ ეკლესიას ჰყავს ბევრი “მარბიელი ჯგუფი, რომლებიც მის პოზიციას ძალადობით იცავენ”: “ეს ჯგუფები დაეჩვივნენ, მათ შორის, ტელევიზიებში მივარდნას, მედიაორგანიზაციებში მივარდნას, რაც გავბედავ ვივარაუდო, რომ ზოგიერთ ჟურნალისტს თვითცენზურის დაწესებას აიძულებს. იმისთვის, რომ საკუთარი კომპანიისა და მისი პირადი უსაფრთხოება უზუნველყოს იმ გზით, რომ არ იყოს მწვავე იმ ადამიანებთან, რომელთაც ანაფორა მოსავთ და სარგებლობენ პრივილეგიებით, დგანან რა კანონზე მაღლა”.

სუთიძე მიიჩნევს, რომ ახლა არ არის ის მოცემულობა, როდესაც ჟურნალისტებმა რაიმე უნდა დათმონ და ისინი რაც შეიძლება მკაცრები უნდა იყვნენ მათ მიმართ, “ვინც საზოგადოების ინტერესებს უხეშად ხელჰყოფს, სარგებლობს რა საკუთარი პრივილეგიებით”: “თუ ჟურნალისტის პირადი პოზიციაა, რომ კანონს ვინმე უნდა არღვევდეს, ეს შეუფერებელია დემოკრატიული მედიისთვის და ამგვარი ღირებულებების მქონე ადამიანის ადგილი მედიაში საერთოდ არ არის. არათუ უნდა შეიკვაოს ეს ფიქრები, ამგვარი ფიქრისა და აზროვნების ადამიანებისთვის ჩემი აზრით, საერთოდ უნდა იყოს დაკეტილი რესპექტაბელური მედია”.

სუთიძე მიესალმება ეთერიდან სტუმრის გათიშვის გამო “ტელეკომპანია პირველის” წამყვანის ბოდიშს და “შეცდომის აღიარებას”, თუმცა იქვე აღნიშნავს: “როდესაც უიშვიათესი ადექვატური ხმა ისმის ეთერში, ვგულისხმობ ბატონი კობახიძის სიმწვავეს, როგორც ტონში, ისე შინაარსში, ის არათუ უნდა გათიშო, მას უნდა მისცე მაქსიმალური დრო. ეს არის ერთადერთი ადექვატური, პროფესიული ნაბიჯი, როდესაც გვაქვს პანდემია”.

ტელეკომპანია „მთავარი არხის“ 5 აპრილის კვირის შემაჯამებელი გადაცემის „Post Factum-ის“ ერთ-ერთი სიუჟეტი  - “გენები კორონას წინააღმდეგ” კორონავირუსის მიმართ ერების გენების რეზისტენტულობას ეხებოდა. მასალა სრულად ეფუძნებოდა მეცნიერების ვარაუდებს და არა დადასტურებულ ფაქტებს, პარალელურად კი გადაცემის წამყვანის არმენოფობიური შეფასებები გასდევდა.

კერძოდ, თემის წარდგენისას წამყვანმა თქვა, რომ “მეცნიერებმა ჯერჯერობით ვერ ახსნეს, რა პრინციპით არჩევს კორონავირუსი თავის მსხვერპლს, ამიტომ გაუჩნდათ ეჭვი, რომ შეიძლება ამა თუ იმ პირის ორგანიზმის მდგრადობა ვირუსის წინააღმდეგ მის გენეტიკურ კოდზეა დამოკიდებული… ქართველ მეცნიერთა ერთი ჯგუფი ვარაუდობს, რომ სწორედ ჩვენ ქართველები ვართ ისეთი დნმ-ის მატარებლები, ვისაც სხვებზე ბევრად უფრო მარტივად შეუძლია Covid -19-თან გამკლავება”.

სრულად ვარაუდებზე დაფუძნებული სიუჟეტის ბოლოს კი წამყვანმა ჩვეული ირონიის გამოყენებით დაამატა, რომ საკითხზე უცხოელი და ქართველი მეცნიერების მოსაზრებების შემდეგ, იგი უკვე სომეხი მეცნიერების დასკვნას ელოდება.

„ძალიან მაინტერესებს ჩვენი მეზობლები რომელ გენეტიკურ ჯგუფს მიეკუთვნებიან. დარწმუნებული ვარ, აღმოჩნდება, რომ მათი დნმ-ი ქართველებისაზე ძლიერია და კორონავირუსს პირდაპირ ანადგურებს, ვაქცინა და მედიკამენტიც კი არ სჭირდება“, - თქვა წამყვანმა ღიმილნარევი სახით.

ეს კი იმ ფონზე, როდესაც სიუჟეტის წარდგენისას თავადვე თქვა, რომ ასეთი მეცნიერები უკვე მოიძებნენ საქართველოში, რომლებიც სწორედ ქართული გენის უპირატესობაზე ალაპარაკდნენ და ამის შემდეგ, წამყვანის მხრიდან სხვა ეროვნების მეცნიერების მიმართ სარკაზმი სრულიად უადგილო იყო.

მედიაექსპერტი ზვიად ქორიძე, “მედიაჩეკერთან საუბარში” ტელეკომპანია “მათავარი არხის” მიერ მომზადებულ მასალაში სამ ძირითად პრობლემას გამოყოფს. მისი განმარტებით, თეორია, რომელიც სიუჟეტში განვითარდა, არანაირ მეცნიერულ დასაბუთებას არ ეყრდნობა და არის „საკმაოდ არაჯანსაღი ვარაუდები ქართველი ერის გენეტიკური უპირატესობის შესახებ”. “ასეთი რასისტული ხედვები აყალიბებს ფაშისტურ მიდგომებს საზოგადოებაში და ძალიან ახალისებს მას”, - უთხრა მან “მედიაჩეკერს”.

მისივე შეფასებით, მსგავს რიტორიკას, შესაძლოა, საზოგადოებისთვის დამაზიანებელი ეფექტი ჰქონდეს და ერთმა ნაწილმა” საერთოდაც ხელი ჩაიქნიოს იმ წესებისა და რეგლამენტების დაცვისგან, რასაც მისგან საზოგადოების ჯანდაცვის სისტემა” ითხოვს.

“მედიაჩეკერთან” საუბარში ზვიად ქორიძე წამყვანის არმენოფობიურ შეფასებასაც უსვამს ხაზს და აღნიშნავს, რომ ამან “არმენოფონბიური განწყობები, რომლითაც მდიდარია ქართული საზოგადოება, სამწუხაროდ კიდევ უფრო მეტად გააღვივა”.

“ამ ტექსტით, რისი მინიშნება უნდოდა მას, მართალი გითხრათ, ვერ მივხვდი. ძალიან გული დამწყდა, რომ ასეთი რასისტული, ქსენოფობიური და თავისი შინაარსით არაკვალიფიციური სიუჟეტის მომზადება იკისრა „Post Factum-მა“, რომელიც ყოველთვის გამოირჩევა სიღრმისეული და კარგი რეპორტაჟებით. ძალიან ცუდია, თუ ტელეკომპანია “მთავარი არხიც” ასეთ იფფასიან ტრიუკებს მიმართავს. ეს ძალიან ცუდია”, - უთხრა ზვიად ქორიძემ “მედიაჩეკერს”.

“მთავარი არხის” სიუჟეტს დღეს სპეციალური განცხადებით გამოეხმაურა ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია” და განმარტა, რომ “მასალა არის რასისტული ხასიათის, ქსენოფობიური და ახალისებს ეთნიკური ნიშნით დისკრიმინაციას”.

“გაუგებარია, რას ემსახურება Post Factum-ში მხოლოდ ვარაუდებზე დაყრდნობით დაუსაბუთებელი თეორიების გავრცელება, რომელიც ქართული გენის უპირატესობას წარმოაჩენს, რაც დამაზიანებელი შეიძლება აღმოჩნდეს მოქალქეებისთვის და ატარებს ქსენოფობიურ ნიშნებს”, - ვკითხულობთ ქარტიის განცხადებაში.

ქარტია იქვე განმარტავს, რომ “მედიას აქვს სოციალური პასუხისმგებლობა არ გაამძაფროს დისკრიმინაცია, მედიასაშუალებებმა კი - არ შეუწყონ ხელი არატოლერანტული, დისკრიმინაციული გარემოს ჩამოყალიბებას, სიძულვილის წახალისებას”. ქარტია მოუწოდებს მედიასაშუალებებს, “განსაკუთრებული სიფრთხილით გააშუქონ მიღებული ინფორმაცია და ყველა ზომა მიიღონ რასობრივი და ეთნიკური ნიშნით დისკრიმინაციის თავიდან ასაცილებლად”.

გარდა ამისა, ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მე-7 პრინციპის თანახმად, ჟურნალისტმა „ყველაფერი უნდა იღონოს ნებისმიერი პირის დისკრიმინაციის თავიდან ასაცილებლად რასის, სქესის, სექსუალური ორიენტაციის, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური და სხვა შეხედულებების, ეროვნული ან სოციალური წარმოშობის საფუძველზე ან რაიმე სხვა ნიშნით“.

ამასთან, მაუწყებელთა ქცევის კოდექსის მიხედვით, „მაუწყებელმა თავი უნდა შეიკავოს ისეთი მასალის გამოქვეყნებისგან, რომელიც გააღვივებს სიძულვილს ან არატოლერანტობას რასის, ენის, სქესის, რელიგიური კუთვნილების, პოლიტიკური შეხედულებების, ეთნიკური, გეოგრაფიული ან სოციალური წარმოშობის საფუძველზე“.

ტელეკომპანია „მთავარი არხის“ 5 აპრილის კვირის შემაჯამებელი გადაცემის „Post Factum-ის“ ერთ-ერთი სიუჟეტი  - “გენები კორონას წინააღმდეგ” კორონავირუსის მიმართ ერების გენების რეზისტენტულობას ეხებოდა. მასალა სრულად ეფუძნებოდა მეცნიერების ვარაუდებს და არა დადასტურებულ ფაქტებს, პარალელურად კი გადაცემის წამყვანის არმენოფობიური შეფასებები გასდევდა.

კერძოდ, თემის წარდგენისას წამყვანმა თქვა, რომ “მეცნიერებმა ჯერჯერობით ვერ ახსნეს, რა პრინციპით არჩევს კორონავირუსი თავის მსხვერპლს, ამიტომ გაუჩნდათ ეჭვი, რომ შეიძლება ამა თუ იმ პირის ორგანიზმის მდგრადობა ვირუსის წინააღმდეგ მის გენეტიკურ კოდზეა დამოკიდებული… ქართველ მეცნიერთა ერთი ჯგუფი ვარაუდობს, რომ სწორედ ჩვენ ქართველები ვართ ისეთი დნმ-ის მატარებლები, ვისაც სხვებზე ბევრად უფრო მარტივად შეუძლია Covid -19-თან გამკლავება”.

სრულად ვარაუდებზე დაფუძნებული სიუჟეტის ბოლოს კი წამყვანმა ჩვეული ირონიის გამოყენებით დაამატა, რომ საკითხზე უცხოელი და ქართველი მეცნიერების მოსაზრებების შემდეგ, იგი უკვე სომეხი მეცნიერების დასკვნას ელოდება.

„ძალიან მაინტერესებს ჩვენი მეზობლები რომელ გენეტიკურ ჯგუფს მიეკუთვნებიან. დარწმუნებული ვარ, აღმოჩნდება, რომ მათი დნმ-ი ქართველებისაზე ძლიერია და კორონავირუსს პირდაპირ ანადგურებს, ვაქცინა და მედიკამენტიც კი არ სჭირდება“, - თქვა წამყვანმა ღიმილნარევი სახით.

ეს კი იმ ფონზე, როდესაც სიუჟეტის წარდგენისას თავადვე თქვა, რომ ასეთი მეცნიერები უკვე მოიძებნენ საქართველოში, რომლებიც სწორედ ქართული გენის უპირატესობაზე ალაპარაკდნენ და ამის შემდეგ, წამყვანის მხრიდან სხვა ეროვნების მეცნიერების მიმართ სარკაზმი სრულიად უადგილო იყო.

მედიაექსპერტი ზვიად ქორიძე, “მედიაჩეკერთან საუბარში” ტელეკომპანია “მათავარი არხის” მიერ მომზადებულ მასალაში სამ ძირითად პრობლემას გამოყოფს. მისი განმარტებით, თეორია, რომელიც სიუჟეტში განვითარდა, არანაირ მეცნიერულ დასაბუთებას არ ეყრდნობა და არის „საკმაოდ არაჯანსაღი ვარაუდები ქართველი ერის გენეტიკური უპირატესობის შესახებ”. “ასეთი რასისტული ხედვები აყალიბებს ფაშისტურ მიდგომებს საზოგადოებაში და ძალიან ახალისებს მას”, - უთხრა მან “მედიაჩეკერს”.

მისივე შეფასებით, მსგავს რიტორიკას, შესაძლოა, საზოგადოებისთვის დამაზიანებელი ეფექტი ჰქონდეს და ერთმა ნაწილმა” საერთოდაც ხელი ჩაიქნიოს იმ წესებისა და რეგლამენტების დაცვისგან, რასაც მისგან საზოგადოების ჯანდაცვის სისტემა” ითხოვს.

“მედიაჩეკერთან” საუბარში ზვიად ქორიძე წამყვანის არმენოფობიურ შეფასებასაც უსვამს ხაზს და აღნიშნავს, რომ ამან “არმენოფონბიური განწყობები, რომლითაც მდიდარია ქართული საზოგადოება, სამწუხაროდ კიდევ უფრო მეტად გააღვივა”.

“ამ ტექსტით, რისი მინიშნება უნდოდა მას, მართალი გითხრათ, ვერ მივხვდი. ძალიან გული დამწყდა, რომ ასეთი რასისტული, ქსენოფობიური და თავისი შინაარსით არაკვალიფიციური სიუჟეტის მომზადება იკისრა „Post Factum-მა“, რომელიც ყოველთვის გამოირჩევა სიღრმისეული და კარგი რეპორტაჟებით. ძალიან ცუდია, თუ ტელეკომპანია “მთავარი არხიც” ასეთ იფფასიან ტრიუკებს მიმართავს. ეს ძალიან ცუდია”, - უთხრა ზვიად ქორიძემ “მედიაჩეკერს”.

“მთავარი არხის” სიუჟეტს დღეს სპეციალური განცხადებით გამოეხმაურა ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია” და განმარტა, რომ “მასალა არის რასისტული ხასიათის, ქსენოფობიური და ახალისებს ეთნიკური ნიშნით დისკრიმინაციას”.

“გაუგებარია, რას ემსახურება Post Factum-ში მხოლოდ ვარაუდებზე დაყრდნობით დაუსაბუთებელი თეორიების გავრცელება, რომელიც ქართული გენის უპირატესობას წარმოაჩენს, რაც დამაზიანებელი შეიძლება აღმოჩნდეს მოქალქეებისთვის და ატარებს ქსენოფობიურ ნიშნებს”, - ვკითხულობთ ქარტიის განცხადებაში.

ქარტია იქვე განმარტავს, რომ “მედიას აქვს სოციალური პასუხისმგებლობა არ გაამძაფროს დისკრიმინაცია, მედიასაშუალებებმა კი - არ შეუწყონ ხელი არატოლერანტული, დისკრიმინაციული გარემოს ჩამოყალიბებას, სიძულვილის წახალისებას”. ქარტია მოუწოდებს მედიასაშუალებებს, “განსაკუთრებული სიფრთხილით გააშუქონ მიღებული ინფორმაცია და ყველა ზომა მიიღონ რასობრივი და ეთნიკური ნიშნით დისკრიმინაციის თავიდან ასაცილებლად”.

გარდა ამისა, ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მე-7 პრინციპის თანახმად, ჟურნალისტმა „ყველაფერი უნდა იღონოს ნებისმიერი პირის დისკრიმინაციის თავიდან ასაცილებლად რასის, სქესის, სექსუალური ორიენტაციის, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური და სხვა შეხედულებების, ეროვნული ან სოციალური წარმოშობის საფუძველზე ან რაიმე სხვა ნიშნით“.

ამასთან, მაუწყებელთა ქცევის კოდექსის მიხედვით, „მაუწყებელმა თავი უნდა შეიკავოს ისეთი მასალის გამოქვეყნებისგან, რომელიც გააღვივებს სიძულვილს ან არატოლერანტობას რასის, ენის, სქესის, რელიგიური კუთვნილების, პოლიტიკური შეხედულებების, ეთნიკური, გეოგრაფიული ან სოციალური წარმოშობის საფუძველზე“.

მედიის საკითხებზე მომუშავე საერთაშორისო ორგანიზაცია „რეპორტიორები საზღვრებს გარეშეს“ (RSF) ინფორმაციით, თურქმენეთში სიტყვა „კორონავირუსი“ არ აუკრძალავთ. ორგანიზაცია მის მიერვე ორი დღის წინ გამოქვეყნებული ინფორმაციის გამო ბოდიშს იხდის.

„სამწუხაროდ, 31 მარტს ჩვენ მიერ გამოქვეყნებული სტატია, არასწორ ინფორმაციას ეყრდნობოდა და თურქმენეთში სიტყვა „კორონავირუსი“ არ აუკრძალავთ, - აცხადებენ ორგანიზაციაში და დაშვებული შეცდომისთვის მკითხველს ბოდიშს უხდიან. მათივე განმარტებით, აღმოჩენილი შეცდომა შეძლებისდაგვარად მალე გასწორდა.

ორი დღის წინ RSF-მა საკუთა ვებგვერდზე დაწერა, რომ თურქმენეთის ხელისუფლებამ სიტყვა “კორონავირუსი” აკრძალა და ეს გადაწყვეტილება პანდემიის შესახებ ინფორმაციის შეზღუდვის კუთხით რადიკალურ ნაბიჯად შეაფასა.

რედაქციის შენიშვნა: მასალას თავდაპირველად ერქვა "თურქმენეთში კორონავირუსი აკრძალეს". ის ეფუძნებოდა,  „რეპორტიორები საზღვრებს გარეშეს" მიერ 31 მარტს გამოქვეყნებულ ინფორმაციას. იმ ინფორმაციაში ნათქვამი იყო, რომ თურქმენეთის ხელისუფლებამ სიტყვა “კორონავირუსი” აკრძალა. RSF მიიჩნევდა, რომ ეს პანდემიის შესახებ ინფორმაციის შეზღუდვის კუთხით რადიკალური ნაბიჯია

ამ მასალის გამოქვეყნებიდან 2 დღის შემდეგ, ორგანიზაციამ გამოაქვეყნა შესწორება, რომელშიც დაზუსტებულია, რომ თურქმენეთში სიტყვა „კორონავირუსი“ არ აუკრძალავთ. ორგანიზაცია მის მიერვე ორი დღის წინ გამოქვეყნებული ინფორმაციის გამო ბოდიშს იხდის.

„სამწუხაროდ, 31 მარტს ჩვენ მიერ გამოქვეყნებული სტატია, არასწორ ინფორმაციას ეყრდნობოდა და თურქმენეთში სიტყვა „კორონავირუსი“ არ აუკრძალავთ, - აცხადებენ ორგანიზაციაში და დაშვებული შეცდომისთვის მკითხველს ბოდიშს უხდიან. მათივე განმარტებით, აღმოჩენილი შეცდომა შეძლებისდაგვარად მალე გასწორდა. 

---

მასალის პირველი ვერსია შემდეგი შინაარსის იყო:

თურქმენეთის ხელისუფლებამ სიტყვა “კორონავირუსი” აკრძალა. მედიის საკითხებზე მომუშავე საერთაშორისო ორგანიზაცია „რეპორტიორები საზღვრებს გარეშე“ (RSF) აცხადებს, რომ ეს პანდემიის შესახებ ინფორმაციის შეზღუდვის კუთხით რადიკალური ნაბიჯია.  „თურქმენეთის ხელისუფლება საკუთარ მოსახლეობას საფრთხეში აგდებს“, - ნათქვამია, ორგანიზაციის განცხადებაში.

სიტყვის გამოყენება ქვეყანაში მოქმედ ყველა მედიასაშუალებას აეკრძალა, გარდა ამისა, ის ჯანმრთელობის შესახებ მომზადებული იმ ბროშურებიდანაც ამოიღეს, რომლებიც სკოლებში, ასევე სხვადასხვა სამუშაო ადგილებში ვრცელდებოდა.

RSF-ის აღმოსავლეთ ევროპისა და ცენტრალური აზიის ოფისის ხელმძღვანელმა ჟან კაველემ თქვა, რომ „მსგავსი აკრძალვა თურქმენეთის მოსახლეობას აყენებს რისკის ქვეშ და პრეზიდენტ გურბანგული ბერდიმუჰამედოვის მიერ დამყარებულ ავტორიტეტს აძლიერებს“.

„სართაშორისო საზოგადოებას შესაბამისი რეაგირებისკენ მოვუწოდებთ“, - დასძინა მანვე.

თურქმენეთის მოსახლეობა კორონავირუსის შესახებ ცალმხრივ ინფორმაციას ფლობს და ხელისუფლების განცხადებით, ამ მომენტამდე ქვეყანაში COVID19-ის არცერთი დადასტურებული შემთხვევა არ აქვთ.

ასევე, ცნობილია, რომ მოსკოვში თურქმენეთის საელჩო ჟურნალისტებისთვის იმ ინფორმაციის მიწოდებაზე ამბობს უარს, რამდენმა მოქალაქემ გამოთქვა სამშობლოში დაბრუნების სურვილი.

პრესის თავისუფლების ინდექსის 2019 წლის ანგარიშის მიხედვით, თურქმენეთი ერთ-ერთი ჩაკეტილი სახელმწიფოა და ხელისუფლება ყველა ადგილობრივ მედიასაშუალებას აკონტროლებს. ამასთან, მთავრობა იმ ჟურნალისტებს დევნის, რომლებიც აკრძალულ მედიასაშუალებებთან თანამშრომლობენ. ინტერნეტთან წვდომაც მოსახლეობის მხოლოდ მცირე რაოდენობას აქვს, და ამავე დროს, ინტერნეტით ხელმისაწვდომი ინფორმაცია მკაცრ ცენზურას გადის. მაგალითად, კაფეში ინტერნეტით სარგებლობის დროს, მომხმარებელი ვალდებულია, რომ პირადობის მოწმობა წარადგინოს.

---

გარეკანის ფოტო: RSFIgor SASIN / AFP

უფლებადამცველი ჯგუფები მიიჩნევენ, რომ უნგრეთის პარლამენტში ინიცირებული კანონპროექტი, რომელიც კორონავირუსის შესახებ დეზინფორმაციის გავრცელების კრიმინალიზებას გულისხმობს, ქვეყნის პრემიერ-მინისტრს ვიქტორ ორბანს უპრეცენდენტო ძალაუფლებას აძლევს, რაც მედიის თავისუფლებისთვის, შესაძლოა, საფრთხის შემცველი აღოჩნდეს.

კორონავირუსის პრევენციის შესახებ ორბანის მთავრობის მიერ ინიცირებული კანონპროექტის მიხედვით, ვირუსის წინააღმდეგ ბრძოლისთვის მნიშვნელოვანია, რომ აღმასრულებელ რგოლს საკანონმდებლო ორგანოსთან კონსულტაციის გარეშე, თავისუფლად შეეძლოს მოქმედება. კერძოდ, კანონპროექტის მიხედვით, საგანგებო მდგომარეობის დროს, მთავრობას ყველა სხვა კანონის გვერდის ავლით, ქვეყნის სპეციალური დეკრეტის საფუძველზე მართვის უფლება ეძლევა. ამასთან, სისხლის სამართლის კოდექსში ცვლილება შევა, რომლის მიხედვითაც კორონავირუსის შესახებ „ყალბი“ და „გამოგონილი ამბების“ გავრცელება ერთიდან ხუთ წლამდე პატიმრობით დაისჯება.

მართალია, გასული კვირის დასაწყისში ოპოზიციამ კანონპროექტის დაჩქარებული წესით განხილვა დაბლოკა, თუმცა, უმრავლესობა მის მიღებას მიმდინარე კვირას გეგმავს. ორბანის პარტიას პარლამენტში დეპუტატების 2/3 ჰყავს, რაც იმას ნიშნავს, რომ მმართველ ძალას მისი მიღება არ გაუჭირდება.

ადგილობრივი არასამთავრობო ორგანიზაციები აცხადებენ, რომ ხელისუფლებამ ამ გადაწყვეტილებით ადგილობრივ მედიის თავისუფლებას და პლურალიზმს საფრთხე შეუქმნა.

„როგორც კი კანონპროექტი ძალაში შევა, მას მედიაზე საგანგაშო გავლენა ექნება და ის ჟურნალისტებს თვითცენზურის დაწესებას აიძულებს“, - აცხადებენ ისინი და იქვე დასძენენ, რომ „ბევრი მედიასაშაულება დახურვის საფრთხის წინაშე დადგება, თუკი პოლიცია მტკიცებულების სახით მათი სერვერების კონფისკაციას გადაწყვეტს“.

სპეციალისტები მიიჩნევენ, რომ ბოლო წლების განმავლობაში, უნგრეთში მედიის თავისუფლების კუთხით ისედაც უკან გადადგმული ნაბიჯების ფონზე, ორბანის ეს გადაწყვეტილება დამოუკიდებელ პრესას საბოლოოდ დაასამარებს.

უნგრეთის ხელისუფლების გადაწყვეტილებას ევროკომისიის პრესსპიკერი კრისტიან ვიგანტიც გამოემხმაურა და განმარტა, რომ „დემოკრატია დამოუკიდებელი და თავისუფალი მედიის გარეშე ვერ მუშაობს. კრიზისის დროს, ისე როგორც არასდროს, მნიშვნელოვანია, რომ ჟურნალისტებმა საკუთარი საქიანობა სათანადოდ და ზუსტად შეასრულონ, რათა დეზინფორმაციის გავრცელება თავიდან იქნას აცილებული“.

უნგრეთის მთავრობის ინიციატივის მიმართ შეშფოთება ევროპარლამენტმაც გამოხატა და განმარტა: „კრიზისის დროს მიღებული ნებისმიერი არაორდინარული გადაწყეტილება ისე უნდა მიიღებოდეს, რომ ადამიანის ფუნდამენტური უფლებები, კანონის უზენაესობა და დემოკრატიული პრინციპები იყოს დაცული“.

უნგრეთის მთავრობის ინიციატივას სპეციალური განცხადებით, მედიის საკითხებზე მომუშავე საერთაშორისო ორგანიზაცია „რეპორტიორები საზღვრებს გარეშე“ (RSF) გამოეხმაურა და აღნიშნა, რომ „ევროპა ორბანის შემოთავაზებას წინ უნდა აღდგეს“. ორგანიზაცია საერთაშორისო ორგანიზაციებს მიმართავს და იმ საფრთხეებზე მიუთითებს, რაც მათი შეფასებით, უნგრეთის პარლამენტის მიერ კანონპროექტის მიღების შემთხვევაში დადგება.

„შემთავაზებული კანონპროექტი პრესის თავისუფლების კუთხით რეპრესიების ერთგვარად სისრულეში მოყვანისკენ წინგადადგმული ნაბიჯი იქნება“, - ვკითხულობთ ორგანიზაციის განცხადებაში.

ბოლო მონაცემებით,უნგრეთში COVID-19-ის 447 დადასტურებული შემთხვევა ფიქსირდება. ვირუსისგან 34 პაციენტი გამოჯანმრთელდა, ხოლო 15 კი - გარდაიცვალა.

---

მომზადებულია balkaninsight.com-ისა და rsf.org-ის მასალების გამოყენებით

გარეკანის ფოტო: EPA-EFE/Marton Monus HUNGARY OUT

მედიის საკითხებზე მომუშავე საერთაშორისო ორგანიზაციის „რეპორტიორები საზღვრებს გარეშეს“ (RSF) განცხადებით, რომ არა ჩინეთის მთავრობის მხრიდან მედიის კონტროლი და ცენზურა, ადგილობრივი მედიაშუალებები საზოგადოებას კორონავირუსის ეპიდემიის სიმძიმის შესახებ უფრო ადრე ამცნობდნენ, რაც ათასობით ადამიანის სიცოცხლეს გადაარჩენდა. შედეგად კი, შესაძლოა, ვირუსის გავრცელებით გამოწვეული პანდემია თავიდან აგვეცილებინა.

RSF-ის განცხადებაში საუტგემპტონის უნივერსიტეტის მიერ 13 მარტს გამოქვეყნებული კვლევის შედეგებზეც არის ყურადღება გამახვილებული, რომლის თანახმადაც, ჩინეთი შემთხვევების 86%-ს შეამცირებდა, საჭირო ზომები უფრო ადრე რომ მიეღო. RSF 24 მარტს გამოქვეყნებულ განცხადებაში რამდენიმე ეტაპს გამოყოფს, რომელთა შესახებ დროული ინფორმირების პირობებში პანდემია თავიდან იქნებოდა აცილებული:

18 ოქტომებრი - კორონავირუსის პანდემიის შესახებ ჩატარებული სიმულაციის თაობაზე ჩინეთში ინფორმაცია რომ გავრცელებულიყო

2019 წლის 18 ოქტომბერს, ჯანდაცვის უსაფრთხოების ცენტრის წარმომადგენელმა მსოფლიო ეკონომიკურ ფორუმთან და მელინდა და ბილ გეიტსების ფონდთან თანამშრომლობით კორონავირუსის პანცდემიის შესახებ სიმულაცია მოაწყო, რომელმაც საგანგაშო შედეგები აჩვენა. RSF-ის განმარტებით, ჩინეთში ინტერნეტი რთული ელექტრონული ცენზურით რომ არ კონტროლდებოდეს და კომუნისტურ პარტიას მედიისთვის მკაცრი ინსტრუქციების გათვალისწინება რომ არ ეიძულებინა, ეს ინფორმაცია საზოგადოების ყურადღებას მიიპყრობდა.

20 დეკემბერი - ქალაქ ვუჰანის ხელისუფლებას ჟურნალისტებისთვის ინფორმაცია დროულად რომ მიეწოდებინა

პირველი დადასტურებული შემთხვევიდან უკვე ერთ თვეში ქალაქ ვუჰანში საეჭვო ინფექციის მქონე უკვე 60 პაციენტი იყო რეგისტრირებული, რომელთაგანაც რამდენიმე თევზის ერთ-ერთ მაღაზიას სტუმრობდა. მიუხედავად ამისა, ადგილობრივმა ხელისუფლებამ ამის შესახებ ჟურნალისტების ინფორმირება საჭიროდ არ მიიჩნია.

ხელისუფლებას ჟურნალისტებისთვის ეპიდემიის აფეთქების შესახებ ინფორმაცია რომ არ დაემალა, რომელიც ერთ-ერთ სავაჭრო ობიექტთან იყო დაკავშირებული, მოსახლეობა აღნიშნულ ობიექტში ვიზიტს მის ოფიციალურად დახურვამდე უფრო ადრე შეწყვეტდა.

25 დეკემბერი - ექიმ ლუ ხსიაოჰონგს მედიისთვის საკუთარი შიშების გაზიარების შესაძლებლობა რომ ჰქონოდა

ვირუსის შესახებ ინფორმაციის გაგებიდან ერთი კვირის თავზე, ქალაქ ვუჰანის ერთ-ერთი კლინიკის ექიმმა ლუ ხსიაოჰონგმა უკვე გამოთქვა ეჭვი, რომ ისი ადამიანიდან ადამინს გადაეცემოდა. იმ შემთხვევაში, ჩინეთში ჟურნალისტების წყაროების მიმართ მკაცრი სადამსჯელო ზომები რომ არ იყოს გავრცელებული, ექიმი მედიას ინფორმაციას მიაწოდებდა და ხელისუფლებას შესაბამისი ზომების მიღებას აიძულებდა, რაც მხოლოდ სამი კვირის შემდეგ მოხდა.

30 დეკემებერი - ე.წ. „მამხილებლების“ ადრეული განგაში მედიის მობილიზებას მოახდენდა

ვუჰანის ცენტრალური საავადმყოფოს დირექტორმა და რამდენიმე თანამშრომელმა, მათ შორის, ლი ვენლიანგმა, რომელიც მოგვიანებით კორონავირუსით გარდაიცვალა, ეპიდემიის შესახებ განგაში გააცხადეს. მოგვიანებით, 3 იანვარს, ისინი ვუჰანის პოლიციამ „ჭორების“ გავრცელების გამო დააპატიმრა“.

პრესას და სოციალურ მედიას შესაძლებლობა, რომ ჰქონოდათ, ე.წ. „მამხილებლების“ შესახებ ინფორმაცია უფრო ადრე გაევრცელებინათ, საზოგადოება მოსალოდნელ საფრთხეს სათანადოდ გაანალიზებდა და ხელისუფლებისადმი წნეხს გააძლიერებდა.

31 დეკემბერი - სოციალურ მედიას განგაშის შესახებ ინფორმაციის გავრცელება თავისუფლად რომ შესძლებოდა

ჩინეთმა ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციას, განგაშის შესახებ ოციფიალურად 31 დეკემბერს აცნობა, თუმცა იმავდროულად ჩინეთში ერთ-ერთ ყველაზე პოლულარულ სოციალურ ქსელს WeChat-ს პანდემიასთან დაკავშრებულ სიტყვებზე ცენზურის დაწესება მოსთხოვა.

ცენზურის დაწესების გარეშე, სოციალურ ქსელი WeChat-ი, რომელსაც დაახლოებით მილიარდამდე მომხმარებელი ჰყავს ჩინეთში, ჟურნალისტებს ვირუსისა და შესაბამისი რეკომენდაციების შესახებ ინფორმაციის ფართოდ გავრცელების შესაძლებლობა ექნებოდათ.

5 იანვარი - სამცნიერო მედიას ვირუსის გენომზე ინფორმაცია რომ უფრო ადრე ჰქონოდა

ჩინეთში მეცნიერთა ერთ ნაწილს ვირუსის გენომის შესახებ ინფორმაცია უკვე 5 იანვარს ჰქონდა, თუმცა ხელისუფლებამ მისი გასაჯაროებისგან თავი შეიკავა. ჩინეთის ხელისუფლება უფო გახსნილი რომ ყოფილიყო, სამეცნიერო მედიას ინფორმაციას მყისიერად მიაწოდებდა, რაც ვაქცინის გამოგონებისთვის საჭირო კვლევების ხანგრძლივობას კიდევ უფრო შეამცირებდა.

13 იანვარი - საერთაშორისო საზოგადოება პანდემიის რისკებზე დაიწყდება საუბარს

საერთაშორისო მედიას ყველა იმ ინფორმაციასთან წვდომა 13 იანვარზე უფრო ადრე რომ ჰქონოდა, რასაც ჩინეთის ხელისუფლება ვირუსის შესახებ ფლობდა, საერთაშორისო საზოგადოება ინფექციის გავრცელების რისკების შემცირებაზე დაიწყებდა ზრუნვას და ეპიდემია პანდემიაში არ გადაიზრდებოდა.

RSF-ის 2019 წლის ანგარიშის მიხედვით, ჩინეთს მედიის თავისუფლების ინდექსში 180 ქვეყანას შრის 177-ე ადგილი უკავაია.

---

გარეკანის ფოტო: MATK PALSTON/AFP

შეცვლილი დღის წესრიგი და საინფორმაციო ბადე, დისტანციური მუშაობა, გახშირებული სპეციალური გამოშვებები - ბოლო რამდენიმე თვეა, მას შემდეგ, რაც კორონავირუსი პანდემიად გამოცხადდა, ყოველდღიურობის მსგავსად, რადიკალურად შეიცვალა ყველაფერი მედიასამყაროშიც. აღმოჩნდა, რომ კორონავირუსით მედია იმაზე მეტად არის დაინტერესებული, ვიდრე ეს ებოლას შემთხვევაში იყო და ამ თემაზე მსოფლიო მასშტაბით 23-ჯერ მეტი დაიწერა.

ამ დროის მონაცემებით, COVID-19 მსოფლიოს 190-ზე მეტ ქვეყანასა და ტერიტორიულ ერთეულშია გავრცელებული. ინფიცირებულთა რიცხვი 436 159-ს აღწევს, ვირუსისგან განკურნებულია 111 847 ადამიანი, გარდაცვლილთა რიცხვმა კი უკვე მიაღწია 19 648-ს.

COVID-19-ის პირველი შემთხვევა საქართველოში 26 თებერვალს გამოვლინდა. დღეის მდგომარეობით, კორონავირუსით ინფიცირებულია 73 ადამიანი, მათგან 10 პაციენტი უკვე სრულად გამოჯანმრთლდა. 21 მარტიდან ქვეყანაში საგანგებო მდგომარეობაა გამოცხადებული, 23 მარტიდან კი კარანტინის რეჟიმი მოქმედებს ბოლნისისა და მარნეულის მუნიციპალიტეტებში.

ახალი გადამდები დაავადებები საზოგადოებაში შიშს იწვევს, რადგანაც ისინი ჯერ შესწავლილი არ არის და შედეგებიც არაპროგნოზირებადია. შესაბამისად, მის შესახებ ინფორმაციის სწორად გავრცელება უკიდურესად მნიშვნელოვანია.

ეპიდემიური დაავადებების გაშუქებისას განსაკუთრებული ყურადღება ენიჭება, თუ როგორ კონტექსტში და რა ფორმით აწვდის მედია საზოგადოებას ინფორმაციას. ამ უკანასკნელს, შეიძლება ითქვას, რომ გადამწყვეტი როლი აკისრია. შესაბამისად, ჟურნალისტს ასეთ თემებზე მუშაობისას მაქსიმალური ყურადღების, პასუხისმგებლობისა და სიფრთხილის გამოჩენა მართებს.

ეპიდემიური და ინფექციური დაავადებები, ხშირ შემთხვევაში არა მხოლოდ საზოგადოებრივი ჯანდაცვის, არამედ ინფორმაციულ კრიზისადაც შეიძლება იქცეს. ეპიდემიების გაშუქების დროს, დაავადების შესახებ კონკრეტული მეცნიერული ფაქტებისა და ჭორების გავრცელებით, ჟურნალისტები ერთი მხრივ, საზოგადოებრივ ნდობას განამტკიცებენ, ხოლო მეორე მხრივ მას ანგრევენ კიდეც ხოლმე.

მედიის მიერ კორონავირუსის თემის გაშუქებაზე დაკვირვებამ აჩვენა, რომ ხშირი იყო შემთხვევები, განსაკუთრებით საწყის ეტაპზე, როცა მედიასაშუალებები საკითხს ისეთ კონტექსტში წარმოაჩენენ, რაც მოსახლეობაში პანიკისა და შიშის დათესვას უწყობდა ხელს.

მკვლევრები ამბობენ, რომ მთავარი ხაზი, რაც მედიის მიერ კორონავირუსის თემის გაშუქებისას გამოიკვეთა, ეს „შიში“ იყო. მედიის დიდმა ნაწილმა თემის გაშუქებისას ისეთი სიტყვები და ფრაზები („შიში“, „საშიში“, „შეშინებული“, „მკვლელი ვირუსი“ „მომაკვდინებელი დაავადება“ და ა.შ.) გამოიყენა, რომელიც მოსახლეობაში დაავადების მიმართ სწორედ შიშსა და პანიკას აძლიერებდა.

თუკი H1N1-ის გაშუქებისას, მედიის მთავარი ხაზი „განგაშზე“ გადიოდა, კორონავირუსის შემთხვევაში მედიამკვლევრები მედიის მიერ „შიშისა“ და „პანიკის“ დათესვის პრაქტიკაზე მიუთითებენ. მათი თქმით, როდესაც თემა მედიის ყურადღების ცენტრში ექცევა, საზოგადოებისთვის ის მეტად საყურადღებო ხდება და მედია ადამიანების ემოციებისა და შიშების მართვაში გადამწყვეტ როლს თამაშობს.

სპეციალისტები მიიჩნევენ, რომ ეპიდემიის დროს, პასუხისმგებლიანი ჟურნალისტები სიტუაციის მართვაში პარტნიორობას ცდილობენ, საკუთარი სიცოცხლის რისკის ფასად საზოგადოების სათანადო ინფორმირებას ემსახურებიან და მოსახლეობის დაშინებას არ ცდილობენ. ამასთან, მათივე რწმენით, მედიამ საზოგადოებას მეტი ინფორმაცია თავად ვირუსის, უსაფრთხოების წესებისა და ინფექციისგან თავდაცვის მექანიზმების შესახებ უნდა მიაწოდოს


ეპიდემიების გაშუქებისას, არანაკლები მნიშვნელობა ჟურნალისტების მიერ უსაფრთხოების წესების დაცვას ენიჭება. ჟურნალისტთა უფლებების დამცველმა საერთაშორისო ორგანიზაციამ (CPJ) იმ ჟურნალისტებისთვის, რომლებიც კორონავირუსის თემაზე მუშაობენ უსაფრთხოების წესები გამოაქვეყნა.

წინასწარი მომზადების პერიოდი

• იმ ქვეყანაში გამგზავრებამდე, სადაც ვირუსია დაფიქსირებული, დარწმუნდით, რომ ადგილზე დაავადების პროფილაქტიკისთვის ყველა საჭირო საშუალება არსებობს;
• არ გაემგზავროთ თუკი ავად ხართ. გახსოვდეთ, რომ საერთაშორისო და რეგიონულ აეროპორტებში, ასევე სხვა სახის ტრანსპორტში მგზავრების შემოწმება მიმდინარეობს და აღნიშნულისთვის მზად უნდა იყოთ.
• გაეცანით ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ გავრცელებულ სპეციალურ ინფორმაციას.
• მოიძიეთ თქვენი დანიშნულების ადგილზე კორონავირუსის უსაფრთხოების წესების კუთხით არსებული ვითარება.
• აგრეთვე, გაითვალისწინეთ, რომ ბევრმა ქვეყანამ ვირუსის რისკის გამო ფრენები შეაჩერა ან შეზღუდა, აგრეთვე საზღვრები ჩაკეტა და მიმოსვლა შეწყვიტა.

• მოერიდეთ იმ ადამიანთან ახლო კონტაქტს, რომელსაც დაავადების შესაძლო ნიშნები აღენიშნება (ხველა, ცემინება).
• რეგულარულად დაიბანეთ ხელები საპნით ან გაიწმინდეთ ანტიბაქტერიული სითხით.
• გამოიყენეთ დამცავი ხელთათმანები ინციფირების ადგილზე მისვლისას, მაგალითად სამედიცინო დაწესებულებასთან მიახლოებისას. აგრეთვე, შესაძლოა, აუციელებელი გახდეს სხვა დამცავი სამედიცინო აღჭურვილობის - სახის სრული პირბადისა და შესაბამისი კოსტიუმის გამოყენებაც.
• ინფიცირების ადგილზე მუშაობისას გამოიყენეთ ერთჯერადი ან წყალგაუმტარი ფეხსაცმელი, რომელიც ადგილის დატოვების შემდეგ აუცილებლად შესაბამისად უნდა გაიწმინდოს. ყოველთვის მიჰყევით შესაბამის ადგილობრივ უსაფრთხოების ინსტრუქციებს.

---

უსაფრთხოების წესები ჟურნალისტებისთვის, რომლებიც კორონავირუსის თემას აშუქებენ, საქართველოს დაავადებათა კონტროლის ცენტრმაც გამოაქვეყნა. რეკომენდაციები ეხება ინტერვიუს აღების პროცესსა და მუშაობას შესაძლო ინფირცირებულ ადამიანთან. ამ რეკომენდაციებს შორის არის ინტერვიუს წარმოება მიკროფონის დამჭერი გრძელი ჯოხით, მიკროფონის გამოყენება ღრუბლის გარეშე, უსაფრთხო დისტანციის შენარჩუნება და ა.შ

• უსაფრთხოების რა წესები უნდა დაიცვან ჟურნალისტებმა კორონავირუსის შემთხვევების გაშუქებისას - NDCD-ის რეკომენდაციები

ერთგვარი გზამკვლევი როგორ უნდა უზრუნველყონ მედია მენეჯერებმა მათი თანამშრომლების შრომის უსაფრთხოება და თავად ჟურნალისტებს რა მარტივი წესების დაცვა შეუძლიათ, სპეციალურად “მედიაჩეკერისთვის” Safe ინიციატივა, IREX-მაც მოამზადა. ამ წესების დაცვა განსაკუთრებულ ძალისხმევასა და დიდ ფინანსურ დანახარჯს არ მოითხოვს.

გაეცანით ამ წესებს:

რჩევები ჟურნალისტებს კორონავირუსის გაშუქებასთან დაკავშირებით

---

• დააკვირდით საკუთარ ჯანმრთელობას მუშაობის ადგილის დატოვების შემდეგ და დააკვირდით რესპირატორული ნიშნების გამოვლინებას მომდევნო 14 დღის განმავლობაში.
• რესპირატორული ნიშნების აღმოჩენის შემთხვევაში აცნობეთ დამქირავებელს და მიმართეთ შესაბამის სამედიცინო დაწესებულებებს.

მხოლოდ ეთიკური გაშუქება და შრომის უსაფრთხოების დაცვა არ არის ის გამოწვევა, რის წინაშეც მედიასამყარო ახალმა Covid-19-მა დააყენა. ფსიქოლოგები ამბობენ, რომ COVID-19-ის პანდემიის მუდმივად განახლებად რეჟიმში გაშუქება ბევრი ჟურნალისტისთვის შეიძლება სტრესული იყოს.

ქვემოთ რამდენიმე მასალას გთავაზობთ, რომლებიც სტრესის მართვაში დაგეხმარებათ:

• 9 რჩევა ჟურნალისტებისთვის კორონავირუსის გაშუქებით გამოწვეულ სტრესთან საბრძოლველად
• არაყოველდღიურობის ფსიქოლოგია

---

მომზადებულია cpj.org-ის, theconversation.com-ისა და journalofethics.ama-assn.org-ის მასალების გამოყენებით.

შეცვლილი დღის წესრიგი და საინფორმაციო ბადე, დისტანციური მუშაობა, გახშირებული სპეციალური გამოშვებები - ბოლო რამდენიმე თვეა, მას შემდეგ, რაც კორონავირუსი პანდემიად გამოცხადდა, ყოველდღიურობის მსგავსად, რადიკალურად შეიცვალა ყველაფერი მედიასამყაროშიც. აღმოჩნდა, რომ კორონავირუსით მედია იმაზე მეტად არის დაინტერესებული, ვიდრე ეს ებოლას შემთხვევაში იყო და ამ თემაზე მსოფლიო მასშტაბით 23-ჯერ მეტი დაიწერა.

ამ დროის მონაცემებით, COVID-19 მსოფლიოს 190-ზე მეტ ქვეყანასა და ტერიტორიულ ერთეულშია გავრცელებული. ინფიცირებულთა რიცხვი 436 159-ს აღწევს, ვირუსისგან განკურნებულია 111 847 ადამიანი, გარდაცვლილთა რიცხვმა კი უკვე მიაღწია 19 648-ს.

COVID-19-ის პირველი შემთხვევა საქართველოში 26 თებერვალს გამოვლინდა. დღეის მდგომარეობით, კორონავირუსით ინფიცირებულია 73 ადამიანი, მათგან 10 პაციენტი უკვე სრულად გამოჯანმრთლდა. 21 მარტიდან ქვეყანაში საგანგებო მდგომარეობაა გამოცხადებული, 23 მარტიდან კი კარანტინის რეჟიმი მოქმედებს ბოლნისისა და მარნეულის მუნიციპალიტეტებში.

ახალი გადამდები დაავადებები საზოგადოებაში შიშს იწვევს, რადგანაც ისინი ჯერ შესწავლილი არ არის და შედეგებიც არაპროგნოზირებადია. შესაბამისად, მის შესახებ ინფორმაციის სწორად გავრცელება უკიდურესად მნიშვნელოვანია.

ეპიდემიური დაავადებების გაშუქებისას განსაკუთრებული ყურადღება ენიჭება, თუ როგორ კონტექსტში და რა ფორმით აწვდის მედია საზოგადოებას ინფორმაციას. ამ უკანასკნელს, შეიძლება ითქვას, რომ გადამწყვეტი როლი აკისრია. შესაბამისად, ჟურნალისტს ასეთ თემებზე მუშაობისას მაქსიმალური ყურადღების, პასუხისმგებლობისა და სიფრთხილის გამოჩენა მართებს.

ეპიდემიური და ინფექციური დაავადებები, ხშირ შემთხვევაში არა მხოლოდ საზოგადოებრივი ჯანდაცვის, არამედ ინფორმაციულ კრიზისადაც შეიძლება იქცეს. ეპიდემიების გაშუქების დროს, დაავადების შესახებ კონკრეტული მეცნიერული ფაქტებისა და ჭორების გავრცელებით, ჟურნალისტები ერთი მხრივ, საზოგადოებრივ ნდობას განამტკიცებენ, ხოლო მეორე მხრივ მას ანგრევენ კიდეც ხოლმე.

მედიის მიერ კორონავირუსის თემის გაშუქებაზე დაკვირვებამ აჩვენა, რომ ხშირი იყო შემთხვევები, განსაკუთრებით საწყის ეტაპზე, როცა მედიასაშუალებები საკითხს ისეთ კონტექსტში წარმოაჩენენ, რაც მოსახლეობაში პანიკისა და შიშის დათესვას უწყობდა ხელს.

მკვლევრები ამბობენ, რომ მთავარი ხაზი, რაც მედიის მიერ კორონავირუსის თემის გაშუქებისას გამოიკვეთა, ეს „შიში“ იყო. მედიის დიდმა ნაწილმა თემის გაშუქებისას ისეთი სიტყვები და ფრაზები („შიში“, „საშიში“, „შეშინებული“, „მკვლელი ვირუსი“ „მომაკვდინებელი დაავადება“ და ა.შ.) გამოიყენა, რომელიც მოსახლეობაში დაავადების მიმართ სწორედ შიშსა და პანიკას აძლიერებდა.

თუკი H1N1-ის გაშუქებისას, მედიის მთავარი ხაზი „განგაშზე“ გადიოდა, კორონავირუსის შემთხვევაში მედიამკვლევრები მედიის მიერ „შიშისა“ და „პანიკის“ დათესვის პრაქტიკაზე მიუთითებენ. მათი თქმით, როდესაც თემა მედიის ყურადღების ცენტრში ექცევა, საზოგადოებისთვის ის მეტად საყურადღებო ხდება და მედია ადამიანების ემოციებისა და შიშების მართვაში გადამწყვეტ როლს თამაშობს.

სპეციალისტები მიიჩნევენ, რომ ეპიდემიის დროს, პასუხისმგებლიანი ჟურნალისტები სიტუაციის მართვაში პარტნიორობას ცდილობენ, საკუთარი სიცოცხლის რისკის ფასად საზოგადოების სათანადო ინფორმირებას ემსახურებიან და მოსახლეობის დაშინებას არ ცდილობენ. ამასთან, მათივე რწმენით, მედიამ საზოგადოებას მეტი ინფორმაცია თავად ვირუსის, უსაფრთხოების წესებისა და ინფექციისგან თავდაცვის მექანიზმების შესახებ უნდა მიაწოდოს


ეპიდემიების გაშუქებისას, არანაკლები მნიშვნელობა ჟურნალისტების მიერ უსაფრთხოების წესების დაცვას ენიჭება. ჟურნალისტთა უფლებების დამცველმა საერთაშორისო ორგანიზაციამ (CPJ) იმ ჟურნალისტებისთვის, რომლებიც კორონავირუსის თემაზე მუშაობენ უსაფრთხოების წესები გამოაქვეყნა.

წინასწარი მომზადების პერიოდი

• იმ ქვეყანაში გამგზავრებამდე, სადაც ვირუსია დაფიქსირებული, დარწმუნდით, რომ ადგილზე დაავადების პროფილაქტიკისთვის ყველა საჭირო საშუალება არსებობს;
• არ გაემგზავროთ თუკი ავად ხართ. გახსოვდეთ, რომ საერთაშორისო და რეგიონულ აეროპორტებში, ასევე სხვა სახის ტრანსპორტში მგზავრების შემოწმება მიმდინარეობს და აღნიშნულისთვის მზად უნდა იყოთ.
• გაეცანით ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ გავრცელებულ სპეციალურ ინფორმაციას.
• მოიძიეთ თქვენი დანიშნულების ადგილზე კორონავირუსის უსაფრთხოების წესების კუთხით არსებული ვითარება.
• აგრეთვე, გაითვალისწინეთ, რომ ბევრმა ქვეყანამ ვირუსის რისკის გამო ფრენები შეაჩერა ან შეზღუდა, აგრეთვე საზღვრები ჩაკეტა და მიმოსვლა შეწყვიტა.

• მოერიდეთ იმ ადამიანთან ახლო კონტაქტს, რომელსაც დაავადების შესაძლო ნიშნები აღენიშნება (ხველა, ცემინება).
• რეგულარულად დაიბანეთ ხელები საპნით ან გაიწმინდეთ ანტიბაქტერიული სითხით.
• გამოიყენეთ დამცავი ხელთათმანები ინციფირების ადგილზე მისვლისას, მაგალითად სამედიცინო დაწესებულებასთან მიახლოებისას. აგრეთვე, შესაძლოა, აუციელებელი გახდეს სხვა დამცავი სამედიცინო აღჭურვილობის - სახის სრული პირბადისა და შესაბამისი კოსტიუმის გამოყენებაც.
• ინფიცირების ადგილზე მუშაობისას გამოიყენეთ ერთჯერადი ან წყალგაუმტარი ფეხსაცმელი, რომელიც ადგილის დატოვების შემდეგ აუცილებლად შესაბამისად უნდა გაიწმინდოს. ყოველთვის მიჰყევით შესაბამის ადგილობრივ უსაფრთხოების ინსტრუქციებს.

---

უსაფრთხოების წესები ჟურნალისტებისთვის, რომლებიც კორონავირუსის თემას აშუქებენ, საქართველოს დაავადებათა კონტროლის ცენტრმაც გამოაქვეყნა. რეკომენდაციები ეხება ინტერვიუს აღების პროცესსა და მუშაობას შესაძლო ინფირცირებულ ადამიანთან. ამ რეკომენდაციებს შორის არის ინტერვიუს წარმოება მიკროფონის დამჭერი გრძელი ჯოხით, მიკროფონის გამოყენება ღრუბლის გარეშე, უსაფრთხო დისტანციის შენარჩუნება და ა.შ

• უსაფრთხოების რა წესები უნდა დაიცვან ჟურნალისტებმა კორონავირუსის შემთხვევების გაშუქებისას - NDCD-ის რეკომენდაციები

ერთგვარი გზამკვლევი როგორ უნდა უზრუნველყონ მედია მენეჯერებმა მათი თანამშრომლების შრომის უსაფრთხოება და თავად ჟურნალისტებს რა მარტივი წესების დაცვა შეუძლიათ, სპეციალურად “მედიაჩეკერისთვის” Safe ინიციატივა, IREX-მაც მოამზადა. ამ წესების დაცვა განსაკუთრებულ ძალისხმევასა და დიდ ფინანსურ დანახარჯს არ მოითხოვს.

გაეცანით ამ წესებს:

რჩევები ჟურნალისტებს კორონავირუსის გაშუქებასთან დაკავშირებით

---

• დააკვირდით საკუთარ ჯანმრთელობას მუშაობის ადგილის დატოვების შემდეგ და დააკვირდით რესპირატორული ნიშნების გამოვლინებას მომდევნო 14 დღის განმავლობაში.
• რესპირატორული ნიშნების აღმოჩენის შემთხვევაში აცნობეთ დამქირავებელს და მიმართეთ შესაბამის სამედიცინო დაწესებულებებს.

მხოლოდ ეთიკური გაშუქება და შრომის უსაფრთხოების დაცვა არ არის ის გამოწვევა, რის წინაშეც მედიასამყარო ახალმა Covid-19-მა დააყენა. ფსიქოლოგები ამბობენ, რომ COVID-19-ის პანდემიის მუდმივად განახლებად რეჟიმში გაშუქება ბევრი ჟურნალისტისთვის შეიძლება სტრესული იყოს.

ქვემოთ რამდენიმე მასალას გთავაზობთ, რომლებიც სტრესის მართვაში დაგეხმარებათ:

• 9 რჩევა ჟურნალისტებისთვის კორონავირუსის გაშუქებით გამოწვეულ სტრესთან საბრძოლველად
• არაყოველდღიურობის ფსიქოლოგია

---

მომზადებულია cpj.org-ის, theconversation.com-ისა და journalofethics.ama-assn.org-ის მასალების გამოყენებით.

როგორ შეცვალა ახალი კორონავირუსული ინფექციის, Covid-19-ის გავრცელებამ მედიასაშუალებების დღის წესრიგი და მუშაობის სტილი, - საკუთარი გამოცდილების გაზიარება  ამჯერად საზოგადოებრივი მაუწყებლის „პირველი არხის“ საინფორმაციო სამსახურის უფროსს ეკა შონიას ვთხოვეთ.

თუ შეიცვალა მაუწყებლის მუშაობის სპეციფიკა ვირუსის გავრცელების ფონზე?

პირველი არხი იყო ერთ-ერთი პირველი, რომელმაც სრული მასშტაბით ჩაატარა შენობაში სადეზინფექციო სამუშაოები. ასევე, მნიშვნელოვანია, რომ არხი ნაწილობრივ გადავიდა დისტანციურ მუშაობაზე. ფაქტობრივად მუშაობს მხოლოდ ახალი ამბების გუნდი, ასევე, მენეჯმენტის რგოლი მთლიანად და ცხადია, ადგილზეა გენერალური დირექტორი. დისტანციურ მუშაობაზე გადავიყვანეთ ორსულები და რისკ ჯგუფში მყოფი თანამშრომლები, მათ შორის, „ნიუს-რუმიდანაც“.

აგრეთვე აღსანიშნავია, რომ „ნიუსი“, რომელიც სრული დატვირთვით მუშაობს, ორად გაიყო. ეს იმას ნიშნავს, რომ სამი დღის განმავლობაში მუშაობს პროდიუსერების, ჟურნალისტებისა და ტექნიკური პერსონალის ერთი ჯგუფი, სამ დღეში კი მათ მეორე ასეთი ჯგუფი ანაცვლებს.

ამ ეტაპზე შეჩერებულია ახალი პროექტების ჩაწერა. გაჩერებულია ისეთი პროექტებიც, რომლებშიც ბავშვები მონაწილეობდნენ და შესაბამისად, ამ პროექტების გუნდიც გასულია შენობიდან.

---

• ამ თემაზე:  ცვლილებები საეთერო ბადეში, თანამშრომელთა ნაწილის დისტანციური მუშაობა, - კორონავირუსის გამო საზმაუ მუშაობის რეჟიმს ცვლის

---

რაც შეეხება საველე გადაღებებს, ამ კუთხით თუ შეიცვალა რამე?

ვცდილობთ, რომ ვიაროთ ძალიან მნიშვნელოვან თემებზე. ყველაფრის გასაშუქებლად ვეღარ დავდივართ, უპირველეს ყოვლისა, იმიტომაც, რომ რესურსი აღარ გვყოფნის და მეორე, რადგანაც მთლიანად აწყობილი ვართ ე.წ. „საგანგებო რეჟიმზე“ და ჩვენი გამოშვებები ძირითადად ვირუსს ეხება, უფრო ვცდილობთ, რომ ამ მხრივ ვიმუშაოთ. თუმცა, ცხადია სხვა საკითხების დაფარვასაც ვცდილობთ.

ახსენეთ, რომ მეტწილად ვირუსის თემის გაშუქებაზე ხართ ორიენტირებული, უფრო დეტალურად რომ მოგვიყვეთ ამ შინაარსობრივ ცვლილებაზე…

როგორც ყველა არხზე, ისე ჩვენთან, რაღაც კორექტივები შევიდა. მაგალითად, ის, რომ სპორტის ბლოკი “მოამბეში” დროებით მოვხსენით, მაგრამ მნიშვნელოვანი სპორტული ამბების შესახებ ინფორმაცია კვლავინდებურად შუქდება. ასევე, კულტურის ნაწილი მოვხსენით დროებით, რადგან ამ ეტაპზე ამ მიმართულებით განსაკუთრებული არაფერი ხდება.

სოციალური დისტანცირების მოთხოვნებიდან გამომდინარე, ხომ არ შეიცვალა რამე სტუდიური გადაცემების ნაწილშიც?

მთლიანად ჩავხსენით სტუმრებიანი გადაცემები. სტუმრების ძირითადი ნაწილი ახლა “მოამბეში” გადავიდა და ძირითადად ჩართვებზე ვართ ორიენტირებული. ძალიან იშვიათი გამონაკლისის გარდა, თუკი ეს ტექნიკურად ვერ ხერხდება, ვცდილობთ, რომ სტუმარი შიგნით არ შემოვიყვანოთ.

ამან ხომ არ გაართულა მათთან კონტაქტი, ან მათ თავად ხომ არ აქვთ რაიმე პრობლემა მუშაობის ამ ფორმატზე?

ესეც ინდივიუალურია, ვიღაცას ვწერთ სატელეფონო ფორმატში, ვიღაც ჩვეულებრივად გვეწერება, მაგრამ ჩვენივე უსაფრთხოებიდან გამომდინარე, ჩვენც ვარჩევთ, სად შეგვიძლია მივიდეთ და სად არა. მაგალითად, ბრიფინგებზე.

როგორც იცით, მთავრობის კანცელარიამ მიიღო გადაწყვეტილება, რომ ჩვენ უნდა უზრუნველვყოთ ყველა არხისთვის ბრიფინგების სიგნალის მიწოდება და ჩვენ ამას გავაკეთებთ, ჟურნალისტების უსაფრთხოებიდან გამომდინარე, რომ ერთ სივრცეში ბევრი ხალხი არ ირეოდეს. ჩვენც, ფაქტობროვად, ამის მიხედვით ვსაზღვრავთ გადაღებებს.

ხომ არ გართულდა ინფორმაციის მიღება რომელიმე უწყებისგან ან უშაულოდ რესპონდენტებისგან?

ვერ ვიტყოდი. ინფორმაციის მიღება, ყოველ შემთხვევაში ჯერჯერობით, არ გვიჭირს.

---

• ასევე დაგაინტერესებთ: Covid -19 - როგორ უმკლავდება რადიო თავისუფლება დისტანციური ჟურნალისტიკის გამოწვევებს

---

ვიცით, რომ სამაუწყებლო ბადეში სხვა ცვლილებებიცაა...

რადგან ძირითადად სტუდიური სტუმრების ფორმატი გვქონდა, დროებით მოიხსნა პოლიტიკური გადაცემები. დილის გადაცემა ჩვეულ რეჟიმში განაგრძობს მუშაობას და როგორც უკვე აღვნიშნე, დროებით შეჩერდა გადაცემების ჩაწერა. ყველა სხვა გადაცემა, რაც იყო, არხზე დარჩა.

ვირუსის გავრცელების პარალელურად, კიდევ რა გამოწვევების წინაშე დადგა მაუწყებელი?

ამას გამოწვევას ვერ დავარქმევდი, ეს ისედაც ასე იყო, მაგრამ ახლა გაასმაგებული პასუხისმგებლობით ვეკიდებით თითოეულ დეტალს. ახლა ჩვენ არ ვართ ორიენტირებული სისწრაფეზე, მილიონჯერ ვამოწმებთ ინფორმაციას და მილიონმეერთედ ვაძლევთ ეთერში. ეს არის ყველაზე მნიშნველოვანი, რასაც ჩვენ ვაკეთებთ. ეს ყველაფერი ახლა გაასმაგებული პასუხისმგებლობით ხდება და ამაში ჩართულია თითოეული ადამიანი.

მუშაობის პროცესში სირთულეები ხომ არ წარმოიშვა?

სირთულეები არ გვაქვს. ეს რეჟიმი ჩვენთვის ახალი არ არის. უბრალოდ, ახლა გაცილებით მობილიზებული ვართ და მაქსიმალურად ვცდილობთ, რომ რაიმე შეცდომა არ გაგვეპაროს.

თუ გაქვთ რამე გაიდლაინი ან რომელიმე საერთაშორისო სტანდარტით ხომ არ ხელმძღვანელობთ მოცემულ ვითარებაში?

ჩვენი საერთაშრისო სტანდარტი არის EBU - თავიდან-ბოლომდე ვართ მიბმული ევროპულ მედიაკავშირზე და სრულად მათი სტანდარტით ვხელმძღვანელობთ. აქამდეც ასე ვიყავით და ახლაც ასე ვხელმძღვანელობთ.

ასევე, სულ ვეცნობით და ვკითხულობთ ექსტრემალურ პირობებში ჟურნალისტების მუშაობაზე, შესაბამისი ტრეინინგებიც გვაქვს გავლილი და თავიდან-ბოლომდე მივყვებით მათ გაიდლაინს. ამიტომ, ახლა, რაიმე ახალი და განსაკუთრებული ჩვენ თვითონ არ დაგვიწერია, უბრალოდ არსებულს მივყვებით.

იმ ჟურნალისტების შრომის უსაფრთხოებას როგორ იცავთ, ვინც არ არის დისტანციურ მუშაობაზე გადასული? 

მაქსიმალურად ვუფრთხილდებით აპარატურას, რომელიც გადაღებიდან დაბრუნების შემდეგ, გადის სპეციალურ შემოწმებას, იწმინდება და სპეციალური ხსნარებით მუშავდება. ასევე, ყველას მსგავსად, მიკროფონებს მოვხსენით ღრუბელი. ვცდილობთ, რომ ჟურნალისტები სპეციალური პირბადის გარეშე არ გავიდნენ გადაღებაზე, მითუმეტეს, ინფექციურ საავადმყოფოში.

აგრეთვე, ტელევიზიის შიგნით მომარაგებულია სადეზინფექციო ხსნარები და ყოველ დღე სველი წესით სუფთავდება ჩვენი სამუშაო სივრცე. ყველანაირად ვცდილობთ, რომ მაქსიმალურად დავიცვათ ერთმანეთი ამ ამბისგან და ჯერჯერობით, მგონი, რომ გამოგვდის.

---

• ამავე თემაზე წაიკითხეთ: Covid 19 - როგორ მუშაობს დისტანციური ჟურნალისტიკა აშშ-ში

---

გარეკანის ფოტო გამოყენებულია არქივიდან

საზოგადოებისთვის სანდო და მკაფიო ინფორმაციის მიწოდება ჟურნლისტის პირდაპირი მოვალეობა და პასუხისმგბელობაა. ჯანმრთელობის ისეთი გლობალური კრიზისის დროს კი, როგორც ეს კორონავირუსის გავრცელება და მისგან მომდინარე საფრთხეებია, ეს პასუხისმგებლობა კიდევ უფრო კრიტიკულ მნიშვნელობას იძენს.

“ასეთ ისტორიებში იმდენი გაურკვევლობაა, რომ მათგან მკაფიო სურათის შექმნა სწორედ ჟურნალისტის მოვალეობაა”, - ამბობს, ე.წ. ფრილანსერი ჟურნალისტი მაიკლ სტენდერტი, რომელიც Bloomberg-ის, The Guardian-ისა და Al Jazeera-სთვის მუშაობს. იგი, ჩინეთში კორონავირუსის ეპიდემიის აფეთქებიდან დღემდე, სწორედ Covid-19-ის თემას აშუქებს.

ჩინეთში კორონავირუსის თემაზე მუშაობა მთავრობის ცენზურის გამო კიდევ უფრო რთული აღმოჩნდა. როგორ სტენდერტი განმარტავს, განსაკუთრებულ სირთულეს წყაროების მოძიება წარმოადგენს.

“შემაშფოთებელია, როდესაც რიგითი მოქალაქე ფიქრობს, რომ მას ოფიციალური პირების თანხმობის გარეშე საკუთარი მოსაზრების გამოთქმის უფლება არ აქვს”, - ამბობს იგი.

კრიზისის დროს, ჟურნალისტების მხრიდან საზოგადოების ინფორმირებასა და შიშის დათესვას შორის ბალანსი პოვნის აუცილებლობაზე საუბრობს კოლუმბიის უნივერსიტეტის პროფესორი სტეფან მორსეც.

“ადამიანების ბულინგს და უსაფუძვლო პანიკისა და შიშის დათესვას უნდა მოერიდოთ”, - ურჩევს იგი ჟურნალისტებს.

ქვემოთ Covid-19-ის თემაზე მომუშავე ჟურნალისტებისთვის სპეციალისტების მიერ შემუშავებული ტოპ 10 რჩევაა მოცემული.

ნებისმიერი მსოფლიო კრიზისის დროს, ჩვენს გარშემო უამრავი ინფორმაცია იყრის თავს, თუმცა, ეს არ ნიშნავს, რომ ყველა მათგანი სასარგებლოა. ინტერნეტის საშუალებით გავრცელებულმა ინფორმაციამ საზოგადოება, შესაძლოა, შეცდომაში შეიყვანოს. მაგალითად, The Guardian-მა ვუჰანში კორონავირუსის შესახებ მასალას ფოტო დაურთო, რომელზეც ქუჩაში გარდაცვლილი ჩანს და ის ასე დაასათაურა - “გარდაცვლილი მამაკაცი ქუჩაში: ფოტო, რომელიც ვუჰანში კორონავირუსის კრიზისს ასახავს”. თუმცა, მასალაში არ იყო დასაბუთება, რომ მამაკაცი ნამდვილად ვირუსმა იმსხვერპლა.

ცხადია, მასალაზე მუშაობისას ვიზუალური მხარე მნიშვნელოვანია, თუმცა მასთან განსაკუთრებულად ფრთხილი დამოკიდებულება გვმართებს. რეპორტიორები დარწმუნებული უნდა იყვნენ, რომ ვიზუალური მასალა, რომელსაც ისინი იყენებენ, მიმდინარე პროცესს ზუსტად ასახავს. სენსაციური ფოტო, როგორც ეს The Guardian-ის შემთხვევაში იყო, არასზუსტ სურათს ქმნის და შიშს თესავს.

“ვუჰანში გადაღებულ ფოტოებს დიდი მნიშვნელობა აქვთ. თუკი გავითვალისწინებთ იმას, რომ ზოგადად ჩინეთში მიმდინარე პროცესების შესახებ ინფორმაციისადმი უნდობლობა არსებობს, ადამიანებს სჭირდებათ ნახონ რა ხდება იქ და დაიჯერონ ამის”, - ამბობს ვუჰანში მომუშავე ფრილანსერი დოტოგრამა ბეტსი ჯოულსი.

"ვიდრე ფოტოების გადაღებას დაიწყებ, გარშემომყოფებს მიმართე, გაესაუბრე ადამიანებს, ზოგად ატმოსფეროს გაეცანი და მუშაობა მხოლოდ ამის შემდეგ დაიწყე და რაც მთავარია, ეცადე, რომ შენს მონათხრობში იმის საპირისპირო არ აჩვენო, რასაც ადამიანები ადგილზე რეალურად განიცდიან", - ეს სიტყვების მას ეკუთვნის. 

“თუკი მოვლენების განვითარების ადგილზე შიში ნამდვილად სუფევს, ამის გაშუქების პრობლემას ვერ ვხედავ, მაგრამ ფრთხილად უნდა იყო, როდესაც მოვლენების ეპიცენტრში არ ხარ და ამის შესახებ უბრალოდ გესმის”, - ამბობს სტენდერტი.

მოსაზრებას და ანალიზს დიდი მნიშვნელობა აქვს, მაგრამ შედეგების მასშტაბების გაზომვა ჯერ ძალიან ადრეა - თქვა ჯოულმა.

აგრეთვე, არ აიღოთ The Washington Post-ის მაგალითი, როდესაც მან ჩინეთი აზიისთვის საფრთხის შემცველ ავადმყოფ კაცს შეადარა და რასისტული ტონისთვის კრიტიკაც დაიმსახურა. ჯერ ძალიან ადრეა გრძელვადიან ფინანსურ შედეგებზე საუბარი.

იმის გათვალისწინებით, რომ აუდიტორია ინფორმაციას ძირითადად სათაურებიდან იღებს და მხოლოდ ამით კმაყოფილდება, რედაქტორებმა სათაურებით შეცდომაში არ შეიყვანოთ აუდიტორია.

“არასდროს შესწიროთ ფაქტები კლიკებს და განსაკუთრებული ყურადღება ამას კრიზისების დროს მიაქციეთ”.

“ყოველთვის ვცდილობ ისეთი სათაურის შერჩევას, რომელიც რეალობას ასახავს და სენსაციური არ არის”, - ამბობს ჯოულსი.

♦  გახსოვდეთ - ყველა რიცხვი ზუსტი არ არის 

ჟურნალისტები ამბის გაშუქებისას ხშირად ეყრდნობიან რიცხვებს და სტატისტიკურ მონაცემებს, თუმცა ისინი ყოველთვის სანდო არ არის.

როგორც სპეციალისტები ამბობენ, ეპიდემიებისა და დაავადებათა გავრცელების დროს, განსაკუთრებით დასაწყისში, რიცხვები ზუსტი არ არის. ისინი მიიჩნევენ, რომ ჟურნალისტებმა რიცხვები ყურადღების მიღმა არ უნდა დატოვონ, თუმცა იმაში უნდა დარწმუნდნენ, რომ აუდიტორიას მათი არსი და რიცხვების უკან არსებული ვითარება კარგად ესმის. 

♦   დაელაპარაკე იმდენ ადამიანს, რამდენის საშუალებაც არის 

“იზოლაციაში მყოფი ყველა ადამიანი არ არის ავად და არც კვდება, ზოგჯერ ისინი უბრალოდ მოწყენილები არიან”, - თქვა ჯოულსმა.

რეპორტიორის პასუხისმგებლობაა, რომ მოვლენების განვითარების ადგილზე მცხოვრები ადამიანების განსხვავებული ყოფა წარმოაჩინოს. ამის ერთ-ერთ საშუალებად კი - სტენდერტი მეტ ადამიანთან საუბარს მიიჩნევს, განსაკუთრებით იმ ქვეყნებში, სადაც ცენზურის მკაფიო ნიშნები ჩანს. 

♦   თავი აარიდეთ რასიზმს 

გლობალურ ეპიდემიებს რასიზმისა და ქსენოფობიის გავრცელების ხანგრძლივი ისტორია აქვს და ამ შემთხვევაში გამონაკლისი არც Covid-19-ია. მაგალითად, ლონდონში ჩინური წარმოშობის მქონე სინგაპურელ მამაკაცს დაესხნენ თავს და უთხრეს, რომ “მისი კორონავირუსი” არ სჭირდებოდათ. ჩინელების შემოსავლებმა იკლო აშშ-შიც.

ამიტომ მედია ფრთხილად უნდა იყოს, რომ ინდივიდების მიმართ სტერეოტიპებისა და რასიზმის გავრცელებას არ შეუწყოს ხელი. ამერიკულ-აზიური ჟურნალისტების ასოციაციამ ჟურნალისტებისთვის სპეციალური რეკომენდაციებიც გამოსცა. მაგალითად: პირბადიან ადამიანებს დაურთეთ კონტექსტი, მოერიდეთ ჩინური დასახლებების ჩვენებას, თუკი ისინი ამბავთან პირდაპირ კავშირში არ არიან ვირუსის დასახელების დროს გეოგრაფიული მითითებებისგან თავი შეიკავეთ.

♦  კარგად შეარჩიე ექსპერტები

ექსპერტების მოძიების დროს ყურადღებით იყავით და გაითვალისწინეთ მათი შეხედულებები.

“პრობლემა მხოლოდ კარგი ექსპერტის მოძიება კი არა, ისეთი ადამანის პოვნაა, რომელსაც საკუთარი მიკერძოებული დამოკიდებულებისგან დისტანცირება შეუძლია”.

ექსპერტებთან მუშაობის დროს ჟურნალისტებისადმი ერთ-ერთი რჩევა მათი მიკერძოების შესახებ ინფორმაციის მოძიებაა. ბევრი ჟურნალისტი ეპიდემიების შესახებ მუშაობის დროს, დაავადების გავრცელების შესახებ ე.წ. მოდელირების მეთოდსაც მიმართავს, თუმცა ისინი, როგორც თემის სპეციალისტები განმარტავენ, ვარაუდებს ემყარება და რეალობას სწორად არ ასახავს.

♦   არ თქვა უარი ე.წ. უინტერესო ისტორიებზე 

გახსოვდეთ, ყველა ისტორია, რომელსაც ეპიდემიის დროს დაწერთ პულიცერის პრემიას ვერ მოგიტანთ, რაც სავსებით ნორმალურია. კონცენტრირდით იმაზე, რომ პასუხი გასცეთ სამიზნე აუდიტორიის შეკითხვებს.

დაიხმარეთ Google, რომ გაიგოთ, რა სახის ინფორმაციას ეძებენ ადამიანები და ამის შემდეგ შექმენით ისეთი მასალა, სადაც ისინი საკუთარ შეკითხვებზე პასუხებს აღმოაჩენენ.

♦  დააწესეთ ლიმიტები

რედაქტორები თქვენგან ახალ ისტორიებს სულ უფრო და უფრო ხშირად მოითხოვენ, მაგრამ ასეთ დროს ისწავლეთ უარის თქმა და მუშაობის საათებზე ლიმიტები დააწესეთ. სამუშაო პროცესიდან დროებითი მოწყვეტა, საშაულებას მოგცემთ, რომ სამუშაოს ახალი ძალებითა და შემართებით დაუბრუნდეთ.

♦   როდესაც ყველაფერი მიწყნარდება, არ მოშორდეთ ამბავს 

ადრე თუ გვიან ყველაფერი მიწყნარდება, თუმცა ეს იმას არ ნიშნავს, რომ თქვენი სამუშაო დასრულდა. ეპიდემიის პიკის ჩაცხრობის შემდეგაც უამრავი რამ ხდება, რასაც გაშუქება სჭირდება.

შეაფასეთ, როგორ გაუმკლავდა ხელისუფლება და ჯანდაცვის სფეროს ოფიციალური პირები კრიზისს. გააანალიზეთ ნასწავლი გაკვეთილები. გაარკვიეთ, ვირუსისგან გადარჩენილები ისევ სტიგმის მსხვერპლნი ხომ არ არიან და გაიგეთ თუ რას ნიშნავს, ცხოვრების “ნორმალურ” რიტმში დაბრუნება.


მომზადებულია ijnet.org-ის მასალის გამოყენებით.

საზოგადოებისთვის სანდო და მკაფიო ინფორმაციის მიწოდება ჟურნლისტის პირდაპირი მოვალეობა და პასუხისმგბელობაა. ჯანმრთელობის ისეთი გლობალური კრიზისის დროს კი, როგორც ეს კორონავირუსის გავრცელება და მისგან მომდინარე საფრთხეებია, ეს პასუხისმგებლობა კიდევ უფრო კრიტიკულ მნიშვნელობას იძენს.

“ასეთ ისტორიებში იმდენი გაურკვევლობაა, რომ მათგან მკაფიო სურათის შექმნა სწორედ ჟურნალისტის მოვალეობაა”, - ამბობს, ე.წ. ფრილანსერი ჟურნალისტი მაიკლ სტენდერტი, რომელიც Bloomberg-ის, The Guardian-ისა და Al Jazeera-სთვის მუშაობს. იგი, ჩინეთში კორონავირუსის ეპიდემიის აფეთქებიდან დღემდე, სწორედ Covid-19-ის თემას აშუქებს.

ჩინეთში კორონავირუსის თემაზე მუშაობა მთავრობის ცენზურის გამო კიდევ უფრო რთული აღმოჩნდა. როგორ სტენდერტი განმარტავს, განსაკუთრებულ სირთულეს წყაროების მოძიება წარმოადგენს.

“შემაშფოთებელია, როდესაც რიგითი მოქალაქე ფიქრობს, რომ მას ოფიციალური პირების თანხმობის გარეშე საკუთარი მოსაზრების გამოთქმის უფლება არ აქვს”, - ამბობს იგი.

კრიზისის დროს, ჟურნალისტების მხრიდან საზოგადოების ინფორმირებასა და შიშის დათესვას შორის ბალანსი პოვნის აუცილებლობაზე საუბრობს კოლუმბიის უნივერსიტეტის პროფესორი სტეფან მორსეც.

“ადამიანების ბულინგს და უსაფუძვლო პანიკისა და შიშის დათესვას უნდა მოერიდოთ”, - ურჩევს იგი ჟურნალისტებს.

ქვემოთ Covid-19-ის თემაზე მომუშავე ჟურნალისტებისთვის სპეციალისტების მიერ შემუშავებული ტოპ 10 რჩევაა მოცემული.

ნებისმიერი მსოფლიო კრიზისის დროს, ჩვენს გარშემო უამრავი ინფორმაცია იყრის თავს, თუმცა, ეს არ ნიშნავს, რომ ყველა მათგანი სასარგებლოა. ინტერნეტის საშუალებით გავრცელებულმა ინფორმაციამ საზოგადოება, შესაძლოა, შეცდომაში შეიყვანოს. მაგალითად, The Guardian-მა ვუჰანში კორონავირუსის შესახებ მასალას ფოტო დაურთო, რომელზეც ქუჩაში გარდაცვლილი ჩანს და ის ასე დაასათაურა - “გარდაცვლილი მამაკაცი ქუჩაში: ფოტო, რომელიც ვუჰანში კორონავირუსის კრიზისს ასახავს”. თუმცა, მასალაში არ იყო დასაბუთება, რომ მამაკაცი ნამდვილად ვირუსმა იმსხვერპლა.

ცხადია, მასალაზე მუშაობისას ვიზუალური მხარე მნიშვნელოვანია, თუმცა მასთან განსაკუთრებულად ფრთხილი დამოკიდებულება გვმართებს. რეპორტიორები დარწმუნებული უნდა იყვნენ, რომ ვიზუალური მასალა, რომელსაც ისინი იყენებენ, მიმდინარე პროცესს ზუსტად ასახავს. სენსაციური ფოტო, როგორც ეს The Guardian-ის შემთხვევაში იყო, არასზუსტ სურათს ქმნის და შიშს თესავს.

“ვუჰანში გადაღებულ ფოტოებს დიდი მნიშვნელობა აქვთ. თუკი გავითვალისწინებთ იმას, რომ ზოგადად ჩინეთში მიმდინარე პროცესების შესახებ ინფორმაციისადმი უნდობლობა არსებობს, ადამიანებს სჭირდებათ ნახონ რა ხდება იქ და დაიჯერონ ამის”, - ამბობს ვუჰანში მომუშავე ფრილანსერი დოტოგრამა ბეტსი ჯოულსი.

"ვიდრე ფოტოების გადაღებას დაიწყებ, გარშემომყოფებს მიმართე, გაესაუბრე ადამიანებს, ზოგად ატმოსფეროს გაეცანი და მუშაობა მხოლოდ ამის შემდეგ დაიწყე და რაც მთავარია, ეცადე, რომ შენს მონათხრობში იმის საპირისპირო არ აჩვენო, რასაც ადამიანები ადგილზე რეალურად განიცდიან", - ეს სიტყვების მას ეკუთვნის. 

“თუკი მოვლენების განვითარების ადგილზე შიში ნამდვილად სუფევს, ამის გაშუქების პრობლემას ვერ ვხედავ, მაგრამ ფრთხილად უნდა იყო, როდესაც მოვლენების ეპიცენტრში არ ხარ და ამის შესახებ უბრალოდ გესმის”, - ამბობს სტენდერტი.

მოსაზრებას და ანალიზს დიდი მნიშვნელობა აქვს, მაგრამ შედეგების მასშტაბების გაზომვა ჯერ ძალიან ადრეა - თქვა ჯოულმა.

აგრეთვე, არ აიღოთ The Washington Post-ის მაგალითი, როდესაც მან ჩინეთი აზიისთვის საფრთხის შემცველ ავადმყოფ კაცს შეადარა და რასისტული ტონისთვის კრიტიკაც დაიმსახურა. ჯერ ძალიან ადრეა გრძელვადიან ფინანსურ შედეგებზე საუბარი.

იმის გათვალისწინებით, რომ აუდიტორია ინფორმაციას ძირითადად სათაურებიდან იღებს და მხოლოდ ამით კმაყოფილდება, რედაქტორებმა სათაურებით შეცდომაში არ შეიყვანოთ აუდიტორია.

“არასდროს შესწიროთ ფაქტები კლიკებს და განსაკუთრებული ყურადღება ამას კრიზისების დროს მიაქციეთ”.

“ყოველთვის ვცდილობ ისეთი სათაურის შერჩევას, რომელიც რეალობას ასახავს და სენსაციური არ არის”, - ამბობს ჯოულსი.

♦  გახსოვდეთ - ყველა რიცხვი ზუსტი არ არის 

ჟურნალისტები ამბის გაშუქებისას ხშირად ეყრდნობიან რიცხვებს და სტატისტიკურ მონაცემებს, თუმცა ისინი ყოველთვის სანდო არ არის.

როგორც სპეციალისტები ამბობენ, ეპიდემიებისა და დაავადებათა გავრცელების დროს, განსაკუთრებით დასაწყისში, რიცხვები ზუსტი არ არის. ისინი მიიჩნევენ, რომ ჟურნალისტებმა რიცხვები ყურადღების მიღმა არ უნდა დატოვონ, თუმცა იმაში უნდა დარწმუნდნენ, რომ აუდიტორიას მათი არსი და რიცხვების უკან არსებული ვითარება კარგად ესმის. 

♦   დაელაპარაკე იმდენ ადამიანს, რამდენის საშუალებაც არის 

“იზოლაციაში მყოფი ყველა ადამიანი არ არის ავად და არც კვდება, ზოგჯერ ისინი უბრალოდ მოწყენილები არიან”, - თქვა ჯოულსმა.

რეპორტიორის პასუხისმგებლობაა, რომ მოვლენების განვითარების ადგილზე მცხოვრები ადამიანების განსხვავებული ყოფა წარმოაჩინოს. ამის ერთ-ერთ საშუალებად კი - სტენდერტი მეტ ადამიანთან საუბარს მიიჩნევს, განსაკუთრებით იმ ქვეყნებში, სადაც ცენზურის მკაფიო ნიშნები ჩანს. 

♦   თავი აარიდეთ რასიზმს 

გლობალურ ეპიდემიებს რასიზმისა და ქსენოფობიის გავრცელების ხანგრძლივი ისტორია აქვს და ამ შემთხვევაში გამონაკლისი არც Covid-19-ია. მაგალითად, ლონდონში ჩინური წარმოშობის მქონე სინგაპურელ მამაკაცს დაესხნენ თავს და უთხრეს, რომ “მისი კორონავირუსი” არ სჭირდებოდათ. ჩინელების შემოსავლებმა იკლო აშშ-შიც.

ამიტომ მედია ფრთხილად უნდა იყოს, რომ ინდივიდების მიმართ სტერეოტიპებისა და რასიზმის გავრცელებას არ შეუწყოს ხელი. ამერიკულ-აზიური ჟურნალისტების ასოციაციამ ჟურნალისტებისთვის სპეციალური რეკომენდაციებიც გამოსცა. მაგალითად: პირბადიან ადამიანებს დაურთეთ კონტექსტი, მოერიდეთ ჩინური დასახლებების ჩვენებას, თუკი ისინი ამბავთან პირდაპირ კავშირში არ არიან ვირუსის დასახელების დროს გეოგრაფიული მითითებებისგან თავი შეიკავეთ.

♦  კარგად შეარჩიე ექსპერტები

ექსპერტების მოძიების დროს ყურადღებით იყავით და გაითვალისწინეთ მათი შეხედულებები.

“პრობლემა მხოლოდ კარგი ექსპერტის მოძიება კი არა, ისეთი ადამანის პოვნაა, რომელსაც საკუთარი მიკერძოებული დამოკიდებულებისგან დისტანცირება შეუძლია”.

ექსპერტებთან მუშაობის დროს ჟურნალისტებისადმი ერთ-ერთი რჩევა მათი მიკერძოების შესახებ ინფორმაციის მოძიებაა. ბევრი ჟურნალისტი ეპიდემიების შესახებ მუშაობის დროს, დაავადების გავრცელების შესახებ ე.წ. მოდელირების მეთოდსაც მიმართავს, თუმცა ისინი, როგორც თემის სპეციალისტები განმარტავენ, ვარაუდებს ემყარება და რეალობას სწორად არ ასახავს.

♦   არ თქვა უარი ე.წ. უინტერესო ისტორიებზე 

გახსოვდეთ, ყველა ისტორია, რომელსაც ეპიდემიის დროს დაწერთ პულიცერის პრემიას ვერ მოგიტანთ, რაც სავსებით ნორმალურია. კონცენტრირდით იმაზე, რომ პასუხი გასცეთ სამიზნე აუდიტორიის შეკითხვებს.

დაიხმარეთ Google, რომ გაიგოთ, რა სახის ინფორმაციას ეძებენ ადამიანები და ამის შემდეგ შექმენით ისეთი მასალა, სადაც ისინი საკუთარ შეკითხვებზე პასუხებს აღმოაჩენენ.

♦  დააწესეთ ლიმიტები

რედაქტორები თქვენგან ახალ ისტორიებს სულ უფრო და უფრო ხშირად მოითხოვენ, მაგრამ ასეთ დროს ისწავლეთ უარის თქმა და მუშაობის საათებზე ლიმიტები დააწესეთ. სამუშაო პროცესიდან დროებითი მოწყვეტა, საშაულებას მოგცემთ, რომ სამუშაოს ახალი ძალებითა და შემართებით დაუბრუნდეთ.

♦   როდესაც ყველაფერი მიწყნარდება, არ მოშორდეთ ამბავს 

ადრე თუ გვიან ყველაფერი მიწყნარდება, თუმცა ეს იმას არ ნიშნავს, რომ თქვენი სამუშაო დასრულდა. ეპიდემიის პიკის ჩაცხრობის შემდეგაც უამრავი რამ ხდება, რასაც გაშუქება სჭირდება.

შეაფასეთ, როგორ გაუმკლავდა ხელისუფლება და ჯანდაცვის სფეროს ოფიციალური პირები კრიზისს. გააანალიზეთ ნასწავლი გაკვეთილები. გაარკვიეთ, ვირუსისგან გადარჩენილები ისევ სტიგმის მსხვერპლნი ხომ არ არიან და გაიგეთ თუ რას ნიშნავს, ცხოვრების “ნორმალურ” რიტმში დაბრუნება.


მომზადებულია ijnet.org-ის მასალის გამოყენებით.

ხაშურში ყოფილი ქმრის მიერ ახალგაზრდა ქალის დაჭრის შესახებ ამბის გაშუქებისას, “მთავარმა არხმა” დღის მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში, მაყურებელს ბრალდებულის დედის ისეთი კომენტარი შესთავაზა, რომლის მთავარი აქცენტი იყო, რომ მოძალადის პროვოცირება თავად დაზარალებულმა მოახდინა.

ჟურნალისტმა მაყურებელს უთხრა, რომ მკვლელობაში ბრალდებულის დედის თქმით, “მისი შვილი ალბათ ყოფილმა რძალმა გახადა იძლებული, რომ ამ ზომამდე მისულიყო და მოეკლა ან სიკვდილისთვის გაემეტებინა, რადგან ის იყო ცუდი დედა და ცუდი მეუღლე”.

ამის შემდეგ, სიუჟეტიდან უშუალოდ ბრალდებულის დედის ასევე ძალადობის გამამართლებელი კომენტარი მოვისმინეთ. სავარაუდო მოძალადის დედა შვილის ქმედების გამართლების მიზნით, ქალის უპასუხისმგებლო დედის როლში წარმოჩენას ცდილობდა, რომელიც შვილებით არ ინტერესდებოდა და მათ უყურადღებოდ ტოვებდა. “მიიყვანა ალბათ იმ დონემდე, რომ ასე გაუკეთა”, - თქვა ბრალდებულის დედამ.

მიუხედავად იმისა, რომ ჟურნალისტმა სიუჟეტში თავადვე ხაზგასმით აღნიშნა, რომ ქალთა უფლებების დაცვის თემაზე მომუშავე ორგანიზაციები ჟურნალისტებს ფემიციდის ფაქტების სიფრთხილით გაშუქებისკენ მოუწებენ, საზოგადოებაში გამჯდარი სტერეოტიპების გამყარებას მისსავე მომზადებულ მასალაში ხელი თავადვე შეუწყო.

გენდერული საკითხების გაშუქების შესახებ ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებულ სახელმძღვანელო წესებში ნათქვამია: „ფემიციდის გაშუქებისას ისე, როგორც ძალადობის სხვა ფორმებზე ყურადღების გამახვილებისას, არ დაიწყოთ იმის გარკვევა, რა დააშავა ქალმა და რატომ მოკლეს ის. მნიშვნელოვანი არა მიზეზი, არამედ ფაქტი. არც ერთი მიზეზი არ არსებობს, რაც მკვლელობას გაამართლებს“.

„ფრთხილად იყავით, რომ თქვენი გაშუქებით ხელი არ შეუწყოთ მსხვერპლის ისე წარმოჩენას, თითქოს ის აძლევდა საფუძველს და უბიძგებდა მოძალადეს დანაშაულის ჩადენისკენ. მაგალითად, მოერიდეთ დანაშაულის მიზეზად „ეჭვიანობის ნიადაგის“ დასახელებას. ამით თქვენ უნებურად მიანიშნებთ იმაზე, რომ მსხვერპლი ქალი „არასწორად“ იქცეოდა, პროვოცირება გაუკეთა მოძალადეს და მისცა საფუძველი დანაშაულის ჩადენისა“, - ვკითხულობთ ამავე წესებში.

ტელეკომპანია “მთავარის” ამავე სიუჟეტში დაზარალებულის პირდაპირი იდენტიფიცირებაც მოხდა, დასახელდა მისი სახელი და გვარი, აგრეთვე ვიხილეთ კადრები, რომლებშიც ძირს დაწოლილი დაჭრილი ქალი ჩანდა, რომელსაც გარშემო ხალხი ეხვია. ერთ-ერთ კადრში თავად სავარაუდო მოძალადის სახეც გამოჩნდა.

ეს ამ თემაზე “მთავარი არხის” მიერ მომზადებული პირველი სიუჟეტი არ არის. ხაშურში მომხდარიდან მალევე “მთავარმა არხმა” ერთ-ერთ საინფორმაციო გამოშვებაში დაჭრილი ქალის კადრები პირდაპირ ეთერში აჩვენა. და მიუხედავად იმისა, რომ “მედიაჩეკერმა” ხაშურში მომხდარი ამბის შესახებ იმავე დღეს, მთავარი საინფორმაციო გამოშვები დაწყებამდეც დაწერა და მედიის მიერ თემის გაშუქების პრობლემაზე მიუთითა, “მთავარმა არხმა” თემა მაყურებელს მაინც ეთიკური სტანდარტების დარღვევით შესთავაზა.

---

• იხილეთ ამ თემაზე: ხაშურში დაჭრილი ქალის მძიმე კადრები მთავარ არხზე

---

დაჭრილი ქალის სახელი და გვარი დღის მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში ტელეკომპანია “ფორმულამაც” თქვა. ამასთან, დაფარვის გარეშე შემოგვთავაზა დაზარალებულის დედის კომენტარი. დაზარალებულის დედის იდენტიფიცირებით მსხვერპლის ირიბი იდენტიფიცრება მოხდა “რუსთავი 2-სა” და “ტელეკომპანია პირველზეც”.

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ შემუშავებულ სახელმძღვანელოში, რომელიც კრიმინალის გაშუქებას ეხება, აღნიშნულია, რომ მედია სიფრთხილით უნდა მოეკიდოს ისეთი ვიზუალური მასალის ჩვენებას, რომელზეც ასახულია ადამიანთა ტრაგედია და ტანჯვა. მიზანშეწონილი არ არის დაზარალებულის, გვამისა ან დასახიჩრებული სხეულის, სისხლისა და სხვა მსგავსი სცენების ჩვენება მნიშვნელოვანი სარედაქციო დასაბუთების გარეშე. მათი გადაღება უნდა მოხდეს მხოლოდ გარკვეული მანძილიდან, რათა შეუძლებელი იყოს დაზარალებულის იდენტიფიცირება.

---

ფემიციდის შემთხვევების პრობლემურ გაშუქებაზე, "მედიაჩეკერს" არაერთი მასალა აქვს მომზადებული. მათგან ერთი ეხება "მთავარ არხსაც" და მეტწილად, სწორედ "მთავარი არხის" შეცდომებზე მიუთითებს. ამ მასლაში დეტალურად არის ახსნილი, რატომ არის სახიფათო ქალთა მიმართ ძლადობისა და ფემიციდის შემთხვევების გაშუქება სიფრთხილის გარეშე. 

 

• იხილეთ:  მკვლელობის გამართლების მცდელობა - როცა მედია ფემიციდის საკითხს არასწორად აშუქებს
  
  

გუშინ, 8 მარტს, "მედიაჩეკერმა" გამოაქვეყნა თიკო ცომაიას მიერ მომზადებული გზამკვლევი ჟურნალისტებისთვის ფემიციდის გაშუქების საკითხებზე. ამ გზამკვლევშიც ხაზგასმითაა ნათქვამი, რომ მედიას მართებს დიდი სიფრთხილე და მაღალი მგრძნობელობის გამოჩენა ფემიციდის გაშუქების დროს. 

 

• წაიკითხეთ: ფემიციდის გაშუქება - რეკომენდაციები ჟურნალისტებისათვის

თეთრი სახლის ფოტოგრაფები, ომის რეპორტიორები, ფოტოგრაფი ქალი, რომელსაც ოთხჯერ აქვა მიღებული პულიცერის პრიზი - “მედიაჩეკერი” ფოტოჟურნალისტიკის ისტორიაში 15 პიონერ ქალ ფოტოგრაფს გაგაცნობთ

ფრენსის ბენჟამენ ჯონსონი  გარშემორტყმული ბავშებით, რომლებიც მის კამერას ათვალიერებენ

ფრენსის ბენჟამენ ჯონსონი - ერთ-ერთი პირველი ქალი ფოტოჟურნალისტი, რომელიც Bain News Service-ისთვის მუშაობდა. მისი კარიერა 60 წელს ითვლის. იგი თეთრი სახლის რამდენიმე ადმინისტრაციის ფოტოგრაფიც იყო. ასევე ცნობილია, როგორც არქიტექტურისა და ისტორიული შენობების ფოტოგრაფი.

---

 

იგი ასევე ცნობილია 1904 წელს საერთაშორისო გამოფენა World's Fair-ზე კიბეებიდან და საჰაერო ბუშტიდან გადაღებული ფოტოებით. 

18 თებერვალს სამტრედიაში ყოფილმა ქმარმა 26 წლის ქალი მოკლა. ამ ამბის გაშუქებისას, "რუსთავი 2-მა" მაყურებელს მკვლელობაში ბრალდებულის ოჯახის წევრების ისეთი კომენტარები შესთავაზა, სადაც ისინი აცხადებენ, რომ ბრალდებულს მკვლელობისკენ თავად გარდაცვლილის ქმედებებმა უბიძგა.

მიუხედავად იმისა, რომ 18 თებერვალს, "კურიერის" წამყვანმა ნათია ლაზაშვილმა თემის წარდგენისას მაყურებელს ემოციურად მიმართა,  და  ხაზგასმით თქვა, რომ ქალთა მკვლელობის გახშირებული ფაქტები „ფემიციდის ტენდენციაზე“ მიუთითებს, რაც „მთელი ქვეყნისთვის ტრაგედია უნდა იყოს“ და ასევე განმარტა, რომ მსგავსი ქმედებების „წამახალისებელი ფაქტორი ქალთა მიმართ ძალადობაზე საზოგადოების დამოკიდებულებაა“, სიუჟეტებში მომხდარისადმი სწორედ მსგავსი სტერეოტიპული შეფასებები მოვისმინეთ.

18 თებერვალს ამ თემაზე მომზადებულ სიუჟეტში, ჟურნალისტმა მაყურებელს უთხრა, რომ „ბრალდებულის ოჯახის წევრების თქმით, „არავითარ ძალადობას ადგილი არ ჰქონია“, რომ ისინი მკვლელობას არ ამართლებენ, თუმცა „ნაწილობრივ აცხადებენ, რომ ამის საბაბს მამაკაცს მეუღლე აძლევდა“.

ჟურნალისტის ტექსტს უშუალოდ ბრალდებულის ოჯახის წევრების კომენტარები მოჰყვა, რომლებიც ქალის მხრიდან მეუღლის ღალატზე მიუთითებენ და მკვლელობის სავარაუდო მოტივადაც სწორედ ამას ასახელებენ.

იგივე სურათი იყო 19 თებერვალს გასულ სიუჟეტშიც. „ბრალდებულის ოჯახის წევრები გიგა აბრალავას ქმედებას არ ამართლებენ, მაგრამ ამბობენ, რომ სიტუციის პროვოცირებას მისი მეუღლე სალომე ბოხუა გამუდმებით ახდენდა“, - თქვა ჟურნალისტმა, რასაც აგრეთვე მოკლულის მხრიდან ღალატის არგუმენტით, ოჯახის წევრის მხრიდან ბრალდებულის გამართლების მცდელობა მოჰყვა.

გენდერული საკითხების გაშუქების შესახებ ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებულ სახელმძღვანელო წესებში ნათქვამია: „ფემიციდის გაშუქებისას ისე, როგორც ძალადობის სხვა ფორმებზე ყურადღების გამახვილებისას, არ დაიწყოთ იმის გარკვევა, რა დააშავა ქალმა და რატომ მოკლეს ის. მნიშვნელოვანი არა მიზეზი, არამედ ფაქტი. არც ერთი მიზეზი არ არსებობს, რაც მკვლელობას გაამართლებს“.

„ფრთხილად იყავით, რომ თქვენი გაშუქებით ხელი არ შეუწყოთ მსხვერპლის ისე წარმოჩენას, თითქოს ის აძლევდა საფუძველს და უბიძგებდა მოძალადეს დანაშაულის ჩადენისკენ. მაგალითად, მოერიდეთ დანაშაულის მიზეზად „ეჭვიანობის ნიადაგის“ დასახელებას. ამით თქვენ უნებურად მიანიშნებთ იმაზე, რომ მსხვერპლი ქალი „არასწორად“ იქცეოდა, პროვოცირება გაუკეთა მოძალადეს და მისცა საფუძველი დანაშაულის ჩადენისა“, - ვკითხულობთ ამავე წესებში.

ფემიციდის ეთიკური სტანდარტების დარღვევით გაშუქების შესახებ  "მედიაჩეკერს" არაერი მასალა აქვს მომზადებული.  ერთ-ერთ ბოლო მასალაში, რომელიც ზუსტად ერთი თვის წინ, 21 იანვარს არის მომზადებული,  გენდერის საკითხების მკვლევარი იდა ბახტურიძე ამბობს, რომ  ფემიციდის საკითხების არასწორი გაშუქებით მედია ხელს უწყობს მსგავსი შემთხვევების განგრძობითობას. 
“იმიტომ, რომ ჩვენ ვხედავთ როგორ ხდება გამართლება, - თითქოს, ვინმე, ვისაც ეჭვიანობის ნიადაგზე მოუნდება პასუხი მოითხოვოს, ეს შეიძლება შეწყნარებული იყოს. ამიტომ არის ეს არასწორი და ამიტომ ვამბობთ რომ ასეთი ტიპის რეპორტინგის დროს ე.წ. გაშუქებას მოყოლილი დანაშაულებების სერია ხდება. ეს ძალიან სარისკოა”, - ამბობს იგი.
 

ამ თემაზე იხილეთ:  

• მკვლელობის გამართლების მცდელობა - როცა მედია ფემიციდის საკითხს არასწორად აშუქებს
• მედიის პასუხისმგებლობა, რომელსაც ის ვერ აცნობიერებს - როგორ შუქდება ფემიციდი?!

ასევე, საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებული ვიდეოგზამკვლევი

"ექსკლუზიური კადრები ისანში მომხდარი მკვლელობიდან, "კურიერმა" მოიპოვა ვიდეო, სადაც სავარაუდოდ თვითონ ახალგაზრდა მამაკაცმა მისი მკვლელობა გადაიღო. კადრებში ჩანს, რომ მისი მისამართით სამჯერ გაისროლეს", - ამგვარი შესავლით, ისნის რაიონში პაკისტანის მოქალაქის მკვლელობის თემით გაიხსნა 7 თებერვლის 15:00 საათიანი საინფორმაციო გამოშვება "კურიერი". წამყვანის შესავალს ფონად მომხდარის ამსახველი კადრები გასდევა. 

აღნიშნული მასალა ტელეკომპანია „რუსთავი 2-ის“ საიტზე ამ დრომდე [19:30 სთ, 7 თებერვალი] იძებნება . მასალა ცალკე აიტვირთა ტელეკომპანიის Facebook-ის გვერდზეც, მაგრამ მალევე წაშალეს. თუმცა, კადრები ასევე ამ დრომდე იძებნება სამსაათიანი საინფორმაციო გამოშვების ე.წ. „ფეისბუკ-ლაივზე“.  (ამ მასალების ბმულებს "მედიაჩეკერი" შეგნებულად არ გთავაზობთ, რათა ხელი არ შევუწყოთ მათ გავრცელებას). 

„რუსთავი 2-ზე“ დაყრდნობით, ვიდეო სააგენტო newposts-მაც გაავრცელა. მოგვიანებით კი, მასალიდან მკვლელობის ამსახველი ვიდეო წაშალა.

მაუწყებელთა ქცევის კოდექსში ვკითხულობთ, რომ „ძალადობის ან მისი შედეგების ამსახველი კადრები, აგრეთვე ძალადობის როგორც ვიზუალური, ისე ვერბალური აღწერის გადაცემა, უნდა იყოს ჯეროვნად რედაქტირებული“.  (მუხლი 41)

„ახალ ამბებში ძალადობის ამსახველი კადრების გამოყენებაზე გადაწყვეტილება მიღებულ უნდა იქნეს მათი ინფორმაციული ღირებულებისა და გასაშუქებელი მოვლენისადმი მათი მნიშვნელობის, აგრეთვე აუდიტორიის სავარაუდო რეაქციის გათვალისწინებით“, - ვკითხულობთ კოდექსში. (მუხლი 56)

ამავე კოდექსის მიხედვით, „შესაძლებელია საჭირო იყოს შოკისმომგვრელი მასალის გამოყენება, მაგრამ ეს გადაწყვეტილება ძალზე ფრთხილი ანალიზის შემდეგ უნდა იქნეს მიღებული“ და შესაბამისად დასაბუთებული. „დაუშვებელია ძალადობის სენსაციად გადაქცევა“, - განმარტავს კოდექსი.

კრიმინალის გაშუქების შესახებ ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებულ სახელმძღვანელო წესებში ვკითხულობთ, რომ „ძალადობის გაშუქებისას უნდა მოხდეს ბალანსის დაცვა საზოგადოებრივ ინტერესსა და ეთიკურ გაშუქებას შორის. მედია თანამგრძნობი უნდა იყოს ამგვარი მოვლენების მონაწილე პირების მიმართ და თავი უნდა აარიდოს პირის პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის უფლების შელახვას“.

„მედიასაშუალებამ არ უნდა გამოაქვეყნოს მასალა, რომელიც წაახალისებს კრიმინალს, დანაშაულს ან ანტისოციალურ ქმედებას. პირდაპირ ეთერში რესპონდენტის პირდაპირ მოწოდებას ძალადობისკენ მედია უნდა დაუპირისპირდეს და დაგმოს“, - ნათქვამია სახელმძღვანელოში.

---

საერთაშორისო უფლებადამცველი ორგანიზაცია „რეპორტიორები საზღვრებს გარეშე“ (RSF) შეშფოთებულია საქართველოში პოლიტიკური ზეწოლის ბოლო მაგალითის გამო, რაც ორგანიზაციისვე შეფასებით, ძირს უთხრის ქვეყანაში პლურალიზმსა და სიტყვის თავისუფლებას.  საუბარია საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიისა და რადიოს დირექტორის პირველი მოადგილის, ნათია ზოიძის გადადგომაზე. შეგახსენებთ, ზოიძემ  2 თებერვალს სოციალურ ქსელში დაწერა, რომ ტელევიზიას ტოვებს, მიზეზად ხელშეკრულების პირობების შეცვლა დაასახელა, რითაც იგი სარედაქციო პოლიტიკის წარმართვას ჩამოაშორეს. 

„რეპორტიორების საზღვრებს გარეშე“ ნათია ზოიძისა და აჭარის მაუწყებლის ალტერნატიული პროფკავშირის მიერ გავრცელებულ განცხადებებს იშველიებს და მაუწყებლის თანამშრომლების მიერ ახალი დირექტორის ზეწოლაში დადანაშაულებისა და ამავე მაუწყებლის ჟურნალისტების მიერ გამართულ საპროტესტო აქციასაც იხსენებს.

ორგანიზაციის შეფასებით, ნათია ზოიძის გადადგომა, საქართველოში სახელმწიფოს საკუთრებაში არსებულ მედიაზე პოლიტიკური ზეწოლის ზრდის ნიშანია. ამასთან, იქვე ხაზგასმულია, რომ იზრდება დამოუკიდებელ მედიაზე ხელისუფლების მოკავშირეების კონტროლიც და აღნიშნულის მაგალითად ტელეკომპანია „რუსთავი 2-ს“ ასახელებს.

„რეპორტიორები საზღვრებს გარეშე“ განმარტავს, რომ საქართველოს მთავრობა ქართული ტელეარხების პოლიტიკურად მიკერძოებულ ზომებს ატარებს. აღნიშნულის საილუსტრაციოდ ორგანიზაციას საქართველოს ფინანსთან მინისტრის მიერ ტელეკომპანიებისგან ვადაგადაცილებული გადასახადების ამოღების დაწყების შესახებ განცხადება მოჰყავს და იქვე განმარტავს, რომ მთავრობა ტელეკომპანია „რუსთავი 2-ისა“ და „იმედისთვის“ 15 მილიონი ევროს ოდენობის გადასახადის გადავადებას დათანხმდა, მაშინ როდესაც კრიტიკულ მედიასთან მიმართებით მან მსგავსი მიდგომა არ გამოიყენა.

ორგანიზაცია ტელეკომპანია „რუსთავი 2-ში“ განხორციელებულ ცვლილებებსაც ეხმაურება და ამბობს, რომ ერთ დროს ყველაზე პოპულარული და ოპოზიციური ტელეარხი ახალი ხელმძრვანელობის პირობებში „მთავრობის რუპორად“ იქცა.

„რეპორტიორები საზღვრებს გარეშე“ განცხადებაში „მთავარი არხისა“ და „ტელეკომპანია პირველის“ დამფუძნებლების ნიკა გვარამიასა და ავთანდილ წერეთლის წინააღმდეგ დაწყებული სამართლებრივი დავებიც მოჰყავს.

განცხადების ბოლოს ორგანიზაცია განმარტავს, რომ 2019 წელს საქართველო პრესის თავისუფლების ინდექსის მიხედვით, 180 ქვეყნიდან მე-60 ადგილს იკავებდა.

რედ.: სტატიის მთავარი ფოტო ეკუთვნის RSF-ს

დაახლოებით ერთი კვირის წინ თურქეთის ერთ-ერთი პატარა ქალაქში,  კაიზერში ქართველი ემიგრანტი ქალი მოკლეს.  ადგილობრივმა თურქულმა მედიამ მომხდარზე გამოქვეყნებულ ამბავს შეცდომით  სხვა  ქალის ფოტო დაურთო,  რომელიც ასევე საქართველოს მოქალაქეა და ამჟამად საბერძნეთში ცხოვრობს. იგივე შეცდომა დაუშვა CNN-ის თურქულმა წარმომადგენლობამაც.  იმ ქალის  ოჯახი, რომლის ფოტოც შეცდომით გამოაქვეყნეს, აპირებს მედიებს მორალური ზიანის მიყენებისთვის უჩივლოს. 




თურქული მედიის შეცდომის შესახებ მსხვერპლის შვილმა თაკო სვანიძემ Facebook-ის საკუთარ გვერდზე დაწერა და ამბავს შესაბამისი ფოტომტკიცბულებებიც  დაურთო. როგორც იგი წერს, შეცდომა იმან გამოიწცვია, რომ მისი დედისა და გარდაცვლილი ქალის გვარები მსგავსია, მათ შორის განსხვავებული მხოლოდ ერთი სიმბოლოა.

„ვცდილობ მაქსიმალურად თუმცა ვერაფრით ავაღებინე ფოტოები თურქულ მედიას. სიენენმაც კი უპასუხისმგებლოდ გადააკოპირა ფოტო. ყველანაირ რჩევას მივიღებ ჩემი იურისტი მეგობრებისგან, როგორ შეიძლება ამ კომპანიებს ვუჩივლო“ - დაწერა მან. .

ამბის შესახებ მეტი დეტალის გასაგებად „მედიაჩეკერი“ თაკო სვანიძეს დაუკავშირდა, რომელიც ამჟამად გერმანიაში ცხოვრობს. მისი თქმით, თურქულ წყაროებზე დაყრდნობით ამბავი იდენტური შინაარსითა და ფოტოთი ახალი ამბების ქართულმა სააგენტომ ambebi.ge-მაც გააშუქა. თემა იგივე ფოტოებით „მთავარი არხის“ ინტერესშიც მოხვდა, ფოტოს სახის გარკვეულ ნაწილზე, თვალებთან, დიდი შავი ფერის ზოლი ჰქონდა, თუმცა ახლობლებისთვის ფოტოზე გამოსახული ადამიანის იდენტიფიცირება მაინც შესაძლებელი იყო. 

თაკო სვანიძე „მედიაჩეკერთან“ საუბარში იხსენებს როგორი მძიმე აღმოჩნდა ამბავი ოჯახისა და ახლობლებისთვის. „შოკში ჩავვარდით“, - ამბობს იგი.

მისივე განმარტებით, მას შემდეგ, რაც მან ambebi.ge-ს რედაქციას მისწერა და შეცდომაზე მიუთითა, სააგენტომ მასალა წაშალა. მისივე თქმით, იგი რამდენიმე თურქულ სააგენტოსთან დაკავშირებასაც შეეცადა, თუმცა უშედეგოდ, არცერთი მათგანისგან პასუხი არ მიუღია. 

რაც შეეხება CNN-ის თურქულ წარმომადგენლობას, თაკო სვანიძის თქმით, საიტი მას მხოლოდ მას შემდეგ გამოეხმაურა, რაც საქმეში მისი ნაცნობი ჩაერთო, რომელიც ასევე CNN-ის თანამშრომელია და რედაქციამდე ხმა სწორედ მან მიიტანა. მიუხედავად იმისა, რომ იგი რედაქციისგან ამბის ჩასწორებას ითხოვდა, CNN-მა მასალა საიტიდან ისე წაშალა, რომ მომხდარი გაუგებრობისა და შეცდომის შესახებ მკითხველისთვის არაფერი განუმარტავს. 

თაკო სვანიძე ამბობს, რომ ამბავი იმდენად ბევრი გამოცემის ვებგვერდზე მოხვდა, რომ ყველასთან ცალ-ცალკე დაკონტაქტება შეუძლებელია.  მისივე თქმით,  შესაბამისი სამართლებრივი კონსულტაციების შემდეგ, აპირებს სამართლებრივი დავა დაიწყოს  და  მისთვის და მისი ოჯახისთვის მიყენებული მორალური ზიანის ანაზღაურება მოითხოვოს.

„ცოცხალ ადამიანს შეუქმნეს პრობლემები. ამბის შესახებ შეითხზა უამრავი ისტორია, რომლებიც უკვე დედაჩემთან ასოცირდება. დედაჩემი და ჩვენი ოჯახი ვართ დაზარალებული, იმიტომ, რომ ყველამ შოკი გადავიტანეთ. თავიდან ამ ამბის ყურადღების მიღმა დატოვებას ვაპირებდი, თუმცა თავად ვარ ჟურნალისტი და თუ ამას მე არ გავაკეთებ, მაშინ სხვამ რა უნდა მოიმოქმედოს?“, - უთხრა თაკო სვანიძემ „მედიაჩეკერს“ და იქვე დასძინა, რომ მას სამართლებრივი დავის წამოწყებით პრეცედენტის შექმნა სურს, რაც საბოლოო ჯამში მედიას  მეტი პასუხისმგებლობისკენ უბიძგებს.

პლაგიატის ბრალდების წინააღმდეგ “კონკრეტული მტკიცებულებებით” შეიარაღებული თსუ-ს რექტორი გიორგი შარვაშიძე - აღნიშნული კუთხით გააშუქა ტელეკომპანია “იმედმა” 2 თებერვალს გადაცემა “იმედის კვირაში” გიორგი შარვაშიძის სადოქტორო დისერტაციის ნაშრომში დიდი მოცულობით პლაგიატის აღმოჩენის შესახებ მედიის საშუალებით გავრცელებული ინფორმაცია.

მასალაში რომ გიორგი შარვაშიძის პოზიცია იქნებოდა დაცული, ეს თემის წარდგენისას წამყვანის ტექსტშივე გახდა ცნობილი, რომელმაც თქვა, რომ თსუ-ის რექტორის პლაგიატის ბრალების შესახებ ვნებათაღელვა არ ცხრება, რომ ერთი მხარე გიორგი შარვაშიძეს სხვისი ინტელექტუალური საკუთრების საკუთარ სადოქტორო ნაშრომში წყაროს მითითების გარეშე გადატანას ედავება, “მეორე მხარე კი - ბრალდებას სასაცილოს უწოდებს და მის გასაქარწყლებლად კონკრეტულ მტკიცებულებებს დებს”.

თემაზე მომზადებული მასალიდან შევიტყეთ, რომ საქართველოს პარლამენტის დადგენილებაზე - საქართველოში უმაღლესი განათლების განვითარების ძირითადი მიმართულებების შესახებ მუშაობა “ფონდი ღია საზოგადოება საქართველოს” ინიციატივით 2000 წელს დაიწყო და ორგანიზაციაში ამ მიზნის გასახორციელებლად სპეციალური პროგრამაც მუშაობდა, რომელშცი გიორგი შარვაშიძე ექსპერტის რანგში ჩაერთო.

ჟურნალისტმა ასევე თქვა, რომ გიორგი შარვაშიძემ ფონდის დახმარებით პროექტში როგორც ქართველი, ისე უცხოელი ექსპერტები ჩართო და მისი ხელმძღვანელობით შემუშავებული დოკუმენტი განმარტებით ბართთან ერთად, საქართველოს პარლამენტმა 2002 წლის პირველ მარტს მიიღო. “ის ნაწილობრივ ქვეყნის უმაღლესი განათლების რეფორმას დაედო საფუძვლად. უამრავი ადამიანის მონაწიელბით შექმნილი ნაშრომი ოფიციალურ დოკუმენტად იქცა, რომელზეც ცხადია საავტორო უფლება არავის აქვს”, - განმარტა მანვე.

სიუჟეტში ასევე ხაზგასმით ითქვა, რომ შარვაშიძეს შეეძლო, რომ სადისერტაციო ნაშრომში სახელები და გვარები საერთოდ არ მიეთითებინა, თუმცა ის ასე არ მოიქცა და “მართალია, არა სქოლიოსა და ბიბლიოგრაფიაში, მაგრამ უშუალოდ დისერტაციის ტექსტის 58-59-ე გვერდებზე ის ადამიანები მიუთია, ვინც ამ დადგენილების შექმნაში იყო ჩართული, მათ შორის, ექსპერტებიც, რომელთა ნამუშევრებიც დისერტაციაშია დასახელებული”.

ამასთან, ისიც აღინიშნა, რომ თსუ-ის პროფესორის იაგო კაჭკაჭიშვილის წერილის საფუძველზე ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტში შარვაშიძის ნაშრომი პლაგიატის პროგრამაზე გაატარეს და მისი პარლამენტის ბრძანების შედარებით დადგინდა, რომ “გამოვლენილი ვითარება შეესაბამება პლაგიატის განსაზღვრებას”.

ჟურნალისტი კითხვის ნიშნის ქვეს ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის პლაგიატის დადგენის პროგრამასაც აყენებს და ამბობს: “შედარება მხოლოდ ტექნიკური იყო, თუ შინაარსობრივიც ამის გარკვევის საშუალება არ მოგვეცა… ცხადია, თუ ვინმე სიღრმისეულად ჩაიხედავდა, ორივე დოკუმენტში სახელებს და გვარებს ამოიკითხავდა, რატომ არ ჩაიხედეს? ამ კითხვაზე პასუხი მარტივია... ეს არაა რექტორის მიმართ პირველი ბრალდება. თავდაპირველად რექტორის დიპლომზე თქვეს, რომ ის ყალბი იყო, რაც არ დადასტურდა. ახლა სადავო მისი დოქტორის ხარისხი გახადეს და საზოგადოებას სხვადასხვა ხერხებით თითქმის დააჯერეს, რომ რექტორმა სხვისი ინტელექტუალური ნაშრომი მოიპარა და ეს იმის ფონზე, როდესაც რექტორის არჩევნები ახლოვდება”, - ხაზგასმით თქვა ჟურნალისტმა.

მასალაში ასევე მოვისმინეთ, “ფონდი ღია საზოგადოება საქართველოს” პროგრამის მაშინდელი დირექტორის მარინე ჩტაშვილისა და საავტორო უფლებათა ასოციაციის ხელმძღვანელის გიგა კობალაძის კომენტარები, რომელთაგანაც ერთი ამბობს, რომ შარვაშიძის ნაშრომში ყველა ექსპერტის სახელი იყო მითითებული, რომლებმაც თავის დროზე პოლიტიკის დოკუმენტის შემუშავებაში მიიღეს მონაწილება. მეორე კი განმარტავს, რომ საკანონმდებლო აქტების გამოყენების უფლება ყველას აქვს და “ამ შემთხვევაში წყაროს მითითება საჭირო არ არის”.

ჟურნალისტი მარინე ჩიტაშვილისგან იმითაც დაინტერესდა, “რომ არა ბატონი გიორგი ინიციატივა და მონდომება, იქნებოდა თუ არა ეს დოკუმენტი დღეს?”, - რაზეც კითხვის ადრესატი პასუხობს, რომ “არა”.

ამასთან, სიუჟეტში თავად გიორგი შარვაშიძეც განმარტავს, რომ საუბარი პარლამენტის დადგენილებაზეი, რომლის განმარტებითი ბარათიც არის ყველასი. “მე რომ არ ვყოფილიყავი ამ ჯგუფის წევრი ან ხელმძღვანელი, მაშინაც არ იქნებოდა ეს პლაგიატის თემა ან ვიღაცის საკუთრების მითვისების, იმიტომ, რომ ეს არის საერთო საკუთრება “, - ამბობს იგი.

მასალაში პლაგიატის შესახებ ბრალდების ავტორის თსუ-ის პროფესორის იაგო კაჭკაჭიშვილის პოზიციაც ისმის, რომელიც ამბობს, რომ “შარვშიძემ გამოიყენა პოლიტიკის დოკუმენტი, რომელიც არის კოლექტიური შრომის ნაყოფი და ამის შესახებ დისერტაციაში არსად არის მითითბული”. თუმცა, იგი იქვე კაჭკაჭშვილის მსჯელობის მიმართ სკეპტიციზმს იშველიებს და ამბობს: “ვცადეთ იაგო კაჭკაჭიშვილის ლოგიკას მივყოლოდით და ვთხოვეთ იმ შრომის ნაყოფში ის თავი ან აბზაცი მიეთითებინა, სადაც მისი ინტელექტუალური შრომის პროდუქტი იყო გადატანილი ან ასახული. მან ეს ვერ გააკეთა, რაც თავიდანვე ცხადი იყო და ჩვენი საუბრის ლოგიკური დასასრულიც დადგა”.

თითქმის 8 წუთიან სიუჟეტში არაფერი თქმულა “თავისუფლების მონიტორის” მიერ თემაზე გასული წლის 15 ნოემბერს მომზადებულ საგამოძიებო სიუჟეტზე, სადაც ნათქვამი იყო, რომ შარვაშიძის 140 გვერდიანი დისერტაცია სიტყვა-სიტყვით იმეორებს 2002 წელს 15 ექსპერტის მიერ შემუშავებული პოლიტკის დოკუმენტის ტექსტს. ასევე, არაფერი თქმულა იმაზე, რომ ეს ცალკე პოლიტკის დოკუმენტი იყო და არა პარლამენტის მიერ მიღებული დადგენილება. აგრეთვე, არ დასმულა კითხვის ნიშნები რამდენად მართებულია სადისერტაციო ნაშრომის თითქმის ⅓-ის სიტყვა-სიტყვით სხვა ნაშრომიდან გადმოტანა.

ამასთან, არ განმარტებულა ციტირების სტანდარტი და აღნიშნულის შესახებ სიუჟტში არც კვალიფიციური შეფასებები მოგვისმენია.

აგრეთვე, ყურადღება არ გამახვილებულა, საქართველოს ჟურნალისტიკის ეთიკის ქარტიის საბწოს მიერ თემასთან მიმართებით 25 იანვარს მიღებულ გადაწყვეტილებაზე, რომელშიც საბჭომ დაადგინა, რომ “თავისუფლების მონიტორის” მიერ მომზადებულ სიუჟეტში სი პრინციპები (სიზუტე, შესწორება) არ დარღვეულა, რაზეც თბილისი სახელმწიფო უნივერსიტეტი მიუთითებდა.

არხს მხრიდან საკითხის მსგავსი ცალმხრივი გაშუქება და გიორგი შარვაშიძის პოზიციის მკაფიო მხარდაჭერა, ქმნიდა შთაბეჭდილებას, რომ ტელეკომპანია “იმედის” მთავარი მიზანი თსუ-ის ლექტორის მხარდაჭერა და საზოგადოებისთვის იმის ჩვენება იყო, რომ მის სადისერტაციო ნაშრომთან მიმართების საზოგადოებაში გაჩენილი კითხვები აპრიორი სიცრუე, რაც გიორგი შარვაშიძის იმიჯის მიზანმიმართულ შელახვას ემსახურება.